odbitka z czasopisma gruŹlica nr 2/52bcpw.bg.pw.edu.pl/content/3747/gruzlica_1952_20_s157.pdf ·...
TRANSCRIPT
O D B I T K A Z C Z A S O P I S M A GRUŹLICA N R 2/52
T. Urbański, B. Serafinowa, S. Malinowski, S. Slopek 1. Kamieńska, J. Venulet, К. Jakimowska
P O S Z U K I W A N I A N O W Y C H ŚRODKÓW PRZECIWGRUŹLICZYCH
Prace Oddz ia łu Chemoterapii Instytutu Gruź l icy Dyrektor Instytutu Prof. D r Janina Misiewicz
W s t ę p
Oddział Chemoterapii Instytutu Gruźlicy składa sią z trzech placówek. 1. Pracowni Chemicznej przy Zakładzie Technologii Organicznej Po l i
techniki Warszawskiej, kierownik: Prof, dr T. Urbański, 2. Pracowni Bakteriologicznej przy Zakładzie Mikrobiologii Śląskiej
Akademii Medycznej w Rokitnicy, kierownik: Prof, dr St. Slopek, 3. Pracowni Farmakologicznej przy Zakładzie Farmakologii A k a
demii Medycznej w Warszawie, kierownik pracowni: Dr J. Venulet. Organizacja prac polega na tym, że Pracownia Chemiczna przyrządza
próbki substancji, które następnie są badane in vitro w Pracowni Bakteriologicznej wobec prątków saprofitycznych i prątków gruźlicy. W razie wyników zachęcających, substancję bada Pracownia Farmakologiczna, określając przede wszystkim jej toksyczność. Jeżeli toksyczność nie jest duża, wówczas Pracownia Bakteriologiczna określa jej skuteczność in vivo w gruźlicy doświadczalnej u zwierząt.
W razie dodatnich wyników badań bakteriologiczno-farmakologicz-nych substancję bada ponownie Pracownia Farmakologiczna pod względem farmakodynamicznym i w razie dobrej tolerancji u zwierząt substancja przechodzi do wstępnych badań klinicznych.
Przez pierwsze dwa lata istnienia (od maja r. 1949 do maja r. 1951) Pracownia Chemiczna przyrządziła około 110 substancji, z których 89 zbadano w Pracowni Bakteriologicznej in vitro, a 13 substancji in vivo.
Badania in vitro przeprowadzono na sztucznych podłożach metodą probówkowa wobec 6 różnych szczepów prątków saprofitycznych, a w niektórych przypadkach również wobec prątków gruźlicy H 3 7 R V ,
Ravenel, typ ptasi, B C G .
158 T. URBAŃSKI I WSPÓŁPRACOWNICY Nr 2
Badania in vivo przeprowadzono na białych myszach i morskich świnkach, zakażonych prątkami gruźlicy (H37RV). Ponadto badano wpływ niektórych preparatów wobec zarazka duru plamistego (R. prowazeki) w doświadczeniach na białych myszach.
Pod względem farmokodynamicznym zbadano w Pracowni Farmakologicznej 40 substancji.
Wszystkie badane substancje można podzielić pod względem chemicznym na szereg grup.
1. K w a s y h y d r o k s a m o w e T. Urbański (1) zaproponował kwas salicylohydroksamowy, jako
środek przeciwgruźliczy, zakładając, że grupę karbohydroksamową . O H .
(—CONHOH albo — C ( można rozpatrywać jako potencjalną grupę 4 N O H
aminową. Istnieją odpowiednie przykłady w literaturze chemicznej. Tak więc np. J. Turski (2) znalazł, że kwasy hydroksamowe można w pewnych przypadkach stosować w charakterze środków animujących. Na podstawie tego założenia należało przypuszczać, że kwas salicylohydroksamowy będzie miał własności lecznicze kwasu salicylowego, zawierającego grupę aminową, co można by przedstawić schematem:
C O N H O H C O O H O H NH„ O H
Wstępne próby in vitro i in vivo (na zwierzętach) wykonane prze-''. Legeżyńskiego i Slopka (3) wykazał}', że istotnie kwas salicylohydroksamowy jest skuteczny przeciw gruźlicy. Wobec tego przyrządzono szereg homologów i pochodnych tego kwasu, dążąc do tego, aby zwiększyć skuteczność, nie zwiększając toksyczności.
Przegląd zbadanych substancji podaje tablica I, a wzory chemiczne tablica Ha.
T a b l i c a I.
Znak N a z w a A k t y w n o ś ć
in vitro Toksyczność g;kg w mg %
Toksyczność g;kg
T 2 K w a s sa l icylohydroksamowy 5—30 myszy s.c.1,4 T 26 K w a s N—acetylo—salicylo—hydrok-
samowy 125—250 T 27 Sól sodowa T 26 60 250 T 39 K w a s oromo—salicylo-hydroksamowy p o . 3,5 T 40 Sól sodowa T 39 15—30 szczury s.c.
0,8 i ,v. 0,12 T 95 K w a s 0—krezotync—hydroksamowy 75—15 T 100 K w a s p—krezotyno—hydroksamowy 62,5—125 szczury p.o, 2,5 T 106 K w a s 2-hydroksy-3-nal 'to-hydroksainowy 7,5-15,6 3,0
Nr 2 POSZUKIWANIA NOWYCH ŚRODKÓW PRZECIWGRUŹLICZYCH 159
Prócz tego przyrządzono również szereg substancji zawierających hydroksylaminową grupę, a więc:
T a b l i c a II.
Znak N a « w a A k t y w n o ś ć
in vitro w mg %
Toksyczność
T 60 K w a s p-hydroksylaminobenzoesowy 30—125 szczury i.v. 1,6 T 107 K w a s fenylo—hydroksylamino—pro-
szczury i.v. 1,6
pionowy 62,5—125 > 0,5 g/kg
T a b l i c a l a H a .
R 2 -
Ć O N H O H
O H '—R,
T2 T39 T95 TlOO
R 1 H H C H 3 H R- H B r H C H .
C ( O H ) N C O C H ; j
- O H
- C O N H O H
I ^ / \ ^ - O H
T 10G
C O O H O H — N H — C H — C H . Ć O O H
T 26 I N H O H T 60
T 107
Preparat T 2 (sól sodowa kwasu salicylo-hydroksamowego) dawał wynik i tak in vitro, jak in vivo zbliżone do kwasu paraamino-salicylo-wego (PAS). J. Venulet (4) zbadał własności farmakologiczne. Tablica III.
T a b l i c a III.
Znak Izolowane serce zimnok r w i s t y c h (Słraub)
Izolowane ssrce c iepło-k rwi s tych (Langendorf)
Hemdiza k rwinek
T 2 stęż. 10-3 przyspieszenie rytmu, s tęż g w a ł t o w n e porażan ie
0,3 m l roztw. 1 proc. powoduje wzrost rozkurczu
i zw iększen i e l iczby skurcz.
T a b l i c a IV .
Znak Perfuzja n a c z y ń żaby (Trendelenbuig)
Izolowane jelito k r ó l i k a Ciśnienie i oddech
T 2 nieznaczne rozszerzenia naczyń
stęż. 1:10C00 nie działa
D a w k a 25 mg/kg powoduje spadek ciśnienia k r w i o ok 15 mm H g oraz pobudzenie oddychania
T 40 stęż. 1:6000 nie dz.a ła
D a w k i poniżej 0,01 na 1 k g wagi bez efektu. D a w k i w i ę k s z e pobudzają oddech i obniżają c iśnienie D a w k a powyże j 0,1/kg powoduje n i e r e g u l a r n o ś ć oddechu i c iśnienia
1 6 0 T. URBAŃSKI I WSPÓŁPRACOWNICY 1\V 2
Niemal identyczne działanie z preparatem T 2 w doświadczeniu in vivo dały preparaty T 27 i T 40. Aktywność tych związków w doświadczalnej gruźlicy świnek morskich w zestawieniu z działaniem streptomycyny wskazuje załączona tablica V .
T a b l i c a V .
Znak Liczą zwie rzą t
D a w k a preparatu na ś w i n k ę mor.
Ś m i e r t e l ność
P i z c i t t n y okres przeżyc ia
Indeks gruź l i cy
T 27 20 10 mg 42 dni s. c.
10 mg/42 dni s. c.
8 mg/42 dni s. c.
6/20 79,4 61
T 40 20
10 mg 42 dni s. c.
10 mg/42 dni s. c.
8 mg/42 dni s. c.
4,20 80,2 65
Streptomycyna
Kont ro la
20
20
10 mg 42 dni s. c.
10 mg/42 dni s. c.
8 mg/42 dni s. c.
2/20
18/20
84,4
' 47,2
57
100
P r z e b i e g d o ś w i a d c z e n i a
Badania przeprowadzono na świnkach morskich (wagi ok. 500 g). Zwierzęta zakażono dootrzewnowo szczepem H 3 7 R V (1 mg). Czas obserwacji: 12 tygodni. Rozpoczęcie leczenia: w tydzień po zakażeniu.Okres leczenia: 6 tygodni. Okres obserwacji po zakończeniu leczenia: 5 tygodni.
Z badań tych wynika, że oba preparaty wykazują wyraźne działanie hamujące rozwój procesu gruźliczego w doświadczalnej gruźlicy morskich świnek.
Badania dotyczące aktywności in vivo preparatów T 95 i T 106 są w toku.
Z tą samą grupą związane są genetycznie preparaty (tabl. VI).
T a b l i c a V I .
Znak A k t y w n o ś ć
Znak N a z w a in vi iTO w mg/"/o
T 32 A m i d kwasu sal icylowego 250—500 T 34 N — (hydroksymetylo) - amid
kwasu salicylowego 125—5C0
Spośród 13 pochodnych hydroksamowych zbadanych w Pracowni Bakteriologicznej na uwagę zasługują preparaty:
T 2, T 27, T 40, T 95, i T 106.
Nr 2 POSZUKIWANIA NOWYCH ŚRODKÓW PRZECIWGRUŹLICZYCH 161
I I . N i t r o z w i ą z k i
Zastosowanie substancji nitrowych jako środków przeciwgruźliczych jest zupełną nowością w chemoterapii gruźlicy.
Podstawowym założeniem, dla którego nitrozwiązki zostały obrane do określenia ich działania przeciwgruźliczego było przypuszczenie, że grupa nitrowa w organizmie żyjącym może ulec redukcji do grupy hy-1
droksamowej lub aminowej według schematu:
— N 0 2 > N H O H > N H o
Ponieważ większość substancji, zawierających grupę aminową posiada działanie przeciwgruźlicze (a jak stwierdziliśmy poprzednio — własności takie może mieć również grupa hydroksamowa) należało przypuszczać, że pewne nitrozwiązki mogą być środkami przeciwgruźliczymi.
Dalszym bodźcem do zbadania nitrozwiązków było wyjaśnienie w r. 1948 budowy chloromycetyny i stwierdzenie, że zawiera ona grupę nitrową.
Do pierwszych prób użyto nitrozwiązki heterocykliczne z azotem i tlenem w pierścieniu (czyli zawierające pierścień oksazynowy). Substancje te były po raz pierwszy w r. 1947 przyrządzone przez E. L. Hirsta, J. K. N. Jonesa, T. Urbańskiego i innych (5).
Istotnie okazało się, że prawie wszystkie te związki mają działanie ba-kteriostatyczne in vitro, a niektóre również in vivo (6).
Większość spośród nich wykazuje małą toksyczność, niektóre jednak, jak np T 48, są wyraźnie trujące, co nie pozwoliło na osiągnięcie dobrych wyników in vivo.
Badane nitrozwiązki można podzielić na 2 grupy: ł a ń c u c h o w e i p i e r ś c i e n i o w o - h e t e r o c y k l i c z n e z pierścieniem o k s a z y n o w y m.
W pierwszej grupie (tablica VI I i V i l a ) mamy serię alkoholów dwuwo-dorotlenowych (glikolów), k tóre wykazują dość silne działania bakteriosta-tyczne. Nie jest to niespodzianką, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że glikole (np. trójmetylenoglikol, trójetylenoglikol) są stosowane jako środki dezynfekujące. Obecność grupy nitrowej w glikolach (np. T 50, T 51, T 92) zdaje się nadawać substancjom działanie specyficzne.
Alkohol jedno wodorotlenowy (T 53) jest zupełnie pozbawiony działania przeciwgruźliczego.
Alkohol trójwodorotlenowy z grupą nitrową (T 44) jest również znacznie słabszy w działaniu. Jest to zgodne z dotychczasową obserwacją, według której przejście od glikolów do alkoholów wielowodorotlenowych połączone jest ze spadkiem działania antybakteryjnego.
Gruź l i ca — 2
162 T. URBAŃSKI I WSPÓŁPRACOWNICY Nr 2
Wyraźne działanie przeciwgruźlicze mają również substancje zawierające grupę aminową obok wodorotlenowej (T 47, T 48, T 83, T 96). Tutaj działanie grupy aminowej jest bardzo silne i wystarcza jedna grupa wodorotlenowa, aby stworzyć działanie przeciwgruźlicze (T 96). Nawet substancja pozbawiona grup wodorotlenowych, a posiadająca grupę aminową (obok dwóch grup nitrowych) T 52 — ma wyraźne działanie bakteriostatyczne.
W grupie pochodnych guanidyny (rodział V str. 16) znaleziono również, że jedynym wyraźnie czynnym związkiem in vitro jest preparat T 72, zawierający grupę nitrową obok guanylowej.
Związki heterocykliczne zgrupowane są w tablicy VIII.
T a b l i c a V I I . Ni t rozwiązki alifatyczne
A k t y w n o ś ć Znak N a z w a in vitro Toksyczność g/kg
w mg "/o
T 51 D w u — (hydroksy - metylo) — n i t r o -etan 30—125 myszy s.c. 5,0
T 50 D w u — (hydroksy - metylo) — nitro-propan 30—60 1,0
T 92 D w u — (hydroksy - metylo) — fenylo-nitro - etan 30—60 szczury i.v. 0,3
T 53 Hydroksy - metylo - 2 nitropropan 500 >, 1,4 T 44 Tró j — (hydroksy-mety lo) — n i l ro -
metan 250—500 T 47 Hydroksy - metylo - 2,4 - dwuni t ro - 4
hydroksy - metylo - 2 - etylo-heksy-loamina chlorowodorek) 7,5—60 svczury i.v. 0,7
T 93 Mono - benzoesan t ró j (hydroksy - metylo) - nitrometanu 250—500 1 ) s с. 2,0
T 48 bis - (2 - nitro - hydroksymetylo - buty-lo) - amina (chlorowodorek) 7,5—60 myszy s.c. 0,6
T 52 bis - 2 - ni troizobutylo -amina (chlorowodorek) 15—125 szc zury i.v. 0,3
T 83 bis - (2 - nitro - hydroksymetylo - pro-pylo) - amina (chlorowodorek) 15—30 II », 0,6
T 96 3 - nitro - 3 - hydroksymetylo - butylo-amina (chlorowodorek) 62,5—125 1,0
T 102 bis - (N - metylo - dwuhydro - izochino-lylo) - ni t ro - metan 62,5 — 125 0,07
R
T a b l i c a V I I a. Wzory chemiczne n i t r ozwiązków alifatycznych
CH. .OH
NO.,
T 51 T 50 T 92 T 5 3 T 44 T 96 T 47 T 93
R, R..
C H 3
C H , C H C ; H ,
C H . O H с с н ,
CH. .OH C H , C H ,
C H 2 O H ^ H , O H
С;Д-, C H J N H J
с : н 5
X ) CHjOCOCçHs
C H . O H
>.'r 2 POSZUKIWANIA NOWYCH SRODKÛW PRZECIWGRUŹLICZYCH 1 6 3
R.
R ,
Ra
N O ,
CH., I
N H I
C H ,
NO.,
X) СН,—C—CH.—NH—CH.OH
N 0 2
• C 2 H 5
T 48 T 5> T 83
Rj C H _ O H C H 3 Ć H 3
R, C H , C H . O H
I N O , f
/ " N V C H - / H
T 102 Własności farmakologiczne podaje tablica VIIb.
T a b l i c a V I I b.
Izolowane serce zimno
k r w i s t y c h (Slraub)
Izolowane serce e iep ło-
k r w i s t y c h (LagendoTJ)
Hemoliza k r w i n e k
Izolowane jeli to
k ró l i ka Ciśn ien ie i oddech
Stęż . 1 0 - 3 powoduje zmniejszenie ampl i tudy skurczu
O d s tęż . 10 - : i
zaznacza się zmniejszenie ampli tudy skurczu Stęż. 10- 3 powo-duje p rzyśp ie szenie akcji serca i depres j ę
S tęż - 10-:l poraża akc ję serca
S tężen ie 10-3
po raża akcję serca
D a w k a 1 mg powoduje b. w y r a ź n e upoś ledzen ie s i ły skurczu i jego ampl i lu ty . D a w k i 2 mg przemija jące zatrzymanie akcji Dawka 0,2 m l 2 proc. roztw. powoduje przemijające osła bienie rozkur czu
Nie powoduje hemo-l i zy
S tężen ie 1:100 w y w . hemol izę po 1 godzinie
Stęż. 1: 00 w y w o ł u j e hemol izę po 2 godzinach
Stęż. 10-I!
w y w o ł u j e hemol izę po 1 godz.
Stęż . W - 3
po 3 godz. powoduje częśc iowa h jmol izę
Dopiero stężenie 1:140 po raża pery-s t a l t y k ę
Nie w p ł y w a na perystal t y k ę jeli ta
S tęż . 1:700 powoduje depresje jel i t a
S tęż . 1:8000 powoduje depres ję . Stęż. 1:500 po rażen i e r u c h ó w jelit.
S tęż . 1:1200 os łab ien ie skurczu
D a w k i ponad 50 mg/kg w y w o ł u ją spadek ci'śn. i dep res j ę oddechu D a w k i 70mg/kg powodują spadek ciśn. Na oddech w p ł y w u nie z a u w a ż a s ię O d dawki lOmg.kg w y r a ź ny spadek ciśn. i dt presja oddechu D a w k i 10mg/kg powedują w y r a ź n y spadek ciśn. k r w i i p rzemi ja jącą dep re s j ę oddechu
D a w k i 30mg/kg powodują w y r a ź n y spadek ciśn. k r w i i nieznaczne pobudzenie oddechu D a w k a 30mg/kg k r ó t k o t r w a ł e pobudzenie od dechu i spadtk ciśn. 60 mg;kg silniejsze pobudzanie oddechu i w i ę k s z y spadek ciśn. k r w i .
164 T. URBAŃSKI I WSPÓŁPRACOWNICY Nr 2
T a b l i c a VI I I .
Ni t rozwiązki heterocykliczne
Znak N a z w a A k t y w n o ś ć
in vitro w mg %
Toksyczność
T 41 5-nitro-5-etylo-tetra-hydro-l,3-oksazyna (chlorowodorek) 7,5—125 szczury i.v. 0,6
T 42 Metylo-jodek substancji T 41 500 mys?y i.v. 1,4 T 43 2-fenylo-5-nilro-5 (-4-karboksy-
fenylo-l-amino-metylo-1.3-dioksan T 46 Sól sodowa substancji T 43 125—500 T 49 5-nitro-5-etylo-tetrahydro-3-metylo
-1.3-oksazyna (chlorowodorek) 7,5—30 myszy i.v- 0,6 T 78 5,7-dwunitro-3-hydroksymetylo-
5,7-dwumetylo-l-oksa-3-aza-cyklo-oktan szczury p.o. 3.0
T 79 (2-nitro-2-hydroksymetylo-butylo)- 'Ц -tetrahydro-l ,3-oksazyna szczury p.o. 3,0
T 91 bis-(nitro-5-metylo-tetra-hydro-l,3--oksazylo)-m( tan szczury p.o. 3,0
T 57 w-nitrostyren 5—15 ś w i n k i morskie p.o. 0,6 myszy 0,15
T a b l i c a V I I I a. K , NO..
o I
N-R,
T 41 T 42 T 49 T 79
C : H , C ; H , C ; H , C , H -H (CH;) , J C H , C H 2 - C ( C Ł H , ) ( N O ^ C H . O H
C . H , N O N O , C H . . - N H -
O I X
/ C L H .
4 NO„
- C O O H
N I
C H . O H
T 78
C H . , NO.,
O O
C H C H ,
T 43
N O , C H r , C H = C H — N O ,
/ А
O N - CH., — N
T 91
O /
\ I II %/
T 57
N Ï 2 POSZUKIWANIA NOWYCH SRODKÛW PRZECIWGRUŹLICZYCH 1 6 5
Własności farmakologiczne podaje tablica VlIIb.
T a b l i c a VTII b.
Znak Izolowane serce z imnokrwis tych
( ^tiaub)
Hemoliza k rwinek
Izolowane jelito k ró l ika Ciśnienie i oddech
T 41
T 49
Stęż. 10-:l powoduje przemija jące porażenie
Stęż. 10-1 powoduje po rażen ie przemi ja jące .
Mniejsze stęż. nieco p r z y ś p i e szają skurcze.
Stęż . 1:1000 w y w . hemolizę po 1 godzinie
Preparat nie w y w o ł u je hemolizy
Stężenie 1:6000 nie w p ł y w a na p e r y s t a l t y k ę
Stęż. 1:1000 powoduje w y r a ź n ą depres ję
D a w k a 40 mg/kg powoduje k ró tk i t r w a ł e spadk i ciśnienia k r w i .
Oddech bez zmian D a w k a 50 mg/kg po
woduje k r ó t k o t r w a ł e spadki ciśnienia k r w i .
N a oddech nie dzia n a.
Nadto spośród nitrozwiązków zbadano in vitro z wynikiem ujemnym: tzw. nitrogesarol (T 58) oraz związek zawierający grupę NO, tlenek t r ó j -metyloaminy (T98).
Aktywność niektórych związków nitrowych in vivo w doświadczalnej gruźlicy myszy białych i morskich świnek w porównaniu z aktywnością streptomycyny wskazują załączone tablice IX, X , X I .
T a b l i c a I X .
Znak L i c z b a D a w k a prepa Ś m i e r t e P r z e c i ę t n y indeks Znak zwie rzą t ratu na mysz lność okres p rzeżyc ia gruźl iczy
T 41 15 10 mg/20 dni 1/15 32,5 44 T 47 15 10 „ u - 4/15 32,5 75 T 48 15 10 „ 12/15 29,4 83 T 49 15 10 „ 28 „ 8/15 31,1 83 T 50 15 10 „ 30 „ 12/15 31,9 94 T 51 15 10 „ 5/15 31,2 77 T 78 15 ДО 'у,;-, . .„у. 9/15 31,2 86 T 79 15 10 „ • „ 8/15 30,2 72 T 91 15 10' „ 6/15 32,0 71
Streptomycyna 15, 10 ., 0/15 35 22
Kont ro la 15 — 11/15 28,6 100
P r z e b i e g d o ś w i a d c z e n i a : Badania przeprowadzono na myszach białych (wagi ok. 20 g). Zwierzęta zakażono dożylnie szczepem H 3 7 R V (O, 1 mg na mysz). Czas obserwacji wynosił 35 dni. Leczenie rozpoczynano w dniu zakażenia i kontynuowano przez 20—30 dni. Lek i podawano per os (w papce ziemniaczanej) z wyjątkiem streptomycyny, którą podawano podskórnie.
166 T. URBAŃSKI I WSPÓŁPRACOWNICY Nr 2
T a b l i c a X .
Znak L i c z b a zwie rzą t
D a w k a preparatu na świnką
morską Śmie r t e lność
P r z e c i ę t n y okres
przeżyc ia
Indeks gruź l i czy
T 4 1 10 20 mg/30 dni 10/10 26 49 T 5 0 10 20 mg/30 dni 8/10 27 62 T 5 1 10 20 mg/30 dni 9/10 27 60
Streptomycyna 10 10 mg/30 dni 0/ 0 42 39 Kon t ro l a 10 — 9/10 29 100
P r z e b i e g d o ś w i a d c z e n i a . Badania przeprowadzono na morskich świnkach (wagi około 300 g). Zwierzęta zakażono dootrzewnowo szczepem Нз-Rv (1 mg na świnkę). Czas obserwacji wynosił 42 dni. L e czenie rozpoczynano w dniu zakażenia i kontynuowano przez okres 30 dni.. Preparaty podawano w roztworze fizjologicznym NaCl .
T a b l i c a X I .
Znak L i c z b a zwie rzą t
Dawka preparatu na świnkę
morsi a Śmie r t e lność
P rzec i ę tny okres
p rzeżyc ia
Indeks gruź l iczy
T 4 8 20 10 mg/42 dni 6/.0 73,1 75 Steptomycyny 20 8 mg/4 i dni 2/20 84,4 57 Kon t ro l a 20 — 18/20 47,2 100
P r z e b i e g d o ś w i a d c z e n i a . Badania przeprowadzono na morskich świnkach (wagi ok. 500 g). Zwierzęta zakażono dootrzewnowo szczepem H 3 7 R V (1 mg na świnkę). Czas obserwacji wynosił 12 tygodni. L e czenie rozpoczynano w tydzień po zakażeniu i kontynuowano przez 6 tygodni, po czym zwierzęta pozostawiono bez leczenia przez okres'5 tygodni. Preparaty podawano podskórnie w roztworze wodnym.
Z badań tych wynika, że substancja T 41 daje wybitne zahamowanie procesu gruźliczego tak w doświadczalnej gruźlicy białych myszy, jak również w gruźlicy doświadczalnej morskich świnek. Krótki okres przeżycia w doświadczeniu l i b (tablica VIII) tłumaczyć można szybkim przebiegiem gruźlicy w tym doświadczeniu (6 tygodni).
Z 22 nitropochodnych zbadanych w Pracowni Bakteriologicznej u 8 stwierdzono silne działanie na prątki . Są to preparaty:
T 41, T 47, T 48, T 49, T 50, T 51, T 57 i T 83. Przy omawianiu preparatów grupy nitrowej należy wspomnieć o dość
si lnym działaniu niektórych preparatów tej grupy na zakażenia wywołane zarazkiem duru osutkowego (R. Prowazeki) w doświadczeniu na białych myszach. Działanie takie stwierdzono w preparatach:
'Nr 2 POSZUKIWANIA NOWYCH SRODKÛW PRZECIWGRUŹLICZYCH 167
T 46 — sól sodowa 2-fenylo-5-nitro-5 (4-karboksyfenylo-l-ammo-metylo-1.3-dioksanu
T 49 — 5-nitro-5-etylo-tetrahydro-3-metylo-1.3-oksazyny (chlorowodorek)
T 51 — dwu-(hydroksymetylo)-nitro-etanu.
III. P o c h o d n e c h i n o l i n y
Znane antyseptyczne własności 8-hydroksychinoliny (chinozol) pobudziły nas do poszukiwania środków przeciwgruźliczych wśród pochodnych tej substancji.
Przyrządzono szereg pochodnych 8-hydroksychinoliny w nadziei, że albo będą one posiadały mniejszą toksyczność, albo będą działały przeciw-gruźliczó silniej niż 8-hydroksychinolina.
W tym celu przyrządzono aminowe i chlorowe pochodne 8-hydroksychinoliny (8) (jak wiadomo, obecność chloru w fenolach wzmaga ich działanie antyseptyczne). Pod względem chemicznym najciekawszy był preparat ,,T 28", stanowiący hydroksyloaminową pochodną 8-hydroksychinoliny, dotychczas w literaturze chemicznej nie opisany. Otrzymano go działaniem kwaśnego siarczynu sodu na 5-nitrozo-8-hydroksychinolinę.
Wynik i badań podaje tablica XI I . T a b l i c a X I I .
Znak N a z w a A k t y w n o ś ć Toksyczność in vitro w mg % g/kg
T 28 Monohydrat N - s u l f o - N - (chinolylo szczury -8-hydroksy) — hydroksyloaminy 5 - 30 Lv. 1,0
s.c. 1,5 p.o. ponad 3,0
T 61 5,7 - dwuamino - 8 - hydroksy - chino szczury l ina 2,5- 15 Lv . 0,02
s.c. 0,03 p.o. 0,5
T 62 5 - amino - 8 - hydroksy - chinolina 2,5- 5,0 szczury i.v, 0,06 s.c. 0,11 p.o. 0,5
T 63 5 - sulfo - 8 - hydroksy - chinolina 500 szczury i.v. 1.2 s.c. 2.0
p.o. ponad 3 T 94 Sól sodowa T 63 125 -250 T 64 8 - hydroksychinoima 5 - 1 5 T 65 Siarczan 8 - hydroksy - chinol iny
(chinozol) 2,5- 5 T G7 6,7 dwuchloro - 5,8 - dwuhydroksy- szczury
chinolina 2,5- 5 i.v. 0,02 T 70 5,7 - dwuchloro - 8 - hydroksy - chino szczury
l ina p.o. 6,0
168 T . U R B A Ń S K I I W S P Ó Ł P R A C O W N I C Y Nr 2
R 3 -
I II I
! Il I
I о н
T a b l i c a X I I а. Wzory chemiczne pochodnych chinoliny
T 28 T 61 T 62 T 63 T 64 T 65 T 67 T 70
R.,
R. ;
N / O H \ S O : , H
H H
N H 1
H N H -
NH- '
H H
SO;,H
H H
H
H H
H
H H
O H
C l C l
C l
H C l
Ze zbadanych w Pracowni Bakteriologicznej 9 preparatów tej grupy 6 wykazywało silne działanie bakteriostatyczne in vitro. Są to preparaty:
T 28, T 65, T 61, T 62, T 64 i T 67. Substancja T 28 wyróżnia się względnie niską toksycznością (9). Własności farmakologiczne podaje tablica XIIb.
T a b l i c a X I I b.
Izolowane serce Izolowane serce Znak z imnokrwis tych c i ep łok rwis tych Hemoliza k rwinek
(Straub) (Langendorf)
T 28
T61
T 6 3
T 6 7
Stęż. 10-3 nie wywie ra w p ł y w u na p r a c ę serca. Większe stęż. powodują dep res j ę . Stęż. w iększe od 10-5 powodują os łab ien ie siły skurczu.
T 62 I Stęż . do 10-5 nie w p ł y wają na p r a c ę serca. Stęż. w iększe powodują silną depres ję .
Preparat nie w p ł y w a na czynność serca.
S tężen ie 10-5 powoduje p rzemi ja jące os łabienie pracy serca.
Preparat nie powoduje zmiany ry tmu serca i nie w p ł y w a na naczynia w i e ń c o w e D a w k a 0,05 m l 5 proc. roztworu — bez elektu. 0,07 m l powoduje przyśpieszenie r y tmu i zmniejszenie ampli tudy skurczu, połączone ze zmniejszeniem w y p ł y w u z nacz. w ieńc . D a w k a 0,05 m l 5 proc. roztworu powoduje z a burzenie czynności serca t r w a j ą c e k i lkadz ies ią t sekund, c h a r a k t e r y z u j ą ce się p o c z ą t k o w y m zmniejszeniem, a n a s t ę pnie w z m o ż e n i e m siły skurczu.
D a w k a 0,05 m l 5 proc. roztworu powoduje nieznaczne os łab ien ie siły skurczu serca. D a w k a 0,1 m l w y w o ł u j e bardzo k r ó t k o t r w a ł e zahamowanie akcj i serca, poczym si lny skurcz, przechodzący w normalny ry tm.
Preparat aż do s tężenia 1:100 nie powoduje he-molizy.
Preparat aż do s tężen ia 1:100 nie powoduje he-molizy.
Stęż. Ю - 3 hemolizujc k r w i n k i po 3 godz.
Preparat nie powoduje hemolizy.
Preparat nie powoduje hemolizy.
Nr 2 POSZUKIWANIA NOWYCH ŚRODKÓW PRZECIWGRUŹLICZYCH 169
Znak Izolowane jelito k ró l i ka Ciśnienie i oddech Z a w a r ł ość cukru
we k r w i
T 2 8 Dopiero stęż. 1:1000 powoduje zmniejszenie kurcz l iwośc i .
D a w k i ponad 50 mg/kg podane dożyln ie powodują niewielkie zwyżk i c iśnienia k r w i , k t ó r e szybko przemija ją . Czyn ność oddechowa bez zmian.
D a w k a 1 mg/kg w s t r z y k n i ę t a p o d s k ó r n i e powoduje począ tkowo h y -pe rg l i kemię z n a s t ę p o w y m spadkiem zawartości cukru .
T 6 2 Stęż. w iększe od 1 : 3500 powoduje silną dep re s j ę i os łabienie perystal tyki .
D a w k i 3 wzgl . 6 m g / k g powodują minimalne spadki c iśnień.
W godz. po w s t r z y k n i ę ciu dawk i 5 mg/kg w y s tępu je nieznaczna h y -perglikemia.
T 63 Preparat nie w p ł y w a na p e r y s t a l t y k ę jelit.
D a w k a 30 wzgl . 60 mg na kg powoduje nieznaczne wzmożen ie c i śn ie nia k r w i . Czynność oddechowa bez zmian.
D a w k a 90 mg/kg wstrzy k n i ę t a p o d s k ó r n i e w y wołu je w y r a ź n ą hyper-g l ikemię t rwa jącą 2 do 3 godzin.
T67 Stęż. 1:12000 znosi perys t a l tykę .
D a w k a 0,95 m g / k g — 3,0 m g / k g nie wp ływa ją na czynność oddechową i k r ążen ia . D a w k a 7,6 m g / k g powoduje k r ó t k o t r w a ł y bezdech przechodzący w znaczne pobudzenie oddechu. Ciśn. k r w i spada, n a s t ę p u j e migotanie k o m ó r i za trzymanie akcj i serca.
D a w k a 1 mg/kg wst rzyk n ię ta p o d s k ó r n i e w y w o łu je po 2—3 godzinach p rzemi ja j ący spadek z a war to śc i cukru we k r w i .
Ze względu na wysoką toksyczność pozostałych preparatów badania in vivo wykonano jedynie z substancją T 28.
T a b l i c a X I I I .
Znak L i c z b a zwie rzą t
D a w k a preparatu na świnkę
morską Śmie r t e lność
P r z e c i ę t n y okres
przeżyc ia Indeks
gruź l iczy
T 28 20 10 mg/42 dni 8/20 76,1 64 Streptomycyna 20 8 mg/42 dni 2/20 84,4 57 Kont ro la 20 , — . 18/20 47,2 100
P r z e b i e g d o ś w i a d c z e n i a . Badanie przeprowadzono na morskich świnkach (wagi ok. 50 g). Zwierzęta zakażono dootrzewnowo szczepem H 3 7 R v (1 mg na świnkę). Okres obserwacji wynosi 12 tygodni. Leczenie rozpoczynano w tydzień po zakażeniu i kontynuowano przez 6 tygodni, po czym obserwację przedłużono o dalsze 5 tygodni. Leki podawano podskórnie w roztworze wodnym.
W drugim doświadczeniu podawano wyższe dawki tego związku. W y n i k i wykazuje tablica X I V .
170 T. URBAŃSKI I WSPÓŁPRACOWNICY N.- 2
T a b l i c a X I V .
Znak L iczba zwie rzą t
Dawka preparatu na ś w i n k ę mor.
Ś m i e r t e l ność
P r z e c i ę t n y okres przeżycia
Indeks gruźl iczy
T 28 10 20 mg/30 dni 10/10 26 84 T 28 10 50 mg/30 dni 10/10 25 85 T 28 10 100 mg 30 dni 10/10 23 90
Streptomycyna 10 10 mg/30 dni 0/10 42 39
Kontro la 10 — 9/10 29 iOO
P r z e J b i e g d o ś w i a d c z e n i a : Badania przeprowadzono na morskich świnkach (wagi ok. 300 g). Zwierzęta zakażono dootrzewnej (1 mg prątków na świnkę). Okres obserwacji wynosił 42 dni. W przeciwieństwie do serii III przebieg zakażenia był ostry (około 6 tygodni). Leczenie rozpoczynano w dniu zakażenia i kontynuowano przez 30 dni. Leki podawano podskórnie w roztworach wodnych.
W badaniach tych stwierdzono, że preparat T 28 w dawkach wyższych od 10 mg/świnkę działa trująco, powodując objawy podrażnienia miejscowego i ogólne objawy toksyczne w postaci wychudzenia i stłuszczenia narządów wewnętrznych.
D. c. w nas tępnym numerze