МАЗМҰНЫ - mier.mn · Төрт. Диагноз нәтижесіне негіздей...

1

МАЗМҰНЫ

Бір. Кіріспе 2

Екі. Телесабақты қайталауды жоспарлау 4

Үш. Телесабақтарға жасалған сараптама және керібайланыс жасау әдістемесі 7

3.1. Екінші сынып 113.2. Үшінші сынып 193.3. Төртінші сынып 293.4. Бесінші сынып 393.5. Қосымша тапсырмалар 47

Төрт. Диагноз нәтижесіне негіздей отырып, міндетті түрде қайталауға тиісті сабақ мазмұны мен оқушылардың оқу әдістерін сабақ жоспарына енгізу және жүзеге асыру менежменті 53

Бес. Мұғалімдерге арналған қосымша ақпараттар 55

2

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛУЫНА ҚОЛДАУ КӨРСЕТУГЕ АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛЫҚ

БІР. КІРІСПЕ

2019-2020 оқу жылында оқушылар 85 күн мектепте білім алды, ал III, IV тоқсанда 75 күн оқитын сабақты мұғалім, ата-аналарының қолдау, көмегімен өз беттерінше телеэкран және ғаламтор арқылы оқып, үйренді. Бастауыш сынып оқушылары ұстаздарымен бірлесе отырып, қазақ тілі пәнінен 160-қа жуық тақырып аясында, әр сыныпта игеруге тиісті міндеттерге сай III, IV тоқсанда міндетті түрде үйренуге тиісті ұғым, түсініктерді оқып, үйренді. Ғаламтор арқылы сабақ оқып, білім алу оқушылардың ана тілін өз бетінше оқып, үйрену, дереккөздер мен қажетті ақпараттарды іздеп, пайдалану, мұғалімдерімен керібайланыс орнату қатарлы білім, біліктерін шыңдаумен қатар, өздерінің міндеттері мен жауапкершіліктерін түсінулеріне, өзін-өзі басқару, өз бетінше оқып, үйрену дағдыларының қалыптасуына оң ықпал еткендігі сөзсіз. Бірақ бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сай, жоғарыда аталған білім, біліктерді ешкімнің көмегінсіз, өз беттерінше игерулері мүмкін емес екендігі де айдан анық.

Сурет 1. Телесабақтан көріністер:

Сондай-ақ, барлық баламен керібайланыс жасап, барлығына бірдей қолдау, көмек көрсету мүмкін болмады, әсіресе, қырдағы малшы балалары телесабақ көретіндей, ғаламтор арқылы оқитындай мүмкіндік жоқ. Және бір телесабақтың жалғасу уақыты аз (15-20 минут) болғандықтан, ең басты ұғымдар ғана берілді. Ал үйрену мақсатына жету үшін оқушының өзінің міндетті түрде орындауға тиісті әріпті дұрыс танып, дұрыс оқып, жазудан бастап, берілген мәтінді талдау, оқиға барысын, себеп-салдарын, нәтижесін өзара сабақтастыра түсіндіру, қорытынды жасау, қосымша ақпараттармен танысу, дереккөздер мен дәлел, дәйектерге сүйене отырып, анықтау, қатысты ақпараттар жинау, оны сұрыптап, жіктеу, танысу, әсер, ықпалын, беретін үлгі-өнеге, ғибратын баяндау, ой қорыту, оны ауызша, жазбаша түрде жеткізу, тіл біліміне қатысты ережелерді дұрыс үйреніп, дағдыға айналдыру деген сияқты әрекеттер шектеулі болды.

Жоғарыда айтылған олқылықтардың орнын толтыру үшін, мұғалімдер мен оқушыларға «Ана тілі» сабағының үйрену міндеттерінің орындалу нәтижесін сараптап, диагноз жасау, еске түсіріп жаңғырту, пысықтап бекіту қажеттілігі туындап отыр. Ұстаздарға ұсынылып отырған бұл нұсқаулықта осы қажеттілікке сай I-V сыныптың «Ана тілі» пәнінен міндетті түрде үйретілуге тиісті екі тоқсанның сабақ жоспарында көрсетілген міндеттердің жүзеге асырылуына сараптама, диагноз жасау, тапсырмалар мен олардың орындалуын анықтайтын рубрика мен тапсырманы дұрыстау әдістемесі, диагностикалық тапсырмалардың орындалуына сараптама жасау арқылы оқушылардың біліміне диагноз жасау, оларға қандай қолдау, көмек қажет екендігін анықтау, міндеттерді жүзеге асыру үшін жасалатын жоспарлауда нені ескеру керек екендігіне қатысты үлгі мысалдар алынды.

Сонымен қатар, нұсқаулықта әр сыныпта өтілетін төрт апталық пысықтау сабақтарын қалай ұйымдастырудың үлгі жоспары, әдістемелік пікірлер, мұғалімдерге арналған әдістемелік ақпараттар, диагноз нәтижесін қалай қолданудың менежменті мен ұйымдастыруға қатысты ой-пікір, кеңестер берілді.

3

АНА ТІЛІ | I-V

Сурет 2. Телесабақтан көріністер:

Үйретілген телесабақтарды сараптағанда, төмендегідей жетістіктер мен кемшіліктер байқалды:

1. Телесабақ оқушылардың қашықтықтан оқуда жетекші құралы болды.2. Көбі баланың қызығушылығын арттыратын мультмедиа түрінде әзірленген.3. Ана тілі сабағында оқылым, жазылым, тыңдалым, айтылым және түйінді біліктер кең көлемде

қамтылған. Атап айтсақ, дұрыс оқу, түсініп оқу, мәтін алды жұмыстар, сөздік жұмысы, сұрақ-жауап, қиын сөздердің жазылуы, әдістемелік нұсқауда көрсетілгендей тапсырмалар түрленіп енгізілген.

4. Телесабақ тек балаға емес мұғалімдердің методикасын дамытуға да үлесін қосты. Пәндерді оқыту әдістемесі, оқу міндеттерінің маңызын түсіндіріп, дұрыс қолданудың үлгісін қөрсетті.

5. Телесабақты дайындау барысында мұғалімдер әртүрлі компьютерлік бағдарламаларды игерумен қатар, үйрету әдіс-тәсілдерін жетілдіріп, тәжірибе жинақтап, тәжірибе алмасты;

6. Телесабақ, көрнекі құрал қоры молайды;7. Оқу әрекетіндегі ата-аналардың міндеті, жауапкершілігі артты, оны сезінді.8. Ата-аналар оқу бағдарламасының мазмұнын ұғынып, баласымен бірге оқыды.

Телесабақтың кемшін тұстары:

1. Қамтылмай қалған мазмұндардың болуы;2. Ана тілі пәнінен кейбір оқу міндеттері, жазылымға байланысты қатесіз, көркем жазу,

айтылымда мазмұнын айту тиісті деңгейде қамтылмады.3. Қайталау, бағалау сабақтары толық қамтылмады.4. Жер шалғайлығынан, ғаламтор желісінің жетіспеушілігіне (әсіресе малшы балалары), ата-

ана жауапкершілігіне және әлеуметтік жағдайларға байланысты кейбір оқушылар қалыс қалды.

5. 6 жастағы оқушылардың зейінінің шоғырлану ұзақтығы 6-8 минут болуы;6. Түсінбеген мазмұнды сұрау мүмкіндігінің болмауы; 7. Оқушыларды телесабаққа қамтуда мектеп тарапынан ұстаздарға бағыт-бағдар, ата-анаға

кеңес беру, қолдау көрсетіп арабайланыс орнату, телесабақ нәтижесіне бақылау қою, қорытындылау шараларын ұйымдастыру жеткіліксіз болды.

8. Телесабақ түсіруші телеарналардың техникалық жағынан жетіспеушілігі, жетілмеуі.

4


ЕКІ. ТЕЛЕСАБАҚТЫ ҚАЙТАЛАУДЫ ЖОСПАРЛАУ

2020-2021 оқу жылының басқы төрт аптасын (қыркүйек айы) өткен оқу жылының соңғы екі тоқсанында, яғни III, IV тоқсандарда жүрілген телесабақтардың нәтижесін пысықтап, қайталап, еске түсіруге арнауға кеңес береміз. 2019-2020 оқу жылындағы қашықтан оқыту уақыты Білім, Мәдениет, Ғылым және Спорт министрінің 2019 жылғы «Оқу жылының құрылымын бекіту туралы» №A/491 бұйрығы бойынша 3-тоқсанда 8 апта, 4-тоқсанда 7 аптамен, ал апталық сағат саны аймақтық Білім, мәдениет, өнер басқармасы бастығының 2019 жылғы «Оқу жоспарын бекіту туралы» №A/20 бұйрығы бойынша есептелді.

Кесте 1. Сағат саны

СыныптарӨткен оқу жылының 3,

4-тоқсанында зерттелуге тиісті сағат саны

Жүрілген телесабақ саны

Жаңа оқу жылының қыркүйек айында

қайталайтын сағат саны1-сынып 15x7=105 452-сынып 15x5=75 30 203-сынып 15x5=75 30 204-сынып 15x4=60 27 165-сынып 15x3=45 24 12

Телесабақтарды пайдалана отырып, сабақ жоспарлауда төмендегі жағдайларды ескерген жөн.- Телесабақтың мазмұнына қатысты бөлігін қайталап көру, тыңдау әрекетін ұйымдастыру

арқылы оқушының өз бетінше орындайтын жұмыстарын түрлендіріп беріп, нәтижесін міндетті түрде тыңдап, таныстыратындай мүмкіндік жасау маңызды. Мәселен, 2-сыныпқа арналған «Тыныс белгілерін дұрыс қолданайық!» атты телесабақтың оқу, жазу бөлігін (Сурет 3) бірге көріп, тыңдап, «Берілген сөйлемдердің мағынасына қарай қандай тыныс белгілер қойылғанын түсіндір.», «Сөйлемге тыныс белгі не үшін қойылады?» деген сияқты тапсырмалар беруге болады. Бұл тапсырмалар бойынша оқушылар төмендегідей қорытынды жасаулары мүмкін:

y Бір сөйлемді келесі сөйлемнен ажырату үшін, араларына тыныс белгі қойылады. y Сөйлемнің соңында нүкте қойылады. y Сұрап тұрса, сұрау белгісі, жауап берсе, нүкте қойылады. y Қуанып, ренжігенді білдірсе, леп қойылады.

Сурет 3

5


- Оқушыларға телесабақтарда берілген жаттығу, тапсырмаларды орындатумен қатар, онда қойылған сұрақтарды да әрбір сабақта ұтымды пайдаланып, оқушылардан жауап алып отырған жөн. Мұндай жағдайда қойылған сұраққа аса мән беру керек. Өйткені әр сұрақ баланың жас ерекшелігі мен білім деңгейіне сай болса ғана нәтижелі болады. Ол үшін әр сыныпта оқытылатын білім мазмұнының өзара сабақтастығын басты назарда ұстау керек. Мысалы:

Кесте 2. Әр сыныптағы білім мазмұнының сабақтастығы

Сыныбы Оқыту міндеті: Сөйлемнің тыныс белгілері

1-сыныпта Сөйлемді бас әріппен бастап, соңына нүкте (.) қойып жазу

2-сыныпта Сұрау, леп белгілерін сөйлеуде, жазуда дұрыс қолдану

3-сыныпта Сөйлемнің мағыналық түрлерін айыра танып, сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілерді дұрыс қою

4-сыныпта Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемді өзара ажыратып, жазуда тыныс белгілерін дұрыс қою

5-сыныпта Бірыңғай мүшелердің тыныс белгісін дұрыс қою

- Қай тақырыпта болса да пайдаланылған дереккөздерді айтып беру, тіпті мүмкін болса, телесабақта қолданылған кітап-құрал, материалдарды көрсетіп, таныстыруға тырысу; Мәселен, әдістемелік құралдар, econtent сайты, «Дербес», «Саян», «TV4», MNB телеарналарының facebook парақшалары тағы басқа.

- Ұғым, түсініктерді таныстырып, түсіндіргенде, түрлі сөздіктерді (орфографиялық, түсіндірме, фразологиялық, тағы басқа), анықтамаларды мейілінше көп қолдану, дереккөздерді көрсету (Мысалы: 1-сыныптың «Әке мен бала» телесабағында youtube каналынан мультфильм көрсетілді);

- Мәтінді оқып, онда баяндалатын оқиға, оның себебі, салдары, маңызы, беретін үлгі-өнегесі қатарлыларға талдау жасағанда, оқулық, түсіндірме сөздік, көрнекіліктер, суреттер тағы басқа дереккөздерді пайдалануға, ақырғы қорытындыны оқушылардың өзі жасауға мүмкіндік тудыру қажет.

Сонымен қатар кезекті сабақ жоспарын жасаудың үлгісі ұсынылып отыр. Бұл үлгіні өз сыныбыңыздың деңгейіне, әр оқушыңыздың өзіндік ерекшелігіне сай түрлендіріп, жетілдіріп, кеңейтіп қолдана аласыз.

Кесте 3. «Ана тілі» пәнінің кезекті сабақ жоспары

Сыныбы: 2-сынып Ай, күні: ...

Сабақ тақырыбы

Сабақ тақырыбын оқу мазмұны мен мақсатына сәйкес таңдау. Мысалы: Өлеңді мәнерлеп оқу

Мақсаты«Ана тілі» пәнінің оқу біліктері мен міндеттеріне байланысты мақсатын анықтау. Мысалы: Өлеңді тыңдау, дұрыс, жылдам, мәнерлеп оқу, мазмұнын түсініп, өз сөзімен әңгімелеу, жазуға үйрену.

Мазмұны

Мақсатты жүзеге асыратындай мазмұнды қамтыған тапсырмалар жиынтығы. Мысалы: «Төлді қалай шақырады?» өлеңін тыңдау, дұрыс, жылдам, мәнерлеп оқу, мазмұнын түсініп, өз сөзімен әңгімелеу, жазуға байланысты тапсырмалар беру.

6


Сабақ формасы Жаңа сабақ, бағалау, қайталау, нәтиже сабақ (керібайланыс жасау).

Қажетті құрал-жабдықтар .................................................

Сабақ барысы:Қадамдар Ұстаз әрекеті Оқушы әрекеті1-қадам Ұйымдастыру ........................................................2-қадам Үй тапсырмасын тексеру .........................................................

3-қадам

Жетелеу (ойтүрткі жасау). Мысалы: Мал түлігі, олардың пайдасы, малшы еңбегі жайлы сұрақ-жауап арқылы әңгімелесу.

Тыңдалым, айтылым:• Мал түлігі, олардың пайдасы, малшы

еңбегі жайлы басқаның айтқанын мұқият тыңдау өз көрген, білгенін әңгімелеу.

...

Оқу әрекеттерін ұ й ы м д а с т ы р у , қ а л ы п т а с т ы р у ш ы бағалау.Мысалы: Үлгі оқу

Оқылым: • Өлеңді мәнерлеп жатқа оқу;• Өлеңді дауыстап, іштей дұрыс, түсініп оқу;• Жаттау, жаттағанын мәнерлеп оқу;• Мал түлігі, төлдерге байланысты

атауларды теріп оқу;... ... ...

...

Жазу әрекеттерін ұ й ы м д а с т ы р у , қ а л ы п т а с т ы р у ш ы бағалау

Жазылым, түйінді білік:• Өлеңдегі кім? не? деген сұрақтарға жауап

беретін сөздерді тауып жазу;• Жекеше, көпше түрде жазу;• Қатесіз, таза, көркем жазу

... Бекіту, қорытындылау ..............................................................

... Бағалау ..............................................................

... Үй тапсырмасын беру ..............................................................

Ескеретін жайттар

Өткен сабақтарды пысықтап, қайталауға бөлінген сағат тым аз, керісінше, қамтитын сабақ мазмұны мол болғандықтан, қайталап, пысықтағалы отырған мазмұнды өткен III, IV тоқсанда оқып, зерттеген үйрету міндеттерін терең талдап, аталмыш оқу міндеттерінде көрсетілген білім, білік, құндылықтарды ажыратып, нақтылау арқылы таңдаған жөн. Ол үшін төмендегі талаптарды ұстану керек.

- Көшкен сыныпта “Ана тілі” сабағынан міндетті түрде оқып, игеруге тиісті білім, ұғым, түсініктер;

- Барлық оқушы білуге тиісті басты ұғым, түсініктер;- Игеруге тиісті оқу, үйрену әдістері мен білік, дағды, құндылықтар,

мәселен,- Берілген ақпаратпен жұмыстау, талдау жасау әдіс-тәсілдері;- Тіл біліміне қатысты ұғымдар мен ережелерді күнделікті қолданып

үйрену;- Мәтінде баяндалатын оқиғаның себеп-салдары, нәтижесі, берер

үлгі өнегесінің өзара сабақтастығын баяндап түсіндіру, анықтау, ой қорыту біліктілігі, тағы басқа.

7


ҮШ. ТЕЛЕСАБАҚТАРҒА ЖАСАЛҒАН САРАПТАМА ЖӘНЕ КЕРІБАЙЛАНЫС ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІ

Оқушы біліміне диагноз жасау дегеніміз оған қандай қолдау, көмек қажет екендігін анықтауға арналған тапсырмалар, оның орындалуы және сол орындалу нәтижесіне жасалған сараптама бойынша анықталатын оқушының білім, білік деңгейі, оған көмектесудің әдіс-тәсілдері, оны жоспарлау қатарлыларды қамтитын кешенді іс-әрекет болып табылады. Бір сөзбен айтқанда, басты мақсат тапсырма орындатып, ақпарат жинау емес, керісінше, жиналған ақпараттарды сараптап, сұрыптау арқылы оқушыларға көрсетілетін қолдау, көмекті, олармен жұмыстаудың жолдарын анықтап, оны жүзеге асыруды жоспарлау диагноздың басты мақсаты екендігін ұмытпаған жөн.

Нұсқаулықтың бұл бөлімінде 2019-2020 оқу жылының соңғы жартысында I-V сынып оқушыларының «Ана тілі» пәнінен игеруге тиісті оқу міндеттеріне негіздей отырып, оқушылардың білім, біліктері мен оқу жетістігін бағалауға арналған тапсырмалар рубрика, бағалау кестелері, орындау деңгейіне негізделген оқушыға қолдау көрсету әрекетін кешенді, біртұтас түрде, мысалдармен алуға тырыстық.

Бағалауға арналған тапсырмаларды әзірлеуде төмендегі мәселелер ескерілді:

а) III, IV тоқсанда әр сыныптың игеруге тиісті оқу міндеттерін білім, білік, дағды, ұғым, түсінік, үйрену жолдары аясында топтай отырып, саралап көрсеттік. Бұл арқылы мұғалімдер қай мазмұнға сай, қай дағды аясында бағалау тапсырмалары жасалғандығын анық көре алады. Және «Ана тілі» сабағының әрі қарайғы оқу міндеттерін осы үлгі бойынша кешенді түрде әзірлеулеріне қолдау, көмек болады.

ә) 1-2-сынып оқушылары үшін әріпті толық тануына, тыңдау, оқу, жазу, сөйлеу біліктерінің тағаны қаланып, әрі қарай білім алу дағдыларының қалыптасуына ерекше көңіл бөлінеді. Ал 3-сыныптан бастап, тіл біліміне қатысты негізгі, қосымша ұғым, түсініктер беріле отырып, атаулар мен терминдерге қатысты анықтамаларды оқушылардың өздеріне шығарту деген сияқты танымдық ерекшеліктерді беруге тырыстық. Мұғалімдер бұл ерекшелікті тапсырмалардың орындалуына талдау жасауда пайдаланса, нәтижелі болмақ.

Диагноз жасауға арналған тапсырмалардың орындалуын, нәтижесін анықтау үшін берілген рубрика әр сыныпта берілген бағалау тапсырмаларына негізделіп жасалды және мынадай мәселелер ескерілді.

y Мұғалімнің оқушының нақты деңгейін сандық көрсеткішпен анық бағалауына немесе жалпы деңгейін анықтайтындай шартты белгі қолдана беруіне мүмкіндік жасауды мақсат еттік.

y Мұғалім жүктемесі ескеріле отырып, әр сыныптағы бағалауға арналған тапсырмалардың орындалу нәтижесі біртұтас бір рубрика арқылы берілді.

y Әр сыныпта рубрика жасаудың әдістемесімен қатар, бағалау парақтары берілді.

Үлгерім деңгейіне негіздей отырып, оқушыларға қалай, қандай қолдау көрсету керектігін анықтау үшін төмендегі жағдайлар ескерілді.

а) Диагноздық тапсырмалардың орындалу нәтижесіне қарай, қайта жұмыстауды қажет ететін немесе жаңадан, басынан бастап үйретуді қажет ететін оқушыларды қалай анықтау қажеттігі;

8


ә) Оқушыларға қандай қолдау, көмек беру керектігі;б) Әрі қарай тақырыптық және кезекті сабақты жоспарлауда қайталау сабақтарын қалай

қамту керектігі туралы ұсыныстар берілді.

Құрметті мұғалім, сіз қолыңыздағы нұсқаулықты қолданғанда, шәкірттеріңіздің оқу, үйрену дағдылары, білім деңгейлерінің әртүрлілігі қатарлы өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып, пайдалануға кеңес береміз. Егер сіздің оқушыларыңыздың арасында қандайбір деңгейдегі мүмкіндігі шектеулі балалар бар болса, нұсқаулықтағы ұсыныстарды солардың қажеттілігіне сай түрлендіріп қолданыңыз.

Сондай-ақ, төмендегі телесабақтар тізімімен танысып, өзіңіз таңдаған телесабақты қажетті дереккөздерден алып, күнделікті сабағыңызға пайдаланумен қатар, қандай мазмұнның телесабақ арқылы берілмегендігін де анықтай аласыз.

Жүрілген телесабақтар тізімі

«Ана тілі» 1-сынып

1. “Ү” әрпі мен дыбысы 24. “Кел, балалар, оқылық” өлеңі2. “З” әрпі мен дыбысы 25. “Ана тілің” өлеңін түсініп оқу3. «И» әрпі мен дыбысы 26. Түлкішек4. «Ә» әрпі мен дыбысы 27. Бақа5. «Х» әрпі мен дыбысы 28. Күн, ай және қораз6. Әріптерді пысықтау 29. Екі дос7. «Я» әрпі мен дыбысы 30. Дыбыс және буын8. «Ю» әрпі мен дыбысы 31. Санамақ9. «Я», «Ю» әріп, дыбыстарын қайталау 32. Санамақ10. «Һ» әрпі мен дыбысы 33. Қожанасыр қоржыны11. «Ф» әрпі мен дыбысы 34. Не қалды?12. «Ё» әрпі мен дыбысы 35. “Әже мен немере”13. «В» әрпі мен дыбысы 36. “Отан” өлеңі14. Әріптерді пысықтау 37. Улаанбаатар15. «Ч» әрпі мен дыбысы 38. “Бесбоғда” өлеңі16. «Щ» әрпі мен дыбысы 39. “Қобда өзен” өлеңі17. “Ц” әрпі мен дыбысы 40. Ақылды қария18. «Щ», «Ч», «Ц» әріп, дыбыстарын қайталау 41. Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш19. “Э” әрпі мен дыбысы 42. Әке мен бала20. “Жіңішкелік белгісі” 43. Байұлы21. “Айыру белгісі” 44. Әдеп22. Әліпби 45. Сауысқан мен қарға23. Әріп, дыбыс, сөз, сөйлемдерді қайталау


1. Кім? Не? Кімдер? Нелер? сұрақтарына 16. Тыныс белгісін дұрыс қолданайық жауап беретін сөздер 17. Хайуанаттардың мінез-құлқын ажырату2. Не істеді? Неғылды? Қайтті? 18. Сауысқан мен көкек сұрақтарына жауап беретін сөздер 19. “Табиғатты аялау” тақырыбы3. Көктем сәні бойынша қайталау4. «Төрт мезгіл» ертегісі 20. Анамның тілі - аяулы үні5. Қандай? Қай? сұрақтарына жауап 21. Өлеңдегі негізгі ойды түсініп оқу беретін сөздер 22. Бесік жыры

9


6. Бес түлік мал 23. Тыйым сөздер7. Төлдер 24. Дүниеде жоқ бір күн8. Бес түліктің пірі 25. Үш сом9. Қанша? Неше? Нешінші? сұрақтарына 26. Өтірік өлең жауап беретін сөздер 27. “Қасқыр мен қозы” ертегіні аяқтау10. Жер ана 28. “Түйе мен тышқан” ертегісі11. Шие талы 29. “Үйшік” ертегісі12. Бақша ағаштары 30. Санамақ13. Жақсылыққа жақсылық14. Шағын тақпаққа еліктеп жазу15. “Бұлбұл мен тоқылдақ” мысалдағы кейіпкерлер

«Ана тілі» 3-сынып 1. Жануарлар суды қалай ішеді? 17. Қайталау2. Көптік жалғауы 18. Сөйлем түрлері 3. Жалқы, жалпы есім 19. Сөйлемнің түрлерін қайталау4. Гүлдер, көбелектер 20. Мәтіндегі ақпараттың өзара5. Сын есімдер сабақтастағын пайымдау6. Он саусақ 21. “Қамқорлық” мәтінмен жұмыс7. Етістік 22. “Балалық шақ” өлеңі 8. Жұрнақ 23. “Сан есім” қайталау9. “Қайталау” 24. “Сын есім” қайталау10. “Наурыз” мәтінді түсініп оқу 25. “Етістік” сөз табын қайталау11. Нағыз адам 26. Сөз таптарын қайталау12. “Бұршақ”, өлеңнің ұйқасын табу 27. “Құсбегі”13. Шағын өлеңге еліктеп жазу 28. Алтын мүйізді киік14. Бала Абай 29. “Шаған мерекесі”15. Қазақ халқының күйшілік өнері 30. Көп мағыналы сөздерді қайталау16. “Керемет баға” мәтіндегі екеуара әңгімені тиісті ой екпінімен, ырғақпен оқу


1. Біріккен сөздер 15. «Ф» әрпінің жазылу емлесі2. Қысқарған сөздер 16. ”Х”, “Һ” әрпінің жазылу емлесі 3. Кең байтақ туған елім /Қос сөздер/ 17. «Ц» әрпінің жазылу емлесі4. Адам болам десеңіз 18. «Щ» әрпінің жазылу емлесі5. Жай және құрмалас сөйлем 19. Сауалнама толтыру6. Құмырсқа мен шегіртке 20. Қолхат жазу7. Қобда өзен 21. Өтініш жазу8. «Я» әрпінің жазылу емлесі 22. Құлақтандыру жазу9. «Ю» әрпінің жазылу емлесі 23. Алманың пайдасы10. Тоғыз құмалақ 24. Жыл бойы өткенді қайталау11. Күрделі сөздерді дұрыс жазу 25. “Теңбілшер досым - 1” комикс12. «Э» әрпінің жазылу емлесі 26. “Теңбілшер досым - 2” комикс13. «Ё» әрпінің жазылу емлесі 27. “Теңбілшер досым - 3” комикс14. «В» әрпінің жазылу емлесі

10



1. Бәжіұлы Қаби2. Өлеңнің мазмұнын өз сөзімен баяндау3. Маңдай тер4. Құмырысқа мен шегіртке5. Үстеу6. Табиғат - тал бесігім7. “Қобда өзен” өлеңді түсініп оқып, мазмұнын айту 8. Шылау9. Одағай сөз10. Обал мен сауап11. Сөйлем мүшелері 12. Сөйлемнің бірыңғай мүшелері13. “Мен не үйрендім?”14. Әбестік15. Ескелдіні сынамақ болған Төле би16. Жүрек17. “Қаңбақ шал” ертегісі 18. “Киіз үй”19. “Сан есім” қайталау20. “Сын есім” қайталау21. “Піл мен маймыл” ертегі кейіпкерлеріне баға беру 22. Ұлттық ойындар 23. Тоқты-қошқар, бұзау-бұқа, лақ-теке24. Жайлауда

11

АНА ТІЛІ | I-V3.

1. Е

КІН

ШІ С

ЫН

ЫП

ТЕЛ

ЕСА

БА

ҚТА

РДЫ

ҚА

ЙТА

ЛА

УҒА

АРН

АЛ

ҒАН

СА

БА

Қ М

АЗМ

ҰНЫ

Н Ж

ОС

ПА

РЛА

У

Тара

у ат

ыМ

ақса

тыса

ғаты

Оқу

, оқы

ту м

інде

ттер

іКе

рект

і құр

ал-

жаб

дықт

арО

қылы

мЖ

азы

лым

Айт

ылы

м,

тыңд

алы

мТү

йінд

і бі

лік

Сау

ат а

шу

(Ү, з

, и, ә

х,

я, ю

, һ

ф, ё

, в, ч

, щ

, ц, э

, ь, ъ

әр

іпте

рі м

ен

дыбы

стар

ы)

Оқу

шы

лард

ы

дұры

с оқ

уға,

сө

здер

мен

сө

йлем

дерд

і қа

тесі

з ж

азуғ

а, д

ұры

с сө

йлей

біл

уге

үйре

ту

10

• Ә

ріпт

і оқу

;•

Буы

н, с

өз, с

өйле

м о

қу•

Буы

ндап

тол

ық

сөзб

ен

оқу;

• М

ақал

-мәт

ел,

жұм

бақ,

өле

ң-та

қпақ

, са

нам

ақты

мән

ерле

п оқ

у;•

Мәт

інді

кел

ген

жер

інен

жал

ғаст

ыры

п оқ

у;

• М

әтін

нің

кейб

ір б

өлігі

н та

ңдап

, қай

тала

п оқ

у;

• Ә

ріп,

буы

н,

сөз,

сөй

лем

ді

қате

сіз,

кө

ркем

жаз

у;•

Бері

лген

үлг

і бо

йынш

а ж

азу;

• Д

ыбы

сты

ты

ңдау

, айт

у;•

Ды

быст

алуы

ж

ақы

н ды

быст

арды

өз

ара

ажы

раты

п,

дұры

с ды

быст

ау;

Басп

аша,

ж

азба

ша,

үл

кен,

кіш

і әр

іпте

рді,

дауы

сты

, да

уысс

ыз

дыбы

стар

ды

ажы

рату

.

Әлі

пби,

жаз

у эл

емен

т үл

гісі;

Сур

ет, к

өрне

кі құ

ралд

ар;

Теле

саба

қтар

дың

жаз

басы

;

Шағ

ын

мәт

інде

р;Д

ыбы

с, ә

ріп,

бу

ын,

сөз

, сө

йлем

5

Оқы

ған

шағ

ын

мәт

інді

көр

кем

ет

іп к

өшір

іп

жаз

у;

• Ә

ліпб

иді р

етім

ен

жат

қа а

йту;

• С

урет

бой

ынш

а сө

йлем

құр

ап

айту

;•

Сөй

лем

де

кісі а

тын

бас

әріп

пен

жаз

у;•

Сөз

ді

буы

нға

бөлу

;•

Сөй

лем

со

ңына

нү

кте

қою

;

Мәт

інм

ен

жұм

ыс

Мәт

інді

дұ

рыс,

түс

ініп

оқ

у5

• Ш

артт

ы б

елгіл

ерді

тү

сіні

п оқ

у;•

Шағ

ын

мәт

інде

рді

салы

сты

рып

оқу;

• Ө

зіні

ң ж

азға

нын

қайт

а қа

даға

лап

оқу;

• М

инут

ына

25-

тен

төм

ен е

мес

сөз

ді

түсі

ніп

оқу;

• М

әтін

нен

таңд

аған

бө

лігін

көш

іріп

ж

азу;

• 15

-20

сөзд

ен

тұра

тын

бақы

лау

дикт

анты

н ж

азу;

• М

ақал

-мәт

ел,

жұм

бақ,

өл

ең, т

ақпа

қ,

сана

мақ

ты

мән

ерле

п ж

атқа

ай

ту;

• Ш

ағы

н м

әтін

нің

кейі

пкер

лері

н ат

ау, м

азм

ұны

н ай

ту;

Бала

лар

әдеб

иеті

нің

үлгіл

ері \

шағ

ын\

;

Оқи

ғалы

топ

там

а су

ретт

ер

12


III. БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

Оқу мақсаты: Оқу бағдарламасының мазмұнына сәйкес білім алушылардың оқу мақсаттарына жеткендігін тексеру және меңгерген білім, біліктерін анықтау.

Тыңдалым және айтылым

Бағалау талаптары: y Тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну, ертегі кейіпкерлерін атау; y Мәтін мазмұнын жүйелі баяндау;

Орындау уақыты: 35 минут

Тыңдалым Ертегіні тыңдап, тапсырмаларды орындайық.

Түлкі мен тырна(Ертегі)

Ертеде түлкі мен тырна дос болыпты. Бір күні түлкі тырнаны қонаққа шақырып: – Маған қонаққа кел, қымбаттым! Мен дәмді тамақ пісіріп қоямын, – дейді.

Тырна түлкіге қонаққа келеді. Түлкі оның алдына табаққа салынған ботқаны қойыпты да:– Кел, қымбаттым, қысылма. Тамақ же, – депті. Тырна ұзын тұмсығымен жалпақ ыдыстағы

ботқаны жей алмапты.Келесі күні тырна түлкіні қонаққа шақырыпты. Ол түлкіге арнап салқын көже дайындайды.

Көжені мойны тар құмыраға құйып береді. Түлкі қанша әуіреленсе де, құмырадағы тамақты жей алмайды. Түлкінің басы құмыраға сыймады. Ал тырна ұзын тұмсығымен өз тамағын өзі жей беріпті. Түлкі тамақ жей алмай, үйіне аш қайтады.

Осылайша түлкі мен тырна достықтарынан ажырапты.

Айтылым

1) Ертегі кейіпкерлерін атайық. ____________________

2) Суреттерді ертегі оқиғасы бойынша нөмірлейік.

(1, 2, 3, 4)3) Сұрақтардың көмегімен ертегі мазмұнын айтайық.- Ертегіде кімдер дос болды?- Әрі қарай қандай оқиға болды? - Ертегі қалай аяқталды?

Оқылым және жазылым

Бағалау талаптары: y Буындап немесе тұтас сөздермен түсініп оқу; y Сызбамен берілген сөйлемдерді оқу; y Сөйлемдер бойынша мәтін құрастырып жазу; y Мәтіндегі бас әріппен жазылуға тиісті сөздерді анықтау, сөздерді буынға бөлу.

13



Оқылым Мәтінді оқып, тапсырмаларды орындайық.

Саяхат

Нұрлан жазда Улаанбаатар қаласына барды. Қала көшелері кең. Әдемі гүлдерге толы. Онда зәулім, биік үйлер көп. Қалада көптеген оқу орындары, театрлар мен цирк бар.

Нұрлан циркке барды. Циркте хайуанаттар көп. Ол жануарлардың ойынын көрді. Сайқымазақтың өнерін тамашалады. Саяхат көңілді өтті.

1. Мәтінде кездесетін сөздерді белгілейік.

аю цирк ағашсаяхат

2. Мәтіннен сызбаға сәйкес келетін сөйлемді тауып, үлгіге жазайық.

3. Дауыссыз дыбыстарды дұрыс оқиық.

Ц С Ч Ш

Жазылым:

4. Мәтін бойынша сөйлемдердің ретін тауып, көшіріп жазайық. (1-4).

Нұрлан циркке барды.

Саяхат көңілді болды.

Ол сайқымазақтың өнерін тамашалады.

Циркте үйретілген хайуанаттар көп.

5. Берілген сөздерді буынға бөліп жазайық. Гүлдер, өнерін

6. Мәтіндегі бас әріппен жазылатын сөздерді теріп жазайық.

14


Бағ

алау

кес

тесі

Сөй

леуд

ің

түрл

ері

Тапс

ырм

а ре

тіД

ұры

с ж

ауаб

ыҰп

айы

Дұр

ыс

Бұр

ыс

Бағ

алау

тал

апта

ры

Тыңд

алы

м

жән

е ай

тылы

м

1Тү

лкі м

ен т

ырн

а1

Кейі

пкер

лерд

і тол

ық

атау

21

Мәт

інде

гі оқ

иған

ың

реті

н дұ

рыс

аны

қтау

;

3

Ерт

еде

түлк

і м

ен

тырн

а до

с бо

лыпт

ы.

Ола

р бі

р-бі

рін

қона

ққа

шақ

ыры

пты

.

Түл

кі бо

тқан

ы

таба

ққа

салы

п бе

ріпт

і. Ты

рна

жей

ал

мап

ты.

Келе

сі

күні

тү

лкі

тырн

аны

ң үй

іне

қона

ққа

келі

пті.

Тырн

а кө

жен

і құ

мы

раға

құ

йып

бері

пті. Т

үлкін

ің т

ұмсы

ғы қ

ұмы

раға

сы

ймай

, аш

қал

ыпт

ы.

Сод

ан б

ері

түлк

і м

ен т

ырн

а до

с ем

ес е

кен.

2

• О

қиға

жел

ісін

сақ

тай

оты

рып,

бая

ндау

(Е

ртег

і маз

мұн

ына

сәй

кес

басқ

а дұ

рыс

жау

апта

р да

қаб

ылд

анад

ы.);

• Ж

үйел

і сөй

леу;

Оқы

лым

ж

әне

жаз

ылы

м

4С

аяха

т, ци

рк1

Сөз

дерд

і буы

ндап

нем

есе

тұта

с оқ

у;5

Ол

жан

уарл

арды

ң ой

ыны

н кө

рді.

1М

әтін

нен

сызб

аға

сәйк

ес с

өйле

мді

таб

у;6

Ц, с

, ч, ш

1Ә

ріпт

ерді

дұр

ыс

дыбы

стап

, оқу

;

7

1.

Нұр

лан

цирк

ке б

арды

. 2.

Ц

иркт

е үй

реті

лген

хай

уана

ттар

көп

.3.

Ба

лала

р са

йқы

маз

ақты

ң өн

ерін

та

маш

алад

ы.

4.

Сая

хат

көңі

лді б

олды

.

2О

қиға

рет

і бой

ынш

а м

әтін

маз

мұн

ын

түсі

ну,

қате

сіз

көш

іріп

жаз

у;

8Гү

л-де

р, ө

-не-

рін

2С

өзде

рді д

ұры

с бу

ынғ

а бө

ліп

жаз

у;

9Н

ұрла

н, У

лаан

баат

ар1

Бас

әріп

пен

жаз

ылу

ға т

иіст

і сөз

дерд

ен к

ем

деге

нде

екі с

өз т

абу;

Еске

рту:

Мұғ

алім

дер

баға

лау

кест

есі б

ойы

нша

ұпай

қою

, шар

тты

бел

гі қо

юды

ң қа

йбір

ін қ

олда

нуға

бол

ады

. Бағ

алау

да

ауы

тқуш

ылы

қ бо

лды

рмау

үш

ін, ж

ұмы

с үл

гілер

ін б

ағал

ау к

есте

сіне

сәй

кес

текс

еру

қаж

ет.

15


Бағалау нәтижесіне арналған рубрика

Бағалау талаптарыОқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен Орташа Жоғары

Тыңдау білігіТыңдаған ертегінің кейіпкерлерін атау

Тыңдалған мәтінге қатысты сөз, сөйлемдерді ажыратуда, ертегі кейіпкерлерін атауда қиналады.

Тыңдалған мәтіндегі сөз, сөйлемдерді ажыратуда, ертегі кейіпкерлерін атауда қателіктер жібереді.

Тыңдалған мәтінгеқатысты сөз, сөйлемдерді, ертегі кейіпкерлерін дұрыс анықтайды.

Сөйлеу (айту) білігіМәтін мазмұнын жүйелі баяндау

Мәтіндегі оқиға желісін сақтауда және мазмұнын айтуда қиналады.

Мәтіндегі оқиға желісін сақтауда және сөйлеуде қателіктер жібереді.

Тыңдалған мәтіннің мазмұнын жүйелі айтады.

Оқу білігіБуындап немесе тұтас сөздермен

түсініп оқу;Сызбамен берілген сөйлемдерді оқу;

Екіден көп буынды сөздерді буындап, кейбірін қарыптап оқиды. Сызбаға сай келетін сөйлемді тауып оқуда қиналады.

Сөздерді буындап, кейбірін тұтас сөзбен оқиды. 2-3 қате жібереді.Мәтіндегі сызбаға сай келетін сөйлемді табады.

Мәтіндегі сөздерді тұтас сөзбен, түсініп оқиды. Сызбаға сай келетін сөйлемді тауып, үлгіге жазады.

Жазу білігіСөйлемдер

бойынша мәтін құрастырып жазу

Сөйлемдердің ретін дұрыс таба алмайды. Көшіріп жазады. Қате көп жібереді.

Тапсырманың шартын толық орындай алмайды. Көшіріп жазады. Қателіктер жібереді.

Тапсырманың шартын толық орындайды. Қатесіз көшіріп жазады. Таза, көркем жазады.

Түйінді білікМәтіндегі бас

әріппен жазылатын сөздерді анықтау, сөздерді буынға

бөлу.

Мәтіндегі бас әріппен жазылатын сөздерді анықтауда қате жібереді, сөздерді буынға бөле алмайды.

Мәтіндегі бас әріптердің қолданылу мақсаттарын шатастырады, сөздерді буынға бөлуде қателеседі.

Мәтінде барлық орында үнемі бас әріппен жазылатын адам, қала аттарын дұрыс тауып жазады. Сөздерді буынға бөле алады.

16


ӨТК

ЕНД

І ҚА

ЙТА

ЛА

УҒА

АРН

АЛ

ҒАН

ӘД

ІСТЕ

МЕ

Апт

аТарау

Тара

у м

ақса

тыКе

зект

і саб

ақ

маз

мұн

ы

Сағ

аты

Оқу

мін

детт

ері

Қосы

мш

а ақ

пара

ттар

Айт

ылы

м,

тыңд

алы

мО

қылы

мЖ

азы

лым

I

Сауат ашу кезеңі

Оқушылар дұрыс оқуға, сөздер мен сөйлемдерді қатесіз жазуға, дұрыс сөйлей білуге үйрену

Баға

лау

саба

ғы1

• Бу

ынд

ап н

емес

е тұ

тас

сөзд

ерм

ен т

үсін

іп о

қу;

• С

ызб

а ар

қылы

бер

ілге

н сө

йлем

дерд

і оқу

;•

Сөй

лем

дер

бойы

нша

мәт

ін қ

ұрас

тыры

п ж

азу;

•

Мәт

інде

гі ба

с әр

іппе

н ба

стал

ып

жазы

луға

тиі

сті с

өзде

рді а

нықт

ау,

сөзд

ерді

буы

нға

бөлу

Ү, з

ды

быс,

әрі

птер

ін

қайт

алау

1 yС

өз қ

ұрам

ына

н ат

алм

ыш

ды

быст

ы

ажы

раты

п ты

ңдау

, ай

ту;

y Д

ыбы

стал

уы

ұқса

с ды

быст

арды

өз

ара

ажы

раты

п,

дұры

с ды

быст

ау;

yБу

ынғ

а бө

лу,

сызб

а бо

йынш

а сө

йлем

құ

рап

айту

.

yӘ

ріпт

і оқу

; yБу

ын,

сөз

, сө

йлем

ді

басп

аша,

ж

азба

ша

дұры

с оқ

у; yБу

ынд

ап

толы

қ сө

збен

оқ

у; y“Ә

ріпт

ер

әлем

інде

” та

қпақ

тан

жат

тап,

м

әнер

леп

оқу;

yЖ

ылд

ам о

қу

(Мин

утты

қ оқ

у)

yЖ

азу

жол

ын,

ж

олар

алы

қ ке

ңіст

ікті с

ақта

п,

жаз

баш

а,

үлке

н, к

іші

әріп

терд

і әрі

п эл

емен

ттер

ін

тала

птар

ға с

ай

жаз

у; yҚо

лды

үзб

ей

көрк

ем ж

азу;

yӘ

ріп,

буы

н, с

өз,

сөйл

емді

қат

есіз

ж

азу;

yЖ

атж

азу:

әрі

п,

сөз,

сөй

лем

ж

азу;

yКө

шір

іп ж

азу;

y“Б

аста

уыш

сы

нып

оқуш

ыла

рыны

ң оқ

у ш

ыда

мды

лығы

н ба

ғала

у құ

ралд

ары

” әд

істе

мел

ік құ

рал;

yӘ

ліпб

и; yЖ

азу

үлгіс

і; yС

урет

, көр

некі

құра

лдар

; yТе

леса

бақт

арды

ң ж

азба

сы;

yШ

ағы

н м

әтін

дер.

И, ә

ды

быс,

әрі

птер

ін

қайт

алау

1

Я, ю

ды

быс,

әрі

птер

ін

қайт

алау

1

Х, һ

ды

быс,

әрі

птер

ін

қайт

алау

1

II

Ф, в

ды

быс,

әрі

птер

ін

қайт

алау

1

Ц, ч

, щ д

ыбы

с,

әріп

тері

н қа

йтал

ау1

Э, ё

ды

быс,

әрі

птер

ін

қайт

алау

1

Ь, ъ

таң

ба ә

ріпт

ерін

қа

йтал

ау1

Нәт

иже

саба

қ1

• Бу

ынд

ап н

емес

е тұ

тас

сөзд

ерм

ен т

үсін

іп о

қу;

• С

ызб

амен

бер

ілге

н сө

йлем

дерд

і оқу

;•

Жат

жаз

у;

17


III

Дыбыс, әріп, буын, сөз, сөйлем

Әліпби әріптерін ретімен дұрыс оқу, жазу;Дыбыс әріп, сөз, сөйлем туралы білімдерін қайталау;

Қатесіз жазуға, дұрыс сөйлей білуге үйрену.

Әлі

пби

1

• Ә

ліпб

иді р

етім

ен

жат

қа а

йту;

• Ты

ңдап

, оқы

п ж

атта

ған

өлең

, та

қпақ

тары

н ш

арш

ы

топ

алды

нда

мән

ерле

п оқ

у;

• Ә

ліпб

и әр

іпте

рін

дұры

с оқ

у;•

Дұр

ыс

дыбы

стау

;•

Өле

ң,

тақп

ақта

р оқ

у;

Әрі

п, с

өз,

сөйл

емде

рді

қате

сіз,

көр

кем

, та

за к

өшір

іп

жаз

у;•

«Әрі

птер

әле

мін

де»

- 42

әріп

ке

арна

лған

тақ

пақт

ар

(1-с

ыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

21-

126-

бет)

;•

“Әлі

пби”

;•

Теле

саба

қтар

;Ә

ріп,

ды

быс

1

• Ә

ріп

пен

дыбы

сты

ай

ыра

біл

у;•

Әрі

птер

ге

арна

лған

та

қпақ

тард

ы

жат

қа

айту

;

• Ө

лең,

та

қпақ

тард

ы

мән

ерле

п оқ

у;•

Шар

шы

топ

ал

дынд

а ж

атқа

оқу

;

• Д

ауы

сты

, да

уысс

ыз

дыбы

стар

ды

белг

ілеу

;•

Әрі

птер

ден

сөз

құра

п ж

азу;

• С

өзде

гі әр

іп,

дыбы

с са

нын

аны

қтау

;

Буы

н1

Сөз

ді б

уынд

ап а

йту;

• Қи

ын

сөзд

ерді

бу

ынд

ап о

қу;

• М

ақал

-мәт

ел,

жұм

бақ,

өле

ң,

сана

мақ

тар

оқу;

• С

өзді

буы

нға

бөлі

п ж

азу;

• Ж

атты

ғула

р ор

ынд

ау;

• С

урет

тер;

• Кө

рнек

і құр

алда

р;•

Теле

саба

қтар

дың

бейн

е ж

азба

сы;

• Ш

ағы

н м

әтін

дер;

• “Б

аста

уыш

сы

нып

оқуш

ыла

рыны

ң оқ

у ш

ыда

мды

лығы

н ба

ғала

у құ

ралд

ары

” әд

істе

мел

ік құ

рал.

Сөз

, сөй

лем

1С

урет

бо

йынш

а сө

йлем

құр

ап а

йту;

• С

өйле

мді

тұ

тас

оқу;

• Ты

ныс

белг

іге

сай

кідір

іс

жас

ап о

қу;

• С

өйле

м қ

ұрап

ж

азу;

• С

өйле

мді

бас

әр

іппе

н ба

стап

, со

ңына

нүк

те

қойы

п ж

азу;

Нәт

иже

саба

қ1

• С

өзде

рден

сөй

лем

, сөй

лем

дер

бойы

нша

мәт

ін қ

ұрас

тыру

;•

Мәт

інне

н ба

с әр

іппе

н жа

зыла

тын

сөзд

ерді

аны

қтау

;•

Дау

ыст

ы, д

ауы

ссы

з ды

быст

арды

аж

ыра

ту, с

өзде

рді б

уынғ

а бө

лу;

• Ж

атж

азу;

18


IV

Мәтінмен жұмыс

Мәтінді дұрыс, жылдам, түсініп оқу, мазмұнын айту

Баға

лау

саба

ғы1

• Ты

ңдал

ған

мәт

інні

ң м

азм

ұны

н тү

сіну

, ерт

егі к

ейіп

керл

ерін

ата

у;•

Мәт

ін м

азм

ұны

н оқ

иға

реті

бой

ынш

а ж

үйел

і ба

янда

уын

баға

лайт

ын

тапс

ырм

алар

ор

ынд

ау

Мәт

ін к

ейіп

керл

ерін

ат

ау1

• Ес

тіге

нін,

көр

гені

н әң

гімел

еу;

• М

ұғал

імні

ң кө

мег

імен

мәт

інде

кім

? не

? ту

ралы

ай

тылғ

аны

н ан

ықт

ау;

Сөз

бен

сур

ет

арал

ас ш

ағы

н м

әтін

ді д

ауы

стап

, тү

сіні

п оқ

у;

• М

әтін

дегі

адам

, ха

йуан

атта

р ат

ын

тері

п ж

азу;

• Кі

сі а

тын

бас

әріп

пен

баст

ап

жаз

у;

“Фут

бол”

, “Е

рлік

жас

аған

еке

у”

мәт

інде

рім

ен

жұм

ыст

ау;

Шағ

ын

мәт

інні

ң м

азм

ұны

н ай

ту1

• М

әтін

ді з

ейін

қой

ып

тыңд

ау;

• М

азм

ұны

н әң

гімел

еу;

• С

ұрақ

қа ж

ауап

бе

ру, с

ұрақ

қою

;

• М

әтін

ді д

ұры

с ж

ылд

ам о

қу;

• С

урет

ті м

әтін

ді

реті

бой

ынш

а ор

нала

сты

рып,

тү

сіні

п оқ

у;

• С

ұрақ

қа ж

ауап

ж

азу;

• М

әтін

ді қ

атес

із,

таза

, көр

кем

ет

іп к

өшір

іп

жаз

у;

• “Ә

же

мен

нем

ере”

, “Е

кі до

с” м

әтін

дері

(1

-сы

ныпт

ың

«Ана

ті

лі»

оқул

ығы

, 121

-12

6-бе

т);

• Те

леса

бақт

ар;

• “Б

аста

уыш

сы

нып

оқуш

ыла

рыны

ң оқ

у ш

ыда

мды

лығы

н ба

ғала

у құ

ралд

ары

” әд

істе

мел

ік құ

рал;

Өле

ңді д

ұры

с,

жы

лдам

оқу

1

• М

ұғал

імні

ң ж

әне

дост

ары

ның

сөзі

н кө

ңіл

қойы

п ты

ңдау

;•

Өле

ңнің

екід

ен

төм

ен е

мес

ш

умағ

ын

жат

тап,

м

әнер

леп

айту

;

Өле

ңді д

ұры

с на

қыш

пен

мән

ерле

п оқ

у;

• Ө

лең

шум

ағы

н қа

тесі

з,

көрк

ем ж

азу;

• Бе

рілг

ен

нұсқ

ау

бойы

нша

толы

қты

рып

жаз

у;

• “О

тан”

, “Бе

сбоғ

да”,

“Кел

, бал

алар

, оқ

ылы

қ” ө

леңд

ері;

• В

идео

саба

қтар

;

Нәт

иже

саба

қ1

• О

қыға

н не

мес

е ты

ңдал

ған

мәт

інні

ң м

азм

ұны

н тү

сіну

, кей

іпке

рлер

ін а

тау;

• М

әтін

маз

мұн

ын

оқиғ

а ре

ті б

ойы

нша

жүй

елі б

аянд

ау;

• Ө

леңн

ен ү

зінд

і жат

тап,

шар

шы

топ

алд

ынд

а м

әнер

леп

оқу;

• М

инут

ына

25-

тен

төм

ен е

мес

сөз

ді т

үсін

іп о

қу;

4 ап

та20

сағ

19


2. Ү

ШІН

ШІ С

ЫН

ЫП

ТЕЛ

ЕСА

БА

ҚТА

РДЫ

ҚА

ЙТА

ЛА

УҒА

АРН

АЛ

ҒАН

СА

БА

Қ М

АЗМ

ҰНЫ

Н Ж

ОС

ПА

РЛА

У

Тара

уТа

рау

мақ

саты

сағаты

Оқу

, оқы

ту м

інде

ттер

іҚа

жетт

і құр

ал-

жаб

дықт

арО

қылы

мЖ

азы

лым

Айт

ылы

м,

тыңд

алы

мТү

йінд

і біл

ік

Бес

түлі

кті

біле

йік

Оқу

шы

лар

сөйл

еу

тілі

н ж

етіл

дірі

п,

әрбі

р за

т, та

биға

т, қо

ғам

ту

ралы

тү

сіні

гін

кеңе

йтіп

қа

лыпт

асты

рум

ен

қата

р,

оқу,

ж

азу

білі

ктер

ін и

геру

.

5

• Ш

ағы

н әң

гіме,

ер

тегі,

өле

ңді

түсі

ніп

оқы

п,

онда

ғы н

егіз

гі ой

ды а

нықт

ау;

• Е

ртег

і, ш

ағы

н әң

гімел

ерде

гі ха

йуан

атта

р ар

қылы

бер

ілге

н ад

амға

тән

қас

иет,

сипа

ттар

ды

түсі

ніп

оқу;

• М

әтін

ді р

өлм

ен

оқу;

• Ө

лең,

м

әтін

дерд

ен ү

зінд

і ж

атта

п, ш

арш

ы

топ

алды

нда

мән

ерле

п ж

атқа

оқ

у;•

Мин

уты

на 4

0-та

н тө

мен

ем

ес с

өзді

тү

сіні

п оқ

у;

• М

әтін

дегі

кім?,

не

?, қ

айтт

і?, н

е іс

теді

?, қ

анда

й?,

қай?

, неш

е?,

неш

енш

і? д

еген

сұ

рақт

арға

ж

ауап

бер

етін

сө

здер

ді т

ауы

п ж

азу;

• Е

ртег

і, ш

ағы

н әң

гіме

маз

мұн

ын

сұра

қ бо

йынш

а ж

азу;

• Бе

рілг

ен т

ірек

сө

здер

бой

ынш

а ш

ағы

н әң

гіме

жаз

у;

• Ө

леңн

ің ұ

йқас

ын

табу

,

• Е

лікт

еп т

ақпа

қ ж

азу;

• 30

-40

сөзд

ен

тұра

тын

бақы

лау

дикт

анты

н ж

азу;

• Ба

сқан

ың

айтқ

аны

н м

ұқия

т ты

ңдау

;

• Тү

сінб

еген

ін

сұра

п ал

у;

• Ш

ыға

рма

кейі

пкер

лері

н ат

ау;

• Ш

ағы

н әң

гіме,

ерт

егі,

мәт

інде

рге

байл

аны

сты

сұ

рақт

арға

ж

ауап

бер

у;

• Ө

з сө

зім

ен

баян

дау;

• С

урет

бо

йынш

а әң

гімел

есу;

• С

ұрақ

қою

ар

қылы

сө

здер

ді т

опта

у;

• Кі

м?,

не?

, қа

йтті

?,

не іс

теді

?,

қанд

ай?,

қай

?,

қанш

а?, н

еше?

, не

шін

ші?

дег

ен

сұра

қтар

ға

жау

ап б

ерет

ін

сөзд

ерді

аж

ыра

ту;

• Ж

екеш

е, к

өпш

е тү

рлер

ін а

йыру

;

• С

өйле

мні

ң сө

здер

ден

құра

латы

нын

білу

;

• С

өйле

мні

ң ти

янақ

ты о

йды

бі

лдір

етін

ін б

ілу;

• С

өйле

мді

бас

әр

іппе

н ба

стап

, со

ңына

нүк

те

қойы

п ж

азу;

• Ты

ныс

белг

ісін

дұ

рыс

қолд

ану;

• Те

леса

бақт

арды

ң бе

йнеж

азба

сы;

• О

қулы

қ;•

Сур

ет, к

өрне

кі құ

ралд

ар;

• Ш

ағы

н м

әтін

дер;

• Ті

рек

сөзд

ер

кесп

есі;

• Ұй

қасы

н та

буға

ар

налғ

ан ө

лең-

тақп

ақта

р;•

Сур

етті

жән

е сы

зба

ақпа

ратт

ар

жаз

ылғ

ан

үлгіл

ер;

• О

йынд

ар;

Таби

ғатт

ы

аяла

йық

7

Сөз

м

арж

аны

н те

рейі

к8

20


БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ

Оқу мақсаты: Оқу бағдарламасының мазмұнына сәйкес білім алушылардың оқу мақсаттарына жеткендігін тексеру және меңгерген білім, біліктерін анықтау.


Бағалау талаптары: y Шағын мәтіндегі сөйлемдердің мағынасын ажырату; y Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру; y Мәтін мазмұнын жоспар бойынша әңгімелеу; y Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беретін сөздерді анықтау;


Тыңдалым: Әңгімені тыңдап, тапсырмаларды орында.

Қатқан нан

Арманның әкесі - наубайшы. Ол он жыл бойы үздіксіз нан пісіріп келеді. Таңертең ерте, күн шықпастан тұрып, жұмысына кетеді. Түс кезінде дүкендерге жаңа ғана пештен шыққан ыстық нан жеткізіледі. Мектеп асханасына да сондай нан әкелінеді.

Бүгін Арманның әкесі ауырып қалды. Он жыл ішінде ол алғаш рет жұмысына барған жоқ. Оның төсегінің жанында шешесі отыр.

- Арман, оқушылар бүгін жаңа піскен нан жемейді... – деді анасы жай ғана.Түсте балалар асханаға келді. Үстел үстінде кешеден қалған нан жапырақтары қойылған.- Бүгін неге қатқан нан берілген? – деп сұрады балалар.- Менің әкем ауырып қалды, сондықтан бүгін қатқан нан жейміз, – деді Арман. Балалар

қатқан нанның қиқымын еденге түсірмеуге тырысып, сақтықпен алып жеп отыр.

1. Мәтінде нақты жауабы бар сұрақты анықта. a) Арманның шешесі қандай адам еді? b) Жаңа піскен нанды асханаға кім әкеледі? c) Арманның әкесі неліктен ауырып қалды? d) Арманның әкесі кім болып жұмыс істейді?

2. Мәтінге сәйкес ақпаратты тап. a) Үстел үстіне ыстық нан қойылған. b) Балалар қатқан нанды жемей отыр. c) Бүгін Арманның әкесі ауырып қалды. d) Арманның әкесі жұмыстан көп қалады.

3. Берілген жоспар бойынша әңгіменің мазмұнын айтып бер.

Жоспар: 1. Арманның әкесі 2. Қатқан нан жапырақтары

4. Мәтіннен кестедегі сұрақтарға жауап беретін сөздерді ата.

Кім? Не? Қандай? Не істеді?

21



Бағалау талаптары: y Мәтіннің мазмұны мен кейіпкерлерінің іс-әрекеті туралы нақты сұрақтар қойып, жауап

беру; y Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беретін сөздерді анықтап жазу; y Сөйлем түрлерінің айтылу мақсатына сәйкес тыныс белгілерін (нүкте, сұрау белгісі, леп

белгісі) қою; y Оқу сапаcын (дұрыс, жылдам оқу) анықтау.


Оқылым:

1. Мәтінді дұрыс, жылдам, түсініп оқы.

Бір күні хан балаларына әлемдегі ең ғажайып затты тауып әкелуді тапсырады. Ханның үлкен ұлы бір кесек алтын, екіншісі қымбат тастарды алып келеді. Ал ең кіші ұлы бір құмыра су әкеледі. Ағалары оған күледі. Сонда ол:

– Мен бір жұтым су үшін барлық алтынын, бағалы тастарын берген адамды көрдім. Жаңбырдан кейін құлпыра өскен гүлдер мен ағаштарды көрдім. Мен судың әлемдегі ең ғажайып зат екенін осыдан түсіндім, - дейді.

Хан кіші баласына риза болып, батасын береді.

Оқыған сөз саны: ...... Қате саны: ...................

Жылдам оқудың уақытын белгілеу (секундпен):

10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105

2. Хан балаларына қандай тапсырма берді? ________________________________________________________.

3. Ханның кіші ұлы не алып келді? Белгіле. ().

бір құмыра су бағалы тастарбір кесек алтын

4. Мәтін бойынша 1 сұрақ құрастырып жаз...........................................................................................

5. Мәтінде айтылатын негізгі ойға сәйкес келетін мақалды анықта.

Су бар жерде байлық бар.Арық қазбасаң, су келмейді.

1020343545546572

22


Жазылым:

6. Сөйлемнен кестедегі сұрақтарға жауап беретін сөздерді тап. Кестенің әр бөлігіне сәйкесетін сөзді жаз.

Балалар қағаздан кішкентай қайық жасады.

Кім? Кімдер? Не? Нелер? Қандай? Не істеді?

7. Берілген сөздерді қатыстырып, 3 сөйлем құрастырып жаз. Сөйлемнің соңына тиісті тыныс белгіні қой.

a) Улаанбаатар, орналасқан, қаласы, жерде, қайb) Аймағымызда, тұрады, өкілдері, ұлт, көптегенc) Отаным, бер, гүлдене

23

АНА ТІЛІ | I-VБ

ағал

ау к

есте

сі (Т

ыңд

алы

м ж

әне

айт

ылы

м)

Сөйлеудің түрлері

Тапсырма реті

Дұр

ыс

жау

абы

Ұпайы

Дұр

ыс

Бұр

ыс

Бағ

алау

тал

апта

ры


1.А

рман

ның

әкес

і кім

бол

ып

істе

йді?

Арм

анны

ң әк

есі -

нау

байш

ы.

1М

әтін

м

азм

ұны

бо

йынш

а сұ

рақт

арға

нақ

ты ж

ауап

бер

у;

2.Бү

гін А

рман

ның

әкес

і ауы

рып

қалд

ы.

1М

әтін

ге с

әйке

с ақ

пара

тты

таб

у;

3.

1.

Арм

анны

ң әк

есі

А

рман

ның

әкес

і на

убай

шы

бол

ып

істе

йді.

Ол

он ж

ыл

бойы

үзд

іксі

з на

н пі

сірі

п ке

леді

. Таң

ерте

ң ер

те, к

үн ш

ықп

аста

н тұ

рып

жұм

ысы

на к

етед

і. Тү

с ке

зінд

е дү

кенд

ерге

жаң

а ға

на п

еште

н ш

ыққ

ан ы

сты

қ на

н ж

еткіз

ілед

і. М

екте

п ас

хана

сына

да

сон

дай

нан

әкел

інед

і. Бү

гін А

рман

ның

әкес

і ауы

рып

қалд

ы.

2.

Қат

қан

нан

жап

ыра

қтар

ы Т

үсте

бал

алар

асх

анағ

а ке

лді.

Үсте

л үс

тінд

е ке

шед

ен қ

алға

н на

н бө

лікт

ері қ

ойы

лған

. - Б

үгін

нег

е қа

тқан

нан

бер

ілге

н? –

деп

сұр

ады

бал

алар

.- М

енің

әке

м а

уыры

п қа

лды

, сон

дықт

ан б

үгін

қат

қан

нан

жей

міз

, – д

еді А

рман

.

2

• О

қиға

жел

ісін

сақ

тай

оты

рып,

м

әтін

ді ж

оспа

рға

сай

жүй

елі

маз

мұн

дау;

• С

өз қ

айта

лам

ау,

• С

өзде

рді

мағ

ына

сына

са

й дұ

рыс

қолд

ану.

4

Кім

? –

Арм

ан, ә

кесі

, ана

сы, н

ауба

йшы

, бал

алар

, ...

Не?

– н

ан, а

схан

а, ү

стел

, төс

ек, .

..Қа

ндай

? –

жаң

а, қ

атқа

нН

е іс

теді

? –

ауы

рды

, жед

і, сұ

рады

...

1Кі

м?,

Н

е?,

Қанд

ай?,

Н

е іс

теді

? сұ

рақт

ары

на ж

ауап

бер

етін

бір

-бі

р сө

з та

уып

айту

.

Барл

ық

ұпай

5

Еске

рту:

Мұғ

алім

ба

ғала

у ке

стес

і бо

йынш

а ұп

ай қ

ою,

шар

тт

ы б

елгі

қою

дың

қайб

ірін

қол

дана

ала

ды.

Баға

лауд

а ау

ыт

қуш

ылы

қ бо

лмас

үш

ін, ж

ұмы

с үл

гіле

рін

баға

лау

кест

есін

е сә

йкес

тек

серу

қаж

ет.

24


Бағ

алау

кес

тесі

(Оқы

лым

жән

е ж

азы

лым

)

Сөй

леуд

ің

түрл

ері

Тапс

ырм

а ре

тіД

ұры

с ж

ауаб

ыҰп

айы

Дұр

ыс

Бұр

ыс

Бағ

алау

тал

апта

ры

Оқы

лым

ж

әне

жаз

ылы

м

1 м

инут

та о

қыға

н сө

з са

ны: .

.....

Қате

сан

ы: .

......

......

......

О

қыға

н у

ақы

ты ..

......

......

...1

Сөз

дерд

і бу

ынд

ап

нем

есе

тұта

с оқ

у; қ

атес

із о

қу; ж

ылд

ам

оқу;

(Мәт

інді

1 м

инут

тан

бұры

н оқ

ып

бітс

е,

неш

е се

кунд

та

аяқт

аған

ын

белг

ілеп

қоя

ды.)

Әле

мде

гі ең

ғаж

айы

п за

тты

тау

ып

әкел

уді т

апсы

рды

.(е

ң ке

рем

ет з

атты

әке

луді

, ең

ғаж

айы

п за

тты

таб

уды

)1

Тапс

ырм

аны

ң м

азм

ұны

на

сәйк

ес б

алам

алы

, қы

сқа

жән

е то

лық

жау

апта

р қа

былд

анад

ы.

Бір

құм

ыра

су

1Ә

ріпт

ерді

дұр

ыс

дыбы

стап

оқу

;

Хан

ның

үлке

н ба

ласы

не

алы

п ке

лді?

(Х

анны

ң ек

інш

і ұл

ы қ

анда

й за

т әк

елді

? А

ғала

ры н

еге

күлд

і? О

л су

дың

ғаж

айы

п за

т ек

енін

қал

ай б

ілді

? Х

ан к

іші ұ

лына

нел

ікте

н ри

за б

олды

?)1

Мәт

ін

маз

мұн

ына

сә

йкес

ба

лам

алы

сұ

рақт

ар

қабы

лдан

ады

.

Су

бар

жер

де б

айлы

қ ба

р1

Ерт

егі

маз

мұн

ына

сә

йкес

м

ақал

ды т

абад

ы.

Бала

лар

1С

өзде

рге

тиіс

ті

сұра

қтар

ды

қояд

ы.

Қаға

з, қ

айы

қ1

Кіш

кент

ай1

Жас

ады

1

Улаа

нбаа

тар

қала

сы қ

ай ж

ерде

орн

алас

қан?

1Ти

істі

ты

ныс

белг

іні

қоя

оты

рып,

сұ

раул

ы,

хаба

рлы

, ле

пті

сөйл

ем

құра

сты

рып

жаз

ады

.А

ймағ

ым

ызд

а кө

птег

ен ұ

лт ө

кілде

рі т

ұрад

ы.

1

Ота

ным

, гүл

дене

бер

!1

Еске

рту:

Мұғ

алім

бағ

алау

кес

тес

і бой

ынш

а ұп

ай қ

ою, ш

арт

ты

бел

гі қ

оюды

ң қа

йбір

ін қ

олда

на а

лады

. Бағ

алау

да а

уыт

қуш

ылы

қ

болм

ас ү

шін

, жұм

ыс

үлгі

лері

н ба

ғала

у ке

стес

іне

сәйк

ес т

ексе

ру қ

ажет

.

25

АНА ТІЛІ | I-VБ

ағал

ау н

әтиж

есін

е ар

налғ

ан р

убри

ка

Бағ

алау

та

лапт

ары

Оқу

жет

істі

ктер

дең

гейі

Төм

енО

рташ

аЖ

оғар

ы

Тыңд

ау б

ілігі

Ш

ағы

н м

әтін

дегі

сөйл

емде

рдің

м

ағы

насы

н аж

ыра

ту;

Мәт

ін

маз

мұн

ын

тыңд

аған

да,

зейі

ні

тұра

қсы

з бо

лған

дықт

ан,

сұра

қтар

ға

жау

ап б

еруд

е, м

әтін

маз

мұн

ына

сәй

кес

сөйл

емде

рді а

нықт

ауда

қин

алад

ы.

Мәт

ін

маз

мұн

ын

зейі

н қо

йып

тыңд

аған

ым

ен,

жиі

-жиі

бас

қаға

кед

ергі

келт

іред

і. Ты

ңдағ

ан м

әтін

нің

маз

мұн

ы

бойы

нша

сұра

қтар

ға

жау

ап

беру

де/

мәт

ін м

азм

ұны

на с

әйке

с сө

йлем

дерд

і ан

ықт

ауда

қат

елес

еді.

Мәт

ін

маз

мұн

ын

зейі

н қо

йып

тыңд

айды

. Ты

ңдағ

ан м

әтін

маз

мұн

ы

бойы

нша

сұра

қтар

ға

жау

ап

бере

ді.

Мәт

ін

маз

мұн

ына

сә

йкес

сө

йлем

дерд

і аны

қтай

ды.

Сөй

леу

білі

гі С

ұрақ

тарғ

а ж

ауап

бе

ру;

әңгім

елеу

;

Мәт

ін м

азм

ұны

жән

е ж

оспа

р бо

йынш

а сұ

рақт

арға

ж

ауап

бе

руде

қи

нала

ды.

Мұғ

алім

көм

егін

е ж

үгін

еді.

Бері

лген

тақ

ыры

пқа

сәйк

ес с

өйле

уде,

(т

ірек

сөз

дерд

і қо

лдан

уда)

маз

мұн

ына

қа

тыст

ы с

өзде

рді қ

олда

нуда

қат

елік

тер

жіб

еред

і.

Жос

пар

бойы

нша

мәт

ін

маз

мұн

ын,

бе

рілг

ен

тақы

рыпқ

а сә

йкес

ой

ын

толы

қ ай

та а

лады

.

Оқу

біл

ігі

Оқу

сап

аcы

н (д

ұры

с,

жы

лдам

оқу

) аны

қтау

.

Сөз

дерд

і кө

біне

се

бір-

бірд

ен,

өзін

е се

нім

сіз,

рет

сіз

оқид

ы.

Мин

уты

на

40-т

ан

төм

ен

емес

сө

з оқ

иды

.

Сөз

дерд

і кө

біне

се

3-4

сөзд

ен

топт

ап

оқид

ы.

Кейб

ір

оқы

луы

қи

ын

сөзд

ерді

оқ

ыға

нда

қате

лесе

ді.

Мин

уты

на 4

1-60

сөз

оқи

ды.

Сөй

лем

нің

ұзақ

тығы

на

қара

май

, бө

гетс

із

топт

ап,

мағ

ына

сына

са

й да

уыс

ырғ

ағы

н тү

рлен

дірі

п оқ

иды

. М

инут

ына

60-

тан

жоғ

ары

сөз

оқи

ды.

Жаз

у бі

лігі

Сөй

лем

нің

тыны

с бе

лгіл

ерін

(., ?

!) қ

ою

Тиіс

ті

сөзд

і па

йдал

аны

п сө

йлем

құ

рауд

а қи

нала

ды.

Тыны

с бе

лгіл

ерді

қо

юда

қа

теле

седі

. С

ұрақ

қа

сәйк

ес

келе

тін

сөзд

ерді

ж

азуд

а ба

сқан

ың

көм

егін

е сү

йене

ді.

Мағ

ына

лы

сөйл

ем

құра

сты

рады

, ке

й ты

ныс

белг

ілер

ден

қате

лесе

ді.

Сұр

аққа

сәй

кес

келе

тін

сөзд

ерді

тау

ып

жаз

уда

қате

лесе

ді.

Сөй

лем

ді д

ұры

с құ

раст

ыры

п, т

ыны

с бе

лгіл

ерін

то

лық

қойы

п,

сұра

ққа

сәйк

ес к

елет

ін с

өзде

рді т

абад

ы.

Түйі

нді б

ілік

Сұр

ақта

рға

жау

ап

бере

тін

сөзд

ерді

ан

ықт

ау

Кім

?,

Не?

, Қа

ндай

?,

Не

істе

ді?

сұра

қтар

ына

жау

ап б

ерет

ін с

өзде

рді

табу

да қ

ател

есед

і.

Кім

?,

Не?

, Қа

ндай

?,

Не

істе

ді?

сұра

қтар

ына

ж

ауап

бе

реті

н сө

здер

дің

бірн

ешеу

ін т

абад

ы.

Кім

?,

Не?

, Қа

ндай

?,

Не

істе

ді?

сұра

қтар

ына

жау

ап б

ерет

ін с

өзде

рдің

ба

рлы

ғын

таба

ды.

26


ТЕЛ

ЕСА

БА

ҚТЫ

Ң М

АЗМ

ҰНД

ЫҚ

ЖӘ

НЕ

ӘД

ІСТЕ

МЕЛ

ІК С

АБ

АҚТ

АС

ТЫҒЫ

Апта

Тара

уТа

рау

мақс

аты

Кезе

кті с

абақ

ма

змұн

ы

Сағаты

Оқу

мін

детт

ері

Қосы

мша

ақпа

ратт

арАй

тылы

м, ты

ңдал

ым

Оқы

лым

Жаз

ылы

м

I

Бес түлікті білейік

Оқушылар өз ойларын ауызша еркін жеткізе білуге үйренумен қатар дұрыс оқу, сауатты жазу білім дағдыларын қалыптастыру

Баға

лау

саба

ғы1

• Ш

ағын

мәт

інде

гі сө

йлем

дерд

ің м

ағын

асын

ажы

рата

ды.

• М

әтін

нің

мазм

ұны

бойы

нша

сұра

қтар

ға ж

ауап

бер

еді.

• М

әтін

маз

мұны

н жо

спар

бой

ынш

а әң

гімел

ейді

.•

Мәт

ін б

ойын

ша

сұра

қтар

ға ж

ауап

бер

етін

сөз

дерд

і аны

қтай

ды.

Тыңд

алым

, айт

ылым

бо

йынш

а ба

ғала

у та

псыр

масы

Өле

ңді д

ұрыс

, мә

нерл

еп о

қу1

• М

ал тү

лігі,

ола

рдың

па

йдас

ы, м

алш

ы ең

бегі

жайл

ы ба

сқан

ың

айтқ

анын

мұқ

ият

тыңд

ау;

• Ө

з көр

ген,

біл

гені

н әң

гімел

еу;

• Ө

леңд

і мән

ерле

п жа

тқа

оқу;

• Ө

леңд

і дау

ыста

п, іш

тей

дұры

с, тү

сініп

оқу

; •

Жат

тау;

• Ж

атта

ғаны

н мә

нерл

еп

оқу;

• М

ал тү

лігін

е, тө

лге

байл

аныс

ты а

таул

арды

те

ріп

оқу;

• Ө

леңн

ен кі

м?

не?

деге

н сұ

рақт

арға

жа

уап

бере

тін

сөзд

ерді

тауы

п жа

зу;

• Ж

екеш

е, кө

пше

түрд

е жа

зу;

• Қа

тесіз

, таз

а,

көрк

ем ж

азу;

“Төл

ді қа

лай

шақ

ырад

ы?”

(2-с

ынып

тың

«Ана

тіл

і» о

қулы

ғы, 1

02-

бет)

;

Өле

ңді т

үсін

іп

оқу

1

• Ба

сқан

ың о

қыға

нын,

ай

тқан

ын м

ұқия

т ты

ңдау

;•

Өз к

өрге

н, б

ілге

нін

әңгім

елеу

;•

Өле

ңнің

маз

мұны

н өз

сө

зімен

бая

ндау

;

• Ө

леңд

і дұр

ыс, т

үсін

іп

оқу;

• Ж

атта

у;•

Жат

таға

нын

мәне

рлеп

оқ

у;

• Ө

леңн

ің

шум

ағын

қара

сө

збен

жаз

у;•

Қанш

а? д

еген

сұ

раққ

а жа

уап

бере

тін с

өзде

рді

тауы

п жа

зу;

“Тай

мін

емін

”(2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

, 106

-бе

т);

Өле

ңнің

ұй

қасы

н та

бу1

• Ер

тегін

ің м

азмұ

нын

баян

дау;

• Сұ

раққ

а жа

уап

беру

,•

Өле

ңнің

ұйқ

асын

табу

;

• Ер

тегін

і түс

ініп

оқу

;•

Рөлм

ен о

қу;

• Ө

леңн

ің ұ

йқас

ын та

уып

оқу;

• Ө

леңн

ің

ұйқа

сын

тауы

п жа

зу,

• “Қ

ұлын

, қоз

ы, л

ақ”

ерте

гісі,

• “О

л не

?” ө

леңі

(2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

, 112

-бет

)

Нәти

же с

абақ

1•

Өле

ңнің

маз

мұны

н тү

сініп

, әңг

імел

еу;

• Ө

леңн

ің м

азмұ

ны б

ойын

ша

сұра

қтар

ға ж

ауап

бер

у;•

Мәт

ін б

ойын

ша

сұра

қтар

ға ж

ауап

бер

етін

сөз

дерд

і аны

қтау

;•

Өле

ңді ж

атта

п, ж

атта

ғаны

н ш

арш

ы то

п ал

дынд

а мә

нерл

еп о

қу;

27


II

Табиғатты аялайық

Оқушылар өз ойларын ауызша еркін жеткізе білуге үйренумен қатар, дұрыс оқу, сауатты жазу білім дағдыларын қалыптастыру

Баға

лау

саба

ғы1

• М

әтін

нің

мазм

ұны

мен

кейі

пкер

лері

нің

іс-әр

екет

і тур

алы

нақт

ы сұ

рақт

ар

қойы

п, ж

ауап

бер

у;•

Мәт

ін б

ойын

ша

сұра

қтар

ға ж

ауап

бер

етін

сөз

дерд

і аны

қтап

жаз

у;•

Сөйл

ем тү

рлер

інің

айт

ылу м

ақса

тына

сәйк

ес ты

ныс б

елгіл

ерін

(нүк

те, с

ұрау

бе

лгісі

, леп

бел

гісі)

қою

;•

Оқу

сап

аcын

(дұр

ыс, ж

ылда

м оқ

у) а

нықт

ау;

• “С

ауыс

қан

мен

көке

к” е

ртег

ісі;

(2-с

ынып

тың

«Ана

тіл

і» о

қулы

ғы, 1

25-

бет)

;•

“Хай

уана

ттар

ар

қылы

бер

ілге

н ад

ами

міне

з-

құлы

қтар

ды тү

сініп

оқ

у” те

леса

бағы

;•

“Бас

тауы

ш с

ынып

оқ

ушыл

арын

ың

оқу

шыд

амды

лығы

н ба

ғала

у құ

ралд

ары”

әд

істем

елік

құра

л;

Мәт

інде

гі не

гізгі

ойды

ан

ықта

у1

• Ба

сқан

ың а

йтқа

нын

мұқи

ят ты

ңдау

;•

Сөзд

ерді

ң ма

ғына

сын

ашу;

• М

әтін

ма

змұн

ы бо

йынш

а сұ

рақт

арға

жа

уап

беру

;•

Мәт

інде

гі не

гізгі

ойды

ан

ықта

у;

• М

әтін

дегі

қиын

сө

здер

мен

жұмы

стап

,дұ

рыс,

жыл

дам

оқу;

• М

әтін

ді р

өлме

н оқ

у;

• Ж

азыл

уы қи

ын

сөзд

ерді

(ұя,

жұ

мырт

қа,

шіб

и, е

кеум

із)

есте

сақ

тау;

• Қа

тесіз

жаз

у;

Ерте

гі ке

йіпк

ерле

ріне

мі

незд

еме

беру

1

• Ер

тегі

мазм

ұнын

а сә

йкес

етін

мақ

ал-

мәте

лдер

табу

;•

Жан

уарл

арға

ба

йлан

ысты

жұм

бақт

ар

шеш

у, жа

ттау

;•

Жос

пар

бойы

нша

мәтін

ма

змұн

ын ә

ңгім

елеу

;

• Ха

йуан

атта

р ар

қылы

бе

рілг

ен а

дами

мін

ез-

құлы

қтар

ды тү

сініп

оқ

у;•

Мәт

інді

бөл

імде

рге

бөлі

п оқ

у;•

Негіз

гі ой

ды а

нықт

ау;

• Ер

тегі

кейі

пкер

лері

не

міне

здем

е жа

зу;

• Сө

йлем

дерд

і то

лықт

ырып

қа

тесіз

, таз

а,

көрк

ем ж

азу;

Мәт

інді

рө

лмен

оқу

1

• М

әтін

маз

мұны

н оқ

иға

реті

бойы

нша

жүйе

лі

әңгім

елеу

;•

Сұра

қ қою

, сұр

аққа

жау

ап

беру

;•

Әңг

імед

ен ө

зіне

ұнағ

ан

жері

н ай

ту, ә

ңгім

елеу

;

• М

әтін

ді р

өлме

н оқ

у;

• М

әтін

дегі

түйі

н сө

здер

ді та

уып

оқу;

• Тү

йін

сөзд

ерді

ң ма

ғына

сын

түсін

іп

оқу;

Дәпт

ерге

таза

, қа

тесіз

, көр

кем

етіп

кө

шір

іп ж

азу;

“Бақ

ша

ағаш

тары

”(2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

, 120

-бе

т)

Мәт

інде

ба

янда

лған

оқ

иған

ың м

әнін

тү

сініп

оқу

1

• Ш

ығар

ма ке

йіпк

ерле

рін

атау

;•

Мәт

ін о

қиға

сын

реті

бойы

нша

әңгім

елеу

;•

Мақ

ал-м

әтел

дер

жатт

ау;

• М

әтін

ді іш

тей

түсін

іп

оқу;

• М

әтін

нен

бері

лген

сұ

рақт

арға

сәй

кес

келе

тін с

өйле

мдер

ді

тауы

п оқ

у;

• Сө

з, сө

йлем

дерд

і ре

ті бо

йынш

а ор

нала

стыр

ып,

мәтін

құ

раст

ырып

жа

зу;

• Сө

йлем

ді б

ас

әріп

пен

баст

ап,

соңы

на н

үкте

қо

йып

жазу

;

“Жақ

сылы

ққа

жақс

ылық

”(2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

, 124

-бе

т);

28


III

Тыны

с бе

лгіл

ерін

дұ

рыс

қолд

ану

1

• “К

өжек

дос

ын қа

лай

тапт

ы?” е

ртег

ісін

мұқи

ят ты

ңдап

, онд

ағы

жану

арла

рдың

сөз

ін

елікт

еп а

йту;

• Сұ

рақт

арға

жау

ап б

еру;

• Сө

йлем

түрл

ерін

ажы

рату

;

• Ер

тегід

егі

жану

арла

рдың

сөз

ін

дауы

с ыр

ғағы

мен

оқу;

• М

әтін

ді р

өлме

н оқ

у;

• Сө

йлем

ді б

ас

әріп

пен

баст

ап

жазу

;•

Соңы

на ти

істі

тыны

с бе

лгін

і дұ

рыс

қою

;•

Таза

, қат

есіз,

кө

ркем

жаз

у;•

Жат

қа ж

азу;

“Тын

ыс б

елгіс

ін

дұры

с қо

лдан

айық

” те

леса

бағы

,(2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

ның

126-

бетін

дегі

тапс

ырма

лар)

;

Нәти

же с

абақ

1•

Таби

ғат,

қорш

аған

орт

а, о

ны қо

рғау

ға б

айла

ныст

ы бі

лімд

ерін

қайт

алау

;•

Сызб

аға

сәйк

ес с

өйле

м құ

рап

айту

, жаз

у;

• Бе

рілг

ен та

қыры

п, ті

рек с

өзде

р, с

урет

тер

бойы

нша

шағ

ын ә

ңгім

е құ

рап

жазу

;

“Таб

иғат

ты а

ялай

ық”

тақы

рыбы

бой

ынш

а қа

йтал

ау те

леса

бағы

Сөз маржанын терейік

Оқушылар өз ойларын ауызша еркін жеткізе білуге үйренумен қатар, дұрыс оқу, сауатты жазу білім дағдыларын қалыптастыру

Баға

лау

саба

ғы1

2-сы

ныпт

ың «

Ана

тілі»

оқу

лығы

ның

150-

бетін

дегі

тапс

ырма

лард

ы ор

ында

йды.

Қайт

алау

(Ә

ріп,

дыб

ыс)

1•

Өле

ң ма

змұн

ын ө

з сөз

імен

ба

янда

у;•

Әуе

нге

қосы

лып

айту

;Ө

леңд

і түс

ініп

оқу

;Ө

лең

мазм

ұнын

қа

ра с

өзбе

н жа

зу;

«Ана

мның

тілі

» (2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

, 131

-бе

т);

Қайт

алау

(С

өзде

рді

топт

ау)

1•

Өле

ңді ж

атта

п, м

әнер

леп

оқу;

• Сұ

рақт

арға

жау

ап б

еру;

Өле

ңді м

әнер

леп

оқу;

Бері

лген

сөз

дерд

ің

дыбы

с, ә

ріп

саны

н жа

зу; Ө

леңд

і оқы

п,

жатқ

а жа

зу;

“Дом

быра

” өле

ңі(2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

, 134

-бе

т);

IV

1•

Сана

мақт

ы жа

ттау

;•

Жат

таға

нын

жатқ

а мә

нерл

еп а

йту;

Сана

мақт

ы дұ

рыс,

жы

лдам

, түс

ініп

оқу

;Сө

здер

ді

мағы

насы

на қа

рай

топт

ап ж

азу;

«Сан

амақ

» (2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

, 140

-бе

т);

Ерте

гідег

і ха

йуан

атта

рға

міне

здем

е бе

ру1

• Ер

тегін

і тың

дау;

• М

азмұ

нын

баян

дау;

• Сұ

рақт

арға

жау

ап б

еру;

• Ер

тегі

кейі

пкер

лері

нің

іс-әр

екет

іне

баға

бер

у;

• Ерт

егін

і түс

ініп

оқу

;• Ж

ыл р

етін

біл

діре

тін

өлең

ді о

қып,

сө

здер

дің

басқ

ы әр

іпте

рін

есте

са

қтай

оты

рып,

жыл

ат

аула

рын

жатт

ау;

• 12

жыл

ды

ретім

ен ж

азып

ал

у;•

Дәпт

ерге

таза

, қа

тесіз

, көр

кем

жазу

;

• “Тү

йе м

ен ты

шқа

н”

ерте

гісі (

2-сы

ныпт

ың

«Ана

тілі

» оқ

улығ

ы,

142-

бет)

;• “

Түйе

мен

тыш

қан”

те

леса

бағы

;

Жаң

ылтп

ашты

жа

ңылм

ай,

шап

шаң

оқу

;1

• Ж

аңыл

тпаш

тард

ы іл

есіп

ай

ту;

• Қа

йтал

ау;

Жаң

ылтп

ашты

жа

ңылм

ай, ш

апш

аң

оқу;

Өле

ңнің

ұйқ

асын

та

уып

жазу

;

“Жаң

ылтп

ашта

р”(2

-сын

ыпты

ң «А

на

тілі»

оқу

лығы

, 148

-бе

т);

Суре

т бо

йынш

а мә

тін

құра

у1

Суре

ттег

і оқи

ға ж

елісі

бо

йынш

а әң

гіме

құра

стыр

у;Ж

азға

н ш

ығар

масы

н ба

сқағ

а оқ

ып б

еру;

Суре

тке

қара

п әң

гіме

құра

стыр

ып

жазу

;

2-сы

ныпт

ың «

Ана

тілі»

оқу

лығы

ның

126-

бетін

дегі

суре

ттер

;

Нәти

же с

абақ

1•

Мин

утын

а 40

-тан

төме

н ем

ес с

өзді

түсін

іп о

қу, м

азмұ

нын

айту

;•

30-4

0 сө

з ара

лығы

нда

дикт

ант ж

азу;

4 ап

та20

са

ғат

29


3. Т

ӨРТ

ІНШ

І СЫ

НЫ

П

ТЕЛЕ

СА

БАҚТ

АР

ДЫ

ҚА

ЙТА

ЛАУҒ

А А

РН

АЛҒ

АН

СА

БАҚ

МА

ЗМҰН

ЫН

ЖО

СП

АР

ЛАУ

Тара

уТа

рау

мақ

саты

сағаты

Оқу

, оқы

ту м

інде

ттер

іКе

рект

і құр

ал-

жаб

дықт

арО

қылы

мЖ

азы

лым

Айт

ылы

м,

тыңд

алы

мТү

йінд

і біл

ік

Туға

н өл

кем

–

мақ

таны

шы

мОқушылар сөйлеу тілін жетілдіріп, оқу, жазу біліктерін

игерумен қатар, әрбір зат, табиғат, қоғам туралы түсінігін кеңейтіп қалыптастыру

4•

Шы

ғарм

адағ

ы о

қиға

ті

збег

ін а

жы

раты

п оқ

у;•

Жұм

бақт

ың

мән

ін т

үсін

іп

оқу;

• М

әтін

дегі

екеу

ара

әңгім

ені т

иіст

і ой

екпі

ніне

сай

, ырғ

ақпе

н оқ

у;•

Ерт

егі,

аңы

з,

әңгім

елер

дегі

кейі

пкер

лерг

е м

інез

дем

е бе

рілг

ен т

ұста

рды

та

уып,

ғибр

ат а

лып

оқу;

• М

әтін

нен

өзін

е қа

жет

ті

ақпа

ратт

ы т

аңда

п,

маң

ызд

ысы

н бе

лгіл

еп,

салы

сты

ра, қ

оры

тынд

ы

жас

ап о

қу;

• Ке

сте,

сы

зба,

сұл

ба

түрі

ндег

і ақп

арат

тард

ы

оқу;

• М

инут

ына

60-

тан

төм

ен

емес

сөз

ді т

үсін

іп о

қу;

• Ө

леңн

ің

мағ

ына

сын

қара

сө

збен

жаз

у;•

Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

рін

сипа

ттап

жаз

у;•

Шы

ғарм

адағ

ы

негіз

гі ой

ды

тауы

п, б

ір

сөйл

емм

ен

түйі

ндеп

жаз

у;•

Бері

лген

тір

ек

сөзд

ер м

ен с

урет

бо

йынш

а ш

ағы

н әң

гіме

жаз

у;•

Жат

жаз

у;•

40-5

0 сө

зден

тұ

раты

н ба

қыла

у ди

ктан

тын

жаз

у;

• Ба

сқан

ы

тыңд

ап, с

оған

қа

тыст

ы ө

з пі

кірін

біл

діру

;•

Мәт

інде

гі ақ

пара

ттар

ды

жин

ақта

п ай

ту;

• С

урет

ке

қара

п ер

тегі,

аң

ыз,

әңг

імен

і то

лықт

ыры

п ба

янда

у;

• Тү

бір

мен

қо

сым

шан

ы,

жұр

нақ

пен

жал

ғауд

ы

ажы

рату

;•

Сөй

лем

нің

мағ

ына

лық

түрл

ерін

аж

ыра

тып,

ты

ныс

белг

ілер

ін

дұры

с қо

ю;

• За

т ес

ім, с

ын

есім

, сан

ес

ім, е

тіст

ікті

сұ

рақ

қою

ар

қылы

өза

ра

ажы

рату

;•

Мәт

інді

бө

лім

дерг

е бө

лу;

• Ат

қою

;•

Айм

ақ, с

ұмы

н,

бақ

атау

ын

дұры

с ж

азу;

• Те

леса

бақт

арды

ң бе

йнеж

азба

сы;

• О

қулы

қ;•

Сур

ет, к

өрне

кі құ

ралд

ар;

• Үл

есті

рме

мат

ериа

лдар

;•

Шағ

ын

мәт

інде

р;•

Тіре

к сө

здер

ке

спес

і;•

Ұйқа

сын

табу

ға

арна

лған

өле

ң-та

қпақ

тар;

• С

урет

ті ж

әне

сызб

а ақ

пара

ттар

ж

азы

лған

үлг

ілер

;•

Ойы

ндар

Ұлтт

ық

мир

ас

– Ат

амұр

а4

Айн

алам

ды

таны

п, б

ілгім

ке

леді

4

Не

үйре

ніп,

не

біл

дік?

4

30


БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ

Оқу мақсаты: Қазақ тілі оқу бағдарламасының мазмұн аясы бойынша білім алушылардың оқу міндеттерінің орындалуын тексеру және меңгерген білім, біліктерін анықтау.


Бағалау талаптары: y Тыңдаған мәтіннің тақырыбын, оқиғалар ретін анықтай алуы; y Тірек сөздердің көмегімен екеуара әңгіме құрастырып айтуы;


Тыңдалым: Мәтінді тыңдап, тапсырмаларды орында.

Қорқыт ата – ұлы сазгер, қобызшы. Ол туралы аңыздар өте көп. Аңыз бойынша Қорқыт ата қобызбен күй тартқанда, суға батпайды екен. Оның күйін естіген кезде адамдар мен жан-жануарлар тоқтай қалып, тыңдапты. Бірде Қорқыт ата ұйықтап кеткенде, оны жылан шағып алыпты.

Қазір Қызылорда облысында Қорқыт атаға арналған кесене бар. Одан қобыздың үні естіліп тұрғандай болады.

1. Мәтін кім туралы? ___________________________________2. Мәтін бойынша сөйлемдердің ретін көрсет (1,2,3).

Қорқыт ата шаршап, ұйықтап кетеді.

Қорқыт ата көп уақыт қобыз тартады.

Қорқыт атаны жылан шағып алады.

Айтылым:3. Тірек сөздерді пайдалана отырып, “Музыкалық аспаптар” тақырыбында екеуара әңгіме

құрастыр.

Тірек сөздер: домбыра, қобыз, сазсырнай, баян, ішекті аспаптар, үрмелі аспаптар, ұлттық аспап, сазбалшықтан, ағаштан, ән, күй, концерт, музыка.

Оқылым, жазылым

Бағалау талаптары:Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қойып, жауап беруі;Мәтіннің құрылымдық бөліктерін сақтай отырып, мазмұнын жүйелі баяндауы;Көптік жалғаулы сөздерді анықтауы, қосымшаларды орынды қолдануы;Сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай ажыратуы, тыныс белгілерін дұрыс қолдануы.Орындау уақыты: 40 минут

Оқылым: Мәтінді оқып, тапсырмаларды орында.

31


Құмырсқа мен қоңыз бір сыныпта оқып жүрді. Құмырсқа жақсы оқиды. Ал қоңыздың күнделігі нашар бағаға тола берді. Бір күні ол құмырсқадан:

- Сенің жақсы оқуыңның сыры неде? – деп сұрады.- Оның сыры уақыт кестесінде, - деді құмырсқа.- Уақыт кестесі деген не? – деп таңғалды қоңыз.- Ол - уақытты дұрыс бөлу, тиімді пайдалану, - деді құмырсқа.Қоңыз өзінің уақыт кестесін жасады. Бірақ оның көп бөлігін ойынға арнады.

1. Құмырсқа неліктен жақсы оқыды? _______________________________________

2. Әр кейіпкердің іс-әрекетіне қатысты бір сұрақ құрастырып жаз.

3. Достарың құрастырған сұрақтардың біріне жауап жаз. __________________________________________________________________

4. Құмырсқа мен қоңыз туралы мәтіннің мазмұнын жаз.

Тірек сөздер: құмырсқа мен қоңыз, бір сыныпта оқыды, жақсы, нашар, сырын сұрады, уақыт кестесін жасады, уақытты дұрыс бөлді, таңғалды, ойынға бөлді.

5. Зат есімдерді көпше түрде жаз.

Жекеше Көпше Құмырсқа ........................... Қоңыз ...........................

6. Сөйлемдерге тиісті тыныс белгілерді қой. a) Қоңыздың уақыт кестесін жасау себебі неде b) Құмырсқа қандай еңбекқор жәндік c) Құмырсқа мен қоңыз білім алады

32


Бағ

алау

кес

тесі

(Ты

ңдал

ым

жән

е ай

тылы

м)

Сөйлеудің түрлері

Тапсырма реті

Дұр

ыс

жау

абы

Ұпай

ыД

ұры

с

Бұр

ыс

Бағ

алау

тал

апта

ры


1.Қо

рқы

т ат

а1

Мәт

ін т

ақы

рыбы

н ан

ықт

ау;

2.Қо

рқы

т ат

а кө

п уа

қыт

қобы

з та

ртад

ы. (

1)Қо

рқы

т ат

а ш

арш

ап, ұ

йықт

ап к

етед

і. (2

)Қо

рқы

т ат

аны

жы

лан

шағ

ып

алад

ы. (

3)1

Оқи

ға р

етін

аны

қтау

;

3.

Жоб

а:- А

нар,

мы

нау

қанд

ай а

спап

?- Б

ұл –

дом

быра

- Дом

быра

қан

дай

аспа

п?- О

л - қ

азақ

хал

қыны

ң ұл

тты

қ асп

абы

. Дом

быра

ішек

ті а

спап

тарғ

а ж

атад

ы.

- Оны

қал

ай о

йнай

ды?

- Дом

быра

ны ш

ерті

п ой

найд

ы

1

• Та

қыры

пқа

сәйк

есет

ін

екеу

ара

әңгім

ені

қабы

лдау

;•

Тақы

рыпқ

а сә

йкес

сұр

ақта

р қо

ю;

• С

ұрақ

тарғ

а ла

йықт

ы ж

ауап

бер

у;

1•

Сөй

лем

дерд

ің қ

ұры

лым

ын

сақт

ау;

• Ті

рек

сөзд

ерді

оры

нды

қол

дану

;

Бар

лық

ұпай

4

Еске

рту:

Мұғ

алім

дер

баға

лау

кест

есі б

ойы

нша

ұпай

қою

, шар

тты

бел

гі қо

юды

ң қа

йбір

ін қ

олда

нуға

бо

лады

. Бағ

алау

да а

уытқ

ушы

лық

болм

ас ү

шін

, жұм

ыс

үлгіл

ерін

бағ

алау

кес

тесі

не с

әйке

с те

ксер

у қа

жет

.

33


Бағ

алау

кес

тесі

(Оқы

лым

жән

е ж

азы

лым

)

Сөй

леуд

ің

түрл

ері

Тапс

ырм

а ре

тіД

ұры

с ж

ауаб

ыҰп

айы

Дұр

ыс

бұ

рыс

Бағ

алау

тал

апта

ры

Оқы

лым

ж

әне

жаз

ылы

м

1.С

ебеб

і, ол

уақ

ыты

н дұ

рыс

пайд

алан

ады

.О

л уа

қыт

кест

есін

дұр

ыс

жас

аған

.О

л әр

іске

уақ

ыты

н дұ

рыс

бөле

ді.

1Та

псы

рма

маз

мұн

ына

сәй

кес

қысқ

а ж

әне

толы

қ ж

ауап

тар

қабы

лдан

ады

.

2.

Құм

ырс

қа қ

алай

оқи

ды?

Ол

уақы

тын

қала

й па

йдал

анад

ы?

1М

әтін

маз

мұн

ына

сәй

кес

бала

мал

ы

сұра

қтар

мен

жау

апта

р қа

былд

анад

ы.

Қоңы

зды

ң кү

ндел

ігі қ

анда

й ба

ғаға

тол

ды?

Ол

құм

ырс

қада

н не

тур

алы

сұр

ады

?Қо

ңыз

уақы

тын

қала

й бө

лді?

1

3.Құ

мы

рсқа

жақ

сы о

қиды

. Ол

уақы

тын

дұры

с бө

леді

. Қо

ңызд

ың

күнд

елігі

на

шар

ба

ғаға

то

лды

. О

л құ

мы

рсқа

дан

жақ

сы о

қуы

ның

сыры

н сұ

рады

. Қоң

ыз

уақы

тыны

ң кө

бін

ойы

нға

арна

ды.

1М

әтін

м

азм

ұны

на

сәйк

ес

сұра

қтар

м

ен ж

ауап

тар

нұсқ

асы

қабы

лдан

ады

.

4.

Қоңы

з бе

н құ

мы

рсқа

бі

р сы

ныпт

а оқ

иды

. Құ

мы

рсқа

жақ

сы,

ал қ

оңы

з ж

аман

оқи

ды.

Оны

ң кү

ндел

ігі н

ашар

бағ

аға

тола

ды. Қ

оңы

з құ

мы

рсқа

дан

жақ

сы о

қуы

ның

сыры

н сұ

райд

ы. Қ

ұмы

рсқа

уақ

ытт

ы

дұры

с бө

лу к

ерек

дей

ді. Қ

оңы

з өз

іне

уақы

т ке

стес

ін

жас

айды

. Бір

ақ к

өп у

ақы

тты

ойы

нға

бөле

ді.

1

• М

әтін

нің

құры

лым

дық

бөлі

ктер

ін

сақт

ай о

тыры

п, м

азм

ұны

н ж

үйел

і ж

азад

ы.

• С

өйле

мде

рдің

құ

рылы

мы

н са

қтай

ды.

• Ті

рек с

өзде

рді о

рынд

ы қо

лдан

ады

.

1О

рфог

раф

иялы

қ но

рмал

арды

са

қтай

ды (3

қат

еден

арт

ық

емес

).

5.Құ

мы

рсқа

лар,

қоң

ызд

ар1

• Кө

птік

жал

ғаул

ы

сөзд

ерді

ан

ықт

айды

.•

Қосы

мш

алар

ды

оры

нды

қо

лдан

ады

.

6.

Қоңы

зды

ң уа

қыт

кест

есін

ж

асау

се

бебі

не

де?

Құм

ырс

қа қ

анда

й ең

бекқ

ор!

Ола

р бі

р сы

ныпт

а оқ

иды

.

1•

Сөй

лем

тү

рлер

ін

айты

лу

мақ

саты

на

қара

й аж

ыра

тып,

сә

йкес

ты

ныс

белг

ілер

ін

(нүк

те,

сұра

қ бе

лгіс

і, ле

п бе

лгіс

і) қо

лдан

ады

.

1 1Б

арлы

қ ұп

ай10

Еске

рту:

Мұғ

алім

дер

баға

лау

кест

есі б

ойы

нша

ұпай

қою

, шар

тты

бел

гі қо

юды

ң қа

йбір

ін қ

олда

нуға

бо

лады

.

Ба

ғала

уда

ауы

тқуш

ылы

қ бо

лмас

үш

ін, ж

ұмы

с үл

гілер

ін б

ағал

ау к

есте

сіне

сәй

кес

текс

еру

қаж

ет.

34


Бағ

алау

нәт

ижес

іне

арна

лған

руб

рика

Бағ

алау

тал

апта

рыО

қу ж

етіс

тікт

ерін

ің д

еңге

йіТө

мен

Орт

аша

Жоғ

ары

Тыңд

ау б

ілігі

Мәт

інні

ң та

қыры

бын

жән

е оқ

иғал

ар р

етін

ан

ықт

ау

Мәт

ін та

қыры

бы м

ен м

әтін

дегі

оқиғ

аны

ң ре

тін

аны

қтау

да қ

инал

ады

.М

әтін

нің

тақы

рыбы

н/

мәт

інде

гі оқ

иған

ың

реті

н ан

ықт

ауда

қа

теле

седі

.

Мәт

інні

ң та

қыры

бын

жән

е оқ

иған

ың

реті

н дұ

рыс

аны

қтай

ды.

Сөй

леу

білі

гіТі

рек

сөзд

ерді

ң кө

мег

імен

бая

ндау

Тақы

рыпқ

а қа

тыст

ы с

өзде

рді а

нықт

ауда

ж

әне

мәт

ін

маз

мұн

ын

баян

дауд

а қи

нала

ды.

Тақы

рыпқ

а қа

тыст

ы

сөзд

ерді

ан

ықт

ауда

/мәт

ін

маз

мұн

ыны

ң ж

үйес

ін с

ақта

уда/

тілд

ік но

рмал

арды

са

қтап

сөй

леуд

е қа

телі

ктер

жіб

еред

і.

Тақы

рыпқ

а қа

тыст

ы

сөзд

ерді

ан

ықт

айды

ж

әне

мәт

ін

маз

мұн

ын

жүй

елі б

аянд

айды

.

Оқу

біл

ігіМ

әтін

маз

мұн

ы б

ойы

нша

сұра

қтар

қой

ып,

жау

ап

беру

Мәт

ін

маз

мұн

ы

бойы

нша

сұра

қтар

құ

раст

ыру

да

жән

е сұ

рақт

арға

ж

ауап

бе

руде

қин

алад

ы.

Мәт

ін

маз

мұн

ы

бойы

нша

сұра

қтар

құ

раст

ыру

да/м

әтін

бо

йынш

а сұ

рақт

арға

жау

ап б

еруд

е қа

теле

седі

.

Мәт

ін

маз

мұн

ы

бойы

нша

сұра

қтар

қо

яды

жән

е сұ

рақт

арға

дұр

ыс

жау

ап

бере

ді.

Жаз

у бі

лігі

Тіре

к сө

здер

ді

қолд

ана

оты

рып,

м

әтін

маз

мұн

ын

жән

е ек

еуар

а әң

гіме

жаз

у

Тілд

ік но

рмал

арды

са

қтай

от

ыры

п,

бері

лген

та

қыры

п ая

сынд

а м

әтін

м

азм

ұны

н ж

әне

екеу

ара

әңгім

е құ

руда

қи

нала

ды.

Тілд

ік но

рмал

арды

сақ

тай

оты

рып,

та

қыры

пқа

сәйк

ес

мәт

ін

маз

мұн

ын

жән

е ек

еуар

а әң

гіме

құра

сты

руда

қа

телі

ктер

жіб

еред

і.

Тілд

ік но

рмал

арды

са

қтай

от

ыры

п,

бері

лген

та

қыры

п ая

сынд

а ек

еуар

а әң

гіме

жән

е м

әтін

маз

мұн

ын

құра

п ж

азад

ы.

Түйі

нді б

ілік

Жал

ғаул

арды

, ты

ныс

белг

ілер

ді о

рынд

ы

қолд

ану

Көпт

ік ж

алға

улар

ын

қолд

ануд

а,

сөйл

емні

ң ай

тылу

м

ақса

тына

қа

рай

тыны

с бе

лгіс

ін қ

оюда

қин

алад

ы.

Көпт

ік ж

алға

улар

ын

қолд

ануд

а,

сөйл

емні

ң ай

тылу

мақ

саты

на қ

арай

ты

ныс

белг

ісін

қо

лдан

уда

қате

ж

ібер

еді.

Көпт

ік ж

алға

улар

ын

жән

е сө

йлем

нің

айты

лу м

ақса

тына

қар

ай қ

ойы

латы

н ты

ныс

белг

ілер

ін о

рынд

ы қ

олда

нады

.

35

АНА ТІЛІ | I-VТЕ

ЛЕС

АБ

АҚТ

ЫҢ

МА

ЗМҰН

ДЫ

Қ Ж

ӘН

Е Ә

ДІС

ТЕМ

ЕЛІК

СА

БА

ҚТА

СТЫ

ҒЫ

АптаТа

рау

Тара

у м

ақса

тыКе

зект

і саб

ақ

Сағаты

Иге

реті

н бі

лікт

ерҚо

сым

ша

ақпа

ратт

арА

йты

лым

ты

ңдал

ым

Оқы

лым

Жаз

ылы

м

I

Туған өлкем - мақтанышым

Оқушылар сөйлеу тілін жетілдіріп, оқу, жазу біліктерін игерумен қатар, әрбір зат, табиғат, қоғам туралы түсінігін кеңейтіп

қалыптастыру

Баға

лау

саба

ғы1

• Ты

ңдағ

ан м

әтін

нің

тақы

рыбы

н, о

қиға

рет

ін а

нықт

ай а

луы

;•

Мәт

ін м

азм

ұны

бой

ынш

а сұ

рақт

ар қ

ойы

п, ж

ауап

бер

уі;

• М

әтін

нің

құры

лым

дық

бөлі

ктер

ін с

ақта

й от

ыры

п, м

азм

ұны

н ж

үйел

і бая

ндау

ы;

Шы

ғарм

аны

ң ба

стал

у, ө

рбу,

ая

қтал

у тұ

стар

ын

аны

қтау

1

• М

әтін

нің

құры

лым

дық

бөлі

ктер

ін с

ақта

й от

ыры

п, м

азм

ұны

н ж

үйел

і бая

ндау

;•

Мәт

інді

бө

лім

дерг

е бө

лу,

ат қ

ою;

Шы

ғарм

а қа

лай

баст

алы

п, қ

алай

өр

біге

ніне

, қал

ай

аяқт

алға

нына

мән

бе

ріп

оқу;

• М

әтін

нің

та

қыры

бын,

оқ

иғал

ар р

етін

ан

ықт

ап ж

азу;

• Ө

мір

сүр

іп

оты

рған

ай

мақ

, сұм

ын,

ба

қ ат

ын

дұры

с ж

азу;

Қосы

мш

а та

псы

рмал

арда

н 7-

нұсқ

а;

Шы

ғарм

а ж

азу

тәсі

лін

игер

у (б

аянд

ау м

әтін

і)1

• Тү

йін

сөзд

ер

арқы

лы ж

оспа

р құ

ру;

• Ә

ңгім

елеу

;

Түйі

н сө

здер

ді

пайд

алан

а от

ыры

п, ж

азға

н ш

ыға

рмас

ын

басқ

аға

оқы

п бе

ру;

• Тү

йін

сөзд

ер

арқы

лы

жос

пар

құру

;•

Жос

пар

бойы

нша

шы

ғарм

а ж

азу;

“Бас

тауы

ш с

ыны

п оқ

ушы

лары

ның

оқу

білі

гін

дам

ыту

ға,

баға

лауғ

а ар

налғ

ан

әдіс

тем

елік

құра

л”Ш

ыға

рмад

ағы

оқи

ға

тізб

егін

аж

ыра

ту1

Мәт

інде

гі м

азм

ұнды

қ бө

лікт

ерді

ата

у;Ш

ыға

рмад

ағы

оқ

иға

тізб

егін

аж

ыра

тып

оқу;

Түбі

р м

ен

қосы

мш

аны

, ж

ұрна

қ пе

н ж

алға

уды

аж

ыра

тып

жаз

у;

36


II

Ұлттық мирас - Атамұра

Оқушылар сөйлеу тілін жетілдіріп, оқу, жазу біліктерін игерумен қатар, әрбір зат, табиғат, қоғам туралы түсінігін кеңейтіп қалыптастыру

Мәт

інне

н өз

іне

қаж

етті

ақп

арат

ты

таңд

ап, м

аңы

зды

сын

белг

ілеп

, сал

ыст

ыра

, қо

рыты

нды

жас

ау;

1М

әтін

дегі

ақпа

ратт

арды

ж

инақ

тап

айту

;

Мәт

інне

н өз

іне

қаж

етті

ақ

пара

тты

таң

дап,

м

аңы

зды

сын

белг

ілеп

оқу

;

Сөй

лем

нің

мағ

ына

лық

түрл

ерін

аж

ыра

тып,

ты

ныс

белг

ілер

ін

дұры

с қо

ю;

• Те

леса

бақт

ар

бейн

ежаз

басы

;•

“Құс

бегі”

(3

-сы

ныпт

ың

«Ана

тіл

і»

оқул

ығы

, 141

-бе

т);

• Ж

ұмба

қты

ң м

әнін

тү

сіні

п, ш

ешу;

• Ж

аңы

лтпа

шта

рды

ж

аңы

лмай

жат

қа

оқу;

1

• Ж

ұмба

қты

ң м

әнін

ан

ықт

ап, с

урет

ті

жұм

бақт

ы д

ұры

с ш

ешіп

түс

інді

ру;

• Ж

аңы

лтпа

шта

рды

ж

аңы

лмай

жат

қа

айту

;•

Сөз

дерд

ің

мағ

ына

сын

түсі

ну;

• Ж

ұмба

қты

ң м

әнін

түс

ініп

, ж

асы

рылғ

ан

құпи

яны

са

лыст

ыры

п,

суре

тті ж

ұмба

қты

дұ

рыс

оқу;

• Ж

аңы

лтпа

шта

ғы

сөзд

ерді

са

лыст

ыры

п оқ

у;

• Ж

ұмба

қтағ

ы

затт

ар м

ен

құбы

лыст

арды

бе

йнел

еп

жаз

у;•

Жаз

ылу

ы

қиы

н сө

здер

дің

жаз

ылу

ын

есте

сақ

тау;

• Ж

аңы

лтпа

ш

құра

сты

рып

жаз

у;

Оқу

лықт

ағы

ж

ұмба

қтар

м

ен р

ебус

тар,

ж

аңы

лтпа

шта

р;

• С

урет

түр

інде

бе

рілг

ен м

әтін

ді

сөзб

ен ж

азу;

• М

әтін

оқи

ғасы

н ж

алға

сты

рып,

ая

қтау

;

1С

урет

ке қ

арап

ер

тегі,

аңы

з, ә

ңгім

ені

толы

қты

рып

баян

дау;

Сур

ет ж

әне

тіре

к сө

здер

бо

йынш

а ж

азға

н ш

ыға

рмас

ын

басқ

аға

оқы

п бе

ру;

• Бе

рілг

ен т

ірек

сө

здер

, сур

ет

бойы

нша

шағ

ын

әңгім

е ж

азу;

• Е

ртег

і, аң

ыз,

әң

гімен

і то

лықт

ыры

п,

аяқт

ау;

• 3-

сыны

пты

ң «А

на т

ілі»

оқ

улы

ғы, 8

6,

89, 1

32-б

етте

р;•

Қосы

мш

а

тапс

ырм

адан

4-

нұсқ

а;

Нәт

иже

саба

ғы1

• О

қыға

н, т

ыңд

аған

мәт

інні

ң құ

рылы

мды

қ бө

лігін

, оқи

ға р

етін

аны

қтай

алу

ы;

• М

әтін

нің

құры

лым

дық

бөлі

ктер

ін с

ақта

й от

ыры

п, м

азм

ұнда

уы;

• Ті

рек

сөзд

ерді

ң кө

мег

імен

шы

ғарм

а құ

раст

ыры

п ж

азуы

;•

Сөй

лем

түр

лері

н ай

тылу

мақ

саты

на қ

арай

аж

ыра

ту, т

ыны

с бе

лгіл

ерін

дұр

ыс

қолд

ануы

;•

Сөз

құр

амы

, сөй

лем

түр

лері

н аж

ыра

туы

;

37


III

Айналамды танып, білгім келеді

Оқушылар сөйлеу тілін жетілдіріп, оқу, жазу біліктерін игерумен қатар, әрбір зат, табиғат, қоғам туралы түсінігін кеңейтіп

қалыптастыру

Баға

лау

саба

ғы1

• Ө

лең,

жаң

ылт

паш

тың

ұйқа

сын

табу

ы;

• О

қыға

н ш

ыға

рма

бойы

нша

белг

ілеу

жас

ауы

;•

Тіре

к сө

здер

дің

көм

егім

ен е

кеуа

ра ә

ңгім

е құ

раст

ыры

п ж

азуы

;

Кест

е, с

ызб

а,

сұлб

а тү

рінд

егі

ақпа

ратт

арды

оқы

п тү

сіну

;1

• С

өзде

рді

мағ

ына

сына

қа

рай

топт

ап

ажы

рату

;•

Сұр

ақ қ

ою;

Кест

е, с

ызб

а,

сұлб

а тү

рінд

егі

ақпа

ратт

арды

түс

ініп

оқ

у;

• А

қпар

атты

ке

сте,

сы

зба

түрі

нде

жаз

у;•

Кест

е, с

ызб

а,

сұлб

аны

қар

а сө

збен

жаз

у;

“Қаз

ақ х

алқы

ның

күйш

ілік

өнер

і” (3

-сы

ныпт

ың

«Ана

ті

лі»

оқул

ығы

, 107

-10

9-бе

т);

Өле

ңнің

ұйқ

асы

н та

бу;

1Ө

леңн

ің ұ

йқас

ын

тауы

п, м

ағы

насы

н қа

ра с

өзбе

н ай

ту;

Өле

ңнің

ұйқ

асы

н та

уып

оқу;

Өле

ңнің

ұйқ

асы

н та

уып,

елі

ктеп

өл

ең ж

азу;

• “Б

ұрш

ақ“ ө

леңі

(3

-сы

ныпт

ың

«Ана

тіл

і»

оқул

ығы

106

-бе

т);

• ”Ө

леңн

ің

ұйқа

сын

табу

” те

леса

бақт

ың

бейн

ежаз

басы

;

Мәт

інде

гі ек

еуар

а әң

гімен

і тиі

сті о

й ек

піні

, ырғ

ақпе

н оқ

у (д

иало

г);

1Ба

сқан

ы т

ыңд

ап,

оған

қат

ыст

ы ө

з пі

кірін

біл

діру

;

• М

әтін

дегі

екеу

ара

әңгім

ені т

иіст

і ой

екпі

ні, ы

рғақ

пен

оқу;

• Р

өлм

ен о

қу;

Тіре

к сө

здер

дің

көм

егім

ен

екеу

ара

әңгім

е құ

раст

ыры

п ж

азу;

• 3-

сыны

пты

ң «А

на т

ілі»

оқ

улы

ғы, 1

20-

122,

127

-128

-бе

т;•

“Кер

емет

бағ

а”

теле

саба

қты

ң бе

йнеж

азба

сы;

38


IV

Не үйреніп, не білдік?

Оқушылар сөйлеу тілін жетілдіріп, оқу, жазу біліктерін игерумен қатар, әрбір зат, табиғат, қоғам туралы түсінігін кеңейтіп қалыптастыру

Өле

ңнің

мағ

ына

сын

қара

сөз

бен

жаз

у;1

Өле

ңнің

маз

мұн

ын

қара

сөз

бен

айту

;Ө

леңд

і мән

ерле

п,

түсі

ніп

оқу;

Өле

ңнен

тү

сінг

енін

қар

а сө

збен

жаз

у;

• “Б

алал

ық

шақ

” (3

-сы

ныпт

ың

«Ана

тіл

і»

оқул

ығы

, 136

-бе

т);

• “Ө

леңн

ің

мағ

ына

сын

қара

сө

збен

жаз

у”

теле

саба

қты

ң бе

йнеж

азба

сы;

• М

әтін

дегі

ақпа

ратт

ың

өзар

а са

бақт

асты

ғын

пайы

мда

у;•

Оқы

ған

шы

ғарм

асы

бо

йынш

а бе

лгіл

еу

жас

ау;

1

• М

әтін

дегі

ақпа

ратт

ы

баян

дап

үйре

ну;

• Ш

ыға

рмад

ағы

не

гізгі

ойды

әң

гімел

еу;

Мәт

інде

гі ақ

пара

тты

та

уып

оқу

(Нег

ізгі

ойды

тау

ып

оқу)

;

• М

әтін

дегі

ақпа

ратт

ы

топт

ап,

қоры

тынд

ыла

п ж

азу;

• О

қыға

н ш

ыға

рма

бойы

нша

белг

ілеу

жас

ау;

• Те

леса

бақт

ар

бейн

ежаз

басы

;•

“Ауа

, су,

күн

” (3

-сы

ныпт

ың

«Ана

тіл

і»

оқул

ығы

, 133

-13

4-бе

т);

Ерт

егі,

аңы

з,

әңгім

елер

дегі

кейі

пкер

лерг

е м

інез

дем

е бе

рілг

ен

тұст

арды

тау

ып,

ғи

брат

алы

п оқ

у

1Е

ртег

і, аң

ыз,

әң

гімел

ерде

гі ке

йіпк

ерле

рді

мін

езде

п ай

ту;

Ерт

егі,

аңы

з,

әңгім

елер

дегі

кейі

пкер

лерг

е м

інез

дем

е бе

рілг

ен

тұст

арды

тау

ып,

ғи

брат

алы

п оқ

у;

Шы

ғарм

адағ

ы

кейі

пкер

лерд

і си

патт

ап ж

азу;

“Алт

ын

мүй

ізді

киік”

(3-с

ыны

пты

ң «А

на т

ілі»

оқ

улы

ғы,

144-

147-

бет)

;

Нәт

иже

саба

ғы1

• Ө

лең,

жаң

ылт

паш

тың

ұйқа

сын

табу

;•

Оқы

ған

шы

ғарм

а бо

йынш

а бе

лгіл

еу ж

асау

;•

Тіре

к сө

здер

дің

көм

егім

ен е

кеуа

ра ә

ңгім

е құ

раст

ыры

п ж

азу;

4ап

та16

са

ғат

39


4. Б

ЕСІН

ШІ С

ЫН

ЫП

ТЕЛЕ

СА

БАҚТ

АР

ДЫ

ҚА

ЙТА

ЛАУҒ

А А

РН

АЛҒ

АН

СА

БАҚ

МА

ЗМҰН

ЫН

ЖО

СП

АР

ЛАУ

Тара

уТа

рау

мақ

саты

Сағаты

Оқу

, оқы

ту м

інде

ттер

іҚа

жетт

і құр

ал-

жаб

дықт

арО

қылы

мЖ

азы

лым

Айт

ылы

м,

тыңд

алы

мТү

йінд

і біл

ік

Білі

мім

ізді

шы

ңдай

ық

Оқушылар дұрыс, жылдам, түсініп, мәнерлеп оқу дағдыларын игерумен қатар, мәтінді кешенді талдауға үйрену

4

• Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

рін

сипа

ттап

, сур

етте

ген

тұст

ары

н те

ріп

оқу;

• Шы

ғарм

адағ

ы н

егіз

гі ой

мен

қос

алқы

ой

ды п

айы

мда

п оқ

у;• Ғ

ибра

т өл

ең,

мақ

ал-м

әтел

, нақ

ыл

сөзд

ерді

ң өн

егес

ін

түсі

ніп,

жат

қа о

қу;

• Мәт

інде

гі де

рект

ерді

те

ріп

оқу;

• Мәт

інде

гі ақ

пара

ттар

м

ен д

ерек

терд

і са

лыст

ыры

п оқ

у;• М

инут

ына

70-

тен

төм

ен е

мес

сөз

ді

түсі

ніп

оқу;

• Ерт

егі,

әңгім

еге

елік

теп,

өз

ойы

мен

өз

герт

іп ж

азу;

• Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

ріне

м

інез

дем

е ж

азу;

• Шы

ғарм

адағ

ы н

егіз

гі ой

мен

қос

алқы

ойд

ы

тауы

п ж

азу;

• Зат

тар

мен

құ

былы

стар

жай

лы

сипа

ттап

жаз

у;• Е

кеуа

ра ә

ңгім

е құ

рап

жаз

у;• Ү

лгі б

ойы

нша

сауа

лнам

а, ө

тіні

ш,

қолх

ат, қ

ұлақ

танд

ыру

ж

азу;

• 50-

60 с

өзде

н тұ

раты

н ба

қыла

у ди

ктан

тын

жаз

у;

• Бей

неле

п сө

йлеу

ге

тыры

су;

• Мәт

інне

н ал

ған

әсер

ін ә

ңгім

елеу

;• М

әтін

нен

ірік

теп

алға

н ақ

пара

тты

тү

сінд

іру,

топ

тап

айту

;• Ш

арш

ы т

оп

алды

нда

өзін

та

ныст

ыру

;• Ш

ыға

рма

кейі

пкер

лері

н са

лыст

ыры

п,

суре

ттеу

, мін

езде

у;

• Э, в

, ф, ц

, ч, щ

, х,

һ д

ыбы

стар

ын

емле

сі б

ойы

нша

дұры

с ай

тып,

дұ

рыс

жаз

у;• Қ

осы

мш

алы

сө

здер

ді

құра

мы

на

талд

ау;

• Жай

сөй

лем

м

ен қ

ұрм

алас

сө

йлем

ді

ажы

раты

п, т

ыны

с бе

лгіл

ерін

дұр

ыс

қою

;• С

ипат

тау

мәт

інін

ж

азу;

• Түс

інді

рме

сөзд

ікті

па

йдал

аны

п,

сөзд

ік қо

рын

мол

айту

;

• Тел

есаб

ақта

рды

ң бе

йнеж

азба

сы;

• Оқу

лық;

• Сур

ет, к

өрне

кі құ

ралд

ар;

• Үле

стір

мел

і м

атер

иалд

ар;

• Шағ

ын

мәт

інде

р;• Т

ірек

сөз

дер

кесп

есі;

• Ұйқ

асы

н та

буға

ар

налғ

ан ө

лең-

тақп

ақта

р;• С

урет

ті ж

әне

сызб

а ақ

пара

ттар

ж

азы

лған

үлг

ілер

;• О

йынд

ар;

• Сау

ална

ма,

өт

ініш

, қол

хат,

құла

қтан

дыру

жаз

у үл

гілер

і;

Сау

атты

лық

- сан

алы

лық

4

Оқи

ық

та

тоқи

ық

4

40


БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАРЫ

Оқу мақсаты: Қазақ тілі оқу бағдарламасының мазмұн аясы бойынша білім алушылардың оқу міндеттерінің орындалуын тексеру және меңгерген білім, біліктерін анықтау.


Бағалау талаптары:Мәтінде көтерілген мәселені анықтап, тұжырымдай алуы;Мәтіннің мазмұнына қатысты көзқарасын айта алуы;Ойын еркін, дәлелді, әсерлі жеткізуі;Мәтіннің құрылымдық бөліктерін сақтауы;


Тыңдалым:

Зейін қоя тыңдап, тапсырмаларды орында.

Табиғаттың жаратылысында шек жоқ. Аласармас тауларының өзі не тұрады? Асқар шыңы бұлтқа малынған тауларға қарап, кез келген жанның шабытқа кенелері сөзсіз. «Таулы жер бұлақсыз болмас, сулы жер құрақсыз болмас». Төрткүл дүниеде тайдай тулаған асау өзен-көл қаншама! Жасыл желекті, құм жоталы керемет жерлер жетерлік. Табиғаттың көз сүріндірерлік әрбір ғажайып көрінісіне тамсанбай қарау мүмкін емес.

Біздің әрбір басқан қаламыз, әрбір істеген ісіміз табиғатқа байланысты болғандықтан, біздің өмірімізде алатын орны ерекше. Бірақ, адамзаттың кейбір істері табиғатқа кері әсер етуде. Оның кері әсері біздің денсаулығымызға да зиян келтіреді.

Табиғатты қорғау, табиғатты аялау – әр адамның міндеті. Үлкен-кіші әрдайым оны таза ұстап, құрмет тұту қажет. Оның бізге қаншалықты қажет екені баршамызға мәлім.

1. Мәтінде не туралы айтылды?2. Мәтінді тыңдағанда қандай сезімде болдың?3. Мәтінде айтылған оймен келісесің бе? Неліктен?4. Берілген тақырыптардың біреуін таңдап, шағын әңгіме құрап айт.

y Табиғаттың таңғажайып құбылыстары y Табиғатты аялайық, адамзат! y Табиғат - менің өз үйім

Тірек сөздер: табиғат көрінісі, егіз ұғым, азаматтық парыз, ғажайып әсемдік, орны ерекше.


Бағалау талаптары: y Мәтіннің негізгі ойын анықтап, мәтінге ат қоюы; y Тірек сөздерді қолданып шығарма жазуы; y Күрделі сөздерді түрлеріне жіктей алуы;

41


Оқылым

Мәтінді түсініп оқып, тапсырмаларды орында.

.......................................................

Патша нөкерлерімен бірге серуендеп келе жатып, жер өңдеп жүрген егіншіні кездестіреді. Тырбанып еңбектеніп жатқан қарапайым адам патшаның көңілінен шығып, онымен сөйлесуге ықыласы ауады. Бірнеше сауалдан кейін патша егістіктің бұл адамдікі емес екенін, оның күніне 15 лира үшін жалданып, еңбек ететінін түсінеді. Патша егіншінің жалақысының аздығына қайран қалады. Мұны байқаған шаруа:

- Қанағатшыл адамға бұл ақша тіпті көп те болады. Мен ақшамды үшке бөлемін. Бір бөлігімен өмір сүремін. Бір бөлігімен қарызымды өтеймін. Бір бөлігін біріктіріп, қор жинаймын, – дейді.

Патша бұл жұмбаққа ұқсаған сөздерден ештеңе түсінбейді. Ақкөңіл диқан күлімсіреп:- Ақшамның бір бөлігімен қарызымды қайтарамын дегенім, бала кезімде үлкен қамқорлық

көрсеткен әке-шешеме беремін. Ақшамды қор ретінде жинаймын дегенім, ақшамның бір бөлігін балаларымның біліміне төлеймін. Мен қартайған кезде олар да маған көмектеседі деп үміттенемін, қалған ақшамды өзімнің мұқтаждарыма жұмсаймын, – дейді.

Патша қарапайым адамның бұл әрекетіне риза болады. Шаруаның балаларының біліміне төлейтін ақшаны өз мойнына алады. Балалар да ержеткен соң ата-анасына, халқына қолдарынан келген көмекті аямай көрсетіпті деседі.

1. Патша кедейге неліктен таңғалды? a) жұмбақтап айтқан жауабына b) жалданып еңбек ететіндігіне c) еңбек ақысының тым аздығына d) егістік жердің өзгенікі екендігіне

2. Мәтіннің негізгі ойына сәйкес болатын мәтелді анықта. a) Не ексең, соны орасың. b) Қанағат қарын тойғызар. c) Еңбегі көптің өнбегі көп. d) Ханда қырық кісінің ақылы бар.

3. Мәтінге ат қой. ______________________________________________________________

4. 1-азат жолдағы «лира» деген сөз қандай мағынаны білдіреді? _____________________________________________________________________________

5. Егінші ақшасының бір бөлігін ата-анасына беретінін қалай жұмбақтап айтты?_____________________________________________________________________________

6. Мәтіннің соңғы бөлімінен патшаның шаруаға жасаған жақсылығын білдіретін сөйлемді тауып, көшіріп жаз. ...................................................................................................................................

7. Мәтіндегі қарамен берілген күрделі сөздерді түрлеріне қарай жіктеп, кестеге жаз.

Қос сөздер Біріккен сөздер

42


8. Оқыған мәтінге сүйеніп, диаграммаға егіншіні сипаттайтын сөздерді жаз.

Егінші

......... .........

..................

.........

9. Берілген тірек сөздерді пайдаланып, «Мамандықтың бәрі жақсы» тақырыбында 40-50 сөзден тұратын шығарма жаз.

Тірек сөздер: мамандық иесі, мамандық таңдау, қызығушылық, икемділік, өзіндік ерекшелігі бар, аянбай еңбек ету.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау кестесі (Тыңдалым және айтылым)

Сөй

леуд

ің

түрл

ері

Тапс

ырм

а ре

ті Дұрыс жауабы

Ұпай

ы Дұрыс Бұрыс Бағалау талаптары

Тыңд

алы

м ж

әне

айт

ылы

м

1Тыңдаған мәтінде табиғаттың ғажайып көріністері, оларды қорғау туралы айтылған.

1Мәтінде көтерілген мәселені анықтап, тұжырымдайды.

2

Оны көрген кезде бойыңды қуаныш билейді. Табиғаттың осындай тамаша көріністеріне таңғаласың. Әрине, табиғатты қорғау керек. Себебі, табиғатсыз тіршілік жоқ.

1Мәтін мазмұнына қатысты көзқарасын айтады және негіздейді.

3

Табиғат пен адам - егіз ұғым.Аяулы табиғатсыз осы ғаламда

өмір сүру, тіршілік ету мүмкін емес. Табиғаттың ғажайып әсемдігін көз алдыңа елестете отырып, өзің бір керемет әсерге бөленесің. Оның керемет көрінісі жаныңды тебірентеді. Бұлттары мақтадай, шөптері кілемдей төселген.

Табиғатты аялау әр адам үшін маңызды, себебі адам да табиғаттың бір бөлшегі. Сондықтан табиғатты аялап, қорғауымыз керек.

1

Тақырыпқа сәйкес баламалы мәтін қабылданады. Мәтіннің мазмұны мен негізгі ойы тақырыпқа сәйкес келеді.

1 Мәтіннің құрылымдық бөліктерін сақтайды.

1 Ойын еркін, дәлелді, әсерлі жеткізеді.

Барлық ұпай 5

Ескерту: Мұғалімдер бағалау кестесі бойынша ұпай қою, шартты белгі қоюдың қайбірін қолдана алады. Бағалауда ауытқушылық болмас үшін, жұмыс үлгілерін бағалау кестесіне сәйкес тексеру қажет.

43


Бағалау кестесі (Оқылым және жазылым)С

өйле

удің

тү

рлер

і

Тапс

ырм

а ре

ті Дұрыс жауабы

Ұпай

ы Оқушының жауабы,

Бағалау талаптары

Оқы

лым

1. С) еңбек ақысының тым аздығына 1 Сұраққа жауап іздейді.

2. В) Қанағат қарын тойғызар 1 Мәтіндегі негізгі ойды анықтайды.

3. Патша мен егінші, Ақылды патша, Қайырымды егінші, Қарапайым шаруа 1

Мәтін мазмұнына сай ат қояды. Баламалы жауаптар қабылданады.

4. Ақша 1 Сөз мағынасын ашады.

5. Ақшамның бір бөлігімен қарызымды өтеймін/қарызымды қайтарамын/... 1

Тапсырманың мазмұнына сәйкес баламалы жауаптар қабылданады.

6. Шаруаның балаларының біліміне төлейтін ақшаны өз мойнына алады. 1

Шығарма кейіпкеріне қатысты тұсты тауып жазады.

Жаз

ылы

м

7.Қос сөз: әке-шеше, ата-анаБіріккен сөз: ақкөңіл

1Күрделі сөздерді түрлеріне қарай жіктеп, кестеге жазады.

8. Еңбекқор, ақкөңіл, үнемшіл, мейірімді, қарапайым, қанағатшыл, ... т.б 1

• Шығарма кейіпкерлеріне мінездеме жазады.

• Тапсырманың мазмұнына сәйкес жауаптар қабылданады.

9.

Тірек сөздерді пайдаланып, шығарма жазады.

1

• Тірек сөздерді орынды қолданады.

• Тақырыпқа сәйкес шығарма жазады.

1Ойын жүйелі, еркін әрі әсерлі етіп, толық жеткізеді.

Барлық ұпай 10

Ескерту: Мұғалімдер бағалау кестесі бойынша ұпай қою, шартты белгі қоюдың қайбірін қолдана алады. Бағалауда ауытқушылық болмас үшін, жұмыс үлгілерін бағалау кестесіне сәйкес тексеру қажет.

44


Бағалауға арналған рубрика

Бағалау талаптары

Оқу жетістіктерінің деңгейіТөмен Орташа Жоғары

Тыңдау білігіБерілген тақырып пен тірек сөздер бойынша мәтін

мазмұнын болжап, түсіну

Берілген тақырып пен тірек сөздер бойынша мәтін мазмұнын болжауда қиналады.

Берілген тақырып пен тірек сөздер бойынша мәтін мазмұнын болжайды, өз ойын жеткізуде қателіктер жібереді.

Берілген тақырып пен тірек сөздер бойынша мәтін мазмұнын болжайды және ойын дұрыс жеткізеді.

Сөйлеу білігіТірек сөздер мен

жоспарды пайдалана отырып,

берілген тақырып бойынша әңгіме

құрау

Тірек сөздер мен жоспарды пайдалана отырып, берілген тақырыпқа әңгіме құрауда қиналады.

Берілген тақырып бойынша әңгіме құрайды, тірек сөздерді қолдануда сөйлем құрылымын/тілдік нормаларды сақтауда қателіктер жібереді.

Тірек сөздер мен жоспарды пайдалана отырып, берілген тақырып бойынша әңгіме құрап айтады.

Оқу білігіМәтіннің негізгі ойын анықтап, мәтінге ат

қою

Мәтіннің негізгі ойын анықтауда және мәтінге тақырып қоюда қиналады.

Мәтіннің негізгі ойын анықтауда, мәтінге ат қоюда қателеседі.

Мәтіннің негізгі ойын анықтайды және мәтінге сәйкес ат қояды.

Жазу білігіТірек сөздерді

қолданып, шығарма жазу

Тірек сөздер бойынша берілген тақырыпқа шығарма жазуда қиналады.

Берілген тақырыпқа сәйкес шығарма жазады, шығарманың құрылымын сақтауда/ тірек сөздерді қолдануда қателіктер жібереді.

Тірек сөздер бойынша берілген тақырыпқа шығарма жазады.Емлелік, тыныс белгілік қатесіз жазады.

Түйінді білікКүрделі сөздерді

түрлерге ажырату

Күрделі сөздерді ажыратуда қиналады.

Қос сөздерді, біріккен сөздерді анықтауда қателіктер жібереді.

Күрделі сөздерді, есімдерді түрлеріне қарай жіктеп жазады.

45

АНА ТІЛІ | I-VТЕ

ЛЕС

АБ

АҚТ

ЫҢ

МА

ЗМҰН

ДЫ

Қ Ж

ӘН

Е Ә

ДІС

ТЕМ

ЕЛІК

СА

БА

ҚТА

СТЫ

ҒЫ

Апта

Тарау

Тарау мақсаты

Кезе

кті с

абақ

Сағаты

Иге

реті

н бі

лікт

ерҚо

сым

ша

ақпа

ратт

арА

йты

лым

, ты

ңдал

ым

Оқы

лым

Жаз

ылы

м

I

Білімімізді шыңдайық

Оқушылар дұрыс, жылдам, түсініп, мәнерлеп оқу дағдыларын игерумен қатар, мәтінді кешенді

талдауға үйрену

Баға

лау

саба

ғы1

• М

әтін

дегі

негіз

гі ой

ды а

нықт

ап, м

әтін

ге а

т қо

юы

;•

Тіре

к сө

здер

ді қ

олда

нып

шы

ғарм

а ж

азуы

;•

Күрд

елі с

өзде

рді т

үрле

ріне

қар

ай ж

ікте

й ал

уы;

• С

өз м

ағы

насы

н аш

уы;

Мәт

інде

гі не

гізгі

ойды

аны

қтап

, м

әтін

ге а

т қо

ю1

• М

әтін

дегі

негіз

гі ой

ды а

нықт

ау;

• М

әтін

маз

мұн

ына

са

й ат

қою

;

Мәт

інні

ң та

қыры

бы

мен

маз

мұн

ыны

ң өз

ара

сәйк

есті

гін

аны

қтау

жән

е он

дағы

нег

ізгі

ойды

та

уып

оқу;

Мәт

інде

гі не

гізгі

ойды

тұ

жы

рым

дап

жаз

у;

• “К

ең б

айта

қ ту

ған

елім

” (4-

сыны

пты

ң «А

на т

ілі»

оқ

улы

ғына

н);

• “М

әтін

нің

негіз

гі ой

ын

аны

қтау

” те

леса

бақ;

Тіре

к сө

здер

ді

қолд

аны

п ш

ыға

рма

жаз

у1

Ойы

н ж

үйел

і, ер

кін

әрі ә

серл

і еті

п,

толы

қ ж

еткіз

у;М

әтін

ді м

әнер

леп

оқу;

• Ті

рек

сөзд

ер

бойы

нша

бері

лген

та

қыры

пқа

шы

ғарм

а ж

азу;

• Е

мле

, ты

ныс

белг

ілер

ді е

скер

іп

жаз

у;

Сур

ет, т

ірек

сөз

дер,

кө

рнек

і құр

алда

р

Күрд

елі с

өзде

рді

түрл

ерін

е қа

рай

ажы

рату

1Кү

рдел

і сөз

дерд

і аж

ыра

ту;

Мәт

інде

гі де

рект

ерді

те

ріп

оқу;

Күрд

елі с

өзде

рді,

есім

дерд

і түр

лері

не

қара

й ж

ікте

п ж

азу;

• Үл

есті

рме

мат

ериа

лдар

;•

Шағ

ын

мәт

інде

р;

II

Сауаттылық - саналылық

Оқушылар дұрыс, жылдам, түсініп, мәнерлеп оқу дағдыларын игерумен

қатар, мәтінді кешенді талдауға үйрену

Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

рін

салы

сты

ру1

Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

рін

салы

сты

рып

айту

;

Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

ріне

қа

тыст

ы т

ұста

рды

те

ріп

оқу;

Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

ріні

ң не

гізгі

ойы

мен

қос

алқы

ойы

н та

уып

жаз

у;•

Теле

саба

қтар

бе

йнеж

азба

сы;

• Қо

сым

ша

тапс

ырм

алар

дан

10-н

ұсқа

;Ш

ыға

рма

кейі

пкер

лері

не

мін

езде

ме

беру

1

• Ш

ыға

рма

кейі

пкер

лері

н су

ретт

еу;

• Бе

йнел

еп

сөйл

еуге

ты

рысу

;

Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

рін

сипа

ттап

, сур

етте

ген

тұст

арды

тер

іп о

қу;

• Ш

ыға

рма

кейі

пкер

лері

не

мін

езде

ме

жаз

у;•

Сөз

дерд

і оры

нды

қо

лдан

у;

46


III

Бері

лген

ж

оспа

рға

сүйе

ніп,

оқ

ыға

н м

әтін

нің

маз

мұн

ын

жаз

у1

• Бе

йнел

еп

сөйл

еуге

ты

рысу

;•

Мәт

інне

н ал

ған

әсер

ін а

йту;

Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

ріне

қа

тыст

ы т

ұсты

та

уып

жаз

у;

• Бе

рілг

ен т

ірек

сөз

дер

мен

жос

пард

ы

пайд

алан

ып,

мәт

ін

құра

п ж

азу;

• Ты

ныс

белг

ілер

ін

дұры

с қо

ю;

Қосы

мш

а та

псы

рмал

арда

н“А

сау

өзен

” мәт

іні

Нәт

иже

саба

қ1

• М

әтін

не

тура

лы?

Мәт

інге

ат

қою

;•

Мәт

інде

гі не

гізгі

ойды

тұж

ыры

мда

п ж

азу;

• С

өз т

ірке

стер

інің

мағ

ына

сын

түсі

ндір

іп ж

азу;

• М

әтін

маз

мұн

ына

сүй

еніп

, кей

іпке

рді с

ипат

тайт

ын

тіре

к сө

здер

ді

жаз

у;•

Тіре

к сө

здер

ді қ

олда

нып,

кей

іпке

рге

жаз

баш

а м

інез

дем

е бе

ру;

Оқы

лым

, жаз

ылы

м1-

тапс

ырм

а

Оқиық та тоқиық


Өле

ңді (

мақ

ал-

мәт

ел, н

ақы

л сө

здер

) мән

ерле

п оқ

у1

• Ө

леңд

егі

(таб

иғат

ты,

кейі

пкер

ді)

суре

ттег

ен

шум

ақта

рды

та

уып,

әңг

імел

еу;

• Ө

лең

маз

мұн

ын

қара

сөз

бен

әңгім

елеу

;•

Жал

қы е

сім

дерд

і та

уып

айту

;

• Ғи

брат

өле

ң,

мақ

ал-м

әтел

, на

қыл

сөзд

ерді

ң өн

егес

ін

(қас

иетт

ерін

) тү

сіні

п, ж

атқа

оқу

;•

Сөз

дерд

ің

мағ

ына

сын

түсі

ніп

оқу;

• Ө

лең

шум

ақта

рыны

ң м

азм

ұны

н ж

ай

сөйл

емге

нем

есе

құрм

алас

сөй

лем

ге

айна

лды

рып

жаз

у;•

Тыны

с бе

лгіл

ерін

дұ

рыс

қою

;

• “Қ

обда

өзе

н”

(4-с

ыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

18-

бет)

;•

“Хал

ық

айтс

а,

қалт

айт

пайд

ы”

(4-с

ыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

41-

142-

бет)

;

IV

Қолх

ат,

сауа

лнам

а1

• М

әтін

нен

ірік

теп

алға

н ақ

пара

тты

тү

сінд

іру,

топ

тап

айту

;•

Бейн

елеп

сө

йлеу

ге т

ыры

су;

• М

әтін

нен

алға

н әс

ерін

айт

у;

• Бе

рілг

ен

мәт

інде

рді д

ұры

с,

түсі

ніп,

мән

ерле

п оқ

у;•

Аж

ыра

та б

ілу;

• Үл

гі бо

йынш

а са

уалн

ама,

өті

ніш

, қо

лхат

, құл

ақта

нды

ру

жаз

у;•

Тыны

с бе

лгіл

ерін

дұ

рыс

қою

;

• 4-

сыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

26,

127-

бет;

• 3-

сыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

32-

135-

бет;

• “С

ауал

нам

а,

өтін

іш, қ

олха

т, құ

лақт

анды

ру

жаз

у”

теле

саба

қтар

;

Өті

ніш

,құ

лақт

анды

ру1

Нәт

иже

саба

қ1

• М

инут

ына

70-

тен

төм

ен е

мес

сөз

ді т

үсін

іп о

қу;

• О

қыға

нын

өз с

өзім

ен е

ркін

, дәл

елді

, әсе

рлі ж

еткіз

у;•

50-6

0 сө

зден

тұр

аты

н ба

қыла

у ди

ктан

т ж

азу;

• Үл

гіні п

айда

ланы

п, қ

олха

т, са

уалн

ама,

өті

ніш

, құл

ақта

нды

руды

ң қа

йбір

еуін

жаз

у;

4 ап

та12

саға

т

47


III

Бері

лген

ж

оспа

рға

сүйе

ніп,

оқ

ыға

н м

әтін

нің

маз

мұн

ын

жаз

у1

• Бе

йнел

еп

сөйл

еуге

ты

рысу

;•

Мәт

інне

н ал

ған

әсер

ін а

йту;

Шы

ғарм

а ке

йіпк

ерле

ріне

қа

тыст

ы т

ұсты

та

уып

жаз

у;

• Бе

рілг

ен т

ірек

сөз

дер

мен

жос

пард

ы

пайд

алан

ып,

мәт

ін

құра

п ж

азу;

• Ты

ныс

белг

ілер

ін

дұры

с қо

ю;

Қосы

мш

а та

псы

рмал

арда

н“А

сау

өзен

” мәт

іні

Нәт

иже

саба

қ1

• М

әтін

не

тура

лы?

Мәт

інге

ат

қою

;•

Мәт

інде

гі не

гізгі

ойды

тұж

ыры

мда

п ж

азу;

• С

өз т

ірке

стер

інің

мағ

ына

сын

түсі

ндір

іп ж

азу;

• М

әтін

маз

мұн

ына

сүй

еніп

, кей

іпке

рді с

ипат

тайт

ын

тіре

к сө

здер

ді

жаз

у;•

Тіре

к сө

здер

ді қ

олда

нып,

кей

іпке

рге

жаз

баш

а м

інез

дем

е бе

ру;

Оқы

лым

, жаз

ылы

м1-

тапс

ырм

а

Оқиық та тоқиық


Өле

ңді (

мақ

ал-

мәт

ел, н

ақы

л сө

здер

) мән

ерле

п оқ

у1

• Ө

леңд

егі

(таб

иғат

ты,

кейі

пкер

ді)

суре

ттег

ен

шум

ақта

рды

та

уып,

әңг

імел

еу;

• Ө

лең

маз

мұн

ын

қара

сөз

бен

әңгім

елеу

;•

Жал

қы е

сім

дерд

і та

уып

айту

;

• Ғи

брат

өле

ң,

мақ

ал-м

әтел

, на

қыл

сөзд

ерді

ң өн

егес

ін

(қас

иетт

ерін

) тү

сіні

п, ж

атқа

оқу

;•

Сөз

дерд

ің

мағ

ына

сын

түсі

ніп

оқу;

• Ө

лең

шум

ақта

рыны

ң м

азм

ұны

н ж

ай

сөйл

емге

нем

есе

құрм

алас

сөй

лем

ге

айна

лды

рып

жаз

у;•

Тыны

с бе

лгіл

ерін

дұ

рыс

қою

;

• “Қ

обда

өзе

н”

(4-с

ыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

18-

бет)

;•

“Хал

ық

айтс

а,

қалт

айт

пайд

ы”

(4-с

ыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

41-

142-

бет)

;

IV

Қолх

ат,

сауа

лнам

а1

• М

әтін

нен

ірік

теп

алға

н ақ

пара

тты

тү

сінд

іру,

топ

тап

айту

;•

Бейн

елеп

сө

йлеу

ге т

ыры

су;

• М

әтін

нен

алға

н әс

ерін

айт

у;

• Бе

рілг

ен

мәт

інде

рді д

ұры

с,

түсі

ніп,

мән

ерле

п оқ

у;•

Аж

ыра

та б

ілу;

• Үл

гі бо

йынш

а са

уалн

ама,

өті

ніш

, қо

лхат

, құл

ақта

нды

ру

жаз

у;•

Тыны

с бе

лгіл

ерін

дұ

рыс

қою

;

• 4-

сыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

26,

127-

бет;

• 3-

сыны

пты

ң «А

на

тілі

» оқ

улы

ғы, 1

32-

135-

бет;

• “С

ауал

нам

а,

өтін

іш, қ

олха

т, құ

лақт

анды

ру

жаз

у”

теле

саба

қтар

;

Өті

ніш

,құ

лақт

анды

ру1

Нәт

иже

саба

қ1

• М

инут

ына

70-

тен

төм

ен е

мес

сөз

ді т

үсін

іп о

қу;

• О

қыға

нын

өз с

өзім

ен е

ркін

, дәл

елді

, әсе

рлі ж

еткіз

у;•

50-6

0 сө

зден

тұр

аты

н ба

қыла

у ди

ктан

т ж

азу;

• Үл

гіні п

айда

ланы

п, қ

олха

т, са

уалн

ама,

өті

ніш

, құл

ақта

нды

руды

ң қа

йбір

еуін

жаз

у;

4 ап

та12

саға

т

3.5 ҚОСЫМША ТАПСЫРМАЛАР

Қосымша тапсырмаларды барлық сынып оқушыларына орындатуға болады.

1-нұсқаМәтінді түсініп оқы.

Футбол

Балалар футбол ойнауға жиналды. Олар екі командаға бөлінді. Асқар қақпашы болды. Болат допты қақпаға қарай тепті. Асқар допты жылдам қағып алды. Балалар жақсы шыныққан және мықты. Футбол ойыны қыза түсті.

1. Сұрақтарға жауап бер. - Мәтін не туралы? - Ойынға қандай балалар қатысты?2. Сурет бойынша екі сұрақ құрастырып, көркем етіп жаз.

2-нұсқа

Мәтінді мұқият тыңдап, берілген тапсырмаларды орында.

..............................

Бір күні бақшадағы көкөністер өздерінің адамға тигізетін пайдасы туралы дауласып қалыпты. Дауды қияр бастапты:

- Адамға бәрінен мен пайдалымын. Мен тез өсемін. Бәріңнен бұрын пісемін. Адам мені көп пайдаланады, - деп мақтаныпты ол.

- Жоқ, бәрінен де мен пайдалымын. Менің ақ түсімнен адамдар қант алады, қызыл түсім нәр береді. Ешқандай зияным жоқ, - деп, сөзге қызылша араласыпты.

- Ал менің шырыным өте пайдалы. Ол адамдарға күш береді, – депті сәбіз.Бұл әңгімеге бақшадағы басқа көкөністер де қосылыпты. Олар бірін-бірі жеңе алмай, ұзақ

дауласып, ақырында адамның өзінен сұрауды жөн көріпті.1. Дауға қандай көкөністер қатысты? а) қияр, қызанақ, сәбіз ә) қызылша, картоп, қияр б) қияр, қызылша, сәбіз в) сәбіз, қызылша, пияз.2. Сұрақтарға жауап бер. - Көкөністер не туралы дауласты? - Сен қай көкөніс пайдалы деп ойлайсың?3. Мәтінге қандай ат қоюға болады?

48


3-нұсқаМәтінді мұқият тыңда.

Спортшы Бейбіт

Бейбіт – сыныптағы балалардың ең кішісі, әрі нәзігі. Бұл денешынықтыру сабағында байқалатын. Сапқа тұрғанда, оқушылардың ең соңында қалатын. Оған өзі де намыстанатын. Тез өсіп, үлкен болу оның арманы еді.

Ағасы аулаға турник орнатып берді. Бейбіт күн сайын турникке тартылып жүрді. Денесін шынықтыру, спортпен айналысу Бейбіттің бұлжымас әдетіне айналды. Үшінші сыныпқа келгенде бойы өсіп, қайраттана түсті.

Жазда ол ауыл балаларымен бірге бокс үйірмесіне барып жүрді. Бокстасамын деп жүріп, өзінен үлкен балалардан таяқ жеп қалған кездері де болды. Бірақ Бейбіт алған бетінен қайтпады. Бокс өнеріне деген ынтасы арта түсті.

Мәтін бойынша сұрақтарға жауап бер. - Бейбіт не үшін намыстанды? - Оның арманы не еді? - Бейбіт нені бұлжымас әдетке айналдырды? - Ол қай спорт түрімен әуестенді? - Спортпен айналысу Бейбітке қалай әсер етті? - Сен спортпен айналысасың ба?4-нұсқа1. Мәтінді түсініп оқы. Мәтіннің бөліктерін байланыстырып сыз.Екеуі бұлақтың басына келіп отырды. Су ішті. Дәмі ерекше екен. Бұлақ басына басқа балалар

да келді. Олар да бұлақтан су ішті. Судың дәмі туралы әртүрлі пікірлер айтты.Жазғы демалыста балалар тауға саяхатқа шықты. Қайрат пен Мұқан алға қарай озып кетті.

Олар тау етегінде ағып жатқан мөлдір бұлақты көрді.Мұғалім де бұл судың пайдасы туралы айтып берді. Бұл асқазан ауруларын емдейтін шипалы

су болып шықты. 2. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап бер. - Бұлақтың суы қандай екен? - Судың қандай пайдасы бар? - Суды үнемдеу үшін не істеу керек?

3. Мәтіннің түрін анықта.4. Мәтінге ат қой.

5-нұсқа

Мәтінді мұқият тыңдап, тапсырмаларды орында.

Бір бұлақтың басында үш жолаушы кез болыпты. Бұлақ бір тастақ жерден шыққан, суы мұздай салқын, таза екен. Бұлақтың басында жатқан үлкен таста:

– «Ей, жолаушы, болсаң осы бұлақтай бол!», - деген жазу бар екен. Жолаушылар бұлақтан су ішеді. Сонда тастағы жазуға көзі түскен бір жолаушы:

– Бұл бұлақ күні-түні тынбай ағады. Бара-бара оған басқа бұлақтар қосылып, үлкен өзен болады. Бұл жазудан мынадай ғибрат алуға болады: «Сен де ешқашан жалқауланып, тоқтап қалма. Сонда мұратыңа жетесің!» дегені деп түсінемін, – дейді. Екінші жолаушы тұрып:

– Бұл бұлақ кімді болса да ыстықтағанда салқындатып, рақаттандырады.Сусағанның шөлін қандырады. Онысы үшін ешкімнен ақы дәметпейді. Олай болса, бұл

«біреуге жақсылық етсең, оны ешкімге міндет етпе!» дегені болар, – дейді.Жолаушының үшіншісі, жас жігіт, үндемей тұрады. Жолдастары: «Сен не ойлайсың?» - деп

сұрайды.

басы

ортасы

соңы

49


– Меніңше, адамдар бұл бұлаққа күні-түні тынбай ағып, тазаланып тұрғаны үшін ынтық болады. Ал тастағы жазуды: «Көңіліңді, бойыңды осы бұлақтай таза сақта!» дегені деп түсінемін,- деп жауап беріпті.

1. Жолаушылардың бұлақ туралы айтқан пікірлерін тауып, дұрыс сәйкестір. Бірінші жолаушы «Біреуге жақсылық етсең, оны ешкімге міндет етпе.» Екінші жолаушы «Көңіліңді, бойыңды осы бұлақтай таза сақта.» Үшінші жолаушы «Ешқашан жалқауланып, тоқтап қалма. Сонда мұратыңа жетесің.»2. Сұрақтарға жауап бер. Мақал-мәтелдерді, көркем сөздерді қолданып сөйле. - Сен қай жолаушының пікіріне қосыласың? Неліктен? - Тастағы жазуда басқа қандай ой айтылуы мүмкін?6-нұсқа

Мәтінді түсініп оқы. Тапсырмаларды орында.....................................................

Үш бала орманға барды. Орманда жеміс-жидектер, құстар көп. Олар қыдырып жүріп, күннің қалай өткенін байқамай қалды. Енді үйлеріне қайтып келе жатыр. Ата-анасына не деп айтарын білмей, қорқып келеді.

– Үйдегілерге не дейміз? – деді балалардың бірі.Олар жол бойына тұра қалып, ақылдаса бастады. Өтірік айту мен шындықты айтудың

қайсысы оңайырақ?– Мен орманда қасқырдан тығылып отырдым деп айтамын. Сонда әкем маған ұрыспайды, –

деді бірінші бала.– Мен жолда атамды кездестірдім деймін. Сонда анам ашуланбайды, – деді екіншісі.– Ал мен шынымды айтамын, – деді үшінші бала. – Шындықты айту оңайырақ, себебі ештеңе

ойлап табудың керегі жоқ. - Балалар қандай сұраққа жауап іздеді? - Оған не әсер етті? - Мәтінге ат қой. - Мәтіндегі негізгі ойды білдіріп тұрған сөйлемді тауып, қоршап сыз. - Мәтін бойынша «неліктен?» сөзін қатыстырып, 1 сұрақ құрастырып жаз. - Мәтін кейіпкерлерінің қайсысының пікірін қолдайсың? Неліктен? Өз көзқарасыңды білдіріп, кейіпкерге хат жаз.

7-нұсқаМәтінді түсініп оқы. Тапсырмаларды орында.

...............................................Арсылдаған ит ызалана тап-тап береді. Шарбақтың басында бір кішкентай мысық бүрісіп

отыр. Иттен қорыққанынан арқасын күжірейтіп, ысылдаған дыбыс шығарады.Анадай жерде оқиғаның соңын күткен екі бала состиып қарап тұр. Оны терезеден көрген бір

әйел сыртқа жүгіріп шықты.– Ұялмайсыңдар ма!? – деген зілді дауыстан екі бала селк етіп, арттарына қарады. Әйел

қолындағы таяғымен итті қуып жіберді.– Біз не істедік? – деп, таңданды екі бала, – Біз жай ғана қарап тұрмыз ғой.– Міне, ең жаманы - осы, – деді, әйел зілденіп.

(В.А.Осеевадан аударылып, бейімделген)- Бейтаныс әйел балаларға неліктен ашуланды?- Балалар неліктен қарап тұрды деп ойлайсың?- Кейіпкерлердің қайсысының іс-әрекетін дұрыс деп санайсың? Неліктен?

бейтаныс әйелдің балалардың

50


- Мәтін арқылы автордың не айтқысы келді деп ойлайсың? - Мәтінге ат қой.8-нұсқаМәтінді мұқият оқы. Сұрақтарға жауап бер.

Екі бала көше бойындағы бағанада ілініп тұрған сағаттың қасында әңгімелесіп тұр.– Жақшалы өрнек болғандықтан, есепті шығара алмадым, - деді Нұрлан.– Ал мен көп таңбалы сандарды дұрыс есептей алмадым, - деді Ораз.– Ендеше екеулеп шығарып тастайық. Әлі уақытымыз бар ғой, - деді Нұрлан. Бұл кезде

бағана басындағы сағат бір жарымды көрсетіп тұрған.– Әлі жарты сағат уақыт бар екен. Бұл уақытта ұшқыш жолаушыларды бір қаладан екінші

қалаға жеткізе алады, - деді, Ораз келіскенін білдіріп.– Ал менің капитан ағам жиырма минутта апатты кемедегі жолаушыларды қайыққа отырғызып

үлгерген.– Жиырма минут дейсің бе? Кейде он минуттың өзінде біраз шаруа тындыруға болады. Тек

әр минутты ескеру керек, - деді, Ораз маңғазданып.Осылайша балалар біраз қызықты оқиғаларды еске түсірді. Бір кезде Ораздың көзі сағатқа

түсіп кетті. Тұп-тура екі болыпты.– Жүгірейік! - деді Ораз, – Біз сабаққа кешіктік!– Ал есеп ше? – деді, Нұрлан сасқалақтап.

(В.А.Осеевадан аударылып, бейімделген)- Балалардың сабаққа кешігуіне не себеп болды?- Ораз уақыт туралы қандай ой айтты?- Балалар өз уақытын бағалай алды ма? Уақытты бағалау дегенді қалай түсінесің?- Мәтіндегі оқиға қалай аяқталады деп ойлайсың? Балалардың әрекетін әрі қарай болжа.- Мәтінді «Уақытты бағалау керек» деген тұжырыммен сәйкестіріп, жалғастырып айт.9-нұсқаМәтінді түсініп оқы. Тапсырмаларды орында.

Мен өзiм түсiнбейтiн сөздi әрқашан көкемнен сұрап аламын. Мұндай сұрақтарыма көкем де ерiнбей жауап бередi. Бiр күнi:

– Көке, Болашақ деген кiм? – деп сұрадым.– Болашақ – бiздiң туысқанымыз, – дедi ол.– Туысқан болса, үйiне неге қонаққа бармаймыз? Көкем күлдi.– Барамыз. Ертең түстен кейiн жолдастарыңды ертiп кел, мен сендердi Болашақтың ауылына

алып барайын, – дедi арқамнан қағып.Ертесiне балаларды түгел жинап келдім. Оқтай түзу көшемен тауға қарай ызғытып келемiз.

Көп ұзамай таудың iшiндегi қалың баққа келдік. Алма, өрiк, түрлi жемiс-жидек тұнып тұр екен.– Мiне, балалар, Болашақтың ауылына келдiк. Ал Болашақ осы таудың басында тұрады.

Анау тауды бұзып жүрген жұмысшылар Болашақтың үйiне қарай жол салып жатыр. Сол жол бiткенде, мен сендердi тура Болашақтың өз үйiне алып барамын. Ал қазір қолдарыңа шелек алыңдар да, жерге түскен алманы терiп, мына жерге үйiңдер. Болашақтың салты бойынша жинап жүрiп алма жеуге болмайды. – дедi.

Қалың ағашқа кiрдiк те кеттiк. Қып-қызыл алмаларды шелекке салғың келмейдi, жеуге және болмайды. Ой, көзiм қызығып әрең жүрмiн. Амал жоқ, жинап жатырмыз. Бiр кезде мен шыдамай кеттiм. Жұрттың көзiн ала берiп, қызыл сары алманың бүйiрiнен бiр тiстеп алдым. Мұнымды көкем байқап қалыпты:

– Сен Болашаққа келмей жатып ұрлық iстедiң. Ол ұрлықшы баланы ұнатпайды. Енді осы жерде тапжылмай тұр, – дедi, қабағын түйiп. Мен өз ісіме қатты өкіндім. Сәлден соң көкем балаларды шақырып алды.

– Ендi алманы тойғандарыңша жеңдер. Қалағандарыңша алыңдар, – дегенi. Олар отыра қалып алма жей бастады. Мен тамсанып тұрмын. Біраздан соң көкем маған да рұқсат берді.

51


Ауылға қайтып келемiз. «Шiркiн, Болашақ - қандай ғажап адам! Титтей еңбек iстесең, дүниенiң алмасын жейдi екенсiң. Менiң алма жеп қойғанымды Болашақ ағай естiсе, ұят болатын болды. Болашаққа баратын жол тезiрек бiтсе екен. Сол Болашақтан жаңағы iстеген әбестiгiм үшiн кешiрiм сұраймын», – деп ойлап келемін.

1) Мәтін не туралы? Мәтінге ат қой.2) Мәтін арқылы автордың не айтқысы келді? Мәтіннің негізгі ойын тұжырымдап жаз.3) Мәтіндегі қарамен берілген сөз тіркестерінің мағынасын түсіндіріп жаз. Сөз тіркестері Мағынасы тұнып тұр екен көзiм қызығып 4) Мәтін мазмұнына сүйеніп, кейіпкерді сипаттайтын бірнеше тірек сөз жаз. Сол сөздерді

қолданып, кейіпкерге жазбаша мінездеме бер. Тірек сөздер: .........................................................................................................10-нұсқаМәтінді түсініп оқып, тапсырмаларды орында.Жаз думаны басталды. Құс атаулының ұясы түгел сары ауыз балапанға толды. Олар

ауыздарын ашып, ұяға тынымсыз жем тасыған енелеріне ентелейді. Ұядан шығып кете алмайды.Өз балаларын әр құс өз дағдысынша тәрбиелей бастайды. Қатерден жасырынуға, тамақтану

әдісіне баулыйды. Қаз бен аққудың балапаны суық күз түскенше, енелерінен бөлінбейді. Әсіресе, аққудың көгілдірі енесінен бір елі қалмай, жылы жаққа ұшып кетеді. Ол көктемде қайта оралғанда ғана өз бетімен күн көруге көшеді.

Ал қарлығаш балапаны ұшқаннан кейін, оған өз жемін қалай табу әдісін төбесінен тастап жіберіп, соны қуып ұстату арқылы үйретеді.

Осылайша, әр құстың балапан баулудағы әдістері әртүрлі.

Мәтінге ат қой.1. Мәтіндегі негізгі ойды тап. a) Жаз мезгілі туралы ә) Құстар туралы б) Құстарды сақтауға, оларға қамқорлық жасауға тәрбиелеу туралы3. Аққудың баласын не деп атайды?4. Қай құстың балапандары енесінен бөлінбейді? a) Аққу мен қарлығаштың ә) Аққу мен қаздың б) Қаз бен қарлығаштың 5. Мәтіндегі қате жазылған сөзді тауып жаз. ............................................6. Буынға дұрыс бөлінген сөзді көрсет. а) ен-ел-ер-ін-ен ә) ене-ле-рін-eн б) e-не-ле-рі-нен в) е-не-ле-рін-ен7. Мәтіннен сын есімді тауып жаз.8. Барыс септігінде тұрған сөзді көрсет. a) ұяға ә) көруге б) жасырынуға в) жаққа9. “Баулу” сөзіне мәндес сөздерді тап. ...........................10. «Жаз» сөзінің түрлі мағыналарын тауып, сөйлем құра.

11-нұсқаМәтінді оқы. Тапсырмаларды орында.

Асау өзенШілденің шыжыған күні еді. Ауылдың бір топ баласы таяу жатқан Түрген өзеніне қарай улап-

шулап жүгіріп келеді. Көйлектерін жолай шешіп, бұлғап-бұлғап, қиқулайды. Тау өзенінің суы тастай суық. Оның үстіне жоғарыдан құлап аққан судың екпіні атанды жығардай алапат. Тым асау.

Өзді-өзінің шуылымен қаперсіз келіп, жөңкілген суға күмп ете түскен әлжуаз Әлжан ә дегенде-

52


ақ бір батып, бір шығып, қойтастарға қолы ілікпей, әбігерге түсті. Мұны байқаған ересектеу Ернар дереу жағаға жүзіп шығып, көпірге қарай жүгіре жөнелді. Сондағы ойы – оны осы маңнан тосып, құтқарып қалу. Ернардың артынан Жаппар, Жұмағұлдар да бір-бірінен қалыспай ентіккен қалыпта жүгіріп жетіп, көпірге қаз-қатар тұра қалысты.

Әр жердегі қойтастарға бір соғылып, есінен айырылған Әлжанды үшеулеп жағаға шығарды.

1) Мәтін арқылы автордың не айтқысы келді? 2) «Асау өзен» деген тақырып мәтіннің мазмұнына сәйкес келе ме? Дәлелде. 3) Мәтін атауын қалай өзгертер едің? 4) Берілген жоспарға сүйеніп, оқыған мәтіннің мазмұнын жаз.

Жоспар: 1) Балалардың өзенге қарай асығуы; 2) Әлжанның суға кетуі; 3) Үш баланың ерлігі; 4) Берілген тірек сөздер мен жоспарды пайдаланып, «Адал достық» тақырыбына мәтін құрап жаз.

Тірек сөздер: ізгі қасиет, адам жанының айнасы, сенімді серік, адал болу, жанынан табылу;

Жоспар: 1. Достық туралы 2. Дос қандай болу керек? 3. Сенің досың қандай?

53


ТӨРТ. ДИАГНОЗ НӘТИЖЕСІНЕ НЕГІЗДЕЙ ОТЫРЫП, МІНДЕТТІ ТҮРДЕ ҚАЙТАЛАУҒА ТИІСТІ САБАҚ МАЗМҰНЫ МЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ ӘДІСТЕРІН САБАҚ ЖОСПАРЫНА ЕНГІЗУ ЖӘНЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ МЕНЕЖМЕНТІ

Оқу бағдарламасын жүзеге асырудың бір тірегі жергілікті жер мен мектептің даму мүмкіндігіне негізделген өзіндік ерекшелігі бар менежмент болып табылады.

Мақсаты: Бұл бөлімде оқушылардың біліміне жасалған диагноз нәтижесіне негізделіп, қыркүйек айының соңғы аптасында жүрілетін сабақ мазмұнын анықтау, әрі қарайғы үздіксіз білім беру үрдісін мектептің арнайы менежменті арқылы қолдау бағыты туралы айтылады.

Пән мазмұны мен үйрету әдістемесін пысықтау менежменті

Мұғалімдер әр пәннің өзіндік ерекшелігіне сай әзірленген мазмұндық, әдістемелік нұсқаулықты қолданғанда, міндетті түрде бір оқушыға тиесілі болуы мүмкін жүктемені есепке алатындай менежмент қажет болады. Ол үшін оқу менежерлері мен әдістемелік бірлестіктер бірлесе отырып, мұғалімдер мен бастауыш, орта, аға сынып оқушыларына тиесілі «жүктеме жобасын»1 әзірлейді. Онда төмендегі әрекеттер орындалады:

1. Диагноз жасау және оның нәтижесіне сараптама жасау;2. Нұсқаулықта берілген сабақ мазмұны мен үйрету әдістемесі бойынша оқу әрекетін

ұйымдастыру;3. Диагноз нәтижесіне негіздей отырып, мектеп пен мұғалім ынтымақтасып, оқу, үйретуді

әрі қарай жоспарлап, жүзеге асырудың мазмұндық және әдістемелік бағытын айқындау қажеттілігі;

Бір. Диагноз жасау және оның нәтижесіне сараптама жасау Оқу менежерлері мен мұғалімдер ескеретін жағдайлар:

1. Нұсқаулықты қолданғанда, мектептің өзіндік ерекшелігі, мұғалім санының жеткіліктілігі, оқушының ерекшелігі қатарлыларды ескерумен бірге, жоспарлауда, жүзеге асыруда, нәтижені есепке алуда жан-жақты, шығармашылықпен жұмыстау қажет.

2. Әр сабаққа жоспар бойынша тиянақты әзірлену қажет.3. Оқушының үлгере алмағанын үйге тапсырмаға беру арқылы толықтыруға болмайды. Есесіне,

қайталау сабақтарының мазмұны мен әдістемесі кабинеттік сабақ бойынша жоспарланып, үйретіледі.

Екі. Нұсқаулықта берілген мазмұн мен әдістемеге сай оқу, тәрбие ісін ұйымдастыруӘдістемелік бірлестік пен маманды мұғалімдер нұсқаулықты оқу бағдарламасымен сабақтастыра

оқып, зерттейді.Бастауыш, орта, аға сынып ұстаздары оқу менежерімен бірлесе отырып, нұсқаулықты қалай

қолдану туралы талқылау ұйымдастырады. Талқылауда төмендегі мәселелер ескерілуі керек: y Мектептің аусымдық жағдайы; y Бір мұғалімге тиесілі оқушының орташа саны; y Сынып, кабинет, лабораторияның жеткіліктілігі; y Сабаққа қажетті құрал-жабдық, құрылғылардың жеткіліктілігі, қанымдалуы; y Маманды мұғалімдердің жеткіліктілігі, ынтымақтастығы;

Телесабақ мұғалім негізде (орталықты) жүрілгендіктен, мұғалім сыныпта жүрілетін әрбір сабағын шәкірт негізді сабақ түрінде ұйымдастыруға жақсы әзірлік жасауы керек.

Мектеп әкімшілігі алдыңғы сыныпта оқытылуға тиісті сабақ мазмұнын қайталауға берілген уақытта (қыркүйек айында) сабақты тек сыныпта ғана емес, сыныптан тыс түрде де ұйымдастырып, жүргізуге мүмкіндік жасауы керек.

Сонымен қатар, маманды мұғалімдер бірлесе отырып, оқу, тәрбие ісінің жүрілуіне қолдау көрсетеді.

Мұғалімдер оқыту, тәрбие беру ісінен қалыс қалып, алшақтамайтындай менежмент қолданылуы керек.

1 Сыныпта үйретілетін және үй тапсырмасын орындауға тиесілі барлық сағат, күндік, апталық сағатқа бөліну үлгісі

54


Төтенше жағдайға байланысты нұсқаулықты жүзеге асыру мақсатында оқу менежері уақытша сабақ кестесін жасап, ұстануына болады.

Үш. Диагноз нәтижесіне негіздей отырып, мектеп әкімшілігі мен ұстаздардың әрі қарай жүзеге асыратын оқу, тәрбие ісінің мазмұны, әдістемесі

Бағдарламаны жүзеге асыруда оқушының даму ерекшелігін ескеруНұсқаулықта берілген рубрика үлгілерін пайдалана отырып, оқушылардың тапсырмаларды

орындау үлгерімінің айырмашылықтарын, мәселен, таған біліктерінің ерекшелігі, білім, білік игеру деңгейі, оқу, үйрену дағдысы, физиологиялық даму ерекшелігі қатарлыларды ескере отырып, олардың дамуын қолдап, көмектесу қажет. Мұнда:

Мектеп әкімшілігі мен мұғалімдердің ынтымақтастық ісінде ескеретін жағдайлар: y Оқушылардың біліміне сараптама, диагнозды мұғалімдер бірлесе жасайтын менежментті

болу; y Диагноз жасауға қатысты ақпарат қорын жасау және нәтижесіне сараптама жасау үшін

мұғалімдердің бірге жұмыстауларына әрі уақытты ұтымды пайдалануларына мүмкіндік тудыру (сараптама жасалатын оқушылардың аттарын қайта-қайта жазбау);

y Мұғалімдер мүмкіндік болған кезде (сабағы жоқ сағатта) басқа мұғалімдердің сабағына, үйретуіне қолдау көрсететіндей менежмент қолдану;

y Сабаққа қатысты құрал-жабдықтарды бірге әзірлеу, құрал-жабдықтардың біріккен қорын жасау менежментін жүзеге асыру;

y Мұғалімдердің тараулық бағалау тапсырмаларының қорын бірлесе жасауларына мүмкіндік тудыру;

y Телесабақтарды көруге мүмкіндігі болмаған малшы балаларына оқу жылы бойында арнайы қолдау көрсетуде жатақхана мұғалімімен және ата-аналармен ынтымақта, бірге жұмыстау;

y Жатақханада тұратын балаларға арналған дамыту шараларына мұғалімдерді тұрақты қатыстыру менежментін жүзеге асыру;

y Мұғалімдер мен ата-аналар арасындағы ынтымақтастықты туындаған жағдайларға байланысты арнайы қарастырып, нұсқаулықта көрсетілген іс-шараларды жүзеге асыруға мүмкіндік жасау қатарлылар болмақ.

Мұғалімдер мен ата-аналар арасындағы ынтымақтастық шараларына қатысты ескеретін жағдайлар:

2019-2020 оқу жылының соңғы жартысында үйретілуге тиісті білім мазмұны телесабақ арқылы берілгенде, ата-аналар мен қамқоршылардың қолдау, көмегі аса зор болды. Олар балалардың оқып, үйренуі мен дамуына көп қолдау көрсетті. Ата-аналар мен қамқоршылардың бұл істе жинақтаған оң тәжірибесіне сүйене отырып, оқушылардың әрі қарайғы оқу дағдысына, білім, білік игеру әрекетіне жанұя, көпшіліктің қатысуына, мектеп пен мұғалімдермен ынтымақта жұмыстауына мүмкіндік жасалады.

Әлемді жайлаған індет ата-аналарға балаларының білім алуын, дамуын қолдау, мектеппен, ұстаздармен қарым-қатынаста болу қатарлы көптеген сынақтар тудырды. Ата-аналар балаларының білімі мен дамуына отбасында қаншалықты қолдау көрсетіп, көмектесе алатындықтарына қорытынды жасады. Сондай-ақ, білім мазмұны мен үйрету әдістемесіне ерекше көңіл бөліп, аталмыш пән бойынша баласының не білетіндігі, не үйреніп, не істей алатындығы туралы білетін болды. Десе де, оларға белгілі дәрежеде ауыртпалық түскенін ескеріп, әрі қарай балалардың дамуын, білімін күнделікті қолдайтын тиісті ақпарат, әдістемелермен қамтамасыз етуде мұғалімдердің атқаратын міндеті анық, айқын болған бүгінгі таңда бізге ынтымақтастығымызды кәсіби деңгейде көрсету қажеттілігі туып отыр. Ол үшін:

y Оқушылардың білім деңгейіне сараптама қалай жасалғандығы, олардың таған білім, біліктерінің деңгейі, оқу дағдыларының ерекшеліктерінің қандай екендіктері жайлы ақпараттармен қамтамасыз ету;

y Мұғалімдер бірлесе отырып, сараптама нәтижесіне қарай ата-ана балаға отбасында қандай көмек, қолдау көрсетуге болатындығы туралы кеңес беру;

y Сараптама нәтижесіне негіздей отырып, қазіргі сабақ бұрынғысынан несімен ерекшеленетіндігі (оқушының да, мұғалімнің де жүктемесі белгілі дәрежеде артқан) туралы ақпараттарды таныстырып, ата-аналар тарапынан қолдау, көмек алу;

y Жаңа оқу жылы бастала сала, сараптама нәтижесі шыққан соң, ата-аналар жиналысын ұйымдастырған жөн. Бір айдан кейін оқушы дамуында қандай ілгерлеушілік болғандығын

таныстыру мақсатында ата-аналар жиналысын қайта істеу керек.

55


БЕС. МҰҒАЛІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН ҚОСЫМША АҚПАРАТТАР

I. Оқушының жетістігін бағалау түрлері

Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау оқу үдерісінің маңызды да салмақты бөлігі болып табылады. Мұғалім үшін шәкіртінің алған білімін бағалау аса маңызды. Өйткені кез келген оқушы алған бағасының әділ болғанын қалайды. Баға арқылы бала өзі туралы ойын реттеп, сыныптағы беделін нығайтады. Сондықтан мұғалім баға қоюға өте мұқият болуы керек. Оқушылардың оқу жетістіктерін дұрыс бағаламаудың салдарынан, бала санасына жазылмас жара салатын жағдайлар да кездесіп жатады. Сондықтан да бағалау мұғалімнен жауапкершілік пен сенімді талап етеді. Бағалау ұтымды, әділ болса, оқушының талпынысына, қызығушылығына жол ашады.

Сонымен қатар, оқушының өзін-өзі және өзгелерді бағалап үйренуі де маңызды. Өзін және өзгелерді бағалауға дағдыланған оқушы өзін еркін ұстап, ойын дәл жеткізе алатын, сыни тұрғыдан ойлай алатын, тұжырым жасай білетін, көшбасшы бола алатындай біліктерді қалыптастырады. Ең маңыздысы оқушылар өз іс-әрекетін, сыныптастарының, құрбы-құрдастарының іс-әрекеттерін, жетістіктерін бағалауды және жауапкершілікті үйренеді.

Оқушылардың сабаққа даярлығының, қабілетінің көрінісі бағамен есептеледі. Бағалауды өткізу үшін оқушылардың нені білетіндігін және не істей алатындығын, сонымен қатар, олар қандай қиындықтармен кездесуі мүмкін екендігін анықтау қажет. Қарапайым түсіндірсек, мұғалім оқушыны оқыту үшін бағалайды және оқуды бағалайды. Оқытуды бағалаудың мақсаты оқушы қазіргі уақытта не оқып білгенін жинақтау болып табылады. Ал оқыту үшін бағалау - бұл білім алушылар өздерінің оқудың қандай сатысында тұрғанын, қандай бағытта даму керек және қажетті деңгейге қалай жету керек екендігін анықтау. Бағалаудың бұл түрі мұғалімдерге сыныптағы оқушылардың үлгерімін бақылап отыруға мүмкіндік береді.

Оқыту үшін бағалау арқылы бала өз жұмысын ғана емес, басқаның жұмысын саралап, талдап, бағалай алады. Ең бастысы, алдағы жұмысының бағытын анықтай алады. Оқушының жұмысын өлшемдер арқылы бағалау нәтижесін жақсартуға, не істеу керектігін түсінуге мүмкіндік берсе, жетістігі үшін мадақтап, қолдау көрсету бойына сенім ұялатады.

Мұғалімнің қызметінде оқушының жетістіктерін тиімді бағалауды жоспарлауда бағалаудың мақсатын білу қаншалықты маңызды болса, оның жеке түрлерін білу соншалықты маңызды. Осы өлшемдер бойынша бағалау мынандай үш түрге бөлінеді:

y Диагностикалық бағалау (гарааны үнэлгээ); y Қалыптастырушы бағалау (явцын үнэлгээ), бағалаудың бұл түрін формативтік, ағымдық

бағалау деп те атайды. y Жинақтаушы бағалау (үр дүнгийн үнэлгээ), суммативтік бағалау деп те аталады.

1. Диагностикалық бағалау

Оқушының білім, іс-әрекет, дағдысы мен құзіреттілігінің қалыптасуының алғашқы деңгейін анықтау. Диагностикалық бағалау әдетте оқу жылының басында немесе бір тақырыпты, тарауды оқытудың алғашқы сабағында жүргізіледі. Бағалаудың бұл түрі оқушыға да, мұғалімге де қазіргі жағдай мен талаптар туралы дұрыс көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді. Диагностикалық бағалаудың қажеттілігі мыналар арқылы анықталады:

y оқушылардың даярлық деңгейінің әр түрлілігі; y оқыту мазмұнын тізбектей, ретімен қалыптастыру; y оқушының білім алу процесі мен оқытуға таяу арада қажет болатын даму талаптары мен

мүмкіндіктерін көре білу қажеттілігі.

56


Диагностикалық бағалаудың мақсаты пән бойынша тақырыпты немесе тарауды оқуды бастарда, оқытудың мақсатына қатысты оқушының алатын орны туралы ақпарат алу болып табылады. Диагностикалық бағалау мұғалімге оқушының сұранысы бойынша оқу жоспарын өзгертуге немесе алдағы уақытта оқып-үйренуде туындайтын қиындықтарды жеңуді болжауға көмектеседі.

Тапсырмалардың орындалуына талдау жасау үлгісі

(4-сыныптың “Ана тілі” пәнінің бағалау тапсырмалары бойынша)

Біліктер Тыңдалым, айтылым ОқылымЖазылым,түйінді білік

Барл

ық

ұпай

Тапсырмалар

Мәт

інні

ң та

қыры

бын

ан

ықт

ау

Оқи

ғала

р ре

тін

аны

қтау

Тіре

к сө

здер

дің

көм

егім

ен

екеу

ара

әңгім

е құ

раст

ыры

п ай

ту

Сұр

аққа

жау

ап б

еру,

сұр

ақ

қою

Маз

мұн

ын

жүй

елі б

аянд

ау

Көпт

ік ж

алға

улы

сөз

дерд

і ан

ықт

ау, қ

осы

мш

алар

ды

оры

нды

қол

дану

Сөй

лем

түр

лері

н аж

ыра

ту,

тыны

с бе

лгіл

ерін

дұр

ыс

жаз

у

Оқушылырдың аты жөні, ұпайы 1 1 2 4 2 1 3 14

Оқушы 1Оқушы 2Оқушы 3Оқушы 4

...Жоғары деңгейОрташа деңгейТөмен деңгей

Диагностикалық бағалаудың бірінші қадамы – оқушының бір тақырыпты, бөлімді оқығанға дейінгі жинақтаған білім қорына немесе дағдысы мен құзіреттілігінің деңгейіне сүйеніп, оның білім алу деңгейін алдын ала сараптау. Бұл жұмыс мұғалімге жаңа тақырыптың қай бөлігінде оқушыға қиындық туындайтынын анықтауға және бұл қиындықтарды болдырмау қадамдарын жоспарлауға көмектеседі.

Диагностикалық бағалаудың екінші қадамы – жаңа тақырып бойынша оқушының білімін, іс-әрекеті мен дағдысын, құзіреттілігін тексеру болып табылады. Мұғалім тестілеуді тақырыпты оқудың соңында жүргізіп, оқушы өтілген тақырыпты қаншалықты дұрыс қабылдағанын, құзіреттіліктерді меңгеру дәрежесі туралы ақпараттар алады.

2. Қалыптастырушы бағалау

Оқушының жетістіктерін бағалауда оқытудың «кері тартпа» жақтарын жоятын, оқу үрдісінде жекелей оқытуға ықпал ететін оқушының өздігінен оқуы мен оқуға деген ынтасын арттыруға әсерін тигізетін бағалаудың бірі қалыптастырушы (формативтік) бағалау, сонымен қатар оны оқытуды жақсарту үшін бағалау (ағымдық) деп те атауға болады.

Бағалаудың бұл түрі – оқушының білім алуын үнемі бақылап отыратын мақсатқа бағытталған үзіліссіз әрекет. Қалыптастырушы бағалаудың мақсаты оқу процесі барысында оқушы мен

57


мұғалімнің іс-әрекетіне түзетулер енгізу болып табылады. Түзетулер енгізу - білім алу нәтижесін жақсарту үшін мұғалімнің немесе оның оқушылармен бірігіп жаңа мәселелерді ұсынуы. Бұл бағалау мұғалімге оқушылардың оқуда мақсатқа жету процесін қадағалап отыруға мүмкіндік береді және оқу процесіне дер кезінде өзгертулер мен түзетулер енгізуге, ал оқушыға өзінің білім алуында жоғары дәрежедегі жауапкершілікті сезінуіне көмектеседі.

Қалыптастырушы бағалаудың ерекшеліктері: y Күнделікті тәжірибеде қолданылады (сабақ сайын, күнделікті). y Оқушыға да, мұғалімге де қолайлы түрде пайдаланылады.

Қалыптастырушы бағалау ретінде рубриканы кеңінен қолдануға болады.Рубрика дегеніміз белгілі бір тапсырманың немесе оқу әрекетінің орындалуы бойынша

бағалау талаптарының жинағы. Ол – бағалау талаптарына сәйкес оқу жетістігінің деңгейлерін анықтайтын бағалау құралы. Ондағы бағалау талаптары оқытудың міндеттерімен анықталады. Ал, талап көрсеткіштері әр талап бойынша оқушы жетістіктерінің деңгейін көрсетеді.

Рубриканың маңыздылығы – бағалау сыртқы әсерсіз, әділетті болатындығында. Сондықтан бағалау әрекетіне рубриканы қолданудың мынадай артықшылықтары бар:

y Бағалау өлшемі анық, нақты. y Бағалау себебі түсінікті болғандықтан, әділ бағаланады. y Әркімнің өзін-өзі бағалауына мүмкіндік бар. y Оқушының қатысу белсенділігін, ынтасын арттырады. y Бағалауға аз уақыт жұмсалады.

Рубрика кесте түрінде беріледі және кестенің тік торкөздеріне сапа деңгейі, көлделең торкөздерге талаптар жазылады. Кейбір жағдайларда керісінше, орындарын ауыстырып беруге болады. Сапа деңгейі мен талаптарды кестеге қалай орналастыру - мұғалімнің өз қалауы.

Рубрика жасаудың мынадай қадамдары бар:1. Берілетін тапсырманың мақсатын анықтау (қандай білім, білік, құндылықтарды

бағаламақпыз?);2. Бағалау талаптарын анықтау;3. Тапсырмалардың орындалуын деңгейге бөліп, жіктеу (3-5 деңгейлі болса жақсы, орындау

деңгейіне сай ұпай беруге де болады);4. Талап көрсеткіштеріндегі деңгейаралық айырмашылықтарды жақсы анықтау;

Рубрика жасауда төмендегі жағдайларды ескерген жөн. y Параллель топтарға сабақ үйрететін мұғалімдер талап көрсеткіштерін бірге әзірлейді. y Оқушылармен бірге жасауға болады. y Мұғалім оқушыларды бағалаудың деңгейі мен талаптарын және берілген

тапсырмалардың мөлшеріне сәйкес оқушыны қандай талаптар бойынша бағалау қажет екендігін анықтайды. Бағалау көрсеткіштерін алдын ала анықтап алу мұғалімнің уақытты ұтымды пайдалануымен қатар, бағалаудың нақты болуына көмегін тигізеді.

y Рубрика оқушыларға сабақ басталардан бұрын таныстырылады. Өйткені ол оқушылардың алатын білімдерінің ауқымы болып табылады.

y Мұғалім сөз немесе басқадай белгілеу түрлерін /дұрыстау белгісі, дөңгелектеу тағы басқа шартты белгілер/ пайдалана отырып, рубриканың барлық көрсеткішін деңгейлестіреді. Әр көрсеткішке ұпай беру уақытты алу, барлық мәтінді қайталап оқу сияқты қиындық тудыратындықтан, сөз немесе басқа шартты белгілеу түрлерін пайдалану оңай болады.

Рубриканың қайбір бөлігінде қиыншылық туындаса, мұғалім сол бөліктің жасалу әдістемесіне баса назар аударғаны жөн.

58


Рубриканың екі түрі бар: y Аналитикалық (сараптау) рубрика y Холистикалық (бір жақты) рубрика

Аналитикалық рубриканың ерекшелігі: y Оқушының артықшылықтары мен осал тұстарын анықтап, айқындап береді. y Оқушыға және мұғалімге игеру, игерту барысы жайлы ағымдық ақпарат береді. y Көп уақыт кетеді.

Оқу білігін бағалауға арналған аналитикалық рубрика кестесі

Ауқымы I деңгей II деңгей III деңгей IV деңгей

Дұрыс оқуСөз тіркестерімен оқуСезініп оқуЖылдам оқу (1 минутта оқыған сөз саны)

Холистикалық рубриканың ерекшелігі:

y Оқушының артықшылықтары мен осал тұстары туралы анықтап, нақтылауға бағытталмайды.

y Орындауға жалпылама ұпай беріледі. y Уақыт сәл аз жұмсалады.

Оқу білігін бағалауға арналған холистикалық рубрика кестесі

Ұпай Талаптар4321

Бұл бағалауда әрбір оқушының жеке жетістіктері басқа оқушылармен салыстырылмайды, оқу нәтижесі әкімшіліктік қорытынды ретінде қарастырылмайды. Бағалаудың бұл түрінің қалыптастырушы болып аталатындығы бағаның нақты бір оқушыға, оның білім мазмұнын меңгерудегі кемшіліктерін анықтауға, оның орнын барынша тиімді толықтыруға бағытталған. Оқушы өзін бақылап, өзінің әрекет тәсілдерін таңдайды, нәтижелерін өзі бағалайды, оны мұғалім жалғастырады. Осылайша бала мақсат қоя білу, күтілетін нәтижені жоспарлау, оны бақылау тәжірибесін жинақтау арқылы өзінің түйінді біліктерін қалыптастырады.

Сондай-ақ, қалыптастырушы бағалаудың негізі мотивация (ынталандыру) және белсенді оқыту әдістері болып табылады. Және бағалаудың оқу процесінде атқаратын үш қызметі бар, оның негізгісі - дамытушылық қызметі. Оны бағалаудың басқа түрлерімен салыстыру арқылы айқын көре аламыз. Мәселен, диагностикалық бағалау - әрекеттің бастапқы, түпкі деңгейін анықтайды. Ал, қорытынды, яғни жинақтаушы бағалау - әрекеттің соңғы деңгейін анықтайды. Қалыптастырушы бағалаудың қызметі оқу процесі кезінде ауыспалы жағдайларды басқарып отырудан, мақсатқа жету әрекетін қамтамасыз етуден, бұл әрекетке бақылау жасаудан және қажет кезінде оқу процесін өзгертуден тұрады.

3. Жиынтық бағалау

Мұғалімдерге, білім алушылар мен ата-аналарға ұсыну үшін оқу бағдарламасындағы бөлім/ортақ тақырыптар бойынша ұпай, баға қою арқылы белгілі бір оқу кезеңі (тоқсан / жарты жыл, оқу

59


жылы, орта білім беру деңгейі) аяқталғанда өткізіледі. Бұл белгілі бір кезеңде оқу бағдарламасы мазмұнын меңгеру деңгейін анықтауға, тіркеуге мүмкіндік береді. Қалыптастырушы және жиынтық бағалау нәтижелерін мұғалімдер оқу үдерісін жоспарлау, өзінің оқыту тәжірибесін жетілдіру үшін қолданады.

Жиынтық бағалау белгілі бір оқу кезеңінде оқу бағдарламасының мазмұнын меңгеру деңгейін тіркеу, анықтау үшін жүргізіледі. Тіркеу үдерісі кезінде оқу бағдарламасының мазмұнына сәйкес білім алушылардың білімін, дағдысын көрсететін дәлелдерді жинау жүзеге асырылады. Жиынтық бағалау тоқсан барысында (бөлім/ортақ тақырыптар бойынша жиынтық бағалау), тоқсан соңында (тоқсандық жиынтық бағалау) және білім беру деңгейін аяқтағанда (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта) жүргізіледі.

Жиынтық бағалау бойынша ұпай / деңгей / баға туралы шешімді мұғалім бағалау көрсеткіштеріне сәйкес қолданады. Сонымен бірге мұғалімге әр білім алушының жұмысы бойынша дұрыс шешім қабылдауы үшін қадамдар немесе ұпай қою кестелері көмектеседі.

Мұғалім бағалаудың қай түрінде де төмендегі жағдайларды ескергені абзал: y Оқушының үлгерімін келесі оқушының үлгерімімен салыстыруға болмайды. Бұл оқушының

екпінділігі мен ынтасын төмендетіп, жетістігі төмен оқушыға жан-жақты кері әсер етеді және жетістігі жоғары оқушы болуға ұмтылуға мүмкіндік бермейді.

y Оқушының өзінің алдыңғы үлгерімін кейінгі үлгерімімен салыстырып, ілгерлеушілігін немесе осал қырын түсіндіріп, олқылығын толтыру үшін бірлесе жұмыстау;

y Өзін-өзі бағалап үйренуіне көмектесу; y «Мен нені білмеймін? Нені білуім қажет? Қалай білім аламын?» деген сұрақтар бойынша

өз бетінше ізденіп, талаптануына мүмкіндік жасау; y Бағаның сыртқы түріне мән бермей, ішкі мәнін түсіну арқылы жетістікке жету қажет

екендігін түсіндіру, яғни оқушыны өз қателігінен сабақ ала отырып, түсінген тұрғыда оқуға, сапаға баса назар аударуға дағдыландыру;

y Бағалаудан болып, оқушының көңіліне қаяу түспейтіндей, әділ болу; y Бағалау оқушыны басқару мақсатында қолданылатын «психологиялық құрал» болмауы

керек;

II. Бастауыш сынып оқушыларының физиологиялық ерекшелігі

Бойының ұзындығы: 4-7 жас баланың қарқынды өсуінің екінші кезеңі болып саналады және бойы жыл сайын 5-7 см өседі.

Салмағы: Қыз балалардың салмағы жылына 6-7 жасында 2 кг, 7-8 жасында 3-4 кг, 8-9 жасында 3 кг, 9-10 жасында 3 кг-мен артады, ал ұл балалардың дене салмағы 6-7 жасында 2 кг, 7-8 жасында 3-4 кг, 8-9 жасында 2 кг, 9-10 жасында 2 кг-ға артады.

Кеуде шеңбері: жылына 1.4–2.9 см-ге өседі. 6-8 жасқа дейінгі қарқынды өсу кезеңінде 2.2–2.9 см-ге артса, 8-11 жаста кеуде шеңберінің өсу қарқыны сәл баяулап, 1.4-1.9 см-ге артады.

Бұлшындары: Бұлшындарының күш-қуаты біршама артқанымен, алақан, саусақтың кішкентай бұлшындары аса жетіле қоймайды, жылына 1–2 кг қосылады. Оң қолының қысып ұстау шыдамы сол жақ қолының шыдамынан 1-2 кг артық болады.

Жеті жасында өкпе жасушаларының түрлену процесі негізінде аяқталып, тыныс алуы тереңдеп, саны азаяды. 6-7 жастағылар 1 минутта 20-22 рет дем алады. 8-11 жаста өкпе жасушаларының өсуі жалғасып, тыныс алу тереңдігі, тыныс сыйымдылығы артып, 1 минутта 18-20 рет тыныс ала алады. 6 жастағы қыз балалардың өкпесінің тыныс алу жиілігінің қалыпты көрсеткіші 136 л/мин, ұл балаларда 138 л/мин болса, 10 жастағы қыз балаларда 218 л/мин, ұлдарда 238 л/мин болып артады.

60


Жүгіру жылдамдығы: 30 метрге жүгіру көрсеткіші артады. 8 жастағы қыз балалардың физиологиялық дамуы ұл балалардан алда болғанымен, бастауыш сыныпта ұлдар қыздардан жылдам болады.

Қол қуаты: Төменгі сыныпта балалардың қол бұлшындарының қуаты осал болады. Жазу, сызу, бояу әрекеттерінің әсерімен алақан, саусақ бұлшындары шынығады.

Аяқ қуаты: Аяқ қуаты қол қуатына қарағанда әлдеқайда жылдам дамиды. Аяқтың тіреу қуаты баланың жасы өскен сайын жақсарады. Бұл олардың күні бойы жүру, жүгіру, секіру, ыршу әрекеттерін тынымсыз істейтіндіктеріне байланысты. Бастауыш сыныпта қай жаста болса да, қыз балалардың бойы ұзын болады, бірақ ұзындыққа секіруде ұл балалар артық болады. Әсіресе, 10 жаста ұлдардың ұзындыққа секіру көрсеткіші қыздардан орта есеппен 20 см артық болады.

Күш-қуат, ширақтық: Баланың кеңістікті жобалау арқылы өз қозғалысын басқаруы, тез, жылдам қозғалу біліктілігі төменгі сыныптардан бастап қарқынды дами бастайды. Әсіресе, бейімділік пен ептілікті қажет ететін қимыл-қозғалыс білігінің даму негізі төменгі сыныптарда қалыптаса бастайды.

Төзімділік: Баланың тыныс алу, жүрек, қан тамырлары жүйесінің іс-қызметіне байланысты, бір жаттығуды ұзақ қайталау шыдамы нашар болады. Әсіресе, қыз балаларда 10 жасында, ұлдарда 8 жасында төзімділік көрсеткіштері біршама артатындығы байқалады. 300 және 500 м қашықтыққа жылдам жүгіруде төменгі сыныпта ұл балалар қыздардан артық болады.

Балаларға жаңадан білім, білік, дағдыларды игертуде жаттығу, қозғалыс түрлерін үнемі араластырып, үйлестіріп отыру алдыңғы білім, білік, дағдыларын жаңғыртып, пысықтауда маңызды міндет атқарады. Сондықтан күнделікті сабақта төмендегі әрекеттерді әдетке айналдырған жөн.

y Барлық баланың физиологиялық даму көрсеткіштерін анықтап, телесабақтардың мазмұнымен сабақтастыра отырып сараптама жасау;

y Балаларға сабақтың басында қарапайым жаттығу, қимыл-қозғалыстар жасату; y Жаттығуда жүру, жүгіру, секіру – бәрі аралас болу; y Екпінмен секіру жаттығуы қатарлы жаттығуларды орындату арқылы аяқтың қуатын

арттыру (жас ерекшелігін ескеру); y Баланың шымырлылығын дамытатын тартылу жаттығуларын жас ерекшеліктеріне сәйкес

жасату; y Баланың қозғалыс ептілігін, күш-қуатын дамытуда қозғалысты ойындар, доп лақтыру

қимылдарын жастарына сәйкес қолдану; y Бұл жастағы балалар жүгіріп, секіргенді жақсы көретіндіктен, оларды сыртта, алаңда

жарыстыру, жақын қашықтықта жүгірту қатарлы қимыл-қозғалыстарды жастарына сәйкес орындату (жылдамдық сапасын арттыру үшін);

y 2-5 минуттық жеңіл жүру, жүгіру, музыка ырғағына сәйкесетін жаттығу, қозғалыстарды үнемі орындатудың төзімділік қасиетін арттыруда маңызы зор.

Күзде мектеп тарапынан сабақтан тыс жүрілетін жоспарлы жұмыстардың барлығын спорттық жарыс түрінде ұйымдастыру, эстафета, көңілді ойындар арқылы балалардың жүктемесін жеңілдетуге назар аударған дұрыс.

Балалар сыныпта отырып сабақ оқымағалы өте ұзақ уақыт болғандықтан, сабаққа құлықсыз болулары мүмкін. Сондықтан көңілді, шаршатпай, үзіліс жасата отырып, бір жолда бірнеше әрекетті қатар жүзеге асыратындай денешынықтыру сабағын ұйымдастыру нәтижелі болары сөзсіз.

61


III. Оқыту үдерісінде баланың өзіндік ерекшелігін ескеру

Оқыту, дамыту әрекетін баланың жасы, физиологиялық, психологиялық өзгешеліктері, оқу, үйрену әдіс-тәсілдерін игеруі қатарлы өзіндік ерекшеліктеріне сүйене отырып жүргізу оқыту, дамыту әрекетінің нәтижесін арттырудың тиімді жолы болып саналады. Сондықтан, ұстаздарға көмек болсын деген ниетпен бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты кейбір ақпараттарды ұсынып отырмыз.

6-10 жастағы балалар мектепке кірген соң, қарым-қатынас, байланыс ауқымы кеңейіп, басқалармен достасуы, физиологиялық, танымдық біліктілігі шыңдалып, тұлғалық, дербестік мүмкіндігі артады және оқу, үйрену әрекеті басым бола бастайды. Бұл балалық шақтың орта кезеңі болып есептеледі.

Бұл жастағы балалардың дүниетанымы нақтылық сипатқа ие. Әйгілі психолог Ж.Пиаженің айтуынша бұл кезең - «сананың нақты, деректі әрекет» кезеңі. Өйткені бұл жастағылар ойлаған нәрселерін деректі түрде сезінеді. Демек, бұл жастағылардың ерекшелігі – шынайылылығы. Баланың жасы үлкейген сайын, дүниетанымында дерексіз түрде ойлау, елестету пайда бола бастайды. Баланың танымдық дамуында адамдар арасындағы қатынас пен оқып-үйрену маңызды міндет атқарады. Сондықтан бұл жастағы балалардың дүниетанымының дамуына ата-аналар мен мұғалімдер ерекше ықпал етеді. Баланың ақыл-ойының қалыптасуы артып, сөздің көп мағынасын, ауыспалы мағынасы мен жуық мағыналарын білетін болады. 6-12 жастан баланың ақыл-ойының қалыптасуы жеделдеп, сөздің көп мағынасын жақсы түсінетін болады. Бұл олардың дерексіз ойлауына, оқу, үйрену әрекетіне байланысты.

Төменгі сынып оқушылары затты, нәрсені өзіне қалай көрініп, сезіліп тұрғаны бойынша санамалап, жай сөйлемдермен айтуға тырысады, ал жастары үлкейген сайын қорытындылап, құрмалас сөйлемдермен айтуы артады.

Баланың қарапайым заттар мен ұғымдарды сыртқы пішіні, бейнесі, түрі, түсі деген сияқты сипаттарына қарай салыстыра отырып, топтарға бөліп, жіктеу әрекетін жас ерекшеліктеріне сәйкес сабақ әлементтеріне енгізу үлгісі:

y Қарапайым заттар, сөз, атауларды ұқсас сипаттарына қарай топтау; y Қандай бір затты, ұғымды ұқсастығына қарай жіктеу; y 8-9 жастағыларға қандайбір затты пішін, бейне арқылы белгілеп, топтау; y 9-10 жастағыларға затты белгілі бір қасиетіне, сипатына қарай топтау әрекеттерін

орындаттыруға болады. (мысалы: балалардың киттің қасиеттеріне сүйене отырып, оның сүтқоректі екендігін дәлелдеуі себеп пен салдарды елестетіп, дерексіз ойлай алуын көрсетеді деген сөз).

y Балаға өзі орындап отырған жаттығу, тапсырманың орындалуын ретімен түсіндіру, себеп-салдарын өз ойымен жеткізу әрекеттерін үнемі істету; Мұндай жағдайда мұғалім себеп-салдарды түсіндіру ретінің үлгісін өзі әзірлеп беруі керек. Мұғалім әзірлеп берген бұл үлгі ауызша немесе жазбаша үлгі жай, қысқа сөйлемдер арқылы берілу, балаларға таныс сөздерден құралған болуы, бейтаныс сөздерді түсіндіріп беруі, түсінгендерін қайталап сұрау, ретті болуы керек.

y Баланың істеп отырған немесе істеген әрекеті, көріп тұрған заты туралы әңгімелеп айтуы: мысалы, 6-7 жастағы баланың берілген пішіндегі алғашқы және кейінгі бейне, оларды байланыстырушы түстер деген сияқтыларды рет-ретімен баяндап айта алуы заттар мен ұғымдардың мәнін, олардың өзара байланысын, ретін түсіну білігін дамытумен қатар, ой-пікірін ретті жеткізу білігін шыңдайтын қарапайым тәсіл болып табылады.

y Мұғалім тарапынан балалармен еркін қатынасу, бірге жұмыстау әрекеттерін сабақ жоспарына енгізу;

y Үй тапсырмасы бала қиналмайтындай әрі ата-анасы, қамқоршылары баламен бірге орындай алатындай, көп түсіндіруді қажет етпейтіндей, жеңіл болғаны жөн. Мысалы: баламен бірге түрлі бейне, суреттер құрастыру, бір-бірінен айырмашылықтарын табу сияқты ойындар ойнау, жастарына сай ертегі, әңгімелер оқып беру, оның мазмұны, мән-

62


мағынасы жайлы әңгімелесу, балаға айтқызу, бояуға арналған кітапшаларды бояу, сұлба сызық бойынша тапсырмалар орындау;

y Баланы ынталандырудың түрлі тәсілдерін қолдану және жастары үлкейген сайын ынталандыру мейілінше нақты, деректі болу керек екендігін ескеру;

y Дерексіз мәндегі сөздер, сын есімдер, жуық және көп мағыналы сөздердің мағынасын түсіндіру; мәтінде қандай мағынада қолданылып тұрғанын дұрыс анықтау, талқылау қатарлы баланың сөздік қорын арттыру мақсатындағы әрекеттерді жиі ұйымдастыру;

y Баланың ой-пікірін тұтас сөйлеммен толық жеткізуіне қолдау көрсету үшін мұғалім жетекші сұрақтарды алдын ала жоспарлау, ойланып жауап беруін қадағалау;

y Сабақты бала өзін дене ұстап, ыңғайсызданбай, емін-еркін сезінетіндей етіп ұйымдастыру. Ол үшін сабақта ойын түрлерін, техникалық құралдар мен нақты заттарды көп қолдану (асық, кішкентай ойыншықтар пайдалануға болады);

y Өзінің ой-пікірін нақты, түсінікті, басқаларға естілетіндей анық жеткізіп үйренуіне көмектесу;

6-10 жастағы бала өзінің басқалардан өзіндік айырмашылығы бар адам екенін сезінеді, өзінің күш-қуатына сенеді. Және бұл кезеңде басқалардың көңіл күйін ұғу, басқаның орнына өзін қойып көріп, түсіну біліктері дамиды. Дос-жаран, құрбы-құрдас, ата-анасымен ашық-жарқын, белсенді қатынасады, мұғалімі мен ата-анасының ақыл-кеңес, тапсырмаларын орындайды. Ереже, тәртіптің маңызын түсініп, оны жақсы ұстанады. Олардың қоғамдасуына, дамуына ата-аналарының оң көзқарасы, баласымен жылы қарым-қатынасы жақсы ықпал етеді.

Мұғалім сабақты бала басқаны тыңдап, құрметтейтіндей, білмегенін мұғалімінен, достарынан сұрап, көмек алатындай, психологиялық тұрғыдан жайлы ауан қалыптастырып, бір-бірімен пікір алмасып, ой бөлісетіндей етіп ұйымдастырады. Сондай-ақ, балалар ынтымақта, бірге жұмыстайтындай мүмкіндік тудыру, өзіне-өзі сенімді болуын қолдау үшін, өзіне лайықты жаттығу, тапсырмалар орындату арқылы өзінің табыс, жетістігін сезіндіруді ескерген жөн.

VI. Бірінші сыныптың “Дайындық” оқу бағдарламасына шолу

Оқушының мектеп ортасы мен оқу әрекеттеріне бейімделуіне, оқуға деген қызығушылығы мен ынта-жігерінің оянуына, оқу, жазуға үйренуіне қолдау көрсету мақсатында 3 апта “Дайындық” оқу бағдарламасы іске асырылады. Бұл бағдарламаның мазмұны:

Өзі ойын білдіру, басқалармен қарым-қатынас жасау: y Өзін таныстыру, көрген-білгенін айту; y Сәлемдесу, басқаны құрметтеу, рұқсат сұрау, алғыс айту, көмектесу, көмек сұрауға

байланысты сөздерді қолданып, әдепті, кішіпейіл болу; y Мектеп, сынып ішімен танысу (мектеп, сынып, асхана, спорт зал, кітапхана, мектеп

ауласы, әжетхана т.б); y Мектеп айналасындағы, сыныптағы заттар, оқу құралдарын атау, дұрыс пайдалану; y Ойын ережесін ұстану, бірге ойнау, бірігіп жұмыстау; y Мұғалімнің және жолдастарының сөзін тыңдай білу, түсіну, өз ойын жеткізу.

Дүниетанымы: y Ертегі, әңгімені тыңдап, мазмұнын айту, тақпақ, жаңылтпаштар айту, жұмбақ айту, шешу; y Суретке қарап әңгімелесу, суретті оқиға реті бойынша орналастыру; y Сурет салу, бояу, әшекейлеу; y Қоршаған орта, табиғаттағы дыбыстарды тыңдау, оларды ажырату, ән айту; y Заттарды бақылау, атау, санау, салыстыру, олар жайлы әңгімелеу; y Таныс тақырып аясында сұрақ қою, жауап алу;

63


Денсаулық, қозғалыс, ширақтығын дамыту: y Дене шынықтыру жаттығуларын жасау, ойындар ойнау; y Ұстау, бүктеу, жапсыру, қию, сызу, бояу арқылы ептілікке, икемділікке үйрену; y Жеке басының тазалығын сақтау (жуу, тамақтану, киіну, дәрет алу); y Қайшы, сызғыш, бояу, қарындаш сияқты үшкір затты қолданғанда, қауіпсіздік ережесін

сақтау, өзін дұрыс алып жүру.

Дайындық кезінде балаларды бір ұжымға ұйымдастыруға баса назар аударылады. Өйткені 6-7 жасар бала мектепке оқуға келуіне байланысты, жаңа ортамен, жаңа адамдармен (мұғалім, балалар) үйренісіп, олармен қарым-қатынасқа түсе бастайды. Мұндайда балалардың барлығын біріктіретін, әсіресе, бір-бірінен сұрап, анықтау арқылы орындайтын тапсырмалар беру оларды жақындастырады. Сонымен қатар, балаларды біріктіруде ойын ерекше рөл атқарады.

y Мектеп, сынып ішімен танысу, мектеп тәртібі, оқу құралдары мен оқу жабдықтарын пайдалану тәртібін үйретуге ерекше көңіл аударылады. «Партаға түзу отыр», «Қаламды дұрыс ұста» деген сияқты ескертулер жиі жасалып, балалар отыру, жазу, қалам ұстау ережелерін бұлжытпай орындауға жаттығады.

y Мұғалімнің және жолдастарының сөзін тыңдай білуге дағдылана бастайды. y 6 жасар баланың зейінінің шоғырлану уақыты аз болады. Сондықтан баламен әңгіме

қысқа (4-6 минут), әсерлі, мәнерлі, тақырыбы жағынан балалардың күнделікті өмірімен ұштасып келуі қажет.

y Қарындашты, қаламды қалай ұстау керектігін үйретіп, саусақтарын бүгу, жазу, ауаға жазып жаттықтыру;

y Балалардың тілі мен ойын дамыту жолында алуан түрлі жұмыстар ұйымдастырылады: әңгімелесу, көркем шығарма оқу, ауыз әдебиеті үлгілерін (жұмбақ, мақал, мәтел, жаңылтпаштар т.б.) жатқа айту, өлең жаттау, сурет, саяхат жайында әңгіме барысында мұғалім өзі қоятын сұрақтарын мұқият ойластыру;

y Жазуға дайындық жұмыстары жасалады: партаға дұрыс отыру, қарындаш, қаламды дұрыс ұстау, дәптерді партаға дұрыс қою, өшіргішті пайдалану сияқты жұмыстармен қатар, балалар дәптердің сызығымен танысады: өздері тік, көлбеу, ирек сызықтар сызып дағдыланады. Оқушылардың қолын жазуға жаттықтыру үшін мұғалім әріп элементтеріне ұқсас бейнелер жасап, оны оқушыларға сыздырады.

«Дайындық» бағдарламасы аяқталған соң, пәндер оқытыла бастайды. Ең әуелі оқулықтармен танысады. Олардың бірі – «Ана тілі» пәні. «Дайындық» бағдарламасынан кейін, сауат ашуға даярлық кезеңі жалғасады.

Мұнда: y Балалардың сөздік қорын анықтау. Балаларға ауызша қысқа-қысқа сөйлемдер құратып,

өз ойларын айтып беруге дағдыландыра бастау; y Балалардың тіліне, сөйлеу мәнеріне көңіл аудару; тілдің мүкістігі, кейбір дыбыстарды

анық айта алмауы қатарлыларды жою бағытында жұмыстар ұйымдастыру; Мысалы: Айтылуы ұқсас сөздерді дұрыс айтқызу;

y Сөйлем, сөз, буын, дыбыс туралы ауызша түсінік беріп, бұл атаулардың мағынасын ұғындыру; Сөйлемді сөзге, сөзді буынға, буынды дыбысқа жіктеуге дайындық жүргізу; Мысалы: “д – о – п” деп дыбыстап, қандай сөз шыққанын тапқызу арқылы дыбысты дұрыс естіп, айтуға, кейін әріптен сөз құрап оқуға дағдыландыру керек.

y Тірек сөз, сурет, сызба бойынша сөйлем құрату.

Балалардың басым бөлігі отбасы, балабақшадан мектепке ауысуына арнайы әзірлікпен келсе, кейбірі мектепалды оқуға қамтылмағандықтан, әртүрлі деңгейде болады. Сондықтан баланың мектеп ортасына тез бейімделіп кетуі үшін ата-аналармен бірлесіп жұмыстаған жөн.

64


Ата-аналар мен қамқоршыларға кеңес: y Баланың қателігінен гөрі жетістіктеріне баса назар аударып, ынталандырса, оның мінез-

құлқының өзіне-өзі сенімді, қорқыныш, үрейсіз қалыптасуына жақсы ықпал етеді. y Анасының, әсіресе әкесінің бос уақытын балаларымен бірге өткізуі, оларға кітап оқып

беруі, әңгімелесіп, көмектесуі баланың басқалармен қарым-қатынас жасау белсенділігіне, жайдары, көпшіл, бауырмалдық қасиеттері артып, жетістікке ұмтылуына, жетуіне жақсы ықпал етеді.

y Балаларға жанұяда таңертең, кешкілік өздеріне сәйкесетін қарапайым қозғалыс, жаттығуларды 5-10 минут тұрақты орындатып отыру қажет.

y Балалардың белгілі бір ереже бойынша бәсекелесетін ойындарды ойнап үйренулеріне қолдау көрсету де тиімді болады.

Сондай-ақ, бірінші сыныпқа жаңадан кірген оқушыларға төмендегі дағдыларды қалыптастыруларына кеңес береміз:

1. Басқалармен сәлемдесуді үйрету;2. Киімін өзі жылдам киіп, шешуді үйрету;3. Басқалардың әңгімесін 5-7 минут мұқият тыңдап отыруды үйрету;4. Киім-кешегін балабақшада үйренгені бойынша жинап, бүктеу;5. Тамақтанған кезде қасық, шанышқыны дұрыс ұстап, дұрыс отырып, тамақты асықпай,

жақсылап шайнап жеуді үйрету;6. Басқаларды құрметтеп, сыйлауды үйрету;7. Үй тапсырмасын тұрақты орындау жетістікке жетудің бір қадамы екендігін түсіндіру;8. Бала қателік жасаса, «Мұғаліміңе айтамын» деп қорқытуға болмайды, керісінше, мұғалімі

оның досы, жанашыры, көмекшісі екендігін айтып, түсіндіру;9. Үйде өзіне лайықты жұмыстарды тұрақты істетіп отыру;10. Сурет сызғызу арқылы, үстелге 35 минут сабыр сақтап отыруға біртіндеп дағдыландыру;11. Мектеп пен балабақшаның өзара айырмашылықтарын жақсылап түсіндіру;12. Ұжымы, достары, мұғалімдері, мектебі туралы, олардың ерекшеліктері туралы барлығын

егжей-тегжейлі айтып, түсіндіріп отыру;13. Күнде шағын тапсырмалар орындатқан сайын, неліктен оқу керек екендігін, өзіңіздің

жақсы оқудың арқасында қандай жетістікке жеткендігіңізді, өз бетінше оқып, үйренудің маңыздылығын әңгімелеп, айтып отыру;

14. Балаға айқайлап ұрсуға, жәбірлеп, айыптауға болмайды, керісінше, оны сабырлылықпен тыңдап, содан кейін себебін, мән-жайын жайлап түсіндіріп үйрену, үйрету;

15. Балаға қолдау көрсетіп, ынталандыру, қандайбір істі онымен бірге істеу;16. Ой-пікірін, көзқарасын үнемі тыңдап, қандайбір шаруаны істеуге неге құлықсыз екендігін

сұрап, білумен қатар, ол істі неліктен міндетті түрде істеу қажет екендігінің себебін өзіне тапқыза отырып, түсіндіру;

17. Тұрақты бір уақытта ұйықтап, тұруға үйрету;18. Күн сайын кітап оқып беру, «өзім оқысам» деген қызығушылығын ояту;19. Баладан үнемі сұрақ сұрап, оған толық сөйлеммен жауап беруін қадағалап, бағыт беріп

көмектесіп отыру;Бұл әдеттер мектеп табалдырығын жаңа аттаған кішкентай баланың жеке тұлға болып

қалыптасуына сөзсіз ықпал етеді.

МАЗМҰНЫ - mier.mn · Төрт. Диагноз нәтижесіне негіздей...

Documents