ШИЛДЭГ НИЙТЛЭЛҮҮД ТАНД ХҮРЧ БАЙНА

2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020) YНЭ: 1000₮~ Соёлт хүНий өГлөө СоНиН уНшихААС ЭхЭлдЭГ ~

ЗГМ

Монгол ардын зүйр үг

Эрх баригч намын зөрчил дээд цэгтээ хүрлээ

Монголд чихрийн шижинтэй 100 мянган хүн байна

Өрхийн ядуурлын нэг шалтгаан нь чихрийн шижин болж байна.

оНцЛоХ

улс төрЕвропын холбоо Монгол Улсад төлөөлөгчийн газраа нээхээр болжээ. Нийслэлийн Засаг дарга С.Батболдыг огцруулах бичигт ЕС гарын үсэг зуржээ. Д.Хаянхярваа ЖДҮХС-тай холбогдсон сайд, гишүүдэд хариуцлага тооцохыг шаардав. УИХ-аар хэлэлцэх асуудал батлагдаагүй тул Ардчилсан намын бүлэг хуралдсангүй.

эдийн засагOPEC-ийн гишүүн орнууд газрын тосны гарцыг бууруулах талаар хэлэлцэж эхэллээ. ХЗХ-ны нийт хөрөнгө 192.3 тэрбум төгрөгт хүрч, өнгөрсөн оноос 34.8 хувиар өсөв. “Rio Tinto” 41.2 сая ширхэг хувьцаагаа эргүүлэн худалдаж авах төлөвлөгөөгөө биелүүллээ. Топ 20 индекс 0.29 хувиар буурч, 20500.49 нэгжид хүрэв.

Топ 20 индекс(нэгжээр)

20500.4910,000

15,000

20,000

25,000

30,000

нийгэмоБЕГ: УБ-т газар хөдлөлтийн шинэ хагарал бүртгэгдсэн нь хотын төв дундуур дайрч байна. Өнөөдрөөс Монгол орны ихэнх нутгаар хүйтэрч, цас орно. НЗДТГ: УБ-Байгал нуур аяллын чиглэлийг Эрхүү хот руу хүргэх зорилт тавьж байна. орон нутгийн үйлдвэрлэгчид ЖДҮХС-гийн зээл олголтыг нээлттэй болгохыг шаардав.

дэлхийAlibaba ганц бие хүмүүсийн бая рын өдрөөр худалдааны авар га амжилтаа шинэчлэн тог тоов. Саудын Араб 2019 оноос газрын тосны олборлолтоо бууруулна. Нийгмийн даатгалаа төлөөгүй гадаадын ажилчдыг Япон улс албадан гаргахаа анхааруулав. Greenpeace оХУ-ын умард бү-сийг Египетийн нутагтай тэн цэ-хүйц ойжуулах саналтай байна.

МАН-ын Удирдах зөвлөл М.Энхболд, Су.Батболд нарыг огцруулахыг дэмжлээ. > 9, 10

Авдар дүүрэн ч алт дундардаг, аварга цуутай ч бөх өтөлдөг

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 0 2 0

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 7> 6> 2

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2566.89 370.42 38.86

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

108.600.04%

95.4300.00%

60561.61%

ГЭРЭГЭ БОНД

97.1100.46%

1209.651.17%

улаанБаатар2018.11.13

Бага зэргийн цастай

-5° -6°

ЦАГ АГААР

Төсвийн зарлага тэлж, төгрөгийн ханш суларсан үед мөнгөний нийлүүлэлтийг алгуур хумьж, ам.долларын ханшийг тогтоон барих амаргүй “даалгавар”-тай мөнгөний бодлого золгож байна. 12

С.Батсайхан / ЗГМ©

НИйТЛЭЛЧИйН БУЛАН

Хонь шиг өрлүүлэхээ больцгооё

өрлүүлж байгаа хонь “Эзэн минь надад тэнгэр харуулж байна” гэж боддог учраас эсэр­гүүцэлгүйгээр амь тавьдаг юм гэсэн. хонь үнэхээр ингэж боддог эсэхийг хэн мэдлээ. Ямар ч байсан ямаанаас долоон дор “тэнэг” мал юмдаг. харин хүн хониноос дор байхын тухайд юу гэхийг ёстой мэдэхгүй юм. Байсхийгээд л

Ш.ДаваадоржЗГМ

9

Нефть мөчлөгийн оргилоосоо 20% хямдарлаа

Дейв ШеллокАж үйлдвэрийн таваарын

үнэ сулрах хандлага дэлхийн хувь цааны зах зээлд нөлөөлж эхэллээ. Нефтийн үнэ мөч­лөгийн оргил цэгээс 20 хувь доо­шилсны улмаас эрчим хүчний хувьцаа дарамтад орсон дохио Европын зах зээлд илүүтэй ажиглагдав.

Cantor Fitzgerald фирмийн шинжээч Эшли Келти “хувь­цааны үнэ доошилсонд бид нэг их гайхаагүй. ираны эсрэг АНу­ын хо ригоос найман улсыг түр чөлөөлсөн болон орос, Саудын Араб хоёр ирэх оноос үйлд вэрлэлээ танах тухай яриа

ЗГМ: СЭДЭв

5

Хөвгүүдээ хөсөр хаядаг уламжлалт сэтгэлгээг хэзээ халах вэ

хүүхэд болгон математикч болох албагүй, харин эцэг, эх болно гэдгийг анхаарах ёстой гэж сурган хүмүүжүүлэгч нэ­гэн бээр хх зуунд хэлсэн нь бий. хүн бүр математикч бо­лох албагүй нь үнэн боловч бо­ловсрол эзэмшихгүй бол XXI зууны иргэн гэхэд гологдох нь гарцаагүй болжээ. үүнээс гадна иргэдийн боловсролын түвшинд эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувийн жин харьцангуй илүү гарч эхэлсэн нь арван жилийн дараагаас

ноцтой үр дагавар бий болгохыг мэргэжлийн байгууллагынхан дүгнэж байгаа юм. Нийгэм дэх боловсролын түвшин ийн харьцангуй болж байгаа нь гэр бүлийн харилцаанд ч урхаг тарьж болзошгүйг Жендерийн үндэсний хорооны илтгэлд дурджээ. харин ийм байдалд хүргэж байгаа шалтгааныг уламж лалт сэтгэлгээтэй холбон тайлбарлах нь олонтаа. “хөвгүүд яахав учир нь олдоно, хөөрхий охин маань хэцүүднэ” гэдэг монголчуудын хандлагаас энэ байдал даамжирсан.

П.БатбөхЗГМ

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

үүнд нөлөөлсөн. Гэхдээ ойрын хугацаанд хэт нийлүүлэлт үүсэх магадлал бий” хэмээн тайлбарлажээ.

түүнчлэн Атлантын хоёр эрэгт үндсэн материалуудын үнэд дарамт учирсан нь зах зээлийн оролцогчид дэлхийн өсөлтийн төлөв ба АНу, хята­дын худалдааны зөрчилд ан­хаарс наас шалтгаалсан. Merrill Lynch болон Америкийн банкны стратегичид “АНу, хятадын худалдааны зөрчлийн үр дагавар дэлхийн зах зээлд гол нөлөөтэй гэж үзэж байна.

бидний өрцөн дээр хутга тулгачих юм даа. хэн гээч. хэн дуртай нэг нь.

“Энэ төрд эзэн байна уу” гэж мэргэжил нэгт нэг анд маань аргаа барсан байртай асуусан байх юм. үнэхээр монголчууд бид эзэнгүй хонин сүрэг шиг ингээд яваад л байх уу? Бид дэндүү номхон, нунж дорой байгаагаасаа болоод төрөөр айл гэр болж тоглосон дурын нэгэнд л дарлуулж, даапаалуулаад л.., ядаж өөрсдийнхөө эрх ашгаа хамгаалахын тухайд ч бодохоо

байж өдөр хоногийг аргацааж амьдрах боллоо шүү дээ. Яг хонин сүрэг шиг. удаа дараагийн парламент, Засгийн газруудад ямагт хулхидуулсаар бүр сүүлдээ биднийгээ өр ширд баригдуулж, өлөн зэлмэн амьдруулдагт нь дасан зохицож, эвлэрч байх шиг байна. Эвлэрээд зогсохгүй зарим нэг нь бүр төрийн бодлого ийм л байдаг байх гэсэн ойлголттой болчихож.

3

САНХҮҮГИЙН ЗоХИцУУЛАХ ХоРоо2018.11.12

Санхүүгийн зохицуулах хороо эдийн засгийн нөхцөл байдалтай уял дуу лан 2016 оны 10 дугаар сард сан хүүгийн хүр тээм жийг нэ мэг дүү лэх, зээ лийн хүүг буу руу лах, банк бус сан хүү гийн бай гуул лагуудын чадавхыг сайж руулах зорил-гоор дүр мийн санг үе шаттай гаар нэмэг дүүлэх шийд вэр гаргасан. Уг шийд вэрийн хүрээнд сүүлийн хоёр жилийн хуга цаанд 429 банк бус сан хүү гийн бай гуул лага дүр мийн сангаа нийт 332.9 тэрбум төг рөгөөр нэмэгдүүлээд байна.

Банк бус санхүүгийн байгууллагууд дүрмийн сангаа Санхүүгийн зохицуулах хорооны эрх

зүйн байдлын тухай болон холбогдох хууль, дүрэм, журмын дагуу үйл ажиллагааны орлого, цэвэр болон хуримтлагдсан ашиг, хууль ёсны бусад орлогоор нэмэгдүүлдэг бөгөөд аливаа зээлийн эх үүсвэр, тэр дундаа ЖДҮХС-гийн зээ лээр нэмэгдүүлэх боломжгүйг албан ёсоор мэ дэг дэж байна.

Иймд банк бус санхүүгийн үйл ажиллагаа, биз несийн нэр хүндэд халдсан, олон нийтийг төө рөг дүүлсэн буруу ташаа мэдээ, мэдээллийг санаа тайгаар тараахгүй байхыг анхааруулж байна.

ХАНШИйН ЭРСДЭЛ МөНГөНИй БОДЛОГыГ ЧАНГАЛж МАГАДГүй

Улс төр

2 ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020)

НАМУУД

МАН-ын бүлгийнхнийг сүүлийн үед идэж ууснаар нь 60 тэрбумынхан ба ЖДҮ-гийнхэн гэж нэрлэх болов.

Б.Энхжаргал@enkhjrglZGM

С.Батсайхан / ЗГМ©

ЗГМ ТОвЧХОН» Тоо

12 Энэ оны аравдугаар сарын байдлаар БНХАУ-ын Засаг захиргааны онцгой бүс Макаод гэмт хэргийн улмаас ял эдэлж буй Монгол Улсын 12 иргэн байна. Тэдгээр иргэдийн эх орондоо ялаа үргэлжлүүлэн эдлэх хүсэлтийг Хэлэлцэн тохиролцогч талууд харгалзан үзсэнээр эх орондоо шилжин ирж, гэр бүлдээ ойр орчинд хорих ял эдлэх боломж бүрдэнэ.

» БҮЛЭГ УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөл хуралдаж тухайн долоо хоногийн байнгын хороо, УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын жагсаалтыг баталдаг. Гэтэл МАН-ын Удирдах зөвлөлийн хуралдаан болж, УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөл хуралдаж амжаагүй. Үүнтэй холбогдуулан хэлэлцэх асуудал батлагдаагүй гэдэг шалтгаанаар УИХ дахь АН бүлгийнхээ ээлжит хурлыг хойшлуулсан байна.

» ТоМИЛГоо МАН-ын Удирдах зөвлөлөөс ХХААХҮ-ийн сайдад УИХ-ын гишүүн Ч.Улааныг нэр дэвшүүлж, олонхын саналаар дэмжсэн байна. Тэрбээр өмнө нь Үндэсний хөгжлийн газрын дарга, сайдаар нэг удаа, Сангийн сайдаар гурван удаа, Шадар сайдаар нэг удаа ажиллаж байсан юм.

төрийн авлигын үүд болсон улс төрийн нам, сонгуулийн тогтолцоо, санхүүжилтэд эрс өөрчлөлт хийхгүй бол энэ намууд чинь улсаа цөлмөөд дуусах нь. идэж ууснаа уудлалцсан маргаан нь илүү хурцдах байх. тал талдаа бүлэг, хувь хүний эрх ашгаа хамгаалах гээд улс төрийн хурцадмал байдал үүсгэвэл түүнийг дөрөөлөөд өөр тийшээ алхаж байгаа хэсэгт олз л болох байх.

УИХ-ын гишүүн асан Х.Тэмүүжин

ЭШЛЭЛ

Эрх баригч намын зөрчил дээд цэгтээ хүрлээ

үнэмлэхүй олонх МАН­ын уих дахь бүлэг дотроо хоёр хуваагдаад удаж байна. тэднийг тооны харьцаагаараа 32:32­ынхон, “толгойлогч”­ийнхоо нэрээр М.Энхболдынх, у. хүрэлсүхийнх болон өргөн фракцаараа хотынхон ба зүүнийхэн гэж ялгаж хэлнэ. Сүүлийн үед идэж ууснаар нь 60 тэрбумынхан ба Ждү­гийнхэн гэж нэрлэх болов.

Нам доторх энэ хуваагдал өчигдрөөс гадагш тэсэрлээ. Эзэн Чингис хааны мэндэлсэн өдрийг тохиолдуулан бүх нийтээрээ амарсан баасан гарагт МАН­ын хяналтын Ерөнхий хороо хуралджээ. Намын нэрээр албан тушаалд томилогдсон гишүүдийн сахилга, хариуцлагын байдал,

МАН­ын дүрэмд оруулах нэмэлт, өөрчлөлт болон нийслэл, дүүргийн намын хяналтын хороодын ажлыг газар дээр нь танилцах талаар хэлэлцсэн гэх албан мэдээг “Цагаан байр”­наас өгсөн ч, үнэндээ өөр асуудлын хөрсийг тэнд бэлдсэн гэж эх сурвалжууд хэлж байна. тодруулбал, уих­ын дарга М.Энхболд, бүлгийн дарга д.хаянхярваа, хотын дарга С.Батболд нарыг огцруулах кампанийн нэг нь тэнд болсон аж.

тэгвэл өчигдрөөс хотын даргын хэвлэлүүдээр гаргасан ярилцлага, уих дахь МАН­ын бүлгийн дарга д.хаянхярваагийн хийсэн гэнэтийн мэдэгдэл, төрийн ордонд болсон МАН­ын удирдах зөвлөлийн хурлын уур амьсгал гээд дараалсан үйл явдлууд тэднийг урд урдаасаа харж суугаад асуудлаа шийдэхээсээ нэгэнт өнгөрснийг батална.

д.хаянхярваа намын удирдах зөвлөл, бүлгийн хурлаас урьтаж хийсэн хэвлэлийн хурлынхаа үеэр “...тамирдсан шударга ёс, ядарсан ард түмнийг сэргээ гэж 2016 онд биднийг сонгосон. у.хүрэлсүхийн Засгийн газрыг тэгж л байгуулсан. түүнийгээ шаардана. тиймээс Ждү­ийг хөгжүүлэх сангаас зээл авсан хүмүүст шат шатанд

нь хариуцлага тооц. уих­ын гишүүдэд ёс зүйн хариуцлага тооц. үнэн мөнийг нь тогтоо. үнэхээр ББСБ­аараа мөнгө угаасан бол Ажлын хэсэг байгуулж шалга.

Ерөнхий сайд “Ждү”­тэй хол­богд сон сайдуудаа нэн яарал­тай оруулж ир. өндөр албан ту­шаалт нууд, МАН­ын удирдах зөв лөлийн гишүүд оролцсон бол сахил га хариуцлага тооц” гэсэн сүртэй мэдэгдэл хийв. Бүх нийтийн амралтын дөрвөн өдөр нэлээд зүйлийг бодож тунгаасны эцэст ийн ЖдүхС­гийн зээлийн асуудалд холбогдсон сайдуудад хариуцлага тооцох шаардлага хүргэх болсноо тэрбээр мэдээллийнхээ эхэнд онцолсон юм. Гэхдээ олонхын бүлгийн даргын энэ мэдэгдэл бодож тунгаасан гэхээсээ илүү боловсруулж, найруулсан улс төрийн төлөвлөгөөний нэг хэсэг гэдэг нь тодорхой.

харин удирдах зөвлөлийн хурал дээр намын дарга у.хүрэл­сүх хяналтын Ерөнхий хороон дээр эхэлсэн зохиолынхоо үргэлж­лэлийг тогложээ. Намын даргын өрөөнд болсон удирдах зөвлөлийн эхэнд у.хүрэлсүх намын нэр бүхий гишүүдэд хариуцлага тоо­цох асуудлыг оруулсан аж. тэр хү мүүс бол уих­ын дарга М.Энх­болд, бүлгийн дарга д.хаян хяр­ваа, хотын дарга С.Батболд нар аж. тэгэхдээ өнөөдөр олон ний тийн эсэргүүцэл, зэвүүцлийг дагуу лаад буй “ЖдүхС тэргүүтэй сан гуу­

дын асуудал нь “60 тэрбум”­аас эхтэй. тиймээс гол бодлого барьж буй удирдлагын түвшний хүмүүс­тэй эхлээд хариуцлага тооцно” хэмээн үндэслэлээ танилцуулсан байна. өөрөөр хэлбэл, Засгийн газрын мэдлийн сангийн мөнгийг эрх баригч намын сайд, гишүүд, дарга нар хувь тэнцүүлсэн байд­лаар, хувааж шахам авсан нь Зас­гийн газрын тэргүүн, намын дарга бу руугүй гэж өөрийгөө хамгаалав.

харин нөгөөдүүл нь ”Эхлээд тан химынхаа сайд нарыг огцруул” хэмээн сөрсөн байна. Мөн намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга д.Амарбаясгалантай ч улс төрийн хариуцлага тооцох ёстой гэсэн аж.

үдээс өмнө эхэлсэн МАН­ын удирдах зөвлөлийн хурал 17.00 цагийн үед түр завсарласан юм.

харин 18.00 цагт үргэлжлэн ху рал дахаар товлосон хэмээн мэдэгдсэн ч дугаар шилжих мөчид эхлээгүй байлаа. Гэхдээ завсар­лагааны үеэр зарим эх сурвалж “уих­ын дарга М.Энхблд, хотын дарга С.Батболд нарыг огц руу лахыг удирдах зөвлөлийн гишүүдийн олонх нь дэмжсэн” гэж мэдээлэв. Гэхдээ эцсийн шийд­вэрийг удирдах зөвлөл гаргахгүй бөгөөд уг эрх уих, Нитх­д бий юм.

МАН-ын УЗ М.Энхболд, Су.Батболд нарыг огцруулахыг дэмжлээ

• Төрийн ордонд дараалан болсон үйл явдлууд тэднийг урд урдаасаа харж суугаад асуудлаа шийдэхээсээ нэгэнт өнгөрснийг батална.

• Д.Хаянхярваагийн мэдэгдэл бодож тунгаасан гэхээсээ илүү боловсруулж, найруулсан улс төрийн төлөвлөгөөний нэг хэсэг байлаа.

• Засгийн газрын мэдлийн сангийн мөнгийг эрх баригч намын сайд, гишүүд, дарга нар хувь тэнцүүлсэн байдлаар, хувааж шахуу авсан нь Засгийн газрын тэргүүн, намын дарга буруугүй гэж өөрийгөө өмөөрчээ.

ЕРөНХИйЛөГЧ МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

Европын холбоо Монголд төлөөлөгчийн газраа нээнэ Д.Хаянхярваа: жДүХС-гаас зээл авсан

гишүүдэд хариуцлага тооц

Ерөнхийлөгч х.Баттулга Европын холбооны олон улсын хамтын ажиллагаа, хөгжлийн асуудал хариуцсан комиссар Невен Мимицаг хүлээн авч уулзлаа.

уулзалтын эхэнд, Ерөнхийлөгч хамтын ажиллагааны 30 жилийн ойн өмнө Европын холбоо манай улсад төлөөлөгчийн газраа нээх гэж буйд талархал илэрхийллээ. Мөн өнгөрсөн хугацааны хамтын ажиллагаа, тусламж дэмжлэг нь үр ашигтай байсныг дурдаж, Европын холбооны төлөөлөгчийн газар нээгдсэнээр харилцан ашигтай хамтын ажиллагаа, төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжинэ гэдэгт итгэлтэй байгаагаа онцлов.

Невен Мимица төлөөлөгчийн газар нээгдсэнээр Монгол улс­Европын холбооны түншлэл сайжирч, бүх түвшний харилцаагаа илүү сайжруулна гэдэгт итгэл төгс байгаа хэмээв. тэрбээр Монголд 2015 онд байгуулсан хөгжлийн хамтын ажиллагааны санамж бичигт дурдсан асуудлыг бодит ажил хэрэг болгох, явцтай нь танилцах зэрэг ажлаар иржээ. Европын холбооноос Монгол улсад гадаадын хөрөнгө оруулалт татах, ажлын байр нэмэгдүүлэхэд чиглэн үе шаттай олгож байгаа буцалтгүй тусламжийг илүү үр ашигтай болгох талаар мөн ярилцлаа.

уих дахь МАН­ын бүлгийн дарга д.хаянхярваа мэдээлэл хийлээ. тэрбээр ЖдүхС­гаас зээл авсан нэр бүхий гишүүдэд хариуцлага тооцохыг шаардсан шаардах бичгийг уих­ын дарга М.Энхболд, Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх нарт хүргүүлж байгаагаа мэдээлсэн юм. д.хаянхярваа "Энэ амралтын өдрүүдэд нэлээд зүйлийг бодлоо. Сайхан амарлаа. Амраалаа. Нийгэмд үүсээд байгаа бусармаг үйл явдал хаашаа эргэж байна, намжиж байна уу гэдэгт дүн шинжилгээ хийлээ. хэдийгээр нийгмийн галыг намжаах гэж оролдож байгаа ч гэсэн шударга бус зүйлийг эрх барьж байгаа нам зогсоох ёстой гэдэг асуудал өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байна. Ждү­ийг тойрсон асуудал явахгүй байна. Зөвхөн сайдыг нь огцруулснаар намжих байх гэсэн хүлээлт МАН­ын удирдлагуудад байна. Яагаад энэ асуудлыг ярихгүй байна вэ. Нам өөрийн дуу хоолойгоо илэрхийлэхгүй байна вэ. у.хүрэлсүх яагаад мэдэгдэл хийхгүй байна вэ. тийм учраас Ерөнхий сайд, уих­ын

даргад шаардлага хүргүүлж байна. Ний нуугүй хэлэхэд намын даргатайгаа зөрчилдөж байна. Намайг Ерөнхий сайдаа шүүмжилж, Засгийн газрыг огцруулах гэж байна гэсэн яриа гарч байна. Би намын даргатай зөрчилдөөгүй. Монгол улсын Ерөнхий сайдыг шүүмжилсэн. Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгчид хандаж үг хэлсэн. Яагаад гэвэл үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийг бүрдүүлдэг гурван хүн байгаа. Бидэнд байгаа алдаа дутагдлыг зөв хэлж байж засах ёстой. түүнд нь өш санах уу, улс төрийн алдаа юу гэж харах нь МАН­ын дарга у.хүрэлсүхийн ухааны цар хүрээний асуудал.

Энэ хүн чуулган, Бүлгийн хуралдааны үеэр хэд хэдэн болчимгүй үйлдэл гаргасан. удаа дараа сануулсаар байтал чуулганы хуралдаанд шүүмжилж хэлсэн. “Болохгүй бол ард түмнээсээ дэмжлэг хүснэ. уих­ыг тараана, Засгийн газраа огцруулна, тэгээд өөрөө огцорно” гэсэн. ийм шат дараатай явахгүй. уих­ыг тараах эрх уих­аас байгуулсан Засгийн газарт байхгүй. Ерөнхийлөгч санал гаргах эрхтэй ч уих шийднэ. хэлж ярьж байгаа үгээ улс төрийн өндөр албан тушаалтан байнга санаж, бодох

Б.СэлэнгэЗГМ

ёстой. Нийгмийн бухимдлыг дарахын тулд улс төрийн хийрхэл хийх хэрэггүй.

тамирдсан шударга ёс, ядарсан ард түмнийг сэргээ гэж 2016 онд биднийг сонгосон. у.хүрэлсүхийн Засгийн газрыг тэгж л байгуулсан. түүнийгээ шаардана. тиймээс Ждү­ээс зээл авсан хүмүүст шат шатанд нь хариуцлага тооц. уих­ын

гишүүдэд ёс зүйн хариуцлага тооц. үнэн мөнийг нь тогтоо. үнэхээр ББСБ­аараа мөнгө угаасан бол Ажлын хэсэг байгуулж шалга. Ерөнхий сайд Ждү­тэй холбогдсон сайдуудаа нэн яаралтай оруулж ир. өндөр албан тушаалтнууд, МАН­ын удирдах зөвлөлийн гишүүд оролцсон бол сахилга хариуцлага тооц" гэсэн юм.

Бидэнд байгаа алдаа

дутагдлыг зөв хэлж байж

засах ёстой. Түүнд нь өш

санах уу, улс төрийн алдаа юу гэж харах

нь МАН-ын дарга У.Хүрэл-

сүхийн ухааны цар

хүрээний асуудал.

Б.Хасуй / ЗГМ©

2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020)

Нийтлэлчийн булан

3ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН

1дэндүү харамсалтай.

Монголын ард иргэд тэр чигээрээ төрийнхөө бодлогын золиос болж амьдарч байна.

Энэ бүхнийг нотлох түм, буман факт байна. хамгийн сүүлд гэхэд л хуулиар дархлагдсан “хулгайч” эрхмүүдийн ЖдүхС­г хоосолсон тэрбум, тэрбумын зээл, авлига, шатахууны үнийн үндэслэлгүй өсөлтөөс шууд хамаарсан ард түмний амьжиргааны эрс доройтол гээд тэвчээр барсан ямар олон асуудал биднийг тарчлааж, цөхрөөж байна вэ?

Монголчуудын тэсвэр, тэв­чээрийн хязгаарыг цааш ийнхүү сориод байх нь аюултай биш гэж үү! хуулиас дээгүүр хальж гарсан энэ олон хүрэл толгойтой, ширмэн зүрхтэй нөхдийн явдал, суудал арай хэтэрлээ. Монгол улсын өр улам өссөөр. өртэй улс орон өөдөлдөггүйн жишээг бидний амьдрал харуулсаар л... Эдүгээ манай улсын зайлшгүй төлөх ёстой гадаад өр 26.2 тэрбум ам.долларт хүрсэн гэж байна.

Хонь шиг өрлүүлэхээ больцгооё

Өрлүүлж байгаа хонь “Эзэн минь надад тэнгэр харуулж байна” гэж баярлан бодсоор амь тавьдаг юм гэсэн

дургүй байгаагаа чангаар хэлж чаддаг байхгүй бол цаашдаа ч хонин сүрэг шиг байж, хэн дуртайд нь дээрэлхүүлсээр байх болно!

ингэхдээ чулуу шидэж, байшин шатааж, хүч хэрэглэж, хэн нэгнийхээ амь насыг золиосолж болохгүй л дээ.

Эргээд үнийн өсөлтийн хав халуунаараа байгаа сэдэв рүү хандъя. Яг энэ асуудал дээр эрх баригчид дүлий дүмбэ царайлж, шатахууны үнэ харьцангуй хямдарсан хэмээн худлаа ярьж байх хооронд Аи­92 маркийн шатахууны үнэ 2000 төгрөгт хүрчихлээ. Жил гаруйхны дотор шатахууны үнийг зургаа дахь удаагаа нэмж байгаа нь энэ. ингэснээрээ өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнийг тэр чигт нь хөдөлгөөд ард иргэдэд дарамт болж буулаа. Гэтэл ингэж үнэ нэмэх гадна, дотнын ямар ч шалтгаан байгаагүйг салбарын яамны мэргэжилтнүүд нь ярьж байх жишээтэй.

Ердөө сарын өмнө нефть импортлогчдыг үндэслэлгүйгээр үнэ нэмж байна гэдгийг уухүЯ­наас нийтэд зарлаад асуудлыг шалгах тусгай ажлын хэсэг

гаргасан. хэрэв үндэслэлгүйгээр үнэ нэмсэн нь тогтоогдвол нефть импортлох эрхийг нь цуцлах хүртэл арга хэмжээ авна гэдгээ тун сүртэйгээр мэдэгдэж байв. харин шалгалт ингэс тэгс хийгээд өнгөрсөн.

өдгөө цагт хэл сэндээ хүрч, зангарагтай загнадаг төрийн түшмэл алга болжээ. хэн хамгийн ихээр худлаа ярьж, хамгийн томоор хулгай хийнэ, тэр хэрээр алдаршин үйлдэл нь хууль, дүрэмд хамаагүй нэгэн болж хувирдаг. Амь насаа алдсан ч хамаагүй хэмээн аймаар чухал царайлж байгаад амлаад байсан амлалтууд яалаа. хариуцлага

яалаа. Энэ бүхний оронд дүр эсгэсэн “ухаантнууд” ямар олон болоо вэ!

шатахууны үнийг зохицуулж чадахгүй гэж манай Ерөнхий сайд албан ёсоор мэдэгдсэн. Зохицуулж чадахгүй байгаагаас нь болоод Монголд бүх юмны үнэ зохицуулагдахгүйгээр бас нэмэгдээд эхэлсэн. шатахууны хувьд манай улс 100 хувь хараат байдаг хойд хөрш маань экспортын үнээ нэг центээр ч нэмээгүй байхад манайхан үнэ нэмээд байгаа шалтгааныг ойлгохгүй юм. тэр ч байтугай оху­ын Засгийн газар энэ сарын 1­ний өдөр нефтийн үнийг тогтворжуулах талаар нефтийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч бүх компанитайгаа ярилцан тохирч, 2018 оныг дуустал үнэ нэмэхгүй байх гэрээг байгууллаа. өнгөрсөн долоо хоногт гэхэд л Роснефть компани гэрээгээ үзэглэсэн байна.тэрхүү гэрээгээр хэрэв 2019 он гараад нефтийн бүтээгдэхүүний үнийг нэмэх шаардлага гарвал инфляцын жилийн дундаж өсөлтийн хэмжээнээс хэтрүүлж болохгүй гэдгийг тодорхой тусгажээ. Засгийн газар ард иргэддээ учирч болох дарамтын

эсрэг ингэж л зохицуулалт хийж ажилладаг юм байна. Ганц хойд хөрш маань ч биш, Энэтхэг улс гэхэд л өнгөрсөн есдүгээр сард газрын тос, нефтийн бүтээгдэхүүнийхээ үнийг нэмсэн. Мэдээж энэ шийдвэрийг олон нийт нь эсэргүүцэн, хүлээж авсангүй. тиймээс Энэтхэгийн Засгийн газар гаргасан шийдвэрээ цуцлан улмаар шатахууны үнийг нэмэгдэхийн өмнөх үнээс нь ч хямдруулчихаад байна. өмнөд Солонгосын Засгийн газар ч ялгаагүй, удаашраад байгаа эдийн засгийн хөгжлөө дэмжихийн тулд газрын тос, нефтийн бүтээгдэхүүнд ногдуулдаг онцгой татвараа тэглэсэн. үнийг тогтвортой байлгах хөтөлбөрөө баталсан. Зохицуулалт хийж чадахгүй байгаа манай Засгийн газарт энэ бүхэн ядаж жишээ болж болох юм.

үнэндээ бодлого, зохицуулалт ярих нь бүү хэл үүрэг, зорилгоо мэддэггүй төрийн олон байгууллага манайд бий. хамгийн ойрын жишээ татахад л тэдний нэгээр “шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газар” хэмээх нэрнийхээ яг эсрэг үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагыг нэрлэж

болох байна. төрийн алба үнэндээ тэр чигээ рээ л “амьгүй албат”­уудаар дүүр сэн. ийм “амьтад” алба залгуулж байгаа хойно, Монголд энэ байтугай “тэнэг үзэгдэл”­ийг цааш улам олонтаа дэглэсээр байх биз.

харин Монгол улсын төр, Зас­гийн газрыг ард иргэдээ энэрдэг бусад улсын Засгийн газар шиг ажиллуулдаг болгохын тулд тэдэнд хариуцлага тооцох­гүйгээр, иргэдийн зохион бай­гуулалттай шахалтгүйгээр ямар ч үр дүн гардаггүй болохыг одоо л нийгмээрээ ухаарч байх шиг байна. хий дэмий харааж, бухимдаж, багтарч байхаар эрх ашгаа хамгаалж, ядаж л штС­уудаас бензин, түлш авахаа болиод жагсцгаая л даа. хэн нэгэн худалч, хулхи нэгнийг улс төрд гаргахын төлөөнөө нохойд барьдаг мод нь болоод утга учиргүй жагсдаг шигээ, өөрсдийнхөө төлөө нэг өдөр ч болтугай бүгд ажлаа хаяад яагаад жагсаж чаддаггүй юм бэ, бид. Ард түмэн хүчтэй атлаа ийм арчаагүй байх аваас өнөөгийн улстөрч хэргэмтэй наймаачид дураараа даварч, дарлаад байх нь аргагүй ээ.

хаашаа шингэж, хэнд наалдаж алга болсон мөнгө, өр билээ!

Жирийн ард иргэдийн амьдралд наалдсан үртэс ч үгүй атлаа бид хүүхэд багачуудаасаа эхлээд хөгшин хөвөөгийн ялгаагүйгээр энэхүү өрийг төлөлцөж, ачааны хүндийг нь үүрэх болно. “Чингис” “Самурай” бондын тэр их мөнгө тэрбум, тэрбумаараа хаачив. дийлэнх нь эрх мэдэлтнүүдийн халаасанд орсныг мэддэг ч амны зугаа болгож ярихаас хэтрэхгүй. Ярих зүрхтэн ч алга юм аа. Яагаад гэвэл Монголын төр засаглалынхаа бүх шатанд өмхийрч, ялзарч, бүгд ижилдээ ижил, адилдаа адил бохирдсон хүмүүсээр дүүрчихлээ. Бондын өрийг дахин бонд гаргаж дарна. үүнийгээ эдийн засаг өндийж сэхлээ гэж худал сэвнэ, сурталдана. Сэтгэл, оюунд нь гэрэл тусахаа байж, ямар ч ёс суртахуун, моральгүй болсон нөхдүүдийн өмнө арчаагүйдэн, тэдний цадаж ханадаггүй, хязгааргүй шунал, тачаалын золиосонд хонь шиг өрлүүлэн тийчлэхээ больцгооё л доо! хуурамч тунхагаас цаашгүй явж ирсэн эрх чөлөө, шударга ёсныхоо төлөө тэмцдэг, ядаж л жагсдаг,

Захиалга үргэлжилж байна

ОНлАйН ЗАХИАлГА ХЭвлЭМЭл ЗАХИАлГА ХОСОлМОл ЗАХИАлГА(Хэвлэмэл + Онлайн)

70103131 99903581zgm.mnzgm.mn zasagcoZGMmn

• УлИрАлД: 5000T (62 ДУГААр)• ХАГАС ЖИлД: 10 000Т (124 ДУГААр)• ЖИлД: 15 000Т (248 ДУГААр)

• УлИрАлД: 30 000Т (62 ДУГААр)• ХАГАС ЖИлД: 60 000Т (124 ДУГААр)• ЖИлД: 120 000Т (248 ДУГААр)

• УлИрАлД: 32 000Т (62 ДУГААр)• ХАГАС ЖИлД: 65 000Т (124 ДУГААр)• ЖИлД: 125 000Т (248 ДУГААр)

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

богдох албаныхнаас энэ талаар тодруулахад эрэн хайж байгаа, эсвэл одоо насанд хүрсэн, хө­дөлмөр эрхэлж байгаа гэсэн товчхон бөгөөд цааргалсан хариулт л өгдөг.

ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 7 7 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.11.30

ҮҮЛШИНЭ

-14° -24°

УЛС ТӨРЗөрчлийн тухай хуулийн Үндсэн хууль зөрчсөн заалтын үйлчлэлийг түдгэлзүүлэв. МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалан урд хөршид айлчлал хийхээр мордлоо. Монгол Улс төмөр замын дамжин өнгөрөх тээвэрт 25 жил тарифын хөнгөлөлт эдэлнэ. АН-ын бүлэг Төв банкны тухай хуулийн төслийг судлахаар болов. Монгол, Вьетнамын хооронд шууд нислэгтэй болох асуудлыг судална гэлээ.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1261.81 нэгж болж, 0.42 хувиар буурав. Монголбанк “төрц” алтыг дэлхийн зах зээлийн үнээс өндөр үнээр авч байна. “Банкийг дахин хөрөнгөжүү-лэх тухай хууль”-ийн төслийг боловсруулна.Зочид буудлын салбарын орлого 112.6 тэрбум төгрөгт хүрч, 4.1 хувиар өссөн байна.ОХУ-ын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 144.4 тэрбум ам.долларт хүрэв.

НИЙГЭМГССҮТ гэр бүлийн хүчирхийл-лийн 960 хохирогчид тусламж үзүүлжээ.Ирэх онд Зүүн дөрвөн замын давхар замын уулзварын ажлыг эхлүүлнэ гэв.Адууны махны экспортыг 10 мянган тонноор нэмэгдүүллээ. 33 дугаар сургуулийн хажууд олгосон газрыг хүчингүй болголоо. ЕБС-иуд спорт заалаа ашиг-луул сан мөнгөө тайлагнадаг болно.

ДЭЛХИЙПхеньяны шинэ туршсан пуу-жин АНУ-ын аль ч цэгт хүрэх чадалтай гэж мэдэгдэв. Будапештэд Зүүн Европ, Хятадын “16+1” бизнесийн зургаа дахь чуулган боллоо. Чилийн өмнөд нутагт мөсөн оргилоос 350х380м хавтан бутран унажээ. Крипто валют хэмээх бит-койны үнэ 10000 ам.долларын босгыг давлаа.

2017.11.30, ПҮРЭВ ~ №228 (774) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Эрдсийн ганзага дундраагүй

Эрдсийн орлого ДНБ-ий 6.2 хувийг бүрдүүлжээ. > 4

Ерөнхий сайдын “лүндэн” Ц.Нямдоржийг барьц алдуулавЕрөнхий сайд С.Зоригийн хэргийг яаралтай шийдэхийг үүрэгджээ. > 2

АНУ-д цохилт өгөх чадалтай пуужин туршлаа

Ikea дэлгүүрүүдээ хотын төвд шилжүүлнэ

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnDorgio.mnZindaa.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Эх орон, газар шороондоо л хайртай яваарай. Д.Лувсаншарав

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,444.38 370.56 41.92

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

98.7701.1%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

12950.1%

1261.810.42%

100.190.03%

68051.9%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Европын сэргээн босголт хөгжлийн банк, Дэлхийн банктай хамтран хийсэн судалгаагаар улс орон ядуу байх тусмаа иргэд нь улс төрийн өндөр идэвхтэй байдаг нь харагджээ. Харин монголчууд улстөржилтөөрөө Зүүн Европ, Төв Азийн 29 орноос хоёрдугаарт жагссан байна. 3

Улстөржсөн ард түмэн улс орноороо сүйрдэг

ЭДИЙН ЗАСАГЗГМ: ЦУВРАЛ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Хусмаар хуурах заль

Хамгаалал дутсан хүүхдээ төр хайхрах цаг болжээ

Г.Байгал@baigalZGM

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

НӨАТ­ын хонжворт та хэр санаа тавьдаг вэ. Сар бүр су га лааны тохирол болдог. Удалгүй азтанууд тодорлоо хэмээн хэвлэлээр мэдээлдэг. Саяхан буюу энэ сарын 19­нд болсон НӨАТ­ын сугалааны тохирлоор нийт 523 сая төгрөг хонжворт олгохоор болсон байна. Аравдугаар сарын 1­нээс 31­ний хооронд нийт 14 сая ширхэг баримт НӨАТ­ын санд бүртгэгдсэнээс 13.9 мянган азтан тодорчээ. Ер нь сар бүрийн сугалааны тохирлын дүн хэдэн саяар хэмжигдэж, азтаны тоо нь олон мянгад хүрдэг. Энэ мэдээллийг ч татварын албаныхан сүр дуулиантайхан мэдэгдэж, тэрүүхэндээ олон хүний хорхойг хүргэдэг билээ. Сугалааны тохирлын дараа “НӨАТ­ын сугалаанд хожчих юмсан” гэх хүсэл, сэтгэгдэл цахим ертөнцөөр нэг хэсэг хөвөрдөг.

Нэг үе тав, арваараа хэл­хэлдсэн бүлэг хүүхэд хотын гудамжаар их харагддаг бай­сан. Орон сууцны хороолол, ►5

►11

дэлгүүр, худалдааны төв гээд олон нийтийн газраар дуу нь хадаж, нүд үзүүрлэгдэх нь их. Одоогоос арав гаруй жилийн өмнө ийн харагддаг бай сан эдгээр хүүхэд нэг л өдөр усанд хаясан чулуу шиг алга болчихсон. Хэн, хаашаа,

авч явсныг мэдэх ганц ч хүн алга. Явган яриагаар гад­нын оронд эд эрхтний донор болгон аваад явчихсан, хүний наймааны золиос болсон гэж цуу сонсдоно.

Цагдаагийн алба, хүүхэд хам гааллын байгууллага, хол­

Монголын ипотекийн корпораци©

Ипотекийн зээлийн үлдэгдэл

ОСИСТТБХ*

*- Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоо бүрдүүлэх хөтөлбөр

Бусад эх үүсвэр Банкны өөрийн хөрөнгө

2 сая хүртэлхтөгрөгийн

өрхийн орлоготой

Ипотекийн зээлтэй нийт зээлдэгчид байгаагийн

77%

3% 20%

64.9%

92,616

92.4% 6.3%

72.7%

1.3%

Нэг хамтранзээлдэгчтэй

Хамтранзээлдэгчгүй

2 болон түүнээсдээш хамтран зээлдэгчтэй байна

79.4%

15.7%

4.9%Нийтийн

зориулалттай орон сууц

Хашаабайшин

Амины орон сууц

Улаанбаатар хотод байршилтай орон

сууц худалдан авчээ

ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

АНУ, Хойд Солонгосын зөрчил Хятадын хил дээр айдас төрүүлэв

Амин дэмийн үнийг 800 хувь өсгөжээ

Хятадын зүүн хойд нутгийн Чанбай хошуу далайн хүнс, уулсын дунд оршдогоороо алдартай. > 10

Avondale компани Niacor витамины жороор олгох хувилбарын үнийг өнгөрсөн сард 809 хувиар өсгөсөн байна. > 10

Ирэх оныг эрсдэлтэй болгож буй Хятадын нөхцөл

Холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх дохио

Гадаадынханд үл хөдлөх худалдахгүй

Шинэ Зеланд иргэдээ орон байраар хангахад хүндрэл гарсан тул орон сууцны бодлогод эрс шинэчлэл хийхээр шийдвэрлэлээ. > 10

Сэм Флэминг АНУ­ын төв банкны үүрэг

гүйцэтгэгч Холбооны нөөцийн систем энэ долоо хоногт бодлогын хүүгээ өсгөх шийдвэр гаргах төлөвтэй. Энэ удаа хүү өсөх аваас татварын хөнгөлөлт, АНУ­ын эдийн засгийн өөдрөг нөхцөлтэй уялдан ирэх онд бодлогын хүү дахиад хэд хэдэн удаа өснө хэмээн шинжээч нар таамаглаж байна.

Холбооны нөөцийн системийн тэргүүнээр ажиллах хугацаандаа хийж буй сүүлчийн том арга хэмжээ болгон Жанет Йеллен лхагва гарагт бодлогын хүүг гуравдах удаагаа 0.25 хувиар өсгөх бололтой. Энэ нь хүүг 1.25­1.5 хувьд хүргэх төв банкны зорилгод нийцүүлсэн арга хэмжээ болох аж.

Татварын шинэчлэлийн хуу лийг конг ресс шуур хай сайшаа сан тай зэрэг цэн Хол бооны нөө цийн бодлого тодорхойлогч нар санхүү­гийн түлхэц өгөх бодлогоо хойш тавьж дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний тооцоонд татварын хөнгөлөлтийн нөлөөг харгалзан үзэхээр төлөвлөжээ.

“Эдийн засаг сайжирч байгаа нь яах аргагүй бодит байдал” хэмээн Орегоны их сургуулийн Холбооны нөөцийн бодлого судлаач эксперт Тим Дью өгүүлэв. Санхүүгийн зах зээл тогтворжиж, татварын хөнгөлөлт олгохоор зэхэж байгаа нь ирэх шинэ онд бодлогын хүүг улам нэмэх нөхцөл болно хэмээн тэрбээр үзэж байна.

Бүгд найрамдахчуудын дэв­шүүлж буй татварын багц хууль нь эдийн засгийн өсөлтөд дунд зэрэг нөлөөтэйг шинжээч нар тайлбарлав. Уг хууль 2018, 2019 онд эдийн засгийг тус бүр ердөө 0.3 хувиар өсөх нөхцөл болно хэмээн Goldman Sachs тооцоолжээ.

Юутай ч АНУ­ын эдийн засаг ажиллах хүчийг бараг бүрэн дайчилж, дэлхийн нийт эдийн засаг тогтворжин, инфляц өсөх магадлал ихсэж, ойрын богино хугацаанд татварын хөнгөлөлттэй нөхцөл бүрдэх гэж буйгаас үүдэн ирэх онд хүү өсөх магадлал өндөр байна. “Ирэх долоо хоногт гарах эдийн засгийн урьдчилсан тооцоогоор ажилгүйдлийн хувь

хэм жээ есдүгээр сарын таам гаас бага, дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний өсөлт ч илүү гарах шинж тэй. Энэ хоёр үзүүлэлт аль аль нь бодлогын хүүг хэвийн хэмжээнд сэргээхэд дэмжлэг болж байна” хэмээн JPMorgan Chase­ийн эдийн засагч Майкл Фероли тайлбарлав.

Ажилгүйдлийн түвшин 2000­аад оны эхэн үеэс хойш тохиол дож байгаагүй 4.1 хувь хүртлээ буурлаа. Харин Холбооны нөөцийн систем ажилгүйдлийн хэмжээг ирэх оны эцэс гэхэд ийм үзүүлэлттэй болно хэмээн тооцоолж байсан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт нийтлэгдсэн статистикаас үзвэл ажил олгогч нар 11 дүгээр сард 228 мянган ажлын байр шинээр үүсгэжээ. Холбооны нөөцийн систем есдүгээр сард гаргасан тооцоондоо 2018 онд бодлогын хүүг нийт гурван удаа нэмнэ хэмээн таамаглаж байв. Холбооны нөөцийн системийн тэргүүний хувиар лхагва гарагт сүүлчийн удаа хийх хэвлэлийн хурлын үеэр хатагтай Йелленээс татварын шинэчлэл эдийн засаг, мөнгөний бодлогод хэрхэн нөлөөлөхийг асууцгаана.

Холбооны нөөцийн системийн өөрийнх нь тооцоогоор ирэх онд өсөлт сайн байх төлөвтэй. Хатагтай Йелленийг залгамжлах Жэй Пауэлл ирэх 2018, 2019 онд эдийн засаг 2.5 хүртэлх хувиар өснө хэмээн тооцоолж буйгаа өнгөрсөн сард тайлбарласан. Хол бооны нөөцийн систем есдүгээр сард дундаж тооцоо гаргахдаа энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 2.4, ирэх оныхыг 2.1 хувьтай төсөөлсөн. Хувьцааныхыг оролцуулаад хөрөнгийн үнэ өсөх нь эдийн засагт цаашид улам түлхэц өгнө. Чикагогийн Холбооны нөөцийн банкны санхүүгийн нөхцөлийн индекс 1990­ээд оны дунд үеэс хойш тохиолдож байгаагүй сайн үзүүлэлтэй гарлаа.

Гэхдээ инфляцын хэмжээ бага, цалин өсөлт үлбэгэр бай­гаа тай уялдан АНУ­ын төв банк бодлогын хүүг шуурхай нэмэхээс цааргалсаар байгаа юм.

банкны үйл ажиллагааг нухчин дарах ажиллагаа өрнөж, хөрөн гийн менежментийн бүтээг дэхүүнд саяхнаас нэмэлт зохицуулалт үүсгэсэн”­ийг State Street­ийн макро стратегич Бэн Люк өгүүллээ.

БНХАУ­ын засгийн газрын бондын өгөөж эрс өссөн нь хөрөнгө оруулагч нарын итгэлийг сулруулах юм уу үгүй болгож, улмаар зарах ажиллагааг гааруулах эрсдэлтэйг тэрбээр анхааруулав. “Эрх баригчдын арга хэмжээ чангарч, бондын өгөөж өсөн, АНУ­д саяхнаас технологийн компаниудын хувьцааг зарах хандлага ихэссэн нь Хятадын онцлог бүхий өвөрмөц нөхцөл үүсгэлээ” хэмээн ноён Люк тайлбарласан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт цохил­тод ноцтой өртсөн авто машин үйлдвэрлэлийн салбар эргээд сэргэж байна. Шинээр автомашин худалдан авагсад эдэлдэг хоёр жилийн хугацаат татварын хөнгөлөлт ирэх онд төгсөхтэй уялдан тус салбарын ирээдүй тун бүрхэг болж байгааг зарим

шинжээч дурдлаа. “Худал даж авахад үнэтэй авто машин гээч барааг авахад олгодог татварын хөнгө лөлтийг сунгахгүй л бол байдал эрсдэлтэй” хэмээн ноён Чуй өгүүлэв.

Удааширч буй Хятадын эдийн засаг ирэх онд Ази дахь бусад бүс нутагт нөлөөлж болзошгүйд эдийн засагч нар түгшиж байна. Bank of America Merrill Lynch­ийн эдийн засагч “Дотоодын хөрөнгийн зах зээлд хөшүүргийн механизм суларсны дүнд Хятадын эдийн засаг саарах аваас нийт Азид өсөлт сулрах аюултай”­г саяхан тайлбарласан.

Бодлого тодорхойлогч нар хэт чанга арга хэмжээ авч буйтай зэрэгцэн үл хөдлөх хөрөнгө үүс гэх ажиллагаа багасах аваас БНХАУ­д эдийн засгийн удааш­рал тооцоолсноос ч ноцтой болж хувирна хэмээн тус банкны эдийн засагч нар сэрэмжлүүлсэн юм.

Хятадын үл хөдлөх хөрөнгийн салбар ирэх онд анхаарлын төвд байх төлөвтэй. Үүний нэг шалтгаан нь нь түрээсийн салбарт өсөлт үүсгэх зорилгоор орон сууцны зах зээлд шинэчлэл

Сайн дурынхан өмнөд Английн Плимүт дахь эрэг хавийн хуванцар хог хаягдлыг цэвэрлэж байгаа нь.

BBМ©

хийх төсөл юм. ХКН­ын аравдугаар сарын их хурал дээр тус улсын дарга Ши Жиньпин эдийн засгийн шинэчлэлийн талаар үг хэлэхдээ орон сууц нь “үнэ хөөргөдөх бус” хүн амьдрах зориулалттайг анхааруулж байв.

Хятадад хоосон орон сууц ихсэж буй сөрөг үзэгдэл байрны түрээсийн шинэчлэлтэй хосолс­ноор үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд төдийгүй төмөрлөгийн эрэлт нийлүүлэлтэд сөрөг нө лөөлж бол зошгүйг зарим ажиг лагч сэрэмжлүүлсэн юм. “Хоосон орон сууц ны нөөц 25 хувиар өс сө нийг бид тооцоолоод байна. Гэтэл бусад хөгжингүй улсад энэ үзүүлэлт 8­10 хувьтай” хэмээн Liberum банкны шинжээч нар хөрөн гө оруулагч нартаа мэдэгд жээ. “Хукоу” буюу өрхийн бүрт гэлийн шинэчлэл, хөрөнгө нөөцийг үр ашигтай зарцуулах бодлогын үр дүнд ирэх арван жилд үл хөдлөх хөрөнгийн эрэлт гурван тэрбум хавтгай дөрвөл­жин метрээр буурна хэмээн тус банкны шинжээч нар үзэж байна.

Далай тэнгисийн амьсгааг боогч хуванцарТа бидний далай тэнгис

хуванцраар дүүрлээ. Британийн байгаль судлаач, нас сүүдэр 90 гарсан Дэвид Аттенборо BBC­гийн “Цэнхэр гараг II” (The Blue Planet II) баримтат цувралаар хуванцарт хахсан салхич шувууны ангаахайг телевиз үзэгчдэд харуулсан. Уг бичлэгээс хойш британичуудын олонх нь өдөр бүр үй олон хуванцар уут сав хаядагтаа үнэнхүү сэтгэл зовж эхэлсэн юм. Хөгжингүй ертөнцийг нийтэд нь хамраад байгаа ижил төстэй арга хэмжээнүүд бүгд хэрэглэгчийн ухамсрыг дээшлүүлэх зорилготой. Нийт 60 гаруй жилийн турш хог тариад сурчихсан та бидний соёлын үлдэгдэл манай гарагийн алслагдмал өнцөг буланд урсан очиж овоорсоор.

Далай тэнгист хөглөрч буй асар их хуванцар хогийг (ойрол цоогоор 800 сая тонн) цэвэрлэх, хог хаягдал үүсгэж буй тогтолцоог цөөлж багасгах нь тулгамдсан шаардлага боллоо. Энэхүү шаардлагыг улс орнуудын засгийн газар, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч аль аль нь ухамсарлаж эхэллээ.

Өнгөрсөн долоо хоногт НҮБ­аас баталсан шийдвэрийг дэлхийн 200 гаруй улс орон

дэмжиж байна. Сайн дурын шинжтэй, зарим зүйлс нь бүрхэг уг санаачилга дэлхийн улс орнуудад тодорхой үүрэг хүлээлгэж, хамтын арга хэмжээ авахад чиглүүлэх зорилготой.

Юутай ч зарим улс хуванцар гялгар уут сав, микро үрлэнцэр (microbeads) гэгддэг нэг мил­лиметр үл хүрэх хэмжээтэй хуванцар үйлдвэрлэх, хэрэг лэхийг хориглож эхэллээ. Мөн ком паниуд дахивар боловс руу лах, дахин ашиглах тогтолцоо үүсгэхээр амлаж буй нь бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд бага ч болов хувь нэмэр оруулж буй хэрэг юм.

Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах кампани өрнүүлэгчдийн шахал­тад өртсөн олон үндэстний авар га компаниуд сайн дураараа санаа чилга өрнүүлэхээ мэдэгдэж эхэллээ. Coca­Cola, Unilever хоёр 2025 он гэхэд бүх савалгаагаа дахин ашигладаг болгохоор төлөвлөв. Procter & Gamble зарим брэндийн бүтээгдэхүүнээ “далайн хуванцар”­ыг дахин боловсруулах аргаар бүтээсэн лонхонд савлаж байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, жижиглэнгийн худалдаач нар баглаа боодлоо хүрээлэн буй орчинд ээлтэй болгох арга

гаанаас бүрмөсөн татгалзаж картон гэх мэт байгальд эргэн шингэдэг материал ашиглахыг хэрэглэгчдийн зарим хэсэг сайшаадаггүй. Уг салбарт техно­логийн хувьсгалт эргэлт хийхээр оролдох компанид мөнгө орлого төдийгүй зах зээлээ алдах аюул нүүрлэдэг. Энэ бол зохицуулах байгууллагад хөндлөнгөөс орол­цох ёстой чухам тэрхүү нөхцөл юм.

Нэг удаагийн хэрэглээний хуванцарт оновчтой татвар оноож, арай үнэтэй ч хүрээлэн

буй орчинд уршиг бага тарьдаг материал ашиглах компаниудын сонирхлыг хөхүүлэн дэмжих, хуванцар орлох бүтээгдэхүүний судалгаанд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.

Бодлого тодорхойлогч нар иргэдийн соёлыг өөрчлөхөд ч ихийг хийх ёстой. Нөөц эргүүлж ашиглах схем буюу хэрэглэгч нар хуванцар лонх эргүүлж тушаахдаа анх төлсөн мөнгөнийхөө багахан хэсгийг эргүүлж авдаг тогтолцоотой улсуудад дахивар эргэлт хавьгүй

өндөр байдаг. Хөгжингүй баян орнуудад олон

нийтийн ухамсар дээшлэх нь эргээд засгийн газруудад тодорхой арга хэмжээ авах шахалт болно. Харин хөгжиж буй оронд байдал илүү түвэгтэй. Далайд хаягдаж буй хуванцрын голлох хэсэг нь ердөө Азийн тавхан улсаас үүдэлтэй. Сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжлөөс шалтгаалан өөр гарц хайж буй газрын тосны компаниуд хөгжингүй зах зээлд хуванцрын хэрэглээ өсөх ёстой гэсэн тооцоо гаргаад байна.

Юутай ч хөгжиж буй улс орнууд арга хэмжээ авах өөрийн гэсэн учир шалтгаантай. Үерлэх аюул, хогийн уулан овоолго нурж хүмүүсийн аминд хүрдэг ослын шалтгаан хэмээн үзсэний улмаас Шри Ланка есдүгээр сард нэг удаагийн хэрэглээний хуванцрыг хориглов.

Илүү эрс арга хэмжээг БНХАУ саяхан авлаа. Дэлхийн бусад улсын хуванцрын хаягдлыг олон жилийн турш импортоор авч ирсэн тус улс энэ оны эцэс гэхэд хуванцар хог хүлээн авахаа зогсоохоор болов. Энэ бүхэн өрнөдийн бодлого тодорхойлогч нарт ч шийдвэрлэх ёстой асуулт болж байна.

Эмма ДанклиЭдийн засгийн удаашрал,

хэрээс хэтэрсэн өр зээлийг шийдвэрлэх арга хэмжээтэй уялдан Хятадын ирээдүй бүрхэг боллоо.

Сүүлийн хоёр долоо хоног хагасын хугацаанд Хятадын хувьцааны зах зээл таван хувиар унаж, тус улсын Засгийн газрын бондын өгөөж эгзэгтэй дөрвөн хувийн хязгаарыг давсан нь хөрөнгө оруулагчдыг улам түгшүүлэв.

Хятадад хөрөнгө зарах ажил­лагаа эрчээ авсан нь дэлхийн хувьцааны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлөөс зөрүүтэй байгаа юм. Эх газрын Хятадын CSI 300, Хонконгийн Hang Seng индекс саяхан унасан нь дунд зэрэг өсөлттэй S&P 500, Euro Stoxx 50 индексээс эсрэг хандлага тодорхойлж байна.

Хятадын хувьцааны зах зээл дэх уналт нь сөрөг муу үзэг дэл биш, ердөө л өсөлтийн он жилүү­дийн дараа хөрөнгө оруулагч нар ашгаа хүртэж буйн тусгал хэмээн зарим хөрөнгө оруулагч тайлбарлах аж.

“Борлуулалтын ихэнх нь хүмүү сийн сэтгэлийн хөдөл­гөөнөөс үүдэлтэй. Энэ онд зах зээл ингэж их өссөн юм чинь ашгаа олж авцгаая гэж буй хэрэг” хэмээн Aberdeen Standard­ын сангийн менежер Николас Чуй тодотгов. “Хятадын онцлогтой өвөрмөц үзэгдэл. Дээр нь тат варын шинэчлэлийн хууль АНУ­д сэргэлт үүсгэчихлээ” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

CSI 300, Hang Seng аль аль нь олон жилийн турш тус бүр 31 болон 20 хувийн жилийн дундаж өсөлттэй явж ирсэн юм. Жилийн эцсээр ихэвчлэн арилжаа намждаг тул зарим шинжээч нар хөрөнгө оруулагчдад мөнгөө хадгалж түр хүлээхийг зөвлөдөг.

Гэтэл өөр нэг хэсэг нь саяхны борлуулалтыг зарчмын шинж чанар бүхий, ирэх жил дуустал үргэлжлэх урт хугацааны хүчин зүйлээс шалтгааллаа хэмээн тайлбарлаж сууна. “Сүүдрийн

хэрэгсэл хайсаар цөөн бус жилийг үдлээ. Шил, хөнгөн цагаантай харьцуулахад хуванцрыг дахин ашиглах нь түвэгтэй. Газрын тосны үнэ хямд нөхцөлд дахивар ашиглан үйлдвэрлэсэн хуван цар нь цоо шинэ PET буюу полиэ тилен терефталатаас хамаа гүй үнэтэй. Ургамлын гаралтай “биохуванцар” хүртэл байгаль орчин бохирдуулагчид тооцогд дог. Хуванцар уут савыг хэт нимгэн хийвэл урагдаж цоорчихно.

Компаниуд хуванцар савал­

АНУ, БНХАУ-ын хувьцааны зах зээлийн индекс

XI 2017 XII

105CSI 300

S&P 500

104

103

102

101

100

99

98

богдох албаныхнаас энэ талаар тодруулахад эрэн хайж байгаа, эсвэл одоо насанд хүрсэн, хө­дөлмөр эрхэлж байгаа гэсэн товчхон бөгөөд цааргалсан хариулт л өгдөг.

ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 7 7 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.11.30

ҮҮЛШИНЭ

-14° -24°

УЛС ТӨРЗөрчлийн тухай хуулийн Үндсэн хууль зөрчсөн заалтын үйлчлэлийг түдгэлзүүлэв. МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалан урд хөршид айлчлал хийхээр мордлоо. Монгол Улс төмөр замын дамжин өнгөрөх тээвэрт 25 жил тарифын хөнгөлөлт эдэлнэ. АН-ын бүлэг Төв банкны тухай хуулийн төслийг судлахаар болов. Монгол, Вьетнамын хооронд шууд нислэгтэй болох асуудлыг судална гэлээ.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1261.81 нэгж болж, 0.42 хувиар буурав. Монголбанк “төрц” алтыг дэлхийн зах зээлийн үнээс өндөр үнээр авч байна. “Банкийг дахин хөрөнгөжүү-лэх тухай хууль”-ийн төслийг боловсруулна.Зочид буудлын салбарын орлого 112.6 тэрбум төгрөгт хүрч, 4.1 хувиар өссөн байна.ОХУ-ын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 144.4 тэрбум ам.долларт хүрэв.

НИЙГЭМГССҮТ гэр бүлийн хүчирхийл-лийн 960 хохирогчид тусламж үзүүлжээ.Ирэх онд Зүүн дөрвөн замын давхар замын уулзварын ажлыг эхлүүлнэ гэв.Адууны махны экспортыг 10 мянган тонноор нэмэгдүүллээ. 33 дугаар сургуулийн хажууд олгосон газрыг хүчингүй болголоо. ЕБС-иуд спорт заалаа ашиг-луул сан мөнгөө тайлагнадаг болно.

ДЭЛХИЙПхеньяны шинэ туршсан пуу-жин АНУ-ын аль ч цэгт хүрэх чадалтай гэж мэдэгдэв. Будапештэд Зүүн Европ, Хятадын “16+1” бизнесийн зургаа дахь чуулган боллоо. Чилийн өмнөд нутагт мөсөн оргилоос 350х380м хавтан бутран унажээ. Крипто валют хэмээх бит-койны үнэ 10000 ам.долларын босгыг давлаа.

2017.11.30, ПҮРЭВ ~ №228 (774) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Эрдсийн ганзага дундраагүй

Эрдсийн орлого ДНБ-ий 6.2 хувийг бүрдүүлжээ. > 4

Ерөнхий сайдын “лүндэн” Ц.Нямдоржийг барьц алдуулавЕрөнхий сайд С.Зоригийн хэргийг яаралтай шийдэхийг үүрэгджээ. > 2

АНУ-д цохилт өгөх чадалтай пуужин туршлаа

Ikea дэлгүүрүүдээ хотын төвд шилжүүлнэ

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnDorgio.mnZindaa.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Эх орон, газар шороондоо л хайртай яваарай. Д.Лувсаншарав

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,444.38 370.56 41.92

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

98.7701.1%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

12950.1%

1261.810.42%

100.190.03%

68051.9%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Европын сэргээн босголт хөгжлийн банк, Дэлхийн банктай хамтран хийсэн судалгаагаар улс орон ядуу байх тусмаа иргэд нь улс төрийн өндөр идэвхтэй байдаг нь харагджээ. Харин монголчууд улстөржилтөөрөө Зүүн Европ, Төв Азийн 29 орноос хоёрдугаарт жагссан байна. 3

Улстөржсөн ард түмэн улс орноороо сүйрдэг

ЭДИЙН ЗАСАГЗГМ: ЦУВРАЛ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Хусмаар хуурах заль

Хамгаалал дутсан хүүхдээ төр хайхрах цаг болжээ

Г.Байгал@baigalZGM

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

НӨАТ­ын хонжворт та хэр санаа тавьдаг вэ. Сар бүр су га лааны тохирол болдог. Удалгүй азтанууд тодорлоо хэмээн хэвлэлээр мэдээлдэг. Саяхан буюу энэ сарын 19­нд болсон НӨАТ­ын сугалааны тохирлоор нийт 523 сая төгрөг хонжворт олгохоор болсон байна. Аравдугаар сарын 1­нээс 31­ний хооронд нийт 14 сая ширхэг баримт НӨАТ­ын санд бүртгэгдсэнээс 13.9 мянган азтан тодорчээ. Ер нь сар бүрийн сугалааны тохирлын дүн хэдэн саяар хэмжигдэж, азтаны тоо нь олон мянгад хүрдэг. Энэ мэдээллийг ч татварын албаныхан сүр дуулиантайхан мэдэгдэж, тэрүүхэндээ олон хүний хорхойг хүргэдэг билээ. Сугалааны тохирлын дараа “НӨАТ­ын сугалаанд хожчих юмсан” гэх хүсэл, сэтгэгдэл цахим ертөнцөөр нэг хэсэг хөвөрдөг.

Нэг үе тав, арваараа хэл­хэлдсэн бүлэг хүүхэд хотын гудамжаар их харагддаг бай­сан. Орон сууцны хороолол, ►5

►11

дэлгүүр, худалдааны төв гээд олон нийтийн газраар дуу нь хадаж, нүд үзүүрлэгдэх нь их. Одоогоос арав гаруй жилийн өмнө ийн харагддаг бай сан эдгээр хүүхэд нэг л өдөр усанд хаясан чулуу шиг алга болчихсон. Хэн, хаашаа,

авч явсныг мэдэх ганц ч хүн алга. Явган яриагаар гад­нын оронд эд эрхтний донор болгон аваад явчихсан, хүний наймааны золиос болсон гэж цуу сонсдоно.

Цагдаагийн алба, хүүхэд хам гааллын байгууллага, хол­

Монголын ипотекийн корпораци©

Ипотекийн зээлийн үлдэгдэл

ОСИСТТБХ*

*- Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоо бүрдүүлэх хөтөлбөр

Бусад эх үүсвэр Банкны өөрийн хөрөнгө

2 сая хүртэлхтөгрөгийн

өрхийн орлоготой

Ипотекийн зээлтэй нийт зээлдэгчид байгаагийн

77%

3% 20%

64.9%

92,616

92.4% 6.3%

72.7%

1.3%

Нэг хамтранзээлдэгчтэй

Хамтранзээлдэгчгүй

2 болон түүнээсдээш хамтран зээлдэгчтэй байна

79.4%

15.7%

4.9%Нийтийн

зориулалттай орон сууц

Хашаабайшин

Амины орон сууц

Улаанбаатар хотод байршилтай орон

сууц худалдан авчээ

ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

АНУ, Хойд Солонгосын зөрчил Хятадын хил дээр айдас төрүүлэв

Амин дэмийн үнийг 800 хувь өсгөжээ

Хятадын зүүн хойд нутгийн Чанбай хошуу далайн хүнс, уулсын дунд оршдогоороо алдартай. > 10

Avondale компани Niacor витамины жороор олгох хувилбарын үнийг өнгөрсөн сард 809 хувиар өсгөсөн байна. > 10

Ирэх оныг эрсдэлтэй болгож буй Хятадын нөхцөл

Холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх дохио

Гадаадынханд үл хөдлөх худалдахгүй

Шинэ Зеланд иргэдээ орон байраар хангахад хүндрэл гарсан тул орон сууцны бодлогод эрс шинэчлэл хийхээр шийдвэрлэлээ. > 10

Сэм Флэминг АНУ­ын төв банкны үүрэг

гүйцэтгэгч Холбооны нөөцийн систем энэ долоо хоногт бодлогын хүүгээ өсгөх шийдвэр гаргах төлөвтэй. Энэ удаа хүү өсөх аваас татварын хөнгөлөлт, АНУ­ын эдийн засгийн өөдрөг нөхцөлтэй уялдан ирэх онд бодлогын хүү дахиад хэд хэдэн удаа өснө хэмээн шинжээч нар таамаглаж байна.

Холбооны нөөцийн системийн тэргүүнээр ажиллах хугацаандаа хийж буй сүүлчийн том арга хэмжээ болгон Жанет Йеллен лхагва гарагт бодлогын хүүг гуравдах удаагаа 0.25 хувиар өсгөх бололтой. Энэ нь хүүг 1.25­1.5 хувьд хүргэх төв банкны зорилгод нийцүүлсэн арга хэмжээ болох аж.

Татварын шинэчлэлийн хуу лийг конг ресс шуур хай сайшаа сан тай зэрэг цэн Хол бооны нөө цийн бодлого тодорхойлогч нар санхүү­гийн түлхэц өгөх бодлогоо хойш тавьж дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний тооцоонд татварын хөнгөлөлтийн нөлөөг харгалзан үзэхээр төлөвлөжээ.

“Эдийн засаг сайжирч байгаа нь яах аргагүй бодит байдал” хэмээн Орегоны их сургуулийн Холбооны нөөцийн бодлого судлаач эксперт Тим Дью өгүүлэв. Санхүүгийн зах зээл тогтворжиж, татварын хөнгөлөлт олгохоор зэхэж байгаа нь ирэх шинэ онд бодлогын хүүг улам нэмэх нөхцөл болно хэмээн тэрбээр үзэж байна.

Бүгд найрамдахчуудын дэв­шүүлж буй татварын багц хууль нь эдийн засгийн өсөлтөд дунд зэрэг нөлөөтэйг шинжээч нар тайлбарлав. Уг хууль 2018, 2019 онд эдийн засгийг тус бүр ердөө 0.3 хувиар өсөх нөхцөл болно хэмээн Goldman Sachs тооцоолжээ.

Юутай ч АНУ­ын эдийн засаг ажиллах хүчийг бараг бүрэн дайчилж, дэлхийн нийт эдийн засаг тогтворжин, инфляц өсөх магадлал ихсэж, ойрын богино хугацаанд татварын хөнгөлөлттэй нөхцөл бүрдэх гэж буйгаас үүдэн ирэх онд хүү өсөх магадлал өндөр байна. “Ирэх долоо хоногт гарах эдийн засгийн урьдчилсан тооцоогоор ажилгүйдлийн хувь

хэм жээ есдүгээр сарын таам гаас бага, дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний өсөлт ч илүү гарах шинж тэй. Энэ хоёр үзүүлэлт аль аль нь бодлогын хүүг хэвийн хэмжээнд сэргээхэд дэмжлэг болж байна” хэмээн JPMorgan Chase­ийн эдийн засагч Майкл Фероли тайлбарлав.

Ажилгүйдлийн түвшин 2000­аад оны эхэн үеэс хойш тохиол дож байгаагүй 4.1 хувь хүртлээ буурлаа. Харин Холбооны нөөцийн систем ажилгүйдлийн хэмжээг ирэх оны эцэс гэхэд ийм үзүүлэлттэй болно хэмээн тооцоолж байсан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт нийтлэгдсэн статистикаас үзвэл ажил олгогч нар 11 дүгээр сард 228 мянган ажлын байр шинээр үүсгэжээ. Холбооны нөөцийн систем есдүгээр сард гаргасан тооцоондоо 2018 онд бодлогын хүүг нийт гурван удаа нэмнэ хэмээн таамаглаж байв. Холбооны нөөцийн системийн тэргүүний хувиар лхагва гарагт сүүлчийн удаа хийх хэвлэлийн хурлын үеэр хатагтай Йелленээс татварын шинэчлэл эдийн засаг, мөнгөний бодлогод хэрхэн нөлөөлөхийг асууцгаана.

Холбооны нөөцийн системийн өөрийнх нь тооцоогоор ирэх онд өсөлт сайн байх төлөвтэй. Хатагтай Йелленийг залгамжлах Жэй Пауэлл ирэх 2018, 2019 онд эдийн засаг 2.5 хүртэлх хувиар өснө хэмээн тооцоолж буйгаа өнгөрсөн сард тайлбарласан. Хол бооны нөөцийн систем есдүгээр сард дундаж тооцоо гаргахдаа энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 2.4, ирэх оныхыг 2.1 хувьтай төсөөлсөн. Хувьцааныхыг оролцуулаад хөрөнгийн үнэ өсөх нь эдийн засагт цаашид улам түлхэц өгнө. Чикагогийн Холбооны нөөцийн банкны санхүүгийн нөхцөлийн индекс 1990­ээд оны дунд үеэс хойш тохиолдож байгаагүй сайн үзүүлэлтэй гарлаа.

Гэхдээ инфляцын хэмжээ бага, цалин өсөлт үлбэгэр бай­гаа тай уялдан АНУ­ын төв банк бодлогын хүүг шуурхай нэмэхээс цааргалсаар байгаа юм.

банкны үйл ажиллагааг нухчин дарах ажиллагаа өрнөж, хөрөн гийн менежментийн бүтээг дэхүүнд саяхнаас нэмэлт зохицуулалт үүсгэсэн”­ийг State Street­ийн макро стратегич Бэн Люк өгүүллээ.

БНХАУ­ын засгийн газрын бондын өгөөж эрс өссөн нь хөрөнгө оруулагч нарын итгэлийг сулруулах юм уу үгүй болгож, улмаар зарах ажиллагааг гааруулах эрсдэлтэйг тэрбээр анхааруулав. “Эрх баригчдын арга хэмжээ чангарч, бондын өгөөж өсөн, АНУ­д саяхнаас технологийн компаниудын хувьцааг зарах хандлага ихэссэн нь Хятадын онцлог бүхий өвөрмөц нөхцөл үүсгэлээ” хэмээн ноён Люк тайлбарласан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт цохил­тод ноцтой өртсөн авто машин үйлдвэрлэлийн салбар эргээд сэргэж байна. Шинээр автомашин худалдан авагсад эдэлдэг хоёр жилийн хугацаат татварын хөнгөлөлт ирэх онд төгсөхтэй уялдан тус салбарын ирээдүй тун бүрхэг болж байгааг зарим

шинжээч дурдлаа. “Худал даж авахад үнэтэй авто машин гээч барааг авахад олгодог татварын хөнгө лөлтийг сунгахгүй л бол байдал эрсдэлтэй” хэмээн ноён Чуй өгүүлэв.

Удааширч буй Хятадын эдийн засаг ирэх онд Ази дахь бусад бүс нутагт нөлөөлж болзошгүйд эдийн засагч нар түгшиж байна. Bank of America Merrill Lynch­ийн эдийн засагч “Дотоодын хөрөнгийн зах зээлд хөшүүргийн механизм суларсны дүнд Хятадын эдийн засаг саарах аваас нийт Азид өсөлт сулрах аюултай”­г саяхан тайлбарласан.

Бодлого тодорхойлогч нар хэт чанга арга хэмжээ авч буйтай зэрэгцэн үл хөдлөх хөрөнгө үүс гэх ажиллагаа багасах аваас БНХАУ­д эдийн засгийн удааш­рал тооцоолсноос ч ноцтой болж хувирна хэмээн тус банкны эдийн засагч нар сэрэмжлүүлсэн юм.

Хятадын үл хөдлөх хөрөнгийн салбар ирэх онд анхаарлын төвд байх төлөвтэй. Үүний нэг шалтгаан нь нь түрээсийн салбарт өсөлт үүсгэх зорилгоор орон сууцны зах зээлд шинэчлэл

Сайн дурынхан өмнөд Английн Плимүт дахь эрэг хавийн хуванцар хог хаягдлыг цэвэрлэж байгаа нь.

BBМ©

хийх төсөл юм. ХКН­ын аравдугаар сарын их хурал дээр тус улсын дарга Ши Жиньпин эдийн засгийн шинэчлэлийн талаар үг хэлэхдээ орон сууц нь “үнэ хөөргөдөх бус” хүн амьдрах зориулалттайг анхааруулж байв.

Хятадад хоосон орон сууц ихсэж буй сөрөг үзэгдэл байрны түрээсийн шинэчлэлтэй хосолс­ноор үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд төдийгүй төмөрлөгийн эрэлт нийлүүлэлтэд сөрөг нө лөөлж бол зошгүйг зарим ажиг лагч сэрэмжлүүлсэн юм. “Хоосон орон сууц ны нөөц 25 хувиар өс сө нийг бид тооцоолоод байна. Гэтэл бусад хөгжингүй улсад энэ үзүүлэлт 8­10 хувьтай” хэмээн Liberum банкны шинжээч нар хөрөн гө оруулагч нартаа мэдэгд жээ. “Хукоу” буюу өрхийн бүрт гэлийн шинэчлэл, хөрөнгө нөөцийг үр ашигтай зарцуулах бодлогын үр дүнд ирэх арван жилд үл хөдлөх хөрөнгийн эрэлт гурван тэрбум хавтгай дөрвөл­жин метрээр буурна хэмээн тус банкны шинжээч нар үзэж байна.

Далай тэнгисийн амьсгааг боогч хуванцарТа бидний далай тэнгис

хуванцраар дүүрлээ. Британийн байгаль судлаач, нас сүүдэр 90 гарсан Дэвид Аттенборо BBC­гийн “Цэнхэр гараг II” (The Blue Planet II) баримтат цувралаар хуванцарт хахсан салхич шувууны ангаахайг телевиз үзэгчдэд харуулсан. Уг бичлэгээс хойш британичуудын олонх нь өдөр бүр үй олон хуванцар уут сав хаядагтаа үнэнхүү сэтгэл зовж эхэлсэн юм. Хөгжингүй ертөнцийг нийтэд нь хамраад байгаа ижил төстэй арга хэмжээнүүд бүгд хэрэглэгчийн ухамсрыг дээшлүүлэх зорилготой. Нийт 60 гаруй жилийн турш хог тариад сурчихсан та бидний соёлын үлдэгдэл манай гарагийн алслагдмал өнцөг буланд урсан очиж овоорсоор.

Далай тэнгист хөглөрч буй асар их хуванцар хогийг (ойрол цоогоор 800 сая тонн) цэвэрлэх, хог хаягдал үүсгэж буй тогтолцоог цөөлж багасгах нь тулгамдсан шаардлага боллоо. Энэхүү шаардлагыг улс орнуудын засгийн газар, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч аль аль нь ухамсарлаж эхэллээ.

Өнгөрсөн долоо хоногт НҮБ­аас баталсан шийдвэрийг дэлхийн 200 гаруй улс орон

дэмжиж байна. Сайн дурын шинжтэй, зарим зүйлс нь бүрхэг уг санаачилга дэлхийн улс орнуудад тодорхой үүрэг хүлээлгэж, хамтын арга хэмжээ авахад чиглүүлэх зорилготой.

Юутай ч зарим улс хуванцар гялгар уут сав, микро үрлэнцэр (microbeads) гэгддэг нэг мил­лиметр үл хүрэх хэмжээтэй хуванцар үйлдвэрлэх, хэрэг лэхийг хориглож эхэллээ. Мөн ком паниуд дахивар боловс руу лах, дахин ашиглах тогтолцоо үүсгэхээр амлаж буй нь бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд бага ч болов хувь нэмэр оруулж буй хэрэг юм.

Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах кампани өрнүүлэгчдийн шахал­тад өртсөн олон үндэстний авар га компаниуд сайн дураараа санаа чилга өрнүүлэхээ мэдэгдэж эхэллээ. Coca­Cola, Unilever хоёр 2025 он гэхэд бүх савалгаагаа дахин ашигладаг болгохоор төлөвлөв. Procter & Gamble зарим брэндийн бүтээгдэхүүнээ “далайн хуванцар”­ыг дахин боловсруулах аргаар бүтээсэн лонхонд савлаж байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, жижиглэнгийн худалдаач нар баглаа боодлоо хүрээлэн буй орчинд ээлтэй болгох арга

гаанаас бүрмөсөн татгалзаж картон гэх мэт байгальд эргэн шингэдэг материал ашиглахыг хэрэглэгчдийн зарим хэсэг сайшаадаггүй. Уг салбарт техно­логийн хувьсгалт эргэлт хийхээр оролдох компанид мөнгө орлого төдийгүй зах зээлээ алдах аюул нүүрлэдэг. Энэ бол зохицуулах байгууллагад хөндлөнгөөс орол­цох ёстой чухам тэрхүү нөхцөл юм.

Нэг удаагийн хэрэглээний хуванцарт оновчтой татвар оноож, арай үнэтэй ч хүрээлэн

буй орчинд уршиг бага тарьдаг материал ашиглах компаниудын сонирхлыг хөхүүлэн дэмжих, хуванцар орлох бүтээгдэхүүний судалгаанд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.

Бодлого тодорхойлогч нар иргэдийн соёлыг өөрчлөхөд ч ихийг хийх ёстой. Нөөц эргүүлж ашиглах схем буюу хэрэглэгч нар хуванцар лонх эргүүлж тушаахдаа анх төлсөн мөнгөнийхөө багахан хэсгийг эргүүлж авдаг тогтолцоотой улсуудад дахивар эргэлт хавьгүй

өндөр байдаг. Хөгжингүй баян орнуудад олон

нийтийн ухамсар дээшлэх нь эргээд засгийн газруудад тодорхой арга хэмжээ авах шахалт болно. Харин хөгжиж буй оронд байдал илүү түвэгтэй. Далайд хаягдаж буй хуванцрын голлох хэсэг нь ердөө Азийн тавхан улсаас үүдэлтэй. Сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжлөөс шалтгаалан өөр гарц хайж буй газрын тосны компаниуд хөгжингүй зах зээлд хуванцрын хэрэглээ өсөх ёстой гэсэн тооцоо гаргаад байна.

Юутай ч хөгжиж буй улс орнууд арга хэмжээ авах өөрийн гэсэн учир шалтгаантай. Үерлэх аюул, хогийн уулан овоолго нурж хүмүүсийн аминд хүрдэг ослын шалтгаан хэмээн үзсэний улмаас Шри Ланка есдүгээр сард нэг удаагийн хэрэглээний хуванцрыг хориглов.

Илүү эрс арга хэмжээг БНХАУ саяхан авлаа. Дэлхийн бусад улсын хуванцрын хаягдлыг олон жилийн турш импортоор авч ирсэн тус улс энэ оны эцэс гэхэд хуванцар хог хүлээн авахаа зогсоохоор болов. Энэ бүхэн өрнөдийн бодлого тодорхойлогч нарт ч шийдвэрлэх ёстой асуулт болж байна.

Эмма ДанклиЭдийн засгийн удаашрал,

хэрээс хэтэрсэн өр зээлийг шийдвэрлэх арга хэмжээтэй уялдан Хятадын ирээдүй бүрхэг боллоо.

Сүүлийн хоёр долоо хоног хагасын хугацаанд Хятадын хувьцааны зах зээл таван хувиар унаж, тус улсын Засгийн газрын бондын өгөөж эгзэгтэй дөрвөн хувийн хязгаарыг давсан нь хөрөнгө оруулагчдыг улам түгшүүлэв.

Хятадад хөрөнгө зарах ажил­лагаа эрчээ авсан нь дэлхийн хувьцааны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлөөс зөрүүтэй байгаа юм. Эх газрын Хятадын CSI 300, Хонконгийн Hang Seng индекс саяхан унасан нь дунд зэрэг өсөлттэй S&P 500, Euro Stoxx 50 индексээс эсрэг хандлага тодорхойлж байна.

Хятадын хувьцааны зах зээл дэх уналт нь сөрөг муу үзэг дэл биш, ердөө л өсөлтийн он жилүү­дийн дараа хөрөнгө оруулагч нар ашгаа хүртэж буйн тусгал хэмээн зарим хөрөнгө оруулагч тайлбарлах аж.

“Борлуулалтын ихэнх нь хүмүү сийн сэтгэлийн хөдөл­гөөнөөс үүдэлтэй. Энэ онд зах зээл ингэж их өссөн юм чинь ашгаа олж авцгаая гэж буй хэрэг” хэмээн Aberdeen Standard­ын сангийн менежер Николас Чуй тодотгов. “Хятадын онцлогтой өвөрмөц үзэгдэл. Дээр нь тат варын шинэчлэлийн хууль АНУ­д сэргэлт үүсгэчихлээ” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

CSI 300, Hang Seng аль аль нь олон жилийн турш тус бүр 31 болон 20 хувийн жилийн дундаж өсөлттэй явж ирсэн юм. Жилийн эцсээр ихэвчлэн арилжаа намждаг тул зарим шинжээч нар хөрөнгө оруулагчдад мөнгөө хадгалж түр хүлээхийг зөвлөдөг.

Гэтэл өөр нэг хэсэг нь саяхны борлуулалтыг зарчмын шинж чанар бүхий, ирэх жил дуустал үргэлжлэх урт хугацааны хүчин зүйлээс шалтгааллаа хэмээн тайлбарлаж сууна. “Сүүдрийн

хэрэгсэл хайсаар цөөн бус жилийг үдлээ. Шил, хөнгөн цагаантай харьцуулахад хуванцрыг дахин ашиглах нь түвэгтэй. Газрын тосны үнэ хямд нөхцөлд дахивар ашиглан үйлдвэрлэсэн хуван цар нь цоо шинэ PET буюу полиэ тилен терефталатаас хамаа гүй үнэтэй. Ургамлын гаралтай “биохуванцар” хүртэл байгаль орчин бохирдуулагчид тооцогд дог. Хуванцар уут савыг хэт нимгэн хийвэл урагдаж цоорчихно.

Компаниуд хуванцар савал­

АНУ, БНХАУ-ын хувьцааны зах зээлийн индекс

XI 2017 XII

105CSI 300

S&P 500

104

103

102

101

100

99

98

Та QR кодыг уншуулан гүйлгээний утга хэсэгт и-мэйл хаяг эсвэл утасны дугаараа бүртгүүлэн Засгийн газрын мэдээ сониныг өөрийн хүссэн хэлбэрээрээ захиалаарай.

QR код ашиглахгүйгээр төлбөр хийх бол:

тоот дансанд мөнгөө тушаана уу.2600092954

Иргэдийн шахалтгүйгээр

үр дүн гардаггүй болохыг одоо л

ухаарч байх шиг байна

Судлаачийн үг

4 ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020)

леоне, Чад, төв Африк, хуучин Югослав гэжээ.

Opocт их гүрнийхээ эр бяр, хүч чадал, зангарагийг илтгэн харуулах бас нэг тавцан яг одоо гарч ирлээ. олон улсын харилцааг олон улсын эрх зүй шийддэггүй, эрх зүй бол халхавч нөмрөг төдий, цаанаа “хүч” л шийддэг, тийм “хүч” зөвхөн их гүрнүүдэд л заяадаг гэдгийг 2008 онд Гүрж, 2014 онд украин, 2015 онд Сири орос даян дэлхийд хангалттай нотлон харуулж чадсан бол 2018 он дахин нэг түүхэн хуудас нээлээ.

2011 оны хавраас ливи гэдэг улс донсолгоонтой байна. Бослого тэмцлийг цэргээр дарах гэсэн Муаммар Каддафи эх орондоо иргэний дайн дэгдээлгэчихээд түүнийхээ золиос болон өөрийгөө егүүтгүүлсэн. Явж явж ардчилсан босогчид бус радикал исламистууд тус улсын ихээхэн нутгийг эзэгнэж, эдүгээ энэ улс хоёр Засгийн газартай, зүүн этгээдэд тобрук хотноо ард түмнээсээ сонгогдсон парламенттай, нийслэл триполид нь НүБ ба өрнөдийнхөн оролцож байж байгуулсан Фаиз Сараж гэгчийн толгойлсон үндэсний зөвшлийн Засгийн газар ажиллаж буй. ил болсон мэдээнээс үзвэл оху тобрук дахь засгийг нь дэмжих гэж байгаа бололтой. тобрук, Бенгази хотуудад оросын цэргийн бааз байгуулагдаж, тийшээ Москва орчмоос шүхэр десантын элитийн анги салбарууд шилжин байрлажээ. Москвагийн шинэ холбоотноор ливийн үндэсний армийн захирагч маршал халифа хафтар гэгч тодорчээ.

халифа хафтарын намтар гэж лут, Москваг ёстой уяруулахаар. Зөвлөлтөд цэргийн мэргэжлээр суралцсан, 1977­1978 онд офицерийн “Выстрел” гэх дээд курсэд (Монголын офицеруудын мөрөөдөл байсан даа) суралцаж, 1983 онд Фрунзейн нэрэмжит Цэргийн командын академийн сонсогч явсан, орос хэлэнд нэвтэрсэн нэгэн. 2016 онд тобрук дэх Ард түмний парламентаасаа фельдмаршал цол шагнуулж авмагцаа тэр даруйдаа Москва орж, хэлэлцээ хийн, эдүгээгийн оросын цэргийн бааз байрлуулахыг ярьж тохирсон ба нийслэл дэх өрнөдийн талын Засгийн газрыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэхтэй зэрэг орос дэмжсэн болж таарсан. дэмжсэн нь ч бодит шалтгаантай. учир нь хафтарын цэргийн хяналтад ливийн хүн амын 70 хувь нь байна.

Британийн Ерөнхий сайд тереза Мэйн хэлснээр ийнхүү орос улс ливид цэргээ илгээж, ливийг хоёр дахь Сири болгохоор зорилоо. Гол нь Европ руу цувдаг хууль бус миграцын маршрутыг орос хяналтдаа авав. одоо Европын хувь заяа яах аргагүй оросын гарт ороод ирлээ гэжээ. Бүр хэтрээд С­300 пуужин, хөлөг онгоц эсэргүүцэх “Калибр” хэмээх хүчтэй зэвсэг болон бусад хүнд зэвсгээ ливид зөөн байрлуулжээ. оросын бат бэх цайз хойд Африкийн элсэн цөлд, тэнгис хаяалан, газрын тосны ордуудыг нь хамгаалсан маягаар буй болжээ. өрнөдийнхөн ардчилал, хүний эрхээ тулгах гэж долоон жил ухнатаж байх хооронд орос маш оновчтойгоор геостратегийн

байршлаа олж, хэдийн байр сууриа тодорхойлчихжээ. Бас нефтийн ордуудыг нь хяналтдаа авчихлаа. өрнөдийнхний хохь. одоо оросын тусгай албад, цэргийн тагнуулчдын гарт ливийг алдаж байгаа нь тэр. ливийн эмх замбараагүйтэл, эх захгүй дүрвэгсдийг орос зохицуулах боллоо. Европ руу дүрвэгсдийн урсгалыг урсгах уу, болих уу, бүү ирүүлээч хэмээн европчууд орост бадар барин гуйх болно. Бас Европыг нефтийн шооконд оруулж болно. ийм ухаалаг тоглолт хийсэн оросуудад талархахаас аргагүй.

ливиэс наашилбал Сири, иран гэж оросын томхон хөзөр байна. Сирид нийлүүлсэн С­300 зенитийн пуужинг ираны цэргийн мэргэжилтнүүдийн гарт өгсөн, ерөөсөө Сирийн агаарын довтолгооноос хамгаалах бүх хэрэгсэл ираны мэдэлд очиж буй. хэрэв жүүдийн улс хүсээд байвал Сирийн тэнгэрт ирантай байлдагтун хэмээн орос хоёуланг нь мөргөлдүүлэхээр санаархсан мэтээр израилийн тагнуулын алба харджээ. 2016 онд иран оросоос С­300ПМу­2 гэх сайжруулсан пуужин авсан ба тэрийг нь одоо Сирид байрлуулж байлдааны жижүүрлэлтэд гаргаж, харин ираны операторууд ажиллуулахаар тийшээ цувж байна.

АНу, израильд үзэж байгаагаар ираны мэргэжилтнүүд ийнхүү олуулаа очсон нь болзошгүй дайнд оросын цэргийнхэн олуулаа эрсдэхээс сэрэмжилж буй хэлбэр. Энэ нь ч зөв, израилийн дайралтад оросууд өртөхгүй байвал сайн, оростой шууд халз тулах тийм амаргүй аж. Нэг аюултай нь АНу, израилийг гол дайснаа гэж үзсэн ираны цэргийнхэн пуужингийн пультэн дээр сууна гэдэг бүр ч амаргүй хэрэг.

оросын цэргийн хэвлэлийн мэдээгээр тус бүр нь хөөргөх найман төхөөрөг бүхий гурван дивизион Сирид очсон ба тэдгээр 24 төхөөргийг С­300 пуужингаар цэнэглээд л харваад байдаг бололтой юм. Эдгээрийг

орос Сирид худалдаагүй, ердөө л бэлгэлэчихсэн. дараа нь С­400 системээр сольтол нь үнэ төлбөргүй ашиглана. Сири мэргэжилтнийг бэлтгэж эхэлсэн. Сургалт гурван сар үргэлжилнэ. 2016 онд орос нь иранд С­300­гийн дөрвөн дивизион бэлтгэж нийлүүлсэн юм билээ.

ливиэс зүүн урагшаа цөл давахад Энэтхэгийн далайг бараадаад оросын цэргийн ажиллах бас нэг тавцан бэлэн байна. “хувийн цэргийн компани” гэх ххК ч юм шиг, эсвэл тББ гэлтэй цэрэг элсүүлж хилийн чанадад илгээдэг байгууллага орост олон буй болсны заримыг Африк руу илгээх болж байгаа, эсвэл илгээчихсэн гэх мэдээлэл сайтуудад явж байна. тийм “ххК”­иуд украин, Сирид байлдсан туршлагатай. одоо Судан дахь зэвсэгт мөргөлдөөнд оролцохоор болж байх шиг. тэд Ерөнхийлөгч омар Баширын талд байлдана. дарфурын бүс нутагт геноцид үйлдсэний хариуцлагыг олон улсын эрүүгийн шүүхээс энэ нөхөрт тохсон ба ял үүрэлгүй олон жилийг үдэж буй.

2017 онд тэрээр орост айлчилж, Владимир Путинээс албан ёсоор цэргийн тусламж хүсчээ. АНу­ын түрэмгий ажиллагаанаас хамгаалж өгөөч хэмээн бадар барьж Кремльд хандсан ба тэр тухайгаа Батлан хамгаалахын сайд Сергей шойгуд дэлгэрэнгүй ярьж, тус улсын хоёр дахь том хот, улаан тэнгисийн боомт Порт­Суданд оросын цэргийн бааз байгуулахыг санал болгожээ. орос хариуд нь ийм алхам хийхэд бэлэн байгаа тухай төрийн думын холбооны Зөвлөлийн Батлан хамгаалах, аюулгүй байдлын хорооны дарга Франц Клинцевич мэдэгдсэн.

оросын хувьд хоёр хувилбар байна. Сири дээр туршаад үзчихсэн. Байнгын армийнхаа анги салбаруудыг оруулна, зэрэгцүүлээд “Наемничество” буюу хөлсөөр ажиллах гэдэг зүйл ангиар оросын хууль тогтоомжид орсон, хууль ёсоор зөвшөөрөгдсөн ч юм шиг, тийм нэг цэргийн ххК­иудыг бас оруулна. Мэдээж хоршиж, зохицож нэг зүгт ажиллана. Нөгөө талд нь орос иргэд очсон бол тэд нь лалын террористуудтай нэгдсэн оросын мусульманчууд л байж таарна. Сирид яг тийм байгаа.

оху Сирид үнэндээ ялсан. тэр туршлагадаа үндэслэн цаад улсуудын хүсэлтээр Африк, ойрх дорнодод цэрэг­иргэний, хангалтын, дамжлага хэлбэрээр олон арван бааз, пункт байгуулж эхэлжээ. Судан, Египет, ливийн Бенгази, Эритрейг магадлалтай хэмээн үзсэн, түрүүчээсээ ажиллаж эхэлсэн тухай оросын цэргийн тоймч Михаил ходаренок сайтад бичжээ. түүнийхээр бол дээрх жагсаалт өргөжих бололтой юм. Судан гэхэд л улаан тэнгист далайн дээрэм, хүний наймаа, контрабандтай тэмцэхдээ оросоос туслалцаа авах хүсэлтэй, дээр нь олон улсын эрүүгийн шүүхэд дуудагдчихсан Ерөнхийлөгчид нь хамгаалалт хэрэгтэй. оросоос өөр гар сунгах улс байхгүйг тэр айхтар тооцоолсон. Египеттэй гэхэд хоёр талд аэродромуудыг харилцан ашиглахаар ярилцаж байна. тэр нь мэдээж үйлчилгээ­хангалтын

цэрэг дагалдана.Энд би зориуд тэмдэглэе гэж

шийдлээ. 2014 онд Брюссельд НАто­гийн төвд Maritime Se­curity сэдэвт дугуй ширээний уулзалтад би оролцохдоо зориуд тэмдэглэж авсан. Сомалийн далайн дээрэмчдийг аюулгүй болгох гэж НАто 10 гаруй жил цөхрөлтгүй ажиллаад 400 гаруй сая ам.доллар зарцуулсан хэмээн тайлагнасан ба дээрэмчдийг баривчилж хориод, ам өчгийг нь аваад суллаад байсан, нөгөөдүүл нь зэвсэг агсаад дахин дээрэм хийгээд байсан гэсэн мэдээлэл сонсоод би мэл гайхсан. одоо тэгвэл улаан тэнгист далайн дээрэмчдийг номхруулахаар оросын цэрэг очиж байгаа нь чухам нүдээ олжээ хэмээн талархмаар. оросууд бол тэгж олон зуун сая доллар зарцуулаад баривчлаад суллаад байдаг юм биш, алж устгаж байж, үндсээр нь байхгүй болгож байж салдаг. тэр нь л нүдээ олно. өөр гарц байхгүй.

оросын хүчийг сорих бас нэг геополтикийн тавцан буй болсон нь Афганистан болж байх шиг. Гучин жилийн өмнө шившигтэйгээр ялагдсаныхаа дараа Москва Афганистанд нөлөөгөө бэхжүүлэхээр дахин орж ирэх нь байна хэмээн “Нью­йорк таймс” сонинд бичсэний мөрөөр сурвалжлаад үзтэл бас ч хоосон гүтгээгүй бололтой мэдээ ар араасаа цувсаар. оху­ын үАБЗ­ийн нарийн бичгийн дарга Николай Патрушев хүлээн зөвшөөрчихсөн бололтой байна. тэрээр Афганистанд Сирийн сценар давтагдах аюул тун ойртсоныг анхааруулжээ. Афганистан дахь нөхцөл байдлыг зохицуулах асуудлаар зөвлөлдөөн зохион байгуулж, түүнд Патрушев илтгэл тавьсныг үАБЗ­ийн хэвлэлийн төлөөлөгч Евгений Аношин сэтгүүлчдэд мэдээлжээ. Афганистаны байдал шатлан өргөжиж деградац болох гол хүчин зүйл бол “лалын улс” террорист байгууллагын үйл ажиллагаа, 2014 онд энэ байгууллага ирак, Сирид ноцтой аюул занал учруулсан шиг үйл явдал одоо Афганистанд тохиох гэж байна. Цэргийн хүчээр шийдэж барахгүй, нийт Афганы зөвшилцөлөөр шийдэх учиртай ч Афганистаны нутагт “лалын улс”­ын 10 мянган боевик орж ирээд бүглээ, тэдний 7000 нь шхАБ­ын хил рүү дөхлөө хэмээн Патрушев ярьжээ.

ингэхэд тус улс руу орос хэрхэн нэвтрэх вэ гэдэгт Америкийн сонин гаргалгаа хайж бичжээ. орос нь “талибан”­тай хэлхээ холбоо тогтоосон, тэдний төлөөлөгчдийг 2018 оны есдүгээр сард Москвад урьсанч, урилга хэрэгжээгүй. учир нь яриа хэлэлцээний голыг нугалах нь Кремль биш, Афганы Засгийн

газар хэмээн хатуу мэдэгдсэн тул оросын тал идэвхтэй алхмаа түр цуцалсан ажээ.

Яг одоо оросын нууц дипломат ажиллагаа явагдаж байна. тэр нь Афганистаны асуудлаар бүс нутгийн зуучлал явуулах, үүнд АНу, иран, Пакистан, Энэтхэг, хятадтай нууц хэлэлцээ хийх замаар ямар нэгэн шийдэлд хүрэх. Гэхдээ ямраар ч бодсон эцсийн шийдэл оросын ашиг сонирхлын тусгал байх ёстой. тэгэх мөртлөө төв Азид оросын өмнөх жигүүрт цэргээ бэхжүүлэх, Афганистаны умард хил рүү цэрэг зэвсгээ татах, хэрэв АНу ба НАто Афганистанаас гэнэт цэргээ татан гаргавал болзошгүй тэсрэлтээс сэргийлэх явдал аж. үнэндээ ч 17 жилийн дайнд АНу, НАто бүрэн залхах нь ч залхсан л даа. Москвагийн хувьд талибуудыг нэг их сүрхий биш ч дэмжиж байх нь ирээдүй рүү чиглэсэн батлан даалт хэмээн Амстердамын их сургуулийн судлаач Артемий Калиновский үзэж байна.

оросууд давхар давхар том тоглолтод зэхэж байна. талибуудтай холбогдлоо. тэгснээрээ АНу ба НАто­гийн ажиллагааг бусниагаад зогсохгүй, дотор нь яс хаяж эвдрэлцүүлнэ хэмээн тэнд Америк, НАто­гийн хүчний командлагч явсан генерал Жон Николсон харджээ. тэдний 17 жилийн ялалтыг нэг л өдөр оросууд хөмрүүлнэ, Афганистаны тогтвортой байдалд эргэлзээ төрүүлнэ, Кремль талибуудад буудлагын зэвсэг нийлүүлж байна гэж ярьсныг нь орос няцаасан. тэр “17 жилийн ялалт” гэдэгт нь дэлхий нийт итгэхээ больсон. Афганы эрх баригчдын сул доройг нотлох мэт 2018 оны наймдугаар сард боевикууд нэг гол мужийнх нь нийслэл ­ Кундуз хотыг эзлэн авч дэглэмээ тогтоосон нь үүний ганц бодит жишээ. талибын ялалтыг илтгэх, тэдний дийлдэшгүйг нотлох баримт даан ч олон.

түүх давтагдаж мэднэ. Зөвлөлтийн цэрэг 1979­1989 онд тэр улсад байрлаж, байлдаж холбоотны коммунист Засгийн газрыг хамгаалсан. үр дүн нь нэг сая афганчууд алагдсан, тус улсын дэд бүтэц, хөдөө аж ахуй бараг тэр чигтээ сүйрсэн. Гол нь жил бүр тэр үеийн өндөр ханшаар гурван тэрбум доллар гарзадсан, Зөвлөлтийн 15 мянган цэрэг эрс амиа өргөсөн, АНу, өрнөд, Булангийн арабууд, хятад оролцон байж исламистуудыг нь сургаж зэвсэглэн байж Зөвлөлтийн эсрэг босгосон. тэд нь ялсан.

Яг энэ түүх арай өөр хэлбэрээр эдүгээ АНу­д нүүрлээд байна. дэндүү удлаа. Энэ удаа Зөвлөлтийг ч, АНу­ыг ч орон нутгийн афган иргэд нь дэмжээгүйд л хамгийн гол аюул байна.

Гэсэн оху шинэ тавцанд үзээд алдах бололтой. Гэхдээ ээдрээний үзүүрээс атгаад авсан ч байж болно. талибуудтай учраа олчихвол энэ улс гарын алган дээр байгаа мэт ил болчих ба тэгшрэх, зүгшрэх нь илүү хялбар. АНу­ын 100 мянган цэрэг, түүн дээр НАто­гийн хүчин нэмэгдэж нийлээд 17 жилийн цөхрөлтгүй тэмцэл явуулсныг нэг л өдөр орвонгоор нь өөрчилчих юм биш үү?

Москвагийн шинэ холбоотноор

Ливийн маршал Халифа Хафтар гэгч тодорчээ

СССР нурах шалтгаан болсон түүхийг оросууд давтахыг үгүйсгэхгүй

Олхонуд Баярхүүсудлаач-проф. Ливи, Афганистан гэж

дахин хоёр ч фронт

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАвААДОРж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Г.Баярсайхан

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКц

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

цАХИМ ХУвИЛБАР

0 0 1 0 2 0

“хүйтэн дайн”­даа СССР­ийг ялсан өрнөдийнхний хур туршлага–Зөвлөлтийн цэргийг Афганистанд тамирдаж, залхтал нь байлдуулсан. тэр нь СССР­т багагүй хохирол учруулж, эцэстээ СССР нурахад том шалтгаан болж байсан түүхийг энэ удаа орос дээр давтахыг үгүйсгэмгүй. өнөөгийн орос маш олон “фронт” дээр хүч сориход хүрч байна. дэргэд нь донбасс, Гүрж, мөн Ар ба өвөр Кавказ, Молдавт днестр мөрний хоёр эргийн заагт, алсалбал Сири, саяхнаас ливи гэх мэтийг дурдаж болно. Нэмэгдээд байх нь тэр. олон фронт дээр байлдуулж байлдуулж оросыг сулрахыг нь үзэх нь өрнөдийнхний нэг тактик байх магадлалтай.

интернэтэд ил тавигдсан мэдээллээс үзвэл эдүгээ орос улс хилийн чанадад хаана хаана цэргийн бааз, байгууламжтай гэдэгт элдэв хариулт эрэх хэрэггүй. дурайж байна. оросын цэрэг Абхаз, Армен, Беларусь, Казахстан, Киргиз, днестрийн БНу, Сири, тажикистан, өмнөд осетэд байрлаж буй. Байрлуулахаар төлөвлөсөн нь Египет, Вьетнам гэсэн байна. харин оху ба СССР нь өмнө нь хаана хаана цэргийн баазтай байв гэвэл Азербайжан, Афганистан, Вьетнам, Герман, Гүрж, иран, Куба, Монгол, Польш, Балтийн гурван улс, унгар, украин юм. Энхийг сахиулах ажиллагаанд цэргээ илгээсэн нь Босни ба херцеговина, либер, Сьерра­

• 30 жилийн өмнө шившигтэйгээр ялагдсаныхаа дараа Москва Афганистанд нөлөөгөө бэхжүүлэхээр дахин орж ирэх нь байна хэмээн “Нью-Йорк Таймс” сонинд бичжээ.

• Яг одоо оросын нууц дипломат ажиллагаа явагдаж байна.

• Талибуудтай учраа олчихвол энэ улс гарын алган дээр байгаа мэт ил болно.

ЗГМ: Сэдэв

Сүүлийн таван жилд их, дээд сур-гууль төгсөгчдийн 347 мянга нь эрэг-тэй, 479 мянга нь эмэгтэй байна

5ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020)

Хөвгүүдээ хөсөр хаядаг уламжлалт сэтгэлгээг хэзээ халах вэ

◄1хөвгүүд сургууль завсардах,

ерөнхий боловсрол эзэмшиж чадахгүй байгаагийн гол шалт­гаан нь мал маллах, ажил хийлгэх гэсэн эцэг эхийн хү сэлтэй холбоотойг тоо, баримт тодорхой харуулж байна.

БСшуСЯ­наас 2017 онд сургууль завсардсан 6­14 насны хүүхдийн тоог судалгаагаар илрүүлжээ. түүгээр 682 хүүхэд сургуульд сурахгүй байгаагийн 463 нь хөвгүүд байв. огт сургуульд ороогүй 514 хүүхдийн 318 нь хүү байна. Сургуульд суралцахгүй байгаа шалтгааныг тодорхойлсон судалгааг инфо­графикаас тодорхой харж болно. Сургуульд огт сурдаггүй хүүхдийн дийлэнх нь хогийн цэг дээр л байдаг гэсэн ойлголт бий. Гэтэл эл судалгаагаар өөр дүгнэлт гарч байна. тухайлбал, сурагч болж амжаагүй 6­11 насны 462 хүүхдийн 131 нь өвчний улмаас сургуулийн босго алхаж чадаагүй бол 331 нь ар гэрийн гачигдал, мал маллах шалтгаанаар суралцах эрхээ хасуулжээ. тэдний дийлэнх нь өнөөх хөсөр хаягдсан хөвгүүд. өөрөөр хэлбэл, мал дагуулах, хурдан морио адгуулах зорил­гоор хөвгүүдийг сургууль завсардуулсаар байна.

хНхЯ­наас хийсэн судал­гаагаар 2017 онд 10435 хүүх дийг морь унаач, малчны ажил хийлгэж байгаа гэсэн тоо гарчээ. Бага насны хөвгүүдээр морь унуулах, адуу мал арч луулах зорилгоор сургууль зав сар дуулснаас эрсдэлд орж байгаа жишээ ч бас бий. Саяхан Сүхбаатар аймагт алдарт уяачийн морь малладаг 13 нас­тай хүү жүчээнд амиа алдсан. хөөрхийг эцэг, эх нь амьжир­гаандаа нэмэр болгохоор хэдэн төгрөгний цалинтайгаар алдарт уяачийн жүчээнд ажил луулж байсан тухай хЭүК­ын дарга ярьж байна лээ. түүний адил сургууль завсардаж, морины хөлс хусаж зогсоо олон хүүхэд байгаа нь лавтай. хөвгүүдээ суурь боловсрол эзэмшүүлээд л хөдөлмөрийн зах зээлд гарган амьжиргаагаа залгуулдаг айл ч олон байх.

Ерөнхий боловсрол эзэмшиж буй хүүхдийн дийлэнх нь эмэгтэй. харин олон хөвгүүн 9 дүгээр ангиасаа суралцах бо ломж гүй

Ерөнхий боловсрол эзэмшсэн охидын дийлэнх нь их, дээд сургууль дүүргэдэг. үСх­ны мэдээллээр сүүлийн таван жилд их, дээд сургууль төгсөгчдийн 347.7 мянга нь эрэгтэй, 479.5 мянга нь эмэгтэй байгаа тухай дурджээ. уг нь Монголын хүн амын хүйсийн харьцаа бараг тэнцүү. Гэтэл 131.8 мянган эрэгтэй эсрэг хүйстнээсээ боловсролоор хоцорсон нь тодорхой байна. Байдал энэ хэвээр 10 жил үргэлжилбэл дээрх

зөрүү 260 мянгад хүрч холдоно. үүн дээр сургууль завсардсан, 9 дүгээр ангиас ажилчны эг­нээнд нэгдсэн эрэгтэйчүүдийг нэмбэл бараг хагас саяд хүрнэ. Нийгэмд эрэгтэй, эмэгтэй иргэдийн боловсролын түвшин их ялгаатай болох нь жендерийн аливаа харьцаанд том өөрчлөлт оруулаад зогсохгүй гэр бүл салалтад чухал нөлөө үзүүл дэг тухай өнгөрсөн хавар төрийн ордонд танилцуулсан Жендерийн үндэсний хорооны тайланд дурдаж байсан.

төрийн зүгээс жендерийн тэгш байдлыг хангахад хү­чирхийллийн асуудлыг эхэнд тавиад байгаа болохоос нийг мийг бүрдүүлэгч өрхийн ги шүүдийн боловсролын тэгш байдлыг хангах чиглэлээр хангалттай ажиллахгүй байна. өсвөр насны хөвгүүдийн ерөн хий боловсрол эзэмшилт охидынхоос хавьгүй дутуу, дээд боловсролоор эрчүүд хол хоцорч эхэлснийг дээрх тоо, баримт бэлхнээ харууллаа. Бид уламжлалт хандлагаа хэзээ өөрчилж, сургууль завсардахаас эхлээд ерөнхий боловсрол ч эзэмшиж чадахгүй байгаа хөөрхий хөвгүүдээ өөд татах вэ. хүүхэд бүр математикч болох албагүй ч хөвгүүд боловс ролоос гээгдэж, боломжоос хоцрох ёсгүй билээ.

ХНХЯ, МХЕГ-ын шалгалтаар 495 хүүхдийг хууль бусаар хөдөлмөр эрхлүүлж байсныг илрүүлжээ. Тэдний 90 хувь нь 14-17 насны хөвгүүд бөгөөд ихэвчлэн машин угаалгын газар, барилга угсралт, бичил уурхай, зам засварын анги зэрэг биеийн хүчний ажилд дайчилдаг байж.

боловсрол нимгэн, боломж тааруу залуусын арми бэлтгэж буйг хэлээд байгаа хэрэг.

дээд боловсрол эзэмшсэн дэгжин шаавай эмэгтэйчүүдэд боловсролд нь дүйх, болом жинд нь таарах харчууд энэ хэрээр цөөр сөөр байгаа. түүнээс болж өрх толгойлсон, ганц биеэр амьдарч буй эмэг тэй чүүдийн тоо ч буу рахгүй байгаа юм. 2017 оны байдлаар 76.8 мянган эмэг тэй өрх толгойлон амьдарч байгаа ба хамтран амьдрагчийн хүчирхийллийн дарамтад өрт­сөн эмэгтэйчүүд 15 мянгаар хэмжигдэж байна. Нийгмийн боловсрол, мэдлэг дутуугаас хүчирхийлэл үйлдэх нь олонтаа тул боловсролтой эмэгтэйчүүд ганц биеэр буюу өрх толгойлж амьдрахыг илүүд үзэх болжээ. тэр хэрээр хөөрхий охид хэцүүднэ гэсэн уламжлалт хандлага өөр утгаар биеллээ олох аж.

өнгөрсөн зургадугаар сард Английн Guardian сонин дээр “хэтэрхий ухаантай, хэтэрхий амжилттай монгол хүүхнүүдэд нөхөр олдохгүй байна” гэсэн гарчигтай нийтлэл гарсан нь манайд нэг хэсэгтээ л ярианы сэдэв болсон. Монгол эрчүүдийн боловсрол бүсгүйчүүддээ гологдох болсон энэ байдал олон улсын хэмжээнд хүртэл яригдах болсны ганц жишээ энэ.

• “Хөвгүүд яахав учир нь олдоно, хөөрхий охин маань хэцүүднэ” гэдэг монголчуудын хандлагаас хөвгүүдийн боловсрох эрх зөрчигдөж байна.

• ҮСХ-ны мэдээллээр сүүлийн таван жилд 131.8 мянган эрэгтэй эсрэг хүйстнээсээ боловсролоор хоцорчээ.

• Хүүхэд бүр математикч болох албагүй ч хөвгүүд боловсролоос гээгдэж, боломжоос хоцрох ёсгүй билээ.

219 463

196 318

23 145

СУРГУУЛИАС ГАРСАН БоЛоН ЗАвСАРДСАН ХҮҮХДИЙН Тоо

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Өсвөр насны хөвгүүдийн суурь боловсролоос ерөнхий боловсролд шилжсэн тоо /мянга/

Сургууль завсардсан шалтгаан

Сургууль завсардсан хүүхэд

Сургуульд огт ороогүй хүүхэд

Сургуульд ороод завсардсан хүүхэд

9-р анги ТӨГССӨН

10-р ангид ЭЛССЭН

2016 он

17.613.4

22.2

17

2017 он

161Амьдралын гачигдлаар

264Мал дээр

гарах, ажил эрхлэхээр

222Өвчний улмаас

35Сурах

дургүй

ЗГМ©

болж байгааг тоо баримтаас харж болно. БСшуСЯ­ны мэдээллээр, сүү лийн хоёр жилд 9 дүгээр анги төгс сөн буюу суурь боловсрол эзэмш сэн хүүхдийн 23.7 хувь нь 10 дугаар ангид элсэн ороогүй байна.

өөрөөр хэлбэл, 14.5 мянган хүүхэд МСүт болон ажлын талбарт гарч байгаа гэсэн үг. тэдний 64.9 хувь нь эрэгтэй, 35.1 хувь нь эмэгтэй. үүнээс өнгөрсөн жил 5809 хүүхэд МСүт­д элсэн орж, 3200 хүүхэд хөдөлмөрчин армид нэгджээ. Эдгээр хүүхдүүд мэдээж мэргэжилгүй учир мал маллахаас эхлээд барилгын туслах, барааны захын тэрэгчин, угаалгын газрын ажилтан болж

байгаа. 2016 онд салбарын сайдын

баталсан “хүүхдийг хөдөлмөр эрхлүүлэхийг хориглосон ажлын байрны жагсаалт” хэрхэн хэрэгжиж байгааг хНхЯ, МхЕГ­ын хамтарсан ажлын хэсэг энэ жил шалгажээ. тус шалгалтаар 495 хүүхдийг хууль бусаар хөдөлмөр эрхлүүлж байсныг илрүүлжээ. тэдний 90 хувь нь 14­17 насны хөвгүүд аж. хөвгүүдийг хөдөө аж ахуй, автомашин угаалгын газар, барилга угсралт, бичил уурхай, зам засварын анги зэрэг биеийн хүчний ажилд дайчилдаг байж.

Баригдсан нь л энэ болохоос шалгалтад өртөөгүй олон байгууллага бий гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Сүүлийн хоёр жилд ерөнхий боловсрол эзэмшээгүй, МСүт­д орж чадаагүй түм, буман хүүхэд амьдралын дүрмийн дагуу ийн амьжиргаагаа залгуулж байгаа гэдэгт ч эргэлзэх шаардлага алга.МСүт­өөр дамжин мэргэжил эзэмшин ажлын талбарт гарч буй хүүхдийн талаар энд өгүүлээгүй гэдгийг хэлэх нь илүүц биз. харин “хөвгүүд яахав учир нь олдоно” гэх уламжлалт сэтгэлгээ

331 хүүхэд ар гэрийн

гачигдлаас сурагч болох эрхээ хасуулжээ

БСШУСЯ ©

1991 оноос эхлэн жил бүрийн арвэннэгдүгээр сарын 14­нийг чихрийн шижин өвчинтэй тэмцэх дэлхийн өдөр болгон тэмдэглэж байна. өдгөө энэ өвчний тархалт Монгол улсын хэмжээнд 6.9 хувьд хүрчээ. улсын хэмжээнд насанд хүрсэн 100 мянган хүн чихрийн шижнээр өвчилсөн гэсэн тоо байдаг ч үүний 30 мянга орчмыг нь л илрүүлэн бүртгээд байгаа юм. Гэвч бүртгэлтэй хүмүүсийн 90 гаруй хувьд хяналт хангалтгүй байгаа бөгөөд 30 хувь нь бөөрний дутагдалд орж, 70 хувь нь мэдрэлийн хүндрэлд орсныг салбарынхан анхаарууллаа. үүнээс гадна 10 хувь нь хөлөө тайруулах эрсдэлтэй байдалд байна. Бүртгэлтэй хэд нь ийм байгаа бол бүртгэгдээгүй үлдсэн 70 мянга орчим хүн ямар байдалтай байгааг таашгүй.

тиймээс чихрийн шижнээр өвчилсөн болон шинж тэмдэг илэрсэн хүмүүс эмнэлэгийн байгууллагад заавал хандаж, хяналтад байх ёстойг эрүүл мэндийн салбарынхан сануулж байна. хэдийгээр энэ нь бүрэн эмчлэгдэггүй ч сайн хянаж чадвал эрүүл хүн шиг амьдрах боломжтой өвчин юм.

Архаг шинжтэй уг өвчний

дэлхий нийтээр арван­нэгдүгээр сард “Антибиотикийн талаарх мэдлэгийг дээшлүүлэх” долоо хоногийг тэмдэглэдэг. Монгол улсын хувьд энэ сарын 12­18­ны өдрийг хүртэл тус долоо хоног үргэлжлэх юм. Энэ үйл ажиллагааг эхлүүлэхээс өмнө эмийн сангуудын 70 хувь нь антибиотикийг жоргүйгээр

олгож байсан бол өдгөө дээрх тоо 40 хувь болон буурчээ. Антибиотикийг хэтрүүлж, буруу хэрэглэснээр нянд тэсвэртэй болгож, улмаар нянгийн эсрэг эм үйлчлэхээ больдог аж.

Сүүлийн үед малд антибиотик их хэрэглэх болсон.харин малын биеэс анти биотик гарч амжаагүй байх үед махыг нь хэрэглэснээр

хүний биед антибиотикт дасалтай нян үүсэх эрсдэл бий болж байгааг дЭМБ­аас Монгол улсад анхааруулжээ. тиймээс ххААхүЯ энэ жилээс эхлэн дөрвөн бүсэд малын нян судлалын лаборатори байгуулах төсөв батлуулжээ. ингэснээр антибиотикийн хамааралгүй мах хэрэглэх боломж бүрдэх юм.

С.Зоригийг хөнөөсөн хэрэгт буруутгагдан ял эдэлж буй Б.Сод ном даржаагийн ар гэрийн­хэн сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ. Энэ үеэр түүний ээж Б.Жавзмаа “Би саяхан хүүтэйгээ уулзаад ирлээ. Миний хүүг баривчлаад явсан. дараа нь тусгай бэлд сэн өрөөнд тагнуулын Н.итгэл гэх хүнийг байлцуулж, “Энэ хэргийг хүлээ. хүлээхгүй бол гэртээ харих­гүй шүү. хоолойг чинь бооно, чихийг чинь огтолно” гэж

миний хүүг дарамталсан байна” гэж ярьсан юм.

Мөн “Мансууруулах бодис хэрэг жүүлж байгаад миний хүүгээс бай цаалт авсан. Нийс лэлийн проку рорын хэлтсийн дарга нэг өрөөнд Ц.Амга ланбаатарыг оруулж, С.Зоригийг яаж алсан, хэд хутгалс наа хэл гэж хэрэг хүлээл гэсэн. Ямар ч хэрэг хийгээгүй хүнийг хэлмэгдүүлж байна. Анх Б.Булган гэрчийн мэдүүлэг өгөх дөө эрэг тэй,

эмэгтэй хоёр хүн байсан гэсэн. Гэтэл тагнуулынхан дөрвөн хүн С.Зоригийг алсан болгож худал хэрэг бүрдүүлсэн. хэргийн ул мөрийг баллах зорил гоор нэг гэр бүлийн дөрвөн хүнийг санаа­тай галдан шатаасан гэх хэрэг нэмчихээд байгаа. үнэндээ тэр айлд цахилгааны утсаас болж гал түймэр гарсан байдаг” гэв. хэвлэлийн хурлын төгсгөлд Б.Содномдаржаагийн өмгөөлөгч хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаагүйг мэдэгдсэн.

6 ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН

Нийгэм

2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020)

Өрхийн ядуурлын нэг шалтгаан нь чихрийн шижин болж байна

ярьсан юм. Манай улс уг өвчний эсрэг

жилд 2­3 тэрбум төгрөг зарцуулдаг бөгөөд сахарын эсрэг эмийг нийгмийн даатгалаараа 80 хувийн хөнгөлөлттэй авч болно. Гэвч жил бүр шинээр бүртгэгдэж байгаа хүмүүсийн 10 хувь нь нас барсаар байгаа аж. Манай улс 2025 он гэхэд уг өвчний тархалтыг зогсоож, одоогийн байгаа түвшинд нь барих зорилт тавиад байгаа юм.

дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын судалгаагаар насанд хүрсэн 11 хүн тутмын нэг нь чихрийн шижингээр өвчилсөн байдаг бөгөөд уг өвчний улмаас зургаан секунд тутам нэг хүн хорвоогийн мөнх бусыг үзэж, 30 секунд тутам нэг хүн хөлөө тайруулдаг байна. Чихрийн шижнээр өвчлөх гол шалтгаан нь зохисгүй хооллолт болон амьдралын буруу хэвшил юм. Эрүүл зөв хооллож, идэвхтэй дасгал хөдөлгөөн хийх нь уг өвчнөөс сэргийлэх хамгийн үр дүнтэй арга.

Энэхүү өвчин нь жирэмсэн эхээс урагт дамждаг. Эмэгтэй хүн жирэмсэн байх хугацаандаа

сахарын агууламж ихтэй бүтээгдэхүүн хэрэглэснээр хэвлий дэх хүүхдийн хэмжээ томордог. дөнгөж төрсөн хүүхдийн дундаж жин 3­3.5 кг байдаг бол дөрөв болон түүнээс дээш кг жинтэй төрсөн хүүхэд чихрийн шижингээр өвчилсөн байдаг байна. Чихрийн шижин өвчний үед ам цангах, амархан сульдаж турах, хараа муудах, нойр хоолонд муу болох, арьс загатнах зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг. Эдгээр шинж илэрсэн тохиолдолд эмчид хандаж, цусны сахарын хэмжээг тодорхойлох, глюкозын ачаалалтай сорил хийлгэх, шээсний шинжилгээ зэрэг шижилгээнд хамрагдах ёстойг эмч нар санууллаа.

Монголд чихрийн шижинтэй 100 мянган хүн байна

С.Батсайхан / ЗГМ©

ЭМХТ©

ОРОН НУТАГ» ДУНДГовьАймгийн хэмжээнд ажил олгогчдын дийлэнхийг эзэлдэг аж ахуйн нэгж байгууллагууд ойрын гурван жилд нийт 350 ажлын байранд шинээр ажилтан авахаар төлөвлөөд буй бөгөөд энэ онд бөөний болон жижиглэн худалдааны салбарт 45, зочид буудал, байр, нийтийн хоолны салбарт 45, уул уурхайн салбарт 36 ажлын байр бий болгох хандлагатай байна. » ДоРНоГовьЗасгийн газрын 2016 оны 153 дугаар тогтоолоор батлагдсан Сум хөгжүүлэх сангийн хөрөнгийг бүрдүүлэх, зарцуулах, тайлагнах, хяналт тавих журмын дагуу Замын-Үүд сумын ЗДТГ-аас 2018 онд олгох Сум хөгжүүлэх сангийн төслийг иргэд, аж ахуйн нэгжээс хүлээн авч, шаардлага хангасан төслийг сонгон шалгаруулжээ. Энэ удаа нийт 21 иргэний 281 сая төгрөгийн төсөл хүлээн авснаас 10 иргэнд нийт 109.5 сая төгрөгийн зээл олгохоор шийдвэрлэсэн байна. » БУЛГАНТус аймгийн газар тариалан эрхлэгчид нэгж талбайгаас 14.6 буюу улсын дунджаас 3.1 центнерээр илүү ургац хураасан байна. Тодруулбал, 38.7 мянган га талбайгаас 56.6 мянган тонн үр тариа авсны 55.7 мянган тонн нь улаанбуудай, үлдсэн 941 тонн нь бусад үр тариа байжээ. Энэ жилийн ургац хураалтыг өмнөх он мөн үетэй харьцуулахад үр тариа 30,926, төмс 980, хүнсний ногоо 263 тонноор илүү байлаа. » ЗАвХАНУргамал сумын сургуулийн 160 хүүхдийн хичээлийн байрыг Японы “Өвсний үндэс” төслийн хүрээнд 205 сая төгрөгийн санхүүжилтээр засвар хийн хүлээлгэж өгчээ. Засварын ажлыг “Их найман баганат” ХХК гүйцэтгэсэн байна. Мөн тус сургуулийн 100 хүүхдийн дотуур байрнй засварын ажлыг Азийн хөгжлийн банкны 416 сая төгрөгийн санхүүжилтээр “Арь констракшн” ХХК гүйцэтгэжээ.

» оРХоН50-иас дээш насны иргэд ходоодны хорт хавдраар өвчлөх нь ихэссэн тул аймгийн ЗДТГ-аас “Эрүүл Эрдэнэт хүн” аяныг нэг жилийн хугацаатай хэрэгжүүлж байна. Аяны хүрээнд амьжиргааны баталгаажих түвшнээс доогуур орлоготой 100 иргэнийг ходоод, улаан хоолойн дуранд үнэ төлбөргүй хамруулах зорилт тавьснаас өнөөдрийн байдлаар 60 гаруй хүнд үзлэг, шинжилгээ хийсэн байна.

Ч.ДүйриймааЗГМ

• Уг өвчний эсрэг чанартай, сайн эмчилгээ хийхгүй бол хараагүй болох, бөөрний дутагдалд орох болон хөлөө тайруулахад ч хүрдэг.

• Манай улс 2025 он гэхэд чихрийн шижин өвчний тархалтыг зогсоох зорилт тавиад буй.

• Дөрвөн кг-аас дээш жинтэй төрсөн хүүхэд чихрийн шижинтэй байх магадлалтай.

эсрэг чанартай, сайн эмчилгээ хийхгүй бол хараагүй болох, бөөрний дутагдалд орох болон хөлөө тайруулахад ч хүрдэг. “Нэгэнт хүндэрсэн үед эмчилгээний зардал хэд дахин нэмэгддэг. Жишээлбэл, хөлөө тайруулсан тохиолдолд эмчилгээний зардал 10 хувиар, бөөрний дутагдалд орсон үед долоон хувиар ахидаг. Энэ нь өрхийн ядуурлын нэг шалтгаан болж байна” хэмээн “Чихрийн шижинтэй тэмцэх үндэсний төв” тББ­ын тэргүүн х.Алтайсайхан

Чихрийн шижин айл бүрийн хаалгыг тогшиж байна. Оруулах эсэх нь таны сонголт.

ЭРүүЛ МЭНД

үйЛ явДАЛ

Антибиотикийн 40 гаруй хувийг жоргүй олгодог

Б.Содномдаржааг мансууруулж байгаад байцаалт авсан гэв

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0

30.1

Баруун бүс Хангайн бүс Төвийн бүс Зүүн бүс

27.232.8

39.9 41.8 87.3

74.5

38.233.642.2

61.0

67.2

Бүгд Эрэгтэй Эмэгтэй

Чихрийнг шижин өвчний тархалт 2016 он(хүйсээр, бүс нутгаар)

2018.11.13, TUESDAY ~ №221 (1020)

ZGM DAILY7ThE OFFICIAL GAzETTE

ZGM: HIGHLIGHTS

MNCCI demands transparency in SME fund spendings

Mongolian People's Party board meets

Private entities warn to not pay taxes if Govt fails to meet demand.

Majority of members were in favor of ousting Mayor and Parliament Speaker.

Top 20 Index falls 0.29 percent, to 20,500.49 points

S&P upgrades Mongolia's credit rating to B from B-

Market cap stands at MNT 2.41 trillion.S&P predicts 5.2 percent average economic growth for Mongolia until 2021.

PoliticsPresident of Mongolia Battulga Khaltmaa receives Neven Mimica, European Commissioner for International Cooperation and Development. The Commissioner discussed ways to increase the efficiency of non-refundable aids provided in phases by the EU to increase foreign investment and employment in Mongolia.

Mayor of Irkutsk city Dmitry Berdnikov pays an official visit to Mongolia. During his visit, he renewed the partnership agreement with his counterpart Batbold Sundui. With the renewal of the agreement, more opportunities for partnership in education, urban planning and public transportation, as well as support on meat, wool and cashmere products export will be made available.

EconomyMaterial Impex JSC shareholders decide on establishing Material Credit LLC and revise necessary rules and regulations.

Top 20 Index falls 0.29 percent, to 20500.49 points. MSE A Index decreases 0.33 percent, to 9,800.7 points. MSE B Index drops 0.78 percent, to 8,648.83 points. Market cap stands at MNT 2.41 trillion.

Топ 20 индекс(нэгжээр)

20500.4910,000

15,000

20,000

25,000

30,000

sociEtyThe 28th Congress of the Asian Football Confederation appoints President of the Mongolian Football Federation Ganbaatar Amgalanbaatar as an AFC executive committee member.

Mongolian powerlifter Tumenjargal Dashzegve wins gold medal in the 105kg weight range of tge 48th Men’s World Open Powerlifting Championships held in Halmstad, Sweden.

Mongolian economist and historian Enerelt Enkhbold receives the Best Graduate Student Paper Award of the USA-based Central Eurasian Studies Society for his paper The Khan’s Merchant: The Evolution of Commercial Partnerships in the Mongolian Empire.

World Quality Day is celebrated annually on the around the world. With the UN’s support, the European Organization for Quality, Union of Japanese Scientists and Engineers and the American Society for Quality co-suggested WQD, which has been celebrated each year since 1989. This year’s theme is ‘Quality: A question of trust’.

National Quality Week, which is organized annually on the second Thursday of November, to take place under the theme World Quality Day-2018 at the MNCCI on November 15. A forum and discussion on quality are expected to be held alongside an awards ceremony for quality.

Mongolian wrestler Mungunchimeg Baldorj (63kg) brings home the second gold medal from the Judo Grand-Prix Tashkent 2018 held in Tashkent, Uzbekistan.

MPP board appoints Ulaan Chultem as Min-siter of Food

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

Mongolian People’s Party (MPP) board held a meeting yesterday and decided to oust Mayor of Ulaanbaatar city and Governor of Capital City Batbold Sundui and approved the

MPP board approves to oustMayor of UB Batbold Sundui

recordings, more than 8,000 jobs in Mongolia’s government and state­owned enterprises were being offered by the MPP if they won the elections, in return for the money required for their campaign.

Majority of the MPP board mem­bers were in favor of ousting the

Parliament Speaker and Mayor of Ulaanbaatar city. After the voting, MPP board decided to remove Mayor Batbold Sundui. The decision will be discussed by the Citizens’ Represen­tative Khural soon. Respecting the decision, Mayor Batbold expressed that he is ready to dismiss from the position. Regarding the ministerial position opened after the ousting of Batzorig Batjargal, who got involved in the Small and Medium­sized En­terprise (SME) Development Fund scandal, the board of MPP agreed on appointing MP Ulaan Chultem.

Additionally, head of MPP caucus Khayankhyarvaa delivered a notice

to Prime Minister on holding cer­tain Parliament members involved in the SME Development Fund scan­dal accountable for. he demanded to dismiss those MPs if proven to have embezzled the loans received from the fund through non­banking financial institutions, which is cur­rently under investigation, and hold the MPP Congress within November 20 to discharge MPP board members involved in the embezzlement. he further criticized the PM Khurelsukh for his attempt to dissolve the Par­liament, deeming it irresponsible, and held discussion on ousting the PM.

Khasui.B / ZGM

Yesterday, Mongolian National Chamber of Commerce and Indus­try (MNCCI), which members over 3,500 private entities, submitted a demand on improving state account­ability system and transparency in public finance to the Parliament Speaker Enkhbold Miyegombo and Prime Minister Khurelsukh Ukhnaa. The demand also included urgent approval of Package Laws on Taxes and Law on Small and Medium­sized Enterprise (SME).

Addressing the recent scandal around SME Development Fund, the MNCCI stated that they will not tolerate the embezzlement of certain group of people and high­profile of­ficials from funds that are supposed to support businesses while wealth makers are paying honest taxes and carrying high risk in business compe­tition. “The fund spending delineates

irresponsibility and lack of monitor­ing of the State. Furthermore, the recent turn of event violates several articles of the Constitution, such as cherishing human rights and free­doms, justice and national unity,” read the statement.

Accordingly, MNCCI suggested transparency in financial system, public finance, fair and accessible distribution of wealth, amendments to the Constitution and establish mon­itoring on the financial report of SME Development Fund and 27 other sim­ilar funds. The chamber also deemed it necessary to assign an independent specialized team to improve transpar­ency of fund spendings.

MNCCI warned that if the State fails to meet the demand, the private entities will move onto the next stage of protest and refuse to pay taxes.

Private entities warn of potential protest

PrivaTe SecTor oUTlook

appointment of MP Ulaan Chultem as the Minister of Food, Agriculture and Light Industry.

At the forum, Prime Minister an­nounced that he will dismiss several key officials related to alleged MNT 60 billion sell­off of public service positions. Several policy makers, in­cluding Parliament Speaker Enkh­bold Miyegombo, Mayor Batbold Sundui and head of MPP caucus Khayankhyarvaa Damdin were re­portedly related to the case. The case began during the 2016 Parliamentary elections when a voice recording of three high­profile officials of the MPP went viral on social media. In the

Standard and Poor’s (S&P) rating agency has upgraded the Mongo­lian sovereign credit rating to “B” from “B­” with a stable outlook.

The update reflects the govern­ment’s strong fiscal performance thanks to the combination of higher commodity prices in global market and stricter spending controls, S&P said in a statement.

On the forecast­side, the econo­

my is expected to grow about 5.2 percent until 2021 depending on commodity prices, investment and development of Tavan Tolgoi and Oyu Tolgoi. Although the budget expenditure is expected to expand in 2019, it poses no threat to the current assumption, highlighted S&P.

Since the beginning of this year, other two major rating agencies,

namely Fitch and Moody’s, have upgraded the country’s credit rating to “stable”.

Mongolia’s economic perfor­mance has improved with gross domestic product growth increasing from 1.2 per cent in 2016 to 5.1 per cent in 2017 and to 6.3 per cent in the first half of 2018, according to official data from the country’s National Statistics Office.

S&P: Budget expenditure increase in 2019 poses no threat to current outlook

Огноо: 2018.11.13

Тендер шалгаруулалтын нэр: Хяналт удирдлагын төвийн тусгай зориулалтын өрөөнүүдийг тоноглох холбоо мэдээлэл, дотор заслын ажилТендер шалгаруулалтын дугаар/гэрээний дугаар: УСУГ-АҮ-2018-250

Ус сувгийн удирдах газар эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Хяналт удирдлагын төвийн тусгай зориулалтын өрөөнүүдийг тоноглох холбоо мэдээлэл, дотор заслын ажил гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Тухайн тендерт эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр 50,000 /тавин мянган/ төгрөгний цахим тендерийн хураамж төлж оролцоно. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна.Үүнд: Сүүлийн 2 жил буюу 2016, 2017 онуудын Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн

тайлан ирүүлнэ. Сүүлийн 2 жилд буюу 2016, 2017 онуудад ижил төстэй гэрээ хийсэн тухай мэдээлэл

ирүүлнэ. Борлуулалтын орлого нь сүүлийн 2 жил /2016, 2017/ тус бүр тухайн ажлын төсөвт

өртөгөөс дээш байх. Тендерийн хамт 2,400,000 /хоёр сая дөрвөн зуун мянга/ төгрөгийн тендерийн

баталгаа ирүүлнэ. Хүчинтэй байх хугацаа: 2018 оны 02 дугаар сарын 25-ны өдрийг дуустал.

Тендерийг 2018 оны 12 дугаар сарын 14-ны өдрийн 10 цаг 00 минутаас өмнө цахим системээр тендерийн материалаа ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 12 дугаар сарын 14-ны өдрийн 10 цаг 30 минут-аас нээнэ.

Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Хаяг: Улаанбаатар хот, Баянзүрх дүүрэг, Ус Сувгийн Удирдах газар,Токиогийн гудамж-5 өөрийн байр, С.Чинбаатар Утас: 70157018-223

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА

MPP caucus request congress to be held within November 20

Өдрийн хэмнэл

6 ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020)

“Soprano” тоглолт Хэзээ: 2018.11.16-ны 19.00 цагтХаана: УДБЭТ Тасалбарын үнэ: ^30-50 мянга

3

4

8

6

2

52

79

1

9

8

57

63

9

8

5

4

2

76

5

4

326419578

732851496

847523619

485697321

619342785

273968154

591786243

964175832

158234967

“Чи минь байгаа болохоор” тоглолт Хэзээ: 2018.11.23, 24 Хаана: UB Palace Тасалбарын үнэ: ^30-50 мянга

П.Туррини “Устгал” жүжигХэзээ: 2018.11.15-30Хаана: МҮЭСТО Тасалбарын үнэ: ^15 мянга

“Анхны цас” хүүхдийн жүжигХэзээ: 2018.11.14-12.02Хаана: Чойжин Сүитс Тасалбарын үнэ: ^20 мянга

(өмнөх дугаарын хариу)

ЗУРХАй

Билгийн тооллын 6Өвлийн тэргүүн харагчин гахай сарын дөрвөн ногоон мэнгэтэй шарагчин тахиа өдөрҮс засуулбал: Өнгө зүс сайжирнаНаран ургах, шингэх: 07.54-17.21 Барилдлага: ТүлэхШүтэн барилдлага: Нэр өнгөСуудал: Уул

Аргын тооллын арваннэгдүгээр сарын 13, Ангараг гараг. Билгийн тооллын 6, Элдэв тэнгэртэн одтой, шарагчин тахиа өдөр. Өдрийн наран 07.54 цагт мандан, 17.21 цагт жаргана. Тухайн өдөр үхэр, могой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр гэмтнийг шийтгэх, лус тахих, хагалгаа хийлгэх, гэр бүрэхэд сайн. Мод суулгах, нарийн зөвлөгөөн хийх, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, бар, туулай, морь, хонь, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод баруун хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал өнгө зүс сайжирна.

ЦАГ АГААР

ФОТО АГШИН

УВС-10o

-18o

ХОВД -9o

-15o

ЗАВХАН-13o

-15o

БАЯНХОНГОР -1o

-10o

ГОВЬ-АЛТАЙ -10o

-13o

ӨВӨРХАНГАЙ -61o

-9o

АРХАНГАЙ -8o -10o

ХӨВСГӨЛ -11o

-14o

БУЛГАН -6o

-14o

ТӨВ -5o

-8o

ДУНДГОВЬ 0o -9o

ӨМНӨГОВЬ 5o

-3o

ГОВЬ-СҮМБЭР 0o

-8o

ДОРНОГОВЬ 8o

-8o

СҮХБААТАР 6o -8o

ХЭНТИЙ 2o

-11o

СЭЛЭНГЭ -7o

-13o

ОРХОН -7o

-12o

ДАРХАН-УУЛ -6o

-11o

ДОРНОД 5o

-8o

БАЯН-ӨЛГИЙ-11o

-18o

УЛААНБААТАР

Тв ХөТөЛБөР

ЗГМ: үГИйН СүЛжЭЭ ЗГМ: СүДОКү

Xi.17 -8o

-14o 8 м/с

6 м/с

Ялимгүй цастай

С.Батсайхан / ЗГМ©Амь дүйсэн ажлын үр дүнд иргэдийн тав тухтай амьдрал хангагдана.

Xi.14 -10o

-17o7 м/с

8 м/с

Үүлшинэ

Xi.13 -5o

-6o12 м/с

9 м/с

Бага зэргийн цастай Үүлшинэ

Xi.15 -8o

-18o 7 м/с

6 м/с

7 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

Xi.16 -6o

-16o

07:00 “Өглөө” хөтөлбөр/ шууд/

11:00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

/шууд/

15:20 MNB World :“Монгол бахархал”

19:00 Судар бичгийн алтан сан

21:00 MNB-энэ 7 хоногт

22:00 “Хавар” ОАК 18-р анги

07:30 “Амжилтад хязгаар үгүй” нэвтрүүлэг

11:00 “Сая долларын суутан” нэвтрүүлэг

15:00 “Бизнесийн төв цэг” хөтөлбөр

20:00 #MadeInMongolia” нэвтрүүлэг

22:00 “Удирдагчид лакуатай хамт” нэвтрүүлэг

22:30 “Хариуцлага ба үнэ цэнэ” нэвтрүүлэг

07:35 “Тобот” хүүхэлдэйн кино 4-2-р анги

10:10 “Миний нөхөр У Жаг Ду” ОАК 8-р анги

13:00 “Кино миний амьдрал” нэвтрүүлэг

15:45 “Аугаа уран зургууд” нэвтрүүлэг

21:00 “Mongal Times” нэвтрүүлэг

23:10 “Көсем” ОАК 2.53, 54-р анги

10:00 “Хүүхдийн ертөнц” хүүхэлдэйн кино

1-р анги

13:30 “Ан амьтдын ертөнцөөр” /season-8/ 16-р хэсэг

17:30 “Мөрдөгч хүүхдүүд” ОАК /season-2/ 3,4-р хэсэг

19:00 Оргил цаг мэдээллийн хөтөлбөр

21:30 “Хавай 5-0” /season-8/ 7-р анги

00:30 “Empire” ОАК /season-1/ 2-р анги

CITY SWING jazz night Хэзээ: 2018.11.23 Хаана: Улсын филармони Тасалбарын үнэ: ^25 мянга

ОНЦЛОХ үЗвЭР

БоСооГооР:1. Хамаг Монгол Улсын анхны хаан2. Чингис хааны отгон хүү3. Том, масс ихтэй5. Урд хөрш улс руу удаа дараалан амжилттай довтолж, өөрийгөө

хаанаар өргөмжилсөн боловч Алтан ургийн хүн бус тул алагдсан тайж6. Томоохон улс орон7. Нарны аймгийн есөн гарагаас дагуулгүй хоёр гарагийн нэг8. Дайчин вангийн

150 сая км зайд орших од16. Монголын анхны хард рок хамтлаг 17. Мужааны багаж19. АНУ-ын Ерөхнийлөгчдөөс Монгол оронд айлчилсан анхны эрхэм21. Манай нийслэлд нэрэмжит сургууль нь байдаг

Энэтхэг улсын Ерөнхий сайд асан эмэгтэй23. Манж Чин услын өмнө оршиж асан улс24. Хуш модны үр жимс 25. Монголчуудын эртнээс шүтэж, сүсэглэж ирсэн зүйл26. Монгол гэрийн мод

өмнөх дугаарын хариу / 11.12

хүчтэний нэг, "Мундаг" хэмээн алдаршсан арслан13. Өрх гэр15. Галдан бошигт хааны зоригт хатан17. Чингис хаан олон ангит кинонд их хааны дүрийг бүтээсэн Баасангийн тоглосон нэгэн түүхэн кино18. Төрийн есөн эрдэнийн нэг19. "Сэрэлт" УСК-ны нэгэн дүр20. Тэмүжиний найман морьдын зүс21. Эм тэмээ22. Хад чулуу

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Амбагай хааны дараа хаан ширээнд заларсан хүчирхэг

Жизель балет Хэзээ: 2018.11.17Хаана: УДБЭТ Тасалбарын үнэ: ^10-20 мянга

УДЭТ-ын хамт олон 2018-2019 оны үзвэрийн жилийн нээлтээ Америкийн алдарт зохиолч К.людвигийн “Оддын өвчин” жүжгээр хийх гэж байна. Зохиож найруулсан жүжгүүд нь Бродвейн театрыг эзэгнэж, Холливудын кино болон мэндэлдэг К.людвиг нь Монголын үзэгчдэд хэдийнэ танил болсон. Түүний зохиол болох “Гол дүрийн амрагууд” жүжгийг найруулагч Н.Ганхуяг 2009 онд драмын театрын тайзнаа амилуулж байв. Өнөө цагт хүн бүр манлайлагч, лидер, олноос онцгой од болохыг хүсдэг. Үүнийхээ төлөө найз нөхөд, гэр бүлээсээ урваж, хүн чанараа гээж буйг “Оддын өвчин” жүжгээр харуулахыг хүсчээ. Энэхүү жүжгийн найруулагчаар Ч.Түвшин, уран сайхны удирдагч, орчуулагчаар Н.Ганхуяаг, хөгжмийн зохиолчоор Г.Энхбаяр, ерөнхий зураачаар С.Ариунболд ажиллажээ. Харин гол дүрд Э.Тодгэрэл, Г.Номуун, Б.Сэтгэлтүвшин нар тоглосон байна. “Оддын өвчин” жүжгийг энэ сарын 15-наас эхлэн нийт есөн удаа тоглох бөгөөд тасалбарын үнэ суудлаасаа хамаараад 10-50 мянган төгрөг байна.

“Оддын өвчин” юунд хүргэх бол

УБ-БЭЭЖИН 08.15 10.30БЭЭЖИН-УБ 11.30 14.00УБ-ХОНКОНГ 10.05 14.35ХОНКОНГ-УБ 15.35 20.15УБ-СӨҮл 07.45 12.05СӨҮл-УБ 13.20 16.05УБ-ТОКИО 08.55 14.30ТОКИО-УБ 15.30 20.25УБ-ХӨХ ХОТ 10.30 12.00ХӨХ ХОТ-УБ 13.00 14.40УБ-ЭрХҮҮ 06.20 07.20ЭрХҮҮ-УБ 08.20 09.20

А

Т

М

в

А

З

И

Н

У

А

И

М

Ж

Г

А

А

С

С

УХ

Г

А

р

О

Г

А

ц

О

л

А

Н

И

К

М

А

Б

А

Г

А

Н

А

А

п

К

О

Н

Г

О

К

Н

ф

О

р

И

л

Д

хаан4. Эх газар руу далайн ус түрэн орж, далайгаас арал хоолойгоор зааглагдсан усны хэсэг9. Түрэгийн хожуу хаант улсын нэгэн хаан10. Сөрөг11. Ариун цэврийн хэрэгсэл12. ... ланчиг14. Манай дэлхийгээс

1

9

12

17

23

25 26

24

1918 20

1413 15

11

21 22

16

10

2 3 4

8

5 6 7

Хятадын хөгжүүлэгчид ирэх онд$55 тэрбумын гадаад өр төлнө

Vale-ын хүдэр Хятад дахь өрсөлдөгчдөө цохиж магадгүй

Эмили ФэнБээжин цэргийн зориулалтаар ашиглах боломжтой технологи хөгжүүлж буй хувийн компаниудыг санхүүжүүлэхэд зориулан 387 тэрбум юань буюу 55.6 тэрбум ам.доллар төвлөрүүлснийг Financial Times тооцоолов. Хувийн компаниудыг БНХАУ-ын батлан хамгаалах салбарт татан оролцуулах нь өнгөрсөн долоо хоногт Жухайд болсон нисэхийн шоуны гол сэдэв байлаа. Шоу үзэсгэлэнд оролцогч компаниуд бүтээгдэхүүнээ үндэсний батлан хамгаалах стратегид хэр хэрэглээтэйг нь түлхүү тайлбарлаж байв.

Шэннон БондКалифорнийг хуйхалж буй хээрийн түймэрт өнгөрсөн ням гарагийн байдлаар 25 хүний амь үрэгдэж, олон зуун мянган хүн өөр газарт шилжин дүрвэж, бүхэл бүтэн хот нурам боллоо. Тус муж улс умард захаас өмнөд үзүүр хүртэлх өргөн уудам нутаг дэвсгэрт дэгдээд буй хэд хэдэн том түймрийг унтраахаар чармайж байна. Ялангуяа Сьерра Невадагийн бэлээр дүрэлзэж буй түймэр онцгой хөнөөлтэй. Уг түймэр Калифорни муж улсын түүхэнд хор хөнөөлөөрөө гуравдугаарт орж байна.

жэймс Шоттерпольш улс ням гарагт тусгаар тогтнолынхоо100 жилийн ойг тэмдэглэж, варшавын төвд200 мянган хүн оролцсон сүрлэг жагсаал болж өнгөрлөө. Жагсаалд польш, Италийн хэт барууны бүлэглэлүүдмөн оролцов. “Бурхан, нэр төр, эх орон” уриа цуурайтуулж, польшийн улаан, цагаан туг далбаа намируулсан хүмүүс варшавын төвийн дүүргээр алхаж өнгөрөх үеэр зарим нь бамбар асааснаас болж жагсаалын орчин утаан дунд хөвөрсөнюм.

Анжли Равалолборлолтоо бууруулахад бэ­

лэн тухай Саудын Арабын мэ дэг­дэл, зах зээл дэх хэт ний лүү лэлт бол түр зуурын үзэгдэл хэмээж буй оху­ын байр суурь нь дэлхийн тэргүүлэх хоёр олбор логчийн газрын тосны бодлого зөрж буйг нотлов. Саудын Арабын төрийн мэд лийн Saudi Aramco газрын тосны компанийн нийлүүлэлт арван хоёр дугаар сард энэ сарын­хаас 500 мян ган баррелиар багасна гэд гийг тус улсын Эрчим хүчний сайд халид аль­Фалих ням гарагт мэдэгдлээ.

“ирэх сард нийлүүлэлт энэ сарынхаас 500 мянган баррелиар буурна. Газрын тосны гарц жи­лийн эцсээр багасна гэсэн үг” хэ мээн ноён Фалих Абу даби

хот ноо оПЕК болон тус кар­телийн бус олборлогчдын чуул ган ху рал дахын өмнөхөн сануулав. Ерөн хийлөгч дональд трамп ираны газрын тосонд да хин хориг тавьсныхаа дараа тегераны экспортыг орлоход туслалцаа үзүүлэхийг оПЕК­оос хүссэн юм. трампын хүсэлт ёсоор Саудын Араб олборлолтоо өдөрт нэг сая баррельд хүргэх зорилт тавиад байлаа.

Гэвч Саудын Араб олбор лол ­тоо өсгөсөнтэй зэрэгцэн Энэтхэг, хятад зэрэг ираны гол худалдан авагчдыг Вашингтон хоригоос чөлөөлсөн нь газрын тосны зах зээлд хэт нийлүүлэлт үүсгэж орхилоо.

Аравдугаар сард баррель нь 85 ам.доллар даваад байсан олон

Бээжин хувийн салбарын цэргийн технологид мөнгө цутгаж байна

Калифорнийн түймэр 25 хүний аминд хүрлээ

Польшууд тусгаар тогтнолынхоо 100 жилийн ойг тэмдэглэв

BBM©

хүмүүс хүртэл зах зээлд тэнцвэр бариулах гэвэл олбор лолтыг өдөрт ядаж нэг сая баррелиар бууруулах шаард лагатай хэ мээн үзэж бай на. Газрын тосны үнийн уналт нийгэм, эдийн зас гийн өргөн цар хүрээ тэй ши нэч лэлийн хөтөл бөрт нь сөргөөр нө лөө­лөхөөс дэлхийн гол экс порт логч Эр Рияд болгоом жил дог.

Гэтэл зах зээлд тэнцвэр ба­риу лах хүчин чармайлтынх нь гол түнш оху өөр бодолтой. одоо гийн хэт нийлүүлэлт ирэх онд хэвээр үргэлжлэх эсэх нь то дор хойгүй учраас ердөө улир лын шинжтэй үзэгдэл хэ мээн Москва тайлбарлаж байна. оху­ын газрын тосны ком паниуд олборлолтоо өдөрт 300 мянган баррелиар өсгөхөөр

төлөвлөж байгааг Москвагийн бодлогод ойр хүмүүс өнгөрсөн долоо хоногт Financial Times­д мэдэгдсэн.

Саудын Араб, оху хоёр 2016 оноос хойш газрын тосны бодлогоо уялдуулж ирсний дүнд олон жил үргэлжилсэн үнийн уналт эцэс болсон. үнэ эргээд сэргэсэнтэй хол­бог дуулан хоёр улс энэ оны зургадугаар сард олборлолтоо өсгөхөөр тохиролцжээ. ирэх 2019 онд “нийлүүлэлт өсөх хур ­дац дэлхийн эрэлтээс түрүү лэх төлөвтэй”­г зах зээлийн нөх ­цө лийг хэлэлцэхээр ням га рагт хуралдсан газрын тос ол бор ­логчдоос гаргасан ал­бан ёсны баримт би чигт анхаарууллаа.

ОХУ, Саудын Арабын газрын тос нийлүүлэлтэд зөрчил үүсэв

Үл хөдлөх хөрөн гийн салбарт хө рөнгө оруулалт есдүгээр сард буурчээ. >10

тохиролцоонд хүрэх, эсвэл адаглаад нэгдүгээр сард тариф өсгөхөө зогсоовол 2019 оны дэлхийн өсөлтийн төлөв сайжир­на” хэмээн дүгнэсэн байна.

Гэхдээ нөөцийн хувьцаа ихээ ­хэн алдагдал хүлээсэн ч АНу­ын S&P 500 индекст багт даг

хувьцаануудын үнэ дээ шил­сэн хэвээр байгаа нь Аме ри­кийн завсрын сонгуулийн дүн таамгийн дагуу гарсантай хол­боотой гэж шинжээчид үзжээ. тухайлбал, Ардчилсан намын­хан төлөөлөгчдийн танхимын хяналтыг авснаар цаашдаа

Нефть мөчлөгийн оргилоосоо 20% хямдарлаа

тат варын хөнгөлөлт үзүүлэх магадлалыг буурууллаа. Dan­ske банкны шинжээч энэ талаар “Вашингтонд хуваагдмал бай дал үүссэн нь эрсдэлтэй хөрөнгөнд ашигтай гэж зах зээл үзсэн бололтой. татварын хөнгөлөлтийг буцаахгүй боловч дахин бууруулах магадлал багассан нь урт хугацааны бодлогын хүүг хянах боломж олгоно” хэмээв.

үнэхээр ч сонгуулийн дүнг зар ласны дараа Сангийн яамны бондын өгөөж болон ам.дол­ларын ханш огцом буурсан. дараахан нь холбооны нөөц бодлогын хүүгээ аажмаар өс гөх бодлогоо үргэлжлүүлэхээ мэ­дэгдсэн нь хэлбэлзлийг бага зэрэг тогтворжуулав. FX фирмийн стратегич Петр Крпата “ирэх сард хүүг өсгөх нь тодорхой боллоо. Манай эдийн засагчид 2019 онд дахиад гурван хувь өс­гөнө гэж тооцож байгаа” гэсэн юм. үүний сацуу зарим шин жээч өнгөрсөн сард хувьцааг бөө нөөр худалдах хандлага ажиг лаг­дахад холбооны нөөц тайл бар өгч чадаагүйг онцоллоо. MUFG банкны эдийн засагчид “хэрэв аравдугаар сарын байдал дав тагд­вал холбооны нөөцийн шийд вэр болон төлөвт нө лөөлж болзошгүй” хэ мээн анхааруулсан байна.

Алистер Грэйүйлчлүүлэгчид нь хямдралд

өртөж, гадуур хооллох нь цөөрс­нөөс шалтгаалж сулраад буй түргэн хоолны үйлдвэрлэлийг АНу­ын гэгээлэг эдийн засаг өөд татаж дийлсэнгүй. Есдүгээр сард АНу­ын түргэн хоолны сүлжээнүүдээр үйлчлүү лэгчдийн тоо жилийн өмнөх үеэс 2.6 хувиар буурсныг рестораны үйлд вэрлэлийн статистик гар­гадаг MillerPulse тооцоолжээ. өм нөх буюу наймдугаар сард буу ралт ер дөө 0.8 хувьтай байсан юм.

Салбарын захирлууд буурал­тын шалтгааныг хэд хэдэн хү­чин зүйлтэй холбон үзлээ. хэрэг­лэгчид бургер, пиццаны оронд эрүүл хоол эрхэмлэх болсноос гадна ба рил гын ажил багассан нь эрэлт буу рахад хүргэв. Барилгын ажил багассаны улмаас түргэн хоолны газраас үдийн хоолоо сонгодог ажилчид цөөрчээ.

Бизнес муудсан нь хэд хэдэн компанид ноцтой нөлөөлөв. өнгөрсөн долоо хоногт Papa Gino, D’Angelo Grilled Sand­wiches сүлжээг эзэмшигч Нью инглэндэд төвтэй компани дампуурлаас хамгаалах арга хэмжээ авах хүсэлт гаргалаа.

хаалттай хувьцаат Wynn­church Capital группэд өөрийгөө зарахаар тохирчихсон Papa Gi­no’s holdings Corporation алдаг­далтай 95 ресторанаа хаагаад байна. техаст төвтэй, 169 рес­торан бүхий хүчирхэг Taco Bueno сүл жээ мөн л өнгөрсөн долоо хоногт дампуурлын хуу­лийн дагуу шинэчлэн зохион байгуулалт өрнүү лэхээр шийдээд байна. ши нэч лэх төлөвлөгөөний дагуу Sun holdings фрэнчайзинг компани техас­Мексикийн түр­гэн хоолны компанийг мэдэлдээ авах юм.

Сайжирч буй АНу­ын эдийн засгаас хүн амын харьцангуй

ядуу хэсэг өгөөж хүртэж чадаагүй нь түргэн хоолны сүлжээнүүдэд нөлөөлснийг Wendy’s бургер рестораны гүйцэтгэх захирал тодд Пенегор анхааруулав.

түргэн хоолны ресторануудаар үйлчлүүлэгчдийн 40 хувь нь 45 мянгаас доош орлоготой хүмүүс байдгийг компанийн гурав дугаар улирлын орлогын тайлангаа гаргаад буй ноён Пенегор нэмж өгүүлсэн юм. умард Америкийн хэмжээнд Wendy’s­ийн бор луу­лалт гурав дугаар улиралд 0.2 хувиар багас сан байна. “Ажил­гүйдэл буурч, хэрэглэгчдийн итгэл сай жирс ныг та бид мэдэж байгаа. Гэхдээ орлогын өсөл тийг ажиг лавал ердөө их орлогот нуу­дынх эрс сайжирснаас өөр өөрч­лөлтгүй” хэмээн захирал ярь сан юм. “өр зээлтэй, дээр нь эрүүл мэндийн даатгалын зардал өсөөд эхэлчихсэн нь энэ хү­мүүсийг хэцүүдүүлж байна”.

АНУ-ын түргэн хоолны сүлжээнүүдийн орлого буурчээ

BBM©

(Баррель/ам.доллар)Brent газрын тосны үнийн өөрчлөлт

FT©

68.00XIXIX.18

70.00

74.00

80.00

76.00

82.00

86.00

78.00

84.00

71.37

1903 онд US Steel компани анх удаа жилийн тайлангаа нийтлэхэд зураг хавсаргасан 21 хуудас бичиг байв. >10

Кампанийн тайлангийн тухай шуугиан хэтэрлээ

Хятадад дээд зэрэг лэлийн, бага бохирдолтой хүдэр нийлүүлнэ. >10

улсын бенчмарк Brent­ийн үнэ баасан гарагт 70 ам.доллараас доош унав. хэт нийлүүлэлтэд түгшсэн Саудын Араб дэлхийн эдийн засгийн удаашралтай

холбоотойгоор газрын тосны эрэлт багасна гэсэн таамаг дэвшүүлж эхэллээ.

шинжээчид төдийгүй ираны газрын тос хариуцсан ал баны

90

85

80

75

70X XI

Брент маркийн түүхий нефтийн үнэ (баррель/ам.доллар)

FT©

Луис ЛукасБразилын Пара мужид дэлхийд

тэргүүлэх төмрийн хүдрийн уурхайн ажил ид явагдаж байна. Энэ бол Vale уул уурхайн компанийн хамгийн том төсөл. 2020 онд бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж эхлэхэд жилдээ 90 сая тонн төмрийн хүдэр гаргана. Компанийн тооцоогоор 2050 он хүртэл олборлолт хийх боломжтой аж. 14 тэрбум ам.долларын өртгөөр босох уурхай аварга том хятадын зах зээлд дээд зэрэглэлийн, бага бохирдолтой хүдэр нийлүүлж, BhP, Rio Tinto зэрэг өрсөлдөгчдийг ардаа орхих төлөвтэй байна.

Vale­ын дэлхийн үйл ажиллагааны захирал Эфрем даумас “Зарим үйлдвэрлэгч үйлчлүүлэгчдээ ойрхон. Зарим нь сайн нөөцтэй. Бүгд тэгш байх боломжгүй” хэмээв. хятад улс гангийн үйлдвэрлэлээ танаж, агаарын бохирдлыг бууруулахыг эрмэлзэж буй цаг үед хорт хийн ялгаруулалт багатай дээд зэрэглэлийн хүдрийн эрэлт

Компанийн тайлан тойрсон шуугиан хэрээс хэтэрлээ

Робин виглзворт1903 онд US Steel компани анх

удаа жилийн тайлангаа нийтлэхэд утаа суунагласан үйлдвэрүүд, хэдэн вагоны зураг хавсаргасан 21 хуудас бичиг байв. Эднийх өргөжсөөр дэлхийд анхны тэрбум ам.долларын хөрөнгөтэй компани болсон түүхтэй. ийм тайлан сайн дурын хэрэг байсан авч 1929 оны их хямрал корпорацын тайланд хувьсгал хийх түлхэц болсон юм. 1934 онд батлагдсан үнэт цаасны арилжааны хуулиар хувьцаа эзэмшигчдэд үнэлгээ хийхэд туслах санхүүгийн тайланг тодорхой хугацаанд нийтлүүлэх шаардлагыг АНу­ын бүх хувьцаат компаниудад үүрэг болгожээ.

тэр үеэс компанийн ил тод байдлыг дээшлүүлэх хандлага нэг чигт үргэлжилж, дараагийн хууль зохицуулалт, хөрөнгө оруу­лагчдын шаардлагаар компа­ниудыг нийгмийн сүлжээнд дуртай хүүхэд шиг бүх мэдээллээ хуваалцахыг тулгах боллоо. үүний сацуу үе үе тайлан гаргах шаардлага хэрээс хэтэрч, компанийн удирдлага болон хөрөнгө оруулагчдыг богино хугацаагаар бодож төлөвлөхөд хүргэж байна гэсэн шүүмжлэл сонсогдож эхлэв.

өнгөрсөн зун Ерөнхийлөгч трамп twitter­тээ бизнесийн топ лидерүүд улирлын тайлангаар ажлаа хэмжихийг оролдож буйг шүүмжлээд, АНу­ын үнэт цаас ба арилжааны комисст хагас жилээр тайлагнах журмыг суд­лахыг даалгасан хэмээсэн нь маргаа ныг дэвэргэсэн юм. Саяхан Apple компани iPhone, iPad, Mac зэрэг бүтээгдэхүүний нэгжүүдийнхээ тайланг цаашдаа нийтлэхгүй хэмээн зарласан явдал дээрх ярианд ташуур өгөв. Энэхүү гэнэтийн алхам хөрөнгө оруу лагчдыг түгшээж, Apple­ын хувьцааны үнэ ганц өдөрт дөрвөн жил хагасын доод түвшин рүү унасан.

Үе үе тайлан гаргах шаардлага хэрээс хэтэрч, компанийн удирдлага болон хөрөнгө оруулагчдыг богино хугацаагаар бодож төлөвлөхөд хүргэж байна гэсэн шүүмжлэл сонсогдож эхлэв.

vale-ын хүдэр Хятад дахь өрсөлдөгчдөө цохиж магадгүй

Гэвч эднийх нэгжийн тайлан бол ажлын муу хэмжээс гэх үзэл бодлоосоо татгалзсангүй. тус компанийн санхүүгийн ажилтан лука Маэстри “Сүүлийн жилүү­дийн санхүүгийн үзүүлэлтээс харахад 90 хоногт борлуулсан бүтээгдэхүүний тоо манай бизне сийн дотоод хүчин чадлыг заавал харуулах албагүй” хэмээн тайлбарлав. хөрөнгө оруулагчид дээрх алхамд дургүйцсэн хэдий

ч АНу­ын компаниудын ил тод байдал тэдний үйл ажил лагааг үнэлэх боломжийг хөнгөв чил­дөггүй. үнэн хэрэгтээ хөрөнгө оруу лалтын үйл явцад илүү дуу шуу гиан нэмж, хувьцаат компани байх чадамжийг хүндрүүлдэг гэнэ.

АНу­ын хөрөнгө оруу лалтын салбар 15000 шин жээч тэй гэж eVestment сайт мэдээлснээс хэдэн мянга нь хөрөнгө оруулалтын банкны борлуулалтын хэлтэст

ажил ладаг байна. Гэтэл Амери­кийн нээлттэй хувьцаат компа­нийн тоо өнгөрсөн 10 жилд хоёр дахин цөөрч, 3600 болжээ. үүнийг судалж үзээд хөрөнгө оруулалтын үр дүн маш хангалт­гүй гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн байна. Компанийн ил тод байдал дээшилсэн ч АНу­ын хувь цааны сангуудын дөнгөж 14 хувь нь өнгөрсөн 10 жилд хувьцааны зах зээлийн оролцоогоо тэлсэн

аж. тэдний орлогын байдлыг ажиг лахад нэмэлт мэдээлэл ямар ч ач холбогдолгүй гэдэг нь харагдана. шинжээчид тайланд байхгүй оновчтой мэдээллийг авахын оронд инээдтэй утгагүй асуулт тавьж, компанийг сайн мэд дэг мэтээр харагдахыг эрмэлз дэг. дараа нь өөрсдийг нь цалин жуулдаг хөрөнгө оруу­лагч үйлчлүүлэгчдийн өмнө түүнийгээ ярина. иймээс юу хийх

вэ гэдэг асуулт гарч ирж байна. шинжээчид ба хөрөнгө оруу лаг­чид таамаг төлөвт итгэчих вий гэхээс компанийн удирдлага хамгийн их айдаг. Бизнесийн ойрын төлөв тэдний хөлийг тушиж байна гэж захирлууд тайл­бар ладаг аж. Гэтэл Apple шиг тайлангаас зайлсхий­хийг хүссэн компаниуд шийтгэл хүлээсээр байна.

эрс нэмэгдэнэ. Энэ нөхцөл тус компанид таатай нөлөө үзүүлж, гуравдугаар улиралд гурван тэрбум гаруй ам.долларын ашиг олжээ. Гэвч энэ давуу тал дээд хэмжээндээ хүрсэн үү гэдэг асуулт тулгараад байна.

долдугаар сард цэвэр хүдрийн үнэ 45 хувиар илүү байсан бол одоо 25 хувь болсон бөгөөд цаашдаа ч багасна гэж шинжээчид таамаглажээ. үнийн ялгааны түүхэн дундаж нь 10­

15 хувь байдаг. өнгөрсөн долоо хоногийн сүүлчээр 65 хувийн төмрийн агууламжтай хүдрийн үнэ 97 ам.доллар байсан бол 62 хувийн агууламжтай нь тонн нь 77.25 ам.доллар байсныг S&P Global Platts индекс мэдээлжээ. СRU зөвлөх фирмийн шинжээч Эрик хедборг “хүмүүс өндөр зэрэглэлийн хүдэр худалдан авч байгаа нь гангийн чанартай ямар ч холбоогүй. ийм хүдэр бүтээмжийг дээшлүүлдэг учир

үнэ өндөр байгаа үед гарцаа нэмэгдүүлэхийг хичээж байгаа юм. ийм учраас дээд зэрэглэлийн хүдрийн эрэлт ба ашиг нэмэгдсэн” хэмээн тайлбарлав.

Ноён хедборгийн тооцоогоор зэрэглэлийн зөрөөний үнэ дунд хугацаанд 20­30 хувь дээр тогтох аж. Энэ нь юуны өмнө Бээжин илүүдэл хүчин чадлаа танаж, агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээ авснаас

хятадын ган үйлдвэрлэлийн ашиг нэмэгдсэнтэй холбоотой гэж тэрбээр ярьсан байна. Ноён хедборг цааш нь “2018 он тус салбарын хувьд онцгой жил байсан. ирэх жил урьдын адил таатай байхгүй ч дээд зэрэглэлийн хүдэр нийлүүлэгчдийн хувьд ашигтай байна” гэжээ.

Гэсэн хэдий ч Vale­ын уурхайн нэг тонн хүдрийн өөрийн өртөг 30 орчим ам.доллар байгаа тул үнийн

зөрөө багассан ч ашгаа алдахгүй гэж шинжээчид дүгнэсэн байна. Эдний хувьцааны үнэ 2017 оны дундаас хойш хоёр дахин өссөн нь өрсөлдөгчдийнхөөсөө нэлээд түрүүлсэн үзүүлэлт. Vale­ын зах зээлийн үнэлгээ 82 тэрбум ам.долларт хүрч, дэлхийд төмрийн хүдрийн үйлдвэрлэлээр хоёрт жагсдаг Rio­гийнхоос ердөө долоон тэрбумаар дутуу байгаа юм.

200

150

100

50

02010

65% агууламжтай 62% агууламжтай 58% агууламжтай

1811 12 13 14 15 16 17

Төмрийн хүдрийн үнэ(ам.доллар/тонн)

FT©

Дон вэйнландБНхАу­ын үл хөдлөх хөрөн­

гө хөгжүүлэгчид олон арван тэрбум ам.долларын гадаад зээлээ ирэх онд эргүүлж төлөх ёстой. Эдийн засаг удааширч, хөрвөх хөрөнгө хязгаартай болсон нөхцөлд төлбөрийн чадваргүйгээ хүлээн зөвшөөрч дефолт зарлах аюул нүүрлэж эхэллээ. тус улсын үл хөдлөх хөрөн гийн зах зээл нь эдийн зас гийн өсөлтийн суурь болдог. үл хөдлөх хөрөнгө хөгжүү лэгч­дийн өр төлбөрийн асуудал нь тэртээ тэргүй олон бэрхшээлтэй тулга раад буй санхүүгийн тогтолцоонд бас нэг дарамт болно.

АНу­тай хийж буй худал­

дааны дайн үйлдвэрлэлийн салбарыг нийтэд нь хамарснаас үүдэн хя тадын эдийн засаг хүнд нөхцөлд оршиж байна. ихэссээр байгаа өр зээл, банкны салбарын далайц тай шинэчлэл ч хятадын санхүүгийн салбарын тогтворгүй байдалд нэрмээс болох аюултай.

Dealogic­ын статистикаас үзвэл хятадын үл хөдлөх хө­рөнгө хөгжүүлэгч компаниуд 2019 онд 385 тэрбум юанийн (55 тэрбум ам.доллар) дотоодын зээл төлөх ёстой. Энэ нь хята­дын хөг жүүлэгчид ирэх жил төлөх 14.5 тэрбум ам.долларын гадаад зээлээс бараг дөрөв дахин их байгаа юм.

Гадаадын хөрөнгө оруулагч­даас хятадын үл хөдлөх хөрөн­

Хятадын хөгжүүлэгчид ирэх онд $55 тэрбумын гадаад өр төлнө

гийн салбарт зээл олгох нь ихэссэн ч эдийн засгийн өсөлт сүүлийн 10 жилийн үнэмлэхүй түвшинд буурсан хятад оронд дотоодын өр гол хүндрэл болж буйг шинжээчид анхааруулдаг.

“ирэх 2019 онд дотоодын өр л түвэгтэй. Ам.долларын өр ноц­той ч гол нь юанийн өр” хэмээн BNP Paribas Asset Mana gement­ын хөгжиж буй зах зээлийн ком­панийн өр хариуц сан захирал

BBM©

Ала Бушери тайлбарлав. үл хөдлөх хөрөн гийн салбарт

хө рөнгө оруулалт есдүгээр сард буурчээ. Борлуулалтаа өсгө­хийн тулд үнээ хямдруулсан ком паниудаас нөхөн олговор шаардаж буй үл хөдлөх хөрөнгө эзэм шигчид саяхан хятадын хэд хэдэн том хотод эсэргүүцлээ илэр хийллээ.

үл хөдлөх хөрөнгийн салбарт олон жил хөгжлийн түлхүүр болж ирсэн зээлээр хөөрөгдмөл өсөлтийг БНхАу­ын Засгийн газар хязгаарлах арга хэмжээ авч байгаа. уг арга хэмжээтэй уялдан үл хөдлөх хөрөнгийн компаниуд 2018 онд шинээр зээл авах, хугацаа нь болсон төлбөр төлөхөд хүндрэлтэй байлаа.

Энэ онд үл хөдлөх хөрөнгө хөгжүүлэгч компаниудын хоёр­хон хувь нь юанийн зээл авсныг ноён Бушери дурдав.

Саяхан Бээжин дахин сан хүү ­жилт олгох журмаа зөөл лөсөн нь үл хөдлөх хөрөнгө хөг жүүл­дэг жижиг компаниудын өрсөл ­дөх чадварыг улам муут галаа. БНхАу­д дээрээсээ гурав ду­гаарт ор дог тэргүүн баян, хя­та дын үл хөдлөх хөрөнгийн Evergrande груп пийн тэргүүн хуи Ка Янь өөрийн компанийн 1.8 тэр бум ам.дол ларын бондыг худал дан авахад хувиасаа нэг тэрбум ам.дол лар гарга сан нь өнгөрсөн до лоо хоногт олны анхаарлыг татлаа.

2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020)

Эдийн засаг

11

ЗГМ ТОвЧХОН» ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

1976 Төгрөг. Монголын хөрөнгийн биржийн гишүүн“Эрдэнэт зандан” компани хэлбэрээ өөрчилж, биржийн бүртгэлээс гарахаар төлөвлөж байна. Тус компани ирэх сард хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурлаа хуралдуулахаар товложээ. Тус компанийн хувьцааг хамгийн сүүлд энэ оны дөрөвдүгээр сард 1976 төгрөгөөр арилжжээ.

» ТАТвАР

152Сая ам.доллар. “Оюутолгой” компани 2018 оны эхний гурван улиралд 152 сая ам.долларыг татвар, хураамжид төлжээ

» ХУвьцАА

3 Монголын хөрөнгийн зах зээлийн хувьцааны арилжаа энэ оны гуравдугаар улиралд өмнөх оны мөн үеэс дөрөв дахин өсчээ.

28.3 Тэрбум төгрөг. Монголын хөрөнгийн биржид өнгөрсөн улиралд нийт 28.3 тэрбум төгрөгийн үнэт цаас арилжжээ.

» СТАТИСТИК

0.3 Хувь. АНУ-ын хэрэглээний үнийн өсөлт өнгөрсөн сард 0.3 хувиар өссөн гэж шинжээчид таамаглаж байна.

» МӨНГӨНИЙ ЗАХ ЗЭЭЛ

0.2 Хувь. Bloomberg-ээс голлох валютуудтай жигнэн тооцдог ам.долларын спот индекс 0.2 хувиар өслөө. » БоНДыН ЗАХ ЗЭЭЛ

6Нэгж. АНУ-ын Засгийн газрын 10 жилийн хугацаатай бондын ханш зургаан суурь нэгжээр буурлаа.

» ТҮҮХИЙ ЭД

1.2 Хувь. Олон улсын зах зээлд West Texas төрлийн газрын тосны ханш 1.2 хувиар өсөж, баррель нь 60.89 ам.долларт хүрлээ. Тус түүхий эдийн ханш өнгөрсөн сарын 3-ны оргил цэгээсээ хойш 20 хувиар буурчээ.

» ТАвААР

1.2 Хувь. Баасан гарагт 1.2 хувиар буурсан алтны ханш даваа гарагт харьцангуй тогтвортой байна. Олон улсын зах зээлд унц алтны ханш 1208.76 ам.доллартай тэнцэж байна.

ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН

Нийтийн санхүүг эрх мэдэлтнүүдээс хамгаалах нь чухал

Г.Байгал @baigalZGM

Баялаг бүтээгчид татвараа шударгаар төлж, өндөр эрсдэл үүрэн зүтгэж байхад нөгөө хэсэг болох төрийн өндөр албан тушаалтнууд бизнесийг дэмжих ёстой сангуудын хөрөнгийг хяналтгүй завшихыг тэвчихгүй.

ввМ©

АНУ-ын доллар 2565.90

Евро 2,920.64

Японы иен 22.67

ОХУ-ын рубль 38.81

БНХАУ-ын юань 370.47

БНСУ-ын вон 2.28

вАЛЮТыН ХАНШ

хуульт ёс, хяналт, хариуцлагын тогтолцоог төр засгаас хувийн хэвшил нэхэж байна. Монголын 3500 гаруй бизнесийг эгнээндээ нэгтгэсэн МүхАүт төрийн хариуцлагын тогтолцоог дээш­лүүлж, нийтийн санхүүгийн ил тод байдлыг хангахыг шаардлаа. тус байгуулага уих­ын дарга болон Ерөнхий сайд нарт хандан эдийн засгийн гол хуулиуд болох татварын багц хууль болон Жижиг дунд үйлдвэрийн хуулиудыг цаг алдалгүй батлахыг хүссэн мэдэгдэл хүргүүлжээ.

Баялаг бүтээгчид татвараа шудар гаар төлж, бизнесийн өрсөл дөөнд өндөр эрсдэл үүрэн зүт гэж байхад нөгөө хэсэг болох төрийн өндөр албан тушаалт­нууд бизнесийг дэмжих ёстой сангуудын хөрөнгийг эрх мэдэл, давуу байдлаа ашиглан хяналтгүй завшихыг тэвчихгүй гэдгээ

Бизнесийнхний шаардлагыг биелүүлэхгүй бол татвар төлөхөөс татгалзана гэв

мэдэгдлээ. тэд Монголын нийгмийг дор­

гиосон Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангийн зээлийн зар­цуулалтыг эсэргүүцэж буйгаа илэрхийжээ. “уг сангийн зар­цуулалт Монголын төрд урхагшсан хариуцлагагүй, хяналтгүй байдлыг илтгэж буй. Цаашлаад төрөөс хүний эрх, эрх чөлөөг хангах эдийн засаг, нийгэм болон бусад баталгааг бүрдүүлэх, иргэддээ зах зээлийн тэгш боломж олгохтой холбоотой үндсэн хуулийн хэд хэдэн зүйл, заалтыг зөрчиж байна” хэмээн тус мэдэгдэлд дурджээ.

тиймээс санхүүгийн систем дэх ил тод байдлыг дэмжиж, нийтийн санхүүгийн зарцуулалт, хуваарилалтыг шударга, хүртээмж­тэй болгохын тулд үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах, Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сан болон бусад 27 сангийн зарцуулалт, санхүүгийн тайланд хяналт тавихыг хувийн хэвшлийн төлөөлөл шаард­жээ. Мөн энэ чиглэлд хөндлөнгийн мэргэжлийн баг томилж, ил тод мэдээлэх нь зүйтэй гэж үзжээ.

2016 оны эцсээс олон улсын зах зээлд таваарын ханш өсөж, Монголын эдийн засагт сэргэлт ажиглагдаж эхэлсэн. үүнээс үүдэн татварын орлого нэг их наяд төгрөгөөр даван биелж, төсвийн орлого нэмэгдсэн. Эдгээр өсөлт нь Монголын эдийн засгийг нуруун дээрээ үүрч буй хувийн хэвшлийн

дараагийн хэлбэрт шилжих болно гэдгээ мэдэгджээ.

М ҮХ АҮ Т- ы н е р ө н х и й л ө г ч Б.Лхагважаваас зарим асуултад хариулт авлаа.

-Бизнес эрхлэгчид татвар төлө хөөс татгалзлаа гэхэд бизнесийн тогтвортой үйл ажил-лагаанд ямар нэг эрсдэл учрах уу. Санхүүгийн дансыг хаахаас эхлээд бизнес эрхлэгчдээс татвар авах арга механизм төрд бий?

­Ерөнхийлөгч, уих, Засгийн газар гээд төрийн бүх институт хууль зөрчөөд байгаа нь нүдээ аниад өнгөрч болохгүй эрсдэл. дээрээс нь энэ оны гуравдугаар улирлын байдлаар татварын орлого нэг их наяд гаруй төг­рөгөөр өссөн. дийлэнх татварын орлого төлөвлөснөөс давж биелээд байгаа. Энэ нөхцөлд биз нес эрх лэгчид нэг, хоёр сар татвар төлөхгүй байлаа гээд эрсдэл учрахгүй.

төр хууль бус мөнгөний хэрэгт холбогдсон тохиолдолд үүнийг үндсэн хуулийн цэц хянах ёстой. Цэц ажлаа хийх хэрэгтэй. хэрэв цэц шийдэж чадахгүй бол ард түмэн эрх мэдлийг гартаа авах хэрэгтэй. төр өөрөө үндсэн хуулиа зөрчиж болоод байхад иргэд үндсэн үүргээсээ түр татгалзаж яагаад болохгүй гэж. Нийтийн санхүү буюу олон нийтийн мөнгөнөөс хууль бусаар ашиглах тохиолдол гаарч байна. төрийн институтэд хулгайч үүр­лэсэн тохиолдолд төр лүү мөнгө цутгаад байж болох уу. тиймээс зөв шилцөж, хараат бус зөвлөл бай гуулах санал тавьж байгаа.

-Бизнес эрхлэгчдийн мэдэг-дэлд нийтийн санхүүгийн хя-нал тыг сайжруулах нь чухал болохыг онцолсон байна. Хэрхэн сайжруулах вэ?

­Монгол улсын үндсэн хуу­лийн 25.1.7­д улсын төсвийн бүх зардлыг уих­ын онцгой эрхээр зохицуулна хэмээн заасан байдаг. Гэсэн ч манай эрх баригчид ард иргэдийнхээ өмнө ил тод, шударга байх үүргийг умартаж, татварын хөрөнгөөр сан нэртэй “мөнгө угаалт”­ыг санхүүжүүлж, хяналтгүй ашиглаж буй нь эдийн засгийг эвдэж, зах зээлд тэгш оролцох зарчмыг алдагдуулж байна. Ер нь нийтээс цугласан мөнгийг төрийн эрх мэдэлтнүүдээс хамгаалах нарийвчилсан хяналт, хамгаалалт байхгүй өдий хүрлээ. Манай үндсэн хуульд эдийн засгийн зохицуулалт бага байдгийн нэг том илрэл нь энэ. тиймээс олон нийтийн мөнгө буюу нийтийн санхүүг хянах чиглэлд эрхзүйн зохицуулалт бий болгох нь зүйтэй гэж үзэж байна.

(Их наяд төгрөгөөр)Татварын орлого

2015-IX 2016-IX 2017-IX 2018-IX

6000

5500

5000

4500

4000

3500

3000

3.43.5

4.3

5.7

ҮСХ©

(Сараар)2018 оны улсын төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого

I IV VII X

ҮСХ©

Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл

(нэгжээр)“Алтайн зам” компанийн нэгж хувьцааны ханш

Арилжигдсан ширхэг Хувьцааны ханш

300

250

200

150

100

50

-

300.000

250.000

200.000

150.000

100.000

50.00

-2017.XII/19 2018.VI/19 2018.IX/192018.III/19

(нэгжээр)“Ногоон хөгжил үндэсний нэгдэл”-ийн нэгж хувьцааны ханш

Арилжигдсан ширхэг Хувьцааны ханш

25.000

20.000

15.000

10.000

5.000

-

6

5

4

3

2

1

-2018.V/16 2018.VII/19 2018.VII/19 2018.IX/19 2018.X/192018.VI/16

БИЗНЕСИйН ОРЧИН

хичээл зүтгэлийн үр дүн гэж бизнес эрхлэгчид тайлбарлаж байна.

Энэ оны гуравдугаар улирлын байдлаар татварын нийт орлого 5.8 их наяд төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 1.4 их наяд төгрөгөөр өсчээ. Энэ өсөлтийг хувийн хэвшилд тулгуурлан бий болдог татварууд бүрдүүлсэн байна. тодруулбал, нэмэгдсэн өртгийн

албан татвар, орлогын албан татвар тус бүр 30­аас дээш хувиар өсчээ.

Эцэст нь төрийн хариуцлагын тогтолцоог дээшлүүлж, нийтийн санхүүгийн ил тод байдлыг хангах шаардлагыг эс биелүүлбэл бизнес эрхлэгчид татвараа өнөөг хүртэл шударгаар төлж ирсэн итгэл үнэмшил, хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлэхээс татгалзаж, тэмцлийн

ЭКСПОРТ ХУвЬЦАА

Гашуунсухайт гацаанаас гарлаа

“Алтайн зам”-н хувьцааны ханш 3666 хувиар өсчээ

Гашуунсухайт­Ганцмодны боомтоор дамжиж буй “оюутолгой”­н зэсийн баяжмал болон тавантолгойн бүлэг ордын нүүрсний экспорт өнгөрсөн баасан гарагт бүрэн зогссон байна. БНхАу гаалийн бүртгэлийн системээ шинэчилсэн гэх шалтгаанаар Монголын экспортыг зогсоосон гэж Гашуунсухайт боомтын захиргаа мэдээллээ. харин бямба гарагт Гашуунсухайт боомтоор нүүрсний 378 автомашин нэвтэрсэн бол “оюутолгой”­н 112 автомашин зэсийн баяжмалаа экспортолжээ. дээрх хугацаанд “оюутолгой”­н хөрөнгө оруулагч “Turquoise hill Resources”­ийн хувьцааны ханш торонтогийн хөрөнгийн биржид баасан гарагт 2.07 хувиар буурч, 2.37 канад доллар боллоо. харин Австралийн хөрөнгийн биржид “Rio Tinto”­гийн хувьцааны ханш даваа гарагийн арилжаа эхлэх үед 1.22 хувиар өсөж, 82.22 австрали доллартай тэнцжээ.

үүнээс гадна нүүрсний экспорт огцом буураад байна. дөрвөн долоо хоногийн өмнө буюу аравдугаар сарын 22­нд нүүрсний 1143 автомашин Гашуунсухайт­Ганцмодны боомтоор нэвтэрч байсан бол бямба гарагт энэ үзүүлэлт гурав дахин буурчээ.

өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд “Алтайн зам” компанийн хувь цааны ханш 3666 хувиар өсчээ. ингэснээр тус компани хувьцааны ханшийн өсөлтөөрөө Монголын хөрөнгийн биржийг тэргүүллээ. тус компанийн хувьцааг харьцангуй цөөн буюу 26 удаа арилжсан ч ханш нь үлэмж хэмжээгээр өссөн нь хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг татаж байсан. тиймээс Санхүүгийн зохицуулах хорооноос “Алтайн зам” компанийн хувьцааны арилжааг нь зогсоож, ханшаа зохиомлоор өсгөсөн эсэхийг нь шалгасан. шалгалтаар ямар нэг зөрчил илрээгүй гэж мэдэгдсэн юм. “Алтайн зам” компанийн энэ өсөлтийн араас “хүннү менежмент” бичигдлээ. Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй тус компанийн хувьцааны ханш нэг жилийн дотор 2334 хувиар өссөн байна. түүнчлэн “Евроазиа капитал холдинг” компанийн үнэт цаасны ханш 576.47 хувиар өсөж, 1,159 төгрөгт хүрсэн бол “Гонир”­ийн компанийх 476 хувиар чангарчээ. харин энэ хугацаанд зарим компанийн хувьцааны ханш огцом суларсан байна. тухайлбал, “Ногоон хөгжил үндэсний нэгдэл” компанийн хувьцааны

ханш 78 хувиар буурсан нь сүүлийн нэг жил дэх хамгийн өндөр уналтад тооцогдож байна. Мөн “увс чацаргана” компанийн үнэт цаасны ханш 61.65 хувиар буурч, ханшийн уналтаараа

хоёрдугаарт бичигдэж байна. Монголын хөрөнгийн зах зээлд ханшийн өндөр савалгаа үзүүлж буй компаниудын дийлэнх нь үнэт цаасны гуравдугаар ангилалд бүртгэлтэй байна.

Г.Илч ЗГМ

Өдөр 0.05% Сар Жил

12 ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.11.13, МЯГМАР ~ №221 (1020)

Эдийн засаг

ShaNghai coMPoSiTe

haNg SeNg koSPiS&P 500 ToPiXDow JoNeS FTSe 100 Nikkei 225

1.22%0.24% 0.270.01%0.58%

0.19%0.77% 0.92%

ЗАХ ЗЭЭЛИйН ГОЛ үЗүүЛЭЛТ:

Өдөр 1.45% Сар Жил

АПУ ХК

570580590600

Х/11 Х/11 Х/11 Х/11Х/26 Х/26 Х/26 Х/26XI/12 XI/12 XI/12 XI/12

ТАвАН ТОЛГОй ХК

Өдөр 0.59% Сар Жил

ГОвЬ ХК

Өдөр 0.70% Сар Жил

7.4k

7.8k34k33k32k

7.2k

7.6k

7k31k

Сүү ХК

220210

200

Ханшийн эрсдэл мөнгөний бодлогыг чангалж магадгүйТөсөв, мөнгөний бодлого эсрэг зүгт явахаас аргагүй боллоо

Мөнгөний бодлого мөчлөг сөрөхөөс аргагүй болж эхэллээ. ирэх оны төсвийн тэлсэн бод­логын эсрэг бодлогын хүүгээ бага багаар чангалахгүй бол инфляц, ханшийн дарамт эдийн засгийг улам туйлдуулж гүйцэх нь. Эдийн засагч х.Батсуурь төсөв, мөнгөний бодлого хоо­рон доо уялдахгүй байгааг тэм дэг лэсэн юм. Энэ байдал ханшийг хөө рөгдөх эрсдэл гэж тэр бээр тодор хойлсон. төсөв, мөн гөний бодлого хэт тэлэлттэй энэ хэвээр удаан явбал иргэдийн худалдан авах чадварт сөргөөр нөлөөлж, өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийг өрдөх эрсдэл ч ойрхон байна. үүнээс сэргийлэхийн тулд бодлогын хүүгээ эргэж харах зөвлөмжийг Азийн хөгжлийн банк болон дэлхийн банк аль аль нь Монголбанкинд байнга өгсөөр байна.

Мөнгөний бодлого эдийн засагт дохио болдог. Манай улсад “өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр” хэрэгжүүлж байгаа оуВС мөн адил бодлогын хүүгээ өсгөж, төв банк төсвийн шинжтэй үйл ажиллагаа явуулахыг хатуу хориглосон билээ.

төв банкны мөнгөний бодлогын хүү сүүлийн найман сарын турш 10 хувь дээр тогтвортой хадгалагдаж буй. Энэ оны есдүгээр сард хуралдсан Мөнгөний бодлогын хороо бодлогын хүүг дээрх түвшинд хэвээр үлдээж, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих зорилгоор мөчлөг дагахаар шийдсэн нь ердөө хоёр сарын өмнө. харин ирэх оны төсвийн өндөр зардлаас шалтгаалан нөхцөл байдал өөрчлөгдөж, төв банк мөнгөний бодлогын “жолоо”­гоо татахад хүрч магадгүй байна. өөрөөр хэлбэл, урсгал сөрөхөөс аргагүй боллоо. Эдийн засгийн өсөлт илүү эрчимжих хүлээлттэй 2019 онд мөнгөний нийлүүлэлтийг алгуур хумьж, ам.долларын ханшийг тогтоон барих амаргүй “даалгавар”­тай Монголбанк золгож байна.

инфляц, валютын ханшаа ал дах гүйн тулд эс хүссэн ч тэд бодлогын хүүгээ тодотгох шаард­лагатай. төсөв өөрөө огцом тэлсэн нь ийнхүү мөнгөний бодлогын гар, хөлийг чөдөрлөж орхилоо.

2019 онд нийт 2.5 их наяд төг рөгийн төсөвт өртөгтэй 880 гаруй төсөл, барилга бай гуу­ламжийг Засгийн газар төсвт суулгасан. үүний тал нь он

буй улсуудаас гадагшлах болсон. дэлхий нийтээр ам.долларын нийлүүлэлт багасаж байгаа нь улс болгоны мөнгөний бодлогын өмнөх төлөвийг эвдэж байна. Мөн АНу, БНхАу­ын хооронд үргэлжилж буй худалдааны зөрчилдөөн дэлхийн эдийн засагт, ялангуяа хятадаас хамааралтай бүс нутгийн эдийн засагт томоохон эрсдэлд тооцогдох болов. худалдааны маргаан даамжрах нь экспортын гол бүтээгдэхүүний эрэлт болон үнэ өөрчлөгдөх эрсдэл бас агуулж байгаа юм. үүнийг 2019 оны мөнгөний бодлогод эрсдэл хэмээн үзсэн байна.

Сингапурт энэ сарын 6,7­нд болсон дэлхийн улс төр, бизне­сийн нөлөө бүхий тэргүүлэх эрхмүүд саатсан “шинэ эдийн засгийн чуулган” 2020 онд дэлхийн санхүүгийн дараагийн хямрал тохиож мэдэхээр байгааг анхааруулсан. 2008 оны хямра­лаас давсан эрсдэл энэ үед отож байгааг сануулсан дээрх чуул ганы оролцогчид валютын нөөцөө нэмэгдүүлэх, төсөв, мөнгөний бодлогоо чангатгах замаар хямралыг хохирол багатай гаар даван туулах дээр

санал нэгдсэн юм. төсөв, мөнгө ний бодлогоос улбаалан компаниуд үйл ажиллагааныхаа цар хүрээг хумих, тэлэх арга хэмжээ авдаг.

Эдийн засгийн өсөлтийн үед бизнесээ тэлж, зах зээлд эзлэх байр сууриа нэмэгдүүлэхийг хувийн хэвшил хичээдэг. Эдийн засаг ийм өрнөлтэй үед хэрэглээ, хөрөнгө оруулалт тэлэх тул эрэлтийн гаралтай инфляцын дарамт ч нэмэгддэг. Энэ шалтгаанаар инфляц өсөж байгаа нөхцөлд төв банк мөнгө­ний бодлогыг хатууруулж, инфля цыг зорилтот түвшинд хадгалах гэж оролддог. тэгвэл төсөв болон гадаад орчны эрсдэл давамгайлж байгаа энэ үед мөнгөний бодлогоор дамжуулан хувийн хэвшилд тэлэх боломж олдохгүй байх дүр зураг эндээс харагдаж байна. Бодлогын хүү хөдлөхөд түүнийг дагаад арил­жааны банкуудын хадга ламжийн хүү, улмаар зээлийн хүүнд өөрчлөлт орох магадлал өндөр. Монголбанкны хувьд өмнө нь төсвийн тэлэлтийн эсрэг мөнгө­ний бодлого чангалж бай сан удаатай. тэгвэл энэ явдал да хин давтагдаж магадгүй байна.

erdene resource Development Лондон

Өдөр 0.24% Сар Жил

0.300.280.27

aspire Mining Австрали

Өдөр 0.02% Сар Жил

0.02

0.020.03

rio Tinto Австрали

Өдөр 1.66% Сар Жил

79.3778.3477.30

X/14 X/14 X/14 X/14X/28 X/28 X/28 X/28XI/12 XI/12 XI/12 XI/12

Өдөр 2.07% Сар Жил

Turquoise hill resources ltd Торонто

2.772.652.52

дамжин үргэлжилнэ. Энэ нь импортыг тэр хэмжээгээр тэлж, ва лютын гадагшлах урсгалыг нэмэгдүүлэхээр байгаа юм. тиймээс төсөвтэй зэрэгцээд мөнгөний зөөлөн бодлого хэ­рэгжүүлэх нь төдийлэн оновч той биш хэмээн зарим эдийн засагч үзэж байна.

дНБ царцанги байсан 2017, 2018 онд төв банк мөнгөний бодлогоо зөөллөж, эдийн засгаа дэмжихийн тулд одоогийн 10 хувьд авчирсан. Гэвч ам.долларын ханш огцом өссөн, зээлийн хэмжээ хурдтай нэмэгдсэн, хугацаа хэтэрсэн болон чанаргүй зээлийн хэмжээ дорвитой буурахгүй байгаа зэрэг шалтгаан нь бодлогын хүүгээ өсгөх ээлжит тайлбар болж байна. Мөн шатахууны үнийн нэмэгдэл, нийт зээлд эзлэх хэрэглээний зээлийн өсөлт бодлогын хүүг чангатгахад “ташуур” болох нь.

тэрчлэн уул уурхайн зарим томоохон төслийн хувь заяа, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх эсэх нь тодорхой бус хэвээр байна. төсвийн орлогыг бүрдүүлэх учиртай эрдэс түүхий эдийн экспортын хил дээрх түгжрэл мөнгөний бодлогын

Б.Баяртогтох @bayartogtokhZGM

данхайсан нь мөнгөний бодлогын орон зайг хумьж, эсрэгээрээ эдийн засагт дарамт бий болгохоор байгаа аж. Нээлттэй нийгэм форумаас гаргасан төсвийн зарлагатай холбоотой судалгаанд хүртэл энэ талаар дурдсан.

Мөнгөний бодлогыг чангатгах гадаад эрсдэлийн эхэнд АНу­ын холбооны нөөцийн банкны хүлээгдэж байгаа шийдвэр орж байна. дэлхийн зах зээл дээр ам.долларын ханш сүүлийн хэдэн сарын турш чангарах үзэгдэл ажиглагдаж байгаа. холбооны нөөцийн банк 2008 оноос хойш хэрэгжүүлсэн мөнгөний хэт зөөлөн бодлогоо аажмаар чангаруулж, ам.долларын эсрэг улс орнуудын үндэсний мөнгөн тэмдэгт дэлхий нийтээр суларч эхэллээ. холбооны нөөцийн банк бодлогын хүүгээ шинжээчдийн таамаг, хүлээлтээс илүү хурдтай өөрчилж, нэмэгдүүлж байгаа нь хөгжиж буй орнуудад томоохон дарамт үүсгэх болсон. тус банк 2015 оноос хойш бодлогын хүүгээ нийт найман удаа, энэ он гарсаар гурав дахь удаагаа 2.25 хувь болгож өсгөөд байна. Энэ хэрээр ам.долларын өгөөж өсөж, хөрөнгийн урсгал хөгжиж

Эдийн засгийн өсөлтийн үед бизнесээ тэлж, зах зээлд эзлэх байр сууриа нэмэг-дүүлэхийг хувийн хэвшил хичээдэг. Эдийн засаг ийм өрнөлттэй үед хэрэглээ, хөрөнгө оруулалт тэлэх тул эрэлтийн шалтгаантай инфляцын дарамт ч нэмэгддэг.

С.Батсайхан / ЗГМ©

9876543210

1614121086420

0301 03 06 01 05 12

6.66.0 6.1

7.2 7.7

6.0 5.7

0404 0507 0601 0708 0803 06 0912 03

Улсын инфляц(хувиар)

Монголбанкны хүү, жилийн хувь(өөрчлөлт)

Ам.долларын ханш(сүүлийн нэг сар)

2566

2565

2564

2563

X/9 X/17 X/23 X/31 XI/2 XI/6

“хувь заяа”­г эргүүлж мэдэхээр байгаа юм. Банкны систем дэх зээлийн долларжилт нэмэгдэх эрсдэл байна. Энэ болгон 2019 оны мөнгөний бодлогын сорилт төдийгүй эрсдэл болж байна. төсөв байгаа боломжоосоо

• Төв банкны мөнгөний бодлогын хүү сүүлийн найман сарын турш 10 хувь дээр тогтвортой хадгалагдаж буй.

• Инфляц, валютын ханшаа алдахгүйн тулд эс хүссэн ч бодлогын хүүгээ тодотгох шаардлагатай.

• Мөнгөний бодлогыг чангатгах гадаад эрсдэлийн эхэнд АНУ-ын Холбооны нөөцийн банкны хүлээгдэж байгаа шийдвэр орж байна.