Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

1

№ 5 (854) мамыр 2010 жыл № 5 (854) мамыр 2010 жыл

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік универ-ситеті жақында тағы бір мәрте халықаралық ғалымдардың ба-сын қосты. Университеттің экономика және басқару институтыҚазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Жол-дауына арналған «Дағдарыстан кейінгі ТМД елдері экономика-сы: негізгі тенденциялары және экономикалық өсуінің жағдай-лары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясынөткізді.

ҒАЛЫМДАР ЭКОНОМИКАЛЫҚӨСУ ЖАЙЫНДА ОЙ БӨЛІСТІ

2010 жылдың 20-мамыр күні М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақ-стан мемлекеттік университетінде қазақ тарихында өзіндік орныбар біртуар азамат, XVІІІ ғасырда ел басына түскен қиын-қыстаукезеңде халқын азаттыққа бастап, қолбасшылық, саясаткерлік өне-рімен ел алдына шыққан жау-жүрек батыр Бөкенбай Қараұлы-ның өмірі мен қызметіне арналған «Қазақ халқының азаттық күресіжәне Бөкенбай Қараұлы» атты аймақтық ғылыми-тәжірибелікконференция өтті.

Конферецияның мақсаты – қазақ тарихының күрделі кезеңі XVІІІғасырдың І жартысындағы халқымыздың өміріндегі сан қырлы тұста-рын саралау болып табылады.

Аталмыш конференцияға Астана, Алматы, Атырау, Ақтөбе, Қоста-най қалаларының жоғары оқу орындарының ғалымдары қатысты. Пле-нарлық мәжілісте т.ғ.д., профессор Ә.Қ.Мұқтар «Бөкенбай батыр тари-хындағы ұрпақтар сабақтастығы» тақырыбындағы, Қ.Жұбанов атын-дағы Ақтөбе мемлекеттік университетінен келген ф.ғ.д., профессорА.М.Мұсаев «Бөкенбай батырдың халық ауыз әдебиетіндегі орны» та-қырыбындағы, Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтынан кел-ген т.ғ.к., аға оқытушы Ө.И.Исенов «Бөкенбай батыр әулетіндегі тар-хандар» атты баяндамары тыңдалып, сондай-ақ Батыс Қазақстан гу-

Қазақ халқының азаттық күресі жәнеБӨКЕНБАЙ ҚАРАҰЛЫ

манитарлық академиясының доценті, т.ғ.к. С.Б.Құрманалин, Х.Досмұ-хамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің аға оқыту-шысы Г.Қайырғалиева да өз жұмыстарын халық назарына ұсынды.Ғылыми кеште сонау ХІХ ғасырдағы ұлт-азаттық қозғалыстағы батыр-лар рөлі, қазақ қоғамындағы батырлар, Бөкенбай батыр әулеті жайын-дағы тың деректерге куә болдық.

әдістемелік негіздері», «Экономикадағы тұрақты дамудың инноваци-ялық-технологиялық факторы», «Ұлттық экономика жүйесінде аймақ-тарды интеграциялаудың құқықтық-институ ционалдық аспектілері»бағыттарында жұмыстанды. Жұмыс барысында ғалымдар жаһан-дық қаржы мәселесі, экономикалық дағдарыс, сыртқы және ішкі эко-номикалық қызметті реттеу тәжірибесі, оны жетілдіру жолдарын қара-стырып, сонымен бірге экономика саласын дамытуда Қазақстанның

Жиынға Астана қаласынан Қазақ экономикалық, қаржы және ха-лықаралық сауда университетінің «Есеп және қаржы» факультетініңдеканы, т.ғ.к. – Мендалиева Сауле Ильинична, БҚО бойынша «ҚРҰлттық банкі» филиалы директорының орынбасары – СатыбалдинаҒалия Камшатқызы, БҚО бойынша қаржы бақылау басқармасыныңбастығы – Тұрсынов Серік Есмакұлы, сондай-ақ университеттің ғалым-оқытушы қауымы мен студент жастар қатысқан болатын.

Конференция қатысушыларына білім беру және әдістемелік бағ-дарламаларының презентациясы мен экономикалық және бизнес әде-биеттерінің көрмесі де ұйымдастырылды.

Конференция «Экономикадағы тұрақты дамудың теоретикалық-

халықаралық ұйымдармен байланысы, банктік операциялар, онжыл-дықтың жол картасы турасындағы мәселелерді саралады.

Экономикада халықаралық, халық шаруашылығы, салааралық, әрсаланың өз ішінде, өндірісаралық және аймақтық жүйелер арасындабелгілі бір тепе-теңдік пен тығыз байланыс бар. Бұлардың барлығыхалық шаруашылығының жоспарлы түрде дамуына және жоспардыңжасалуына алып келетін алғышарттардың бірі болып табылады. Осын-дай алғышарттарды жоспарлы түрде бағдарлай білген ғалым-оқыту-шы қауым экономиканың өсу қарқынын, тұрақтылығын, қоғамдықеңбек бөлінісі мен өнімділіктері жайында келелі мәселелермен ойбөлісті.

Халықтың кемеліне келіп өркендеп өсуі үшін ең алдымен азаттық пен білім қажет.Шоқан Уәлиханов

Халықтың кемеліне келіп өркендеп өсуі үшін ең алдымен азаттық пен білім қажет.Шоқан Уәлиханов

24

ҚОЛЖАЗБАЛАРАВТОРЛАРЫНА КЕРІҚАЙТАРЫЛМАЙДЫ.ДЕРЕКТЕРДІҢ ДӘЛДІГІ

ҮШІН АВТОР ЖАУАПТЫ.ЖАРИЯЛАНЫМ

АВТОРЛАРДЫҢ ПІКІРЛЕРІРЕДАКЦИЯ КӨЗҚАРАСЫН

БІЛДІРМЕЙДІ

МЕНШІК ИЕСІ:М.Өтемісов атындағыБатыс Қазақстанмемлекеттікуниверситеті.

Газет айына бір ретшығады.

Газет Қазақстан Респуб-ликасы Мәдениет, ақпаратжәне қоғамдық келісім мини-стрлігінде 09.08.2000 ж.тіркеліп, тіркеу туралынөмірі 1435 - Г куәлігі беріл-ген.Индексі 090000Таралымы 500

РЕДАКТОР:ШЫНТЕМІРОВАГүлсая Каримоллақызы

ТІЛШІЛЕР:СРАЛИЕВА Мейрамгүл,БИЯШЕВА Гүлсезім.

КОРРЕКТОР:БЕККУЖИЕВА С.А.ОПРЯ О.В.

БЕТ ҚҰРУШЫ & ДИЗАЙН:АБДУЛЛИНА Асель

ФОТОСУРЕТШІ:ХАЛЕЛОВ Рафхат

Сарайшық көшесі, 34, e-mail:IC-SMI@wksu.kz, тел. 50-76-52

Нұргүл Ихсанова: Жоқ. Негізінде ем-тиханды билетпен тапсырған өте дұрысдеп ойлаймын. Өйткені әр студент бол-сын, оқушы болсын өз ойын билет сұрақ-тарына дұрыс, нақты, толымды етіп жа-уап береді. Мысалы, ҰБТ кезінде төмен,нашар оқитын оқушылар жоғары ұпайжинап кетті, ал егер ауызша билетпенболған жағдайда кімнің не білетінін, қайжерден ақсайтынын анықтауға болар еді.Тест тек уақыт үнемдеу үшін ойлап шы-ғарылған нәрсе ме деп ойлап қалам?!

Зияда Жунусова: «Бояушы бояйдыдегенде, сақалын бояпты» демекші,үлкен ағаларымыз бен апаларымыз ара-сында тест мәселесі әлі күнге дейін дау-лы мәселелердің бірі болып отыр.

Тест, әрине, көптеген кемшіліктерденқұралған, сөйлеуге, ойлауға кедергі жәнематериалды толық талдауға мүмкіндікбермейді. «Таудай талап бергенше, бар-мақтай бақ бер» деген мақал осы тестжүйесі үшін айтылғандай. Бірақ та қазіргіжастардың көп пайызы осы тест жүйесінжақтайды. Мен де оларға қосыламын,себебі сенің өмірің емтихан қабылдау-шының емес, өз қолыңда екенін сезесін,өзіңе деген жауапкершілік туады. Тестуақытты үнемдейді, әділ бағаланады.

Меруерт Закарья: Қазіргі кезде білімдітексеру тест жүйесі арқылы өтеді. Олорайда өз пікірімді білдірер болсам, тестжүйесі қолайлы емес. Тест тапсыру кезі-нде тек қана нақты бір ережені немесе біршығарманың авторының есімі, не болма-са кез келген бір автордың туған жылығана қамтылады, қосымша материалдарболмайды. Ал егер ауызша билетпен тап-сырар болсақ, қаншама дүние айтуға бо-лар еді, қазіргі заманмен байланыстыраотырып , әдебиетіміз, мәдениетімізжөнінде көсілтіп айтар едік қой. Соныменбірге сөйлеу мәдениетіміз де дамып,сөйлеу шеберлігіміз артар еді. Әсіресе,мені қынжылтатын нәрсе, «тисе терекке,тимесе бұтаққа» деп 10 минут ішінде сын-нан сүрінбей өтіп жүргендердің саны азай-мауы. Олар ертең өз мамандықтарынжете меңгерген маман бола ала ма?Қазақстанның болашағы жастар болса, өзеліміздің өркендеуіне шын білімді жастарболып үлес қоссақ екен.

Майра Шайекенова: Өз ойымды ай-татын болсам, мен тестпен емтихан тап-сыруды қолдаймын. Себебі тестпен ем-тихан тапсыру өте ыңғайлы. Себебі,біріншіден, уақыт үнемдейсін, бір мезгіл-де қаншама студент емтихан тапсырыпшығады, сол арада өз бағасын біледі. Екі-ншіден, тестпен емтихан тапсырар кез-

де, небары үш сұрақ қамтылмайды ғой,кем дегенде 25-30 сұрақтай қамтылады.Ал билетпен тапсырар кезде бір автор,бір шығарма көлемінде жауап айтасыңда кетесің. Ал тест сұрақтары әртүрлітақырып бойынша болады. Студент өзініңжан-жақты білімін көрсете алады емеспе?! Сондықтан тестпен емтихан тапсы-ру менің көңілімнен шығады.

Мөлдір Нагиммулина: Бүгінгі заманталабына сай емтиханды тестпен тап-сырып жүргеніміз біреуге ұнаса, екіншім-ізге ұнамайды. Ал жеке басыма келерболсам, маған емтиханды тест түріндетапсыру мүлдем ұнамайды. Бұлайша ем-тихан тапсыру – «бақ шаба ма, бап шабама» деген сөзге дәлел. Мектеп қабырға-сынан түлеп ұшқанымызда тапсыратынҰБТ оқушының нағыз білім дәрежесінаңғарта алады деп ойлаймын. Алдын-алашығарылған оқу-әдістемелік құралдармен тест жинақтарындағы сұрақтардыжаттағанымызды жасыра алмаспыз. Алсол жаттанды сұрақтар мен жауаптартіптен есімізде де қалмады. 1050 сұрақ-ты жаттап алғаннан гөрі, кітаптар меноқулықтарды, мектеп қабырғасындаөткен бағдарламаны бір қарап өткен пай-далырақ емес пе?

ТЕСТПЕН ЕМТИХАН ТАПСЫРУ КӨҢІЛІҢНЕН ШЫҒА МА?

Зияда Жүнісова: Шәкіртақы қолға түскен-ше асығып, күн санап жүрген күндердің өзі дебір қуаныш. Сол шәкіртақыны үзбей алып тұрустудент қауымының арманы мен тілегі.

Иә, дәл сол шәкіртақыны жұмсау ешкімдіешқашан қиналтқан емес. Әрбір студентшәкіртақыны алған сәтте өз мұқтажын қана-ғаттандыруға тырысады. «Шәкіртақы қолға ти-ген күн - аспаннан шұға жауған күн» деп бекератамаса керек.

Мен шәкіртақымды өз еңбегіммен тапқанеңбекақым және ата-анама тигізген қандай дабір көмегім деп білемін. Шәкіртақы алу - менүшін ата-анамның үмітін ақтау деген ұғым.

Мен шәкіртақымды көбіне өзіме қажет зат-тарға жұмсаймын, бауырларыма сыйлық жа-саймын. Егер мүмкіндік болса, Қазақ драматеатрына, КТК ойындарын тамашалауға ба-рамын.

Айнұр Жазықбай: Студент болып атанға-лы, өз еңбегімізбен келген кішкене айлық та-бысымызды, шәкіртақымызды аз да болса көпкөріп тиімді пайдаланып, кәдеге жаратуға ты-рысамыз.

Шәкіртақы алған күн – студенттер қауымыүшін «ұлы күн». Студенттер арасында мәтел-ге айналған «шәкіртақы – аштық арашасы»,«шәкіртақы кезегі – Мәскеу үшін шайқас» секілдіұғымдар көп.

Көбіне көп шәкіртақыны тамаққа, киімге,мейрам күндері құрбыларымызға сыйлықжасауға жұмсаймыз. Мен ең алғашшәкіртақыма кітап сатып алып, бауырымасыйға тарттым.

Аяужан Кереева: Мен алғаш шәкірта-қымды қыркүйек айының аяғында, дәл анам-ның туған күні қарсаңында алғам, сөйтіп ана-ма үлкен сыйлық жасап, қуанттым. Былайғыуақытта шәкіртақымды ұсақ-түйектергежұмсаймын.

Болашақтағы бір айлық шәкіртақымдыҚазақстан ұлттық телеарнасынан көрсеті-летін «Аялы алақан» бағдарламасының шо-тына аударсам деген ой келіп жүр. Тағдырытәлкекке ұшыраған балаларға жаным қаттыашиды.

Назгүл Давлетова: Шәкіртақы алған жақ-сы ғой. Әсіресе, үйдегілердің беріп жібергеназын-шоғын ақшасына қосып пайдаға асы-рамын. Әуелі 1000 теңгесін бөлмеге тамаққажұмсаймын. 1000 теңге қарызға кетеді. 500теңгесі уақ-түйекке, 500 теңгесі міндеттітүрде құрбыңның туған күніне кетеді. 1500теңгеге ауысса киім алам, мейрамдардаауылға бірдеңе алып беріп жібересің, 500теңге ұялы телефон бірлігіне кетеді. 400 тең-гесін банкомат жеп қалады, сөйтіп қалған500 теңгемен келесі шәкіртақыға жетесің.

СТУДЕНТТЕР шәкіртақыларын қайда жұмсайды екен?

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

2

«Спорт – денсаулық кепілі» демекші, университетімізде «Ақжайық» спорт клубы бүгінгі күнге дейін бірнешедүркін жарыстар өткізіп келеді.

ДЕНСАУЛЫҚ - өмір кепіліДені сау ұрпақ - ұлт болашағы екені белгілі. Еліміз «Қазақстан-

2030» бағдарламасы бойынша барысқа айналу жолында болашағыбұлыңғыр жас емес, тепсе темір үзетін жастар керек екені айдананық.

«Ақжайық» спорт клубы 2002 жылы 1-желтоқсанда ректорТ.З.Рысбеков келісімен университет жанында ашылған еді. Спортсарайында облыстық, республикалық, халықаралық жарыстарұйымдастырылып келеді. Сонымен қоса, студенттердің әр түрліқабілеттеріне орай, секциялар да үздіксіз жұмыс жасауда.

Университетіміздегі секцияларды алып қарасақ, футбол (же-текшісі Антонов Н., Балықов Б.), волейбол ұлдар мен қыздар ара-сында (жетекшісі Бекжанов Н.), баскетбол (жетекшісі СвинцоваТ.), бокс жетекшісі (Кубашев Т.), дзюдо (жетекшісі Бекбаев С., Төле-генов Б., Исмағұлов Қ., Бисалиев С.), қазақ күресі (жетекшісі Ха-санғалиев Т.), армрестлинг және гир тасын көтеруден (жетекшісіШандозтегі А.), жеңіл атлетика (жетекшісі Усачев С.), шейпинг(жетекшісі Клименко Т.) секілді ойын түрлерін қамтиды. Биылғыоқу жылында студенттер 64 рет жарыс өткізіп, жарысқа қатыс-қан. Сенбі-жексенбі күндері шахматтан іріктеу жарысы, дойбы менволейболдан жарыстар өтіп тұрады. Сонымен қоса бір айта ке-терлік жайт, «Ақжайық» спорт клубында бес спорт қайраткері,алты спорт шебері және екі еңбек сіңірген жаттықтырушы бар.

«Ақжайық» спорт клубы төрағасы болып ҚР еңбек сіңіргенспортшысы, алты рет халықаралық дәрежедегі спорт шебері,жиырма бестен астам «КСРО спорт шебері» және «ҚР еңбек сіңіргенжаттықтырушысы» атағын алған Жардемов ЖұбанышқалиСадырұлы қызмет етеді.

«Елбасының «Қазақстандық азаматтар 30%-ға дейін бұқара-лық спортқа тартылуы тиіс» деген жоспарын алға мақсат етіпкелеміз. Біз «Дене тәрбиесі және спорт пәндері» кафедрасыментығыз байланыс жасаймыз. Университетте 60-тан астам спорт-тық жарыстар, соның ішінде дәстүрлі студенттер спартакиадасы,спорттың тоғыз түрінен және университет оқытушылары мен қыз-меткерлеріне арналған «Денсаулық» спартакиадасы спорттыңтөрт түрінен өткізіліп тұрады. Дәстүрлі «Денсаулық» спартакиа-дасы биыл 53-ші рет өткен болатын. Әр жарыста дәрігерлер келіп,студенттердің денсаулығын қадағалап тұрады. Ал студенттергекелетін болсақ, студенттердің көбі спортқа енжар қарайды»,- дейдіЖ.С.Жардемов.

Шаралар мейрамдарға байланысты да, былайғы уақыттардада өтіп тұрады. Алып қарасақ, кешегі күні Ұлы Жеңістің 65 жылдықмерейтойына орай оқытушылар мен қызметкерлер арасында 3-5мамыр күндері Ректор кубогіне арналған волейбол жарысы өтті.Аталған шараға 8 командадан 82 спортшы қатысты. Жарыстытамашалауға соғыс ардагерлері Сарсенғалиев Ғұмар Жұмабекұ-лы, Букаткин Павел Романович, Турашев Қарасай Тұрмақұлы,Сүйіншалиев Қалам Жұмашұлы келіп, ризашылықтарын білдіргенболатын. Жарыс қорытындысы бойынша: I орынды Мәдениет және

өнер институты (жауапты ДТ каф. аға оқытушысы А.Т.Шандоз-тегі), II орынды Экономика және басқару институты (жауапты ДТкаф. оқытушысы Т.А.Базартаев), III орынды Педагогикалық фа-культет (жауапты ДТ каф. аға оқытушысы А.Х.Жұмағалиев)иеленсе, үздік ойыншылар қатарына Мұхамбетова Жанар (Мәде-ниет және өнер институты), Баудиярова Эльянора (Экономикажәне басқару институты), Молдағалиев Байжан (Педагогикалықфакультеті) енген болатын. Жабылу салтанатында жеңімпаз ко-манда Ректор кубогімен және бірінші дәрежелі дипломмен, алжүлдегер командалар дипломмен, бағалы сыйлықтармен мара-

патталды. Студенттерге арнап іс-шаралар үздіксіз өткізіліп-ақ келеді. Ең

бастысы студенттердің белсенді қатысуы екені белгілі. Денімізсау, сымбатымыз келісті болуы үшін спорт саласына белсендіқатысайық.

Жардемов Жұбанышқали Садырұлы 1952 жылы Орда то-пырағында дүниеге келген. 1960 жылы Чапаев ауданы, 1-мамыр-да мектеп-интернатының табалдырығын аттап, 1970 жылы Ордаауылындағы М. Горкий атындағы орыс-қазақ орта мектебін бітіреді.

1970-72 жылдары Кеңес әскерінің қатарында болған. 1973 жылыОрал жөндеу зауытында то-карлық жұмыс істеп жүріп,Орал мемлекеттік педагоги-калық институтының денешынықтыру факультетінетүседі. Институтта оқыпжүрген кезінде самбо күре-сінен КСРО спорт шеберіҚамеш Исмағұловтың же-текшілігімен 1 жыл ішіндебүкілодақтық «Буревестник»студенттер қоғамының жәнеҚазақ ССР-нің құрама коман-дасының мүшесі болды.1975 жылы Витебск қаласын-да өткен бүкілодақтық «Бу-ревестник» студенттерқоғамы жарысының чемпи-оны болып, «КСРО спорт ше-бері» атағын қорғады. 1977 жылы Липецк қаласында өткен бүкіло-дақтық «Буревестник» жарысының чемпионы атанды. ЖОО1977 жылы бітіріп, институтта оқытушы қызметіне қалдырылады.1977-84 жылдары Орал облысы бойынша самбо күресінен аға жат-тықтырушы қызметін атқарды. 2002 жылынан бері университетжанындағы «Ақжайық» спорт клубының төрағасы қызметінабыройлы атқарып келеді.

Г.БИЯШЕВА.

23

айлық фестивалінің жеңімпаздары анықталды3 орын – Туребаев Арген - сәндік-қолданбалы өнер

бөлімінің 1 курс студенті.

ХОРЕОГРАФИЯ: (Жеке)1 орын – Жаратылыстану бөлімі.2 орын – Филология бөлімі.3 орын – Педагогика және психология бөлімі.

ХОРЕОГРАФИЯ: (Топтық)1 орын – Педагогика және психология бөлімі.2 орын – Қазақ тілі мен әдебиеті бөлімі.3 орын – Жаратылыстану бөлімі.

АСПАПТА ОРЫНДАУ ШЕБЕРЛІГІ: (Жеке)3 орын – Онгаров Эльдар - сәндік-қолданбалы өнер бөлімінің

1 курс студенті.

АСПАПТА ОРЫНДАУ ШЕБЕРЛІГІ: (Топтық)2 орын – Қазақ тілі мен әдебиеті бөлімі.3 орын – БҚМУ колледжі.

ҮЗДІК ҚОЙЫЛЫМ:1 орын – Қазақ тілі мен әдебиеті бөлімі.2 орын – Жаратылыстану бөлімі.3 орын – БҚМУ колледжі.

КӨРКЕМ СӨЗ ШЕБЕРЛІГІ: (проза)1 орын – Калиев Жазира - жаратылыстану бөлімінің 2 курс

студенті.2 орын – Сейтимов Олжас - қазақ тілі мен әдебиеті бөлімінің

1 курс студенті.3 орын – Адиев Дулат - дене шынықтыру және БӘД бөлімінің

2 курс студенті.

КӨРКЕМ СӨЗ ОҚУ ШЕБЕРЛІГІ: (поэзия)1 орын – Қайсағалиев Қайырбек - жаратылыстану

бөлімінің 3 курс студенті.2 орын – Абдрахманова Мақпал - қазақ тілі мен әдебиеті

бөлімінің 1 курс студенті.3 орын – Досмурзина Айшагүл - тарих бөлімінің 1 курс

студенті.

ЖАЗБА АҚЫНДАР МҮШАЙРАСЫ:1 орын – Мурсалова Жұмагүл - қазақ тілі мен әдебиеті

бөлімінің 2 курс студенті.3 орын – Оспанғалиева Айгерім - БҚМУ колледжінің 1 курс

студенті.

ҮЗДІК РЕЖИССЕР:1 орын – Жаратылыстану бөлімі.2 орын – Филология бөлімі.3 орын – Сәндік қолданбалы өнер бөлімі.

ЕҢ ҮЗДІК ХОРЕОГРАФИЯЛЫҚ ҚОЙЫЛЫМ ЖЕТЕКШІСІ:1 орын – Педагогика және психология бөлімі.2 орын – Жаратылыстану бөлімі.3 орын – Филология бөлімі.

ЕҢ ҮЗДІК ҰЙЫМДАСТЫРУШЫ СТУДЕНТТІК ДЕКАН:Ешимова Жанбота-жаратылыстану бөлімінің 2 курс сту-

денті

ЕҢ ҮЗДІК БЕЗЕНДІРУШІ - Тарих бөлімі

БЕЛСЕНДІЛІК ТАНЫТҚАНЫ ҮШІН - Латанов Николай – ма-тематика және информатика бөлімінің 3 курс студенті.

Мейрамгүл СРАЛИЕВА.

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

3

Жаратқанның бұйырмысымен 1965жылы Ресейдің Қызыл алаңында бір ұшақадам, яғни 70-тен астам қаза тапқандажалғыз ғана адам аман қалған болса, олСәбит Досанов болатын. Мамыр айының13-і күні Ж. Молдағалиев атындағы фи-

Ой саларлық кеш...

Ұлы Отан соғысы миллиондаған адам-ның өмірін алып кеткен, талай боздақтықыршынынан қиып,ананы жесір, баланыжетім еткен еді. Қанды шайқастарға толыкүн мен түндер ешқашан ұмытылмақемес. Ол мәңгі есімізде сақталмақ. Қанмайданда қан кешкен батырларымыздыңесімін жас ұрпақтың есінде мәңгі қалды-ру - баршамыздың азаматтық борышы-мыз екені де ақиқат. Сұм соғыстың кесі-рінен еліне, туған жеріне оралмай, жатжердің топырағы бұйырған отандастары-мыз да жетерлік. Ұлы Отан соғысы жыл-дары біздің университет қабырғасынанда оқытушы аспиранттардан құралған30 адам және 150-ге жуық студенттермайданға аттанған болатын. Соғысқа ат-танған адамдардың өз өмірін аямастан

Ұлы Жеңіс жасасын!Отанның бостандығы үшін арпалысуғадайын екені соғыстың басынан-ақкөрінген. Олардың арасында соғыс тех-никалары мен құралдарын ұршықша иіріп,жете меңгерген жандар да өз өңірімізденкөптеп шыққаны мәлім . Жыл сайынЖеңіс күніне орай облысымызда әр түрлішаралар өткізіліп отырады . Жеңістің

65 жылдығына арналған М.Өтемісоватындағы БҚМУ-да «Ұлы Жеңістің жаң-ғырығы» атты мерекелік концерт болыпөтті. Ардагерлерге құрмет көрсетіп, олар-ды ардақтау, жастар бойына адам-гершілік, патриоттық сезімді ұялату мақ-сатында өтіп отырған бұл дәстүрлі ша-раға кештің құрметті қонағы ардагерлер-

Ұлы Жеңіс жасасын!Ұлы Жеңіс жасасын!

лармония залында сыни жазушы,Оңтүстік Қазақстанның тумасы СәбитДосановпен кездесу өткен болатын.Кештің қонағы болып белгілі ақын Ақұш-тап Бақтыгереева, жазушының жанжары Құралай және университетімізденСерікқали Шарабасов қатысты. Жазу-шының «Ұйық», «Тұйық», «Намыс найза-ғайы» «Қыран мен жылан» секілді кітап-тары оқырманның көңілінен орын алғанболатын. Жазушының айтуынша, өміржолында он шақты рет ажалдан аман

қалған екен. Кеште сыншы сын өнерінеқалай келгенін, өмірінен сыр шертерлікойларын айтты. Бұл кешке БҚМУ студент-тері мен мектеп оқушылары, яғни дарын-ды балаларға арналған №11 мектеп ли-цейі мен қазақ-түрік лицей оқушылары

қатысып, шығармаларынан үзінді оқыды.Оқырмандардың тілегі қаламызды шығар-масына қосу еді.

Халқымыз ақын, жазушыларға кендеде, кенже де емес. Алайда, сынай жаза-тын жазушы жандар аз болатын. Қай кез-де болмасын «елім» деп соққан жүрегібар жандарға, халқымыз «ерім» депқарайтыны сөзсіз.

Болашақта осындай ағаларымызкөбейе берсін демекпіз.

Өз тілшіміз.

Многоуважаемыйпрофессор Рысбеков Т. З.,я благодарю Вас за отличнуюподготовку к аккредитации

университета и за удивительнуюатмосферу доброжелательностии теплого гостеприимства,созданную для всех членов

экспертной комиссии. Я оченьрад, что имел возможность

посетить университет. Надеюсьна наше активное сотрудниче-

ство в будущем.Прошу Вас передать мой сердеч-ный привет и благодарностьвсем Вашим коллегам.

Искренне Ваш, профессор, д.ф.нАлександр ФЕДОТОВ,

председатель ВАК Болгарии,директор Центра восточных языков

и культур при Софийскомуниверситете Св. Климента

Охридского

Благодарность

мен бірге университет ұжымы қатынас-ты. Салтанатты жиында университетректоры Рысбеков Тұяқбай Зейітұлықұттықтау сөз сөйлеп, Ұлы Отан соғы-сының ардагерлерін «Қазақстан Респуб-ликасының ғылым саласына қосқан еренеңбегі үшін», «Ы.Алтынсарин» төсбелгі-лерімен және Қазақстан РеспубликасыБілім және ғылым министрлігінің Құрметграмоталарымен және алғыс хаттарменмарапаттады. Сонымен бірге универси-тет төсбелгісі, Құрмет грамоталары жәнеалғыс хаттар табыс етілді. Кеш барысын-да соғыс жылдарындағы университет та-рихы жайында фильм мен театрланды-рылған қойылым көрсетіліп, «Кестеліорамал», «Нам нужна одна Победа»,«Если б не было войны», «Әлия менМәншүк», «Журавли», «Поклонимся ве-ликим годам», «День Победы» сындыәндер шырқалды.

22

Өмір әрбір адамға ғаламат зор баға жетпес сый – күш-жігерге толы жастықты, арман-үмітке, тілек пен білімге,күреске, ұмытылмасқа толы, үміт пен сенімге толы жас-тық дәуренді береді.Жалында ! Өрле! Шарықта!Қырандай көкте қалықта!Ерінбе! Ізден! Жалықпа!Самға да ұмтыл ғарышқа!Бір ай көлемінде болған байқау әр студенттің жүрегінде ерек-

ше із қалдырды деген ойдамыз. Өйткені, бұл шараны ұйымдас-тырушылардың негізгі мақсаттарының бірі - студент жастар-дың мәдени, рухани дамуына, шығармашылық өсуіне жағдайжасап, жаңа талантты жастарды табу және оларға қолдау жа-сау. Университет бөлімдерінің талантты жастары байқауғабелсене қатысып, өз бөлімдерінің намысын қорғауда алдарынажан салмады. «Студенттік көктем – 2010» фестивалінің жабы-лу салтанатында университетіміздің ең мықты, ең жүйрік, еңдарынды студенттері марапатталып, сахнада өнерлерінкөрсетті. Бұл байқауда жеңімпаздарды анықтау қиынға соқты,өйткені барлығы да жоғары дайындықпен қатысып, қазыларалқасының көзайымына айналды. Фестиваль қорытындысыбойынша Бас жүлдені – Қазақ тілі және әдебиеті бөлімі,І орынды – Жаратылыстану бөлімі, ІІ орынды – БҚМУ кол-леджі, ІІІ орынды – Сәндік-қолданбалы өнер бөлімі қанжы-ғасына байлады.

Ілияс Жансүгіров: «Жас мұраты, білім, тәлім – талабы...Өнер, оқу – жастықтың қару-жарағы», - деп дәл айтқан. Қазіргі

студент жастарымыздың бойында білімге, өнерге деген құлшы-ныс болуы керек. Ал студенттік көктем секілді байқаулар жас-тардың шығармашылық өрлеуіне, қабілеттерінің артуына үлкенсептігін тигізеді.

«БҚМУ интеллект-2010» зияткерлік ойыны (қазақ тілінде) –Асылханова Елдана - қазақ тілі мен әдебиеті бөлімінің 3 курсстуденті.

«БҚМУ интеллект-2010» зияткерлік ойыны (орыстілінде) – Тлепкалиева Айзада - жаратылыстану бөлімінің 1курс студенті.

«БҚМУ интеллект-2010» зияткерлік ойыны (ағылшынтілінде) – Манасов Жансерік - тарих бөлімінің 1 курс студенті.

«БҚМУ ЖІГІТ СҰЛТАНЫ-2010» сайысы:«Шымыр жігіт-2010» - Төлегенов Алмаз - заң бөлімінің 1

курс студенті.«Өнерпаз жігіт-2010» - Билялов Жасөмір - би және саз

бөлімінің 2 курс студенті.«Білімді жігіт-2010» -Темірғалиев Нұржан - тарих бөлімінің

1 курс студенті.

ЕҢ ҮЗДІК ЖҮРГІЗУШІ:Жумиева Сандуғаш - қазақ тілі мен әдебиеті бөлімінің 3

курс студенті.Құсайынов Болатбек - қазақ тілі мен әдебиеті бөлімінің 3

курс студенті.

ЭСТРАДАЛЫҚ ӘНДЕР: (патриоттық)1 орын - Юнусова Эльмира - тарих бөлімінің 3 курс сту-

денті. Саркулов Айымбек - тарих бөлімінің 1 курс студенті.2 орын - Оразғалиева Бұлбұл - математика және инфор-

матика бөлімінің 1 курс студенті.3 орын – Маликова Нұрлы - қазақ тілі мен әдебиеті бөлімінің

1 курс студенті.

ЭСТРАДАЛЫҚ ӘНДЕР: (еркін)1 орын – Аманғалиев Ержан - қазақ тілі мен әдебиеті

бөлімінің 1 курс студенті. Тасқалиева Гүлсезім - қазақ тілі менәдебиеті бөлімінің 2 курс студенті.

2 орын – Аябова Алина - филология бөлімінің 1 курс сту-денті.

«Студенттік көктем – 2010»

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

4

Талай таланттарды қанат қақтырып, өмірден өз жолдарын табуға жол салғанкиелі қара шаңырақ - М.Өтемісов атындығы Батыс Қазақстан мемлекеттік универ-ситетінде 2010 жылдың 25 мамыр күні ІХ Халықаралық шығармашыл жастар фес-тивалі аясында өткізілген байқаудың «Үздік әдеби» номинациясының иегері, Мем-лекеттік сыйлықтың лауреаты, көрнекті жазушы Хамза Есенжанов пен ақиық ақынТайыр Жароковтың туғанына 100 жыл толуына арналған қалалық «Қос алыбыхалқымның...» атты жыр мүшәйрасының Бас жүлде иегері, М.Өтемісов атындағыБатыс Қазақстан мемлекеттік университетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімінің 4курс студенті, ерекше талантымен облыс, республика көлемінде танылып жүргенжас ақын Талғат Мықидың «Қылшыққұм» атты жыр жинағының тұсаукесер рәсіміөтті.

Ақын – Өлеңмен ойлайды, Өрнекпен толғайды.

Махамбеттей баһадүр батырлар мендүлдүл ақын-жазушылар түлеп ұшқан киеліОрда топырағының перзенті Талғаттың«Қылшыққұм» атты жыр жинағы жарыққашықты. Талғаттың талай белестерді бағын-дырып, үлкен жетістіктерге жетуі осындайкиелі Орданың топырағынан нәр алғанынандесек артық айтпаған болар едік.

«Қылшыққұм» кітабының тұсаукесеррәсімінде ақынның жыр жинағына «Талғаттуралы трактат немесе жаңа жинаққа пікір»жазған академик Қ.Жұмалиев атындағыәдеби бірлестік жетекшісі, ғалым-ұстаз Сер-ікқали Ғабдешұлы Шарабасов сөз алып, та-лант иесіне жылы лебізін білдірді. Кеш уни-верситет ректораты атынан Тәрбие жұмы-сы және жастар саясаты жөніндегі прорек-тор Түймеш Малбағарқызының сөзімен жа-лғасын тапты. Жыр жинақтың тұсаукесеррәсіміне келген шақырулы қонақтар қалалық«Жайық үні» қоғамдық-саяси газетінің басредакторы Мира Хамзақызы Шүйіншалиева,«Ақберен» ақындар мектебінің жетекшісіТалап Таймасұлы Қуаныш университет рек-торатына алғысын айтып, жас талант иесі-не апалық-ағалық тілектерін жолдады. Тұса-укесер рәсімінде жас ақынның «Ерлік – ба-балар ұраны», «Алғашқы адымдар», «Қазақ-пын» және т.б. өлеңдері оқылды.

Жыр жинағы М.Өтемісов атындағы Ба-тыс Қазақстан мемлекеттік университетініңБАҚ және баспа орталығында 100 данаменсапалы әрі көркем дайындалып шыққан. Та-лғаттың «Қылшыққұм» атты кітабының жа-рыққа шығуына қолдау көрсеткен универ-ситет ректоры, «Парасат» орденінің иегері,тарих ғылымдарының докторы, академикТұяқбай Зейітұлы: «Төрт жыл ішінде бәйге-ден бәйге қоймай, университет намысын туқылып желбіретіп жүрген Талғатқа жыр жи-нағының жарыққа шығуына қолғабыс көрсе-туімдегі бар мақсатым – ағалық қамқорлық,азаматтық парызымды өтеу. Өйткені, олтүбінде бір түгелдей халықтың баласына ай-налады», - деді өз сөзінде.

Расында ақын болу оңай емес. Ақынныңбір сөзі халықтың ортасында жүрсе, бір сөзіқалтасында жүреді. Өзінің туындыларыменоблыс, республика көлеміне танылып жүргенТалғат өз оқырмандарын тауып, халқыныңардақты ұлына айналады деген сенімдеміз.

«Қазақ филологиясы» кафедрасыныңоқытушысы, Талғаттың кураторы Зейнолла

Жақсылықұлы Мүтиев жыр жинақ туралыөз пікірін айтып, шәкіртінің өлеңдерін талдап,«Қылшыққұм» жинағының бөлімдерімен та-ныстырып өтті. «Қылшыққұм» жинағы негізгітөрт бөлімнен тұрады: «Мен қазір мазалы-мын», «Самға! Самға жетім көңіл жетімек»,«Қызғалдақ – қыздар», «Өлең үшін өлер ем».Әр бөлімде өз тақырыбына сай жас ақын-ның туындылары беттелген.

Жүрегін тербеген жырды қағазға төгіп,қарапайым ғана болмысымен шымыр дашынайы, терең мағыналы өлең жолдарынөрнектеген кештің басты кейіпкері ТалғатМықи өзінің осы ақындық жолға қалай кел-гендігі және жинағы туралы қысқаша айтыпөтіп, қандай қиын кез болса да, әр кез жаны-нан табылған Түймеш Малбағарқызына,өзінің осындай биік белестерден көрінуінесептігін тигізген ұстаздарына алғысынбілдірді.

Кеш соңында Талғаттың ақындықөнердегі досы, университетіміздің 2009 жыл-

ғы түлегі Мұрадым Мирланов, жастар қоғам-дық бірлестігінің Президенті Алмагүл Исма-гулова жүрекжарды тілектерін білдіріп, гүлшоғын табыс етті.

Ұстаздардың ұстазы Меруерт Жолды-қайырқызы киелі Орда топырағының пер-зенті, дарынды талант иесіне ақ батасынберді.

Жүрегімен жыр қашаған ақынның өлең-дері өмірлік өнеге беретін жыр шумақтары-нан құралған. Ақын – өз заманының ар-ұжда-ны. Ол болашақ үшін өмір сүреді. Оның жандүниесінен ақтарылып шыққан өлең жолда-ры - оқырман жүрегін серпілтіп, шымырла-тып, кейде жылатып, кейде қуанышқа, кей-де қайғыға шомылдырған әсерлі дүние. Тал-ғаттың ерекше дарындылығы туралы сөзбенайтып жеткізу мүмкін емес. Оның жанынтүсіну үшін өлең жолдарына үңілу керек. Жасақынға «Алдыңнан ақ күн тусын, Өмірдежолың болсын», биік белестерді бағындырабер демекпіз!

Үміт ЖӘҢГІРОВА,студент.

РУ СҰРАСУ БІЛЕМІЗ БЕ?

«Қайда барсаңдар да жүрген орталарыңнан ру сұрасыңдар, ру сұраспайжатып үйленбеңдер», - деген үлкендердің сөзін бала кезімізде жиі еститінбіз.Есейе келе ру туралы айтып жататын үлкендерді көрмейтін секілдіміз.

Ілкі замандардан бері қазақтар берісіауыл-аймақ, арғысы мемлекет қауіпсіздігінқамтамасыз ету мақсатында көрші ауыл-дармен туыстық қатынас орнатуға талпы-нған. Ондайда «үйірі басқаны ноқта қосады,атасы басқаны неке қосады» деп неғұрлымалыс жерден қыз алысып, қыз берісуді жөнсанаған. Оның өзіндік мәні тым тереңдежатыр. Ең әуелі, қазақ өз арасынан кем де-генде жеті ата араламаған, ру ішінен бір-бірінен қыз алысып, қыз берісуге тыйымсалу қан тазалығы мен осы арқылы ақыл-есі, дені сау ұрпақ өрбіту қамынан туында-ған салт қалыптастырған. Сондай-ақ «жерайырылса шым бітейді, ел айырылса қызбітейді» сөзі арадағы кикілжіңдер түбінде қызалысып, қыз берісу арқылы шешілгенін ай-тып отыр. Ал неге жеті атаға дейін қыз алыс-пайды десек, ең біріншіден, қан тазалығыүшін. Жеті атаға дейін қазақта бауыр болыпесептеледі. Егер қандас адамға үйленетін

болса, дүниеге келген сәби аурушаң, не-месе дауна ауруына шалдығатынын ме-дицинада дәлелдеген.

Қазақ қыздарының арасында шетелазаматтарына тұрмысқа шығып жатқан-дары бар. Оның ұшы қан тазалығында жа-тыр. Қазақтың қаны «таза» дейді екен.

Сонау, ХV ғасырда Жәнібек ханға Өте-бойдақ емші «Тұқым қуалайтын аурудыемдеу қиын. Алдын алудың ең бірінші жолыжеті атаға дейін қыз алыспау» деген.

Ал қазір жастарымыз еліктегіш деп теайтылып жүр. Еуропаның мәдениетіне, киімкиісіне еліктегені дамып келе жатырғаны-мыздың бір көрінісі шығар мүмкін. Ең бас-тысы сана-сезімімізге сай салт-дәстүрімізді сақтап, дәстүрлі құндылықта-рымызды жоғалтпай, тек үйленерде не үйболарда емес, жүрген ортамыздан ру сұра-сайық, достар!

Гүлсезім БИЯШЕВА.

n Жас талант

21

Қазір қайда барсаң да қолындағы кішкентай ғана қорапшаға үңіліп жүрген бірадамды кездестіресің. Мейлі көшеде жүрсе де, мейлі қоғамдық көлікте жүрсе деқасынан бір елі қалмайтын - «ұялы» телефон. Қазіргі таңда еңбектеген баладанбастап, еңкейген кәріге дейін ұстайтын сымсыз телефон сенімді серікке айналған.«Мен телефонсыз бір күнімді елестете алмаймын» дейтін жандарға қарап тұрып,кезіндегі әке-шешелері телефон ұстап туды ма екен деп таңқаласың. Алайда, қазіргіақпарат заманында сымсыз телефонды пайдаланса жеңілірек секілді.Ең бірінші,жақындарыңнан байланысыңды үзбейсің немесе балалары сабақтағы ата-аналарұл-қызының аман-есен екенін біліп отырады, сонымен қоса уақытты үнемдейсің.Сол «кішкене ғана қорапша секілді» ұялы телефонның тарихы 1875 жылдың 2 мау-сымынан басталған. Бостон университетінің Шешендік өнер мектебінің профессо-ры Грехем Белл ең алғаш рет байланыстырушы сымдардың көмегімен өзкөмекшісінің даусын естиді. Өнертапқыш шотландтықтың бұл жаңалығы тарихбетінде «телефон» деген атпен қалды. Бір қызығы, өнертапқыштың есімі ағылшынтілінен аударғанда, «қоңырау» деген мағына береді. Арада бір ғасырға жуық уақытөткенде ең алғашқы ұялы телефондар пайда болды. Иллинойс технологиялық ин-ститутының түлегі Мартин Купердің өнертапқыштық бұл жаңалығын қазір әлемхалқының жартысына жуығы күнделікті қолданып отыр.15 миллион 300 мың халқыбар Қазақстанның шамамен 5 миллион 600 мың тұрғыны ұялы байланыс құралынтұтынушылар санатына кіреді.

ТЕМЕКІ ТАРТУШЫөзін де, өзгені деУЛАП ЖҮР

Мұны жасөспірім баладан ата сақалыаузына түскен қарияға дейін «беске»біледі. Сөйте тұра бірі соған құмартса,екіншісі тыйым салмайды. Өкпем өзімекерек-ау деп бір сәт ойланбайды. Қазіргіқоғамда жасы да, жасамысы да қатаротырып арақ ішіп, бастары біріксе бұрқы-ратып темекі тартады. Қоғам түгіл темекітүтінімен уланған деп, көпке топырақшашу қиянат. Көбіне бұл жиіркенішті әдет-ке жастардың теріс жолға түскендері үйіркеледі. Осыған тосқауыл қойып, жол бер-меу үшін, мүмкін темірдей тәртіп пентөзімділікті талап ететін заң керек шығар.Онда «Темекі тартуға тыйым салынады»деген жазу болса, шылымқұмарлар қата-ры сирексір еді.

Бір таңқаларлығы көгілдір экранда, га-зет-журнал беттерінде темекілерді жар-намалай келіп, «Шылым шегу сіздің ден-саулығыңызға зиянды» деп «ескертіп»қояды. Бұған да шүкір. Әйтеуір тартқанадам ең болмағанда бір тал темекінің құра-мында қандай химиялық заттардың барекенін білмесе де, шылым шегудің денса-улыққа жақсылық әкелмейтінін іштей бол-са да ұғынады ғой.

Кейбіреулер тамаққа тойып алып, те-

Ұялы телефондыпайдаланған

кезде қапердежүрер қағидалар

АҚШ-та ұялы телефонды құнарлан-дырудың жаңа әдісі ойлап табылды. Олүшін енді велосипед тебу кезіндеөндірілген энергия пайдаланылмақ.

Ұялы телефонмен жасалған алғашқынағыз байланыстың тарихы 1973 жыл-дың 3 сәуірінен басталады. Ұялы байла-ныс компаниясының қызметкері МартинКупердің зерттеулер бөлімінің басшысыБелл Лабзға Нью-Йорк көшелерінде се-руендеп жүріп соққан қоңырауы ұялытелефонмен алғашқы байланыс орнатусаналады. Купердің өзі таратқыштансигнал жіберу хаттамасының негізгі құра-стырушысы еді. Ал ол қолданған теле-фон Ұялы байланыстың адам денсаулы-ғына әсерін зерттеуші ғалымдар байла-ныс орнатудың алғашқы 3-4 секундын-да сөйлеспей қоя тұруға кеңес береді.Себебі, бұл сәтте электромагниттік то-лқындардың әсері өте көп болады екен.Телефонның салмағы, яғни ең алғашқыұялы телефон 1,15 килограмм тартатын.Ұялы телефондардан шығатын жиіліктераса қауіпті саналмайды, бірақ телефон-дарды бас, ми, жүрек тәрізді үздіксізжұмыс жасайтын ағзалар маңында ұста-мау керек.

«Саусақ сияр жері жоқ» деп айтыпкеткендей, кішкентай ғана сымсыз те-лефонның қазіргі кездегі атқарар шаруа-лары көп-ақ. Алайда, техникалық құрал-дардың бірі болғандықтан, адам ағзасы-на зиянды әсерін тигізетіні анық.Сол себепті мынадай ұсыныстар-

ды қабылдаған жөн:- Ұялы телефонмен сөйлескен кезде

балалардан алыс жерде болу керек. - Аяғы жүкті әйелдер ұялы телефон

қолданбауы керек, не үйде ұялы теле-фон жабық ұсталуы қажет.

- Әсіресе нерв жүйелеріне әсер ете-тіндіктен, балалардың ұялы телефонқолдану жастары кешіктірілуі керек. /18жастан бұрын қолдану ұсынылмайды./

-. Ұялы телефонның мидан алыс бо-луы қамдалуы керек.

- Ұялы телефон арқылы қысқа сөйле-су әдетке айналу керек, қысқаша мағл-ұмат берілетін кезде SMS қолданылуыкерек, ұзын мерзімді сөйлесуді насихат-тайтын компанияларға кедергі жаса-луы қажет.

- Ұялы телефондар ең көп радиациятарататын кез – телефон шырылда-ған кез және сіз терген нөмірге байла-ныс құрған кезі. Сол кездерде телефон-ды басыңыздан алыс ұстауыңыз керек.

- Қарапайым телефон, яғни кабельдітелефон болса сонымен сөйлесу керек,осындай телефон болған кезде ұялытелефон жабық тасталуы керек.

- Топтық тасымал көліктеріндеэлектрондық хабарласу жүйелері бо-лымсыз әсер етеді. Сондықтан, жолапатынан аулақ болу үшін көліктердеұялы телефон жабық ұсталуы қажетекен.

Міне, аз уақытта қыруар жұмыс атқ-аратын, ақшаны бірлікпен қоймайтын,мобильді агенттің салдарынан түнгі 2-3-ке дейін ұйқы бермей тұрып, таңмен ертеоятатын (будильник), ескертсең кезде-су мен туған күндерді жатқа айтып ұмыт-тырмайтын (напоминание, заметка), еңбастысы алыспен де, жуықпен де қаты-насты үзбейтін ұялы телефонды пайда-ланғанда бас, ми, жүрек тәрізді үздіксізжұмыс жасайтын ағзалар маңында ұста-мау керектігін есте ұстаған дұрыс.

Гүлсезім БИЯШЕВА.(Ғаламтордан алынды)

мекі тартсаң тамақтың тез сіңуіне көмек-теседі десе, енді бірі оның түтінін аузыңатолтырып алып ыстасаң тістің ауырға-нын қойдырады дейді. Бәз біреулер «шы-лымқорларды жылан шақпайды» деп сәу-егейлік танытады. Егер ол тамақтысіңдіріп, тісті қойдырып, жыланға шақтыр-маса, өкпе неге жүрісінен жаңылып сы-рылдайды?!

Сол пайдасының зияны көп темекініңқорабының сыртқы бетінде көзге көрінер-көрінбес кішкентай әріптермен «Кәме-леттік жасқа толмағандарға сатуға тый-ым салынады» деген жазу бар. Алайдакөшеде ойнап жүрген бес жасар балағаақша ұстатып жіберсең, қалаған темекіңдіәкеліп береді. Егер жасы жетпегендергесатылмаса, мүмкін мектеп оқушыларыдүкендерден «қымбат дүниелерін» алаалмай, түрлі тосқауылдарға тап болса,шылымқұмарлық саны азаяр ма еді?! Бірақолай болмай тұрғаны өкінішті-ақ. Қысқа-ша тұжырымдама: сақтық пен қорғаныссәл бәсеңдесе-ақ қауіп пен қатер бойкөтере бастайтынын ұмытпағанымызабзал.

Ақбөбек ГУБАЙДУЛЛАЕВА,02103-топ студенті.

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

5

Жастарды шешен сөйлеп, салмақты ойтүйіп, тың идея мен ұтымды ұсыныс ай-туға бейімдейтін дебат ойындарының об-лысымыздағы даму барысының деңгейіжоғары екендігін 22-мамыр күніМ.Өтемісов атындағы БҚМУ-дың киелі ша-ңырағында оздырылған облыстық турнир-ден анық аңғаруға болады.

Әсіресе, бұл ойында өзінің сөйлеу мәне-рімен, сөз саптау шеберлігімен, көпшілікалдында ой қозғау қабілетімен ерекшекөзге түсіп, турнир қорытындысы бойын-ша «Үздік спикер» номинациясын жеңіп ал-ған БҚАТУ-дың «Парасат» командасыныңойыншысы Мұратов Еркінді айтуға бола-ды. Сонымен қатар, дебат ойындарына

пы қорытынды бойынша, БҚАТУ-дың «Па-расат» тобы үздік деп танылып, жүлделі Іорынды иеленсе, БҚМУ-дың «Патриот» ко-мандасы ІІ орынға, ал БҚМУ-дың «Жігер»командасы ІІІ орынға ие болды. Жақсыойын көрсеткені үшін ОҚЭК-нің «Жасалау» тобы алғыс хатпен марапатталды.Ойынға әділ баға беріп, төрешілік жасаға-

Тіл - ұлттың тірегі, болмысы, байлығы және рухы. Қандай ұлт болмасын,сол ұлттың ең бірінші байлығы - тілі. Ол өзінің тілімен мақтана алады. Бұлдүниеде ең қатты да, ең жұмсақ та, ең ащы да, ең тәтті де - тіл. Атадан балағамұра ретінде қалып келе жатқан тілімізді қастерлеу - әрбір адамзаттың па-рызы. Адамды мұңайтатын да, қуантатын да, жылататын да, күлдіретін де -тіл. «Тіл тас жармаса, бас жарады» деген ұлағатты сөз осыдан қалса керек.

Ана тілің - арың бұлҚазақстан Республикасының мемле-

кеттік тілі - қазақ тілі. Қазақстанның «Тілтуралы заңы» 1989 жылы 22 қыркүйек-те қабылданды. Сондықтан да 22 қыр-күйек - бүкілхалықтық Тіл мерекесі бо-лып саналады. Бұл күні Қазақстандақазақ ұлтымен қоса, өзге ұлттар менұлыстар тіл мерекесін тойлайды. Ана-мыздың сүтімен келген ана тіліміздіңқадір-қасиетіне әлі де жете алмайжүрміз. Елбасымыздың «2008 жылданбастап бүкіл мекемелердегі іс-қағаздарқазақ тіліне көшуі керек» деген қаулысышыққан болатын. Ендеше, сол іс-қағаз-дары қазақ тіліне көшуге дайын ба? Бұлсұрақ кімді де болса елеңдетпей қоймай-ды. Елбасымыздың бұл жарлығы бас-пасөз беттерінде, көптеген телехабар-ларда өз көрінісін тауып жатты. Сол те-лехабарлардың ішінде «Хабар» телеар-насындағы «Тіл» бағдарламасы ерекшеболатын-тұғын. Бұл бағдарламаның бас-ты мақсаты - қазақ тілінің мәртебесінкөтеру. Оған әр түрлі ұлт өкілдері қаты-

сады. Олар таза қазақ тілінде сөйлей ал-маса да, сөйлеуге талпынады. Осындайтілімізді ұлықтайтын, саналы ой салатынбағдарламалардың көп болғаны көңіліміздібір серпілтіп тастайды.

Ана тіліміздің елдегі қолданылу аясы-на көп мән бере бермейміз. Ал жұртшы-лықтың бір-бірімен сөйлесуіне қарап тұру-дың өзі жиіркенішті. Әсіресе, қалалық жер-лерде мұндай жағдайлар жиі кездеседі.Аузынан шыққан бес түйір сөздің жарты-сын орысша, қалғанын қазақша айтыпқарап тұрады. Байқаймын , солардыңкөпшілігі - қазақтар. Тіпті көкек өз бала-пандарын өзге ұяға басса да, олар өз тілде-рінде сайрайды. Ал қазақтар өзінің туғанжерінде тұрса да, өзге тілде сөйлейді. На-ғыз мемлекет қалыптасу үшін, алдыменоның тілі мықты болуы керек. Жоғары-дағы көш бастап отырған ағаларымыздыңтілі де қуантарлық емес. Тек кейбіреулерінғана мақтанышпен айта аласың. Әсіресе,өз тілі үшін жанын қиып беруге дайын тұра-тын Мұхтар Шаханов ағамызды ерекше

атап өтер едім. Өздерінше, тіл жанашы-рымыз деп кеуделерін керіп, шіренетін-дері де бар. Бірақ, одан түк те шығыпжатқан жоқ. Тіпті үкіметбасының өзі жа-рытып қазақ тілінде сөйлей алмайды.Тәуелсіздік алғанымызға 19 жыл болды.19 жылда әлі дұрыс қазақ тілінде сөйлейалмаймыз. Намыс қайда? Әлде намы-сымыз өзге тілдің аяқ астында езіліп кет-кен бе?

Тіл - ұлттың мақтанышы. Тіліміз бол-маса, мәңгүрт болар едік, жік-жіккебөлініп өзгенің жетегінде кетер едік, онда«қазақ» деген ұлт өкілі болмас та еді...Тіпті кезінде басымызға сондай аласа-пыран күндер туған да еді. Тілімізден,дінімізден, ұлттық байлығымыз бенсалт-дәстүрімізден айырылып қала жаз-дадық емес пе?

«Егер тілім болмаса, мен бүгін-ақөлуге дайынмын» деген екен Дағыстан-ның ұлы ақыны Расул Ғамзатов. Жан-ның жарасын емдеу оңай, ал тілдің жа-расын емдеу қиынның қиыны екені дау-сыз. Тіліміздің таусылмас қоры менқасиетін жырлаудың мәңгілік бітпейтінінақын Ғафу Қайырбеков те өз жырлары-мен тамаша бейнелеп берген. Осы өлеңжолдарымен тоқсан ауыз сөздің тобық-тай түйінін жасасам деймін:

Ана тілім - күшім менің қуатым,Жырым сендік жүрегімнен туатын.Тауысар ма ырысыңды, қорыңды,Тізерлесіп қатар жазса мың ақын.

Гүлмира НҰРҒАЛИЕВА,02103-топ студенті.

жаңадан қосылған ОҚЭК-ның «Жас алау»командасы да өздерінің талаптарынкөрсете білді. БҚМУ-дың «Патриот» тобы-ның ойыншысы Берниязов Ерболат жаңаидеямен, тапқыр ойымен жиналған пар-ламентарияның көңілінен шыға білді. Жал-

ны үшін Жақсығалиева Альфия «Үздіктөреші» атанды. Барлық жеңімпаздарғаарнайы дипломдар мен естелік сыйлық-тар табыс етілді.

Гүлнұр ЖАНТУРИЕВА, «Ақиқат»пікірталас орталығының мүшесі.

ШЫҢДАЛУДЫҢ ҚАЙНАР КӨЗІОйын Ұлы Жеңістің 65 жылдығына орай

өткізілді. БҚО Ішкі саясат басқармасыныңқолдауымен өткен бұл дебат ойындарынБҚМУ «Ақиқат» пікірталас орталығы ЖҚБұйымдастырды. Дебат десе «ішкен асынжерге қоятын» облысымыздың жоғарыжәне арнаулы оқу орындарының белсендіжастары бұл кезекті турнирге мол ынта-жігерлерімен атсалысты. Атап айтсақ,Жәңгір хан атындағы БҚАТУ, ОҚЭК,М.Өтемісов атындағы БҚМУ студентте-рінен құралған командалардың ойынықызықты, тартысты әрі тартымды өттідесек артық айтқанымыз болмас. Ойынбарысында талқыға түскен тақырыптар-дың ауқымы кең, жан-жақты болды. Сая-си жаңалықтарды, республикада болыпжатқан қоғамдық, әлеуметтік, мәдени іс-шараларды саралап отыратын ойыншы-ларымыздың әр тақырыпқа қатысты ай-тар ойы, ортаға салар пікірлері тың әрі тап-қыр болды. Мысалы, үкіметтік емес ұйым-дардың Қазақстандағы қызметі, Қазақ-станның Кеден Одағына мүше болуы сын-ды ауқымды тақырыптарда ой қозғағанжастардың пікірі, шындығында да, назараударарлықтай маңызды әрі мәнді болды.

ШЫҢДАЛУДЫҢ ҚАЙНАР КӨЗІ

n Мемлекеттік тіл

20

Таңғы асты тастамаңызКейбіріміз жұмысқа асығып таңғы асымызды ішпей кетеміз. Енді біріміз семіріп

кетеміз деп әдейі жемейміз. Ал кей адамдардың таңертеңгі асқа тәбеті де болмай-ды. Осы секілді себептермен таңғы асты назардан тыс қалдырамыз. Алайда маман-дардың пікірінше, таңғы ас біздің организмге пайдалы. Сондықтан, оған жүрдім-бар-

дым қарауға болмайды.Таңертеңгі асын тастамайтын адамдар-

дың стреске қарсы тұру қабілеті жоғары бо-лады деп есептейді дәрігерлер.Бұған қосатаңғы ас мидың жақсы ден қоюына жәнеақпаратты есте сақтауына қажет. Дәмді әріпайдалы ас адамның еңбекке деген қабі-леттілігін 30 пайызға арттырады. Сондықтанжұмыс күніңіз ауыр болатын болса, үйденжақсылап тамақтанып шығыңыз.

Ал артық салмақ жинаудан қорқатынадамдарға айтарымыз: таңғы асты ішпеусалмақты түсірмейді, керісінше оның ар-туына ықпал етеді. Бұған қоса, таңғы қуаткөзінен айырылған организм өзін-өзі сақтауинстинктін іске қосып, түскі ас кезінде кало-рияны 2есе артық жинайды. Оның үстінетүскі мезгілде қарын қатты ашып шамаданартық тамақтануыңыз ғажап емес. Алайда,

таңертең жақсылап тамақтануға көбіміздің тәбетіміз бола бермейді.Мамандарпікірінше, бұның себебі - кешкі астың тым ауыр болуында. Өзіңізді таңғы ас ішугедағдыландырудың тағы бір әдісі – таңғы жаттығулар жасау. Әрине оған уақыт қажет.Бірақ бұл адам сымбаты мен денсаулығына пайдасы мол. Егер уақытыңыз тығызболса, таңғы асты өзіңізбен бірге жұмысқа алып барыңыз. Жұмысқа жеткенше қар-ныңыз ашып үлгереді.

Таңғы ас барынша мол пайда әкелу үшін тағам өнімдерін мұқият таңдау қажет.Сусындардан жидек шырыны, минералды су, бір кесе қантсыз шай немесе кофеқолайлы. Сусын организмді оятуға әрі ас қорыту үдерісін бастауға көмектеседі.

Диетологтардың пікірінше, ең тамаша таңғы ас – ботқа. Кез келген ботқа клетчат-ка көзі. Ол тәніміздегі қалдықтарды сыртқа шығарып, күнделікті майдың сіңірілуінбақылайды.

Сүт өнімдерін де назардан тыс қалдырмаңыз. Таңертеңгілік ішілген бір құты сүтнемесе бір кесе сүзбе аса пайдалы.

Темекінітартқаның - өміріңді

құртқаның

Жас пен кәрінің де, қыз бен ұлдың дааузына қыстырып, түтінін бұрқыратыптұрғандарын күнделікті өмірде жиі ұшы-растырып жүрсек те аса мән бере қой-маймыз. Себебі, біз үшін ол үйреншіктіәдет сияқты. Дегенмен осы көк түтінніңкеселді зияны туралы аз айтылып, азжазылып жүрген жоқ. Соны көре тұра,естіп – біле тұра оған құмартушылымыз-ға не себеп? Шынында да темекініңзияндылығы сонда тіпті оның түтінінжұтқан адамға да қауіп. Ғалымдардыңпікірінше, темекі түтінінің өзінде ғана адам

саулығына айтарлықтай жағымсыз зиянкелтіретін 30-дан астам химиялық улызаттар болады және адам организмінеәр қырынан қауіп төндіреді-мыс. Соны-мен қоса өкпе ауруына шалдығушылар-дың 90 %-ы осы темекі тартатындар.Темекі мен оның түтінінің қауіптілігі жассәбилер үшін өте жоғары. Себебі, олар-дың әлі жетілмеген организмі, жүйкежәне қан айналым жүйесі темекітүтінінен қатты зардап шегеді.

Темекі тарту - өте зиянды. Осы зиян-ды әдетке ер адамдармен қоса әйеладамдардың да қызығушылығы артуда.Көшеге шыға қалсақ, қуыс-қуыста,бұрыш-бұрышта екеу-үшеуден иіріліпалып темекіні бұрқыратып тұрған қыз-келіншектерді көру қиын емес.

Жаман әдеттен жиреніп, жақсынәрсеге үйренудің орнына қайдағы бір көктүтіннің құрбанына айналу адамзататаулыға жат нәрсе деп білемін.

Сондықтан да темекіге тәуелді бол-май, деніміз сау, он екі мүшеміз аманболып, салауатты өмір салтын қалып-тастыруда белсенділік танытуға шақы-рамын.

n Денсаулық

Күз бен қыс айлары - денсаулыққаерекше көңіл бөлуді қажет ететін уақыт.Бұл кезде үнемі дәрумендерді қабылдапотырған жөн. Біздер ағзамыз үшін күнсайын қанша дәрумендер қажет екенінбіле де бермейміз. Жеміс-жидектердікептіріп, олардан мол қор жи-науға күз айында мүмкіндіккөп. Салқын тиген кездердеүй дәріханасының пайдасы аземес. Кептірілген жемістердіқайнатып,оның сөлімен емде-лу әсте қиынға соқпайды.Жеміс шырыны да пайдалыекені белгілі.

Ананас шырыны — 16 мик-роэлементтен тұрады екен.Пайдасы: организмді жасар-тып, артық май қорларынқалыпқа келтіреді. Буын қабырғаларынхолестериннен тазалап, белоктыңқалыпқа түсуіне мүмкіндік береді.

Өрік (абрикос) шырыны — калий, фо-лий қышқылына, каротин, В5, магний менфосфорға бай. Пайдасы: қан құрамынжақсартып, клетка құрылымын қалыпқа

Дәрумен - жанның дауасыкелтіреді. Мидың жұмысын жақсартып,артық суларды шығарады. Бірақ қант диа-бетімен ауырғандарға ішуге болмайды.

Сәбіз шырыны - каротинге В, С, Д, Е, Кдәрумендеріне бай. Пайдасы: жүйке жұмы-сын жақсартады, иммунитетті күшейтіп,

көздің көруін жақсартып, тез қартаюдансақтайды. Бірақ өте көп қабылдаған жағ-дайда адамның терісі сарғайып кетуімүмкін.

Бақбақ сөлі — нағыз өмір эликсирі. Пай-дасы: зат алмасуды күшейтеді. Жень-шеньнен кейінгі бірден-бір пайдалы өсімдік.

Бетті дайындаған Е.МҰХАМБЕТЧИН, студент.

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

6

Иә, уақыт зымырап өтсе де, ұлтымыздың басынан өткенталай нәубет кезеңдері тарих беттерінде сайрап жатыр.Сонымен қоса, қазіргі кезеңімізде де нәубет кезеңдердібасынан өткізген көнекөз қарияларымыз да бар екенінжәне олардың жастарға берер кеңесі де зор екенін айт-паса да белгілі. Олардың әр сөздерінен жастарды отанс-үйгіштікке тәрбиелеудің лебі есіп тұрмақ. «Жастарға ай-тар тілегі қандай екен?» деген бағытта Ұлы Отан соғысы-ның ардагері Тұрашев Қарасай Тұрмақұлымен әңгімелес-кен едік.

«Мен 1927 жылы 12 сәуірде Бөрлі ауда-ны Жылысай деген сайдың жағасындадүниеге келгем. Әкем төрт ағайынды

қарапайым адамдарға ұқсап жүрсе, кеш-те көтеріліп отырды. Соғыс аяқталған соң,1947 жылы Москвада білімді жетілдірудеоқып, Москвада болдым. Денсаулығымабайланысты 1952 жылы елге оралдым».

1948-1952 жылдар аралығында Қара-сай Тұрашев Батыс Украина жерінде Ота-нымыздың мүддесін қорғай отырып, со-ғыс қимылдарына белсене қатысып 1952жылы елге оралады.

Елге оралғаннан кейін 1952 жылы Оралпедагогикалық институтының географияфакультетіне келіп оқуға түседі. Бұл кез-

болған. Сол жылдары мектептерді қысқ-артып жатырған болатын. Мен 10 жыл-дықты Орал қаласында «Фабрика народ-ного труда» деген мектепте оқыдым.Көбін Қарағанды шахтасына жібергенболатын. Мен жағдайларыммен бараалмадым. 1944 жылы облыстық ұшқыш-тар даярлайтын мектепке барып, бірақ,жасым 18-ге толмағасын қабылданбайқалдым. Кейін Омск қаласындағы бар-лаушылар даярлайтын училищегетүстім, - деп бастады ардагер-ұстазәңгімесін, - Көптеген кружоктары баручилище болатын. Жеті айға жетпей біркеште жинап алып «оқу мерзімі аяқтал-ды, қару-жарақтарыңды тапсырыңдар»деді. Бұл 1945 жылдың бас кезі болатын.Сол кездегі әскери-соғыс жағдайына бай-ланысты оқуды мерзімінен бұрын аяқта-тып, содан соң Москваға алып кетті.Москваға барып 446-шы атқыштар ди-визиясына бөліндім. Кейін құрамындағыәскерлері азайып қалған 10-шы диви-зияға қосты. Алтыншы қаңтар күні кішілейтенант атағы берілген еді. Училищекурсанттарын осылай соғысқа, БатысУкраина территориясына аттандырды.Бұл кезде Батыс Украинада ОУН, УПАқарулы күштері, Совет өкіметіне, СоветАрмиясына қарсы соғыс қимылдарынжүргізіп жатқан. Бұл кез қиын кезең бол-ды. Жау барлық жерде болды. Күндіз

ры қаншалық?! Еліміздің әр өңірінде ха-лыққа білім беру саласында, аудандық,облыстық деңгейдегі оқу ісінде, респуб-ликаның министрлігінде, басқа да қоғам-дық жұмыс орындарында еліміздіңөркендеуіне үлес қосып жүргеншәкірттері ұстаздың ұстаздық жолын-дағы білімділігін, зиялылығын, мәдени-еттілігін бағалап, сыйлап, құрмет тұта-ды.

Ардагер-ұстаз өмірлік жары МариямМамайқы апамызбен 1952 жылы отба-

сын құрады. Мариям Ма-майқызы да шәкірт тәрби-елеген ұлағатты ұстаз,қазіргі құрметті зейнеткер.

Бір ұл, бір қыз тәрбие-леп , ұлын ұяға, қызынқияға қондырған өнегеліұстаздар отбасы.

Ұлы - Дамир Тұрашевағылшын тілінің жоғарыдәрежелі, білікті маманы.Мамандығы бойынша Мос-ква қаласында еңбек ету-де. Қызы - Аида педагог-тарихшы , итальян тілінмеңгерген. Ленинградтажұмыс істеп жүр. Ұл-қыз-дарынан өрбіген немере-

жиендерінің сүйікті ата-әжесі.Қарасай Тұрмақұлының еңбегі бірне-

ше орден, медальдармен және ұстаздыққызметінде «Қазақ ҚССР ағарту үздігі»,«КСРО ағарту ісінің үздігі» белгілеріменбағаланды. Қазақстан РеспубликасыныңБілім беру министрлігінің құрметті гра-мотасымен марапатталған.

«Қазір ұлдарымыз армияға сұраныпбарады.Әскердің экономикалық жағдайыбіраз жақсарған. Ел көреді, жер көреді.Ал білімділігі жағынан бәрін айтпай-аққояйын, бірақ көп жастарымыз кітапоқымайды. Сауатты ететін, деңгейін, ой-өрісін кеңейтетін ең бірінші сол кітап.Швейцарияда бала мектепке барғаннанбастап «біз кедей елміз. Егер жақсы,ауқатты өмір сүргілерің келсе, ең біріншібілімді болуларың керек» дейді. Жаста-рымыз білімді, тәртіпті, ынталы болуыкерек. Ар, ұят деген нәрселерді жады-нан шығармауы тиіс. Еліміз аман болсын,өсіп-өркендей берсін», - деп ақ батасынберді ардагер жастарға.

Өз тілшіміз.

де соғыс кезінде эвакуацияға ұшырағанбатыс аудандардан келген білімді, ғылы-ми дәрежелері жоғары, тәжірибелі ұстаз-дар географияның негізгі салаларынандәріс берген.

1957 жылы институтты өте жақсы дең-гейде бітіріп шыққаннан кейін алғашқыеңбек жолын Батыс Қазақстан облысы-ның халыққа білім беру басқармасындаинспектор болып бастап , 2 жылдайжұмыс істейді. Кезінде өзіне дәріс берген,факультеттің алғашқы деканы Г.В.Моска-левтың шақыртуымен 1959 жылы Оралпедагогикалық институтына оқытушылықжұмысқа орналасады.

40 жылдан астам болашақ географ ма-мандарына білім-тәрбие берумен қосафакультет деканының орынбасары,партия ұйымының хатшысы, басқа дақоғамдық жұмыстар атқарған.

Қарасай Тұрмақұлы - өзі жүргізетінпәнін терең білетін тәжірибелі ұстаз.«Ұстазы пейілді болса, шәкірттері зейіндікеледі» дегендей, ұстаз алдынан дәрісалған шәкірттерінің ішінде ғылым доктор-лары, профессорлар, ғылым кандидатта-

Ұстаздардың ҰСТАЗЫ

n Ерлік - елге мұра, ұрпаққа ұран

19

Күз. Айнала сары алтынға боялып, жапырақтар сылдыры көбейгендей,жұтаң терек билегендей. Ия, бұл алтындай сап-сары қоңыр күз біреугеқуаныш әкелсе, енді біреуге жұбаныш сыйлағандай. Жапырақтың ағашынанеріксіз айырылып өткір желмен көкке ұшуы Аяулымның да асқақ арманы-ның келмеске кетуімен бара-бар еді. Әр жылдың осы мезгілі жүректегі бітел-меген жараны қайта қозғайтындай . . .

Ауыл таңы азанмен арайлап атса,күн батардағы ауылдың батыс бетіерекше нұрланатыны да сөзсіз. Қызылшырайлана күн,біздің ауылды қимай та-маша көрініс, тылсым құбылыс сыйлап,күңіреніп барып ұясына тығылатын. Осыуақыт ауыл маңы азан-қазан тіршілікпенайналысып, мал-жанын түгендесерсәтте, ауыл шетіндегі Көктөбеде Әлияәжей таяғын сүйеніп ойға шомылып тұра-тын сәттерін ауыл адамдары аңғарса да,көп кейіп таныта қоймайтын. Бір көргенадамға оғаштау көрінетіні сөзсіз. СебебіӘлия әжей Көктөбеде ұзақ тұратын үйінеқай кезде оралатыны да белгісіз, іздейтінде күтіп отыратын да ешкімі жоқ-ты.Іздейтін ешкімі болмағандықтан ба, осыкөрініс күнде қайталанатын. Әлия әжеде үнемі ой үстінде жүретін. Бірде аман-дығыңды алса, бірде қасынан өткен жан-ды аңғармай да қалатын. Әже шамаласүлкендер жағы, «Әлия кітап жазыпжүргеннен саумысың, ойға шомыласыңда жүресің ?!» - деп әзілдесіп жатса да,кейбіреуі «жан дегенде жалғыз ұлын са-ғынатын шығар, соны ойламағанда кімдіойласын біздің көрші» - деп көрші апай-лар Әлияны түсініскен сыңай танытады.Әжейді түсіну де қиын, көп ешкіммен

Сары уайым, сары күз

Аяулым ол кезде тұлымшағы желбі-реген бейкүнә өспірім болатын. Небәрі16 жастағы ару қыз теңіздей тулағанөмірдің аумалы-төкпелілігіне, жалғанекендігіне еш сенбейтін.

Көктемнің шуағымен бірге келетін өзмерекесін балғын бойжеткен бұлай өтеәсерлі, ұмытылмастай өткізем деп ой-ламаған да еді. Құттықтай келген доста-рын ілтипатпен қарсы алып, шығарыпсалып есіктен ішке беттей бергені соледі, «Аяулым» деген дауысқа жалтбұрылды. Қараса өзінен екі сынып жоға-ры оқитын Еділ бұған қолын созды.

- Қалайсың, Аяулым?! Мейрамыңменқұттықтаймын!

- Рахмет. Жай жүрсің бе? – деп таңы-рқап қарады Аяулым.

- Аяулым менің саған айтар сөзім бареді... Мынаны қабыл алшы! – деді де,Аяулымның қолына бір тал раушан гүлімен әдемі қорапты ұсынып, үнсіз көзінетіке қарады. Ер адаммен осынша сөйлесіпкөрмеген Аяулым көзін әлденеге тайды-рып әкете берді. Еділ жөніне кеткен соң,кішкене жүрегі аттай тулап, қолындағыгүлін түсіріп ала жаздады. Еділдің сый-лықтарын бауырына қысып, тулағанжүрегін баса алмай көпке дейін Аяулымөз-өзіне келер емес.

Міне, сол оқиғадан соң мектепте кез-десіп қалған Еділ ғашығының көзіне тіктепқарауға ұялып біраз жүрді.

Уақыт бір орында тұрсын ба, күн са-нап айлар, ай санап жылдар өте берді.

Алтын ұя мектебін жақсы тәмамдап,үлкен өмірге қадам басқан балғын бой-жеткен бойында бір ұлы күш пайда бол-ды, жатса да, тұрса да көз алдында жа-нары аялы, сол Еділ тұратын. Ол туралықандай сөз естимін деп алабұртқан көңілібір тыншыр емес. Еділді соңғы көргенсәті ол мектеп бітіру кеші еді. Сол күнігүлдей құлпырған қыздың талдырмаш,ғажайып бейнесі кімді де болса өзіне тар-тардай. Сызыла айтылған әуенге шырайнала билей жүріп, өзін бір хор қызын-дай сезінген Аяулым сыртынан Еділдіңөзіне көз алмай қарап тұрғанын байқал-маған еді. Албырт көңіл сол түні оны сыр-тқа итермеледі. Далаға шыққаны сол едіартынан Аяулым деген таныс үнге жалтқарады. Сол баяғы Еділ ... Дүние шыр ай-налып қоя берді. Десе де оған дегенсезімі алып ұшса да білдіртпей өрекпігенжігіт ұсынысына жай ғана «иә» деген бо-латын. Қос ғашық бір-біріне деген жан

Бір өкініш, бір үміт...(әңгіме)

сезімін сол түні білдірсе, бір өкініштісі таңата Еділдің әскерге кететіні еді. «Мен сенісүйемін, сен мені күтесің ғой, уәде берші»деп қиылып сұраған ғашығына Аяулым«Әрине, күтем» деп жауап қатқан бола-тын.

Содан міне, Аяулым сүйіктісімен хат

араласы да жоқ, шақырған жерге бірдебарса, бірде бармай, кейде сырқаттаныпекі-үш күн сыртқа шықпай жатып қала-тын кездері болады. Ондай мезгілде алыс-тан соғатын жамағайындары Қобыланмен Роза жәрдемдесіп, оны-мұнысынақолұшын берісіп жүретіні болмаса, үшбөлмелі ұядай үйінің тіршілігін әже өзідөңгелетіп отырады. Тіршілік иесіне зия-ны жоқ, аузынан Алласы түспейтін Әлияәжейдің осы сырын мен де алғашындатүсінбей, анамнан сұраған болатынмын.

Сәл күрсінді де, әңгімесін жатпай-тұрмай еңбек етіп, арқалап өсірген жал-ғыз ұлы, орыс қызына үйленіп, төркінінекетті, міне жеті жыл болды хабар-ошар-сыз деп, қысқаша баян етті.

Күн суытып, күздің қоңыр самал кеш-терінің бірі, Көктөбенің басынан Әлияәжейді тағы да көзім шалды. Жағы суа-лыңқы, маңдайын әжім басса да, қойкөздері, алысты шалып, сағынышын са-ғымның арасынан іздейтіндей. Өкініштіңөрті өртесе де, ұлынан үмітін үзбейүздіксіз қараудан жалыққан емес...

Дарья КАБДУЛЛИЕВА,қазақ тілі мен әдебиеті бөлімі

студенті.

n Махаббат қызық мол жылдар...

алысып, біраз уақыт мауқын хат арқылыбасқан болатын. Қалаға келіп жаңа өміргеаяқ басқан Аяулымның бар арман-мұра-ты сүйіктісімен қосылып бақытты болуеді.

Бірақ, бұл бақыт оған бұйырмапты. Біржыл өтті ме, өтпеді ме, көптен оны сыр-ттай аңдып, көз тігіп жүрген қалалық жігіталып қашты. Тағдырға не шара, басқа са-лғанға көнді де ...

Тағы да сол күз. Осы қоңырқай тартқ-ан сағым күзде оның ең соңғы хатыноқыған еді. Жай ғана терезеге үңіліп«Еділім, жүрегім» деп жүрегін басқаны соледі. «Не ойлап тұрсың!», деп ақырған күйе-уінің дауысынан селк ете түсті.

Қас қарайып, күн ұясына батқан шақеді. Аяулым да үнсіз тірлік қамына кірісіпте кеткен болатын . . .

Оксана БАРАСОВА, қазақ тілі мен әдебиеті бөлімі

студенті

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

7

Всемирный день книг и авторского права отмечается ежегодно 23 апре-ля, начиная с 1996 года. Эта дата была утверждена на Генеральной конфе-ренции ЮНЕСКО, в Париже в 1995 году. Утверждение ЮНЕСКО Дня книгидоказывает, что и в информационном веке именно книга – важнейшее сред-ство передачи знания и по сей день – самый надежный способ его хранения.Естественно, что празднование не обходится без книжных выставок, яр-

марок, презентаций…. И непременно – библиотеки. Ярким примером томуслужит масштабное мероприятие, подготовленное в этот день работникамиЗК ОУНБ им. Ж. Молдагалиева.

Эти строки о войне…Есть только одно действительно неистощимое сокровище – это библиотека.

Пьер Бауст.

В этом году День книги в библиотекебыл приурочен к 65-й годовщине Победыв ВОВ. До 23-го апреля библиотека про-вела не менее значимые мероприятия:проводы ветеранов Б. Жумагалиева иИ.С. Гапича на парад Победы в Москву;встречу студентов города с ветеранамиВОВ и в то же время ветеранами биб-лиотечной профессии, двумя замеча-тельными женщинами: Л.И. Губановой,прошедшей всю войну, бывшим директо-ром библиотеки и В. Г. Богдановой, тру-женицей тыла, проработавшей в библио-теке более 30 лет.

Непосредственно в День книги 23 ап-реля в торжественной обстановке былапроведена презентация нового в Ураль-ске издания – «Хронограф Победы». В ма-лом зале областной филармонии собра-лись работники библиотек города, вете-раны ВОВ и тыла, студенты и школьники,преподаватели. Вечер презентации былоткрыт поздравительной речью шеф-ре-дактора газеты «ИНФОРМБИРЖАnews»- Сергея Кульпина и начальника област-ного управления архивов ВячеславаИночкина. Презентация книги – процесстворческий, требующий качественнойподготовки и, конечно, интересной пода-чи. С этой миссией библиотека справи-лась на «ура». С помощью студентовИнститута культуры и искусства – буду-щих библиотекарей и организаторов из-вестного в городе литературного салона«Свеча» - была организована нестандар-тная форма книжной презентации: лите-ратурно-музыкальная.

«Хронограф Победы» название гово-рящее. Это лента военных событий, этокнига – о войне и о Победе и о тех ураль-цах, которые ее пережили и отдали своисилы на свершение Победы.

К сожалению, с каждым днем ветера-нов рядом с нами становится все мень-ше. Нужно помнить их великий подвиг,говорить о них, благодарить их! А как рас-сказать о войне, чтобы она стала понят-ной и тем, кто лишь знает о ней по книгами кинофильмам? Это, конечно, стихи овойне и песни военных лет. Печальные,радостные, пробирающие насквозь, дослез, до замирания сердца….

Именно такими были выбранные дляпрезентации произведения. Выстроенныйв хронологическом порядке сценарий, вкотором использовался текст презенту-емой книги, представил зрителям не толь-

ко видеохроники военных лет, но и стихиВ. Высоцкого, Б. Окуджавы, Ж. Жабае-ва, К. Симонова. Так же в этот вечер сосцены прозвучали незабвенные песнивоенных лет – «Катюша», «Огонек», «Де-сантный батальон» в исполнении солис-тки областной филармонии и замечатель-ной певицы Марины Дикиной. До слез тро-нуло всех присутствующих выступлениеюной и талантливой обладательницыгран-при фестиваля «Жас дарын» - Ва-лерии Головкиной с композицией «Бал-лада о матери». Так же в этот вечер насцену поднялись и другие друзья, и по-стоянные гости литературного салона«Свеча» - Опря О. В., Мухамадиева Д,Руденко А., Самойлова Г и другие. Вечервели хозяин салона – Сергей Быков, ко-торому помогали Рамеева Бэлла и Тле-ген …….

Весь сценарий написанный студента-ми создал эффект неделимости дей-ствия, обрисовал единую сюжетную ли-нию. Можно с уверенностью охарактери-зовать презентацию как представление,своеобразный мини-спектакль.

Зрители были благодарны за велико-лепное представление. Об этом говори-ло все: и слезы самых чувствительныхиз гостей при чтении военной лирики, игромкие аплодисменты, и улыбки на ли-цах, и вставший в едином порыве зал,спевший вместе с блистательной Анас-тасией Руденко – «Атамекен», что сталопоследним штрихом в презентации заме-чательной книги – «Хронограф Победы».

Библиотека то учреждение, котороеспособно многое дать любому человеку.Подобные мероприятия – действенней-

ший способ привлечь своего читателя,завоевать доверие, вызвать к библио-теке живой интерес. Массовые меропри-ятия в библиотеке должны проходитьименно так: с большой отдачей, с душой,с песней! Ведь так мало в серости нашихбудней подобных событий. Редкие похо-ды в театр, постоянная нехватка време-

ни, учеба, работа…. Многое заменяют нампопулярные телепередачи, современныекинофильмы, Интернет. Сейчас лишь длянемногих книга – отдушина, советчик,друг, отдохновение от забот и печалей. Адругие и не знают, что почитать для ума,для души.

Библиотека – сокровищница драгоцен-ностей. Блеск их – в знании, которое да-руют нам книги, в художественном ис-кусстве слова и поэтического слога. При-оритетной задачей для современных биб-лиотек является сохранение, поддержа-ние и повышение спроса на свои услуги.Пусть люди вновь читают!

Отрадно для библиотечного сообще-ства, что молодежь приходит в профес-сию. Презентация книги «Хронограф По-беды» продемонстрировало преемствен-ность поколений: ветераны ВОВ и их вну-ки, и правнуки; наставники и ученики; биб-лиотекари и студенты библиотечногофакультета. Все они – участники и сви-детели праздника – Дня книги. А значит идня памяти, дня знания, дня творчестваи созерцания.

Книга трансформируется. Но не теря-ет значимости, нет. Лишь обретает но-вые грани и возможности. Никто не за-быт, ничто не забыто, пока хранят биб-лиотекари книги – нетленное знание. Омире и о войне, о природе и человеке, ожизни и о его чувствах. Обо всем и обовсех расскажет нам Великая Книга!

РАМЕЕВА Бэлла, БЫКОВ Сергей,студенты III курса ЗКГУ

специальности «Библиотековедение ибиблиография».

Түрік Республикасы ҮкіметіТүрік Республикасының жоғары оқу орын-

дарында магистратура және докторантурабағдарламалары бойынша оқуға байқау жариялай-

ды. Құжаттарды қабылдау 15 мамырдан 25 маусы-мға дейін жүргізіледі.

ЮНЕСКО стипендиялары Бағдарламасының шеңберінде Польшаүкіметі 2010-2011 жылдарға ЮНЕСКО елдері өкілдеріне бака-лавр/магистр дәрежесі бар тұлғаларға 15 стипендиялық орынбөлген. Құжат қабылдау 8 маусымға дейін жүргізіледі.

Халықаралық қатынас бөлімі.

ХАБАРЛАНДЫРУ

18

11-12 марта 2010 года на II Болонском форуме Министров образованиястран-участниц Болонского процесса (в г. Будапешт, Венгрия и г.Вена, Авст-рия), Казахстан присоединился к Болонской декларации и стал 47-ой страной– членом Болонского процесса, первой страной Центрально-Азиатского ре-гиона, подписавшей Болонскую декларацию.Цель участия Казахстана в Болонском процессе – это расширение доступа

студентов к европейскому и мировому образованию, приближение стандар-тов качества национального образования к мировым стандартам.

ВЫХОД КАЗАХСТАНСКИХ ВУЗОВВ МИРОВОЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ ПРОСТРАНСТВО

ЧЕРЕЗ УЧАСТИЕ В МИРОВЫХ РЕЙТИНГАХ

В послании Президента РеспубликиКазахстан Н.А.Назарбаева народу Казах-стана «Новое десятилетие – новый эко-номический подъем – новые возможнос-ти Казахстана» (2010 год) поставленазадача соответствия качества высшегообразования самым высоким междуна-родным требованиям. ВУЗы страны дол-жны стремиться войти в рейтинги веду-щих университетов мира.

В настоящее время около десятка орга-низаций в разных странах проводят ми-ровой академический рейтинг вузов посвоим критериям и показателям. Наибо-лее авторитетными среди них являют-ся:¿Институт высшего образования

Шанхайского университета Джао Тонг«Shanghai Jiao Tong University», состав-ляющий с 2003 года ежегодный академи-ческий рейтинг 500 ведущих универси-тетов мира, называемый AcademicRanking of World Universities (ARWU).¿Британская газета «Times», которая

ежегодно (начиная с 2004 года) в своемспециальном приложении «Times HigherEducation Supplement», с 2010 года назы-ваемом Times Higher Education (THE), пе-чатает список 200 лучших университе-тов мира.¿Британская компания «Quacquarelli

Symonds», известная под брендом QS,печатает как короткие, так и длинные рей-тинговые списки вузов мира.¿ Также известна лаборатория

ВЫХОД КАЗАХСТАНСКИХ ВУЗОВВ МИРОВОЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ ПРОСТРАНСТВО

ЧЕРЕЗ УЧАСТИЕ В МИРОВЫХ РЕЙТИНГАХ

Cybermetrics Центра информации и доку-ментации Национального исследователь-ского совета Испании, и ряд других рей-тинговых агентств.

В 2009 году в международном рейтин-ге Times Higher Education – QS WorldUniversity Ranking (Великобритания) сре-ди 17 тысяч участников были и ВУЗы Ка-захстана: Евразийский национальныйуниверситет имени Л.Н.Гумилева; Казах-ский национальный университет имениаль-Фараби; Карагандинский государ-ственный университет имени Е.А.Буке-това; Казахский национальный техничес-кий университет имени К.И.Сатпаева;Южно-Казахстанский государственныйуниверситет имени Ауезова и др.

По результатам рейтинга Times HigherEducation:¿ Евразийский национальный универ-

ситет имени Л.Н.Гумилева получил 531-е место;¿Казахский национальный универси-

тет имени аль-Фараби – 601-е место;¿Карагандинский государственный

университет имени Е.А.Букетова – 605-еместо;¿Казахский национальный техничес-

кий университет имени К.И.Сатпаева врейтинговом агентстве “Times HigherEducation - QS World University Rankings»занял 601-е место.

Необходимость модернизации наци-ональной системы образования и улуч-шение ее качества с перспективой вы-

хода на европейский и мировой уровниопределена в Государственной програм-ме развития образования на 2011-2020годы.¿В рамках реализации данной про-

граммы намечены конкретные показате-ли развития высшего и послевузовского

образования. Так, к 2020 году доля вузовв Казахстане, осуществляющих подго-товку магистров, достигнет 85% от ихобщего числа, в каждом пятом вузе бу-дет проводиться подготовка докторовфилософии (PhD).¿Доля вузов, внедривших систему

зачетных баллов по кредитной техноло-гии обучения по типу европейской систе-мы перевода кредитов (ЕSTC), в Респуб-лике Казахстан достигнет 50%, а доля вузов, осуществляющих программу двухдипломного образования с зарубежны-ми вузами – 20%.¿Каждый пятый вуз Казахстана бу-

дет осуществлять инновационную дея-тельность путем интеграции образова-ния и науки на основе трансферта резуль-татов научных исследований в производ-ство. К 2020 году все вузы Казахстанабудут подключены к Республиканскоймежвузовской электронной библиотеке икаждый шестой вуз пройдет специализи-рованную и институциональную аккреди-тацию в признанных зарубежных агент-ствах.

Несомненно, что реализация подобныхшагов высшей школы Казахстана будетспособствовать узнаваемости и привле-кательности казахстанских вузов. Сле-дует надеяться, что и Западно-Казах-станский государственный университетим. М. Утемисова не останется на обочи-не высшего образования.

В. МЕЛЬНИКОВ, Директор АЦ.

М.Қасымбековтің «Первый. Қазақстан Республикасының Президентітуралы очерктер» атты кітабына байланысты дөңгелек үстел өтті.

Тағылымды басқосуҮстіміздегі жылдың 12 - мамыр күні

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстанмемлекеттік университетінде М.Қасым-бековтің «Первый. Қазақстан Республи-касының Президенті туралы очерктер»атты кітабына байланысты дөңгелекүстел болып өтті. «Дүниежүзілік тарихжәне әлеуметтік пәндер» кафедрасы, та-рих және құқық факультеті және ғылы-ми кітапхананың ұйымдастыруымен

өткен бұл жиынға БҚО Ішкі саясат басқар-масының бастығы Г .И.Имашев,«НұрОтан» БҚО ХДП филиалының мүше-лері, БҚМУ ардагерлері Қ.Ж.Сүйіншалиевпен М.Ж.Жолдықайырова, оқу орныныңпрофессор-оқытушылар құрамы және сту-денттер қауымы қатысты.

Жиында еліміздің тұңғыш Президентінтану арқылы, оның жан-жақты қырларынашып көрсету, Қазақстанның Тәуелсіздік

алу жайы, Қазақстан Республикасыныңсаяси жүйесін қалыптастырудағы Пре-зиденттің рөлі, мемлекеттің құрылымы-ның кезеңдері, «Қазақстан Стратегиясы-2030» идеяларын іске асырудағы Н.Ә.На-зарбаевтың рөлі, еліміздің дағдарыстанкейінгі дамуының басым бағыттары жа-йында әңгіме өрбіді.

Кітаптың авторы – Махмуд Қасымбе-ков саяси ғылымдар докторы, профес-сор, ҚР Президенті жанындағы Кеңсе бас-шысы болып қызмет атқарады. Аталмышкітапта Елбасының өмірі, қызметі жөніндеүлкен фактілік материалдар, құнды де-ректер баяндалған.

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

8

С П Р А В К ААккредитация - это процесс, посредством которого аккредитационный орган оценивает качество

деятельности вуза в целом или отдельных образовательных программ вуза с целью признания ихсоответствия определенным стандартам и критериям.

Аккредитация подразделяется на институциональную/специализированную, а также на национальную/меж-дународную.

Институциональная аккредитация - аккредитацияорганизации образования в целом.

Специализированная аккредитация - аккредитацияотдельных образовательных профессиональных про-грамм вуза.

Национальная аккредитация - аккредитация орга-низации образования или программы аккредитацин-ным агентством в рамках страны.

Международная аккредитация - аккредитация орга-низации образования или программы зарубежным ак-кредитационным агентством.

Процедура осуществления институциональной аккре-дитации проводится в соответствии с ПостановлениемПравительства РК от 29.12.2007 года № 1385 «Об ут-верждении Правил аккредитации организаций образо-вания». Она включает в себя следующие этапы:

этап №1 - самооценка (внутренняя оценка);

этап №2 - внешняя оценка комиссией экспертов;

этап №3 - принятие решения Аккредитационным со-ветом, и в случае положительного решения, получениесвидетельства об аккредитации.

Процедура самооценки проводится вузом на основестандартов и критериев институциональной аккредита-ции в течение от 1-го до 2-х лет и охватывает все сторо-ны деятельности вуза, после которого готовится отчет осамооценке. В период проведения вузом самооценки,по предварительному соглашению с ним, НКАОКО ока-зывает консультационные услуги с выездом своих пред-ставителей на место. По завершении процедуры само-оценки аккредитуемый вуз (не менее чем за 1 месяц допредполагаемого посещения экспертной комиссией)высылает в агентство 5 экземпляров отчета по само-оценке, который тщательно изучается всеми членамиэкспертной группы до посещения вуза.

После этого экспертная комиссия выезжает в вуз дляоценки достоверности выводов самообследования.Процедура внешнего визита проводится в течение 2-4дней экспертной комиссией, созданной НКАОКО.

Отчет, рекомендации, представленные экспертнойкомиссией, и материалы об аккредитации вуза рассмат-риваются в НКАОКО Советом по аккредитации. В составСовета по аккредитации вуза входят представителиМажилиса Парламента Республики Казахстан, ректоравысших учебных заведений, научных организаций, пред-ставители работодателей и общественности. СоставСовета утверждается приказом Директора НКАОКО.

Аккредитация вузов проводится на основании заяв-ления организации образования и составления догово-ра о проведении аккредитации.

Принятие окончательного решения Советом по акк-редитации

НКАОКО осуществляет анализ отчета и рекоменда-ций экспертной комиссии и представляет его Совету поаккредитации для принятия решений. Положительныйотчет экспертной комиссии и заключения НКАОКО яв-ляются обязательным условием для принятия положи-тельного решения Советом по аккредитации.

Совет по аккредитации может принять одно из сле-дующих решений: аккредитовать вуз сроком на 5 летили отказать в аккредитации.

Срок присвоения высшему учебному заведению ста-туса аккредитованной организации образования равенпяти годам. По истечении срока или для продления сро-ка аккредитации вузу необходимо пройти повторнуюаккредитацию (реаккредитацию).

В случае положительного решения об аккредитацииНКАОКО публикует краткий отчет об аккредитации вузав средствах массовой информации и на своем сайте.

Схема процесса аккредитации

17

Имандылық – адамның қоғамдағы, күнделікті өмірдегі іс-әрекеттерін белгілі бір қалыпқа түсіретін ішкі руханиреттеуіш, қадір-қасиет, адам бойындағы адамгершілік, ізгілік, кісілік белгісі. Дәстүрлі қазақ қоғамында адамның иман-дылығына – мінез-құлық жүйесіндегі ерекшеліктеріне көп көңіл бөлінген. Адамның жарық дүниеге келуі, өсуі, ержетуі, тіршілік етуі, қартаюы, ата мен баланың қарым-қатынасы, үлкендік пен кішілік, сыйластық, әдептілік пен арлы-лық, инабаттылық тәрізді маңызды мәселелер имандылықтың маңызды құрамдас бөлігі ретінде ешқашан да назардантыс қалмаған.

ИМАНДЫЛЫҚТАН БАСТАЛАДЫ...Жастардың үлкендерге құрмет көрсе-

туі, үлкендердің кішілерге ізет білдіруі өмірсүру салтына айналған. Қоғамда берікқалыптасқан осындай көрегенділікпен өміркешу дағдылары жинала келіп, барша адам-гершілік қағидалардың, имандылықтың жа-зылмаған кодекстерінің қалыптасуына негізболған.

Бойына адамгершілік асыл қасиеттердіжинап өскен жасты «көрегенді» деп, жүре-гінен нұр, өңінен жылу кетпейтін, әрдайымжақсылық жолын ойлайтын, әр істе әділдіккөрсететін адамдарды «иманды» деп ата-ған. Мұсылмандық дүниетаным бойыншаимандылық иманнан пайда болады. Алиман – жүректегі нұр, нұрдың сыртқы бол-мысы, яғни имандылық. Алла тағалаға иманеткен адамға бітетін көркем мінез. Аллажіберген әрбір пайғамбарының міндеті –иман мен имандылыққа уағыздау деп са-налған. Ең соңғы пайғамбар Мұхаммед «Менең ғажап көркем мінезді толықтыру үшінжіберілдім»,- деуі арқылы әлемдегі тәлім-тәрбие мен имандылықтың қаншалықтымаңызды екенін көрсеткен, имандылыққа өзібірінші үлгі болған делінеді. Алла тағалаадамды иман мен имандылық үшін жаратқ-ан, сондықтан: «Алланың мінезінен үлгі-өнеге алыңдар» (Мұхаммед пайғамбар),- депуағыздалады. Имандылықтың негізінмұсылмандар Құранда деп біледі. Құранкәрімнен ең көп үлгі алған Мұхаммед пайғ-амбардың мінезі жайлы Хазіреті Айша:«Оның мінезі - Құран»,- деп жауап берген.Ізгі істер діни ұғым бойынша имандылықболып табылады. Қазіргі зайырлы өркени-етті қоғамда имандылық – аса қастерлі, биікадамшылық қасиет ретінде ұсынылады.

Шәкәрім Құдайбердіұлының «Иманым»атты жинағында жаратылыс жұмбағы, Алламен адам қарым-қатынасы, иман жайлыжазған туындылары қамтылған. Ой бастауыҚұран кәрімнен құйылар Шәкәрімнің сырсөздері бүгінгі қоғамның тынысымен үндесекендігі даусыз. Қазақ қауымының ғанаемес, жалпы адамзат баласының руханиқазынасы үшін өлмес өсиет қалдырғанШәкәрім бабамыздың асыл мағыналы сырсөздерінің жылдар өткен сайын жаңғыра-тыны шындыққа айналып отыр. Сондықтанда иманына қазақтың талапты жастарынтаныс қылмақ үшін Шәкәрім бұл жинағын-да:

«Қырықтан соңғы қырымды,Сынамақ болсаң түрімді,Көрейін десең нұрымды,Жи-дағы оқы жырымды»,немесеҚырықтан соңғы иманым,Отыз жылдай жиғаным,Көп ғалымның сөзініңАқылға алдым сыйғанын,-деген екен.Г.Сандыбаеваның «Иманды қыз, сүйікті

жар, аяулы ана» кітапшасында мұсылман

қыздары үшін ғибраты мол хадис тағылым-дары сөз етіледі. Сыры мол хадистердіңқұпия астарын талдап түсіндіріп, салиқалыоқырманға исламның інжу-маржанын ша-шады. Ислам өнегесінен тәлім алуға асық-қан, имандылықты жаны қалайтын қызда-рға арналған.

«Ислам шариғатын ұстанумен молдаболармын» деген қате көзқарастан аулақболу керек. Дін деген - сенім. Алла тағала-ның Жаратушы күш екеніне, Құран кәріммұсылман қауымның Конституциясы еке-ніне сеніп, амал қылған дұрыс.

Имандылыққа қарама-қарсы жағымсызсипат – имансыздық.

Қоғамның қуат тірегі – отбасы. Сол от-басының бекем болуы көбіне әйел адамда-рға байланысты. Алайда әйелдер құқығыисламға дейін мүлдем адам төзгісіз еді.Арабтар әйел затының ар-намысын қорлап,қажет десеңіз қыздарын тірідей жерге көмді:әйелдер құқығы тек арабтарда ғана емес,бүкіл дүние жүзі халықтары арасында мәзболмай, ар-намысы тапталып жатты.

Үнділерде әйелдер мүлік қатарында қара-лып, ерлерінің жеке меншігі саналды. Сатизаңы бойынша өлген ерімен бірге әйелі деөртенген. Мұндай өлім қасиетті, еріне шынберілу тұрғысында саналғанымен, кімніңөлгісі келеді? Сөйтсе де оларды күштепөртеп отырған. Оның үстіне жесір қалғанәйелдерге тұрмыс құруға тыйым салу заңытағы болды. Осындай тағылық заң тек ХІХғасырдың ортасында ғана күшін жойды.

Басқа елдерде, мысалы, Жапониядаәйелдерге көпшілік табынатын орындардатабынуға тыйым салынған. Қытайда дашіркеуге әйелдерді енгізбеген: Рим Заңы бой-ынша әйел еріне басыбайлы болып, өзінетиісті дүние-мүлікке де ие бола алмаған. Солсекілді өзіне бала да асырап ала алмаған.

Ислам діні ерлер мен әйелдерді те-ңестіріп, бірдей құқық берді. Әйелдер еркіндем алып, өзінің қасиетті борышы аналықпарыздарын еркін атқаруға мүмкіндік алды.Ислам әйелдерге құрметпен қарауға үндеді.Тірідей қыздарын көметін тағылық қағида-ны жойды. Кімде-кім үш қыз бала тәрбие-леп өсірсе, ол жәннатқа кіреді деп есептейді.Мұндай көзқарас әлбетте, әлемде тыныш-тық пен берекет, бақыт болып, ұрпақтыңжалғасуына, адамзаттың өсіп-өркендеуінеигі әсер етті. Құранда ерлер мен әйелдертек тең құқықты ғана емес, бірін-бірі толық-тырып, кемелдендіріп отыратын жараты-лыстар. Иманды ерлер мен иманды әйел-дер бірдей мейір-шапағатқа ие болады.

Ислам діні отбасының бұзылмауынаерекше мән береді, шаңырақ шайқалмауынкөздейді. Сондықтан шариғат заңында некемәселесі ерекше орын алады. Өйткенікішкентай сол отбасынан қоғам құрылады.Отбасы нық, әрі тату болса, қоғамда дажайлы тұрмыс орнайды. Ер мен әйел -адам-заттың ұрпақ тарататын негізгі факторы.

Олар бір-бірінсіз өмір сүретін болса, ұрпақжалғаспай, тоқырауға ұшырайды. Жер бе-тіндегі тіршілік жоғалып, өшіп-сөнеді. Руха-ни тұрғыдан бұл екеуі бір-бірінен ажырағы-сыз, туысқан. «Ердің де өзіне тән тиістіміндеттері, әйелдердің де өзіне тиісті міндет-тері бар. Міне, осы тиісті міндеттерін дұрысбөліп атқарса, онда қуаныш та, өмір мәні детолық болады»,- делінген Құранда.

Исламның қағида-ережелері, қазақ хал-қының қағида-ережелерімен астарласып,қабысып кеткен, әрі ұзақ жылдар бойыөмірде қолданылып келген. Өз ата-бабала-рымыз екі етпей орындаған, әрі заңдарынаайналдырған осынау қағида-ережелердіесте ұстаған ләзім.

Жас ұрпаққа мұсылмандық қағидала-рын таныстырып түсіндіру әрі парыз, әрісауабы мол іс. Міне, белгілі шығыстанушыМ.Өсерұлының «Мұсылмандық қағидала-ры» кітапшасында мұсылмандықтыңқағида-ережелері қарапайым да әсерлітүрде жан-жақты әңгімеленеді.

Ал, «Құран хикаялары» атты кітапта пай-ғамбарлар өмірбаянына, дін тарихына бай-ланысты сан алуан оқиғалар іріктеліп алы-нған.

Ислам дінінің негізгі мәліметтеріне қоса,бұл кітаптың танымдық, тәрбиелік маңызыда өте зор.

Отбасының бала тәрбиесіндегі рөлі

- бала тәрбиесінде отбасы ықпалы ба-сқа тәрбиелік ықпалдарға қарағанда ең ба-сым болып келуі;

- өркениетті, зайырлы, құқықты қоғам-ның азаматын тәрбиелеуде отбасы мем-лекеттің негізгі буыны;

- отбасы – болашақ ұрпақтың бойындаең құнды адамгершілік қасиеттерді қалып-тастыратын қоғамның ажырамайтын бас-ты тірек-арқауы;

- отбасы – жеке тұлғаны әлеуметтенді-ру міндетін жүзеге асырушы. Ол болашақжас азаматтың дене жетілуіне, шынығуы-на, рухани және адами дамуына, ең құндыжалпы адамзаттық құндылықтарды жәнеұлттық рухани байлықты бағалауға, еңбекету дағдысын тәрбиелеуге ықпал жасау-шы;

- отбасы - бала тәрбиесінде адамзатқоғамының тарихындағы ғасырлар сыны-нан мүдірмей өткен ұлттық дәстүрді жалғ-астырушы;

- отбасының әлеуметтік міндеттерініңөзегі - тәуелсіздікке ие болған ҚазақстанРеспубликасының мемлекеттік заңдарынқұрметтеуші, елжанды азамат тәрбиелеу;

- отбасы - баланың мамандықты еркінжәне саналы таңдауына ықпал жасаушы;

- отбасы - өзінің ұрпағын болашақ отба-сылық өмірге дайындаушы.

М. СРАЛИЕВА.

n Имандылық әліппесі

ОТБАСЫНЫҢ БЕРЕКЕСІ –

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

9

ВАЖНЫЙ ШАГна пути выхода в международноеобразовательное пространство

Западно-Казахстанский государственный университет им.М.Утемисовапроходит институциональную аккредитацию.

Одним из основополагающих кри-териев плодотворной деятельностивуза является признание компетент-ным органом качества предоставля-

емых им образовательных услуг, чтов свою очередь подтверждается ус-пешной аккредитацией высшего учеб-ного заведения в целом или его от-дельных образовательных программ.

12-14 мая 2010 года в ЗКГУ им.М-.Утемисова успешно прошел один изважных этапов институциональнойаккредитации Национального аккре-дитационного центра Министерстваобразования и науки РК по проведе-нию внешнего аудита деятельностивуза в рамках институциональной ак-кредитации.

В состав внешней экспертной ко-миссии вошли: председатель ВЭК -Бактыбеков К.С. - д.ф-м.н. профессор(ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, РК), внешнийэксперт - Федотов А.В. - д.ф.н., про-фессор (Софийский государственныйуниверситет, Болгария), члены комис-сии - Гиниятова Ш.Г. - к.ф-м.н., доцентКГУ им. Ш.Есенова, Букин П.В. - зам.-директора по кадрам Уральского за-вода «Зенит», Туманбаева С.А. - сту-дентка 3-го курса ЗКАТУ им. Жангир-хана.

Данному этапу аккредитации пред-шествовал трудоемкий процесс со-ставления отчета по самооценке, вкотором были задействованы рабо-чие группы, созданные приказом рек-тора университета Т.З.Рысбекова.

В ходе проведения аудита членыВЭК ознакомились с миссией, целя-ми и задачами вуза, оценили качествообразовательных программ, эффек-тивность преподавания, состояниенаучно-исследовательской работы,материально-технических ресурсов.

Высокую оценку ВЭК получила про-грамма посещения ЗКГУ им.М.Утеми-сова внешней экспертной комиссиейНАЦ РК, разработанная руководите-лем отдела внутренней и внешнейоценки О.В.Юровым, которая позво-лила за короткий срок проследить всепроцессы обучения в университете.Члены комиссии беседовали с пред-ставителями структурных подразде-лений университета, проводили анке-тирование преподавателей и студен-тов по оценке их удовлетворенности

состоянием учебного процесса.Для формирования объективной

оценки деятельности университетаруководством были организованы

встречи с администрацией универси-тета и профессорско-преподаватель-ским составом, студентами и магист-рантами, студенческим омбудсменоми студенческим ректоратом, выпуск-никами и работодателями. ВЭК изу-чена материально-техническая базаи посещены учебные занятия и лабо-ратории вуза, Ресурсный центр НАОим.Ы.Алтынсарина, общежитие и Дво-рец спорта ЗКГУ.

Внешней экспертной комиссиейбыл отмечен высокий уровень менед-жмента, корпоративного духа универ-ситета, обеспечения обучающихся идругих заинтересованных сторон ка-чественными образовательными ус-лугами, а также адекватность обра-зовательных программ высшего ипослевузовского профессиональногообразования миссии вуза и совре-менным требованиям образователь-ной деятельности.

По словам первого проректорауниверситета А.С.Тасмагамбетова,аккредитация вуза - это важный шагна пути выхода в международное об-разовательное пространство. «Этоособенно актуально в связи с тем, чтоКазахстан присоединился к Болонс-кому процессу, предоставляющей ву-зам нашей республики новые воз-можности, такие как идентификацияотечественных образовательных про-грамм с европейскими стандартами,обеспечение академической мо-бильности студентов и преподавате-лей и т.д.», - считает первый прорек-тор.

Отличительной особенностью ин-ституциональной аккредитации, про-водимой в ЗКГУ, явилось участие вработе комиссии зарубежного экс-перта из Болгарии, доктора филоло-гических наук, профессора Александ-ра Федотова. По завершении второгоэтапа институциональной аккредита-ции по приезду на родину профессорА.Федотов прислал письмо руковод-ству университета:

«Многоуважаемый профессорРысбеков, я хотел бы поблагода-рить Вас за отличную подготовку

к аккредитации Вашего универси-тета и за удивительную атмосфе-ру доброжелательности и тепло-го гостеприимства, созданную длявсех членов экспертной комиссии.Я очень рад, что имел возмож-

ность посетить Ваш университет.

Надеюсь на наше активное сотруд-ничество в будущем.Прошу Вас передать мой сердеч-

ный привет и благодарность всемВашим коллегам.Искренне Ваш,проф. д.ф.н Александр ФедотовПредседатель ВАК БолгарииДиректор Центра восточных

языков и культур при Софийскомуниверситете Св. Климента Охрид-ского».

На сегодняшний день наш вуз про-ходит третий этап прохождения ин-ституциональной аккредитации - при-нятие решения Аккредитационнымсоветом, и в случае положительногорешения, получение свидетельстваоб аккредитации.

28 мая 2010 года ректор ЗКГУ им-.М.Утемисова Т.З.Рысбеков получилписьмо от директора Национально-го аккредитационного центраН.Ж.Шахановой, в котором говорится:

«Уважаемый Туякбай Зеитович!Национальный аккредитацион-

ный центр Министерства образо-вания и науки РК выражает благо-дарность за активную позицию вузапри организации и проведении ауди-та внешней экспертной комиссиейНАЦ МОН РК в рамках институцио-нальной аккредитации...».

Следует отметить, что институцио-нальная аккредитация позволилаЗКГУ им. М.Утемисова продемонстри-ровать приверженность качеству об-разовательных услуг и подготовкиспециалистов, получить независимуюоценку качества образовательнойдеятельности и рекомендации по со-вершенствованию образовательногопроцесса.

ЗКГУ им. М.Утемисова планируети в дальнейшем укреплять свои по-зиции на отечественном и междуна-родном рынках образовательных ус-луг.

УТЕГЕНОВА К.Т.,Руководитель отдела

менеджмента качества.

16

26 сәуір мен 1 мамыр күндері аралығында Астана қала-сының маңыда орналасқан Мемлекеттік Қорғалжын қоры-ғында «Құстарды зерттеу және түрлерін ажырату» мақса-тында семинар-тренинг өтті.

Елбасымыз Назарбаев Нұрсұлтан Әбішұлы «1997 жыл– Жалпыұлттық татулық пен саяси қуғын-сүргін құрбан-дарын еске алу жылы» деп жариялаған еді халыққа Жол-дауында. Міне, сол уақыттан бері еліміз 31 мамыр күніналты алаштың қамын ойлаған асыл арыстарымызды, елазаттығы үшін күрескен қоғам қайраткерлерін еске алуүшін арнайы атап келеді. Осындай игі шара біздің уни-верситетімізде де дәстүрлі жалғасын тауып келеді.

n 31 мамыр - саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні

АЛАШ АРДАҚТЫЛАРЫНАТАҒЗЫМ

Тарих және құқық бөлімі орайластырған бұл кешке облы-сымыздың өлкетанушысы, еңбек ардагері Ж.А.Ақбаев, со-ғыс ардагері, тарих ғылымдарының кандидаты, доцентХ.Ж.Сүйіншалиев, еңбек ардагері М.Ж.Жолдықайырова, білімордасының профессор-оқытушы қауымы және белсенді сту-денттер қатысты. Кеш барысында тарих парақтарында ал-тын әріптермен жазылып қалған сол қасіретке толы жылда-ры ел бостандығы жолында саяси қуғын-сүргінге ұшырағанасыл азаматтарымыз жайында тың деректер айтылды. Соныңішінде батыс өңірінен жазықсыз репрессияға ұшыраған аза-маттарды атап өтті.

Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу, Алаш ардақты-ларының рухына тағзым ету, тарихи тұлғалардың тәуелсіздікжолындағы күресі мен шығармашылық мұрасын насихаттау,қазақстандық рухани бірлікті нығайту және отансүйгіштіксезімді тәрбиелеу – жастарға арналған шараның мақсатыболатын.

Сол зобалаң жылдарда ұлт болашағын, халық қамын ой-лап, құрбан болған қазақ азаматтары егемендігімізді қалапкетті. Біздің ендігі жердегі борышымыз – осы қанқұйлы жыл-дардың оқиғасын, оның жазықсыз құрбаны болған азамат-тардың есімдерін ұмытпау, оларды мәңгі есте сақтау.

Қорғалжын қорығында

Аталмыш семинарға М.Өтемісов атындағы БҚМУ-дың жа-ратылыстану бөлімінен Сембаева Динара мен Ешимова Жан-бота барып, қатысып келдік. Бұл семинарға қатысуға үлкенмүмкіндік берген университет басшыларына және өзімнің же-текшім, факультетімнің деканы Ж.М.Қарағойшинге үлкен алғы-сымды білдіремін.

Бұл семинардан алған әсерім өте көп. Біріншіден семинар-дың тақырыбы өзімнің мамандығыма тікелей байланысты бол-ғандықтан, болашақта үлкен маман иесі болуыма, сонымен қатарқұстарды қалай зерттеу керектігін және олардың түрлерін қалайажыратуға болатынын біліп, көзбен көріп, тәжірибеде істеп үйре-нуге үлкен мүмкіндік алдым. Екіншіден, сол маңайда өмір сүретінжетпіс тоғыз құсты көріп, түрлерін ажыраттық. Олардың қан-дай дыбыс шығаратындары, аталықтары мен аналықтарыныңқасиеті, қандай тағамдармен қоректенетіні, олардың қаңқа сүйек-терінің айырмашылықтары жане басқа да ерекшеліктеріментанысып білдік. Ал, семинардан құстарды зерттеп қана қой-май, жан-жақтан келген студенттермен танысып, өз пікірлері-мізбен бөлісуге және жаңа достар қатарын көбейтуге мүмкіндікболды. Осы кездесуімізде қатысушы 22 студенттің әртүрлі қала-лардан келсе де, семинардың соңғы күндерінде бір үйдің бала-сындай бауыр басып, қимастық сезімде болдық. Бұл семинар-дан біліп, көріп келгенім, өз тәжірибеме түйгендерім болашақтамаман ретінде үлкен зерттеулерге шыққанда, қатарластарымаайтып-түсіндіріп жеткізуге үлкен септігін тигізетіні сөзсіз.

Жанбота ЕШИМОВА,Жаратылыстану бөлімінің 2 курс студенті.

Жақында М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетініңконференция залында «ХVII ғасырдың жаратылыстанушы ғалымы П.С.Паллас-тың зерттеу маршруты бойынша» халықаралық ғылыми экспедициясының ашы-луы өтті.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ

ЭКСПЕДИЦИЯОған университет ректоры Т.З.Рысбеков, Санкт-Петербург

қаласынан келген Ресей Ғылым академиясының зоология жәнеботаника институтының аға ғылыми қызметкері Л.Н.Боркин,В.Л.Комаров атындағы Ботаникалық институтының аға ғылымиқызметкерлері Б.К.Ганнибал, А.К.Сытин, К.Д.Мильто, «Евразия-лық Ғылым Одағы» қоғамдық қорының директоры А.В.Голубев,университеттің ЖОО-дан кейінгі дайындық және ҒЗЖ бөлімі, жа-ратылыстану-математика факультетінің профессор-оқытушықауымы, магистранттары мен студенттері қатынасты.

П.С.Паллас 1768 жылы Ресейдің Ғылымакадемиясы мен Географиялық департа-менттің ұйымдастырылуымен өткізілгенекінші акедемиялық экспедициясы жасақ-тарының біріне жетекшілік еткен. Бұл экс-педиция барысында Қазақстан табиғаты-на қатысты маңызды географиялық заң-дылықтар орнатылды. 2010 жылдың17 мамыр күні П.С.Паллас экспедициясы-ның зерттеген жерлерімен халықаралықғылыми-зерттеу экспедициясы өз жұмы-

сын бастады. Экспедиция құрамында М.Өтемісов атындағыБҚМУ-дың жаратылыстану-математика факультетінің ғалымда-ры мен Санкт-Петербург қаласынан келген Ресей Ғылым акаде-миясының зоология және ботаника институтының ғалымдарықатысты. Кездесуде өзара байланыс келісім-шартына қол қо-йылды. Келісім-шарт екі жақ арасындағы ғалымдармен, магист-ранттармен және студенттермен алмасу, сондай-ақ екі оқу орныөзара біріге отырып, ғылыми-зерттеу жұмыстарын, бағдарла-маларын жүзеге асыруға негізделген.

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемле-кеттік университетінің ұжымы университеттің мәде-ни-демалыс жұмысының жетекшісі СүлейменовМерген Қуанышұлына інісі

Медеттіңқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақ-

тасып, көңіл айтады. Бауырымыздың иманы жол-дас болып, жаны жәннатта болсын дейміз.

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

10

Не устаю утверждать студенческой молодежи, что любой человек сам по себевелик, в каждом из нас заложены величайшие богатства, огромнейшие возможности.Мы с вами гораздо сильнее, чем нам кажется. Каждый из нас, каким бы он ни был,имеет огромный потенциал. Некоторые думают: «Я не буду писать книги… Я недоста-точно талантлив… Я же не писатель…». Другой жалуется: «Мне вечно не везет…».

Думаю, надо перестать обращать внимание на это постоянное сравнение с кем-то и чем-то, надо делать вещи ради самих вещей. Если в вашу душу приходят стихи,не прогоняйте их! Примите их с радостью, ловите их на лету! Разве важно, что ихникто не напечатает?! Если вы хотите бегать 20 километров в день, бегайте с радо-стью. Разве важно, знает ли об этом мир?! Ведь все это – победа над собой.

Каждый из нас обладает способностью побеждать. Каждый из нас способен идтии идти к победе, совершая маленькие шаги, маленькие усилия, которые мало-помалусложатся в постоянное движение вперёд. Для этого не нужны ни какие-то особыеформулы, ни чья-то специальная помощь: всегда можно идти вперёд, всегда можносовершенствоваться, всегда можно становиться лучше.

Уверена, что мой собеседник - скромный полиглот с мальчишеским взглядом ипорывистой походкой - один из таких людей. Широкий кругозор познаний и предприим-чивость, любознательность и умение применить ко всему свои знания, склонность криску и некоторая авантюристичность характера, педантизм и тонкий юмор – такимя вижу сегодня доцента Владимира Мельникова.

Он 12-кратный чемпион Казахстана, неоднократный победитель кубка Казахста-на, призер кубка мира. Принимал участие в открытом чемпионате Санкт-Петербургапо летнему полиатлону, рекордсмен этого соревнования среди ветеранов в сприн-терском беге. Он активен, дипломатичен, обладает быстрой реакцией. Как личностьвызывает к себе определенный интерес, в нем, безусловно, есть харизма.

В ЧЕМ СМЫСЛ ЖИЗНИ ЧЕМПИОНА КАЗАХСТАНА ПО ПОЛИАТЛОНУ

ВЛАДИМИРА МЕЛЬНИКОВА?

КРАТКАЯ БИОГРАФИЧЕСКАЯ СПРАВКА :

Фамилия, имя, отчество: Мельников Владимир ЛеонидовичГод и место рождения: г.Уральск, 1953г.Образование: СШ № 40 г.Уральска, Уральский педагогический институт

им. А.С.Пушкина, аспирантура Института физиологииАН КазССР

Стаж работы в ЗКГУ: с 1976г.Ученая степень: кандидат биологических наук (1984), диссертация на тему

«Электрофизиологическая характеристика и локализация механо-температурных рецепторов кожи»

Ученое звание: доцент (1987)Научные труды: 104 работы, в т.ч. учебные и методические пособия

- Владимир Леонидович! Сегодня мычасто говорим о модной, но далеко неновой теории о том, что имя человекаоказывает влияние на его судьбу. Вашеимя – Владимир – с древнеславянскогопереводится как владеющий миром. АВаше отчество происходит от словаЛеонид, что на древнегреческом озна-чает «подобный льву». То есть Вы че-ловек, владеющий миром, подобнольву. Считаете ли Вы, что Ваше имя ока-зало влияние на Вашу судьбу?В.Л. Да.- В Древнем Китае говорили: «На

Пути нет хоженых троп. Тот, кто им идет,одинок и в опасности». Что для Вас зна-чат эти слова? Как Вы их понимаете?В.Л. Лучше учиться на чужих ошибках,

но в то же время, не совершая собствен-ных, многого не поймешь.

- Вы добились больших результатовв спорте. Вы – 12-кратный чемпион Ка-захстан по полиатлону. Может быть,несколько слов о специфике данноговида спорта?

должен владеть мужчина: стрелять, фех-товать, декламировать стихи, танцевать ит.д. Полиатлон – это многоборье… Думаю,этим все сказано.

- Ежегодно коллектив университе-та радуется Вашим достижениям вспорте. Порой даже кажется, что ина-че быть не может. И только Вы и Вашиблизкие знаете, каким трудом доста-ется победа. Скажите откровенно,ожидали, что чемпионский титул дос-танется вам легко?В.Л. В жизни легко ничего не дается.

Все достижения – это по Нурпеисову«кровь и пот». Другой вопрос, как обще-ство это оценивает…

- Какой был самый сложный мо-мент на пути к чемпионству?В.Л. Отказ от соблазнов.- Что помогает Вам завоевать чем-

пионство, какие Ваши качества иличерты характера?В.Л. Козерог – это значит упереться

рогами и сделать…- Расскажите свою биографию. С

чего это началось? Как относились кВашему увлечению родители и име-ли ли отношение они к спорту? Какдавно Вы занимаетесь этим видомспорта?В.Л. Спорт – это труд. Родители име-

ют прямое отношение, потому чтосформировали потребность и необходи-мость физического труда. Поэтому всюжизнь люблю физический труд. А спорт –это проявление физических возможнос-тей человека. Занимался различнымивидами спорта: легкой атлетикой, гимна-стикой, футболом, баскетболом, лыжа-ми и т.д. Наибольших успехов добился вполиатлоне (Президентском многоборье).

- Вы помните свои первые сорев-нования? Были ли у вас успехи в ран-нем возрасте?В.Л. Участие в первом соревнова-

нии принял в возрасте трех лет. Это былопервенство среди воспитанников детс-ких садов г.Уральска по гонкам на трехко-лесных велосипедах. Больше было неудач.

В.Л. В Древней Греции учили семи ос-новным видам деятельности, которыми

Служба в рядах Советской армии. 15

Бүгінгі «Жас ғалым» айдарының кейіпкері – Экономика және басқару ин-ститутының 2 курс студенті, «Жас ғалымдар Кеңесі» қоғамдық бірлестігініңбелсенді мүшесі Меңдіғалиев Асхат.

n Жас ғалым Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады.

Одан басқа нәрсемен оздым ғой демектің бәрі - ақымақшылық.Абай

ҒЫЛЫМНЫҢшегі жоқ

- Асхат, ең алдымен өзің жайлықысқаша мәлімет беріп, туғанжерің, бітірген алтын ұя мектебіңжөнінде айтып өтсең?

- Мен 1991 жылы 22 қаңтарда БатысҚазақстан облысы, Теректі ауданы, Фе-доров ауылында дүниеге келдім. 1997жылы бастауыш мектеп табалдырығынаттап, 2008 жылы Орал қаласындағы №24 жалпы орта білім беретін мектебін ой-

дағыдай аяқтадым. Оқуымды тәмамда-ғаннан кейін М.Өтемісов атындағыБҚМУ-нің экономика және басқару ин-ститутының мемлекеттік және жергіліктібасқару мамандығына ақылы негіздеоқуға түстім.

- Ғылым жолына келуіңе, ғылым-мен айналысуыңа не себеп болды?

- Менің ғылым жолына келуім, ғылым-мен айналысуымның себебі, әрине олуниверситеттің профессорлық-оқыту-шылар құрамының зор үлесі деп ойлай-мын. Олар әр уақытта маған өздерініңақыл-кеңестерін айтып, менің ғылымжолында өсуіме үлкен көмек көрсетіпкеледі. Соның ішінде менің алғашқы ғылы-ми жетекшім - экономика ғылымыныңкандидаты, доцент Ким Анна Алексеев-наның үлесі зор дегім келеді.

- Ғылым жолында жеткен жеті-стіктерің жөнінде атап өтсең?

- Университет табалдырығын атта-ған сәттен бастап, ғылым жолына түскімкелді. 2008 жылы «От идеи до воплоще-ния один шаг» атты республикалық ғылы-ми-практикалық байқауға баяндамамды

жолдап, арнайы сертификатқа ие бол-дым . 2009 жылы университеттеөткізілген «Студент және ғылым: шығар-машылығы мен келешегі» атты 67-шіғылыми конференциясына «Практикалыққазақ және орыс тілдері» секциясында IIорынға ие болдым. 2009 жылы 10 қара-ша күні М.Өтемісов атындағы БҚМУ-даөткізілген университетішілік студент-тердің ғылыми-зерттеу жұмыстары кон-

курсына белсене қатысып, жүлделі I оры-нға ие болдым. 2009 жылы 12 қарашакүні Ақтөбе қаласында өткен «Қазақстан-дық патриотизм жаһандану жағдайын-дағы бәсекеге қабілетті елдің құрушыфакторы» тақырыбындағы республика-лық ғылыми-тәжірибелік конференция-сына қатысып, қатысушы сертификаты-на ие болдым . Сонымен қатар, 2010жылы 15 ақпанда Ломоносов атындағыМәскеу мемлекеттік университеті менЕуразия академиясының Еңбек және әле-уметтік қатынастар институтыныңұйымдастыруымен өткен «Политичес-кая регионалистика: методология и про-блематика» атты теоретикалық семи-нарға қатысып, қатысушы сертификаты-на ие болдым. 2010 жылдың 12-15 сәуіркүндері аралығында Ресей Федерация-сының Білім және ғылым министрлігініңұйымдастыруымен Ломоносов атын-дағы Мәскеу мемлекеттік университет-інде ХVII Халықаралық студенттер, ас-пиранттар және жас ғалымдардың «Ло-

моносов-2010» атты конференциясынабаяндама тезисін жолдап, іріктеу кезеңі-нен өтіп, шақыру қағазына ие болдым. Со-нымен қоса, Самара қаласында өткен«Наука. Бизнес. Образование» атты Ха-лықаралық конференциясына баянда-мамды жолдап, кейін баяндамам ғылымижинаққа енді.

- Болашақтағы жоспарларың қан-дай?

- Менің ойымша, ғылыммен айналыс-қан адам – ол ең алдымен, дарынды жәнеқабілетті адам. Болашақта менің арманым -білімнің киелі шаңырағы М.Өтемісов атын-дағы Батыс Қазақстан мемлекеттік уни-верситетінде магистратураға, кейін док-торантураға түсіп, өз елімнің дамуынаатсалысып және университетімнің даң-қын халықаралық дәрежеге көтеру.Ғылым жолын таңдаған жас ғалы-

мға толағай табыстар мен ғылы-ми ізденістер тілейміз.

Мейрамгүл СРАЛИЕВА.

қыр-сырын жетік меңгерген, бір қаттыдауыс көтермейді. “Пайғамбарлары”- Ста-роста. Бар құжаттары - осы адамда. Баржамағат атынан барлық операциялардыжүзеге асыруға хұқылы. Тек іштеріндедінсіздері мен дара туылғандары ғана ба-ғынбайды. «Пайғамбарлары» жақсы дип-ломат болып келеді. Сонымен қоса,«Тәңірлердің» бұйрығына бағынса да,«Тәңірлердің» сөзін сөйлесе де, ең біріншіқатаң сөгіске де ұшырайтын жандар. Сту-денттер қауымы бірінші жылын таңсықемес дүниеге таңданумен, екінші жылындумандатып жүріп, ПГК-ға дайындалумен,үшінші жылын ПГК-дан өткеніне қуаныпдумандатып, жаңаша шабыт келтіріп,төртінші жылы үш жылдың қарымтасынқайтару үшін төрт «жылда бір гүлдейтін

ағаш» секілді дипломның жұмысыменжүгіріп өткізеді. Сол төрт жылда не бол-майды дейсің?! Бірі олимпиадалардан, кон-ференциялардан орын алып қалалардыаралап қуанса, бірі үйленіп, үй болыпқуанып, қызығын көріп жатады.

«Студенттер - болашақ жас мамандарҮй жоқ деп үйленуден қашпағандар»-

деп Қадыр Мырза Әлише айтсақ та, ар-маншыл, қиялшыл, батыл қауым екенінешкім жоққа шығара алмайды.

Сол батыл қауымның арманы, мақса-ты, тілегі, өзін неден алшақ ұстауы керекекенін топтастырсақ:

Төрт арманы: 1. Диплом алып, «крутой» жұмысқа

кірісіп кетсем екен;2. Өмірлік жарымды адаспай тапсам

екен;3. Үй алып, машина алып жағдайымды

жақсартып алсам екен;4. Ата-анама ісімнің нәтижесін көрсет-

сем екен.

Кей жастарда екінші мен үшінші қағида-ның орны ауысуы мүмкін.

Төрт нәрседен аулақ болуы керек:1. Таныс емес түрлі діни ағымдардан,

секталардан;2. Парақорлықтан;3. Нашақорлық, ішімдік секілді зиянды

әрекеттерден;4. Адамның бойындағы жеке қасиет-

тердің ішіндегі зияндыларынан, мысалы:еріншектік, т.б.

Студенттік кездегі ең, ең қажетті-лері:

1. Жататын орын;2. Оқуға әулеттен бөлінетін ақша, ақша;3. Үйді сағынғанда сағынышын басатын

ауылдың тамағы;4. Уақыт.Міне, студент деген қауымның төрт

жылда қиялдайтын арманы, адам болуыүшін аулақ ұстар қасиеттері және сту-денттің өзге қауымнан ерекше қажеттілі-ктері осындай!

Гүлсезім БИЯШЕВА.

КIМ?

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

11

- Когда вы почувствовали, что може-те бороться и выигрывать?В.Л. В школе, когда занимался баскетбо-

лом под руководством А.А.Баева.- Расскажите о Ваших впечатлениях

о Чемпионате Казахстана по полиатло-ну-2010.В.Л. Очень сильные соперники. Молодые,

амбициозные, конкурентные очко в очко.Выигрыш – 0,2 очков.

- Этот сезон с точки зрения сложнос-ти (климатические изменения, перемен-чивость погоды) отличался от предыду-щих? Он был сложнее или обычный, ря-довой?В.Л. Рядовых сезонов не бывает! Все

соревнования сложные. Погода для всехучастников одинакова. На это мы смотримобычно, так как я не один. Бывает, что кому-то меньше мешает погода, а кому-то боль-ше, но как оно есть, так и есть. На сколькоготов, на столько и результат покажешь.

- Расскажите, пожалуйста, о поддер-жании Вашей формы в межсезонье. Ка-кие основные методы используете?

В.Л. Из современных – Чингиз Абдулла-ев, из классиков – А.П.Чехов.

- Очень часто многих людей интере-суют ситуации, при которых знакомятсялюди и создаются семьи. Вы можетерассказать о Вашей встрече с ТатьянойАлександровной?В.Л. Индусы говорят, что люди стано-

вятся близкими, если есть гармония души,тела и разума.

- Слышала, что у Вас две дочери. Рас-скажите о них.В.Л. Мария – 1988г.р. Анастасия – 1989

г.р. Они обе студентки. Хорошо закончилишколу № 7. Учились в музыкальной школе,художественной, занимались в школеспортом. Почти готовы к жизни.

- Вы, по моему наблюдению, никог-да ни с кем открыто не конфликтуете,старательно обходите острые углы.Трудно ли Вам сдержать свои эмоции,высказать свою точку зрения, если этоможет привести к конфликту?В.Л. Управление (менеджмент) отно-

сится не только к организации, но и к чело-веку.

- Какое значение Выпридаете мнению окру-жающих?В.Л. Важное.- Как Вы отдыхаете?В.Л. Смена деятель-

ности.- Мне импонирует

китайская мудрость.Неоднозначно, завуали-ровано, но как точно. ВДревнем Китае говори-ли: «Есть такие, кото-рые, находясь в доро-ге, не покидают дома. Иесть такие, которые, по-кинув дом, не находят-ся в дороге». Относите

ли себя к той или иной категории?В.Л. Я с удовольствием отправляюсь

в дорогу, чтобы с неменьшим вернутьсядомой.

- В чем Вы видите смысл жизни?В.Л. Это философский вопрос, однознач-

но на него не ответишь. Возможно, в осоз-нании, что она не вечна.

- А что дает Вам «подпитку» для жиз-ни?В.Л. Само разнообразие жизни.- А это уже философский ответ. Луч-

ше и не скажешь.Владимир Леонидович, сегодня мы

затронули лишь спортивную часть Ва-шей многогранной деятельности. Боль-шое спасибо Вам за беседу.

Каждый из нас должен искать свой соб-ственный свет, своё собственное местов мире, и если мы счастливы там, где мыесть, это прекрасно. Жизнь сама по себе –это чистый холст; она становится тем, чтомы нарисуем на нём. Думаю, что геройнашего интервью нашел свое место в жиз-ни. Разве это не счастье? Разве не в этомзаключается смысл жизни?

УТЕГЕНОВА К.Т.,руководитель отдела «Менеджмента и

качества», к.п.н., доцент

Придерживаетесь ли Вы временных ин-тервалов для тренировок?В.Л. У спортсменов нет перерывов.

Тренировочный процесс осуществляетсяв течение всего года. Но тренировки дина-мичны по периодам тренировочного про-цесса.

- Сейчас вы являетесь одним из са-мых опытных действующих спортсме-нов в полиатлоне. Вы по-прежнему со-ветуетесь в вопросах своей подготов-ки с другими людьми (спортсменами,тренерами) или больше стали прини-мать самостоятельных решений?В.Л. В основном достиг того уровня,

когда больше даю советов.- Есть ли у Вас «особое меню»?В.Л. Любимых блюд нет. Придержива-

юсь принципа китайцев – полезно все, чтобегает, летает, плавает. Важно, чтобы пи-тание было полноценным, сбалансирован-ным.

- У Вас есть любимые увлечения,хобби?В.Л. Сбор грибов, работа в саду.- Мы из «читающего» поколения, про-

изведениям каких писателей Вы отда-ете предпочтение?

Супруга Татьяна Александровна с дочерьми.

ë04.02.2010-30.04.2010 аралығындауниверситетіміздің 11 студенті Польша-ның Быдгощ қаласындағы ХалықаралықТуризм және мәдениет институтындаоқып қайтқан болатын. Оқыту бағдарла-масы аясында туризм, туризм менедж-менті және экономикасы, ағылшын,неміс, эсперанто тілдері практикасы,мәдениетаралық байланыс бағыттарын-да білім алып, тәжірибеден өткенстуденттеріміз оқу соңында арнайысертификаттармен марапатталды.ë15 мамыр күні университетіміз бенБолгарияның Қасиетті Климент Охридс-кий атындағы София университетіарасында білім және ғылым саласындаынтымақтастық туралы келісімге қолқойылды.ë17 мамыр күні университетімізгеЖапониядан «Халықаралық эсперан-тист-сиқыршылар ассоциациясы» өкіліТошихиро Фукуда келген болатын.Халықаралық эсперанто тілін дамытумен насихаттау мақсатында келгенТошихиро Фукуда университетіміздіңэсперанто тілін оқитын студенттеріменкездесіп, студенттерге эсперанто тілінпайдалана отырып сиқыр көрсетті.Кездесудің екінші кезегінде аталмыш тілтуралы айтып өтіп, студенттермен пікіралмасты.ë Жақында оқу орнымыздың №3 оқуғимаратының акт залында Халықаралықынтымақтастық қызметінің ұйымдасты-руымен «Халықаралық бағдарламаларорталығы» АҚ өкілімен «Болашақ»халықаралық бағдарламасы бойыншакездесу-презентациясы өтті.Кездесуге келген «Халықаралық бағдар-ламалар орталығы» АҚ өкілі БердібековаМәншүк Русланқызы облыс жастарын,мектеп оқушыларын «Болашақ» халықа-ралық стипендиялық бағдарламасыментаныстырып, бағдарлама бойыншаақпарат берді. Студент, оқытушыларөздеріне қажетті сауалдарына толықжауап алуларына мүмкіндік болды.ëУниверситетіміздің мақтанышы,республикалық, халықаралық спортжарыстарында оқу орнымыздың мерейінасқақтатып жүрген дене тәрбиесібөлімінің 1 курс студенті БородкинГеннадий жақында халықаралық Азиячемпионатында өнер көрсетті. БородкинГеннадий спорттың пауэрлифтингжарысы бойынша ІІ орынға ие болды.Моңғолияның Ұлан-батыр жерінде үшаптаға жуық жаттығып, шыныққанстудентіміз намысты қолдан бермей,ұстаздарының, бағыт-бағдар беріп,қолдау көрсеткен бапкерлерінің десенімін ақтай білді. Жеңімпаз бапкері,әлемнің 8 дүркін чемпионы, М.Өтемісоватындағы БҚМУ түлегі В.Штирман.ëҰлы Отан соғысының және Кеңесодағының батыры Мәншүк Маметовағаарналған Дзюдо күресінен 14-16 мамыркүндері Халықаралық турнир болып өтті.Бақ сайысы Мұз айдыны сарайындаөткен еді. Университеттің намысынқорғаған спорт және БӘД бөлімінің 4 курсстуденті Дингуатов Қанат І орынға қолжеткізіп, Қазақстан РеспубликасыныңСпорт шеберінің нормасын орындаса,спорт және БӘД бөлімінің 1 курс студентіЕсекенов Мардан ІІІ орынға ие болды.

ЖАҢАЛЫҚТАР

14

Қазіргі «бой жарыстырмай, ой жарыстыратын» заманымыздағылым жолында жаңа ізденістер, жаңаша көзқарастар ашылыпжатырғаны белгілі. Ғылымға бет бұрып, жаңалық ашу – таланттыда дарынды жастардың алдына қойған алғы міндеттерінің бірі.Осының бір айғағы ретінде айта кетсек, күні кеше-ақ универси-тетімізде жас маман болып қызметін бастап, ал бүгінгі таңда еңбек-қорлығымен шетел басылымдарына да мақалаларын шығарып,қалың оқырманға монографиясын ұсынған, филология ғылым-дарының кандидаты Рита Сұлтанғалиеваның ғылымға, оныңішінде әдебиетімізге қосқан үлесі зор екенін айтар едік.

Ғылым жолындағы сүбелі еңбек

Филология ғылымдарының докторы,профессор, халықаралық жоғары мектепғылым академиясының академигіТ.Кәкішовтің редакторлығымен, филоло-гия ғылымдарының кандидаты, профес-сор С. Мақпырұлы мен филология ғылым-дарының докторы, профессор Р.Тұрыс-бектің пікірлерімен М.Өтемісов атындағыБатыс Қазақстан мемлекеттік универси-тетінің Ғылыми кеңесінің баспаға ұсыну-ымен «С.Мұқанов романдарындағы диа-лог қолданысы» тақырыбындағы моно-графиясы Алматы қаласында «Арыс»баспасынан жарық көрген болатын. Зер-ттеу еңбегі қазақ әдебиетіне өзіндік үлкенүлес қосқан қарымды қаламгер СәбитМұқановтың диалог қолданысындағы да-ралық ерекшелігін, жазушылық ше-берлігінің бір қырын ашуға бағытталған.Зерттеу еңбегінде диалог кейіпкердің ру-хани әлемін терең әрі жан-жақты ашуқұралы ретінде қарастырылып, жазушыромандарындағы диалогтың кейіпкер бей-несін сомдаудағы, характер ашудағы қол-данысы айқындалады. Қаламгер роман-дарындағы диалогтардың мағыналықтүрлері топтастырылып, олардың айы-рымдарына жан-жақты талдау жасала-ды. Еңбекті студенттерге, аспиранттарға,оқытушыларға әдебиет тарихы мен тео-риясы, шығармашылық процесс, көркемшығарманы поэтикалық талдауданоқылатын арнайы дәрістерде, семинар-лық курстарда оқу құралы ретінде пайда-

лануға болады, сондай-ақзерттеу еңбегі әдеби-етіміздің жанашырлары,қалың оқырман қауымға даарналған болатын.

Ал шет елден, яғни Гер-маниядан «Turkvolker undandere Ethnien: Geschichte.Sprache. Kultur. – Berlin»баспасынан «Der Dialog alsMittel der Charakterbildung imRoman “Botagoz” von Sabit Mukanov» тақы-рыбындағы мақаласы жарық көрген бола-тын. Сонымен қоса, Р.Б.Сұлтанғалиеваныңжетекшілігімен студенттер облыстық, ай-мақтық конференциялардан жүлделі орын-дарға ие болып жүр. Мысалы, Алматы қала-сында өткен жоғары оқу орындары ара-сындағы республикалық ғылыми-зерттеужұмыстар конкурсында Бияшева Гүлсезім1-орынға ие болды. Автор монографиясы-ның ашылу кешінде әдебиеттанушы ғалымСерікқали Шарабасов былай деген бола-тын: «Бұл еңбекқор қызды мен Алматығабарғаннан танитын едім. Жетекшісі СерікМақпырұлының қасында білмегенін тықыл-дап сұрап жататын. Мен көп қыздардыңбіріндей шығар деп ойлағам. Бірақ ғылым-да өзіндік орын алар, тынымсыз еңбекүстінде жүретін қыз екен» десе, кафедрадеканы Жангелді Шайекенов: «Біздің ка-федрада жасы да, үздіксіз еңбек үстіндежүретіні де осы Рита болатын. Егер еңбек-қор болмаса кандидаттығын қорғап келген-

нен кейін лезде монографиясын қорғарма еді?! Көп ғалымдар атағын қорғаған-нан кейін бірнеше жылдан соң кеміндебір-екі жылдан соң еңбегінің келесі нәти-жесін көрсетіп жатады. Бүгін сендерстудент болсаңдар, ертең бір саланыңмаманы болатындарың сөзсіз. Қазірденбастап осы апайларыңнан үлгі алыңдар»деген болатын.

Иә, белгілі бір мақсат қойған адам солжолға сәйкес іс-қимыл жасап талпынаберсе, бағын жандыратын нәтижегежетпеуі мүмкін емес. Сағдиша айтсақ,

«Ерінбей еңбек етсең, шыдап егер,Тікен де гүлге айналып шыға келер»

демекші, тамшысымен тас тесетін бей-небір су тәрізді табанды, еңбекқорғалымдар лайым көбейе берсін дей келе,әріптесіміздің шығармашылық жолынасәттілік тілейміз.

М.К.АХМЕТОВА, филологияғылымдарының кандидаты.

Ғылым жолындағы сүбелі еңбек

«Студент деген кім?» деген сұраққа жауап бе-рер болсақ, қолына дәптер арқалаған, күннің жар-тысын оқу орнында, түнді күлкімен өткізетін біліммайталманы деп білеміз. Студент болуға, керекдесеңіз үлкен де, кіші де қызығады екен. Қиынымен қызығы қатар жүретін, бозбала мен бойжет-кен атанып, өмірдің ең елеулі сәттерін бастан ке-шіретін, жалғыз жүрмей, көппен жүріп адасатын,алғашқы айларда ауыл еске түсіп көзге жас келетін,көз үйренгеннен кейін қаладан кеткісі келмей,мәңгілікке студент болып қалуды армандайтынқиялға берілетін кезең.

СТУДЕНТ –

«Бала шақтан болашаққа!» деп ұрандап, бір сабақ-тан лекциямен қатар конспект, лаборатория дәптер-лерін арнап, дайындықсыз сабаққа кейде кіріп те жата-тын. Алайда, «Дүние-думан» күндеріңді «Аттандық са-парға, көңілде мол арман» деп «өмір мектебіне» қол

бұлғағанда да, жауапкершіліктің қамытынмықтап киетініңді, еркелігіңді көтере бер-мейтін өмірге аттағанда да, сол бір алаң-сыз, шаттықты да шуақты күндерді са-ғынбау мүмкін емес. Негізі студент деген- жасық халық, артық еш нәрсемен ша-руасы жоқ. Олар да - басқа халық секілдіөте сенгіш. «Бірінші Тәңірлері» - мұғалім-дер. Жалтақтап жан-жағына қараған жан-дарға әр сөзі бұлжытпай орындалуға тиіс.“Екінші Тәңірлері” - декан. Оның айтқаны-ның бәрі - өсиет, жазғанының бәрі - заң.“Декан айтты”- деген сөз тіркесі кейбіре-улерінің арасында ұранға айналып таүлгерген. Атам қазақтың “Абылайлап”жауға шапқаны көздеріңе елестеп отырғ-ан болар, оларда басқаша. Инабатты бо-лғанда масқара, ым-жыммен сөйлесудің

Ө№

5 (854) мамыр 2010 ж

ыл

Ө№

5 (85

4) мамыр 2

010 жыл

12

Подготовка конкурентоспособных специалистов с высшим образованием предполагает такую направленностьобучения, которая способствовала бы развитию востребованных на рынке труда качеств. Прежде всего, это умениегенерировать идеи, принимать решения на основе фактов, осуществлять логические умозаключения, то есть демон-стрировать все те качества, которые лежат в основе формирования творческой личности. Востребованность креа-тивной личности в настоящее время высока, поскольку переход государства к инновационной экономике невозмо-жен без подготовки кадров соответствующего уровня. Вместе с тем в наших образовательных учреждениях по-прежнему используются средства оценки, не позволяющие определить уровень развития востребованных качеств.Тестовые задания, предлагаемые как школьникам (ЕНТ), так и студентам (ПГК) в основном направлены на определе-ние их энциклопедического уровня, то есть категории знания. Поэтому по этим результатам мы не можем судить обуровне функциональной грамотности, которая является мерилом современной оценки эффективности работы обра-зовательного учреждения.

НЕ МЫСЛЯМ НАДО УЧИТЬСЯ, А МЫСЛИТЬПроводимое в нашем университете в рамках нестатисти-

ческого мониторинга психометрическое тестирование позво-ляет определять уровень и динамику развития категорий по-знания студентов (по Блуму).

Рис.1 Уровень и динамика изменения категорийпознания студентов ЗКГУ им. М. Утемисова

В 2009-2010 учебном году проведена данная работа, с охва-том 10% студентов всех учебных подразделений ЗКГУ: инсти-тута экономики и управления, института культуры и искусст-ва, педагогического, филологического, естественно-матема-тического и социально-гуманитарного факультетов.

На рис.1 представлен уровень и динамика изменения кате-горий познания в разрезе двух последних учебных годов.

Характерной особенностью является тот факт, что при сни-жении категории знания с 65,2% до 54,9% отмечается увели-чение наиболее значимых в креативной деятельности качеств.В частности, отмечен рост в категории восприятие с 29,5% до44,2%. Это свидетельствует о том, что студенты лучше пони-мают то, что приходится запоминать. То есть, существуетпонимание того материала, который им предлагается на заня-тиях. Значит, становится меньше в образовательной деятель-ности механического запоминания.

Выросло значение и таких категорий, как анализ, синтез с18,3% до 23,6%. Логическое мышление студентов возрастаети это следствие, в том числе и инновационных форм обуче-ния, которые используются нашими преподавателями на заня-тиях. Вместе с тем по абсолютным значениям этот показа-тель все еще недостаточен для конкуренции с элитными выс-шими учебными заведениями.

Оценка развития отдельных категорий в рамках институ-тов и факультетов свидетельствует о результативности об-разовательного процесса в этих подразделениях.

В частности, на рис.2,3 представлены значения по такимкатегориям, как «знания» и «анализ, синтез». Так, по катего-рии «знания» наибольшее количество правильных ответов насоответствующие тестовые задания у студентов института

экономики и управления – 62,8%, а наименьшее - у студентовсоциально-гуманитарного факультета – 43,9%.

Рис.2 Значение категории «знания» по институтам ифакультетам университета

Что касается тестовых заданий по оценке категории «ана-лиз и синтез», то наибольший процент правильных ответов поестественно-математическому факультету – 26,4%, а наи-меньший по институту культуры и искусства – 20%.

Рис.3 Значение категории «анализ, синтез»по институтам и факультетам университета

Такой сопоставительный анализ позволяет оценить эффек-тивность образовательной деятельности в целом по крупным

13

учебным структурам и осуществлять соответствующие кор-рекционные мероприятия. Вместе с тем не представляетсявозможным оценить динамику в рамках указанных подразде-лений, так как они подвергаются систематическим структур-ным изменениям.

Наиболее целесообразно в данной ситуации осуществлятьоценку развития категорий познания и их динамику в рамкахотдельных программ обучения.

Поскольку не все программы обучения бакалавриата былиохвачены настоящими исследованиями, то термин более ус-пешная или менее успешная программа обучения применяет-ся именно к названным.

На рис.4 представлен психометрический профиль студен-тов, которые в течение четырех лет проходили обучения попрограмме «П и МНО». Оценивая результативность обучения,следует отметить, что у данных студентов существенно раз-вилась такая категория, как «знания» с 54,2% до 68% (количе-ство правильных ответов на соответствующие тестовые за-дания). Лучше они стали понимать то, что приходится заучи-вать – категория «восприятие» повышение значения с 25 до47,6% правильных ответов на соответствующие тестовыезадания. Отмечается рост и категории «оценка». Однако 20%правильных ответов на тестовые задания по данной катего-рии свидетельствует, что данные студенты не в полной меремогут: принимать решения, рекомендовать, делать выводы,приоритезировать и т.д.

Рис.4 Психометрический профиль студентовпроходивших обучение по программе «П и МНО»

Представленный на рис.5 психометрический профиль сту-дентов, обучавшихся по программе «Математика», дает воз-можность проанализировать результативность образователь-ного процесса за период в 4 года.

Рис.5 Психометрический профиль студентовпроходивших обучение по программе «Математика»

Следует отметить, что по всем категориям познания отме-чается рост (за исключением категории «восприятие»). Что

это значит? Это значит, что в процессе образовательной под-готовки в вузе не в полной мере развивались такие важныеаспекты как: обобщение, интерпретация, ассоциирование, диф-ференцирование, обсуждение, противопоставление и др. Од-нако по остальным категориям познания у студентов даннойпрограммы обучения отмечены позитивные изменения. Особохотелось бы отметить заметное изменение по категории «при-менение». Это означает, что студенты овладели такими важ-ными способностями как: умение ранжировать, классифици-ровать, критиковать, сравнивать, исследовать, испытыватьи др. Следует отметить, что у студентов данной программыобучения наиболее высокие результаты по тестовым задани-ям категории «анализ, синтез». Если по университету в целомэтот показатель составляет 23,6%, то у них он равен 33,3%.

Интересным представляется и результативность образо-вательной подготовки по программе «Международные отно-шения». На рис.6 показана динамика изменения категорий по-знания у студентов за четыре года обучения в вузе.

Рис.6 Психометрический профиль студентов,проходивших обучение по программе

«Международные отношения»

Сопоставляя общий процент ответов на тестовые заданияпо всем категориям познания, можно отметить, что в сум-марном отношении изменений не произошло. То есть, общийпроцент ответов на первом и четвертом курсах одной и тойже выборки студентов составил 37% и 36,7%. Вместе с темотмечено перераспределение количества правильных отве-тов по категориям. В частности, уменьшился процент пра-вильных ответов по категории «знания» с 63,9% до 48,7%. Ипо категории «применение» с 38,9% до 32,9%. Однако по ос-тальным категориям отмечается увеличение количества пра-вильных ответов. По категории «восприятие» с 41,3% до 48,1%;по категории «анализ, синтез» с 21,3 до 25,9%; по категории«оценка» с 20 до 27,9%. Подобные изменения свидетельству-ют о недостаточно высоком эффекте образовательной подго-товки по данной программе.

Нельзя оспаривать тот факт, что новый тип экономики вы-зывает новые требования, предъявляемые к выпускникамвузов, среди которых все больший приоритет получают тре-бования системно организованных интеллектуальных, комму-никативных, рефлексирующих, самоорганизующих, моральныхначал, позволяющих успешно организовывать деятельность вшироком социальном, экономическом, культурном контекстах.В этой связи становиться понятным, что простое овладениесуммой знаний не обеспечит выпускнику вуза достойного ме-ста в динамично развивающемся обществе. Именно поэтомуизречение Гераклита Эфесского «МНОГОЗНАНИЕ УМУ НЕ НА-УЧАЕТ» должно стать девизом современного студента.

МЕЛЬНИКОВ В.Л.,директор Аналитического центраЗКГУ им. М. Утемисова, доцент.