بررسی و تبیین ژئوپلیتیکی اسلام گرایی اعتدالی در سیاست...

لاس زا هیکرت یجراخ تسایس رد یلادتعا ییارگ مالسا یکیتیلپوئژ نییبت و یسررب یراگنا هزاس درکیور اب یدالیم 5511 ات 1995

1یقتم نیشفا نارهت یمزراوخ هاگشناد ،یسایس یایفارغج رایداتسا

29/01/930 :هلاقم تفایرد خیرات 31/14/930 :هلاقم شریذپ خیرات 2 2

هدیکچ

تاکرحت نیا هب خساپ رد هک یمالسا یرادیب و اه یبرغ طسوت یروتارپما نیا یاه هدنام زاب رامعتسا و ینامثع یروتارپما یشاپورف اب کیئال میژر تیمکاح اب هیکرت نیب نیا رد اما .دروآ یور متسیب نرق رد یسایس ییارگ مالسا یعون هب مالسا ناهج ،دوب اه یبرغ رد یمالسا تاشیارگ دهاش روشک نیا متسیب نرق ینایاپ یاه ههد رد نکیل .تفرگ هیکرت هب دورو زا ار جوم نیا یولج مزیلامک رد یمالسا یاهروشک ریاس ییارگ مالسا اب ییارگ مالسا عون نیا توافت ،هجوت بلاج هتکن .دش دوخ یجراخ و یلخاد تسایس رضاح هلاقم ور نیا زا .دوب یلادتعا مالسا هب اه کرت شیارگ رد توافت نیا .دوب هیکرت یجراخ تسایس هزوح رد هژیوب مالسا ناهج یجراخ تسایس رد یلادتعا ییارگ مالسا ببس هنوگچ و یکیتیلپوئژ لماوع هچ :هک دراد یساسا لاوس نیا هب ییوگخساپ رد یعس .تسا هدرب هرهب یلیلحت -یفیصوت یا هویش زا هلاقم نیا هک تسا رکذ هب مزال ؟تسا هدش یدالیم 5511 ات 1995 لاس زا هیکرت

.یلادتعا ییارگ مالسا ،هیکرت ،یجراخ تسایس ،یراگنا هزاس ،کیتیلپوئژ :یدیلک ناگژاو

[email protected] 05115911591 (لوئسم هدنسیون)یقتم نیشفا -5

1392 ناتسبات ،موس هرامش ،مجنپ لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 211

همدقم مزیرالوکس ریسم رد هیکرت یروهمج ،ینامثع یروتارپما یشاپورف زا سپ ،رصم رد یمالسا یرادیب دشر اب نامزمه

یربهر هب مزیلامک نایرج ،مالسا ناهج فلتخم طاقن رد یمالسا دشر هب ور تانایرج فالخرب و تفرگ رارق یبرغ ماظن ندرک یبزح کت اب کروتاتآ .دمآرب هعماج و تلود زا نید ییادج ددصرد هیکرت رد کروتاتآ لامک یفطصم ار یمالسا یرادیب یرست و راشتنا یاه لاناک و اهارجم ًالالمع ،نویناحور و یبهذم یاه نایرج رب راشف داجیا و یسایس لوصا زا یکی .تفرگ رارق برغ اب لماعت رد مالسا ناهج تاقافتا زا یادج ههد دنچ ات هیکرت .تفرگ هیکرت هب

ندیزگ یرود رگناشن نیا و ،دوب رگید یمالسا قطانم و هنایمرواخ روما رد لاخد مدع روشک نیا یجراخ تسایس مه و دندیسر یهجوت لباق دشر هب یمالسا تانایرج مه هتفر هتفر اما .تسا نآ یاه دادخر و یمالسا قرش زا هیکرت

مالسا ی هدیدپ راشتنا یارب هنیمز هلیسونیدب .داد یبزح دنچ متسیس هب ار دوخ یاج هیکرت رد یبزح کت متسیس ریاس و دندومن یدایز دشر یمالسا تانایرج و بازحا 19 و 10 یاه ههد لوط رد .دش مهارف هیکرت هب ییارگ رد یمالسا هافر بزح هک دوب 1990 لاس رد ماجنارس .دندرک عورش ار یدایز یاه تیلاعف زین یبهذم یاه نایرج ،2112 یاه لاس رد همادا رد .دش هدیزگرب روشک نیا ریزو تسخن ناونعب ناکبرا نیدلا مجن و دیسر یزوریپ هب هیکرت رد ار تردق ،ءارآ عطاق تیرثکا اب ناغودرا بیط بجر یربهر هب یمالسا هعسوت و تلادع بزح 0012 و 2112 هاگن یژتارتسا هرود نیا رد .دهد یم ناشن هیکرت روشک رد ار ییارگ مالسا ینیع دومن و زورب ،هیور نیا .تفرگ تسد فالخرب هیکرت روشک و تشگ لدبم قرش و برغ هب هاگن یقیفلت یژتارتسا هب دوب مزیلامک هجیتن هک هیکرت برغ هب

ترورض هک تساج نیارد .دروآ یور دوخ یجراخ تسایس رد یلادتعا ییارگ مالسا هب یمالسا یاهروشک ریاس لاوس نیاربانب .دیآ یم رظن هب مهم یکیتیلپوئژ یدید زا مهنآ هیکرت روشک رد یلادتعا ییارگ مالسا یگنوگچ یسررب تسایس رد یلادتعا ییارگ مالسا ببس هنوگچ و یکیتیلپوئژ لماوع هچ :ددرگ یم حرطم نینچ شهوژپ نیا یلصا

-یفیصوت یا هویش زا لاوس نیا هب ییوگخساپ ریسم رد ؟تسا هدش یدالیم 0012 ات 1990 لاس زا هیکرت یجراخ .تسا هدوب یدانسا -یا هناخباتک زین اه هداد یروآدرگ هویش .تسا هدیدرگ هدافتسا عوضوم یسررب یارب یلیلحت

یسایس نارگشنک راتفر و یراگنا هزاس یعامتجا ناهج هب هنایراگنا هزاس یهاگن و دراد یعامتجا مولع رد هشیر هک تسا یدرکیور یراگنا هزاس

یا هنوگب زین یگتخاسرب نیا هک دناد یم هتخاسرب یروما ار یناسنا یاه هدیدپ و شناد یمامت هک ینعم نیدب.دراد زا یکی ییارگ هدنزاسرب ای یراگنا هزاس .(43 :1030 ،یمیلس) تسا ینهذلا نیب لباقتم شنک نایرج رد و یعامتجا رد للملا نیب طباور زا ام هب هک ینیون مهف رظن زا اهنت هن هک تسا للملا نیب طباور رد ریخا ههد رد مهم یاه هیرظن تیمها یرظنارف هزوح رد تسا یشالت لاح نیع رد هک رظن نیا زا هکلب ،دراد تیمها ،دهد یم نآ ییاوتحم دعب 2یسانش تخانش زا ار ثحب ییارگ تابثا یاه هیرظن فالخرب هیرظن نیا .(100 :3030،فلا هدازریشم) دراد یاهژیو دهد یم لیکشت ار ناراگنا هزاس هجوت یلصا نوناک حوضوب یسانش یتسه ثحابم .دهد یم اقترا 3یسانش یتسه دادملق ینهذ یروما ار یعامتجا یاه تیعقاو ،یسانش یتسه رظن زا اهنآ ساسا نیارب .(423 :1030 ،فلا هدازریشم)

2 . Epistemology 3 . Ontology

911 ...يمیلقا تاناسون ریثات يسررب و لیلحت

یاضف کی رد و نامز لوط رد میهافم نیا هک تسا هدش لیکشت ... و اه هراگنا ،ماکحا ،دعاوق عومجم زا هک دننک یم دنا هدمآرد یلعف تخاس و مرف هب ات دنا هدوب فلتخم یاهدنیارف زا رثاتم و دنا هتفای نیوکت صاخ ییایفارغج نیا هک انعم نیا هب دشاب یم اهنآ یعامتجا تشرس هب دقتعم نارگشنک دروم رد یراگنا هزاس .(3 :9030 ،یدیشر) تیوه هب هک دنتسه هنیداهن یاه هدیا و ،یلوصا یاهرواب ،یژولوئدیا ،گنهرف ،اه شزرا ،اهراجنه ،اه هیور ،تالماعت دوش یم ببس لماعت .دنتسه لماعت هجیتن زین یعامتجا یاهراتخاس .(3030:100،فلا هداز ریشم) دنشخب یم ماوق اهنآ ،ینوگرگد راچد ددجم یاه خساپ و اه شنکاو و لباقتم شنک نایرج رد توافتم نارگیزاب فلتخم یعمج یاه تیوه دیدجت دوخ یتیوه ماظن رد تسا ریزگان هتفر هتفر دوخ عفانم یریگیپ نایرج رد رگشنک .دنوش دیلوتزاب و رییغت زا یتسه بوچراچ رد ناسنا .دروآ تسدب ار شعفانم و قیالع دناوتب رتهب دیدج یاضف رد ات دوش لئاق ار ییاهرظن و دنک یم ینورد ار نآ نابز و ندیشیدنا یاه هویش و اههوگلا ،یریذپ هعماج دنیارف رد و دوش یم رهاظ ،دوجوم شیپ و دزادرپ یم تیعقاو مهف و ریسفت هب ،قفا نیا رد وا .دوش یم یصاخ قفا بحاص و دنک یم تکراشم یعمج یناعم رد رد زین هعماج کی دارفا .دزاس یم تیاهن رد و راد انعم ،هدرک فیرعت دوخ یارب ار نآ ،هنالاعف شنک نیا نایرج رد یدنب هتسد و فیرعت ار ( هریغ و عماوج رگید ،یتسه ناهج) فارطا تیعقاو ،دوخ یعمج کرتشم تینهذ بوچراچ دنزادرپ یم لباقتم شنک هب نآ اب ءزج ره هب هدش هتخاس یاهانعم بلاق رد و دنزاس یم یرگید یانعم هب و دننک یم و دعاوق ،اه یدنم هیور و یناعم یریگارف هب رگشنک هک تسا تالماعت نایرج رد یرآ .(202 :1030 ،یمظاک و یقتم) یتآ تالماعت نایرج رد وا یدعب یاه شنک ببسم همادا رد لماع نیا سپس و دنک یم مادقا یبای تیوه و اهراجنه -راتخاس هلئسم ینعی ،نایراگنا هزاس یسانش یتسه یاه هرازگ زا رگید یکی هک تسا لماعت نیا ریسم رد .تسا کت کت تیوه یانعم" یا هشیدنا ای یراجنه هنوگچ هک دنراد دیکات نیا رب نایراگنا هزاس .دوش یم حرطم رازگراک فیرعت دنریگ یم شیپ رد هدش دای نارگشنک هک ار یگنهرف و یسایس ،یداصتقا بسانم تیلاعف یاهوگلا و نارگشنک رگیدکی هب لباقتم یلکش هب رازگراک و راتخاس ناراگنا هزاس یارب .(Boli and Others, 1989: 12) "دننک یم اهنآ ساسارب و دنوش یم قلخ هک تسا لباقتم لماعت اب رادیاپ اتبسن ییاه هدیدپ ناونع هب اهراتخاس .دنشخب یم ماوق دوجو نارگشنک یاه هیور زا ادج ینعی دنیارف زا ادج راتخاس .دننک یم فیرعت ار دوخ عفانم و اه تیوه نارگشنک .(133 :1030 ،هدازریشم) درادن یجراخ تسایس هصرع رد نارگشنک راتفر یکیتیلپوئژ نییبت

رب رد ار لماعت و تعیبط ،ناسنا :حطس هس ،دزادرپ یم تعیبط و ناسنا لباقتم یسررب هب هک یملع ناونعب ایفارغج یاه تیدودحم و اه تصرف ،عبانم و تاناکما ،یعیبط طیحم مه و یعامتجا یاهورین و ناسنا هب مه نیاربانب .دریگ یم هارمه هب هک ار یعامتجاراتخاس مه و یطیحم و یدام راتخاس مه نیاربانب .(2 :9030 ،یدیشر) دزادرپ یم نآ زا یشان تسا طیحم و ناسنا دنویپ هقلح ،لماعت ایفارغج ملع رد .دنوش یم حرط ایفارغج رد دنهد یم ماوق ار اه تیوه رگیدکی

تسا طیحم و ناسنا لماعت هب طورشم هک ییایفارغج یاهراتخاس و اه مرف ًالالمع لماعت نتفرگ رظن رد نودب هک ارچ ببس هک دنا هدش عقاو ییایفارغج صاخ یاضف رد اهنآ نیب لماعت و یعیبط طیحم و ناسنا دوخ .دریگ یمن لکش ره زا هدمآرب یعامتجا یاه تیوه هک یوحن هب دوش یم هژیو یاضف کی رد طیحم و ناسنا نیب لماعت یزاس یصخش توافت دروم رد ناوت یم لکش نیرتهب رد ار لاثم نیا .تسا توافتم ییایفارغج یاهاضف رگید اب ییایفارغج یاضف


یاهاضف هکارچ ،داد رارق یسررب دروم فلتخم یاهروشک رد یجراخ تسایس هصرع رد یسایس نارگشنک نیب یتیوه هصرع رد اه تلود نیاربانب .دهد یم ماوق ار روشک نآ صاخ یتیوه ماظن و یعامتجا راتخاس روشک ره یلم ییایفارغج نیاربانب .(320 :1930 ،یدیشر) دنتسه دوخ یلم یایفارغج ییاضف هنماد یجراخ تسایس و للملا نیب طباور یاه تیوه یگتخاسرب یارب ار هنیمز رگیدکی اب توافتم لماعت یاهرتسب ندروآ مهارف هطساو هب ییایفارغج یاهاضف دوخ ییایفارغج یاضف زا جتنم و صاخ یتیوه ماظن اب بسانتم عفانم نارگشنک دوشیم ببس هک دننز یم مقر فلتخم :2030 ،اجوس) دنتسه رگیدمه هب تساکورف لباقریغ وکوف لشیم لوقب ییایفارغج یاهاضف ورنیا زا دننک یریگیپ تسایس هصرع نارگشنک ییوج تعفنم و دنهد یم لکش ار توافتم یعامتجا یاهراتخاس و اه تیوه هک (120 رد داضت ای کارتشا بسانت هب ینمشد ای یتسود ،تباقر ببس هک دنهد یم ماوق رگیدکی اب توافتم ار یجراخ توافتم یاه یجراخ تسایس تفگ دیاب اهتنا رد .ددرگ یم اهنآ نیب نآ بقاعتم عفانم هجیتن رد و ییایفارغج یاهاضف هک تسا ییاهراتفگ و اهراتفر زا یا هعومجم ،تسا توافتم یسایس و یعامتجا ،یگنهرف یایفارغج ساسارب هک زین یاهراتفگ و اهراتفر هب رادرک .دنوش یم دادملق یکیتیلپوئژ یاهرادرک اعومجم و دنراد توافتم ییاضف و یناکم هشیر ناونع تحت اهنآ ییاضف هنماد و ییایفارغج یاهاضف رد اهنآ ندوب راد هشیر هب هجوت اب هک دوش یم قالطا یمالک یاه تموکح ای و ینیمزرس یاهدحاو ناونعب اه تلود .(000 :1930 ،یدیشر) دنوش یم هدروآ یکیتیلپوئژ یاهرادرک رب هیکت اب اهروشک رگید اب لباقتم طباور و یجراخ تسایس هصرع رد ،(2 :1030 ،این ظفاح و هدازدهتجم) ینیمزرس و یا هقطنم یاهاضف رد یرگیزاب هنحص رد هک ییاضف یاه تیوه زین و دوخ یلم یایفارغج یاضف یاه تیوه یراتفر لکش ،تسا یکیتیلپوئژ یاه تیعقاو زا یشان هک ییاه تیدودحم و اه تصرف زین و دننک یم بسک یناهج یکیتیلپوئژ هشیر یجراخ تسایس و یللملا نیب حطس رد نارگیزاب یاهراتفر ریسفت نیاربانب هک دننک یم میظنت ار دوخ .(300 :1930 ،یدیشر) دراد یکیتیلپوئژ لباقتم زاین و لماعت ،ییایفارغج یاضف

لباقتم تاریثات و اضف ینعی .دنک دیکات ییاضف لباقتم تاریثات یور دیاب ایفارغج هک دنک یم داهنشیپ نملوا دارودا تاریثات یسررب لابند هب هدنراگن تمسق نیا رد نیاربانب .(33 :2030 ،یئوکش) دشاب ایفارغج راک ساسا ،ییاضف هلاقم نیا رد هچنآ .تسا یکیتیلپوئژ هصرع نارگیزاب راتفر رب نآ ریثات و (اهروشک) یسایس یاهدحاو ییاضف لباقتم دراودا هک) ایفارغج رد ییاضف بتکم دننامه دریگ یم رارق یسررب دروم ییایفارغج یاضف لباقتم تاریثات ناونع تحت -ینیع یاه هدیدپ زا بکرم) یبیکرت و هناراگنا هزاس یا هغبص و دشاب یمن یمک ،(تسا نآ ناحضاو زا زین نملوا .دراد (یدام -ییانعم ،ینهذ

رد رصنع نیرتمهم ییایفارغج یاضف تفگ دیاب اما تسا هدش هتخادرپ یراگنا هزاس رد لماعت ثحبم هب الاب رد و دعاوق ،ماکحا نیرتشیب هجیتن رد و دنراد رگیدکی اب ار لماعت نیرتشیب اضف مه نارگیزاب .تسا لماعت یریگ لکش یا هقطنم یاضف کی رد ًالالثم اضف مه نارگیزاب هک دوش یم ببس اه هیور نیا .دریگ یم لکش اهنآ نیب رد اه یدنم هیور رگیدکی لابق رد یگیاسمه ای یا هقطنم یاضف زا جراخ نارگیزاب هب تبسن ار یرت صخشم یاه تیوه ،یگیاسمه ای ،دنراد رگیدکی هب تبسن ار یرتشیب دامتعا یانبم رب و رت هتخانش و صخشم یاهراتفر ور نیا زا و دنشاب یم اراد ار یراگنا هزاس درکیور رد تیوه زا یشان هناگراهچ عفانم زا یکی) یتخانش یتسه تینما نیمات ببس دوخ رما نیا هک


زا تسا ترابع یتخانش یتسه تینما ،زندیگ رظن هب .تسا زندیگ ینوتنآ یناسنا دوجو هیرظن قبط (تسا تنو رظن زا نینچ بلج .دوش یم زین مدرم ریاس هیلوا و یا هیاپ نانیمطا و دامتعا لماش هک ناهج رد درف یساسا ینمیا ساسحا» یریگولج ینارگن و شیوشت زا و دنک ظفح ار دوخ یناور شمارآ و ساسحا صخش هکنیا یارب ینانیمطا و دامتعا زا نانیمطا یعون .تسا دوجو و یتسه تینما ،یتخانش یتسه تینما ،رگید ترابع هب .«تسا یتایح و یرورض ،دنک ربارب رد یناجیه و یساسحا تینوصم داجیا هباثم هب زین دارفا ریاس دامتعا .دشاب دیاب هک تسا هنوگ نآ ناهج هکنیا هک تسا یتآ تادیدهت زا تسارح و تظافح» یتخانش یتسه تینما عقاو رد .تسا یدوجو یاه ینارگن و اه شیوشت رد دیاش هک یا هدننک فیعضت و برخم طیارش عون ره ربارب رد دوخ تماهش و دیما ات دهد یم هزاجا و ناکما درف هب نارگیزاب حطس رد یبوخب ثحبم نیا .(14 -14 :0030 ،یدابآ زوریف یناقهد) «دنک ظفح ار دوش هجاوم نآ اب هدنیآ یجراخ تسایس راتفر رد یتخانش یتسه تینما هزیگنا .دنک یم قدص زین یا هقطنم و یناهج کیتیلپوئژ هصرع شنک و مادقا ،تیعطق و نانیمطا مدع .دریگ یم تأشن تیوه اب یدامتعا یب و تیعطق مدع قیثو ی هطبار زا اهروشک ،دیدرت و نانیمطا مدع ،تسا تیوه یرورض زاین شیپ و طرش شیپ ،مادقا ییاناوت هک اجنآ زا .دنک یم لکشم ار تابثاب یتفرعم و یتخانش طیحم کی دنمزاین یرازگراک ،اریز .دزاس یم راوشد ار تیوه ظفح و ندوب دوخ ساسحا و رازبا نیب بترم و مظنم روط هب دناوت یمن ،دشاب هتشادن ربخ دوخ یاه هتساوخ زا روشک کی هک یطیارش رد .تسا ) دنک نیمأت و یریگیپ ار دوخ فادها هنوگچ هک درادن نیقی و نانیمطا و دنک رارقرب رادانعم هطبار دوخ فادها و دامتعا هب زاین دوخ یرگیزاب هصرع رد رگیزاب ره دش هتفگ هچنآ ربانب .(04 -94 :0030 ،یدابآ زوریف یناقهد یتالماعت -ییایفارغج یاضف یاراد ینعی) هقطنم مه ای و هیاسمه یاهروشک هک ییاجنآ زا .دراد قیمع نانیمطا نیرتاتوک رد ار دوخ لباقم فرط یتیوه و یراتفر تارییغت نیرتکچوک و دنراد ار لماعت حطس نیرتشیب ،(کرتشم نیا ًالالومعم ،دننک یم دوخ عفنم بسک یارب دیدج طیارش اب دوخ قفو تهج ار مزال تامادقا و دنبای یم رد نامز اب ور نیا زا و دنراد رارق اضف مه ریغ نارگیزاب هب تبسن ییالاب حطس رد رگیدکی هب تبسن تخانش رظن زا اهروشک نیب رد یزاس دامتعا نیرتشیب دراد ناش یکیتیلپوئژ کرتشم یاضف رد هشیر دوخ هک ییالاب لماعت زا یشان تخانش .(140 :1930 ،یدیشر) دوش یم هنیداهن اه نآ لداعت و حماست لصا و هیکرت یکیتیلپوئژ تیعقوم -0

نیا لئاسم ریگرد هراومه مالسا ناهج یاهروشک اب یراوجمه زین و شمدرم ندوب ناملسم لیلد هب هیکرت روشک رد روشک نیا نینچمه .دراد اه روشک نیا اب هطبار ورگ رد یرایسب عفانم دش حیرشت ًالالبق هک روطنامه و تسا اهروشک نیا .تسا مالسا هب رهاظت لقادح زا ریزگان تازایتما یخرب بسک و برغ ناهج رب راشف داجیا یارب برغ اب هجاوم تموکح .دومن هدهاشم روشک نیا یجراخ تسایس رد زین کیئال بازحا یرادمدرس نامز رد ناوت یم یتح ار درکیور هزوح رد ار یلوا زارط شقن هک دراد و هتشاد یعس هشیمه ،رایسب لیالدب یبهذمریغ و کیئال تلود دوجو اب ،هیکرت

لماک ییادج زا عنام هیکرت کیتیلپوئژ تیعقوم .(402 :0030 ،درف یمرک) دنک افیا مالسا ناهج یسایس یایفارغج ببس هیکرت نارادمتسایس یکیتیلپوئژ صاخ تیعقوم و هاگیاج کرد .دوب مالسا زا ،دوخ جوا نارود رد اه تسیلامک رد یمالسا یاهروشک اب هجاوم رد و دننزب ییارگ مالسا زا مد حماست اب یجراخ تسایس هزوح رد هراومه اهنآ ات دش هیکرت رد ییارگ یبرغ و مالسا هطبار رد لیدعت ببس ادتبا نامه زا رما نیا .دننکن طارفا ییارگ برغ و مزیرالوکس


تسایس ی هصرع نارگیزاب .تشگ لادتعا یوسب نآ تیاده و لاکیدار ییارگ مالسا روهظ زا عنام یدودح ات هک دش هب هجوت اب و دندوب هدروآ تسدب دوخ روشک یکیتیلپوئژ هاگیاج و تیعقوم زا هک یتخانش اب هیکرت یجراخ .دنا هتشاد دوخ عفانم هب یرثکادح یبایتسد رب یعس ،تسا هتشاد رارق اه نآ یور ارف هک ییاه تصرف و اه تیدودحم یلم عفانم و تینما ساسارب ینوریب طیحم زا هنایارگ عقاو یکرد هئارا ببس یکرت یساملپید صاخ تیصخش نیا ،هیسور دننام یگرزب نارگیزاب اب دروخرب رد حماست و یراک هظفاحم یعون ببس دوخ هبون هب هک ،تسا هتشگ هیکرت یعون یگتخاسرب ببس هک تسا هتشگ لیئارسا و ناریا دننام یکیژتارتسا نارگیزاب ای هدحتم تالایا ،اپورا هیداحتا یسایس مالسا شریذپ عون اب زین یمالسا یرادیب نارود رد هلئسم نیا .تسا هتشگ هیکرت یجراخ تسایس رد لداعت هراگنا یعون لک روطب .دیشخب ماوق هیکرت یجراخ تسایس رد ار یلادتعا مالسا یعون و دش هتخیمآ مه رد رصاعم .دیشخب نیوکت یلادتعا مالسا زا یعون هب یراک هظفاحم و حماست ی هصیصخ اب یکیتیلپوئژ

برغ و مالسا ناهج اب هیکرت یکیتیلپوئژ ییاضف مه -2

و یبرغ یاهروشک طساو دح رد ،دش هداد حیضوت الاب رد هک شا یکیتیلپوئژ صاخ تیعقوم هب رظن هیکرت روشک بلق رد هریغ و ناتسبرع ،قارع ،ناریا نوچمه یمالسا یاهروشک دننام هن روشک نیا .تسا هتشگ عقاو مالسا ناهج رارقتسا برغ ناهج کیژتارتسا قمع رد هدحتم تالایا و یبرغ یاپورا یاهروشک دننام هن و هدش عقاو مالسا ناهج ًالاعبط ،برغ و مالسا ناهج هزوح یاهروشک اب شا یکیتیلپوئژ تیعقوم رد توافت لیلد هب هیکرت روشک .تسا هتفای

تسایس هصرع رد زین یتوافتم تیصخش و لخاد رد هریغ و یسایس ،یگنهرف ،یعامتجا توافتم یاه هصیصخ ناهج لصافدح رد رارقتسا و یکیتیلپوئژ صوصخب تیعضو نیا ساسا رب هیکرت نیاربانب .تسا اراد دوخ زا یجراخ ییاضف مه .تسا ههبج ود رد تکراشم زا ریزگان و تسا ریگرد نامزمه تروصب ورملق ود لئاسم اب مالسا و برغ شزیمآ نیا دنیآرب هک یتیصخش و دشاب ههبج ود زا رثأتم نامزمه روطب ات هدش ببس مالسا و برغ ناهج اب هیکرت .دراذگب شیامن هب دوخ زا ار تسا برغ و مالسا یکیتیلپوئژ

برغ و مالسا ناهج طساو دح رد هیکرت یکیتیلپوئژ تیعقوم :1هرامش هشقت


هیکرت یرگیزاب هزوحرد یمالسا یرادیب و مالسا ناهج -2-1 یرادیب و مالسا دوخ هلئسم ،تسا هتشگ رثأتم نآ زا مالسا ناهج اب یراوجمه رثا رد هیکرت هک یلئاسم زا یکی

نارود رد یسایس مالسا ای و یمالسا یرادیب ای ییارگ مالسا .تسا مالسا ناهج رد هیکرت یرگیزاب هزوح رد یمالسا زا توافتم یریذپ ریثأت نیا تیفیک اما ،داد رارق ریثأت تحت یمالسا رگید روشک ره دننام زین ار هیکرت روشک رصاعم ندش مکاح و برغ رامعتسا رثا رد هک دوب متسیب نرق لیاوا زا و مهدزون نرق رخاوا زا .دوب یمالسا یاهروشک رگید دندش یقیمع باوخ هجوتم یمالسا یاملع و نارکفنشور زا یهورگ یمالسا کلامم و اهروشک رب یبهذم ریغ دارفا فارحنا هجوتم هک یمالسا نارکفنشور و املع و نادنمشیدنا ینعی دارفا نیا .دندوب هتفر ورف نآ رد یمالسا عماوج هک یرادیب لبط رب دندوب هدش یمالسا عماوج یگدرپسرس و یمگدرس داجیا یارب برغ یاه هشقن و یمالسا عماوج رد ناردارب شوگ هب ار دوخ یادص یمالسا یاه شبنج و اه نامزاس لیکشت زینو یبدا و ینید ،یملع راثآ هلیسوب و دندز عبات هک یناسک یرگ یدصت هطساوب ناهج هزورما ،یمالسا یرادیب ای شزیخ ای شبنج رظن زا .دندناسر دوخ ناملسم یلهاج رظن نیا زا عماوج زورما .تسا هتشگ راچد تیلهاج رب ینتبم یمظن و تیلهاج هب دنتسین یهلا تاروتسد ثعاب هک یرتچ .تسا هدرک مکاح هعماجرب ار یهلاریغ نیناوق هک یرتچ ،دنراد رارق تیلهاج رتچ ریز هک دنتسه تواضق !دننک یم غیلبت مالسا یارب هک یناغلبم یتح ،دنا هتفرگرارق نآ ی هیاس ریز هک تسا هدش یناسک مامت یهارمگ لابق رد هک یعضوم هب دراد یگتسب _دنا هداد حیضوت (ص) مرکاربمایپ هک هنوگ نامه_ ینامدرم نینچ ی هرابرد ندرک صاخ مکح ،دریذپب ار نآ هکره و دیآ یم باسح هب نانآ وزج ،دهد تیاضر نادب سکره !دنا هدرک ذاختا تیلهاج .(220-320 :4230 ،بطق) دراد ار دوخ

و ناریا ،رصم ؛یوق هطقن هس زا و تفرگ لکش ناناملسم نایم رد ییازون و تضهن هک دوب دیاقع نیا ساسارب .تفای راشتنا و یرست مالسا ناهج رد طاقن ریاس هب و عورش ناتسبرع

؛(رصم :اه هشیدنا ییایفارغج شخپ زکرم) نآ یراذگرثا و رهزالا هاگشناد (0

؛مالسا ناهج رد نآ فالخا و اه هخاش و (رصم :ییایفارغج شخپ و راشتنا زکرم) نیملسملا ناوخا تضهن (2

؛نآ زا هدمآرب یاه شبنج و (ناریا :ییایفارغج شخپ و راشتنا زکرم) ناریا یمالسا بالقنا (3

و وردنت یاه هورگ ناونعب نآ باقعا و (یدوعس ناتسبرع :ییایفارغج شخپ و راشتنا زکرم) هدعاقلا ،اه یفلس (4 .یفارحنا ًالاضعب

اب و راد هشیر یاه تقیرط دوجو ،یمالسا یتیوه اب ناملسم مدرم دوجو هب هجوت اب زین هیکرت روشک نیب نیا رد دننام یوق یاه شبنج همادا رد و هینامیلس ،هیرداق ،هیشاتکب ،هیولوم ،اه یجرون یاه تقیرط دننام ناوارف نارادفرط لاح رد یا هدیدپ ناونع هب یمالسا یرادیب لاقتنا یاه لاناک و اه هناسر روهظ هطساوب زین و نلوگ هللا حتف تضهن بزح یزوریپ اب مالسا هب شیارگ نیا 1990 لاس رد و تفرگ رارق ییارگ مالسا ریثأت تحت زین روشک نیا ،شخپ یمالسا هعسوت و تلادع بزح هناگ هس یاه یزوریپ همادا رد و ناکبرا نیدلا مجن یریزو تسخن و تاباختنا رد هافر دومن ،هیکرت ناملراپ تاباختنا رد یدالیم 0012 و 2112 ،2112 یاه لاس رد ناغودرا بیط بجر یربهر هب هیکرت

مهارف ببس دوب یبرغ یاهروشک زا توافتم هک هیکرت صاخ یگنهرف یایفارغج یاه هنیمز .تفای یمسر و یسایس


ناهج اب هیکرت ییاضف مه زا یشان نیا و دش هیکرت روشک رد یمالسا یرادیب شریذپ یارب ییاه هنیمز شیپ ندش اب هیکرت ییاضف لماعت نیا رثا رب .تسا مالسا ناهج ورملق رد هیکرت یگنهرف -ییایفارغج یدنم هشیر زین و مالسا

.دش هلئسم نیا زا رثأتم هیکرت ،یمالسا یرادیب شخپ لاح رد هدیدپ لاقتنا یاه لاناک هلیسوب هک دوب مالسا ناهج ییاضف مه زا یشان یراذگ رثا و برغ ناهج -2-2

لاح رد یاه هدیدپ و اه نایرج زا رثأتم و دراد رارق مالسا ناهج اب ییاضف مه و ترواجم رد هک روطنامه هیکرت و ییارگ ناسنا و مزیرالوکس ثحب .تسا رثأتم زین برغ ناهج رد ییاضف تاراشتنا زا ،تسا مالسا ناهج رد شخپ

رد میظع یمیاداراپ داجیا ببس یبرغ عماوج هعسوت و یهلا نیناوق یاج هب یناسنا و ییایند نیا نیناوق ینیزگیاج لماعت رثا رد زین هیکرت و دوب برغ ناهج رد هدیدپ نیا جضن هطقن .تشگ یتنس نارود رد یسایس ییارگ نید ربارب .تشگ هجاوم هدیدپ نیا اب ییاضف مه زا یشان

و دش هتخانش هیکرت یعامتجا و یداصتقا هعسوت عناوم نیرتمهم زا یکی بهذم کروتاتآ ندیسر تردق هب زا سپ نیتسخن رد یو .دناشوپب لمع هماج ار دوخ فادها جیردت هب اما ،دوجوم یاه هنیمز زا هدافتسا اب درک یعس کروتاتآ تشاد رظن رد کروتاتآ هک یفادها اب .دز یمالسا شیارگ عون ره دوجو زا یسایس راتخاس ی هیفصت هب تسد ماگ .دمآ یم باسحب یگرزب عنام ،دش یم یقلت ناهج ناناملسم ربهر ناونعب و هدوب نآ سأر رد هفیلخ هک یتموکح دوجو هتسهآ ار دوخ یاه مدق یتسیاب اهروشک رگید ناناملسم یمومع راکفا هب هجوت اب هک دوب هدیسر هجیتن نیا هب یو :Bayder, 1995) دوب یروهمج مالعا و تفالخ یاغلا یسایس راتخاس حالصا رد وا ییاهن فده دنچره درادرب

هب شیارگ ،ییارگ مالسا یاج هب یبرغ گنهرف ندرک نیزگیاج ،مزیلامک تاحالصا فادها نیرتمهم زا یکی .(50 .دنکشب مهرد ار هتشذگ یعامتجا یاه لبمس و یمالسا یاهداهن تردق هک دوب نآ ددصرد کروتاتآ .دوب نایئاپورا(Toprak, 1988: 121). 2390 تلود و دیدرگ فذح یمسر نید ناونع هب مالسا ،0290 بوصم یساسا نوناق رد ینیناوق نیشناج یبهذم ریغ ینیناوق 1290 لاس رد .درک مالعا تموکح یساسا یانبم ناونعب ار مزیرالوکس ًالامسر زا توافتم یتیصخش ،هیکرت ندرک هزیرالوکس یاه تسایس نیا رثا رد .(Yalman, 2009: 43) .دیدرگ یمالسا یمالسا یژولوئدیا رب ینتبم نآ یسایس متسیس اما تسا یمالسا روشک کی هیکرت .دش میسرت روشک نیا یارب هتشذگ یکی هیکرت .تسا هدش یراذگ هیاپ مزیرالوکس ساسارب و هدوب راوتسا تسایس زا نید ییادج رب هیکرت متسیس .تسین هیکرت .تسا هدوبن مسر هیکرت رد یبرغ عضاوم ذاختا و تسا یبرغ یاه شیارگ یاراد هک تسا یمالسا یاهروشک زا ثاریم و گنهرف نینچمه و هعماج یتنس و ینورد یاه شزرا اب اه نآ ضقانت مدع و ندش یبرغ دنیارف دروم رد و ندش هزینردم یبسن روطب تسا هتسناوت و تسا هدیسر یبسن عانقا و عامجا کی هب یدودح ات شیوخ یخیرات .(Lesser, 2007: 65) دنک عمج مه اب ار هعماج یتنس یاه شزرا

یسایس ریغ رب هک دناسر یم مزیسیئال ار ییانعم نینچ هکلب ،تسین ینید یب ًالالوصا هیکرت رد مزیرالوکس یانعم ریونت یمالسا و یرشب تینالقع کی یاقترا یارب دوب یششوک هیکرت رد مزیرالوکس و دراد دیکأت نید لماک ندرک نیا یارب و دیوگ خساپ یعیسو حطس رد یعمج یگدنز یاهزاین هب دیاب هک تسا هدنز یعامتجا داهن کی نید .هتفای لوط رد رما نیا .(Lewis, 2007: 231) دیامن یهارمه هعسوت و یعامتجا و یسایس تارییغت اب ماگ هب ماگ دیاب راک ار مالسا ،ییارگ مالسا روهظ نایرج رد اه کرت .دش هیکرت رد مزیرالوکس ندش هنیداهن ببس یدایز دودح ات نامز


هیکرت رد مزیلامک نارود نیدلوتم .دندوبن هناگیب زین یبرغ گنهرف و مزیرالوکس اب اما دنتسناد یم دوخ یموب گنهرف یعون یگتخاسرب ببس تلم کی روصت عون نیا .دنناد یم هیکرت گنهرف زا ییزج ار ییارگ یبرغ و مزیرالوکس و هیکرت هعماج رد یلادتعا ییارگ مالسا لدم هئارا نآ هجیتن هک هدش یبرغ یسارکومد و مالسا یتشآ زا یشان لادتعا هجیتن رد و هیکرت یکیتیلپوئژ صاخ تیعقوم .تسا یجراخ تسایس ی هصرع رد و نوریب اب اهنآ لماعت رد نآ باتزاب ببس ،هزوح ود هب لباقتم یریذپ رثا و لماعت و برغ و مالسا ناهج اب کرتشم ییاضف مه رد روشک نیا نتفرگ رارق ضحم ییارگ برغ و مالسا ناهج رد ضحم ییارگ مالسا) ههبج ود زا توافتم و یبیکرت و صاخ تیوه یگتخاسرب نونک ات 19ههد زا أصوصخم و نامز یط رد یلادتعا یبرغ-یمالسا درکیور یعون نیوکت هجیتن رد و ،(برغ رد .تسا هتشگ برغ و مالسا ناهج هب هیکرت یکیتیلپوئژ لباقتم زاین -3

لداعت .تسا هیکرت روشک یجراخ تسایس رد ییارگ مالسا یکیتیلپوئژ لماوع هلسلس زا زین یکیتیلپوئژ لباقتم زاین هک تسا هیکرت یکیتیلپوئز صاخ تیعضو رگنایب هیکرت یارب یبرغ و یمالسا ی ههبج رد یکیتیلپوئز یاهزاین رد .تسا هدش یلاتعا مالسا یوگلا و لدم شنیزگ یاه هیور رد لداعت ببس

مالسا ناهج هب یکیتیلپوئژ زاین -3-1

یکی .دوش هراشا هنیمز نیا رد مهم هلأسم دنچ هب تسا مزال مالسا ناهج هب هیکرت یکیتیلپوئژ یاهزاین حیضوت یارب لاح رد یروشک ،هیکرت روشک .تسا مالسا ناهج کیژرنا قطانم هب هیکرت دیدش زاین و یژرنا ثحبم ،ثحابم نیا زا یداصتقا یانبریز یاقترا و یداصتقا قنور و هعسوت و تلادع بزح نایارگ مالسا ندمآ راک یور اب هک تسا هعسوت نیا .تسا زاگ و تفن لیبق زا یرتشیب یژرنا فرصم هب زاین یداصتقا دیدج هدش ادیپ یاه تیفرظ هب ییوگباوج یارب دصرد 19 دودح 4112 لاس ات .تسا فیرعت لباق رتهب هیسور هب یژرنا لالقتسا یارب هیکرت شالت اب عمج رد لماع تینما یاتسار رد تدش هب هیکرت و (Lenore, and Keridis, 2004: 216) درک یم نیمأت هیسور ار هیکرت یژرنا و ،(110 :1030 ،نارگید و ینادزی) یزکرم یایسآ و هنایمرواخ هک تسا یژرنا دیدج یاهرازاب رکف رد یژرنا نیمأت

.دنتسه هیکرت یارب یژرنا نیمأت یاهرازاب نیرت هفرص هب نورقم و نیرتهب رزخ هزوح ناهج کیژرنا هقطنم نیرتگرزب هقطنم نیا .دراد یژرنا اب هطبار رد یدایز عفانم هنایمرواخ هقطنم رد هیکرت روشک

.تسا هدش زکرمتم هقطنم نیا رد زاگ ریاخذ زا ییالاب دصرد و یتفن ریاخذ نیرتشیب و تسا


9002 و 1991 ینامز عطقم رد هنایمرواخ و سراف جیلخ ی هزوح یاهروشک رد تفن فرصم و دیلوت ،ریاخذ نازیم :1هرامش لودج لاس

روشک

1990 9112

هکشب درایلیمریاخذ

رد هکشب رازه دیلوت زور

رصم رد هکشب رازه ف

زور

فرصم دیلوت ریاخذ

هکشب درایلیم

لک زا دصرد

رد هکشب رازه زور

لک زا دصرد

رد هکشب رازه زور

لک زا دصرد

920 9123 1/29 ناریا 2 1/230 3/10 1024 4/1 0420 2/2 - - 2/3 2042 1/0 100 - 101 1/200 قارع 1/1 904 2/3 0042 1/2 1/010 120 9202 1/19 تیوک

2/1 912 3/0 1430 2 0/12 03 011 2/3 رطق - - 0 100 4/1 1/1 - 290 3/1 نامع 0/3 4012 20 3029 0/90 3/412 1330 9929 4/012 ناتسبرع 1/1 114 2/3 9912 3/0 0/29 243 0342 0/29 تاراما

2/0 1402 3/13 21342 1/11 2/412 0303 91190 3/911 هنایمرواخ و سراف جیلخ لک 110 22140 110 04992 110 0/03330 91900 03991 9410 ناهج لک

.(19 :1930 ،نارگید و یرابخا وBP Statistical Review of World Energy, 2009 ) :عبنم هنایمرواخ و سراف جیلخ قطنم زاگ هدش تابثا ریاخذ نازیم :2 هرامش لودج

لاس روشک

1990 9112

رتم نویلیرت)ریاخذعکم

(ب

رتم درایلیم) دیلوتعکم

(ب

رصم رتم درایلیم) فعکم

(ب

فرصم دیلوت ریاخذ

رتم نویلیرتعکم

ب

لک زا دصرد

رتم درایلیمعکم

ب

لک زا دصرد

رتم درایلیمعکم

ب

لک زا دصرد

1/4 2/030 4/4 2/030 0/10 1/92 9/03 93 32 ناریا - - - - 2/0 20/3 - - 13/3 قارع 1/1 4/30 4/1 1/20 0 02/0 3/9 3/9 94/0 تیوک

2/1 0/02 3 3/90 1/30 23/12 2/30 2/30 11/0 رطق - - 0/1 0/42 1/1 09/1 - 4/4 21/1 نامع 1/2 1/22 1/2 1/22 2/4 29/2 4/44 4/44 91/1 ناتسبرع 2 0/91 1/0 0/04 4/3 34/1 2/22 0/33 02/1 تاراما

2/00 1/143 1/30 2/214 1/14 00/12 4/330 210 91/04 هنایمرواخ و سراف جیلخ لک 1/110 4/1492 1/110 2092 1/110 94/200 0/2422 9/2222 90/240 ناهج لک

.(29 :1930 ،نارگید و یرابخا وBP Statistical Review of World Energy, 2009 ) :عبنم

و یعیبط زاگ زا یمیظع مجح هک تسا ناهج کیژرنا گرزب قطانم زا یکی زین رزخ هزوح و یزکرم یایسآ هقطنم .تسا راد ار تفن

رزخ یایرد تفن هدش تابثا رئاخذ و رزخ هزوح یاهروشک تفن هدش تابثا رئاخذ عومجم :3 هرامش لودج

روشک هدش تابثا رئاخذ عومجم روشک

رزخ هقطنم هدش تابثا رئاخذ رزخ هقطنم یارب ینیب شیپ

قمع مک قیمع 919 919 919 919 ناجیابرذآ 40 40 40 211/00 ناریا 100/4÷232/0 924/1 232/0 100/4 ناتسقازق 04 04 04 920/0 هیسور 20÷12 332 12 20 ناتسنمکرت 00÷04 00 04 00 ناتسکبزا10 213/2 021/23 عومجم 2/1 213/2÷202/1

(EIA, Caspian Sea region, Survey of Key Oil and Gas Statistics and Forecasts, July 2006 :عبنم)

(Oil and Gas Journal, World Proven Reserves of Oil, January 2007 و


نیا زا یدنم هرهب یارب یرایسب یزیر همانرب هیکرت روشک هک دنتسه یکیژرنا عبانم هلمج زا رزخ هقطنم یزاگ عبانم .تسا هداد ماجنا ریاخذ

(بعکم رتم درایلیم)رزخ هقطنم ناگدننکدیلوت زاگ لیسناتپ :4 هرامش لودج

ناجیابرذآ ناتسقازق ناتسنمکرت ناتسکبزا عومجم جارختسا نازیم 124 112 3212 4910 0144

رئاخذ 1230 1113 1114 1210 1999

11900 1110 1111 1112 190 عبانم 1 یلک لیسناتپ 1913 1121 32120 4004 09212

(%) (نونکات فرصم) کالهتسا نازیم 20 1 20 13 20

(,BGR,Reserven,P.27 :عبنم)

،هنایمرواخ یاهروشک .تسا یمالسا یاهروشک هب هیکرت هجوت رد مهم لئاسم زا زین یژرنا لاقتنا هلول طوطخ .دندنم هقالع هیکرت ریسم هب رگید یبرغ یاهروشک و اپورا هیداحتا هب یژرنا لاقتنا یارب رزخ هزوح و یزکرم یایسآ ببس رما نیا .تسا یژرنا لاقتنا ثحب رد گرزب یتیزم یاراد برغ هب قرش ریسم رد یریگ رارق هطساوب هیکرت .تسا هدش یژرنا لاقتنا گرزب یاه هژورپ ماجنا یارب یتاقفاوت هب یبایتسد تهج یمالسا یاهروشک اب هیکرت ییارگمه

نیا هلمج زا .تسا حرطم مالسا ناهج یاهروشک هب هیکرت یدنمزاین رد یرگید ثحابم ،یژرنا ثحبم رب هوالع ندش لاعف یارب هیکرت یاه شالت ساکعنا .درک هراشا یسایس و یتینما ،یداصتقا -یراجت ثحابم هب ناوت یم اهزاین 1090 یاه ههد رد .دید هیروس و ناریا اب طباور تیوقت رد روشک نیا یاه شالت رد دیاب ار هنایمرواخ رد رتشیب هچره شالت و ک ک پ زا هیروس و ناریا یاه تیامح نوچ یلماوع ریثأت تحت نارهت و قشمد اب اراکنآ طباور 1990 و و یدرک مزیلانویسان راهم رد روشک هس نیا کرتشم عفانم اما .دیئارگ یگریت هب هیکرت رد یتابث یب داجیا یارب

تسا هدش طباور دوبهب ببس ریخا یاه لاس رد ناشیاهزرم لوط رد درک لقتسم تلود کی یریگلکش زا یریگولج .(42 :1030 ،یبارال)

اب دوخ هنیرید ینمشد زا هتشذگ فالخرب هیروس ؛تسا توافتم هتشذگ اب هنایمرواخ هقطنم ینونک طیارش هزورما کاخ زا ار هیکرت ناتسدرک نارگراک بزح ربهر ،نالاجوا هللادبع ،اکیرمآ یاهراشف تحت و تسا هتشادرب تسد هیکرت

هیکرت اب هک نیسح مادص .دننک ینادنز و ریگتسد ار یو هیکرت یاهورین ات دش ببس مادقا نیمه و دنار نوریب دوخ نیا یاهدرک یراتخمدوخ و نآ یاه یمارآ ان و قارع دیدج عاضوا دنچ ره ؛تسا هتفر نایم زا تشاد ینمشد رس ار هیکرت یاهدرک هناهاوخ ییادج تاساسحا قارع یاهدرک هک دراد میب نآ زا اراکنآ .دنک یم دیدهت ار هیکرت روشک بیترت نیدب .تسا هتفرگ شیپ رد ناگیاسمه هب تبسن کیتامگارپ یتسایس هتشذگ ی ههد یط زین ناریا .دننک کیرحت

هب هیکرت یگتسباو نازیم ات تسا هدش ببس تالوحت نیمه .تسا هدش رت هدوسآ هیاسمه هس نیا تباب زا هیکرت لایخ تابسانم ،لباقم رد .دشخب دوبهب شیپ زا شیب قارع و ناریا ،هیروس اب ار دوخ تابسانم هیکرت و دبای شهاک اکیرمآ رد هک کیژتارتسا یاه ترورض عقاو رد .تسا هتشاذگ شهاک هب ور 1990 ی ههد اب هسیاقم رد لیئارسا اب هیکرت درادن دوجو یلبق تدش هب رگید هزورما ،تخاس یم ریزگان لیئارسا اب کیدزن طباور نتشاد هب ار هیکرت هتشذگ ک پ یتسیرورت یاه هورگ و اهدرک هلئسم دننام یتینما لئاسم رد ناریا اب هیکرت روشک .(420-120 :0030 ،هدازاضر)

هلئسم و مالسا ناهج ثحب رد زین و تسا روشک ود هجوتم هک قارع لامش تادیدهت و قارع لئاسم زین و کاژپ و ک


و 220-230 :0030 ،هدازاضر) دنراد ییالاب ییارگمه یداصتقا -یراجت تالدابت نینچ مه و نیطسلفwww.Kurdish-info.net هیروس اب هیکرت طباور .(90 :3030 ،روپ یناحبس و 4-1 :1030 ،یشرق و روپ یدرف و

یطباور روشک ود 1990 و 1090 یاه ههد رد دنچره .تسا هتفای شیازفا یریگمشچ نازیم هب هتشذگ یاه لاس رد زین ،ک ک پ زا قشمد یاه تیامح نتفای همادا تروص رد هیروس هب هلمح هب هیکرت دیدهت اما ،دندرک هبرجت ار شنترپ بقع دوخ عضاوم زا هیکرت یماظن یرترب ربارب رد هیروس .دناسر جوا هب روشک ود طباور رد ار نارحب 0990 ربتکا رد رییغت نیا .دز هورگ نیا ینیرمت یاه هاگودرا نتسب و ،ک ک پ ربهر ،نالاجوا هللادبع جارخا هب تسد و تسشن هب ،هیروس روهمج سیئر ،دسا راشب 1112 هیوناژ رفس .درک راومه طباور یجیردت دوبهب یارب ار هار ،قشمد عضوم رد دیدرت و کش یارب ییاج رگید ،تفر یم رامش هب 1490 رد هیروس لالقتسا نامز زا دوخ عون رد رفس نیلوا هیکرت .(12 :1030 ،یبارال ) تشاذگن یقاب روشک ود طباور رد یتشآ

لیئارسا هب تبسن هیکرت هاگن عون رد یتارییغت ،هتفرگ تسد هب ار یربهر هعسوت و تلادع بزح هک ینامز زا ندناوخ 4«یتلود مزیرورت» اب ناغودرا .تسا هتفرگ شیپرد اه ینیطسلف عفن هب ار رتلاعف یتسایس اراکنآ و هدمآ دوجوب

و هتخادرپ قطانم نیا رد لیئارسا یاه تسایس زا داقتنا هب اراکشآ ،هزغ راون و یرتخاب هنارک رد لیئارسا یاه تسایس تاباختنا یرازگرب زا سپ هتفه دنچ .تسا هدز ینیطسلف ناربهر اب رت کیدزن ییاهدنویپ داجیا هب تسد ،لاح نیع رد دلاخ یربهر هب سامح هبتر یلاع تأیه کی نابزیم ار اراکنآ ،1112 هیوناژ رد نیطسلف یلاغشا یاه نیمزرس رد هقطنم رد رتلاعف شقن یافیا یارب ار هیکرت ییاناوت ،یمادقا نینچ هب ندز تسد اب تشاد دیما ناغودرا .دوب لعشم بزح عطاق یزوریپ هب هک 0012 نئوژ 20 رد هیکرت ناملراپ تاباختنا نایرج رد ناغودرا بیط بجر .دهد شیازفا هیده یلاغشا یاه نیمزرس مدرم و ناناملسم هب ار یزوریپ نیا :تفگ نینچ تشگ راب نیموس یارب هعسوت و تلادع تسا هزغ و سلبان ،یرتخاب هنارک ،یلاغشا سدق یزوریپ عقاو رد ،هیکرت رد هعسوت و تلادع بزح یزوریپ .مهد یم .(10 :1930 ،تاعالطا همانزور)

زا دندوب ترابع هک درک لابند زاقفق و یزکرم یایسآ یاهروشک رد ار یداصتقا فادها هیکرت ،هنایمرواخ رب هوالع هیامرس یارب هطساو شقن یارجا ،ماخ داوم و نازرا راک یورین زا هدافتسا ،فرصم عیسو یاهرازاب هب یسرتسد ،نارگید و این ظفاح) تسین ناسکی زاقفق و یزکرم یایسآ یاهروشک همه اب هیکرت طباور ًالاتعیبط – برغ یراذگ دراد دودحم یتاناکما زین یداصتقا تهج زا و دنتسین نابز کرت شمدرم هک ناتسکیجات لاثم ناونع هب .(010 :1030 یرتشیب یسایس تابث زا ،تسا هقطنم روشک نیرت تیعمج رپ هک ناتسکبزا ات دراد یرتمک تیمها هیکرت رظن زا رد یراذگ هیامرس و یزکرم یایسآ هقطنم رد روضح رظن زا هیکرت .دراد هدرتسگ یداصتقا تاناکما و تسا رادروخرب درایلیم 1 شزرا هب حرط 312 و دنا هدش تبث اهروشک نیا رد تکرش 111 دودح .دراد ار لوا هاگیاج هقطنم نیا ،بیترت نیدب و دنتسه تیلاعف لوغشم ناتسنمکرت رد کرت دنورهش رازه تفه زا شیب .دنراد ارجا تسد رد ار یرالد .(12 :3230 ،بیبز) دنهد یم لیکشت ار روشک نیا یجراخ عابتا نیرتشیب اه کرت

4 . State terrorism


قرش هب هاگن تیوقت و مالسا ناهج تمس هب شیارگ زا ریزگان ار هیکرت روشک دش حرطم الاب رد هک یثحابم یمامت هلماعم یرگید تراک چیه اب ار مالسا ناهج یاهروشک تیزم رپ یاه تراک تسین رضاح روشک نیا و تسا هدومن .دنک برغ هب یکیتیلپوئژ زاین -3-2

اپورا هیداحتا نیا یجراخ تسایس یلصا تیولوا ،اپورا هژیوب و برغ هعومجم هب یکیدزن ،هیکرت یروهمج سیسأت نامز زا

فیرعت ییاهن فده ندش ییاپورا و تفرشیپ و ندمت رهظم اپورا ،ناوج یاهکرت و کروتاتآ یارب ..تسا هدوب روشک لقتنم اپورا هب ًالاعیرس ار زاقفق و هنایمرواخ یاهنارحب دناوتیم هک تسا یاهنوگهب هیکرت ییایفارغج تیعضو .دوب هدش ،هنایمرواخ رد یجراخ تسایس رد ییاپورا هیداحتا یاه شالت هب دوخ کیژتارتساوئژ تیعقوم لیلد هب هیکرت ؛دیامن یارب روشک نیا یاه تیلباق و هیکرت یماظن ناوت نینچمه .دهد یم یدیدج داعبا زاقفق و یزکرم یایسآ و هنارتیدم گنج رد هیکرت ندرکن تکرش .(33 :3030 ،یریدق ) تساپورا یتینما و یعافد تسایس عفن هب ،یماظن هاگیاپ داجیا یارب هیکرت زا دنناوت یم هباشم دراوم رارکت تروص رد هک هدرک داجیا ناملآ و هسنارف نایم رد ار یراودیما نیا قارع میارج اب هلباقم ،نارحب تیریدم رد هیکرت تکراشم هدنیآ رد .دننک هدافتسا اکیرمآ ینز هناچ تردق یبسن فیعضت

نیب مسیرورت و تسیز طیحم زا تظافح ،یمومع تشادهب ،اهزرم زا تظافح ،ردخم داوم اب هزرابم ،هتفای نامزاس لوحتم ار هیکرت یماظن و یتاعالطا یاه متسیس دوخ هبون هب اه یراکمه نیا .تشاد دهاوخ یتایح تیمها یللملا

لدابت و لداعت ،تینما هلئسم ،یا هقطنم تابث و حلص یرارقرب رد هیکرت نینچمه .(20 :3030 ،روپنامرهق) درک دهاوخ یارب ار یدایز یایازم دناوت یم ییاپورا و یکرت فرط ود یارب یداصتقا یاه تصرف داجیا ،برغ و مالسا نیب همه هعسوت ریسم رد و دزاس عفترم زین ار دوخ یاهزاین اه هنیمز نیا رد نینچمه و دشاب هتشاد هارمه هب اپورا هیداحتا

،وروسنورود و 1: 4030 ،یگیبرظن و 2 :4030 ،ینیسح) درادرب ماگ دوخ هریغ و یداصتقا ،یگنهرف ،یسایس هبناج .(Kalin, 2005: 5-6 و 030-230 : 1030 ،یراختفا و 10 :1030 اکیرمآ هدحتم تالایا

و دراد هیکرت یجراخ تسایس یاه یریگ میمصت رد یمهم شقن هک ینارگیزاب زا رگید یکی ،اپورا هیداحتا رب هوالع .تسا اکیرمآ هدحتم تالایا دریگ یم رارق یسررب دروم نآ هب تبسن هیکرت یجراخ تسایس یاه تیولوا زا یرایسب :درک هصالخ ریز دراوم رد ناوت یم ار اکیرمآ اب کیژتارتسا طباور ظفح رد هیکرت عفانم نیرت یلصا

نیب قودنص و یناهج کناب دننام یلام یاهداهن رد صوصخ هب ،اکیرمآ یلام و یداصتقا یاه تیامح هب زاین (0 ماظن و وتان رد بسانم هاگیاج ظفح (2 ؛دنا هدرک افیا یدیلک شقن هیکرت یلام یاه نارحب لح رد هک لوپ یللملا شناد و ناوت زا هدافتسا (4 ؛هیکرت تیوضع شریذپ یارب اپورا هیداحتا هب راشف لامعا (3 ؛ییاپورا یعمج هتسد تینما نیا) دوخ ناگیاسمه هب تبسن هیکرت یماظن یرترب ظفح فده اب شترا یعافد متسیس یزاسون یارب اکیرمآ یماظن ,Lenore, and Keridis) (دوش ماجنا رالد درایلیم دص لداعم یا هجدوب اب هدنیآ لاس 00 یط تسا رارق راک

قارع لامش هدنیآ هب یهد لکش رد هیکرت روضح (1 ؛سربق نارحب لح رد اکیرمآ تیامح هب زاین (1 ؛(345 :2004


اکیرمآ رابتعا زا هدافتسا (0 ؛(04 :1030 ،روپ نامرهق) یناهج داصتقا و یراد هیامرس ماظن هب دورو (2 ؛اهدرک هلأسم و لباقم رد اکیرمآ هب هیکرت جایتحا (9 ؛ناحیج -وکاب تفن لاقتنا هلول طخ دننام هقطنم یداصتقا تازایتما بسک یارب یاه شکمشک راهم (10 ؛(Lenore, and Keridis, 2004: 345) (ایساروا صوصخ هب) هقطنم رد هیسور ینومژه (00 ؛(110 :4030 ،یرصن) تسا رسیم اکیرمآ تیامح اب طقف هک ناکلاب ناناملسم زا تیامح زین و اهدرک یموق ،حالف) زاقفق و یزکرم یایسآ هقطنم هب یموق و یگنهرف ،یداصتقا ،یسایس ذوفن رد اکیرمآ تیامح زا یدنمرهب

1030: 900). لیئارسا

تلود لیکشت یارب یزاس هنیمز نارود رد و نآ زا لبق یتح و لیئارسا روشک روهظ یادتبا نامه زا هیکرت روشک رد لیئارسا یا هقطنم نامیپ مه اهنت هیکرت .تسا هتشاد روشک نیا اب یکیدزن طباور نیطسلف رد یتسینویهص-یدوهی یکیدزن فادها هلمج زا .تسا هتشاد فعض و تدش فلتخم ینامز یاه ههرب رد هطبار نیا هتبلا .تسا لاح و هتشذگ :درب مان ریز دراوم زا ناوت یم لیئارسا هب هیکرت

-لاس رد ،اذل .دننادیم دوخ مدرم یارب یریقحت اپورا هعماج رد ار روشک نیا شریذپ مدع کرت نادرمتلود -0 ود نیا ذوفن زا ،هقطنم رد لیئارسا و اکیرمآ یاهتسایس اب یهارمه و ییوسمه قیرط زا دناهدرک شالت ریخا یاه و تدم هاتوک یاههمانرب یوروش ریهامج داحتا یشاپورف یپ رد هیکرت -2 .دننک هدافتسا دوخ عفن هب اپورا رد روشک نیا یارجا یارب ،اما .تسا هتفرگ شیپ رد زاقفق و یزکرم یایسآ رد ذوفن شرتسگ روظنم هب ار یاهدرتسگ تدم دنلب لت یارب زایتما عقاو رد هک ،یتاعالطا -یماظن نامیپ داقعنا ،نیاربانب .تسا هجاوم یلام عبانم دیدش دوبمک اب اههمانرب هتشاد یپ رد روشک نآ یارب ار اکیرمآ یلام یاهکمک نآ بقاعتم و لیئارسا تیامح دناوتیم ،دوشیم بوسحم ویوآ زا نوچ اما ،دنک افیا ار «یروحم تلود شقن» هدحتم تالایا یاهنایمرواخ یژتارتسا رد دنک یم شالت هیکرت -3 .دشاب-یم دوخ نامیپمه نیرتیعیبط ار لیئارسا ،درادن یتیخنس هقطنم برع یاهروشک اب یتموکح راتخاس و یداژن ظاحل ،لیئارسا اب هطبار هب هیکرت تموکح شیارگ -4 .دنک افیا هقطنم رد ار «لداعت شکچ» شقن وتان و نآ کمک هب ات دبای روشک لخاد رد هیکرت -1 .درادرب رد حیرس هاگ و ینمض تروصب زین ار هیکرت هیشاح و نورد رد ییارگمالسا لرتنک لیئارسا یهارمه هب زاین و تسا نابیرگ هب تسد یدیدش یتینما -یسایس تالکشم اب بلط لالقتسا دارکا اب هلباقم رد یتینما -یماظن یاهورین شزومآ اب ،تسا هدش حیرصت 1990 هیروف 22 لیئارسا اب نامیپ دافم رد هک هنوگنامه .دراد یژولونکت و تاحیلست رازاب هب یبایتسد قیرط زا اهنآ یهدنامزاس و زیهجت و یلیئارسا یاهدحاو طسوت هیکرت .(14-24 :1230 ،اتکی) دنادب هتفای ققحت نامیپ نیا زا ار دوخ یلخاد تینما فده نیرتمهم دناوتیم اراکنآ ،لیئارسا

هب یندیماشآ بآ شورف -2 .( 42 و 12 : 1030 ،یبارال ) یا هتسه ناریا رطخ اب هلباقم یارب لیئارسا هب شیارگ -1 .(Lenore, and Keridis, 2004: 184) لیئارسا هب هیکرت تخاس یاهالاک رودص -0 ؛لیئارسا

یریگ هجیتن هطبار قیرط زا یکیتیلپوئژ لماوع یخرب ددرگ یم صخشم دش هتفگ یلادتعا ییارگ مالسا ثحب دروم رد هچنآ زا

ببس ،ییاضف مه زا یشان تالماعت و شخپ هدیدپ دننام اه دادخر یخرب قیرط زا و دنراد رگیدکی اب هک یراد انعم


یسررب دروم هیکرت روشک یکیتیلپوئژ تیعقوم ادتبا رد .تسا هدش هیکرت روشک رد یلادتعا مالسا یعون ندش هتخاسرب ببس عفانم یرثکادح بسک یارب اه کرت شالت و برغ والسا ناهج لصافدح رد هیکرت رارقتسا هب رظن هک تسا تسایس نارگیزاب ناهذا رد یکیتیلپوئژ یا هراگنا هب تدم زارد رد رما نیا .تسا هتشگ اهنآ یراک هظفاحم و حماست

هجوت اب رتشیب عفانم بسک تهج رد ار اه کرت یلاتعا ییارگ مالسا لیلد زا شخب و تسا هتشگ لدبم هیکرت یجراخ .دنک یم هیجوت ناش یکیتیلپوئژ تیعقوم هب

یاضف رد یمالسا یرادیب زا روشک نیا یریذپ ریثأت و مالسا ناهج اب هیکرت ییاضف مه هلئسم هب همادا رد قطانم اب یراوجمه هب هجوت اب هیکرت .میسر یم هیکرت روشک یلخاد یاه هنیمز شیپ ساسارب و مالسا ناهج یکیتیلپوئژ دننام ییاه هنیمز شیپ قیرط زا زین و یمالسا یرادیب دشر رثا رد و زاقفق و یزکرم یایسآ و هنایمرواخ یمالسا و رشتنم زین هیکرت روشک هب رصاعم ییارگ مالسا ،یمالسا یاه نایرج و اه تقیرط دوجو و هیکرت مدرم ندوب ناملسم ندش یموب و دراد برغ ناهج اب هک زین یراوجمه و ییاضف مه هطساوب هیکرت ،لباقم رد اما .تسا هدش هداد طسب

و مالسا لماعت رد لداعت یعون ًالالمع مدرم گنهرف اب نآ نتخیمآ رد و روشک نیا رد ههد نیدنچ یط رد مزیرالوکس ناهج اب هبناج ود یلماعت رد زین هیکرت یجراخ تسایس هصرع نارگیزاب و تسا هدش داجیا هیکرت رد مزیرالوکس و یمالسا یاهروشک هب هیکرت یکیتیلپوئژ لباقتم زاین .دنا هدیسر یبرغ-یمالسا و لداعتم ییوگلا هب برغ و مالسا تسا یروشک هیکرت .تسا هیکرت یجراخ تسایس رد یلادتعا ییارگ مالسا رد یکیتیلپوئژ لماوع رگید زا زین یبرغ و یژرنا نیمأت ظاحل هب هیکرت روشک .دنراد ییاه تیزم هیکرت یارب ههبج ود و برغ و مالسا ناهج لصافدح رد یاه هنیمز رد و تسا دنمزاین مالسا ناهج یاهروشک هب مالسا ناهج هلئسم و قارع لامش و اهدرک دننام یتینما لئاسم نیب اهزاین رد نزاوت نیا .دراد یدج زاین لیئارسا و هدحتم تالایا ،اپورا هیداحتا هب یسایس و یداصتقا ،یماظن ،یتینما

هب ار هیکرت،فرط ود هب طابترا زا عفانم بسک رد یعس و ههبج ود اب لماعت رد هیکرت یریزگان و برغ و مالسا ناهج ییارگ مالسا ثحب رد هجیتن رد و دهد یم قوس دوخ یجراخ تسایس راتفر رد لداعت و یراک هظفاحم یعون یوس تبثم یارب ییارگ مالسا رد لادتعا تمس هب ار هیکرت یجراخ تسایس یلم عفانم قباطم و هدش یرگ یطارفا زا عنام و هیکرت یکیتیلپوئژ تیعقوم هک میریگ یم هجیتن سپ .دهد یم قوس برغ و مالسا ناهج اب تالماعت جیاتن ندوب هب لباقتم زاین زین و ههبج ود زا لباقتم یریذپ رثا و برغ و مالسا ناهج اب ییاضف مه و روشک نیا یلخاد یاه هنیمز نآ هجیتن هک دنز یم مقر هیکرت یجراخ تسایس راتفر رد یلادتعا و حماستم ،هناراک هظفاحم یا هیور هراومه فرط ود .تسا روشک نیا یجراخ تسایس رد یلادتعا مالسا کی نیوکت

عبانم یاهورین ینابیتشپ و عافد ترازو یایفارغج نامزاس تاراشتنا ،هیکرت ،راوجمه یاهروشک یایفارغج ،(3030) ،دمحم ، یرابخا

.حلسم تیبثت یارب اکیرمآ یاه شالت و ناریا کیتیلپوئژ تیعقوم ،(1930) ،یشه یراتخم نیسح و یدبع هللااطع ،دمحم ،یرابخا

.12 هرامش ،یناسنا یایفارغج یاه شهوژپ همانلصف ،گرزب هنایمرواخ حرط :یدروم هعلاطم ؛ناهج رد دوخ ینومژه .20هرامش ،مراهچ لاس ،یعافد دربهار همانلصف ،یللملا نیب تینما ماظن هب ییاپورا درکیور ،(1030) ،رغصا ،یراختفا


،یزاسرب بتکم و للملا نیب طباور یداقتنا هیرظن؟کانرطخ هطبار ،(1030) ،تیمسا سوئر نیتسیرک و دراچیر ،سیارپ رتفد ،بیط اضریلع همجرت ،رتیلکنیل وردنا هدنروآدرگ ،یزاسرب بتکم و یداقتنا هیرظن ،ییارگ عقاو ون تالاقم هعومجم .یللملا نیب و یسایس تاعلاطم

یایسآ رد ناریا یکیتیلپوئژ قیالع ،(1030) ،یدرشفا نیسح دمحم و یدابآ تلود سمش دومحم ،اضر دمحم ،این ظفاح .موس هرامش ،موس لاس ،کیتیلپوئژ همانلصف ،ور شیپ یاه تصرف و یزکرم

.داتفه هرامش .کیتاملپید یرهشمه ،یژرنا مهم هاگرذگ هیکرت ،( 4030 ) ،دمحم دیس ،ینیسح

تاعلاطم هدکشهوژپ : نارهت تاراشتنا ،یعامتجا یسدنهم و کیتلوپوئژ نیب هیکرت و اپورا هیداحتا ،(1030) ،زلیگ ،وروسنورد .002 ش ،یدربهار

نیب همانلصف ،ناریا یمالسا یروهمج یجراخ تسایس رد یتخانش یتسه تینما ،(0030) ،لالج دیس ،یدابآ زوریف یناقهد .لوا هرامش ،لوا لاس ،یجراخ طباور یللملا

-یملع هلجم ،یراگنا هزاس درکیور و یسایس یایفارغج ینومراه :یراگنا هزاس یایفارغج ،(9030) ،یفطصم ،یدیشر .ناتسمز ،لوا هرامش ،لوا لاس ،اضف و تسایس درکیور ییوجشناد

یسانشراک همان نایاپ ،یکیتیلپوئژ یرادرک ناونعب یجراخ تسایس نییبت و ییایفارغج یاهرادرک ،(1930) ،یفطصم ،یدیشر .نارهت هاگشناد ،ایفارغج هدکشناد ،یسایس یایفارغج دشرا

،ایفارغج رد نیون یدرکیور :یراگنا هزاس یایفارغج ناونع تحت هدشن رشتنم هوزج ،(2030-1930) ،یفطصم ،یدیشر .نارهت هاگشناد ،ایفارغج هدکشناد

بزح یجراخ تسایس ،ناریا یاه تیبولطم و اه تیدودحم و هیکرت یا هنایمرواخ یژتارتسا ،(0030) ،تواخس ،هدازاضر .کیژتارتسا تاقیقحت زکرم،مهدزون شهوژپ ،هیکرت هعسوت و تلادع

.1930 دادرخ 42 ،هیکرت تاباختنا رد هعسوت و تلادع بزح عطاق یزوریپ ،(1930) ،تاعالطا همانزور .هجراخروما ترازو تاراشتنا و پاچ هسسوم ،هیکرت یجراخ تسایس یراتفر ینابم ،(3230) ،اضر ،بیبز ،3 هرامش ،متشه لاس ،03 ،یلم تاعلاطم همانلصف ،«ناریا رد یلم تیوه هب هناراگنا هزاس یشرگن» ،1030 ،نیسح ،یمیلس

.03-31 صص نومیاس راتساریو ،یگنهرف تاعلاطم تالاقم هعومجم ،هتینردم :ایفارغج :خیرات یعامتجا یداقتنا هیرظن ،(2030) ،دراودا ،اجوس

.نوخلت تاراشتنا ،روپ یفقو رایرهش و یدمحم کلم امین همجرت ،گنیروید .یزاریشدمحمدیس همجرت ،نارگید و مالسا ،(3030) ،بطق دیس .یسانشاتیگ تاراشتنا ،لوا دلج ،ایفارغج هفسلف رد ون یاه هشیدنا ،2030 ،نیسح ،یهوکش ،ناریا یمالسا یروهمج یتینما-یعافد یساملپید رد هیکرت هاگیاج و شقن ،(1030) ،یشرق فسوی دیس و دیعس ،روپ یدرف

.(01/1030/.21) ،0210 لسلسم هرامش ،یسایس تاعلاطم یشهوژپ تنواعم لاس ،مالسا ناهج کیژتارتسا تاعلاطم همانلصف ،اکیرمآ اب هیکرت طباور رد شلاچ عبانم یسررب ،(1030) ،هللا تمحر ،حالف

.23 هرامش ،متشه

.نابآ ،02 هرامش ،کیتاملپید یرهشمه همانهام ،اپورا رد هیکرت ،(3030) ،رفولین ،یریدق .تاعالطا تاراشتنا ،هنگنز حابص همجرت ،یمالسا یرادیب ،(4230) ،دمحم ،بطق


دلج) اپورا هیداحتا و ناریا طباور هژیو ،3 اپورا باتک ،هبناج ود یلضعم ؛اپورا هیداحتا و هیکرت ،(3030) ،نمحر ،روپنامرهق .نارهت رصاعم راربا یللملا نیب تاقیقحت و تاعلاطم یگنهرف هسسوم تاراشتنا ،( مود

.سردم تیبرت هاگشناد دشرا یسانشراک همان نایاپ ،هیکرت و ناریا طباور یکیتیلپوئژ لیلحت ،(0030) ،اضر ،درف یمرک ناهج یدربهار تاعلاطم همانلصف ،داژن یناطلس دمحم همجرت ،هنایمرواخ هب هیکرت هرابود هاگن ،(1030) ،نفتسا.فا ،یبارال

.راهب ،92 هرامش ،متشه لاس ،مالسا همانلصف ،«ناریا یمالسا یروهمج یجراخ تسایس و نابز ،تیوه ،یراگنا هزاس» ،(1030) ،یمظاک تجح و میهاربا ،یقتم

.912 -232 صص ،4 هرامش ،23 هرود ،یسایس مولع و قوقح هدکشناد هلجم ،تسایس ،لاس ،کیتیلپوئژ همانلصف ،یسایس ییایفارغج ناگژاو ییانعم یزاس ربارب ،(0030) ،این ظفاح اضر دمحم ،زوریپ ،هدازدهتجم

. هرامش

.تمس تاراشتنا ،للملا نیب طباور یاه هیرظن رد لوحت ،(1030) ،اریمح ،هدازریشم .31 هرامش ،یسایس مولع و قوقح هدکشناد هلجم،یراگنا هزاس رظنم زا اه ندمت یوگتفگ ،(3030ب) ،اریمح ،هدازریشم

.3 هرامش ،هنایمرواخ تاعلاطم همانلصف ،(باتک یفرعم) ،هیکرت یجراخ تسایس هدنیآ ،(4030) ،ریدق ،یرصن

.داتفه هرامش ،کیتاملپید یرهشمه ،اپورا هیداحتا رد هیکرت تیوضع یا هقطنم و یناهج یاهدمایپ ،(4030)رفعج ،یگیب رظن ،0012 نئوژ 20 ،دادرخ 22 هبنشکی ،یرالاس مدرم همانزور ،یمدرم رادتقا تیبثت راضتنا رد ناغودرا ،(1930) ،یلع ،عیادو

.1112ی هرامش

ترازو یللملا نیب و یسایس تاعلاطم رتفد ،هدازریشم اریمح همجرت ،للملا نیب تسایس یعامتجا هیرظن ،4030 ،ردناسکلا ،تنو .هجراخ روما

لاس ،کیتیلپوئژ همانلصف ،تردق تباقر یکیتیلپوئژ نییبت ،(1030) ،یدارم نسوس و یناکرسیوت یبتجم ،هللا تیانع ،ینادزی .موس هرامش ،موس

،مراهچ لاس ،یعافد تسایس هلجم ،یلیلحت شرازگ کی :لیئارسا و هیکرت کیژتارتسا ،یماظن نامیپ ،(1230) ،نیسح ،اتکی .2 هرامش

Bayder, Mustafa, (1955),Conversation with Ataturk" Istanbul: Yeditepe Yayinlari. Boli, John & John Meyer and George Thomas, (1989), Ontology and Rationalization in the

Western Cultural Account, in George Thomas et at, (eds): International Structure: Constituting State, Society, and the Individual, London.

BP Statistical Review of World Energy, 2009 EIA, (2007), Country Analysis Briefs, Caspian Sea, January 2007. EIA, (2007), US and Central Asian Roles in Global Energy Markets, US -Turkmenistan

Energy Roundtable, Washington, DC, September. Kalin Yasin,(2005), The Implications of the EU Admittance of Turkey on Turkish-EU

Relations and Turkish-U.S. Relations. Strategy Research Project , U.S.Army War College,Carlisle Barracks,Carlisle. USAWC STRATEGY RESEARCH PROJECT.

Lenore, Martin and Dimitris Keridis , (2004), The Future of Turkish Foreign Policy, London: The MIT Press.

Lesser, Jan, (2007), Western Interest in Changing Turkey, Rand Center for Middle East Public Policy.

Lewis, Bernard, (2007), the Emergence of Modern Turkey, London, New York: of Oxford University Press.

Toprak, Binnaz, (1988),The State, Politics and Religion In Turkey, London , Walter Press.


Wendt, A, 1992," Anarchy is What States Make of IT, The social Construction of Power Politics," International Organization, Vol, 46, No, 2, pp 391- 425.

Yalman , Nur,(2009), Islamic Reform and mystic tradition in eastern turkey, London.

بررسی و تبیین ژئوپلیتیکی اسلام گرایی اعتدالی در سیاست...

Documents