ocenie z języka polskiego w klasach iv-vii szkoły ...sp8.malbork.pl/files/jezyk_polski.pdfna jeden...
TRANSCRIPT
1
Ocenianie z języka polskiego w klasach IV-VI w Szkole Podstawowej nr 8 w Malborku Ocenie z języka polskiego w klasach IV-VII podlegają: - testy wewnętrzne i zewnętrzne, - praca klasowa, - konkursy na szczeblu ogólnopolskim, wojewódzkim, rejonowym i szkolnym, - sprawdziany, - dyktanda, - kartkówki, - projekty edukacyjne, - odpowiedź ustna, - dłuższe i krótsze wypowiedzi pisemne, - recytacja utworów literackich, - prace domowe, - aktywność na lekcji, - czytanie, - praca w grupach, - nieprzygotowanie do lekcji (brak podręcznika, zeszytu, zeszytu ćwiczeń – ocena niedostateczną otrzymuje uczeń, gdy jest nieprzygotowany więcej niż 3 razy) Waga ocen z języka polskiego obowiązująca w klasach IV-VII w Szkole Podstawowej nr 8 w Malborku * WAGA 5 - praca klasowa literacka - test - konkurs na szczeblu wojewódzkim i ogólnopolskim * WAGA 4 - sprawdzian - dyktando - odpowiedź ustna - projekty edukacyjne - dłuższa forma wypowiedzi pisemnej - konkurs na szczeblu rejonowym * WAGA 3 - recytacja - kartkówka - praca domowa - aktywność - krótka forma wypowiedzi pisemnej - konkurs szkolny *WAGA 2 - czytanie - praca w grupach - nieprzygotowanie do lekcji (brak zeszytu, podręcznika, zeszytu ćwiczeń)
2
Kryteria oceniania prac pisemnych z języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 8 Opowiadanie I - właściwa forma wypowiedzi, kompozycja z formą wypowiedzi (opowiadanie) - 2 p. II - praca zgodna z tematem (całkowicie, częściowo) - 2 p. III - zachowany spójny tok wydarzeń - 1 p. IV - narracja urozmaicona, wartka - 1 p. V - poprawny styl i język (dopuszczalne 2 błędy językowe) - 1 p. VI - poprawna ortografia ( dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VII - poprawna interpunkcja (dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VIII - czytelny i staranny zapis - 1 p. ……………….. 10 p. Opowiadanie z elementem dialogu Kryteria jak w opowiadaniu - 10 p. IX: - wprowadzenie partii dialogowych - 1 p. - umiejętny ich zapis - 1 p. ----------------------- 12 p. Opis (krajobrazu, przedmiotu) I - właściwa forma wypowiedzi (opis) - 1 p. II - praca zgodna z tematem - 1 p. III - wypowiedź spójna, tworząca całość - 1 p. IV - stosuje środki językowe pobudzające wyobraźnię czytelnika (epitety, porównania) - 1 p. V - po-prawny styl i język (dopuszczalne 2 błędy) - 1 p. VI - poprawna ortografia ( dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VII - poprawna interpunkcja (dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VIII - czytelny i staranny zapis - 1 p. --------------------------- 8 p. Opis obrazu, ilustracji I - praca na temat (opis obrazu) - kompozycja - 1 p. II - wyodrębnienie i nazywanie charakterystycznych elementów przedstawionych na obrazie - 1 p. III - określa cechy charakterystyczne dla dostrzeżonych na obrazie elementów Np. kształt, wielkość, kolor, oświetlenie - 1 p. IV - sytuuje w przestrzeni obrazu opisywane elementy (I plan, II plan) - 1 p. V - formułuje wrażenia, refleksje - 1 p. VI - poprawny styl i język (dopuszczalne 2 błędy) - 1 p. VII - poprawna ortografia ( dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VIII - poprawna interpunkcja (dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. IX - czytelny i staranny zapis - 1 p. -------------- 9 p. Opis i interpretacja obrazu Kryteria jak w opisie obrazu X- interpretacja tekstu – 1 p. …………..10 P. Opis przeżyć
3
I – zrozumienie tematu (odpowiednio dobiera przykład pokazujący przeżycia, doznania emocjonalne postaci – 1 p. II – stosuje charakterystyczne cechy dla tej formy wypowiedzi (uwzględnia najważniejsze cechy opisu przeżyć wewnętrznych: przyczynę przeżyć, analizę stanu uczuć, opis reakcji – 1 p. odpowiednio dobiera środki językowe: porównania, frazeologizmy, słownictwo potoczne i ekspresywne – 1p.) III – kompozycja ( zachowanie trójdzielności wypowiedzi z zachowaniem właściwych proporcji, spójno-ści i logiczności) 1p. IV – poprawność językowa – dopuszczalne 3 błędy – 1p. V – przestrzega reguł ortograficznych – dopuszczalne 3 błędy – 1p. VI – przestrzega poprawności interpunkcyjnej – dopuszczalne 3 błędy – 1 p. VII – estetyka – stosuje akapity, pisze czytelnie – 1p. Opis sytuacji I – ustala zdarzenia składające się na sytuację; wskazuje postaci uczestniczące w zdarzeniu – 1p. II – uwzględnia najważniejsze cechy opisu sytuacji: jedność czasu, jedność miejsca, dynamiczność obrazu, okoliczności towarzyszące, przestrzenność – 1 p. III – odpowiednio dobiera środki językowe: wyrazy nazywające stosunki przestrzenne, ruch, tempo , nastrój – 1p. IV - kompozycja ( zachowanie trójdzielności wypowiedzi z zachowaniem właściwych proporcji, spójności i logiczności) 1p. V - poprawność językowa – dopuszczalne 3 błędy – 1p. VI – przestrzega reguł ortograficznych – dopuszczalne 3 błędy – 1p. VII – przestrzega poprawności interpunkcyjnej – dopuszczalne 3 błędy – 1 p. VIII – estetyka – stosuje akapity, pisze czytelnie – 1p. ………………….. 8 p. Streszczenie I – zwięźle ujmuje treść omawianego tekstu – 1p. II – przedstawia tylko najważniejsze fakty – 1p. III – unika dialogów, opisów , szczegółów – 1p. IV – przedstawia wydarzenia w porządku chronologicznym – 1p. V – tworzy spójny tekst – 1p. VI - - poprawność językowa – dopuszczalne 3 błędy – 1p. VII – przestrzega reguł ortograficznych – dopuszczalne 3 błędy – 1p. VIII – przestrzega poprawności interpunkcyjnej – dopuszczalne 3 błędy – 1 p. IX – estetyka – stosuje akapity, pisze czytelnie – 1p. ………………….. 9p. Rozprawka I – rozumie temat – 1p. II - formułuje tezę – 1p. III – podaje argumenty – 1p. IV – właściwie rozwija argumenty – 1p. V – podsumowuje rozważania – 1p. VI – wnioskuje – 1p.
4
VII – opracowuje temat w sposób oryginalny i twórczy – 1p. VIII – stosuje trójdzielną kompozycję, tekst jest spójny i logicznie uporządkowany – 1p. IX - - poprawność językowa – dopuszczalne 3 błędy – 1p. X – przestrzega reguł ortograficznych – dopuszczalne 3 błędy – 1p. XI – przestrzega poprawności interpunkcyjnej – dopuszczalne 3 błędy – 1 p. XII – estetyka – stosuje akapity, pisze czytelnie – 1p. ………………….. 12 p. Zaproszenie, zawiadomienie I - właściwa forma wypowiedzi - 1 p. II - w pracy znajdują się co najmniej cztery odpowiedzi na pytania:, kogo? Na co? Kiedy? Gdzie? Kto? - 1 p. III - użycie zwrotów charakterystycznych dla tej formy np. serdecznie zapraszam - 1 p. IV - podaje informacje w sposób zwięzły i precyzyjny - 1 p. V - poprawność ortograficzna , interpunkcyjna, zachowane normy gramatyczne (dopuszczalny 1 błąd z każdej kategorii) - 1 p. VI - czytelny i staranny zapis - 1 p. -------------- 6 p. Przepis , instrukcja I - poprawna forma wypowiedzi ( składniki, sposób wykonania) - 1 p. II - zachowanie formy czasownika jaka jest w poleceniu - 1 p. III - poprawność ortograficzna i interpunkcyjna (dopuszczalny 1 błąd ortograficzny i 2 błędy interpunk-cyjne) - 1 p. IV - czytelny i staranny zapis - 1 p. -------------- 4 p. List I - zachowana forma wypowiedzi (miejscowość, data, nagłówek, podpis) - 1 p. II - tekst zgodny z tematem - 1 p. III - zachowane proporcje między częściami listu - 1 p. IV - zastosowanie przynajmniej pierwszego akapitu - 1 p. V - stosowanie zwrotów grzecznościowych - 1 p. VI - poprawny styl i język (dopuszczalne 2 błędy) - 1 p. VII - poprawna ortografia ( dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VIII - poprawna interpunkcja (dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. IX - czytelny i staranny zapis - 1 p. -------------- 9 p. Dialog I - praca związana z tematem - 1 p. II - treść uporządkowana wewnętrznie - 1 p. III - właściwy zapis dialogu - 1 p. IV - poprawny styl i język (dopuszczalne 2 błędy) - 1 p. V - poprawna ortografia ( dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VI - poprawna interpunkcja (dopuszczalne 3 błędy) - 1 p.
5
VII - czytelny i staranny zapis - 1 p. -------------- 7 p. Sprawozdanie I - właściwa forma wypowiedzi - kompozycja - 1 p. II - przedstawienie realnych wydarzeń - 1 p. III - odtworzenie okoliczności towarzyszącym wydarzeniom - 1 p. IV - ukazanie zdarzeń następujących po sobie w sposób chronologiczny - 1 p. V - poprawny styl i język (dopuszczalne 2 błędy) - 1 p. VI - poprawna ortografia ( dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VII - poprawna interpunkcja (dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VIII - czytelny i staranny zapis - 1 p. -------------- 8 p. Baśń I - właściwa forma wypowiedzi (opowiadanie)- kompozycja - 1 p. II - zamieszczenie elementów fantastycznych i realnych - 1 p. III - szczęśliwe zakończenie i nagroda dla bohatera - 1 p. IV - zawarcie jednego z motywów baśniowych (wędrówka, zła macocha, uosobione zwierzęta, krasno-ludki, złe rodzeństwo, osierocenie) - 1 p. V - poprawny styl i język (dopuszczalne 2 błędy) - 1 p. VI - poprawna ortografia ( dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VII - poprawna interpunkcja (dopuszczalne 3 błędy) - 1 p. VIII - czytelny i staranny zapis - 1 p. -------------- 8 p. We wszystkich pracach pisemnych uczniowi z dysleksją nie zabiera się punktów za poprawną ortogra-fię, interpunkcję. Uczeń zamyka myśli w obrębie zadnia. Stosuje wielka literę na początku i kończy od-powiednim znakiem interpunkcyjnym. Procentowe przeliczenie punktacji za prace pisemne, prace klasowe, testy, sprawdziany: 100% - 91% - ocena bardzo dobra 90% - 75% - ocena dobra 74% - 51% - ocena dostateczna 50% - 31% - ocena dopuszczająca 30% - 0 % - ocena niedostateczna KRYTERIA OCENIANIA DYKTAND ORTOGRAFICZNYCH Klasa IV 0 –1 błąd – bardzo dobry 2 – 3 błędy – dobry 4 – 5 błędów – dostateczny 6 – 7 błędów – dopuszczający 8 i więcej błędów - niedostateczny Klasa V, VI , VII 0 błędów – bardzo dobry
6
1 błąd – dobry 2 błędy – dostateczny 3 błędy – dopuszczający 4 błędy i więcej – niedostateczny Rozróżniamy błędy ortograficzne I stopnia i II stopnia. Na jeden błąd I stopnia wchodzą trzy błędy II stopnia. Błędy I stopnia- ó, u, ż ,rz, ch, h, Błędy II stopnia – ą, ę, om,on,em,en, ii, ji, wielka i mała litera, pisownia wyrazów z cząstką -by, pisownia wyrazów z „nie” Ponadto ocenie podlega również interpunkcja. 3 błędy interpunkcyjne = 1 błąd ortograficzny Ocenianie recytacji utworów literackich Przy ocenie recytacji bierze się pod uwagę: - opanowanie tekstu na pamięć - interpretacja tekstu - odpowiednia intonacja - właściwe tempo - wyraźne mówienie Sposób uzyskania oceny celującej Ocenę celującą uczeń może otrzymać wtedy, gdy na testach i sprawdzianach rozwiąże bezbłędnie wszystkie zdania oraz zadanie dodatkowe wykraczające poza podstawę programową. Ocena celująca wynika ze średnich ocen ważonych. Poprawa i sposób oceny. Poprawie podlegają wszystkie oceny oprócz ocen otrzymanych z testów i pracy w grupie. Ocenę można poprawić w terminie 7 dni od zajęć, na których zostały oceny podane lub po indywidual-nym uzgodnieniu z nauczycielem. Oceny z poprawy wpisuje się do dziennika.
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY IV
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopusz-czającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
I.Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
Skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób
Reaguje na wypowiedzi werbalnie i niewerbalnie(mimiką,gestem,postawą)
7
Rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
Rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny Wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym niedługim tekście, zwłaszcza w jego war-
stwie dosłownej
Rozumie ogólny sens słuchanych utworów
CZYTANIE
identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sy-tuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
rozpoznaje proste intencje nadawcy, np.pytanie,prośbę,odmowę, przeprosiny wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich akapitach przeczytanego tekstu, zwłaszcza
w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
rozumie dosłowne znaczenie wyrazów w wypowiedzi rozumie ogólny sens czytanych utworów stara się czytać teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
DOCIERANIEDOINFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
mówi o swoich reakcjach czytelniczych
dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce, z pomocą nauczyciela wskazuje epitet, porównanie, przenośnię, rymy
wie, co tworzy rytm
wskazuje wers, strofę, refren odróżnia fikcję od rzeczywistości odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych określa wybrane elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce,
bohaterowie, zdarzenia
rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
zna cechy baśni i legendy
wyodrębnia komiks, film i spektakl spośród innych przekazów i tekstów kultury
II.Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem
formułuje pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym wypowiada komunikaty zawierające proste informacje wyraża wprost swoje intencje odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do sytuacji komunikacyjnej
skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, stosuje zwroty grzecznościowe podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu za pomocą kilku zdań opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę
8
za pomocą kilku prostych zdań opisuje obraz, ilustrację, plakat stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym wygłasza tekst utworu z pamięci
PISANIE
Stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki inter-punkcyjne na jego końcu
Zna podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó–u, rz–ż,ch–h
dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu uzupełnia prosty schemat, tabelę zna podstawowe zasady układu graficznego listu prywatne-
go,dialogu,ramowego planu wypowiedzi i z pomocą nauczyciel zapisuje list, dialog, układa plan ramowy wypowiedzi,
zapisuje kilkuzdaniowe opowiadanie odtwórcze za pomocą kilku prostych zdań tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu,
postaci, zwierzęcia
za pomocą kilku prostych zdań tworzy opis obrazu, ilustracji, plakatu
stara się o estetykę zapisu wypowiedzi
III. Kształcenie językowe Stosuj ewiedzę językową w zakresie:
słownictwa (np. dobiera wyrazy bliskoznaczne oraz wyrazy pokrewne w rodzinę wyrazów)
składni(konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowie-dzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze, złożone i równoważnik zdania, wskazuje orzeczenie w zdaniu,zna wypowiedzenia oznajmujące, rozka-zujące i pytające)
fleksji(wskazuje czasowniki, rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki w zdaniu, przy pomocy nau-czyciela określa formę odmiennych części mowy, odróżnia części mowy odmienne od nie-odmiennych
fonetyki(zna alfabet, dzieli wyrazy na litery, głoski i sylaby)
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe SŁUCHANIE
słucha innych i uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu,tworzy prostą notatkę w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi
powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej hi-storii
9
rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
CZYTANIE
identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi
określa temat i główną myśl tekstu oddziela informacje ważne od drugorzędnych wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu wskazuje części składowe wypowiedzi :tytuł, wstęp ,rozwinięcie ,zakończenie, posługuje się
akapitami poprawnie artykułuje i akcentuje wyrazy, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania
utworów
DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wybiera odpowiednie informacje ze słownika ortograficznego, encyklopedii, czasopisma,stron internetowych
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
nazywa swoje reakcje czytelnicze
nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich(epitet, porównanie, przenośnia, rym), rozu-mie funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne(poetyckie i prozatorskie)oraz użytkowe
odróżnia autora od osoby mówiącej w utworze
określa nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia
wskazuje cechy baśni i legendy w utworze
rozpoznaje elementy rytmu:wers, zwrotka,rym, refren zna pojęcia: graaktorska,dekoracja,kostiumy,rekwizyty,inscenizacja,scena,widownia, próba
przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości,jak np.miłość–nienawiść,przyjaźń–wrogość
odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym(dosłownym)
odczytuje morał baśni
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
świadomieuczestniczy wsytuacjikomunikacyjnej
dostosowujewypowiedźdoadresataisytuacji,świadomiedobieraróżnetypywypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
formułujepytania otwarte
10
udziela odpowiedziwformiezdańzłożonych
wypowiadasięwkilkulogiczniezesobąpołączonychzdaniach natematyzwiązane z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą
stosujezwrotygrzecznościoweiodpowiednie konstrukcjeskładniowe(np.tryb przypuszczają-cy)podczasrozmowyzosobądorosłąirówieśnikiem
wskazujewyrazyoznaczeniudosłownymimetaforycznym
składażyczenia,tworzywypowiedźocechachinstrukcji,np.zasadygry wypowiadasięwsposóbuporządkowany:opowiadazdarzeniawporządku
chronologicznym,streszczautworyfabularne
opisujeprzedmiot,miejsce,krajobraz,postać,zwierzę,obraz,ilustrację, plakat, stosującsłownic-twookreślająceumiejscowieniewprzestrzeni
dobierawyrazy bliskoznaczneiprzeciwstawne
recytujeutwórpoetycki,oddającjegoogólny nastrójisens stosujezasadypoprawnejwymowyiakcentowaniawyrazówrodzimych posługujesiępozawerbalnymiśrodkamiwypowiedzi(mimiką,gestem)
PISANIE
stosujepodstawowezasadyortografiidotyczącepisownió–u,rz–ż,ch–h iinterpunkcji
odróżnianazwywłasneodpospolitychipotrafizastosowaćodpowiedniezasady dotyczącepisowni-wielką literą
dzieliwyrazynagłoskiilitery,rozróżniafunkcjęzmiękczającąisylabotwórcząi w typowych przykładach
konstruujeizapisujekilkuzdaniowewypowiedzipoprawnepodwzględem logiczno-składniowym
używawypowiedzeńpojedynczychizłożonych
wzależnoścido adresataisytuacjiświadomiedobierawypowiedzeniaoznajmujące, pytająceirozka-zujące
zapisujepytania otwarte
udziela odpowiedziwformiezdańzłożonych samodzielniezapisujedialog dzieli wypowiedzinaczęścikompozycyjne tworzyramowyplanwypowiedzi układaopowiadanieodtwórcze redagujenotatkęwformie prostegoschematu,tabeli,planu zapisujeprostą instrukcję,np.przepiskulinarny, zasadygry tworzyopisprzedmiotu,miejsca,krajobrazu,postaci,zwierzęcia,obrazu, ilustracji,plakatu,stosującsłownictwookreślająceumiejscowieniewprzestrzeni
wliścieprywatnym,dialogu,zaproszeniustosuje odpowiedniukładgraficzny
III. Kształcenie językowe
Stosujewiedzęjęzykowąwzakresie: * słownictwa(wykorzystujewyrazybliskoznaczne i przeciwstawne w tworzonym tek-
ście,tworzy rodzinę wyrazów) * składni(konstruujezdaniapojedynczeprosteirozwinięteorazwypowiedzenia złożone i
równoważniki zdań,używaróżnychtypów wypowiedzeń:oznajmujących,rozkazujących, pytających,wykrzyknikowych)
* fleksji(określaformęgramatycznączasowników,rzeczowników,przymiotników; łączywy-
11
powiedzenia składowe zapomocąspójnikawwypowiedzenie złożone; poprawniezapisu-jeformybezokolicznikóworazformyrodzajumęskoosobo- wegoiniemęskoosobowego-czasownikówwczasieprzyszłymiprzeszłym)
* fonetyki(wykorzystujeumiejętnośćdzieleniawyrazównasylabyprzyprzeno- szeniu wyra-zówdonastępnejlinijki)
stosujezasadyestetycznegozapisu tekstu
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
koncentrujeuwagępodczassłuchaniadłuższychwypowiedziinnych,azwłaszcza odtwarzanychutwo-rów
odróżniainformacjeważne odmniejważnych napodstawiesłuchanegotekstutworzysamodzielnąnotatkę:rysujeplan,ilustracje do tekstu, formułu-
je pytania
właściwieodbieraintencjenadawcykomunikatu
odczytujeprzenośnysens wysłuchanychutworówpoetyckichiprozatorskich
CZYTANIE
wyszukujewwypowiedziinformacjewyrażonepośrednio
rozumie funkcję akapitu oddzielainformacjeważne oddrugorzędnych wybieraiwykorzystujeinformacjezinstrukcji,tabeli,notatki,schematu wskazujeprzenośneznaczeniewyrazówwwypowiedziorazsamodzielnietłumaczy przenośnezna-
czeniewybranychwyrazów,związkówwyrazówwwypowiedzi
wskazujetypoweelementykonstrukcyjneistylistycznewzaprosze-niach,życzeniach,ogłoszeniach,instrukcjach,przepisach
rozumiefunkcjeczęściskładowychwypowiedzi:tytuł,wstęp,rozwinięcie, zakończenie
głośnoczytautwory,uwzględniajączasadypoprawnejartykulacjiiintonacji
DOCIERANIEDOINFORMACJI– SAMOKSZTAŁCENIE
wybierainformacje niewyrażone wprostzróżnychźródeł, np.czasopism,stron internetowych
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
uzasadniaswoje reakcjeczytelnicze
analizujeelementyświataprzedstawionego wutworzeepickim,takiejak:czas, miejsce,bohaterowie,zdarzenia
identyfikujebaśńilegendę
12
rozumiepodstawowąfunkcję wersu, zwrotki,rymu rozumiefunkcjęakapitujakologiczniewyodrębnionejcałościwtekście objaśniaznaczeniaporównańiprzenośniwtekście wyodrębniaelementydziełafilmowego,odróżniafilm animowanyiaktorski charakteryzujeioceniabohateróworazichpostawyodnoszącesiędotakich wartości,jaknp.miłość–
nienawiść,przyjaźń–wrogość
odczytuje przesłanieutworu
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
przedstawiawłasnezdanie wrozmowie
świadomiedobieraintonacjęzdaniową udziela odpowiedziwformiekrótkiejwypowiedzi uczestniczywrozmowiezwiązanejzlekturą,filmemczycodziennymi sytuacjami łączyzapomocąodpowiednichspójnikówwspółrzędnezwiązkiwyrazowe w zdaniu
wypowiadasięwroliświadkaiuczestnikazdarzeń
stosujepoprawneformy gramatycznerzeczownika,przymiotnika,czasownika gromadziwyrazyokreślająceinazywającecechycharakterunapodstawiezachowań
i postaw
wypowiadasięlogicznieiwsposób uporządkowany:opowiadazdarzenia wporządkuchronologicz-nym,streszczautworyfabularne,świadomiewykorzystuje wyrazyokreślającenastępstwoczasowe,zwłaszczaprzysłówki
wsposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz,postać, zwie-rzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
objaśniaznaczeniadosłowneimetaforycznewyrazów
odróżniawyrazypokrewneodsynonimówwygłaszatekstpoetyckizpamięci,posługującsiępauzą, barwągłosu
stosujesiędozasadwłaściwegoakcentowaniawyrazówiintonowania wypowiedzeń
PISANIE
stosujepoznanezasadyortografiidotyczącepisownió–u,rz–ż,ch– hiinterpunkcjiorazpotrafijeza-stosować wsytuacjachnietypowych(np. wykorzystaćwiedzę owyrazachpochodnychirodzinie wy-razów)
w kilkuzdaniowychwypowiedziachzwiązanychzlektu-rą,filmemczycodziennymisytuacjamiłączyzapomocąodpowiednichspójnikówwspółrzędnezwiązkiwyrazowe istosuje siędozasadinterpunkcji
w wypowiedziachstosujepoprawneformygramatycznerzeczownika,przymiotnika,czasownika
w tekstachświadomiestosuje wyrazybliskoznaczne w wypowiedziachgromadziwyrazyokreślająceinazywającecechycharakteru napodstawiezacho-
wańipostaw
układażyczenia, zapisujeprzepis,instrukcję,ogłoszenie
stosujeakapitjako znaklogicznegowyodrębnieniafragmentówwypowiedzi piszelogiczneiuporządkowanepodwzględemchronologicznymopowiadanie, streszczautworyfa-
13
bular-ne,świadomiewykorzystujewyrazyokreślającenastępstwoczasowe,zwłaszczaprzysłówki;opowiadazperspektywy świadka i uczestnikazdarzeń
zapisujedialogwopowiadaniu w sposóbuporządkowanyopisujeprzedmiot,miejsce,krajobraz,postać,zwierzę,
obraz,ilustrację,plakat,stosującsłownictwosłużącedoformułowaniaocen i opinii,emocjiiuczuć
dostrzegabłędyortograficzneiinterpunkcyjnewtworzonejwypowiedziije poprawia III. Kształcenie językowe
Umiejętniestosujewiedzęjęzykowąwzakresie: * słownictwa (wzbogaca tworzony tekst wyrazami bliskoznacznymi iprzeciwstawnymi) * składni(stosujeróżnorodne typyzdań:pojedyncze izłożone oraz równoważni-
ki;celowoużywaróżnychtypów wypowie-dzeń:pytających,oznajmujących,wykrzyknikowych,rozkazujących wzależnościodsytuacjikomu-nikacyjnej; stosujesiędozasadpoprawnej interpunkcji)
* fleksji(używaodmiennychczęścimowywpoprawnychformach) * fonetyki(stosujewiadomościzzakresupodziałuwyrazównalitery,głoski isylaby
wpoprawnymichzapisie)
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenędobrą oraz: I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
przekazujetreśćwysłuchanychwypowiedzi
odczytujeprzenośnysens wysłuchanychutworówprozatorskichipoetyckich wyraża swoje zdanie natematwysłuchanegokomunikatu nazywaintencjenadawcykomunikatu
CZYTANIE
wyszukujewwypowiedziinformacjewyrażonepośrednioi wykorzystujeje wwypowiedzinp.opisującejluboceniającejpostaćfikcyjnąlubrzeczywistą
oddzielainformacjeważneoddrugorzędnychi wykorzystujejewodczytywaniu znaczeńdosłownychiprzenośnych
odczytujeiwykorzystujetreścizawartewartykule,instrukcji,przepisie,tabeli, schemacie inotatce
wskazujeiodczytuje przenośneznaczeniewyrazówwwypowiedzi wskazujetypoweelementykonstrukcyjneistylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach,
przepisach
ma świadomośćkonstrukcjiwypowiedziirozumiefunkcje takichczęściskładowychwypowiedzi,jak tytuł,wstęp,rozwinięcie,zakończenie
głośnoczytautwory,wykorzystującumiejętnośćpoprawnejartykulacjiiintonacji, abyoddaćsens od-czytywanegotekstu
14
DOCIERANIEDOINFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
wybierainformacjewyrażonepośredniowróżnych źródłach,np.czasopismach, stronachinterneto-wych;konfrontujejezinnymiźródłami
ALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
konfrontujeswojereakcjeczytelniczezinnymiodbiorcami
objaśniafunkcjęanalizowanychelementówświataprzedstawionego wutworze epickim
wykorzystujewiedzęnatemat wersu,zwrotki,rymudointerpretacjiutworu
objaśniafunkcję epitetów,porównańiprzenośniwtekście wyróżniawśródprzekazówaudiowizualnychprogramyinformacyjne,rozrywkowe, reklamy
charakteryzujeioceniabohateróworazichpostawyodnoszącesiędotakich wartości,jaknp.miłość–nienawiść,przyjaźń–wrogość;konfrontujesytuację bohaterówzwłasnymidoświadczeniami
II. Tworzenie wypowiedzi
MÓWIENIE
uzasadniawłasnezdaniewrozmowie,podajeodpowiednieprzykłady,stosujesię doregułgrzeczno-ściowych
rozpoczynaipodtrzymujerozmowęnatemat lekturyczydziełafilmowego
udzielawyczerpującychwypowiedzipoprawnychpodwzględemkonstrukcyjnym istylistycznym
w rozmowiezwiązanejzlekturą,filmemczycodziennymisytuacjamistosuje frazeologizmyzwiąza-nezomawianątematyką
poprawniestosujeformyczasuteraźniejszegoorazformyrodzajumęskoosobowego iniemęskoosobowegowczasieprzeszłymiprzyszłym
w opisiedziełakulturystosujesłownictwowyrażającestosunekodbiorcywobec dzieła
interpretujeprzenośnetreściutworówpoetyckichprzewidzianychwprogramie nauczania
zaznaczaakcentylogiczne,stosujepauzy,dostosowujetemporecytacjidotreści utworu
wzbogacakomunikatpozawerbalnymiśrodkamiwypowiedzi
dokonujesamokrytykiwypowiedziidoskonalijąpodwzględemkonstrukcji i języka
PISANIE
komponujepoprawnepodwzględemortograficz-nym,interpunkcyjnym,fleksyjnym,składniowymwypowiedzioprzejrzystej,logicznejkompozycji z uwzględnieniem akapitów
uzasadniawłasnezdanie, podajeodpowiednieprzykłady,np.zlektury
udzielawyczerpującychwypowiedzipoprawnychpodwzględemkonstrukcyjnym i stylistycznym
w wypowiedziach związanychzlekturą,filmemczycodziennymisytuacjami stosujefrazeologizmy-związanezomawianątematyką
komponujeiprzekształcaplanwypowiedzi
piszeopowiadanietwórcze, listzperspektywybohatera,baśń
15
wopisiedziełakultury stosujesłownictwowyrażającestosunekodbiorcywobec dzieła dokonujesamodzielnejautokorektynapisanegotekstu III. Kształcenie językowe
Sprawniestosujewiedzęjęzykowąwzakresie: * słownictwa(dbaopoprawnośćsłownikowątworzonychwypowiedzi,odpowiednio dobierawyrazybli-
skoznaczneiprzeciwstawne,wzbogacająctekstwzależnościodformy wypowiedzi i sytuacji komu-nikacyjnej)
* składni(tworzyciekawepodwzględemskładniowym wypowie-dzi,stosujesiędozasadpoprawnościlogiczno-składniowej,dbaopoprawnąinterpunkcjęwypowiedzeńzłożonych)
* fleksji(wwypowiedziachstosuje wpoprawnychformachodmienneinieodmienneczęścimowyprze-widziane wprogramie nauczania,wtympoprawniestosujeformyczasuteraźniejszego orazformy-rodzajumęskoosobowegoi niemęskoosobowegowczasieprzeszłym iprzyszłym)
* fonetyki(biegle stosujewiadomościzzakresu fonetykiiwykorzystuje jewpoprawnymzapisiewyra-zów)
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz: I. Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
odczytujei wyjaśniaprzenośnysenswysłuchanychutworówpoetyckichi prozatorskich
CZYTANIE
czytazezrozumieniemnapoziomiesemantycznymikrytycznym,równieżteksty spoza listylektur
wykorzystujetreścizawartewartykułach,instrukcjach,przepisach,tabelach, schematachinotat-kachwtworzeniuwłasnychwypowiedzi
odczytujegłośno utworypoetyckieiprozatorskieijeinterpretuje
DOCIERANIEDOINFORMACJI- SAMOKSZTAŁCENIE
wybieraiwykorzystujeinformacjezróżnychźródeł(np.czasopism,stron interneto-wych)wewłasnychwypowiedziach ocharakterze informacyjnymlub oceniającym
ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
porównujefunkcjęanalizowanychelementówświataprzedstawionegowróżnych utworachepickich
wskazujeelementybaśniilegendywinnychtekstachkultury
dostrzegaróżnicemiędzycelemprogramówinformacyjnych,rozrywkowych, reklam odnosisiędopostawbohaterówfikcyjnychiopisujeotaczającąichrzeczywistość
II. Tworzenie wypowiedzi
16
MÓWIENIE
przedstawiawłasne stanowiskowzwiązkuzesposobemrozwiązaniaproblemu, wykonaniazadania
podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewi-dzianychprogramemnauczania w klasie czwartej; omawia jew odniesieniudoinnychdzieł także spozakanonulektur
interpretujemetaforyczneisymbolicznetreściutworówliterackichiplastycznych PISANIE
tworzysamodzielnewypowiedzicechującesięciekawymujęciemtematu, poprawnąkonstrukcjąo-raz właściwymdoboremśrodkówjęzykowych
wykazujesięszczególnądbałościąopoprawnośćortograficzną,interpunkcyjną, fleksyjnąiskładniowąoraz estetykęzapisu wypowiedzi
III. Kształcenie językowe
świadomiestosujewiedzęjęzykowąwzakresietreścimateriałowychprze-widzianychprogramemnauczaniasłownictwa,składni,fleksjiifonetyki
17
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY V
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • skupia uwagę na prostych wypowiedziach innych osób • reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą) • rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów • identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz ty-powych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji * rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, zaproszenie, gra-tulacje, życzenia, przeprosiny, instrukcję • wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym niedługim tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, i uzupełnia różne typy notatek graficznych o te informacje • rozumie ogólny sens słuchanych utworów • rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów • dostrzega etyczny wymiar języka (prawdę, kłamstwo, przemilczanie informacji, bruta-lizację wypowiedzi)
CZYTANIE • identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz ty-powych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji (autor, narrator, czytelnik, słuchacz) • rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, zaproszenie, gra-tulacje, życzenia, przeprosiny, instrukcję, ogłoszenie • wskazuje najważniejsze informacje w przeczytanym tekście, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost, i uzupełnia na podstawie czytanego tekstu różne typy notatek graficznych o te informacje • wskazuje części składowe wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie) • rozumie dosłowne znaczenie wyrazów w wypowiedzi • rozumie ogólny sens czytanych utworów • określa nastrój wypowiedzi • stara się czytać teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, wyróżnia pauzą koniec wypowiedzenia • rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek) • rozpoznaje zdanie pojedyncze i zdanie złożone
18
DOCIERANIE DO INFORMACJI • sprawdza pisownię wyrazów w słowniku ortograficznym • wyszukuje synonimy w słowniku wyrazów bliskoznacznych • wybiera proste informacje z hasła encyklopedycznego, czasopisma, podanej strony internetowej II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• mówi o swoich reakcjach czytelniczych • wyraża swój stosunek do postaci • odróżnia fikcję od rzeczywistości • odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych • odróżnia autora od osoby mówiącej w tekście literackim • określa najważniejsze elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia, omawia akcję • zna cechy baśni, legendy, bajki, wie, co to jest mit • rozpoznaje wers, strofę, rym, refren • rozpoznaje przenośnię, porównane, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy • wyodrębnia film i spektakl teatralny spośród innych przekazów i tekstów kultury oraz potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa) III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem • formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyj-nym • wypowiada komunikaty zawierające proste informacje • wyraża wprost swoje intencje • odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do sytuacji komuni-kacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie, instrukcję, gratula-cje, życzenia • stosuje podstawowe zwroty grzecznościowe podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem • mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu • za pomocą prostych zdań opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę • za pomocą prostych zdań opisuje obraz, ilustrację, plakat • wygłasza tekst utworu z pamięci PISANIE • stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu • zna podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó – u, rz – ż, ch – h • tworzy proste wypowiedzi oraz notatki na podany temat • uzupełnia prosty schemat, tabelę
19
• zna podstawowe zasady układu graficznego listu prywatnego i oficjalnego, dialogu, zaproszenia, ogłoszenia, planu ramowego wypowiedzi i z pomocą nauczyciela zapisuje list, dialog, układa plan ramowy i szczegółowy wypowiedzi, redaguje zaproszenie, ogłoszenie, instrukcję, pamiętnik i dziennik pisany z perspektywy bohatera i własnej • zapisuje kilkuzdaniowe opowiadanie odtwórcze z dialogiem • za pomocą prostych zdań tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci • za pomocą prostych zdań tworzy opis obrazu, ilustracji, plakatu • stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (np. dobiera wyrazy bliskoznaczne), składni (konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypo-wiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu), fleksji (stosuje czasowniki, rze-czowniki, przymiotniki i przysłówki w zdaniu), fonetyki (dzieli wyrazy przy przenoszeniu do następnej linii, zna sposoby oznaczania miękkości głosek, zauważa różnicę między wymową a zapisem samogłosek ustnych, dźwięcznych i bezdźwięcznych) • stara się dbać o estetykę zapisu wypowiedzi Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopusz-czającą oraz: I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • słucha innych, uczestniczy w rozmowie oraz innych sytuacjach komunikacyjnych (za-daje pytania, odpowiada, instruuje, gratuluje, zaprasza, przeprasza) • wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu • tworzy prostą notatkę w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, planu • określa temat utworu, powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, zauważa metaforyczny charakter baśni, legendy, bajki, mitu • rozpoznaje proste intencje niewyrażone wprost • rozpoznaje typowe wypowiedzi informacyjne i literackie • na podstawie intonacji odróżnia wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające CZYTANIE • identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi • określa temat i główną myśl tekstu • oddziela informacje ważne od drugorzędnych • wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu • wskazuje cytat • wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi • rozpoznaje cechy zaproszenia, życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu • określa temat utworu, powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, zauważa metaforyczny charakter baśni, legendy, bajki, mitu, wskazuje morał wyrażony wprost • rozpoznaje typowe wypowiedzi informacyjne, literackie, reklamowe • rozumie funkcję znaków interpunkcyjnych (kropki, przecinka, znaku zapytania, wy-
20
krzyknika), akapitów i marginesów w tekście prozatorskim, wskazuje cudzysłów • wskazuje wersy, strofy, rymy w tekstach poetyckich • poprawnie artykułuje i akcentuje wyrazy, stosuje intonację zdaniową podczas głośne-go czytania utworów • odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych • rozpoznaje w wypowiedziach liczebnik, zaimek, przyimek, spójnik • rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach (orzeczenie, podmiot) • odróżnia zdanie pojedyncze od zdania złożonego, zdanie pojedyncze rozwinięte od zdania nierozwiniętego • rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, rodzajów gramatycznych (rzeczownik, przymiotnik), osób, czasów i rodzajów gramatycznych (czasownik), określa stopień przymiot-nika i przysłówka • posługuje się alfabetem, uwzględnia różnice między zapisem a wymową samogłosek nosowych, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, oznacza miękkość głosek DOCIERANIE DO INFORMACJI • wybiera odpowiednie informacje ze słownika ortograficznego, słownika wyrazów bli-skoznacznych, szkolnego słownika języka polskiego • korzysta z encyklopedii, czasopisma, stron internetowych II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• nazywa swoje reakcje czytelnicze • dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użyt-kowe • nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miej-sce, bohaterowie, zdarzenia, wątki • wskazuje elementy akcji • wskazuje w utworze cechy baśni, legendy, bajki • rozumie, czym jest mit • wie, czym jest: wers, zwrotka, rym, rytm, refren • wskazuje w tekście porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy • wyodrębnia film spośród innych dziedzin sztuki • zna pojęcia: gra aktorska, dekoracja, kostiumy, rekwizyty, inscenizacja, scena, widow-nia, kurtyna, kulisy, próba, program teatralny, afisz • przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich warto-ści, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość • odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym) • odczytuje morał baśni, bajek, zauważa metaforyczny charakter mitu III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej • dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypo-
21
wiedzeń prostych i rozwiniętych, stosuje wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące • formułuje pytania zamknięte i otwarte • udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych • wypowiada się w kilku logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą • stosuje zwroty grzecznościowe i odpowiednie konstrukcje składniowe (np. tryb przy-puszczający) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem • składa życzenia, gratulacje, instruuje • wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronolo-gicznym, streszcza utwory fabularne • opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, obraz, ilustrację, plakat, stosując słow-nictwo określające umiejscowienie w przestrzeni (używa przysłówków i wyrażeń przyimko-wych) • dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne • recytuje utwór poetycki, oddając jego ogólny nastrój i sens • stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych • posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem) PISANIE • stosuje podstawowe zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji • odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafi zastosować odpowiednie zasady do-tyczące pisowni wielką literą • poprawnie zapisuje nie z różnymi częściami mowy • poprawnie zapisuje wyrażenia przyimkowe • poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki • konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym • używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych, stosuje przecinki • w zależności do adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące • samodzielnie zapisuje dialog • dzieli wypowiedzi na części kompozycyjne (wstęp, rozwinięcie, zakończenie) • buduje ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi • układa opowiadanie odtwórcze z dialogiem oraz z elementami opisu, krótką relację, zaproszenie, ogłoszenie, pamiętnik i dziennik pisany z perspektywy bohatera i własnej • redaguje notatkę w formie prostego schematu, tabeli, planu • zapisuje instrukcję z uwzględnieniem sformułowań wskazujących na kolejność wyko-nywanych czynności • tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci, obrazu, ilustracji, plakatu, sto-sując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni (używa przysłówków i wyrażeń przyimkowych) • w liście prywatnym i oficjalnym, dialogu, zaproszeniu i ogłoszeniu stosuje odpowiedni
układ graficzny • stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (wykorzystuje wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne w tworzonym tekście), składni (konstruuje zdania pojedyncze proste
22
i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmują-cych, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; łączy wypowiedzenia składowe za pomo-cą spójnika w wypowiedzenia złożone), fleksji (używa poprawnych form gramatycznych cza-sowników, rzeczowników, przymiotników; poprawnie zapisuje formy bezokoliczników oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego czasowników w czasie przyszłym i przeszłym • stosuje zasady estetycznego zapisu tekstu Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych oraz odtwarza-nych utworów • w typowych sytuacjach komunikacyjnych cytuje wypowiedzi innych, wyraża swoje zdanie na temat wysłuchanego komunikatu • odróżnia informacje ważne od mniej ważnych • właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu (również te niewyrażone wprost) • na podstawie słuchanego tekstu tworzy notatkę, pisze krótkie streszczenie • odróżnia wypowiedzi literackie od informacyjnych i reklamowych • dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy • odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich (obja-śnia morał baśni, bajki, wyjaśnia metaforyczny charakter mitu) • na podstawie intonacji odróżnia zdania neutralne od wykrzyknikowych
CZYTANIE • wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio • rozumie funkcję akapitu i cytatu w wypowiedzi • objaśnia przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi • odróżnia teksty literackie od informacyjnych i reklamowych • dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy • odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich • wskazuje typowe elementy konstrukcyjne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach • głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji i intonacji • wskazuje różnice między rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, liczebnika-mi, zaimkami, przyimkami i spójnikami • rozpoznaje równoważnik zdania • rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, osób, rodzajów; odróżnia formy oso-bowe czasowników od nieosobowych (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to) DOCIERANIE DO INFORMACJI
23
• wie, jakiego typu informacje zawierają słownik ortograficzny, słownik wyrazów bli-skoznacznych, słownik języka polskiego, słownik wyrazów obcych i umiejętnie je stosuje • wybiera informacje niewyrażone wprost z różnych źródeł, np. czasopism, stron inter-netowych II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• uzasadnia swoje reakcje czytelnicze • analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miej-sce, bohaterowie, zdarzenia, wątek • posługuje się pojęciami akcja, fabuła, związek przyczynowo-skutkowy • identyfikuje baśń, legendę, mit, bajkę, komiks • rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, rytmu oraz objaśnia znaczenie i funkcję środków poetyckich, takich jak: przenośnia, porównanie, epitet, wyraz dźwiękona-śladowczy • rozumie funkcję akapitu jako logicznie wyodrębnionej całości w tekście • wyodrębnia elementy dzieła filmowego, zna główne etapy powstawania filmu i przedstawienia, rozumie pojęcie adaptacji • określa zadania twórców dzieła filmowego i teatralnego – aktora, reżysera, dekorato-ra, suflera, reżysera • charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość • odczytuje przesłanie utworu III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • przedstawia własne zdanie w rozmowie • świadomie dobiera intonację zdaniową • udziela odpowiedzi w formie krótkiej wypowiedzi • uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami; łą-czy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe w zdaniu • wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń • gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw • wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki i wyrażenia przyimkowe • w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, obraz, ilu-strację, plakat, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć (np. epitety, porównania, zdrobnienia, poprawnie używa odpowiedniego stopnia przymiot-nika i przysłówka) • objaśnia znaczenia dosłowne i metaforyczne wyrazów • odróżnia wyrazy pokrewne od synonimów • umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (wzbogaca tworzony tekst wyrazami bliskoznacznymi i przeciwstawnymi), składni (stosuje różnorodne typy zdań:
24
pojedyncze i złożone; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmują-cych, wykrzyknikowych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji), fleksji (używa odmiennych części mowy w poprawnych formach), *wygłasza tekst poetycki z pamięci, posługując się pauzą, barwą głosu; zwraca uwagę na ważne treści tekstu • stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń PISANIE • stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji, poprawnie używa i zapisuje formy nieosobowe czasownika • w kilkuzdaniowych wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sy-tuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji • w tekstach świadomie stosuje wyrazy bliskoznaczne, zastępuje powtarzające się w tekście wyrazy odpowiednimi zaimkami • w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw • układa życzenia, gratulacje, zapisuje przepis, instrukcję, ogłoszenie, zaproszenie • stosuje akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi • pisze logiczne i uporządkowane pod względem chronologicznym opowiadanie, stresz-cza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń (pamiętnik, dziennik) • zapisuje dialog w opowiadaniu • w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć (np. epitety, porównania, zdrobnienia) • opisując obraz, rzeźbę, ilustrację, plakat, stosuje podstawowe słownictwo charaktery-styczne dla danej dziedziny sztuki • dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi, potrafi ustosunkować się do wypowiedzi innych oraz nawiązać do nich podczas własnej wypowiedzi • uzasadnia swoje zdanie na temat wysłuchanego komunikatu • nazywa intencje nadawcy komunikatu, dostrzega zależność między przenośnym zna-czeniem a intencją nadawcy wypowiedzi, w sytuacjach typowych odróżnia fakty od opinii
25
CZYTANIE • wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi np. opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą • oddziela informacje ważne od drugorzędnych i wykorzystuje je w odczytaniu znaczeń dosłownych i przenośnych • wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce • nazywa intencje nadawcy komunikatu, dostrzega zależność między przenośnym zna-czeniem a intencją nadawcy wypowiedzi • nazywa osobę mówiącą w tekście w zależności od rodzaju utworu (podmiot liryczny, narrator) • w sytuacjach typowych odróżnia fakty od opinii • wskazuje typowe elementy stylistyczne i graficzne w zaproszeniach, życzeniach, ogło-szeniach, instrukcjach, przepisach • dostrzega relacje między takimi elementami konstrukcji, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie • głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu • rozumie funkcje użytych w tekście zdań pojedynczych rozwiniętych i nierozwiniętych, pojedynczych i złożonych, równoważników zdań • rozumie funkcję użytych form przypadków, liczb, osób, czasów w tekstach literackich, użytkowych, reklamowych DOCIERANIE DO INFORMACJI • w zależności od celu poszukiwań świadomie wybiera odpowiedni słownik (słownik ortograficzny, słownik wyrazów bliskoznacznych, słownik języka polskiego, słownik wyrazów obcych) • konfrontuje ze sobą informacje zgromadzone na podstawie różnych źródeł II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami • charakteryzuje osobę mówiącą na podstawie jej wypowiedzi • objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epic-kim oraz środków stylistycznych w utworze poetyckim (w tym rozróżnia ożywienie i uosobienie jako rodzaje przenośni) • wykorzystuje wiedzę na temat wersu, zwrotki, rymu, rytmu, refrenu do interpretacji utworu • wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych programy informacyjne, rozrywkowe, reklamy; dostrzega różnice między celem tych programów • charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość; konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami
III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
26
MÓWIENIE • uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, cytuje, stosuje się do reguł grzecznościowych • rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego • udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym i stylistycznym • w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeolo-gizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką • poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasach przeszłym i przyszłym • w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzie-ła • interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania • zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści utworu • wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi • dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka PISANIE • potrafi zastosować reguły ortograficzne w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach pochodnych i rodzinie wyrazów, pisowni nie w przeciwstawieniach) • przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań i odwrotnie – odpowiednio do przyjętego celu • komponuje poprawne pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji • uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury • udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym i stylistycznym • w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeologizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką • komponuje i przekształca plan wypowiedzi • pisze opowiadanie twórcze, list z perspektywy bohatera, baśń • w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzie-ła • sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (dba o poprawność słowni-kową tworzonych wypowiedzi, odpowiednio dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunika-cyjnej), składni (tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do za-sad poprawności logiczno-składniowej, dba o poprawną interpunkcję wypowiedzeń złożo-nych), fleksji (w wypowiedziach stosuje w poprawnych formach odmienne i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, w tym poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasach przeszłym i przyszłym), fonetyki (biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je w poprawnym zapisie wyrazów) • dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu
27
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo do-brą oraz: I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • w rozmowie i innych sytuacjach komunikacyjnych celowo odwołuje się do wypowiedzi innych osób • dokonuje selekcji informacji w celu wykorzystania ich w sytuacjach nietypowych • dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym CZYTANIE • czyta ze zrozumieniem na poziomie krytycznym teksty spoza listy lektur • interpretuje utwory poetyckie i prozatorskie
DOCIERANIE DO INFORMACJI • wybiera i wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron interneto-wych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich i poetyckich • wskazuje elementy baśni, legendy, bajki, mitu w innych tekstach kultury oraz odnaj-duje i omawia nawiązania do tego typu utworów we współczesnych tekstach kultury, np. opowiadaniach, reklamach, oraz w języku, np. we frazeologii • odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość • dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wy-konania zadania, formułuje twórcze uwagi • podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur • interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych PISANIE • tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, pomysłową
28
formą, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych • wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi • świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki
29
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY VI
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
III. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • skupia uwagę na prostych wypowiedziach innych osób • reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą) • rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów • identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz ty-powych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji • rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, zaproszenie, gra-tulacje, życzenia, przeprosiny, zawiadomienie, ogłoszenie, instrukcję, w tym przepis • wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym niedługim tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, i uzupełnia różne typy notatek graficznych o te informacje • rozumie ogólny sens słuchanych utworów • rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów • dostrzega etyczny wymiar języka (prawdę, kłamstwo, przemilczanie informacji, bruta-lizację wypowiedzi) • rozpoznaje manipulację
CZYTANIE • identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz ty-powych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji (autor, narrator, czytelnik, słuchacz) • rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, zaproszenie, gra-tulacje, życzenia, przeprosiny, zawiadomienie, instrukcję, ogłoszenie, w tym przepis • wskazuje najważniejsze informacje w przeczytanym tekście, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost, i uzupełnia na podstawie czytanego tekstu różne typy notatek graficznych o te informacje • wskazuje części składowe wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie) • rozumie dosłowne znaczenie wyrazów w wypowiedzi • rozumie ogólny sens czytanych utworów • określa nastrój wypowiedzi • wyciąga wnioski z przesłanek zawartych w tekście, w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz • rozpoznaje manipulację • rozumie mechanizmy oddziaływania reklam na odbiorcę • stara się czytać teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, wyróżnia
30
pauzą koniec wypowiedzenia • rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach (orzeczenie, podmiot) • rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, przyimek, spójnik) • rozpoznaje zdanie pojedyncze i zdanie złożone • wskazuje cudzysłów DOCIERANIE DO INFORMACJI • sprawdza pisownię wyrazów w słowniku ortograficznym • wyszukuje synonimy w słowniku wyrazów bliskoznacznych • wybiera proste informacje z hasła encyklopedycznego, poradnika, leksykonu, czasopi-sma, podanej strony internetowej IV. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• mówi o swoich reakcjach czytelniczych • porównuje swoje wrażenia związane z odbiorem innych tekstów • wyraża swój stosunek do postaci • odróżnia fikcję od rzeczywistości • rozpoznaje typowe elementy fikcji, charakterystyczne dla poznanych gatunków • odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych w baśniach, legendach, mitach, bajkach, opowiadaniach, powieściach • odróżnia autora od osoby mówiącej w tekście literackim • charakteryzuje osobę mówiącą na podstawie jej wypowiedzi • określa najważniejsze elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia, • omawia akcję • wyodrębnia w utworze epickim wydarzenia układające się w wątki • rozpoznaje baśń, legendę, bajkę,mit, powieść, opowiadanie, komiks, fraszkę, wiersz, przysłowie • rozpoznaje wers, strofę, rym, refren, rytm • odróżnia wiersz rymowany od nierymowanego (białego) • rozpoznaje przenośnię, porównane, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, uosobienie, ożywienie • wyodrębnia film, program informacyjny, program rozrywkowy, spektakl teatralny spośród innych przekazów i tekstów kultury oraz potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome ob-razy, warstwa dźwiękowa) • odczytuje informacje z plakatu teatralnego III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem • formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyj-
31
nym • w rozmowie zadaje pytania uzupełniające • wypowiada komunikaty zawierające proste informacje • wyraża wprost swoje intencje • odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do sytuacji komuni-kacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie, instrukcję, gratula-cje, życzenia, przekonać, zachęcić, przestrzec • stosuje podstawowe zwroty grzecznościowe podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem • mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu • za pomocą prostych zdań opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę • za pomocą prostych zdań opisuje obraz, ilustrację, plakat, fotografię • wygłasza tekst utworu z pamięci (teksty poetyckie, fragmenty prozy) PISANIE • stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu • zna podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó – u, rz – ż, ch – h • tworzy proste wypowiedzi oraz notatki na podany temat • uzupełnia prosty schemat, tabelę • zna podstawowe zasady układu graficznego listu prywatnego i oficjalnego, dialogu, zaproszenia, ogłoszenia, planu ramowego i szczegółowego wypowiedzi i z pomocą nauczycie-la zapisuje list, dialog, układa plan ramowy i szczegółowy wypowiedzi, redaguje zaproszenie, ogłoszenie, instrukcję, pamiętnik i dziennik pisany z perspektywy bohatera i własnej, proste sprawozdanie • zapisuje kilkuzdaniowe opowiadanie odtwórcze z dialogiem • za pomocą prostych zdańtworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci • za pomocą prostych zdańtworzy opis obrazu, ilustracji, plakatu, fotografii • stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (np. dobiera wyrazy bliskoznaczne), składni (konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypo-wiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu), fleksji (stosuje czasowniki, rze-czowniki, przymiotniki i przysłówki w zdaniu), fonetyki (dzieli wyrazy przy przenoszeniu do następnej linii, zna sposoby oznaczania miękkości głosek, zauważa różnicę między wymową a zapisem samogłosek ustnych, dźwięcznych i bezdźwięcznych) • stara się dbać o estetykę zapisu wypowiedzi Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopusz-czającą oraz: II. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • słucha innych, uczestniczy w rozmowie oraz innych sytuacjach komunikacyjnych (za-daje pytania, odpowiada, instruuje, gratuluje, zaprasza, przeprasza)
32
• wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu • tworzy prostą notatkę w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, planu • określa temat utworu, powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, zauważa metaforyczny charakter baśni, legendy, bajki, mitu • rozpoznaje proste intencje niewyrażone wprost • wyciąga wnioski z przesłanek zawartych w tekście, w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz • rozpoznaje typowe wypowiedzi informacyjne i literackie • na podstawie intonacji odróżnia wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające • rozumie mechanizmy oddziaływania reklam na odbiorcę • odróżnia fakty od opinii, wskazuje elementy perswazji CZYTANIE • identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi • określa temat i główną myśl tekstu • oddziela informacje ważne od drugorzędnych • wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu • wskazuje cytat • wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi • rozpoznaje cechy zaproszenia, życzeń, zawiadomienia, ogłoszenia, instrukcji, przepisu • określa temat utworu, powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, zauważa metaforyczny charakter baśni, legendy, bajki, mitu, wskazuje morał wyrażony wprost • rozpoznaje typowe wypowiedzi informacyjne, literackie, reklamowe • rozumie funkcję znaków interpunkcyjnych (kropki, przecinka, znaku zapytania, wy-krzyknika, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu), akapitów i marginesów w tekście prozatorskim • wskazuje wersy, strofy, rymy w tekstach poetyckich • poprawnie artykułuje i akcentuje wyrazy, stosuje intonację zdaniową podczas głośne-go czytania utworów • odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych • rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach (orzeczenie, podmiot, dopełnienie, przydawka, okolicznik) • odróżnia zdanie pojedyncze od zdania złożonego, zdanie pojedyncze rozwinięte od zdania nierozwiniętego • rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, rodzajów gramatycznych (rzeczownik, przymiotnik, zaimek w związku z rzeczownikiem), osób, czasów i rodzajów gramatycznych (czasownik), określa stopień przymiotnika i przysłówka • posługuje się alfabetem, uwzględnia różnice między zapisem a wymową samogłosek nosowych, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, oznacza miękkość głosek DOCIERANIE DO INFORMACJI • wybiera odpowiednie informacje ze słownika ortograficznego, słownika wyrazów bli-skoznacznych, szkolnego słownika języka polskiego, słownika frazeologicznego • korzysta z encyklopedii, czasopisma, stron internetowych, leksykonu, poradnika
33
II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• nazywa swoje reakcje czytelnicze • dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użyt-kowe • nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miej-sce, bohaterowie, zdarzenia, wątki • wyodrębnia wątki • wskazuje elementy akcji • wskazuje w utworze cechy baśni, legendy, bajki, mitu, opowiadania, powieści, wier-sza, fraszki, komiksu • rozpoznaje przysłowie • wskazuje w tekście porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, uo-sobienie, ożywienie • posługuje się terminami: wiersz rymowany i nierymowany (biały) • wyodrębnia film spośród innych dziedzin sztuki • zna pojęcia: gra aktorska, dekoracja, kostiumy, rekwizyty, inscenizacja, scena, widow-nia, kurtyna, kulisy, próba, program teatralny, afisz, ujęcie, kadr, plan • przypisuje cechy bohaterom orazocenia ich postawy w odniesieniu do takich warto-ści, jaknp. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada • odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym) • odczytuje przesłanie baśni, odczytuje morał bajek, zauważa metaforyczny charakter mitu • odczytuje informacje z plakatu teatralnego
III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej • dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobieraróżne typy wypo-wiedzeń prostych i rozwiniętych, stosuje wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące • formułuje pytania zamknięte i otwarte • udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych • wypowiada się w kilku logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą • stosuje zwroty grzecznościowe i odpowiednie konstrukcje składniowe (np. tryb przy-puszczający) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem • składa życzenia, gratulacje, instruuje, przekonuje, zachęca, przestrzega • wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronolo-gicznym, streszcza utwory fabularne • opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, obraz, ilustrację, plakat, fotografię, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni (używa przysłówków i wyra-żeń przyimkowych) • dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne • recytuje utwór poetycki, oddając jego ogólny nastrój i sens
34
• stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych • posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem, postawą ciała) PISANIE • stosuje podstawowe zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji • odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafi zastosować odpowiednie zasady do-tyczące pisowni wielką literą • poprawnie zapisuje nie z różnymi częściami mowy • poprawnie zapisuje wyrażenia przyimkowe • poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki • konstruujei zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym • używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych, stosuje przecinki • w zależności do adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące • samodzielnie zapisuje dialog • dzieli wypowiedzi na części kompozycyjne (wstęp, rozwinięcie, zakończenie) • buduje ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi • układa opowiadanie odtwórcze z dialogiem oraz z elementami opisu, krótką relację, proste sprawozdanie, zaproszenie, ogłoszenie, pamiętnik i dziennik pisany z perspektywy bohatera i własnej, regulamin • redaguje notatkę w formie prostego schematu, tabeli, planu • zapisuje instrukcję z uwzględnieniem sformułowań wskazujących na kolejność wyko-nywanych czynności • tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci, obrazu, ilustracji, fotografii, plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni (używa przysłówków i wyrażeń przyimkowych) • w liście prywatnym i oficjalnym, dialogu, zaproszeniu i ogłoszeniu stosuje odpowiedni
układ graficzny • stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (wykorzystuje wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne w tworzonym tekście), składni (konstruuje zdania pojedyncze proste i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmują-cych, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; łączy wypowiedzenia składowe za pomo-cą spójnika w wypowiedzenia złożone, rozdziela przecinkiem wypowiedzenia składowe w wypowiedzeniu złożonym), fleksji (używa poprawnych form gramatycznych czasowników, rzeczowników, przymiotników, zaimków, liczebników; poprawnie zapisuje formy bezokolicz-ników oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego czasowników w czasie przyszłym i przeszłym) • stosuje zasady estetycznego zapisu tekstu Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
II. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
35
SŁUCHANIE • koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych oraz odtwarza-nych utworów • w typowych sytuacjach komunikacyjnych cytuje wypowiedzi innych, wyraża swoje zdanie na temat wysłuchanego komunikatu • odróżnia informacje ważne od mniej ważnych • właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu (również te niewyrażone wprost) • na podstawie słuchanego tekstu tworzy notatkę, pisze krótkie streszczenie • odróżnia wypowiedzi literackie od informacyjnych i reklamowych • dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy • odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich (omawia przesłanie baśni, objaśnia morał bajki, wyjaśnia metaforyczny charakter mitu) • rozumie mechanizmy oddziaływania reklam na odbiorców • na podstawie intonacji odróżnia zdania neutralne od wykrzyknikowych
CZYTANIE • wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio • rozumie funkcję akapitu i cytatu w wypowiedzi • objaśnia przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi • odróżnia teksty literackie od informacyjnych i reklamowych • dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy • odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich • wskazuje typowe elementy konstrukcyjne w zaproszeniach, życzeniach, gratulacjach, ogłoszeniach, zawiadomieniach, instrukcjach, przepisach • głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji i intonacji, wprowa-dza pauzę • wskazuje różnice między rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, liczebnika-mi, zaimkami, przyimkami i spójnikami • rozpoznaje w tekście zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte, pojedyncze i złożone (współrzędnie i podrzędnie) • rozpoznaje równoważnik zdania • wydziela w zdaniu grupę podmiotu i orzeczenia • rozpoznaje zdania bezpodmiotowe • ustala stosunki nadrzędno-podrzędne i współrzędne z zdaniu pojedynczym • rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, osób, rodzajów; odróżnia formy oso-bowe czasowników od nieosobowych (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to) • odróżnia wyrazy gwarowe od potocznych DOCIERANIE DO INFORMACJI • wie, jakiego typu informacje zawierają słownik ortograficzny, słownik wyrazów bli-skoznacznych, słownik języka polskiego, słownik wyrazów obcych, słownik frazeologiczny i umiejętnie je stosuje • wybiera informacje niewyrażone wprost z różnych źródeł, np. czasopism, stron inter-netowych
36
II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• uzasadnia swoje reakcje czytelnicze • porównuje swoje wrażenia związane z odbiorem innych tekstów kultury • analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miej-sce, bohaterowie, zdarzenia, wątek • rozpoznaje typowe elementy fikcji, charakterystyczne dla poznanych gatunków • omawia zależność osoby mówiącej (narratora, podmiotu lirycznego) i świata ukaza-nego w utworze • posługuje się pojęciami: akcja, fabuła, związek przyczynowo-skutkowy • omawia powiazania między częściami tekstu (rozdział, podrozdział) w dłuższym utwo-rze prozatorskim, np. w opowiadaniu, powieści • identyfikuje baśń, legendę, mit, bajkę, komiks, opowiadanie, powieść, fraszkę, wiersz, przysłowie • omawia akcje w utworze dramatycznym • rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, rytmu oraz objaśnia znaczenie i funkcję środków poetyckich, takich jak: przenośnia, porównanie, epitet, wyraz dźwiękona-śladowczy, uosobienie, ożywienie • dostrzega zależność między zastosowanymi w utworze środkami stylistycznymi a treścią • rozumie funkcję akapitu jako logicznie wyodrębnionej całości w tekście • wyodrębnia elementy dzieła filmowego, zna główne etapy powstawania filmu i przedstawienia, rozumie pojęcie adaptacji • określa zadania twórców dzieła filmowego – aktora, reżysera, scenarzysty • określa zadania twórców dzieła teatralnego – aktora, reżysera, dekoratora, suflera • posługuje się pojęciami z zakresu sztuki filmowej, np. kadr, scena, plan • posługuje się pojęciami związanymi z przedstawieniem teatralnym i sztuką teatralną • charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość, prawda – kłamstwo, wierność– zdrada • konfrontuje sytuację bohaterów z własnym doświadczeniem • odczytuje przesłanie utworu III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • dostosowuje sposób wyrażania się do sytuacji komunikacyjnej, takiej jak: podzięko-wanie, przemówienie, wystąpienie • przedstawia własne zdanie w rozmowie • przestrzega zasad kulturalnej rozmowy • dyskutuje na wybrany temat • świadomie dobiera wypowiedzenia, by osiągnąć zamierzony cel (np. zachęcić, prze-konać, przestrzec) • tworzy spójne, logiczne wypowiedzi • świadomie dobiera intonację zdaniową • udziela odpowiedzi w formie krótkiej wypowiedzi • uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami; łą-czy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe w zdaniu
37
• wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń • wyjaśnia motywy postępowania postaci • gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw • wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki i wyrażenia przyimkowe • w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, obraz, ilu-strację, plakat, fotografię, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć (np. epitety, porównania, zdrobnienia, poprawnie używa odpowiedniego stopnia przymiotnika i przysłówka) • objaśnia znaczenia dosłowne i metaforyczne wyrazów • odróżnia wyrazy pokrewne od synonimów • umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (wzbogaca tworzony tekst wyrazami bliskoznacznymi i przeciwstawnymi), składni (stosuje różnorodne typy zdań: pojedyncze i złożone; stosuje odpowiedni szyk wyrazów w zdaniu; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, rozkazujących w zależ-ności od sytuacji komunikacyjnej; stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji), fleksji (używa odmiennych części mowy w poprawnych formach), wygłasza tekst poetycki z pamięci, posłu-gując się pauzą, barwą głosu; zwraca uwagę na ważne treści tekstu • stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń PISANIE • stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji, poprawnie używa i zapisuje formy nieosobowe czasownika • w kilkuzdaniowych wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sy-tuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji • w tekstach świadomie stosuje wyrazy bliskoznaczne, zastępuje powtarzające się w tekście wyrazy odpowiednimi zaimkami • w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw • układa życzenia, gratulacje, zapisuje przepis, instrukcję, ogłoszenie, zawiadomienie, zaproszenie • stosuje akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi • pisze logiczne i uporządkowane pod względem chronologicznym opowiadanie, stresz-cza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń (pamiętnik, dziennik) • zapisuje dialog w opowiadaniu • w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, fotografię, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć (np. epitety, po-równania, zdrobnienia) • opisując obraz, rzeźbę, ilustrację, plakat, fotografię; stosuje podstawowe słownictwo charakterystyczne dla danej dziedziny sztuki • dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą
38
oraz:
III. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi, potrafi ustosunkować się do wypowiedzi innych oraz nawiązać do nich podczas własnej wypowiedzi • uzasadnia swoje zdanie na temat wysłuchanego komunikatu • nazywa intencje nadawcy komunikatu, dostrzega zależność między przenośnym zna-czeniem a intencją nadawcy wypowiedzi, w sytuacjach typowych odróżnia fakty od opinii CZYTANIE • wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi np. opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą • oddziela informacje ważne od drugorzędnych i wykorzystuje je w odczytaniu znaczeń dosłownych i przenośnych • wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce • nazywa intencje nadawcy komunikatu, dostrzega zależność między przenośnym zna-czeniem a intencją nadawcy wypowiedzi • nazywa osobę mówiącą w tekście w zależności od rodzaju utworu (podmiot liryczny, narrator) • w sytuacjach typowych odróżnia fakty od opinii • wskazuje typowe elementy stylistyczne i graficzne w zaproszeniach, życzeniach, ogło-szeniach, zawiadomieniach, instrukcjach, przepisach • dostrzega relacje między takimi elementami konstrukcji, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity • głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu • interpretuje głosowo wybrane fragmenty prozy • rozumie funkcje użytych w tekście zdań pojedynczych rozwiniętych i nierozwiniętych, pojedynczych i złożonych, równoważników zdań • rozumie funkcję użytych form przypadków, liczb, osób, czasów w tekstach literackich, użytkowych, reklamowych • wykorzystuje wiedzę o języku podczas analizy różnych tekstów kultury DOCIERANIE DO INFORMACJI • w zależności od celu poszukiwań świadomie wybiera odpowiedni słownik (słownik ortograficzny, słownik wyrazów bliskoznacznych, słownik języka polskiego, słownik wyrazów obcych, słownik frazeologiczny) • konfrontuje ze sobą informacje zgromadzone na podstawie różnych źródeł IV. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami • charakteryzuje osobę mówiącą na podstawie jej wypowiedzi
39
• objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epic-kim oraz środków stylistycznych w utworze poetyckim (w tym rozróżnia ożywienie i uosobienie jako rodzaje przenośni) • omawia funkcje elementów realistycznych i fantastycznych w: baśniach, legendach, mitach, bajkach, opowiadaniu, powieści • wykorzystuje wiedzę na temat wersu, zwrotki, rymu, rytmu, refrenu do interpretacji utworu • nazywa elementy świata przedstawionego w utworze dramatycznym • rozumie powiązania między częściami utworu dramatycznego (akt, scena) • dostrzega zależność między rodzajem i funkcją komunikatu a jego odbiorcą (progra-my edukacyjne, rozrywkowe, informacyjne, reklamy) • wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych programy informacyjne, rozrywkowe, reklamy; dostrzega różnice między celem tych programów • charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada; kon-frontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami
III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • tworzy wypowiedź zróżnicowaną stylistycznie w zależności od intencji nadawcy, sytu-acji komunikacyjnej i rodzaju adresata • tworzy wypowiedź zróżnicowaną ze względuna funkcję komunikatu (ekspresywna, impresywna, poetycka) • uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, cytuje, stosuje się do reguł grzecznościowych • rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego • zadaje pytania alternatywne (przedstawia rozmówcy dwie możliwości rozwiązania problemu) • udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym i stylistycznym • w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeolo-gizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką • posługuje się przysłowiami i powiedzeniami regionalnymi • poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasach przeszłym i przyszłym • w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzie-ła • interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania • zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści utworu • wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi • wykorzystuje wiedzę o częściach mowy podczas tworzenia własnej wypowiedzi
40
• dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka PISANIE • potrafi zastosować reguły ortograficzne w sytuacjach nietypowych(np. wykorzystać wiedzę o wyrazach pochodnych i rodzinie wyrazów, pisowni nie w przeciwstawieniach) • przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań i odwrotnie – odpowiednio do przyjętego celu • wprowadza i przekształca różne typy wypowiedzeń w zależności od celu i intencji wy-powiedzi (zdania pojedyncze i złożone, równoważniki zdań) • komponuje poprawne pod względemortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyj-nym,składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji • uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury • udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym i stylistycznym • w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeologizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką • komponuje i przekształca plan wypowiedzi • pisze opowiadanie twórcze, list z perspektywy bohatera, baśń, sprawozdanie • świadomie wprowadza dialog, słownictwo opisujące przeżycia bohaterów jako ele-ment ożywiający akcję • tworzy folder, charakterystykę, komiks • w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzie-ła • sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (dba o poprawność słowni-kową tworzonych wypowiedzi, odpowiednio dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunika-cyjnej), składni (tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do za-sad poprawności logiczno-składniowej, dba o poprawną interpunkcję wypowiedzeń złożo-nych, wydziela przecinkiem lub wpisuje w nawias wypowiedzenia wtrącone), fleksji ( w wypowiedziach stosuje w poprawnych formach odmienne i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, w tym poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasach przeszłym i przyszłym), fonetyki (biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je w poprawnym zapisie wyrazów) • dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo do-brą oraz: II. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH
INFORMACJI
SŁUCHANIE • w rozmowie i innych sytuacjach komunikacyjnych celowo odwołuje się do wypowie-dzi innych osób • dokonuje selekcji informacji w celu wykorzystania ich w sytuacjach nietypowych
41
• dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym CZYTANIE • czyta ze zrozumieniem na poziomie krytycznotwórczym teksty spoza listy lektur • interpretuje utwory poetyckie i prozatorskie
DOCIERANIE DO INFORMACJI • wybiera i wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron interneto-wych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich, poetyckich, dramatycznych • wskazuje elementy baśni, legendy, bajki, mitu w innych tekstach kultury oraz odnaj-duje i omawia nawiązania do tego typu utworów we współczesnych tekstach kultury, np. opowiadaniach, powieściach, reklamach, oraz w języku, np. we frazeologii • odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość • dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE • przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wy-konania zadania, formułuje twórcze uwagi • podejmuje rozmowę na tematprzeczytanej lektury, dzieła takżespoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie szóstej;omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur • interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych PISANIE • tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, pomysłową formą, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych • wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi • świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki
SZCZEGÓŁOWEKRYTERIA OCENIANIA DLAKLASY7
Ocenęniedostatecznąotrzymujeuczeń,któryniespełniawymagań kryterialnych naocenędo-
puszczającą.
42
Ocenędopuszczającąotrzymujeuczeń,który:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
uważniesłuchawypowiedzikolegówinauczyciela
wyraża prośbęopowtórzeniewypowiedzi
słucha nagraniawzorcowejrecytacji
mówi natemat najważniejszychtreściwysłuchanegoutworu
rozumiepolecenia
rozpoznajefragmentyinformacyjneiperswazyjnewwysłuchanymtekście
rozpoznajeemocje towarzyszące osobie wypowiadającej się
CZYTANIEUTWORÓW LITERACKICH I ODBIÓR TEKSTÓW KULTURY
czytateksty współczesneidawne
odczytuje tekst literacki i inne dzieła sztuki (np. obraz, rzeźba, grafi-
ka)napoziomiedosłownym, na poziomie krytycznym z pomocą nauczyciela i rówieśni-
ków określa temat utworu i poruszony problem, odnosi się do wybranych kontekstów,
np biograficznego, historycznego, kulturowego
rozpoznaje wypowiedź o charakterze emocjonalnym, argumentacyjnym, wskazuje
w tekście argumentacyjnym tezę, argument i przykłady rozpoznajewtekścienajważniejszeinformacje, opinię i fakty, rozróżnia fikcję
i kłamstwo
wie, czym jest perswazja, sugestia, ironia, z pomocą nauczyciela i klasy rozpoznaje
aluzję
rozróżniaelementytragizmuikomizmuwdzieleliterackim
wskazujenadawcęiadresatawypowiedzi
dostrzegaróżnemotywypostępowaniabohaterów
odczytującsensutworu,dostrzegapodstawowewartości,takiejakprzyjaźń, wierność, pa-
triotyzm; formułuje wnioski czytautworyliryczneiznacechy liryki jakorodzajuliterackiego, zna gatunki należące do
liryki: sonet, pieśń, tren
odróżniaosobęmówiącąwwierszuodautoratekstu, bohatera utworu od podmiotu lirycz-
nego
znapodstawoweśrodki wyrazuartystycznegowypowiedzi, w tym: neologizm, prozaizm,
eufemizm, inwokację
rozpoznajeobrazypoetyckiewutworze czytautworyepickieiznacechy epiki jakorodzajuliterackiego, zna gatunki należące do
epiki
wymieniaelementykonstrukcyjneświataprzedstawionegowutworze
wie,czym sięróżnifikcja literackaodrzeczywistości
rozróżnianarracjępierwszo-itrzecioosobową
rozpoznajewtekścieepickimfragmentyopowiadaniaiopisu
odróżniadramatodinnychrodzajówliterackich, wskazuje elementy dramatu: akt, scena,
tekst główny, didaskalia, monolog i dialog
rozpoznaje balladę jako gatunek z pogranicza rodzajów literackich posługujesięspisemtreści, cytatem z poszanowaniem praw autorskich
43
rozpoznaje gatunki dziennikarskie: wywiad, artykuł, felieton
wyszukuje informacjewtekściepopularnonaukowym, naukowym, publicystycznym
dostrzegasymbole i alegorie w tekstach kultury znaterminyadaptacja filmowaiadaptacja teatralna
wymieniaosobyuczestniczącewprocesiepowstawaniaprzedstawieniateatralnego oraz
filmu (reżyser, aktor, scenograf, charakteryzator) zauważazwiązki międzydziełemliterackima innym tekstem kultury
dokonuje przekładu intersemiotycznego tekstów kultury i interpretacji zjawisk spo-
łecznych oraz prezentuje je w ramach różnych projektów grupowych
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
s p o r z ąd z a w r ó ż n ych f o r m ach n o t a t k ę d o t ycz ąc ą w ys ł u c h an e j w y-
p o w i ed z i
tworzyplandłuższejwypowiedzi
tworzy wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, w rozprawce z pomocą nauczy-
ciela formułuje tezę, hipotezę oraz argumenty, samodzielnie podaje przykłady do ar-
gumentów, wnioskuje
wypowiada się na temat
starasięzachować poprawnośćjęzykową, ortograficznąi interpunkcyjnątekstu,
a w tekstach mówionych zachowuje poprawność akcentowania wyrazów i zdań, dba
o poprawną wymowę
stara sięoestetycznyzapiswypowiedzi
wygłasza krótki monolog, podejmuje próbę wygłaszania przemówienia orazpróby
uczestniczeniawdyskusji
przygotowuje wywiad streszcza, skraca, parafrazuje tekst, w tym tekst popularnonaukowy
wyraża swoje zdanie i umie je uzasadnić, odnosi się do cudzych poglądów
piszeopowiadanieodtwórczeitwórcze; wie,jak umieścićdialogwtekście
opisuje i charakteryzuje postacirzeczywisteifikcyjne
stosuje narracjępierwszo-itrzecioosobową
opisujeelementydziełamalarskiego, wykorzystuje z pomocą nauczyciela odpowiednie
konteksty
układatekstotrójdzielnejkompozycji z uwzględnieniem akapitów, stosuje cytat
wygłaszazpamięcitekstpoetycki
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura ję-
zyka, ortografia i interpunkcja)
w i e , c z ym j e s t b ł ąd j ę z yk o w y
ma podstawową wiedzę z zakresu gramatyki języka polskiego:
–fonetyki(znaróżnicęmiędzygłoskąaliterą;rozróżniasamogłoskiispółgłoski, głoski
dźwięczne,bezdźwięczne, ustne, nosowe;wie, na czym polegazjawiskoupodobnieńpod-
względemdźwięcznościi uproszczeńgrup spółgłoskowych, utraty dźwięczności
w wygłosie), dostrzega rozbieżności między mową a pismem
–słowotwórstwaisłownictwa(wie,czymsą w y r a z p o d s t a w o w y i p o c h o d n y ,
podstawasłowotwórcza,formant,
rdzeń,rodzinawyrazów;rozumieróżnicęmiędzywyrazem pokrewnymabliskoznacznym,
dostrzega zróżnicowanie formantów pod względem ich funkcji, rozumie różnicę mię-
44
dzy realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, odróżnia typy wyrazów złożo-
nych), zna typy skrótów i skrótowców i stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie, świa-
domiewzbogacazasóbwłasnegosłownictwa
oprzysłowia,powiedzenia,frazeologizmyitp., odróżnia synonimy od homonimów
–fleksji(stosuje wiedzę o częściach mowy w poprawnym zapisie partykuły nie
z różnymi częściami mowy, rozpoznaje imiesłowy, zna zasady ich tworzenia
i odmiany)
–składni(wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego
w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń
z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie, dokonuje
przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie
Ocenędostatecznąotrzymujeuczeń,któryspełniawymaganiakryterialnenaocenę dopuszczają-
cąoraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
świadomieuczestniczywsytuacjikomunikacyjnejprzezuważnesłuchanie wypowie-
dziinnychjejuczestników
żyworeagujenawypowiedzikolegówinauczycie-
la,m.in.prosiojejpowtórzenie,uzupełnienie,wyjaśnienie
określatematykęwysłuchanegoutworu; ocenia wartość wysłuchanego tekstu
rozróżniateksty ocharakterzeinformacyjnymiperswazyjnym
wybierapotrzebneinformacjezwysłuchanegotekstu
rozpoznaje komizm, kpinęiironięjakowyrazintencjiwypowiedzi
CZYTANIEUTWORÓW LITERACKICH I ODBIÓR TEKSTÓW KULTURY
podejmujepróby s amodz ie ln ego odczytaniaróżnychtekstówwspółczesnych
idawnychna poziomieprzenośnym, a w ich odczytaniu odnosi się do różnych kontek-
stów
nazywaróżne motywy postępowaniabohaterów określa problem poruszony w utworze i ustosunkowuje się do niego
identyfikuje w tekście poetyckim cechy liryki
charakteryzujeosobęmówiącąwwierszu
wskazuje podstawoweśrodki wyrazuartystycznegowypowiedzi, w tym: neologizm,
prozaizm, eufemizm, inwokację wyodrębniawtekścieobrazypoetyckie
rozróżniatakie gatunkipoezji,jakpieśń,hymn
identyfikujeelementyświataprzedstawionegowutworze
odróżniafikcję literackąodrzeczywistości
rozumie znaczenieterminówrealizmifantastyka
odróżniacechy gatunkowenoweli,powieści,opowiadania
podajeprzykładyutworównależącychdoliteraturydydaktycznej
znacechy literaturydydaktycznej,wymieniacechybajkiiballady r o z p o z n a j e c ech y d r am a t u j ak o r o d z a ju l i t e r ack i ego w t e k ś c i e
s am o d z i e l n i e wyszukujepotrzebneinformacjew odpowiednich źródłach, sporzą-
45
dza prosty przypis
wyszukuje informacjew indeksieiprzypisach
rozpoznajejęzykoweipozajęzykoweśrodkiperswazji,np. wreklamieprasowej
analizuje symbole i alegorie występującew tekstach kultury
dostrzegafunkcjeśrodkówpozajęzykowychwsztuce teatralnejifilmie
wskazujewballadzieelementytypowe dlaróżnych rodzajówliterackich analizujezwiązki międzydziełemliterackima innym tekstem kultury
wskazujeelementytragizmuikomizmuwdzieleliterackim
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
pisze na temat, starającsię zachować przejrzystą kompozycjęlogicznej ispójnejwypo-
wiedzi, wyrażawłasnezdanieipodajeargumenty napoparciewłasnegostanowiska
zachowuje trójdzielnąkompozycjędłuższejwypowiedzi, w tym w przemówieniu
stosuje siędozasadpoprawnejwymowyoraznormdotyczącychakcentowaniawyrazó-
wizdań, zna wyjątki w akcentowaniu wyrazów,
rozróżniaśrodkijęzykowewzależnościodadresatawypowiedziwoficjalnych
inieoficjalnychsytuacjachmówienia
stosujezasadyetykietyjęzykowejiprzestrzegazasadetyki mowy
uczestniczywdyskusjizgodniezzasadamikultury
dostrzegazjawiskobrutalnościsłownej,kłamstwoimanipulację
uczestniczywomówieniurecytacjiwłasnej,koleżanekikolegów
redaguje rozprawkę z tezą bądź hipotezą, formułuje odpowiednie argumenty i popiera
je odpowiednimi przykładami
pisze wywiad
stosujeakapity, dba o spójne nawiązania między poszczególnymi częściami wypowie-
dzi
zachowujepoprawnośćjęzykową i stylistyczną tworzonegotekstu
wykazujedbałośćoestetykęzapisuorazpoprawnośćortograficznąiinterpunkcyjną opisuje dzieło malarskie z odniesieniem do odpowiednich kontekstów; odczytuje sen-
sy przenośne w tekstach kultury, takich jak obraz, plakat, grafika
w tekstach własnych wykorzystuje różne formy wypowiedzi, w tym opis sytuacji
recytuje tekstpoetycki, podejmuje próbę interpretacji głosowej z uwzględnieniem te-
matu i wyrażanych emocji
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura ję-
zyka, ortografia i interpunkcja)
d o s t r z ega b ł ęd y j ę z yk o w e i p o t r a f i j e s k o r yg o w ać
stosujew tworzonych tekstachpodstawową wiedzę językowąwzakresie:
–
fonety-
ki(znaróżnicęmiędzygłoskąaliterą;rozróżniasamogłoskiispółgłoski,głoskidźwięczne,bez
dźwięczne,ustne,nosowe;wie,naczym polegazjawiskoupodobnieńpodwzglę-
demdźwięcznościi uproszczeńgrup spółgłoskowych, utraty dźwięczności
w wygłosie), dostrzega rozbieżności między mową a pismem
–słowotwórstwaisłownictwa(wie,czymsą w y r a z p o d s t a w o w y i p o c h o d n y ,
podstawasłowotwórcza,formant,
rdzeń,rodzinawyrazów;rozumieróżnicęmiędzywyrazem pokrewnymabliskoznacznym,
46
dostrzega zróżnicowanie formantów pod względem ich funkcji, rozumie różnicę mię-
dzy realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, odróżnia typy wyrazów złożo-
nych), zna typy skrótów i skrótowców i stosuje zasady interpunkcji w ich zapisie, świa-
domiewzbogacazasóbwłasnegosłownictwa
oprzysłowia,powiedzenia,frazeologizmyitp., odróżnia synonimy od homonimów
–fleksji(stosuje wiedzę o częściach mowy w poprawnym zapisie partykuły nie
z różnymi częściami mowy, rozpoznaje imiesłowy, zna zasady ich tworzenia
i odmiany)
–składni(wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego
w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń
z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie, dokonuje
przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie
Ocenędobrąotrzymujeuczeń,któryspełniawymaganiakryterialnenaocenę dostatecznąoraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słuchanagrańrecytacjiutworówpoetyckichiprozatorskichorazdostrzega środki wyra-
zuartystycznegotekstu
analizujeirozpoznajeintencjęnadawcywysłuchanegoutworu, w tym aluzję,sugestię, ma-
nipulację
CZYTANIETEKSTÓWPISANYCHIODBIÓRINNYCH TEKSTÓWKULTURY
płynnieczytatekstywspółczesneidawne,stosującsiędozasadpoprawnej interpunk-
cji,akcentowaniaiintonacji
odczytuje tekstnapoziomieprzenośnym
określafunkcjęprzeczytanegotekstu
interpretujetytułutworu
wyjaśniamotywypostępowaniabohaterów,oceniaichzachowaniaipostawy
wodniesieniudoogólnieprzyjętychzasadmoralnych
dostrzega manipulację iperswazję,wartościowaniewczytanymtekście, w tym
w satyrze określafunkcjęśrodkówartystycznegowyrazu
analizujeelementyświataprzedstawionegowutworze, omawia ich funkcję
w konstrukcji utworu
uzasadniaprzynależnośćgatunkowąróżnych utworów literackich
uzasadniaprzynależnośćtekstu prasowegodopublicystyki
wyszukujeiporównujeinformacjewróżnychtekstach,m.in.popularnonaukowych inaukowych
analizujejęzykoweipozajęzykoweśrodkiperswazjiwreklamieprasowej
odczytuje sensy przenośne i symboliczne w odbieranym tekście MÓWIENIE
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
płynniemówinapodanytemat,starającsięzachowaćzasadypoprawności językoweji styli-
47
stycznej
uzasadniawłasnezdanie zapomocąrzeczowychargumentów
dobieraśrodkijęzykowewzależnościodadresatawypowiedziwoficjalnych
inieoficjalnychsytuacjachmówienia
aktywnieuczestniczywdyskusji
wystrzegasiębrutalnościsłownej,kłamstwaimanipulacjiwwypowiedziustnej
piszenatemat,stosując funkcjonalnąkompozycjęlogicznej wypowiedzi, polemizuje ze
stanowiskiem innych, formułuje rzeczowe argumenty poparte celnie dobranymi przy-
kładami
dobiera i stosujeśrodkijęzykowe odpowiednio do sytuacji i odbiorcy oraz rodzaju
komunikatu
p r ez en t u j e w dyskusji swoje stanowisko, rozwija je odpowiednio dobranymi argu-
mentami, świadome stosuje retoryczne środki wyrazu
reaguje z zachowaniem zasad kultury nazjawiskobrutalnościsłownej,kłamstwo
imanipulację
wrozprawce dobieraodpowiednie argumenty, w których odwołuje się do kontekstu li-
terackiego, popiera je odpowiednimi przykładami
pisze wywiad, wykorzystując zdobytą z różnych źródeł wiedzę na temat podjęty
w rozmowie
opisuje dzieło malarskie z odniesieniem do odpowiednich kontekstów; podejmuje
próbę interpretacji tekstu kultury, np. obrazu, plakatu, grafiki
w tekstach własnych wykorzystuje różne formy wypowiedzi, w tymmowę zależną
i niezależną w celu dynamizowania akcji i charakteryzowania bohatera
recytuje tekstpoetycki,interpretacje głosowo z uwzględnieniem tematu
oceniarecytacjęwłasną,koleżanekikolegów i przedstawia uzasadnienie swojej oceny
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura ję-
zyka, ortografia i interpunkcja)
umiejętniestosujewiedzę językowąwzakresie:
d o k o n u j e k o r ek t y t w o r z o n ego t ek s t u
an a l i z u j e e l em en t y j ę z yk o w e w t ek s t ach k u l t u r y ( n p . w r ek l a -
m ach , p l ak ac i e , w p i o s en ce ) , w yk o r z ys t u j ąc w i ed z ę o j ę z yk u w
z ak r e s i e :
–
fonety-
ki(znaróżnicęmiędzygłoskąaliterą;rozróżniasamogłoskiispółgłoski,głoskidźwięczne,bezd
źwięczne,ustne,nosowe;wie,naczym polegazjawiskoupodobnieńpodwzględemdźwięcz-
nościi uproszczeńgrup spółgłoskowych, utraty dźwięczności
w wygłosie), dostrzega rozbieżności między mową a pismem
–słowotwórstwaisłownictwa(wie,czymsą w y r a z p o d s t a w o w y i p o c h o d n y ,
podstawasłowotwórcza,formant,
rdzeń,rodzinawyrazów;rozumieróżnicęmiędzywyrazem pokrewnymabliskoznacznym,
dostrzega zróżnicowanie formantów pod względem ich funkcji, rozumie różnicę
między realnym a słowotwórczym znaczeniem wyrazów, odróżnia typy wyrazów
złożonych), zna typy skrótów i skrótowców i stosuje zasady interpunkcji w ich zapi-
sie,świadomiewzbogacazasóbwłasnegosłownictwa
oprzysłowia,powiedzenia,frazeologizmyitp., odróżnia synonimy od homonimów
48
–fleksji(stosuje wiedzę o częściach mowy w poprawnym zapisie partykuły nie
z różnymi częściami mowy, rozpoznaje imiesłowy, zna zasady ich tworzenia
i odmiany)
–składni(wykorzystuje wiedzę o budowie wypowiedzenia pojedynczego i złożonego
w przekształcaniu zdań pojedynczych na złożone i odwrotnie oraz wypowiedzeń
z imiesłowowym równoważnikiem zdania na zdanie złożone i odwrotnie, dokonuje
przekształceń z mowy zależnej na niezależną i odwrotnie
Ocenębardzodobrąotrzymujeuczeń,któryspełniawymaganiakryterialnena ocenędobrąoraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słuchanagrańrecytacjiutworówpoetyckichiprozatorskichorazdostrzega ioceniazabie-
gizwiązanezprezentacjąwalorówartystycznychtekstu
interpretujewysłuchanytekst,uwzględniającintencjęjegonadawcy
CZYTANIETEKSTÓWPISANYCHI ODBIÓRINNYCHTEKSTÓWKULTURY
płynnieczytatekstywspółczesneidawne,stosującsiędozasadpoprawnej interpunk-
cji,akcentowania,intonacjiorazuwzględniabudowęwersyfikacyjną, atakżeorganiza-
cjęrytmicznąutworupoetyckiego
odczytuje tekstnapoziomieprzenośnymisymbolicznym
wartościujezachowaniaipostawybohate-
rów,uwzględniającmotywyichpostępowaniaiodwołującsiędoogólnie przyjętychzasad-
moralnych
ustosunkowujesiędoróżnychsposobówoddziaływaniatekstunaodbiorcę, takich jak per-
swazja,manipulacjaitp.
określafunkcjęśrodkówartystycznegowyrazu,azwłaszczasymboluialegorii
interpretujesymbolewystępującew różnych tekstach kultury
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
udowadniaswojeracjezapomocąrzeczowychargumentówułożonychwlogiczny wywód aktywnieuczestniczywdyskusji,używającśrodkówjęzykowychwyrażających stosu-
nekmówiącegodoprzedstawianychtreściinawiązującdowypowiedziprzed-
mówców,podejmujepróbyprowadzeniadyskusji
charakteryzującpostaćfikcyjną,oceniai wartościujejejzachowaniaipostawy
wodniesieniudoogólnie przyjętychnormmoralnych
analizujeuczuciawłasneibohaterówliterackich,
próbujeinterpretowaćgłosowowygłaszanytekst,m.in.przezpoprawne stosowaniepauz
wtekściezawierającymprzerzutnie,
krytycznie,rzeczowoomawiaorazocenia recytacjęwłasnąikolegów
piszewypowiedzilogiczne,spójneiprzejrzystepodwzględemkompozycyjnym
ipoprawnepodwzględemjęzykowym, stylistycznym,ortograficznym oraz interpunk-
cyjnym
dobierającodpowiedniesłownictwo,tworzytekstwyrażającyintencjenadawcy
posługujesięodpowiednimiargumentamiiprzykładamiwceluuzasadnie-
49
niawłasnegozdania
posługującsiębogatymsłownictwem,redagujeróżneformywypowiedzi,
m.in.opowiadaniezelementamidialogu i monolo-
gu,opisu,charakterystyki,zróżnicowane stylistycznieifunkcjonalnieopi-
sy,recenzjęinotatkę(różnorodnepostaci)oraz pisma użytkowe
odwołując się do kontekstów, tworzy rozprawkę z tezą lub hipotezą
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura ję-
zyka, ortografia i interpunkcja)
wykorzystując wiedzę o języku,an a l i z u j e e l em en t y j ę z yk o w e w t ek s t ach
k u l t u r y j ak o ś w i ad o m e k s z t a ł t o w an i e w a r s t w y s t yl i s t ycz n e j t ek s t u
ś w i ad o m i e s t o s u j e w i ed z ę j ę z y k o w ą w z ak r e s i e t r e ś c i m a t e r i a ł o -
w ych p r z ew i d z i an ych p r o gr am em n au cz an i a w z ak r e s i e f o n e t yk i ,
f l ek s j i , s k ł ad n i , s ł o w n i c t w a
Ocenęcelującąotrzymujeuczeń,któryspełniawymaganiakryterialnenaocenę bardzodobrąoraz:
Kształcenie literackie i kulturowe
SŁUCHANIE
słuchairozumiewypowiedzikolegówinauczycielajakoaktywnyuczestnik różnych sytu-
acjimówieniawczasie zajęć lekcyjnych
odczytujeiinterpretujezabiegizwiązanezprezentacjąwalorówarty-
stycznychnagraniawzorcowejrecytacji
analizujeiwykorzystujewnowychsytuacjachdydaktycznychinformacje wybrane
zwysłuchanegotekstu
CZYTANIETEKSTÓWPISANYCHI ODBIÓRINNYCHTEKSTÓWKULTURY
czytaróżnetek-
sty(zarównowspółczesne,jakidawne,przewidzianewprogramienauczania)napoziomied
osłownym,przenośnymisymbolicznym
samodzielnieinterpretujetekstypisaneiinnetekstykultury,uwzględniając intencjęnadaw-
cyoraz kontekstyniezbędnedointerpretacji
praktyczniewykorzystujeinformacjewybraneztekstuliterackie-
go,popularnonaukowego,naukowego
krytycznieoceniaiwartościujetreści,zachowaniaipostawyprzedstawione
wutworachwodniesieniudosystemumoralnegoietycznego
Tworzenie wypowiedzi (elementy retoryki, mówienie i pisanie)
samodzielniebudujespójne,logiczne,rzeczowewypowiedzinapodanytemat,
wktórychprzedstawiawłasnestanowi-
sko,lubzapomocąpopartychprzykładamiargumentówuwzględniającychróżnekonteksty
kulturowedowodziprzyjętychracji
50
aktywnieuczestniczywdyskusjijakodyskutantlubprzewodniczący,rzeczowo przedsta-
wiaswojestanowisko iwnioski
interpretujegłosowowygłaszanyzpamięcilubczytany tekst, uwzględniając funkcję za-
stosowanych środków stylistycznych
oceniającpracęinnych,przedstawiakrytyczną,rzeczowąrefleksjęwynikającą
zwnikliwej analizy wykonanychzadań ierudycjipolonistycznej
piszewypowiedzioryginalnepodwzględemsposobuujęciatematu,w tym rozpraw-
kę z hipotezą;wykazujesięszczególnądbałością opoprawnośćjęzykową,bezbłędny
zapis, logicznąkompozycję
tworzyoryginalnenotatki,posługującsiębogatymsłownictwem
redaguje dłuższeformy wypowiedzi
podejmujepróby własnejtwórczościliterackiej
Kształcenie językowe (gramatyka języka polskiego, komunikacja językowa i kultura ję-
zyka, ortografia i interpunkcja)
wykorzystując wiedzę o języku,o d cz yt u j e s e n s y s ym b o l i cz n e i p r z en o -
ś n ew t ek s t ach k u l t u r y j ak o e f ek t ś w i ad o m ego k s z t a ł t o w an i a w a r -
s t w y s t y l i s t ycz n e j w yp o w i ed z i
samodzielnieposzerzawiedzęjęzykową i wykorzystuje ją we własnych wypowiedziach
51