Ж. Дәулетбекова, П. Юсуп, Л. Жұмекенова

ҚАЗАҚ ТІЛІ

ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы

10-сынып мұғалімдеріне арналған

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған

Алматы «Атамұра» 2019

ӘОЖ 373

КБЖ 74.268.1Қаз

Д 22

Дәулетбекова Ж. және т.б.

Д 22 Қазақ тілі. Оқыту әдістемесі: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-

математика бағытындағы 10-сынып мұғалімдеріне арналған / Ж. Дәулетбекова,

П. Юсуп, Л. Жұмекенова. – Алматы: Атамұра, 2019. – 100 бет.

ISBN 978-601-331-545-5

ӘОЖ 373

КБЖ 74.268.1Қаз

© Дәулетбекова Ж., Юсуп П.,

Жұмекенова Л., 2019

ISBN 978-601-331-545-5 © «Атамұра», 2019

АЛҒЫ СӨЗ

Құрметті мұғалім! Өзіңізге ұсынылып отырған бұл әдістемелік нұсқау 10-сыныпқа

арналған «Қазақ тілі» оқулығын пайдаланып, қазақ тілі пәнін оқытуды ұйымдастыруда

басшылыққа алынады. Қазақ тілі пәнінің оқулығы егемен еліміздің мектептеріндегі

жаңартылған білім мазмұнына сай түзілді. Ескере кететін жайт – оқулықтың осы

басылымында лексикалық тақырыптарға көбірек көңіл бөлінді. Тілдік бағдар

материалдары сол тақырыптардың аясында қарастырылды.

Оқулықта оқушылардың дүниетанымын қалыптастыратын, шығармашылық

қабілетін ұштайтын оқу мәтіндері мен тапсырмалар берілді. Оқулықтағы тапсырмалар

сөйлесім әрекетінің тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым компоненттері бойынша

жүйеленді. Тақырыптың ерекшелігіне қарай әрбір тақырыпты меңгертуде сөйлесім

әрекетінің түрлерін кешенді түрде қолдану міндеттеледі.

Жалпы білім беретін мектептерде қазақ тілін оқытудың басты мақсаты –

оқушылардың сөйлесім әрекетін жетілдіру, өз ойын, пікірін, тұжырымдарын сауатты,

қазақ тілінің әдеби нормаларына сай жеткізе білуге төселдіру, сөз әдебін қалыптастыру.

Тілді жетік білу үшін оқушының сөз қолданым дағдыларын қалыптастыруға басымдылық

беріледі. Тіл арқылы оқушы өз болмысын қалыптастырып қана қоймайды, ол ой-пікірін,

көзқарасын білдіру арқылы өзгелердің де дамуына ықпал ете алады. Сондықтан оқулықта

оқушылар дербес орындайтын тапсырмалармен қатар жұптық, топтық түрде жүзеге

асырылатын тапсырмалар мол қамтылды. Бұл өзгерістер оқулықты мазмұндық-

құрылымдық жағынан жетілдіретіні сөзсіз. Сіздерге ұсынылып отырған оқу-әдістемелік

құрал қазақ тілін оқытудағы осы жаңа бағыт-бағдарды түсініп қолдануда көмек берер деп

сенеміз.

Оқулық құрылымы да жаңаша жасалды. Оқу материалдарының түзілісі нақты

жүйеге бағындырылып, бірізді болуына назар аударылды. Әрбір лексикалық тақырып

іштей тағы да тақырыпшаларға бөлінді. Олар екі сағаттық сабақ түрінде дайындалды.

Сабақ жүйесінде оқудың әрекет түрі екендігі ескерілді. Сондықтан әрбір сабақтың

мотивациялық, әрекеттік және бағалау кезеңдерінде оқушының белсенділігін арттыру,

оқуға деген ынта-ықыласын үздіксіз дамыту мақсатында оқулық құрылымы төмендегіше

түзілді:

1. Ойтүрткі. Бұл оқушының тақырыпты меңгеруге қызығушылығын ояту, бағдар

беру сипатындағы материалдар топтастырылған бастапқы бөлік болып

саналады. Онда тақырыпаралық байланысқа, оқушының оқу мотивациясын

дамытуға бағытталған сөйлесім әрекетінің негізінде орындалатын тапсырмалар

ұсынылады.

2. Ойқазына. Бұл оқушының тақырыпты мағыналық жағынан меңгеруіне бағыт-

бағдар беретін, сабақ барысындағы мұғалім мен оқушының іс-әрекетін

ұйымдастыратын, мағынаны тану сипатындағы материалдар топтастырылған

негізгі бөлік болып саналады.

3. Тілдік бағдар. Әрбір бөлімдегі лексикалық тақырыпты меңгерту үшін

бағдарламада көрсетілген грамматикалық материалдар «Тілдік бағдар»

айдарымен ұсынылды. Ескерте кететін жайт – жаңартылған бағдарлама

бойынша бірінші кезекте оқушының сөйлеу тілін дамыту болғандықтан, бір

бөлімдегі лексикалық тақырыптар бойынша теориялық мәліметтер әрбір сабақ

сайын емес, талап етіліп отырған көлемі мен қажетіне қарай сараланып берілді.

4. Ойсергек. Ойсергектер оқушының сабаққа деген ынтасын ояту, пәнге деген

қызығушылығын тудыру, оқу мотивациясын арттыру және де мұғаліммен

тығыз қарым-қатынас орнату мақсатында жүргізіледі. Қысқамерзімді жоспарда

ойсергектер сұрақ-жауап, фотоколлаж, постер жасау формасында берілген.

3

5. Ойтаразы. Оқу әрекетінің соңғы кезеңінде оқушылардың өзін-өзі бағалауына,

бірін-бірі бағалауына, осы сабақтан не біліп, нені меңгергенін таразылап алуына

мүмкіндік береді. Сонымен қатар мұғалім болашақта бұл тақырып бойынша

нені білгісі келетіні жөнінде де өзіне бағдар ала алады.

Жаңа оқулықта оқытудың жаңа технологиялары, интербелсенді әдіс түрлері мол

қамтылды. Авторлар оқу материалын түзуде отандық қазақ тілін оқыту әдістемесіндегі

озық дәстүрлерді сақтауды, жаңашылдық бағыттарды сол дәстүрлі жүйемен ұштастыруды

мақсат етті.

Құрметті мұғалім, бұл әдістемелік құрал материалдары да қазіргі заман талабына

сай түзілді. Қазақ тілін оқытудың сапасын арттыруға ықпал ететін жекелеген жаңа әдіс-

тәсілдер оқыту және бағалау бойынша топтастырылып, оларға қатысты қысқаша мағлұмат

осы құралдың «Қазақ тілін оқытуда әдістемелік құралда қолданылған интербелсенді

әдіс-тәсілдер», «Қазіргі білім беру үдерісіндегі бағалау түрлері» тараушаларында берілді.

Оқу жоспарлары ұзақмерзімді (күнтізбелік-тақырыптық жоспар), ортамерзімді

(тақырыптық-желілік жоспар), қысқамерзімді (күнделікті сабақ жоспары) жоспар түрінде

жіктеліп ұсынылды.

Ұзақмерзімді жоспарда жыл бойы оқытылатын сабақтардың тақырыптары, оқу

мақсаттары, сағат саны берілген. Ұзақмерзімді жоспарда жаңа білім мазмұнына сай бір

жыл көлемінде «Қазақ тілі» пәні бойынша меңгерілетін лексикалық тақырыптар

жүйеленіп берілді. Пән бойынша оқу жүктемесі 34 сағатты құрайды. Аптасына бір рет

өткізілу жоспарланған. Бұл жоспарда сабақтың сағат саны, сөйлеу әрекетінің түрлері, оқу

мақсаттары түгелдей қамтылған.

Ортамерзімді жоспарда пән бойынша оқу мақсаттары, оқытуда қолданылатын

әдіс-тәсілдер, бағалау формалары, негізгі дереккөздер және сағат саны көрсетілген.

Қысқамерзімді жоспарда әр сабақ бойынша жүргізілетін оқу-әдістемелік

жұмыстар әрбір тапсырмаға сәйкестендіріліп, нақты көрсетілді. Әр сабақтың

бағдарламаға сай оқу мақсаттары, тілдік мақсаттары, бағалау критерийлері, кері байланыс,

дереккөздер мен әдістер нақты беріледі. Тапсырмалар бөлігінде сабақ барысындағы

мұғалім мен оқушының іс-әрекеті, сыныпта психологиялық ахуал туғызудан бастап, жаңа

сабақты сын тұрғысынан ойлау технологиясы талаптарына сай ұйымдастыру сатылап

берілді. Онда сабақтың басы, ортасы, соңы (бөліктері) бойынша әрбір тапсырма

таратылып түсіндіріледі. Креативті ойлауға дағдыландыратын интербелсенді әдіс-тәсілдер

негізінде ұйымдастырылатын дербес, жұптық, топтық, ұжымдық тапсырмалар әртүрлі

сипатта ұсынылады. Пән мұғалімі өзінің іс-тәжірибесі мен шеберлігіне қарай күнделікті

сабақ жоспарын жетілдіруіне болады.

Құрметті мұғалім, сіздің еңбегіңіздің жемісі шығармашылық қарымыңызға, өз

пәніңізге деген шынайы қызығушылығыңызға, ең бастысы, оқушыларға деген

сүйіспеншілігіңізге тікелей байланысты. Осы бағытта әдістемелік құрал Сізге нақты

бағыт-бағдар беріп, пайдасын тигізеді деп үміттенеміз. Ісіңізге сәттілік тілейміз!

Әдістеме авторлары

4

Қазақ тілін оқытуда әдістемелік құралда қолданылған

интербелсенді әдіс-тәсілдер

Қазіргі кезде білім беруді ақпараттандыру мақсатында қабылданған мемлекеттік

бағдарламалар дүниежүзілік білім кеңістігіне енуге байланысты оқыту жүйесін жаңаша

құруға бағытталған. Сол себепті қазақ тілі сабақтарында білімді өздігімен игеруге

негізделген интербелсенді әдіс-тәсілдер қолданылады. Әдістемелік құралда бүгінгі білім

берудегі ең оңтайлы әрі озық әдіс-тәсілдердің бірнешеуін ұсынып отырмыз.

1. Ойтүрткі. А) Сыныпта жағымды психологиялық ахуал қалыптастыру және

ынтымақтастық атмосферасын орнату мақсатында түрлі тренингтер берілген.

Тренингтердің басты мақсаты – үйренудің ең тиімді жолдарын игеру. Тренинг

ұйымдастыруда мынадай интербелсенді әдіс-тәсілдер қолданылады: іскерлік және рөлдік

ойындар, нақты жағдаяттар мен оларды талдау, топтық пікірталастар, тұсаукесерлер.

Тренинг өткізу барысында оқушылардың психологиялық жай-күйі реттеледі, сабаққа

деген қызығушылығы артады, оқу мотивациясы туындайды.

«Мадақтар бұрқасыны» тәсілі – сабақта ынтымақтастық атмосферасын орнату

үшін қолданылатын тәсіл. Сабақтың бастапқы кезеңінде оқушылар 1–1,5 минут ішінде бір

парақ қағазға ұстазынан естігісі келетін мадақтарды жазады, оны оқып беретін

парталасымен алмасады, мадақтар талданады.

«Көңіл күйді анықтау» тренингінің негізінде сабақ басында оқушыларға А4

парағы мен маркерлер таратады. Оқушылар параққа маркермен өзінің көңіл күйін

сипаттайтын сурет (смайлик) (күліп немесе езу тартып тұрған, қабағы түюлі, бейтарап,

т.б.) салады.

«Қарама-қарсы саптар» тренингі. Оқушыларды бір-біріне қарама-қарсы

тұрғызып, танысу сұрақтарын қойғызады. Берілген уақыт аяқталған соң, оқытушы бір

саптың оң жаққа, екінші саптың сол жаққа бір қадам жылжуын сұрайды. Оқушылардың

жұптары өзгеріп, олар тақырыптың аясында өзгелермен сұхбаттасады.

«Ыстық алақан», «Жүректен жүрекке» тренингтері де – сабақта

ынтымақтастық атмосферасын орнату үшін қолданылатын тәсілдер. Сабақтың бастапқы

кезеңінде оқушылар сәлемдеседі, бір-біріне жақсы тілектер айтып, сәттілік тілейді.

Ә) Қызығушылықты ояту кезеңінде «Тірек сөздер» стратегиясы, «Ассоциация»

әдістері, «Сөзжұмбақ», «Алдын ала берілген атаулар», «Сұрақ-жауап», «Қызықты

суреттер», «Биопоэма» тәсілдері, ВЕНН диаграммасы, «Жеңілдетілген анықтама» блиц

ойыны, т.б. қолданылды.

«Тірек сөздер» стратегиясы. Жаңа тақырып негізінде тақтадағы плакаттарға

бірнеше тірек сөздер жазады. Оқушылар кезек-кезек тақтаға шығады. Маркерлерді

пайдаланып, тірек сөздерден ассоциаграмма құрайды. Тірек сөзді неліктен сол сөзбен, сөз

тіркесімен байланыстырғандығын түсіндіріп, айтып береді.

Салыстыру кестелері – оқушылардың алған білімдерін жинақтау мен тиянақтауда

тиімді қолданылатын тәсіл. Сабақ аяғында да, соңында да тиімді қолдануға болады.

Кестелердің негізінде салыстыру жатады.

«Жеңілдетілген анықтама» тәсілі – сабақты қорытындылау мақсатында соңында

жүргізілетін тәсіл. Мұғалім қарастырылған тақырып бойынша қандай да бір атау, ұғым

таңдап алып, оны оқушыларға береді. Бір оқушы оны 1-сынып оқушысына да түсінікті

болатындай етіп сыныпқа түсіндіріп береді. Бұл тапсырманы жеке, жұп/топ ішінде де

орындатуға болады.

Алдын ала берілген атаулар тәсілі. Мұғалім сабақ басында жаңа тақырып

бойынша тақтаға бірнеше атау (терминдер) жазады. Оқушылардан оның мағынасын,

мазмұны мен қызметін, өзара байланысын сұрайды.

ВЕНН диаграммасы. Белгілі бір мәселені салыстыру, талдау, пайымдау

мақсатында ұсынылатын тәсіл. Диаграммаға екі заттың немесе құбылыстың ерекшелігі

мен ұқсастығы жазылады.

5

«Биопоэма» тәсілі. Әрбір оқушыға жаңа тақырып бойынша А4 парағына жазылған

бірнеше сауал береді. Оқушылар 1–1,5 минут ішінде бір парақ қағазға сауалдарға жауап

жазады. Биопоэмалар оқылады, талданады.

2. Ойқазына. Сабақтың ортасында мұғалім оқушылармен бірге жаңа тақырыпқа

қатысты мәтінді талдау жұмыстарын жүргізеді. А) Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін «Дана үкілер» техникасы, «Түсіндірмелі тор», «Редактор»,

«Синектика», «Борт журналы» әдістерін, «Ұқсастық», «INSERT», «Түртіп алу», «Ойлан-

жұптас-бөліс» немесе «Жұптас. Ойлан. Пікірлес», «Граффити мәтіні» оқу стратегияларын,

«Төрт сөйлем», «Ойды жалғастыр...» тәсілдерін, «Қос жазба күнделігі», «ПОПС»

формуласын, т.б. пайдаланады.

«Жұптас. Ойлан. Пікірлес» стратегиясы – оқушыларға қандай да бір тақырып

бойынша сауал, тапсырма берілгеннен кейін оны орындауға бағытталған интербелсенді

тәсіл. Тақтаға тақырып бойынша тапсырма жазылғаннан кейін, оқушы өзінің пікірін

берілген уақыт ішінде (3–5 минут) қағазға түсіреді. Өз жұбымен оны 3–4 минут

талқылайды, талдайды, пікір алмасады. Мұғалімнің сұрауымен өз пікірлерін бүкіл

сыныпқа жариялайды.

«Төрт сөйлем» тәсілі – мәтіндегі ақпараттарды талдауда, ой қорытындылауда

пайдаланылатын тиімді әдіс-тәсілдердің бірі. Формасы:

Пікір. Оқыған мәтін бойынша өз пікіріңді бір сөйлеммен жаз.

Дәлел. Өз пікіріңді бір сөйлеммен дәлелде.

Мысал. Пікіріңді өмірмен байланыстырып, мысал келтір.

Қорытынды. Тақырып бойынша қорытынды жаз.

Т-кестесі – бір-біріне қарама-қарсы немесе салыстыруға болатын атауларды не

пікірлерді келтіруге арналған кестелер. Қазақ тілінде есімше мен көсемшені, салт етістік

пен сабақты етістікті, жалпы есім мен жалқы есімді т.б. өткенде қолдануға болатын

кестенің түрі.

«INSERT» стратегиясы – оқушылардың танымдық қабілетін арттыру барысында

сабақтың басында не сабақты қорытындылау мақсатында қолданылатын әдіс-тәсілдердің

бірі. Бұл әдіс оқушының өз бетінше тұжырым жасауына, қорытындылауға ықпал етеді.

Арнайы кестеде беріледі (Білемін. Білгім келеді. Мен үшін жаңалық. Зерттеймін).

«ПОПС» формуласы – төрт сөйлемнен тұратын ой қорытындылауға бағытталған

тәсіл (П – позиция; О – түсіндіру; П – мысал; С – қорытынды). ПОПС формуласының

құрылымы мынадай:

Бірінші сөйлем. «Менің ойымша, ... »

Екінші сөйлем. «Себебі, мен оны … былай түсіндіремін».

Үшінші сөйлем. «Оны мен ... деген деректермен, мысалдармен дәлелдей аламын».

Соңғы сөйлем. «Осыған байланысты мен ... деген шешімге келдім».

«Синектика» әдісі – У.Дж. Гордон ұсынған ұжымдық интеллектуалды іс-

әрекеттің әлеуметтік-психологиялық мотивациясына негізделген зерттеу әдісі, яғни «Ой

шақыру» әдісінің (метод «Мозгового штурма») жетілдірілген түрі, эвристикалық әдіс.

Қатысушылардың ойлау, өзіндік ой қорытындылары арқылы тақырыпқа қатысты көптеген

идеялар жинақтап алу әдісі. Бірінші кезекте ой шақыру арқылы жазба жұмыс орындалады,

екінші кезеңде талқылау ұйымдастырылады, үшінші кезеңде әр білім алушы өз ойын

айтып, толықтырады, нақтылайды. Сарапшы ұсынылған идеялардың бәрін жазып

отырады. Оның ерекшелігі білім алушылардың өзара тығыз әрекет жасауы,

коммуникативтік қатынасқа түсуі нәтижесінде ізденіс жұмыстарын бірлесіп жүргізіуінен,

идеяларды бірге талқылап іріктеуінен көрінеді. Тікелей аналогиялар қолданылады, атап

айтқанда, бір тектес, ұқсас тапсырмаларды шешудегі жеке және эмпатиялық ұқсастықтар

(өзін таныстыру қажет болған жағдайда тапсырманың шарты бойынша талдау жасау,

мысалы, шетелдік турист атынан Қазақстан жайлы өз ойын білдіру), тапсырманың

шартын (түрлі символдар, суреттер, кластер, постер түрінде) бейнелі түсіндіру;

6

фантастикалық ұқсастықтар (ұсынылған тапсырманы қиял-ғажайып тұрғыда түсіндіру)

ұсынылады.

«Редактор» әдісі – мәтінді талдау, қайта өңдеу мақсатында қолданылатын әдіс.

Оқушы белгілі бір мәліметтерді пайдаланып, жаңа мәтін құрайды, редакциялайды.

«Дана үкілер» техникасы – мәтінді кешенді талдау мақсатында қолданылады.

Оқушылар талдау барысында мәтіннен негізгі (жаңа) ұғымдарды немесе тірек сөздерді

табады, өзі күтпеген, бұрынғы ұғымдарға қарсы тұрған ақпаратты анықтайды, өзіне

жаңалық болған ақпаратты дәптерлеріне жазады, пікірін айтады, қорытынды шығарады.

«Борт журналы» әдісі. Оқушылар мәтінді тыңдайды, сұрақтарға жауап береді,

түйінді ойларын өздерінің «борт журналына» енгізеді, басқа оқушылармен пікір

алмасады, мәтінді күнделікті өмірмен байланыстырады, «борт журналының» бағандарына

келесі сұрақтарға жауап жазады:

– Берілген тақырып бойынша маған не белгілі?

– Мен не білемін?

– Мәтіннен қандай ақпарат алдым?

«Түсіндірмелі тор» әдісі оқушылардың оқылған мәтіндегі негізгі ақпараттарды

игерту, топтық жұмыстарды жүргізу үшін қолданылады. Әдіс мынадай кезеңде жүзеге

асырылады. Орындалатын тапсырманың шарты бойынша:

1-топ интерпретация жасайды – оқылған мәтіндегі негізгі тірек сөздерді

анықтайды, олардың өзара байланысын көрсетеді, салыстырады;

2-топ трансформация жасайды – алдыңғы топтың айтқан ойларын белгілі бір

формаға түсіреді (сурет, сызба, кесте, кластер, т.б.), қарамен жазылған сөйлемдер туралы

өз ойларын айтады;

3-топ – нақты дерекпен жұмыс істейді, айтылған мәселе бойынша мысал не дәлел

келтіреді;

Ә) Диалог құруға арналған әдіс-тәсілдер: «Пікірлер таласы» әдісі, «Аквариум»,

«Пікірлер жазбасы» тәсілдері, т.б.

«Аквариум» тәсілі – оқушылардың тақырып бойынша қандай да бір мәселені

диалог сипатында талдау тәсілі. Шағын топ ішінде қарастырылады. Талқылауды не

мұғалім, не бір белсенді оқушы жүргізеді. Ол басқаларға сөз беріп, онымен пікір

алмасуды ұйымдастырады. Сыныптағы басқа оқушылар аталған мәселені шағын топтың

қалай талдағанын бақылап, тыңдап тұрады. Ең соңында шағын топтың мәселені қалай

шешкендігі жайлы олардың көзқарастары сұралады.

«Пікірлер таласы» әдісі бойынша мұғалім сыныпты үш топқа бөледі, оқушыларға

жаңа тақырып бойынша сұрақтар береді. Сол сұрақтардың негізінде пікірталас

ұйымдастырады.

«Пікірлер жазбасы» тәсілінің негізінде оқушыларға бөлімге қатысты жаңа

тақырып ұсынады. Оқушылар сабақта игерген білімдерін пайдаланып, бөлімге қатысты өз

пікірлерін тұжырымдап жазады.

Б) Тақырыпты қорытындылауға, бекітуге арналған әдіс-тәсілдер: «Қар кесегі»

әдісі, «Дербес пікір жазу» тәсілі, «Интервью» блиц ойыны, т.б.

«Қар кесегі» әдісі бойынша оқушылар шеңбер құрып, тақырыпты

қорытындылайды. Әр оқушы тақырыпқа қатысты тұжырымын айтады. Екінші оқушы

оның айтқанын қайталап, өзінің тұжырымын айтады. Үшіншісі екеуінің айтқанын

қайталап, өзінің пікірін қосады. Осылайша бүкіл сынып алған біліміне анализ (талдау)

жасап шығады.

«Интервью» блиц ойыны – тақырыпты пысықтауға арналған ойын түрі. Ойынның

шарты бойынша оқушылардың арасынан тілші сайланады. Тілші әр оқушыға тақырыпқа

қатысты сұрақ қояды. Оқушылар қойылған сұрақтың негізінде интервью береді.

4-топ – түйіндеме жасайды, айтылған жауаптардың негізінде қорытынды

жасайды, тақырыпқа қатысты айтылған ойларды жинақтайды.

7

«Дербес пікір жазу» тәсілі бойынша әр оқушыдан тақырыпқа қатысты өз

көзқарасын білдіруін сұрайды. Оқушы 7–8 минут ішінде қарастырылған тақырып

бойынша өз ойын жазады. Ой мынандай құрылымнан тұруы керек:

1. Өзіндік пікір –1 сөйлем.

2. Дәлел – 2 сөйлем.

3. Өз пікірін дәлелдейтін мысал – 2 сөйлем.

4. Өз пікіріне қарсы дәлел – 1 сөйлем.

5. Қарсы дәлелді жоққа шығаратын мысал – 1 сөйлем.

6. Қорытынды– 2 сөйлем.

Әдістемелік оқу құралында оқушылардың білімін бағалау, кері байланыс орнату,

сергіту мақсатында қолданылған әдіс-тәсілдер

Ойтаразы. Қазіргі білім беру үдерісінде негізінен бағалаудың екі түрі

қолданылады. Олар: жиынтық (суммативті) және қалыптастырушы (формативті)

бағалау. Жиынтық бағалауды мұғалім тоқсандық, жылдық, қорытынды бақылау кезінде

(бөлімді аяқтағанда) қолданады. Жиынтық бағалау оқушының белгіленген уақыт

аралығында жинақтаған білім, білік, дағдыларын тест тапсырмалары, жазба жұмыс

түрлері және т.б. арқылы тексеру нәтижесінде жүргізіледі. Сол себепті жиынтық

бағалауда бағалаудың формалары мен тәсілдерін мұғалім анықтайды.

Ал қалыптастырушы бағалаудың негізгі ұстанымы – оқушылардың дамуына,

логикалық ойлауына тікелей әсер ету. Бағалаудың бұл түрінде оқушы өзін-өзі бағалауға,

сын тұрғысынан ойлауға үйренеді. Оқушы сабақ барысында мұғалімнің жетекшілігімен өз

әрекетін жоспарлай отырып, кейінірек өз бетінше әрекет етуге, шешім қабылдауға, ойын

дәлелді жеткізуге дағдыланады.

А) Қалыптастырушы бағалау түрлері: Негізгі сатыда қалыптастырушы

бағалаудың «Шағын шолу», «Білемін/Білгім келеді/Не білдім» стратегиясы, «Бас бармақ»

әдісі, «Бағдаршам», «Жетістік баспалдағы», «Блоб ағашы», «Екі жұлдыз, бір тілек»,

«Бағалау парақтары» әдістері, «Көңіл күй» смайликтері, желімқағаздар арқылы бағалау

және т.б. тиімді тәсілдер қолданылады. Бұл әдіс-тәсілдер оқушылардың пәнге деген

қызығушылығын оятады, өз әрекетін өзі бағалауға төселдіреді.

«Шағын шолу» – күнделікті сабақ барысында 1 минуттық уақыт аясында

балалардың не түсінгенін білу үшін жүргізілетін бақылау тәсілі. Қазақ тілі сабағында сол

күнгі өткен жаңа сөздерді жаздыру үшін әр балаға парақша ұсынылады. Оқушы есінде

қалған сөздерді жазады. Сол арқылы өз білімін өзі бағалауға мүмкіндік алады.

«Бағдаршам» тәсілі. Мұғалім әр оқушыға бағдаршам түстеріне сәйкес

карточкалар таратады. Бұл тәсіл оқушылардың тапсырманы я өтілген материалды

түсінген, түсінбегенін анықтайтын бағалау тәсілі. Сабақты түсінгендер жасыл түсті,

жартылай түсінгендер сары түсті, түсінбегендер қызыл түсті қағазды көтереді. Мұғалім

жасыл түсті көтерген оқушылардан нені түсінгенін, ал сары мен қызыл түсті

көтергендерден нені түсінбегендерін сұрайды. Бұл тәсіл мұғалімнің қандай оқу

материалын қайталап, пысықтау керектігін анықтауға көмектеседі. Ал оқушылар өзінің

материалды қаншалықты меңгергенін объективті бағалап, өзіне көмек қажет екенін еркін

жеткізуге мүмкіндік алады.

«Жетістік баспалдағы» әдісі. Сабақ соңында қатысушылар баспалдақтың қай

тұсында тұрғанын белгілейді, түсініктеме береді:

− мен барлығын түсінгеніме сенімдімін;

− мен барлығын түсінгеніме жартылай сенімдімін;

− мен қайталауды қажет етемін;

− мен ештеңе түсінбедім.

8

«Блоб ағашы» әдісі. Білім алушылар сабақ барысындағы өз әрекеттеріне баға

береді. Өздерінің іс-әрекеттерін, көңіл күйлерін ағаштағы бейнелерге желімқағаздарды

жапсыру арқылы білдіреді. «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі арқылы бірін-бірі бағалайды.

Ә) Кері байланыс (рефлексия). Сонымен қатар сабақ барысында кері байланыс

жасау үшін «Сұрақ ілмегі», «Аяқталмаған ой», «Бір сөзбен», «Менің сабақтан кейінгі

әсерім», «Не қиын, не оңай?», «Жағымды сөздер», «Телеграмма» әдіс-тәсілдері, т.б. мен

«Бір (+) плюс, бір (–) минус» стратегиясы қолданылады.

«Бес саусақ» тәсілі – оқушылардың тақырыпты қалай игергенін анықтау

мақсатында қолданылатын әрі бағалау, әрі рефлекция әдісі. Оқушылар өздерінің сабақ

барысында атқарған бүкіл іс-әрекетіне баға беру арқылы сұрақтарға жауап жазады. Оның

формасы:

Бас бармақ – басты мәселе. Бүгін сабақта ең құнды мәселе қандай болды?

Балаң үйрек – бірлесу. Мен топта/жұпта қалай жұмыс істедім? Кімге көмек

бердім?

Ортан терек – ойлану. Мен бүгін қандай білім мен тәжірибе алдым?

Шылдыр шүмек – шынайылық. Сабақ маған ұнады ма? Неліктен?

Кішкентай бөбек – көңіл күй ахуалы. Мен өзімді сабақта қалай сезіндім?

Әдістемелік нұсқауда оқушылардың білімін бағалаудың жалпыға ортақ үлгісі

берілген. Оны өз қалауыңызбен оқыту мақсатыңызға сай өзгертіп немесе жетілдіріп

пайдалануыңызға болады.

«Жағымды сөздер» тәсілі. Бұл тәсіл бойынша жаңа сабақтың қалай өткендігін

анықтауға болады. Ол үшін балаларға мынадай сұрақ қояды: – Балалар, сабақ барысында

қандай жағымды сөздер, тың ойлар мен жақсы жауаптар естідіңдер? Жауаптың нәтижесі

бойынша сабақ қорытындыланады. Оқушы сабақ барысында мұғалім, сыныптастары

тарапынан айтылған жағымды сөздерді, түйінді ойларды еске түсіреді, айтады.

Желімқағаздарға жазады, тақтаға жапсырады.

«Телеграмма» әдісі арқылы оқушылар сабақ барысында жаңа тақырыптан не

түсінгенін жазып көршісіне береді, соңынан оған арнап тілек не өлең шумақтарын

жазады. Көршісі де дәл сондай жауап қайтарады.

«Бір сөзбен» әдісі. Оқушылар сабақ барысында берілген тапсырманы қалай

орындағандарын бірауыз сөзбен айтып жеткізеді.

«Не қиын, не оңай?» әдісі. Жаңа тақырып бойынша түсініктерін толықтырады.

Тапсырмаларды орындау барысында не қиын, не оңай болғанын айтады.

«Білім қоржыны» әдісі. Сабақтан алған әсерлерін желімқағаздарға жазып,

қоржындарға жабыстырады.

«Бір (+) плюс, бір (–) минус» стратегиясы. Тапсырмаларды орындау барысында

сәтті шыққан бір мезетті, сәтсіз, түсініксіз болған бір мезетті атайды.

Б) Ойсергек. «Постер» сөзі ағылшын тілінен аударғанда, «афиша» («жарнама»),

«плакат» деген ұғымды білдіреді, яғни постер дегеніміз – жарнама не декоративті көрініс

мақсатында қолданылатын көркем безендірілген плакат.

Қазіргі кезде постер – оқыту үдерісінде интербелсенді әдіс-тәсілдермен бірге

қосымша қолданылатын көмекші құралдардың бірі. Көбінесе алынған ақпаратты

таныстыру мақсатында қолданылады. Оқушы өзінің алған теориялық білімін постер жасау

арқылы бекітеді. Белгілі бір лексикалық тақырып бойынша сурет салынып, сол бойынша

оқушы өзінің алған мәліметін сипаттап береді. Постер жасау арқылы оқушының ауызекі

сөйлеу тілі қалыптасады, шығармашылық қабілеті шыңдалады. Оқушы өз ойын айтады,

лексикалық тақырыпқа қатысты өз пікірін білдіреді. Постер жасау арқылы оқушының

ауызша сөйлеу дағдысы қалыптасады. Сонымен қатар мұғалім лексикалық тақырыптарды

игерту мақсатында өзі де түрлі суреттер мен постерлерді көрнекілік түрінде пайдалануына

болады.

Қазіргі оқыту әдістемесінде көп қолданылатын технологиялардың бірі – арт-

технологиялар. Екі саланы (өнер мен педагогика) тоғыстыратын арт-технология

9

оқушылардың шығармашылық қабілетін шыңдап, рухани-мәдени тәрбие береді. «Арт»

термині оқыту және тәрбие үдерісінде өнер түрлерін (сурет, ән мен күй, би, театр, әдебиет,

қолданбалы өнер, т.б.) қолдануға негізделеді. Қазақ тілін оқытуда қолданатын сондай арт-

технологиялардың бірі – фотоколлаж. Коллаж – (француз сөзі – «collage») «жабыстыру»

деген мағынаны білдіреді. Сабақ барысында коллаж жасауда төмендегідей материалдар

қолданылады: А4 не А3 форматы, қайшы, желім, фломастер, қарындаштар, фотосуреттер,

маркерлер, тақырыпқа қатысты суреттер, т.б. Оқушылар белгілі бір лексикалық тақырып

бойынша фотоколлаж жасайды. Мұғалім ең бастысы коллаждың сапасына емес,

мазмұнына мән береді. Өйткені оқушы өзінің фотоколлажы арқылы тақырыпқа қатысты

өз ойын білдіреді, көзқарасын айтады. Коллаж кез келген визуалды әдістеме ретінде

баланың әлеуеттік мүмкіндігін ашады, шығармашылық үдеріспен байланысты сабақ

жарысында жағымды эмоциялар қалыптастырады. Ал жұптық не топтық коллаждардың

жасалуы оқушының ортадағы әлеуметтік рөлін белгілейді.

Оқыту үдерісінде кластер құрау оқушының қосымша ойлау қабілетін дамытады.

Ол – берілген материалды графикалық тұрғыда меңгерудің тәсілі. Мұны кейде әдістеме

ғылымында «ой қозғау» деп те атайды. Оқушының іс-әрекеті қарапайым кезеңдерден

тұрады:

1. Парақтың ортасына тірек сөз немесе сөз тіркесі, сөйлем жазылады.

2. Оның жан-жағына берілген тірек сөздің мазмұнын ашатын ойлар, тұжырымдар,

тілдік фактілер жазылады.

3. Жазылған тұжырымдарды тірек сөздермен байланыстырады. Сөйтіп аталған

тақырып бойынша толық құрылым жасалады. Кластер құрау арқылы мол ақпарат

алуға болады.

10

Қаза

қ т

ілін

ен 1

0-с

ын

ып

қа а

рн

ал

ған

ұза

қм

ерзі

мд

і ж

осп

ар

(к

үн

тіз

бел

ік-т

ақ

ыр

ып

ты

қ ж

осп

ар

)

Жалпы сабақ

реті

Тоқсандық

сабақтар реті

Сабақ

ты

ң т

ақ

ыр

ып

тар

ы

Күн

і,

ай

ы

Сағат

сан

ы

Ком

мун

и-

кати

втік

дағд

ыл

ар

Оқ

у м

ақ

саттар

ы

1-т

оқ

сан

9

1-б

өл

ім. Қ

азі

ргі

қоғам

құн

ды

лы

қтар

ы:

мәд

ени

ет ж

әне

өр

кен

иет

1–2

1–2

Ад

амза

т әл

емі

жән

е құн

ды

лы

қта

р

2

Ты

ңд

алы

м

жән

е

айты

лы

м

10.1

.1.1

–

мәт

ін

үзі

нд

ілер

і б

ой

ын

ша

болж

ам

жас

ау,

өз

біл

імін

е сү

йен

іп

тақы

ры

пты

жал

ғаст

ыр

у;

10.1

.3.1

– м

әтін

де

көте

ріл

ген

мәс

елен

і (қ

оға

мд

ық

-

саяси

) та

лд

ай о

тыры

п,

нег

ізі

ой

ды

ан

ықта

у ж

әне

ғалам

ды

қ м

әсел

елер

мен

бай

лан

ыст

ыр

у

3–4

3–4

Қаз

іргі

қоға

м қ

ұн

ды

лы

қта

ры

2

5–6

5–6

Тіл

– қ

ұн

ды

лы

қ

2

Оқы

лы

м

10.2

.2.1

–

ғылы

ми

-көп

шіл

ік

сти

льд

і ті

лд

ік

құрал

дар

ар

қы

лы

та

ну

(тер

ми

нд

ер,

тілд

ік

орал

ым

дар

, өзг

е ст

иль э

лем

ентт

ері)

;

10.2

.5.1

–

мәт

інд

егі

нег

ізгі

ой

ды

ан

ықта

у,

көте

ріл

ген

м

әсел

еге

бағ

а б

еріп

, м

әлім

етте

р

мен

пік

ірл

ерд

і өң

дей

біл

у

7–8

7–8

Қаз

іргі

қоға

мд

ағы

мәд

ени

ет п

ен ө

нер

құн

ды

лы

қта

ры

2

Жаз

ылы

м

10.3

.3.1

–

қаж

етті

кли

шел

ер

мен

лек

сикал

ық

құры

лы

мд

ард

ы

қолд

аны

п,

көте

ріл

ген

м

әсел

е

бой

ын

ша

өз

ой

ын

д

әлел

деп

эс

се ж

азу («

кел

ісу,

кел

ісп

еу» э

ссес

і)

9

9

Нәт

иж

е са

бақ

. Ж

иы

нты

қ б

ағал

ау

1

Әд

еби

тіл

норм

алар

ы

10.4

.2.1

–

сөй

леу

ағ

ым

ын

дағ

ы

ин

тон

аци

яны

ң

құрам

дас

б

өлік

тері:

әу

ен,

әуез

, те

мб

р,

қар

қы

н,

кід

іріс

ті с

өй

леу

мән

ерін

е са

й қ

олд

ану;

10.4

.1.1

– м

әнм

әтін

бой

ын

ша

тілд

ік б

ірл

ікте

рд

і

орф

огр

афи

ялы

қ н

орм

аға

сай

жаз

у

2-т

оқ

сан

7

11

2-б

өл

ім.

Ин

дуст

ри

ял

ан

ды

ру:

ұл

тты

қ ө

ндір

іс

10–11

1–2

Ин

дуст

ри

ялан

ды

ру –

ұ

лтт

ық ө

ндір

іс

тари

хы

2

Ты

ңд

алы

м

жән

е

айты

лы

м

10.1

.2.1

– м

аман

дан

ды

ры

лға

н т

ар а

яд

ағы

арн

айы

мәт

інд

ерд

егі

(дәр

іс)

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

арн

алға

н

терм

ин

дер

м

ен

ұғы

мд

ард

ы,

тілд

ік

орал

ым

дар

ды

тал

дау;

10.1

.4.1

– м

әтін

де

көте

ріл

ген

мәс

елег

е ав

тор м

ен

оқы

рм

анн

ың

қар

ым

-қат

ын

асы

н

ескер

е оты

ры

п,

сұрақ

тар қ

ұрас

тыр

у ж

әне

бағ

алау

12–1

3

3–4

Тем

ірта

у –

қаз

ақ М

агн

итк

асы

ны

ң

көш

бас

шы

сы

2

Оқы

лы

м

10.2

.1.1

– ә

ртү

рлі

граф

икті

к м

әтін

дер

дег

і (к

есте

,

ди

аграм

ма,

сы

зба,

ш

артт

ы

бел

гі)

мәл

імет

терд

і

талд

ау, н

егіз

гі ү

рд

істе

рд

і ан

ықта

у;

10.2

.3.1

– к

өп

шіл

ікке

арн

алға

н

дәр

істі

ң

құры

лы

мы

м

ен

рәс

імд

елуін

б

ілу,

жан

рлы

қ

ерек

шел

ікте

рін

тал

дау

14–15

5–6

Зам

анауи

ин

дуст

ри

я:

ұл

тты

қ ө

ндір

іс

жет

істі

кте

рі

2

Жаз

ылы

м

10.3

.2.1

–

мәт

ін

құры

лы

мы

н

сақта

й

оты

ры

п,

әртү

рлі

граф

икті

к

мәт

інд

егі

дер

екте

рд

і

салы

сты

ры

п,

маң

ызд

ы

тұст

ары

м

ен

үрд

істе

рд

і

талд

ап ж

азу;

10.3

.6.1

– ж

азб

а ж

ұм

ысы

н аб

зац

п

ен б

өлік

терге

бөл

у,

ой

ын

(а

қп

арат

, и

дея

) д

ұры

с ж

үй

елеп

,

логи

кал

ық

жән

е ст

ильд

ік

түзе

тулер

ен

гізу

,

ред

акц

иялау

16

7

Нәт

иж

е са

бақ

. Ж

иы

нты

қ б

ағал

ау.

Тоқ

сан

ды

қ б

ақ

ыл

ау ж

ұм

ысы

1

Әд

еби

тіл

норм

алар

ы

10.4

.3.1

– б

елгі

лі

бір

та

қы

ры

п ая

сын

да

сөзд

ерд

і

ірік

теп

, тү

рлен

дір

іп, та

лға

мм

ен қ

олд

ана

біл

у

3-т

оқ

сан

10

3-б

өл

ім.

Ад

ам

зат д

ам

уы

ны

ң ж

аһ

ан

ды

қ м

әсел

елер

і

17–18

1–2

Ад

амза

т д

амуы

жән

е әл

емд

ік с

аяса

т

2

Ты

ңд

алы

м

жән

е

айты

лы

м

10.1

.2.1

– м

аман

дан

ды

ры

лға

н т

ар а

яд

ағы

арн

айы

мәт

інд

ерд

егі

(ин

тервью

) м

ақса

тты

ауд

ито

ри

яға

арн

алға

н

терм

ин

дер

м

ен

ұғы

мд

ард

ы,

тілд

ік

орал

ым

дар

ды

тал

дау;

10.1

.5.1

– ком

мун

икат

ивті

к ж

ағд

аятқ

а са

й

көп

шіл

ік а

лд

ын

да

тиіс

ті с

өй

леу

әд

ебін

сақ

тай

оты

ры

п, д

ұры

с сө

йлеу

12

19–20

3–4

Ғал

амш

ард

ағы

жаһ

анд

ық м

әсел

елер

2

Оқы

лы

м

10.2

.3.1

–

көп

шіл

ікке

арн

алға

н

ин

тервью

құры

лы

мы

м

ен

рәс

імд

елуін

б

ілу,

жан

рлы

қ

ерек

шел

ікте

рін

тал

дау

;

10.2

.4.1

– әр

түрлі

сти

льд

егі

(ғы

лы

ми

, рес

ми

іс

-

қағ

азд

ар,

пуб

ли

ци

сти

кал

ық,

көркем

әд

еби

ет,

ауы

зекі

сөй

леу

сти

лі)

м

әтін

дер

дің

та

қы

ры

бы

н,

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

сәй

кес

қы

змет

ін,

құры

лы

мы

н, ті

лд

ік е

рек

шел

ігін

сал

ыст

ыра

тал

дау

21–22

5

Нәт

иж

е са

бақ

. Ж

иы

нты

қ б

ағал

ау

1

Жаз

ылы

м

10.3

.1.1

–

ғылы

ми

-көп

шіл

ік

сти

льд

ің

жан

рлы

қ

жән

е ст

ильд

ік

ерек

шел

ікте

рін

е са

й

тілд

ік

құрал

дар

ды

оры

нд

ы қ

олд

аны

п, и

нте

рвью

жаз

у;

10.3

.5.1

– әр

түрлі

тақы

ры

п б

ой

ын

ша

көркем

дег

іш қ

ұрал

дар

ды

ұты

мд

ы қ

олд

аны

п,

шы

ғарм

ашы

лы

қ ж

ұм

ыст

ар (

өлең

, х

ат, әң

гім

е,

шы

ғарм

а) ұ

сын

а б

ілу

Әд

еби

тіл

норм

алар

ы

10.4

.4.1

–

сөзж

асам

ды

қ

жән

е си

нта

кси

стік

норм

алар

ды

сақ

тай

біл

у

4-б

өл

ім. А

дам

өм

ірін

сақ

тау

23–24

1–2

Ад

ам ж

әне

таб

иға

т

2

Ты

ңд

алы

м

жән

е

айты

лы

м

10.1

.2.1

– м

аман

дан

ды

ры

лға

н т

ар а

яд

ағы

арн

айы

мәт

інд

ерд

егі

(пік

ірта

лас

) м

ақса

тты

ауд

ито

ри

яға

арн

алға

н

терм

ин

дер

м

ен

ұғы

мд

ард

ы,

тілд

ік

орал

ым

дар

ды

тал

дау;

10.1

.4.1

– м

әтін

де

көте

ріл

ген

мәс

елег

е ав

тор м

ен

оқы

рм

анн

ың

қар

ым

-қат

ын

асы

н

ескер

е оты

ры

п,

сұрақ

тар қ

ұрас

тыр

у ж

әне

бағ

алау

25–26

3–4

Лаң

кес

тік –

ад

ам ө

мір

іне

төн

ген

тосы

н

қат

ер

2

Оқы

лы

м

10.2

.3.1

–

көп

шіл

ікке

арн

алға

н

очер

кті

ң

құры

лы

мы

м

ен

рәс

імд

елуін

б

ілу,

жан

рлы

қ

ерек

шел

ікте

рін

тал

дау

;

10.2

.4.1

–

әртү

рлі

сти

льд

егі

(ғы

лы

ми

, рес

ми

ісқағ

азд

ар,

пуб

ли

ци

сти

кал

ық,

көркем

әд

еби

ет,

ауы

зекі

сөй

леу

сти

лі)

м

әтін

дер

дің

та

қы

ры

бы

н,

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

сәй

кес

қы

змет

ін,

құры

лы

мы

н, ті

лд

ік е

рек

шел

ігін

сал

ыст

ыра

тал

дау

13

27

5

Нәт

иж

е са

бақ

. Ж

иы

нты

қ

бағ

алау

.

Тоқ

сан

ды

қ б

ақ

ыл

ау ж

ұм

ысы

1

Жаз

ылы

м

10.3

.3.1

–

қаж

етті

кли

шел

ер

мен

лек

сикал

ық

құры

лы

мд

ард

ы

қолд

аны

п,

көте

ріл

ген

м

әсел

е

бой

ын

ша

өз

ой

ын

д

әлел

деп

эс

се

жаз

у

(ди

скусс

ивті

эсс

е);

10.3

.1.1

–

ғылы

ми

-көп

шіл

ік

сти

льд

ің

жан

рлы

қ

жән

е ст

ильд

ік

ерек

шел

ікте

рін

е са

й

тілд

ік

құрал

дар

ды

оры

нд

ы қ

олд

аны

п, н

ұсқ

аулы

қ ж

азу;

10.3

.4.1

– о

қы

лы

м ж

әне

тың

дал

ым

мат

ери

алд

ары

бой

ын

ша

түрті

п

жаз

уд

ың

(к

он

спек

тілеу

дің

)

әртү

рлі

жолд

ары

н

мең

гер

у

арқы

лы

н

егіз

гі

ақп

арат

ты і

рік

теу

Әд

еби

тіл

норм

алар

ы

10.4

.4.1

–

сөзж

асам

ды

қ

жән

е си

нта

кси

стік

норм

алар

ды

сақ

тай

біл

у

4-т

оқ

сан

21

5-б

өл

ім. С

әул

ет ө

нер

і

28–29

1–2

Сәу

лет

өн

ерін

ің т

ари

хы

2

Ты

ңд

алы

м

жән

е

айты

лы

м

10.1

.2.1

– м

аман

дан

ды

ры

лға

н т

ар а

яд

ағы

арн

айы

мәт

інд

ерд

егі

(мақ

ала)

м

ақса

тты

ауд

ито

ри

яға

арн

алға

н

терм

ин

дер

м

ен

ұғы

мд

ард

ы,

тілд

ік

орал

ым

дар

ды

тал

дау;

10.1

.5.1

–

ком

мун

икат

ивті

к

жағ

дая

тқа

сай

көп

шіл

ік

алд

ын

да

тиіс

ті

сөй

леу

әд

ебін

са

қта

й

оты

ры

п, д

ұры

с сө

йлеу

30–31

3–4

Ұлы

дал

аны

ң с

әулет

өн

ері

2

Оқы

лы

м

10.2

.3.1

–

көп

шіл

ікке

арн

алға

н

мақ

алан

ың

құры

лы

мы

м

ен

рәс

імд

елуін

б

ілу,

жан

рлы

қ

ерек

шел

ікте

рін

тал

дау

;

10.2

.6.1

–

БА

Қ,

энц

иклоп

еди

ялы

қ,

ғылы

ми

-

көп

шіл

ік,

ғылы

ми

ең

бек

терд

ен

дер

екте

рд

і ал

а

біл

у, сі

лте

ме

жас

ау ж

ол

дар

ын

біл

у

32–33

5–6

Зам

анауи

сә

ул

ет

өн

ері:

д

әстү

р

мен

жаң

ашы

лд

ық

2

Жаз

ылы

м

10.3

.3.1

–

қаж

етті

кли

шел

ер

мен

лек

сикал

ық

құры

лы

мд

ард

ы

қолд

аны

п,

көте

ріл

ген

м

әсел

е

бой

ын

ша

өз

ой

ын

д

әлел

деп

эс

се

жаз

у

(аргу

мен

тати

вті

эсс

е);

14

10.3

.1.1

–

ғылы

ми

-көп

шіл

ік

сти

льд

ің

жан

рлы

қ

жән

е ст

ильд

ік

ерек

шел

ікте

рін

е са

й

тілд

ік

құрал

дар

ды

оры

нд

ы қ

олд

аны

п, м

ақал

а ж

азу;

10.3

.4.1

– оқы

лы

м ж

әне

тың

дал

ым

мат

ери

алд

ары

бой

ын

ша

түрті

п ж

азуд

ың

(кон

спек

тілеу

дің

)

әртү

рлі

жолд

ары

н м

еңге

ру а

рқы

лы

нег

ізгі

ақп

арат

ты і

рік

теу

34

7–8

Нәт

иж

е са

бақ

. Ж

иы

нты

қ б

ағал

ау

1

Әд

еби

тіл

норм

алар

ы

10.4

.5.1

– сө

йлем

ж

әне

мәт

ін д

еңге

йін

де

тын

ыс

бел

гілер

ін қ

олд

ана

біл

у

Бар

лы

қ ж

ыл

ды

қ с

ағат с

ан

ы –

34 с

ағат, ап

тасы

на 1

сағат.

34

15

Қаза

қ т

ілін

ен 1

0-с

ын

ып

қа а

рн

ал

ған

ор

там

ерзі

мд

і ж

осп

ар

(тақ

ыр

ып

ты

қ-ж

еліл

ік ж

осп

ар

)

Ұза

қ-

мер

зім

ді

жосп

ар

ды

ң

бөл

імд

ері

Ор

там

ерзі

мд

і

жосп

ар

ды

ң

мазм

ұн

ы

Оқ

у м

ақ

саты

О

қы

туд

а

қол

дан

ыл

а-

ты

н ә

діс

-

тәс

ілд

ер

Үй

рен

у

мақ

саты

нд

а

баған

ы қ

оса

бағал

ау

Нег

ізгі

дер

екк

өзд

ер

Сағат

сан

ы

Мер

-

зім

і

1-т

оқ

сан

: 9

са

ғат

1-б

өл

ім.

Қазі

ргі

қоғам

құн

ды

лы

қ-

тар

ы:

мәд

ени

ет

жән

е

өр

кен

иет

1–2. А

дам

зат

әлем

і ж

әне

құн

ды

лы

қта

р

10.1

.1.1

–

мәт

ін

үзі

нд

ілер

і б

ой

ын

ша

болж

ам

жас

ау,

өз

біл

імін

е сү

йен

іп

тақы

ры

пты

жал

ғаст

ыр

у;

10.1

.3.1

–

мәт

інд

е көте

ріл

ген

м

әсел

ені

(қоға

мд

ық-с

аяси

) та

лд

ай о

тыры

п,

нег

ізі

ой

ды

ан

ықта

у

жән

е ға

лам

ды

қ

мәс

елел

ерм

ен б

айлан

ыст

ыр

у

«Ж

үрек

тен

жүрек

ке»

трен

ин

гі,

«О

й

шақ

ыр

у»,

«Қ

ар

кес

егі»

әдіс

тері,

«Т

ірек

сөзд

ер»,

«IN

SE

RT

»

страт

еги

ясы

,

«Д

ана

үкіл

ер»

тех

ни

кас

ы,

«П

ОП

С»

форм

улас

ы,

«А

квар

иум

»

тәсі

лі

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

,

«Б

ағал

ау

ағаш

ы»,

«Ш

ығу

пар

ағы

»

тәсі

лд

ері,

«С

ұрақ

ілм

егі»

,

«А

яқта

лм

аған

ой

» ә

діс

тер

і

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

жел

імқағ

аз-

дар

, А

4

пар

ағы

,

фл

ип

чар

т,

мар

кер

лер

,

үн

тасп

а,

смай

ли

кте

р

2

3–4. Қ

азір

гі

қоға

м

құн

ды

лы

қта

ры

10.2

.2.1

–

ғылы

ми

-көп

шіл

ік

сти

льді

тілд

ік

құрал

дар

ар

қы

лы

та

ну

(тер

ми

нд

ер,

тілд

ік

орал

ым

дар

, өзг

е

сти

ль э

лем

ентт

ері)

;

10.2

.5.1

–

мәт

інд

егі

нег

ізгі

ой

ды

аны

қта

у,

көте

ріл

ген

мәс

елег

е б

аға

бер

іп,

мәл

імет

тер м

ен п

ікір

лер

ді

өң

дей

біл

у

«Қ

арам

а-қар

сы

сап

тар

»

трен

ин

гі,

«С

өзм

он

шақ

»

әдіс

і,

«И

нте

рвью

»,

«Қ

айрат

кер

мен

сұх

бат

» р

өлд

ік

ой

ын

ы,

«Т

өрт

сөй

лем

»,

«С

алы

сты

ру»,

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

,

«Б

ағал

ау

пар

ақта

ры

»

тәсі

лі,

«С

ұрақ

ілм

егі»

,

«А

яқта

лм

аған

ой

»,

«Т

еле-

грам

ма»

әдіс

тер

і

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

сан

ды

қш

а,

жел

імқағ

аз-

дар

, А

4

пар

ағы

,

фл

ип

чар

т,

мар

кер

лер

,

жел

імқағ

азд

ар

2

16

«А

квар

иум

»,

«Қ

ос

жаз

ба

күн

дел

ігі»

тәсі

лд

ері,

ди

алог,

«IN

SE

RT

»

оқы

ту

страт

еги

ясы

5–6. Т

іл –

құн

ды

лы

қ

10.3

.3.1

–

қаж

етті

кли

шел

ер

мен

лек

сикал

ық

құры

лы

мдар

ды

қолд

аны

п,

көте

ріл

ген

м

әсел

е б

ой

ын

ша

өз

ой

ын

дәл

елд

еп эс

се ж

азу («

кел

ісу,

кел

ісп

еу

»

эссе

сі)

«М

адақ

тар

бұрқас

ын

ы»,

«Д

ерб

ес п

ікір

жаз

у»,

«Қ

ос

жаз

ба

күн

дел

ігі»

тәсі

лд

ері,

ди

алог,

«О

й

шақ

ыр

у» ә

діс

і,

ди

аграм

ма,

пост

ер

«Б

ағал

ау

пар

ақта

ры

»,

«Ш

ағы

н

шол

у»

тәсі

лд

ері,

«Б

ас б

арм

ақ»

әдіс

і

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

сан

ды

қш

а,

жел

імқағ

аз-

дар

, А

4

пар

ағы

,

фл

ип

чар

т,

мар

кер

лер

,

үн

тасп

а,

жел

імқағ

азд

ар

2

7–8. Қ

азір

гі

қоға

мд

ағы

мәд

ени

ет п

ен

өн

ер

құн

ды

лы

қта

ры

10.4

.2.1

–

сөй

леу

ағ

ым

ын

дағ

ы

ин

тон

аци

яны

ң қ

ұрам

дас

бөлік

тері:

әуен

,

әуез

, те

мб

р,

қар

қы

н,

кід

іріс

ті

сөй

леу

мән

ерін

е са

й қ

олд

ану

«К

өң

іл к

үй

ді

аны

қта

у»

трен

ин

гі,

ди

алог,

жағ

дая

тты

қ

тап

сырм

а,

«Т

ірек

сөзд

ер»,

«Г

раф

фи

ти

мәт

іні»

оқ

у

страт

еги

ясы

,

Т-к

есте

сі

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

,

«Б

ас б

арм

ақ»

әдіс

і,«Н

е

қи

ын

, н

е

оң

ай?»,

«Ж

етіс

тік

бас

пал

дағ

ы»

әдіс

тері

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

А4 п

арағ

ы,

фл

ип

чар

т,

смай

ли

кте

р,

мар

кер

лер

,

кес

те,

ми

кроф

он

2

9. Н

әти

же

саб

ақ.

10.4

.1.1

–

мән

мәт

ін

бой

ын

ша

тілд

ік

бір

лік

терд

і орф

огр

афи

ялы

қ н

орм

аға

сай

«Ж

үрек

тен

жүрек

ке»

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

,

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

1

17

Жи

ын

тық

бағ

алау

жаз

у

трен

ин

гі,

«Б

өл

шек

тен

бү

тін

құ

рау

»,

«С

ұрақ

-жауап

ағаш

ы» о

йы

ны

,

«О

йш

ыл

қал

пақ

тар

»

рөлд

ік о

йы

ны

«Б

ілім

қо

рж

ын

ы»

әдіс

і

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

жел

імқағ

азд

ар

смай

ли

кте

р,

А4 п

арағ

ы,

фл

ип

чар

т,

мар

кер

лер

,

алты

түст

і

қал

пақ

(ақ

,

сары

, қар

а,

жас

ыл, қы

зыл,

көк),

қорж

ын

2-т

оқ

сан

: 7 са

ғат

2-б

өл

ім.

Ин

дуст

ри

я-

лан

ды

ру:

ұл

тты

қ

өн

дір

іс

1–2.

Ин

дуст

ри

я-

лан

ды

ру:

ұлтт

ық ө

ндір

іс

тари

хы

10.1

.2.1

–

мам

анд

анд

ыры

лға

н

тар

аяд

ағы

ар

най

ы

мәт

інд

ерд

егі

(дәр

іс)

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

ар

нал

ған

терм

ин

дер

м

ен

ұғы

мд

ард

ы,

тілд

ік

орал

ым

дар

ды

тал

дау;

10.1

.4.1

–

мәт

інд

е көте

ріл

ген

м

әсел

еге

авто

р

мен

оқы

рм

анн

ың

қар

ым

-

қат

ын

асы

н

ескер

е оты

ры

п,

сұрақ

тар

құрас

тыр

у ж

әне

бағ

алау

«М

адақ

тар

бұрқас

ын

ы»,

«Қ

ызы

қты

сур

етте

р»,

«О

йлан

, та

п!»

,

«Д

ерб

ес п

ікір

жаз

у»,

«С

юж

етті

сур

ет»,

«Қ

ос

жаз

ба

күн

дел

ігі»

тәсі

лд

ері,

рөлд

ік о

йы

н,

«О

й ш

ақы

ру»

әдіс

тері,

«Д

ана

үкіл

ер»

тех

ни

кас

ы,

клас

тер,

фото

коллаж

«М

енің

саб

ақта

н

кей

інгі

әсер

ім»

кес

тесі

, «Б

ас

бар

мақ

»,

«Н

е

қи

ын

, н

е

оң

ай?» ә

діс

те-

рі,

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

,

«Ж

етіс

тік

бас

пал

дағ

ы»

әдіс

і

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

фл

ип

чар

т,

мар

кер

лер

2

18

3–4. Т

емір

тау –

қаз

ақ

Маг

ни

ткас

ы-

ны

ң к

өш

-

бас

шы

сы

10.2

.1.1

–

әртү

рлі

граф

икті

к

мәт

інд

ерд

егі

(кес

те,

ди

аграм

ма,

сы

зба,

шар

тты

б

елгі

) м

әлім

етте

рд

і та

лд

ау,

нег

ізгі

үрд

істе

рд

і ан

ықта

у;

10.2

.3.1

– к

өп

шіл

ікке

арн

алға

н д

әріс

тің

құры

лы

мы

м

ен

рәс

імд

елуін

б

ілу,

жан

рлы

қ е

рек

шел

ікте

рін

тал

дау

«Ы

сты

қ

алақ

ан» т

ре-

ни

нгі

, «Б

ио

-

поэм

а»,

«Т

өрт

сөй

лем

»,

«Ж

үй

еге

кел

тір!»

тәсі

лд

ері,

«Ж

игс

о»,

«Б

өлш

екте

,

жи

нақ

та!»

,

«Б

олж

ау»

әдіс

тері,

пост

ер

«Н

е қи

ын

, н

е

оң

ай?»,

«Б

ас

бар

мақ

»,

«Б

лоб

ағаш

ы»,

«Қ

олд

орб

а»

әдіс

тері

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ, кес

те,

жел

імқағ

аз-

дар

, А

4

пар

ағы

,

мар

кер

лер

,

плак

атта

р,

тақы

ры

пқа

қат

ыст

ы

сур

етте

р,

«Елбас

ы

жолы

» ки

но-

эпоп

еясы

2

5–6. З

аман

ауи

ин

дуст

ри

я:

ұлтт

ық ө

ндір

іс

жет

істі

кте

рі

10.3

.2.1

–

мәт

ін

құры

лы

мы

н

сақта

й

оты

ры

п,

әртү

рлі

граф

икті

к

мәт

інд

егі

дер

екте

рд

і са

лы

сты

ры

п,

маң

ызд

ы

тұст

ары

мен

үрд

істе

рд

і та

лд

ап ж

азу;

10.3

.6.1

–

жаз

ба

жұм

ысы

н

абза

ц

пен

бөлік

терге

б

өл

у,

ой

ын

(а

қп

арат

, и

дея

)

дұры

с ж

үй

елеп

, логи

кал

ық

жән

е

сти

льд

ік т

үзе

тулер

ен

гізу

, ред

акц

иялау

«Ы

сты

қ

алақ

ан»

трен

ин

гі,

«Б

иоп

оэм

а»,

«Т

өрт

сөй

лем

»

тәсі

лд

ері,

жағ

дая

тты

қ

тап

сырм

а, «

Ой

шақ

ыр

у» ә

діс

і,

«Ж

арн

ама

құрас

тыр

у»

ой

ын

ы,

«Қ

ұн

ды

пік

ір»,

«IN

SE

RT

»

страт

еги

ялар

ы

«Б

ас б

арм

ақ»,

«Н

е қи

ын

, н

е

оң

ай?»,

«Б

лоб

ағаш

ы»,

«Қ

олд

орб

а»

әдіс

тері

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

жел

імқағ

аз-

дар

, А

4

пар

ағы

,

мар

кер

лер

,

сан

ды

қш

а,

түрлі

түст

і

қар

ын

даш

тар

мен

фл

ом

асте

рлер

2

7. Н

әти

же

саб

ақ.

Жи

ын

тық

10.4

.3.1

– б

елгі

лі

бір

тақ

ыры

п а

ясы

нд

а

сөзд

ерд

і ір

ікте

п, тү

рлен

дір

іп, та

лға

мм

ен

қолд

ана

біл

у

«К

өң

іл

күй

ді

аны

қта

у» т

ре-

ни

нгі

, «А

лд

ын

«Ж

ағы

мд

ы

сөзд

ер» тә

сілі

Трен

ин

г ж

а-

зылға

н п

арақ

-

шал

ар,

1

19

бағ

алау.

Тоқса

нд

ық

бақ

ылау

жұм

ысы

ал

а б

еріл

ген

атау

лар

»,

«П

ирам

ид

а

құр

у»

тәсі

лд

ері,

эсс

е

оқулы

қ,

жел

імқағ

азд

ар

смай

ли

кте

р,

А4 п

арағ

ы,

фл

ип

чар

т,

мар

кер

лер

,

ғалам

тор

дер

еккөзд

ері

3-т

оқ

сан

: 10 са

ғат

3-б

өл

ім.

Ад

ам

зат

дам

уы

ны

ң

жаһ

ан

ды

қ

мәс

елел

ері

1–2. А

дам

зат

дам

уы

жән

е

әлем

дік

сая

сат

10.1

.2.1

–

мам

анд

анд

ыры

лға

н

тар

аяд

ағы

арн

айы

мәт

інд

ерд

егі

(ин

тервью

)

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

ар

нал

ған

терм

ин

дер

м

ен

ұғы

мд

ард

ы,

тілд

ік

орал

ым

дар

ды

тал

дау;

10.1

.5.1

– ком

мун

икат

ивті

к ж

ағд

аятқ

а

сай

көп

шіл

ік а

лд

ын

да

тиіс

ті с

өй

леу

әдеб

ін с

ақта

й о

тыры

п, д

ұры

с сө

йлеу

«М

адақ

тар

бұрқас

ын

ы»

тәсі

лі,

п

ост

ер,

«О

й

шақ

ыр

у»

әдіс

і,

ди

аграм

-

ма,

ас

соц

иа-

грам

ма,

С

ұрақ

-

жау

ап»,

«А

ссоц

иац

ия»

тәсі

лд

ері,

«IN

SE

RT

»

оқы

ту

страт

еги

ясы

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

,

«Б

ас б

арм

ақ»

әдіс

і, «

Сұрақ

ілм

егі»

, «Б

ір

сөзб

ен»,

«Б

лоб

аға

шы

»

әдіс

тері,

«Ш

ығу

пар

ағы

»

кес

тесі

Трен

ин

г ж

а-

зылға

н п

арақ

-

шал

ар,

оқулы

қ,

фл

ип

чар

т,

мар

кер

лер

,

үн

тасп

а,

ват

ман

, А

4

пар

ағы

,

ғалам

тор

дер

еккөзд

ері,

смай

ли

кте

р,

кес

те, а

ғаш

-

тың

сурет

і,

қар

ын

даш

тар

,

фл

ом

асте

рлер

2

3–4.

Ғал

амш

ард

ағы

жаһ

анд

ық

мәс

елел

ер

10.2

.3.1

–

көп

шіл

ікке

арн

алға

н

ин

тервью

құры

лы

мы

м

ен

рәс

імд

елуін

біл

у, ж

анрлы

қ е

рек

шел

ікте

рін

тал

дау

;

10.2

.4.1

–

әртү

рлі

сти

льд

егі

(ғы

лы

ми

,

рес

ми

іс

-қағ

азд

ар,

пуб

ли

ци

сти

кал

ық,

көркем

әд

еби

ет,

ауы

зекі

сөй

леу

ст

илі)

мәт

інд

ерд

ің

тақы

ры

бы

н,

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

сә

йкес

қы

змет

ін,

«Қ

арам

а-қар

сы

сап

тар

»

тре-

ни

нгі

, рөлд

ік

ой

ын

, п

оли

лог,

«Т

ірек

сө

здер

»

страт

еги

ясы

,

«Т

аны

сты

ры

-

лы

м»,

«Н

е қи

ын

, н

е

оң

ай?»,

«Б

ағал

ау

пар

ақта

ры

»,

«Б

ір с

өзб

ен»,

«Ж

етіс

тік

бас

пал

дағ

ы»

әдіс

тері

Трен

ин

г ж

а-

зылға

н п

арақ

-

шал

ар, А

4 п

а-

рағ

ы, ф

ли

п-

чар

т, м

аркер

-

лер

, оқулы

қ,

жел

імқағ

аз-

дар

,

2

20

құры

лы

мы

н,

тілд

ік

ерек

шел

ігін

салы

сты

ра

талд

ау

«А

таул

ар

турал

ы

үш

сұрақ

»

тә

сіл

-

дер

і,

фото

-

коллаж

, д

иал

ог

пар

ақш

алар

,

бас

пал

дақ

тың

сур

еті

5. Н

әти

же

саб

ақ.

Жи

ын

тық

бағ

алау

10.3

.1.1

–

ғылы

ми

-көп

шіл

ік

сти

льд

ің

жан

рлы

қ ж

әне

сти

льд

ік е

рек

шел

ікте

рін

е

сай

ті

лд

ік

құрал

дар

ды

оры

нд

ы

қолд

аны

п, и

нте

рвью

жаз

у;

10.3

.5.1

– әр

түрлі

тақы

ры

п б

ой

ын

ша

көркем

дег

іш қ

ұрал

дар

ды

ұты

мд

ы

қолд

аны

п, ш

ыға

рм

ашы

лы

қ ж

ұм

ыст

ар

(өлең

, х

ат, әң

гім

е, ш

ыға

рм

а) ұ

сын

а б

ілу

10.4

.4.1

– с

өзж

асам

ды

қ ж

әне

син

такси

стік

норм

алар

ды

сақ

тай

біл

у

«К

өң

іл

күй

ді

аны

қта

у»

трен

ин

гі,

«О

йм

он

шақ

»

әдіс

і, д

иал

ог,

фото

кол

лаж

,

поли

лог,

«А

лд

ын

ал

а

бер

ілге

н

атау

лар

» т

әсіл

і,

эссе

«М

енің

саб

ақта

н

кей

інгі

әсер

ім»

кес

тесі

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

жел

імқағ

аз-

дар

, А

4

пар

ағы

,

мар

кер

лер

,

түрлі

түст

і

қар

ын

даш

тар

,

мар

кер

лер

,

фл

ом

асте

р-

лер

, сурет

тер

мен

фото

-

сур

етте

р

1

4-б

өл

ім.

Ад

ам

өм

ірін

сақ

тау

1–2. А

дам

жән

е

таб

иға

т

10.1

.2.1

–

мам

анд

анд

ыры

лға

н

тар

аяд

ағы

арн

айы

мәт

інд

ерд

егі

(пік

ірта

лас

)

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

ар

нал

ған

терм

ин

дер

м

ен

ұғы

мд

ард

ы,

тілд

ік

орал

ым

дар

ды

тал

дау;

10.1

.4.1

–

мәт

інд

е көте

ріл

ген

м

әсел

еге

авто

р

мен

оқы

рм

анн

ың

қар

ым

-

қат

ын

асы

н

ескер

е оты

ры

п,

сұрақ

тар

құрас

тыр

у ж

әне

бағ

алау

«К

өң

іл к

үй

ді

аны

қта

у» т

ре-

ни

нгі

, «О

й ш

а-

қы

ру

» ә

діс

і,

ди

алог,

«Д

ана

үкіл

ер»

тех

ни

кас

ы,

клас

тер,

жағ

дая

тты

қ

тап

сырм

а,

«Ж

арн

ама

құрас

тыр

у»

ой

ын

ы,

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

,

«С

ұрақ

ілм

егі»

,

«Ж

етіс

тік

бас

пал

дағ

ы»

әдіс

тері

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

А4 п

арағ

ы,

смай

ли

кте

р,

мар

кер

лер

,

ми

кроф

он

,

бей

неб

аян

2

21

поли

лог

3–4.

Лаң

кес

тік –

адам

өм

ірін

е

төн

ген

то

сын

қат

ер

10.2

.3.1

– к

өп

шіл

ікке

арн

алға

н о

чер

кті

ң

құры

лы

мы

м

ен

рәс

імд

елуін

б

ілу,

жан

рлы

қ е

рек

шел

ікте

рін

тал

дау

;

10.2

.4.1

–

әртү

рлі

сти

льд

егі

(ғы

лы

ми

,

рес

ми

іс

қағ

азд

ар,

пуб

ли

ци

сти

кал

ық,

көркем

әд

еби

ет,

ауы

зекі

сөй

леу

ст

илі)

мәт

інд

ерд

ің

тақы

ры

бы

н,

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

сә

йкес

қы

змет

ін,

құры

лы

мы

н,

тілд

ік

ерек

шел

ігін

салы

сты

ра

талд

ау

«М

адақ

тар

бұрқас

ын

ы»,

«А

лд

ын

ала

бер

ілге

н

атау

лар

» т

әсіл

і,

«Ү

здік

ин

спек

тор

»,

«И

нте

рвью

»

рөлд

ік

ой

ын

дар

ы,

ПО

ПС

»

форм

улас

ы,

клас

тер,

ди

алог,

Т-к

есте

сі

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

,

«Б

ас б

арм

ақ»

әдіс

і,

«Н

е

қи

ын

, н

е

оң

ай?» ә

діс

і,

«Ш

ығу

пар

ағы

» т

әсіл

і

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

А4 п

арағ

ы,

фл

ип

чар

т,

смай

ли

кте

р,

мар

кер

лер

,

жел

імқағ

азд

ар

2

5. Н

әти

же

саб

ақ.

Жи

ын

тық

бағ

алау.

Тоқса

нд

ық

бақ

ылау

жұм

ысы

10.3

.3.1

–

қаж

етті

кли

шел

ер

мен

лек

сикал

ық

құры

лы

мдар

ды

қолд

аны

п,

көте

ріл

ген

м

әсел

е б

ой

ын

ша

өз

ой

ын

дәл

елд

еп э

ссе

жаз

у (

ди

скусс

ивті

эсс

е);

10.3

.1.1

–

ғылы

ми

-көп

шіл

ік

сти

льд

ің

жан

рлы

қ ж

әне

сти

льд

ік е

рек

шел

ікте

рін

е

сай

ті

лд

ік

құрал

дар

ды

оры

нд

ы

қолд

аны

п, н

ұсқ

аулы

қ ж

азу;

10.3

.4.1

–

оқы

лы

м

жән

е ты

ңд

алы

м

мат

ери

алд

ары

бой

ын

ша

түрті

п ж

азуд

ың

(кон

спек

тілеу

дің

) әр

түрлі

жолд

ары

н

мең

гер

у

арқы

лы

н

егіз

гі

ақп

арат

ты

ірік

теу;

10.4

.4.1

–

сөзж

асам

ды

қ

жән

е

син

такси

стік

норм

алар

ды

сақ

тай

біл

у

«Ы

сты

қ

алақ

ан»

трен

ин

гі, эс

се,

«К

іші

шең

бер

»,

«С

арап

тай

-

мы

з!» тә

сіл

-

дер

і, ф

ото

-

коллаж

,

«Р

АФ

Т»

страт

еги

ясы

«Б

ағд

арш

ам»,

«Ш

ағы

н

шол

у»

тәсі

лд

ері

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

фл

ип

чар

т, А

4

пар

ағы

, тү

рлі

түст

і

қар

ын

даш

-

тар, м

аркер

-

лер

, ф

лом

ас-

терлер

,

тақы

ры

пқа

қат

ыст

ы

сур

етте

р м

ен

фото

сурет

тер

1

22

4-т

оқ

сан

: 7 с

ағат

5-б

өл

ім.

Сәу

лет

өн

ері

1–2. С

әулет

өн

ерін

ің

тари

хы

10.1

.2.1

–

мам

анд

анд

ыры

лға

н

тар

аяд

ағы

ар

най

ы

мәт

інд

ерд

егі

(мақ

ала)

мақ

сатт

ы

ауд

ито

ри

яға

ар

нал

ған

терм

ин

дер

м

ен

ұғы

мд

ард

ы,

тілд

ік

орал

ым

дар

ды

тал

дау;

10.1

.5.1

–

ком

мун

икат

ивті

к

жағ

дая

тқа

сай

көп

шіл

ік

алд

ын

да

тиіс

ті

сөй

леу

әдеб

ін с

ақта

й о

тыры

п, д

ұры

с сө

йлеу

«К

өң

іл к

үй

ді

аны

қта

у»

трен

ин

гі,

«С

өзж

ұм

бақ

»,

«С

ұрақ

-жауап

»

тәсі

лд

ері,

«Д

ана

үкіл

ер»

тех

ни

кас

ы,

пост

ер,

мон

олог

«Б

ас б

арм

ақ»

әдіс

і, «

Не

қи

ын

, н

е

оң

ай?» , «

Бір

сөзб

ен»,«

Блоб

ағаш

ы»,

«Қ

ар к

есег

і»

әдіс

тері,

«К

өң

іл к

үй

смай

ли

кте

рі»

Трен

ин

г ж

а-

зылға

н п

арақ

-

шал

ар, оқу-

лы

қ, А

4 п

ара-

ғы, м

аркер

лер

смай

ли

кте

р,

кес

те, т

үрлі

түст

і қар

ын

-

даш

тар,

фл

ом

ас-

терлер

,

ағаш

тың

сур

еті

2

3–4. Ұ

лы

дал

аны

ң с

әул

ет

өн

ері

10.2

.3.1

–

көп

шіл

ікке

арн

алға

н

мақ

алан

ың

құры

лы

мы

м

ен рәс

імд

елуін

біл

у, ж

анрлы

қ е

рек

шел

ікте

рін

тал

дау

;

10.2

.6.1

– Б

АҚ

, эн

ци

клоп

еди

ялы

қ,

ғылы

ми

-көп

шіл

ік, ғы

лы

ми

ең

бек

терд

ен

дер

екте

рд

і ал

а б

ілу,

сілте

ме

жас

ау

жолд

ары

н б

ілу

«М

адақ

тар

бұрқас

ын

ы»

тәсі

лі,

«Т

ірек

сөзд

ер»

страт

еги

ясы

,

ди

алог

«Б

ағал

ау

пар

ақта

ры

»

тәсі

лі,

«Н

е

қи

ын

, н

е

оң

ай?»,«

Аяқ-

талм

аған

ой

»,

«Ж

етіс

тік

бас

пал

дағ

ы»,

«Қ

олд

орб

а»

әдіс

тері

Трен

ин

г ж

а-

зылға

н п

арақ

-

шал

ар, А

4

пар

ағы

, м

ар-

кер

лер

, ф

ли

п-

чар

т, қ

ажет

ті

оқу қ

ұрал

-

дар

ы,

бас

пал

дақ

,

қолд

орб

аны

ң

сур

еті

2

5–6. З

аман

ауи

сәулет

өн

ері:

дәс

түр м

ен

жаң

ашы

лд

ық

10.3

.3.1

–

қаж

етті

кли

шел

ер

мен

лек

сикал

ық

құры

лы

мдар

ды

қолд

аны

п,

көте

ріл

ген

м

әсел

е б

ой

ын

ша

өз

ой

ын

дәл

елд

еп

эссе

ж

азу

(аргу

мен

тати

вті

эссе

);

10.3

.1.1

–

ғылы

ми

-көп

шіл

ік

сти

льд

ің

жан

рлы

қ ж

әне

сти

льд

ік е

рек

шел

ікте

рін

е

сай

ті

лд

ік

құрал

дар

ды

оры

нд

ы

«Қ

арам

а-

қар

сы с

апта

р»

трен

ин

гі,

«С

юж

етті

сур

ет» т

әсіл

і,

ди

алог,

аргу

мен

тати

вті

эссе

«Б

ағал

ау

пар

ақта

ры

»,

«Б

ағал

ау

ағаш

ы» т

әсіл

і,

«Б

ес с

ауса

қ»

тәсі

лі

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

жел

імқағ

аз-

дар

,

А4 п

арағ

ы,

мар

кер

лер

,

2

23

қолд

аны

п, м

ақал

а ж

азу;

10.3

.4.1

–

оқы

лы

м

жән

е ты

ңд

алы

м

мат

ери

алд

ары

бой

ын

ша

түрті

п ж

азуд

ың

(кон

спек

тілеу

дің

) әр

түрлі

жолд

ары

н

мең

гер

у

арқы

лы

н

егіз

гі

ақп

арат

ты

ірік

теу

ағаш

тың

сур

еті

7–8. Н

әти

же

саб

ақ.

Жи

ын

тық

бағ

алау

10.4

.5.1

– с

өй

лем

жән

е м

әтін

дең

гей

інд

е

тын

ыс

бел

гілер

ін қ

олд

ана

біл

у

«К

өң

іл к

үй

ді

аны

қта

у»

трен

ин

гі,

«Ж

еңіл

дет

ілге

н

аны

қта

ма»

бли

ц о

йы

ны

,

«А

квар

иум

»,

«3

сұр

ақ»

тәсі

лд

ері

«Ж

ағы

мд

ы

сөзд

ер» тә

сілі

Трен

ин

г

жаз

ылға

н

пар

ақш

алар

,

оқулы

қ,

жел

імқағ

аз-

дар

, см

айли

к-

тер, А

4

пар

ағы

,

фл

ип

чар

т,

мар

кер

лер

1

Бар

лы

қ ж

ыл

ды

қ с

ағат

сан

ы –

34 с

ағат, ап

тасы

на

1 с

ағат.

34

24

Қазақ тілінен 10-сыныпқа арналған қысқамерзімді жоспар

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 1 Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет

Сабақ тақырыбы 1–2-сабақ. Адамзат әлемі және құндылықтар

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.1.1 – мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне

сүйеніп тақырыпты жалғастыру;

10.2.5.1 – мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға

беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу;

10.4.2.1 – сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері:

әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану

Сабақ мақсаттары Барлығы: мәтін бойынша болжам жасайды, тақырыпты

жалғастырады.

Көбі: көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей

біледі.

Кейбірі: сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктерін

ажыратады.

Бағалау критерийлері Құндылық дегеннің не екенін түсінеді, түрлерін ажыратады,

ақпараттарды өңдейді, интонацияның құрамдас бөліктерін

ажыратады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: құнды, құндылық,

жалпыадамзаттық.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: ұлттық

құндылықтар, материалдық құндылық, табиғи құндылық, көркем және

адами құндылықтар.

Бастапқы білім: 9-сыныпта өткен тақырыптарды қайталатады, ой шақыру сұрақтарын

қояды. Кемшіліктерді анықтайды, түзетеді.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

ұйымдастыру кезеңінде «Жүректен жүрекке»

тренингін өткізеді. Оқушыларға А4 парағын таратып

береді.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. Оқушылардың

жаңа сабаққа деген қызығушылығын арттыру

мақсатында оқулықтағы 1-тапсырманы орындатады.

Суреттерге қарап, олардың қайсысын құндылық деп

санайтындарын айтады. Ойларын дәлелдейді.

2-тапсырма. Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін оқушыларға мәтінді оқытады.

Оқушылар «Тірек сөздер» стратегиясының негізінде

тірек сөздерді табады, мағынасын түсіндіреді.

3-тапсырма. «Құнды», «құндылық», «ұлттық»,

«жалпыадамзаттық» сөздерінің мағынасын тұжырым-

дап жазады.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

желімқағаз-

дар, А4

парағы,

флипчарт,

маркерлер,

оқулық,

үнтаспа,

смайликтер

25

Ойшақыру. 4-тапсырма. Жұптық жұмысты

орындатады. Оқушылар мәтін бойынша құндылықты

қалай түсінетіндерін айтады, берілген кесте мен

диаграмманы толтырады.

Дескриптор:

– суреттерді сипаттайды;

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– мәтін бойынша болжам жасайды;

– басқа тілден енген терминдерді табады;

– тірек сөздерді табады;

– мәліметтер мен пікірлерді өңдей біледі.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім көңіл күй

смайликтері арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Сұрақ ілмегі» әдісі арқылы бір-біріне

сұрақтар қойып, білімдерін толықтырады.

Сабақтың ортасы

Ойқазына. 5, 6-тапсырма. «Тірек сөздер» стратегиясы.

Оқушылар тірек сөздерді пайдаланып, мәтін бойынша

өз ойларын айтады, сөз тіркестерін құрастырады.

Дескриптор:

– тірек сөздердің мағынасын түсіндіреді;

– оқылым мәтініне қатысын айтады;

– берілген сөздерді сын есімдермен тіркестіріп жазады.

«Есте сақта!» айдарымен берілген конспектіге қатысты

мәліметті түсіндіреді, мәтін бойынша конспект

жасаудың жолдарын көрсетеді.

Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін қалыптастыру

үшін оқулықта берілген тапсырмаларды орындатады.

7, 8-тапсырма. «Дана үкілер» техникасын қолданып,

оқушыларға үнтаспадан мәтінді тыңдатады, негізгі

ұғымдарды тапқызып, жаңалық болған ақпаратты

дәптерлеріне жазғызады, талдатады. Оқушылар

мәтінді мұқият тыңдайды, негізгі ұғымдарды табады,

жаңалық болған ақпаратты дәптерлеріне жазады, мәтін

мазмұны бойынша конспект жасайды.

9-тапсырма. Тыңдалған мәтін мазмұны бойынша

күрделі жоспар құрғызады.

Күрделі жоспардың құрылымы:

1. Мәтіндегі маңызды бөліктердегі тірек сөздерді табу.

2. Мәтіндегі маңызды бөліктердің мағыналық

компоненттерін анықтау.

3. Тақырыптарды ретімен қойып жазу.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– мәтіндегі негізгі ойды табады;

– мәтін мазмұнын талдайды.

Тілдік бағдар. Мұғалім интонацияның құрамдас

бөліктері (әуен, әуез, тембр, қарқын, кідіріс) туралы

мағлұмат береді, мысалдар келтіреді.

11-тапсырма. Грамматикалық тақырыпты бекіту үшін

тілдік бағдар бойынша интонациялық сөйлеу

ағымындағы маңыздылығына сәйкес топтастыру

сызбасын толтырады.

Оқулық,

желімқағаз-

дар

26

12-тапсырма. Берілген сөйлемдерді интонациясына сай

оқытады.

Дескриптор:

– грамматикалық тақырыпты меңгереді;

– интонацияның құрамдас бөліктерін сипаттайды;

– сөйлеу барысында интонацияның негізгі

компоненттеріне мән береді.

«ПОПС» формуласының негізінде оқулықтағы 13-

тапсырманы орындатады. Сыныпты топқа бөледі,

берілген мәтінді оқытады, құндылықтардың түрлеріне

қарай өз ойларын айтуын сұрайды.

«ПОПС» формуласының құрылымы:

1. Бірінші сөйлем «Біздің ойымызша,... »

2. Екінші сөйлем «Себебі, біз оны былай

түсіндіреміз … ».

3. Үшінші сөйлем «Оны біз ...мына деректермен,

мысалдармен дәлелдей аламыз».

4. Соңғы сөйлем «Осыған байланысты

мынадай... қорытынды шешімге келдік».

14-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша оқушыларға

сұрақтар қояды.

15-тапсырма. Оқушылар мәтіндегі финалдық құнды-

лықтар туралы ойларын сызбаға түсіреді.

Дескриптор:

– мәтін бойынша ойын тұжырымдайды;

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– сызбада берілген мәліметтерді талдайды.

Ойсергек. Мұғалім сыныпты үш топқа бөледі,

оқушыларға түрлі түсті қарындаштар, маркерлер,

ватман, т.б. таратады. «Рухани құндылықтар»

тақырыбында постер жасатады.

16-тапсырма. Мәтіннен үндестік заңына бағынбай

жазылған сөздерді тапқызады.

17-тапсырма. Оқушылар мәтінге сүйеніп, құндылық-

тардың жіктелуі туралы өз тұжырымдарын сызбаға

түсіреді.

18-тапсырма. «Аквариум» тәсілінің негізінде жағдаят-

тық тапсырманы орындатады.

«INSERT» стратегиясының негізінде оқулықтағы 19-

тапсырманы орындатады. Оқушылар өлеңді талдайды,

Білге қаған, Күлтегін туралы білетіндерін айтады,

қарамен жазылған сөздердің орфоэпиялық,

орфографиялық нормалары туралы айтады.

«INSERT» стратегиясының үлгісі:

«» «–» «+» «?»

Бұрыннан

білемін

Менің

ойлаға-

ныма

қайшы,

кереғар

Мен

үшін

жаңа

ақпарат

Келісе

алмай-

мын,

білгім

келеді

27

Дескриптор:

– үндестік заңын меңгереді;

– мәліметтер мен пікірлерді өңдей біледі;

– диалог құрады;

– өз ой қорытындыларын жазады;

– құндылықтарды атайды;

– өзіндік ойын, көзқарастарын жүйелі жеткізеді.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Аяқталмаған ой» әдісі арқылы

оқушылар мына сұрақтарға жауап бере отырып,

тапсырмаларды орындау барысында туындаған

жағдаятты тізбектейді.

Алдымен, біз былай деп ойладық...

Одан кейін біз мына мәселеге тап болдық...

Мәселені шешу үшін мынаны ... жасадық.

Бұдан біз ... көрдік.

Демек, бұл мынаны білдіреді...

Сонымен біз... деген шешімге келдік.

Сабақтың соңы

20-тапсырма. Оқушылар «Қар кесегі» әдісі бойынша

шеңбер құрып, әр оқушы «Қазіргі қоғамда адамды ең

жоғары құндылық ретінде тануға назар аударылып

отыр» деген тұжырым жайлы ойын айтады. Екінші

оқушы оның айтқанын қайталап, өзінің тұжырымын

айтады. Үшіншісі екеуінің айтқанын қайталап, өзінің

пікірін қосады. Осылайша бүкіл сынып мәтін бойынша

алған біліміне анализ (талдау) жасап шығады.

Дескриптор:

– тақырыпқа қатысты өз ойын айтады;

– өзара коммуникативтік қатынас орнатады.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім «Бағалау

ағашы» тәсілін пайдаланып, сабақ барысын бағала-

тады.

Рефлексия. Ойтаразы. 21-тапсырма. Оқушыларға

«шығу парағын» толтыртады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

10-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

желімқағаз-

дар

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады. Оқушылар мәтін мазмұнын

түсінеді, сұрақтарға жауап береді, сөздікпен

жұмыс жасайды. Сабақ жоғары деңгейде

28

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

өтеді, өйткені оқу мақсаттары дұрыс

таңдалды, уақытты тиімді пайдалану

барысында саралау жұмыстары да

орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 1 Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет

Сабақ тақырыбы 3–4-сабақ. Қазіргі қоғам құндылықтары

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.3.1 – мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси) талдай

отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен

байланыстыру;

10.3.3.1 – қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды

қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу

(«келісу, келіспеу» эссесі);

10.4.1.1 – мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық

нормаға сай жазу

Сабақ мақсаттары Барлығы: мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси) талдайды.

Көбі: эссе жазады.

Кейбірі: тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады.

Бағалау критерийлері Қазіргі қоғам құндылықтарын атайды, мәтін мазмұнын тезис түрінде

жазады, мәтінде көтерілген мәселені талдайды, сөздерді дұрыс

жазады, эссе жазады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: құндылықтар, мәдениет.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: дәстүрлі

қазақ қоғамы, батыстық бұқаралық мәдениет, қазіргі қоғамдағы

құндылықтар, тарихи-қоғамдық құрылым.

Бастапқы білім: Құндылықтар, оның түрлері жайлы айтады, конспект туралы ақпарат

береді.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы Психологиялық ахуал қалыптастыру. «Қарама- Тренинг

29

қарсы саптар» тренингі. Оқушыларды бір-біріне

қарама-қарсы тұрғызып, танысу сұрақтарын

қойғызады. Берілген уақыт аяқталған соң, оқытушы бір

саптың оң жаққа, екінші саптың сол жаққа бір қадам

жылжуын сұрайды. Оқушылардың жұптары өзгеріп,

олар тақырыптың аясында өзгелермен сұхбаттасады.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. 1-тапсырма.

Сыныпты топқа бөледі, «Сөзмоншақ» әдісін

пайдаланып, мәтін құратады. Әр топ басшысы

сандықшаның ішінен «Финалдық құндылықтар»,

«Құралдық құндылықтар», «Туынды құндылықтар»

деген бір тақырыпты алады. Топтың әр мүшесі бір

сөйлемнен айта отырып, бүтіндей бір мәтін құрайды.

Ең мазмұнды мәтін құраған топ жеңіске жетеді.

2-тапсырма. Оқушылар суреттегі ғалымдар туралы не

білетіндіктерін айтады, мәтін құрап жазады.

3-тапсырма. «Аквариум» тәсілінің негізінде суреттегі

бір ғалымның еңбегі жайлы модальдік диалог

құрғызады.

Модальдік диалогтің шарты:

– 10–12 үнқатымнан тұруы тиіс;

– айтылатын ой нақты болуы керек;

– өз тұжырымын дәлелдеуі тиіс.

Дескриптор:

– мәтін құрайды;

– суреттерді сипаттайды;

– ойын жүйелі жеткізеді.

«Есте сақта!» айдарымен берілген тезиске қатысты

мәліметті түсіндіреді, мәтін бойынша тезис жазудың

жолдарын көрсетеді.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім көңіл күй

смайликтері арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Сұрақ ілмегі» әдісі арқылы бір-біріне

сұрақтар қойып, білімдерін толықтырады.

жазылған

парақшалар,

оқулық,

сандықша,

желімқағаз-

дар, А4

парағы,

флипчарт,

маркерлер,

оқулық

Сабақтың ортасы

Ойқазына. 4, 5, 6-тапсырма. Мәтінмен жұмыс істеудің

негіздерін қалыптастыру үшін оқушыларға үнтаспадан

мәтінді тыңдатады. Оқушылар үнтаспадан мәтінді

тыңдайды, мәтін мазмұнын тезис түрінде жазады,

мазмұнын өз сөзімен баяндайды.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– сұрақтарға жауап береді;

– мәтінде көтерілген мәселені талдайды;

– ойын сызбаға түсіреді;

– тезис жазады;

– мәтін мазмұнын өз сөзімен баяндайды.

8-тапсырма. Мәтінді оқиды.

«Қос жазба күнделігі» тәсілінің негізінде оқулықтағы

9-тапсырманы орындатады. Мәтіннен алынған

сөйлемдегі сөздердің мағынасына парталасымен бірге

түсінік береді.

Оқулық,

үнтаспа,

желімқағаз-

дар, А4

парағы,

маркерлер,

кесте

30

10-тапсырма. Мәтін мазмұнын тезис түрінде жазады,

сөздердің мағынасын түсіндіреді.

11, 12-тапсырма. «Салыстыру» тәсілін пайдаланып,

кесте толтыртады. Оқушылар мәтін бойынша

құндылықтарды жіктейді, кестені толтырады,

құндылықтарды бір-бірімен салыстырады, өз пікірін

айтады, ұлттық жайлы ойын таратып жазады.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– мәтіндегі негізгі ойды табады;

– мәтін мазмұнын талдайды;

– өз ойын сызбаға түсіреді;

– тезис жазады.

13-тапсырма. Мәтінді «INSERT» оқыту стратегиясы

бойынша талдатады.

«» «–» «+» «?»

Бұрын-

нан

білемін

Менің

ойлаға-

ныма

қайшы,

кереғар

Мен

үшін

жаңа

ақпарат

Келісе

алмай-

мын,

білгім

келеді

Оқулықтағы 15-тапсырманы орындатады. Мөңке

бидің айтқан толғауының үзіндісін оқиды, онда

құндылықтың қандай түрлері туралы айтылғандығын

сұрайды. Оқушылар құндылықтарды сызба түрінде

рәсімдейді, қазіргі қоғамнан нақты мысалдар келтіре

отырып дәлелдейді.

Дескриптор:

– мәтіндегі ақпаратты талдайды;

– құндылықтарды сипаттайды;

– өз ойын сызбаға түсіреді;

– нақты дәйектемелер келтіреді.

Тілдік бағдар. Мұғалім орфографиялық нормалар

туралы мағлұмат береді, мысалдар келтіреді.

16-тапсырма. Тілдік бағдар бойынша сыныпты екі

топқа бөледі, «Орфографияның қажеттілігі»

тақырыбында 5 минуттық сұрақ-жауап ұйым-

дастырады.

17-тапсырма. Оқушылар орфографиялық сөздікті

пайдаланып, сөздердің дұрыс жазылуын тексереді.

18-тапсырма. Толғауда айтылған ойлар бойынша

өзіндік ой пікірін жазады.

Дескриптор:

– тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай

жазады;

– сауатты жазады;

– өзіндік ойын, көзқарастарын жүйелі жеткізеді.

Ойсергек. 7-тапсырма. Мұғалім «Қайраткермен

сұхбат» рөлдік ойынын ұйымдастырады. Ойынның

шарты: Тыңдалған мәтін мазмұны бойынша 3–4 сұрақ

жазыңдар. Сол сұрақтың негізінде бірің – журналист,

бірің философ ғалым ретінде шағын сұхбат құрыңдар.

31

19-тапсырма. «Ғаламдану кезеңінде құндылықтар

өзгере ме?» тақырыбында ойкөкпар өткізеді, сыныпты

ақтаушылар мен даттаушылар деп бөледі. Оқушылар

ақтаушылар, даттаушылар деп бөлініп, құндылықтар

жайлы өз ойларымен бөліседі, тұжырымдарын сызбаға

түсіреді, топ басшылары сынып алдында қорғайды.

Дескриптор:

– көтерілген мәселе туралы ойларын ғаламдық

мәселелермен байланыстырады;

– ойын жүйелі жеткізеді;

– көпшілік алдында сөйлей алады.

20-тапсырма. «Менің ортамның құндылықтар әлемі»

тақырыбында эссе жазғызады.

Эссеге қойылатын талаптар:

– нақты айқындалған кіріспе, негізгі тарау, қорытын-

дыдан құралуы шарт;

– шынайы өмірмен байланыс болуы тиіс;

– өзіндік тың пікірлер келтіру керек;

– баяндау стилі нақты болуы шарт;

– эссе мәтіні орфографиялық нормаға сай жазылуы

қажет;

– көлемі – 100–150 сөз.

Ескерту: кіріспеде оқушы өзінің ойын 3–4 сөйлеммен

берсе жеткілікті. Тақырыпқа қатысты не айтқысы

келетінін соңғы сөйлемінде береді. Негізгі тарауда

оқушы өзінің айтқан әр ойына дәлел келтіріп отыруы

қажет. Қорытындыда кіріспеде айтылған соңғы

сөйлемдегі ойына қатысты және де негізгі тараудағы

дәлелдемелеріне байланысты нәтиже көрсетілуі тиіс.

21-тапсырма. «Интервью» ойынын ұйымдастырады.

Үш оқушыны тілші етіп сайлайды. Тілшілер өздері

қалаған оқушыдан қазіргі заманның құндылықтары

мен антиқұндылықтары туралы интервью алады.

Дескриптор:

– эссе жазады;

– тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай

жазады;

– құндылықтар мен антиқұндылықтарды сипаттайды;

– сауатты сөйлейді;

– өзіндік ойын, көзқарастарын жүйелі жеткізеді.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Аяқталмаған ой» әдісі арқылы

оқушылар мына сұрақтарға жауап бере отырып,

тапсырмаларды орындау барысында туындаған

жағдаятты тізбектейді.

Алдымен, біз былай деп ойладық...

32

Одан кейін біз мына мәселеге тап болдық...

Мәселені шешу үшін мынаны ... жасадық.

Бұдан біз ... көрдік.

Демек, бұл мынаны білдіреді...

Сонымен біз ... деген шешімге келдік.

Сабақтың соңы

22-тапсырма. Сабақта алған әсерін «Төрт сөйлем»

тәсілі арқылы қорытындылайды.

Қалыптастырушы бағалау. «Бағалау парақтары»

негізінде қорытындыланады.

Рефлексия. Ойтаразы. Оқушылар «Телеграмма» әдісі

арқылы бүгінгі сабақтан не ұққанын жазып,

парталасына береді, соңынан оған арнап тілек не өлең

шумақтарын жазады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

14-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

А4 парағы,

маркерлер,

парақшалар

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады. Оқушылар мәтін мазмұнын

түсінеді, сұрақтарға жауап береді, сөздікпен

жұмыс істейді. Сабақ жоғары деңгейде

өтеді, өйткені оқу мақсаттары дұрыс

таңдалды, уақытты тиімді пайдалану

барысында саралау жұмыстары да

орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған 2

тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

33

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 1 Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет

Сабақ тақырыбы 5–6-сабақ. Тіл – құндылық

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.2.5.1 – мәтіндегі негізді ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға

беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу;

10.3.3.1 – қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды

қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу

(«келісу, келіспеу» эссесі);

10.4.1.1 – мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық

нормаға сай жазу

Сабақ мақсаттары Барлығы: кесте, диаграмма, сызбалардағы мәліметтерді талдайды.

Көбі: тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады.

Кейбірі: «келісу, келіспеу» эссесін жазады.

Бағалау критерийлері Тілдің асыл қасиеті жайлы айтады, мәтіндегі негізгі ойды анықтайды,

мәліметтер мен пікірлерді өңдейді, тілдік бірліктерді орфографиялық

нормаларға сай дұрыс жазады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: тіл, құндылық, өркениет.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер:

жалпыадамзаттық құндылық, ұлттық құндылық, рухани мәдениет.

Бастапқы білім: Қазіргі қоғам құндылықтары жайлы айтады, тезис туралы ақпарат

береді.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

ынтымақтастық атмосферасын орнату үшін «Мадақтар

бұрқасыны» тәсілін қолданады. Оқушылар 1–1,5 минут

ішінде бір парақ қағазға ұстазынан естігісі келетін

мадақтарды жазады, оны оқып беретін көршісімен

алмасады.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. 1-тапсырма. «Ой

шақыру» әдісін пайдаланып сұрақтар қояды:

− Тіл құндылық па?

− Тіл құндылықтың қай түріне жатады?

2-тапсырма. Оқушылар тілдің құндылық ретіндегі

қасиетін сызбаға түсіреді.

3-тапсырма. «Дербес пікір жазу» тәсілі бойынша

ғалымдардың қазақ тілі туралы пікірлерін оқиды, онда

қазақ тілінің қандай құндылықтық мәні туралы

айтылып тұрғанын дәлелдеулерін сұрайды. Оқушы 7–8

минут ішінде қарастырылған тақырып бойынша өз

ойын жазады. Ой мынандай құрылымнан тұруы керек:

1.Өзіндік пікір – 1 сөйлем.

2. Дәлел – 2 сөйлем.

3. Өз пікірін дәлелдейтін мысал – 2 сөйлем.

4. Өз пікіріне қарсы дәлел – 1 сөйлем.

5. Қарсы дәлелді жоққа шығаратын мысал – 1

сөйлем.

6. Қорытынды – 2 сөйлем.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

сандықша,

желімқағаз-

дар, А4

парағы,

флипчарт,

маркерлер,

оқулық

34

Дескриптор:

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– сызбалардағы мәліметтерді талдайды;

– ойын жүйелі жеткізеді;

– нақты дәйектемелер келтіреді.

Қалыптастырушы бағалау. «Бас бармақ» әдісі

арқылы бір-бірінің жауаптарын бағалайды.

Кері байланыс. – Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Сабақтың ортасы

Ойқазына. 5, 6-тапсырма. Мәтінмен жұмыс істеудің

негіздерін қалыптастыру үшін оқушыларға үнтаспадан

мәтінді тыңдатады. Оқушылар үнтаспадан мәтінді

тыңдайды, мәтін мазмұнын тезис түрінде жазады,

мазмұнын өз сөзімен баяндайды.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– сұрақтарға жауап береді;

– мәтінде көтерілген мәселені талдайды;

– стилін анықтайды;

– тезис жазады;

– мәтін мазмұнын өз сөзімен баяндайды.

7-тапсырма. Мәтін мазмұнын атасы мен немересінің

арасындағы шағын диалог ретінде өңдеп жазады.

8-тапсырма. Өзі оқитын басқа пәндер немесе БАҚ

тіліміздегі жаңалықтарды дәлелдейтін мысалдар

келтіреді.

Дескриптор:

– мәтін мазмұнын өңдейді;

– диалог құрады;

– қосымша дереккөздерді тиімді пайдаланады.

«Қосжазба күнделігі» тәсілінің негізінде оқулықтағы

9-тапсырманы орындатады. Мұғалім оқушылар

тапсырманың басты шартын орындағаннан кейін кесте

таратады. Мәтінді оқиды, мазмұны бойынша партала-

сына сұрақ қояды, кесте толтырады. Оқушылар

кестенің «үзінділер» деген бөлігіне мәтіндегі өзі назар

аударған немесе ерекше толғандырған үзінділерді

(жеке сөздер, сөз тіркестері, фразалар, қысқаша

сөйлемдер, т.б.) жазады. Ал «түсіндірме» бөлігіне

қатысты өз ойын, пікірін жазады.

Кестенің үлгісі:

Үзінділер Түсіндірме

10-тапсырма. Мәтінді мазмұнына қарай абзацтарға

бөледі.

11-тапсырма. Мәтін мазмұнын тезис түрінде жазады.

12-тапсырма. Мәтін мазмұнына сүйеніп, «Тіл –

құндылық» диаграммасын толтыртады. Оқушылар

мәтін бойынша тілдің құндылықтық қызметін

анықтайды, диаграмманы толтырады.

Дескриптор:

– мәтіндегі негізгі ойды табады;

Оқулық,

үнтаспа,

желімқағаз-

дар,

А4 парағы,

маркерлер,

кесте, түрлі

түсті

қарындаш-

тар мен

фломастер-

лер

35

– мәтін мазмұнын талдайды;

– өз ойын диаграммаға түсіреді;

– тезис жазады;

– диаграммадағы мәліметтерді талдайды.

Ойсергек. 4-тапсырма. Мұғалім оқушыларды қазақ

тілі жайлы айтқан шетел ғалымдары жөнінде әртүрлі

дереккөздерден алынған ақпаратпен таныстырады.

Осы тақырып төңірегінде шағын постер жасатады.

13-тапсырма. Мәтіннен термин сөздерді табады,

мағынасын түсіндіреді.

15-тапсырма. Рөлдік ойынды ұйымдастырады.

Оқулықтағы 16-тапсырманы орындатады. Абайдың

өлеңін оқытады, өлеңде не туралы айтылғандығын

сұрайды. Оқушылар өз түсініктерін «Тіл – Дүниетаным

– Тұлға» бірлігіне негіздеп айтады.

17-тапсырма. «Пікірлер таласы» әдісін пайдаланып,

сыныпты екі топқа бөледі, «Латын әліпбиі және

орфографиялық норма» тақырыбында пікіралмасу

өткізеді.

Дескриптор:

– термин сөздердің мағынасын анықтайды;

– терминдердің орфографиялық нормаға сай жазылуын

түсіндіреді;

– рөлдік ойында сөз әдебіне сай этикеттік

оралымдарды қолданады;

– «ақыл» сөзінің ақын қолданысындағы мәнін

анықтайды;

– бұқаралық ақпарат құралдарындағы мәліметтерді

тиімді қолданады;

– ойын жүйелі жеткізеді.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Шағын шолу» тәсілімен парақшалар

таратады. Тақырып аясында өзінің есінде қалған

сөздерін, сөйлемдерін параққа жазады.

Сабақтың соңы

18-тапсырма. «Мамандықтың барлық түрі қазақ тілімен

байланысады» тақырыбында «келісу/келіспеу» эссесін

жазғызады.

Эссеге қойылатын талаптар:

– нақты айқындалған кіріспе, негізгі тарау,

қорытындыдан құралуы шарт;

– шынайы өмірмен байланыс болуы тиіс;

– өзіндік тың пікірлер келтіру керек;

– баяндау стилі нақты болуы шарт;

– эссе мәтіні орфографиялық нормаға сай жазылуы

қажет;

– көлемі – 100–150 сөз.

Ескерту: Кіріспеде оқушы өзінің ойын 3–4 сөйлеммен

берсе жеткілікті. Тақырыпқа қатысты не айтқысы

келетінін соңғы сөйлемінде береді. Негізгі бөлімде

оқушы өзінің айтқан әр ойына дәлел келтіріп отыруы

қажет. Қорытындыда кіріспеде айтылған соңғы

Оқулық,

А4 парағы,

маркерлер,

парақшалар

36

сөйлемдегі ойына қатысты және де негізгі бөлімдегі

дәлелдемелеріне байланысты нәтиже көрсетілуі тиіс.

Дескриптор:

– эссе жазады;

– тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай

жазады;

– өзіндік ойын, көзқарастарын жүйелі жеткізеді.

Қалыптастырушы бағалау. «Бағалау парақтары»

негізінде қорытындыланады.

Рефлексия. Ойтаразы. 19-тапсырма. Сұрақтарға

жазбаша жауап жаздырады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

14-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады. Оқушылар мәтін мазмұнын

түсінеді, сұрақтарға жауап береді, сөздікпен

жұмыс істейді. Сабақ жоғары деңгейде

өтеді, өйткені оқу мақсаттары дұрыс

таңдалды, уақытты тиімді пайдалану

барысында саралау жұмыстары да

орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 1 Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет

Сабақ тақырыбы 7–8-сабақ. Қазіргі қоғамдағы мәдениет пен өнер құндылықтары

37

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.1.1 – мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп

тақырыпты жалғастыру;

10.2.2.1 – ғылыми-көпшілік стильді тілдік құралдар арқылы тану

(терминдер, тілдік оралымдар, өзге стиль элементтері)

Сабақ мақсаттары Барлығы: мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды.

Көбі: тілдік құралдар арқылы мәтіннің стилін анықтайды.

Кейбірі: өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады.

Бағалау критерийлері Тақырып жайлы айтады, мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды,

мәтінді талдайды, стилін анықтайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты

жалғастырады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: мәдениет, өнер, өркениет,

құндылық.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: қазіргі

құндылықтар, мәдениеттер сұхбаты, мәдени диалог, халықаралық

қауымдастық.

Бастапқы білім: Тілдің асыл қасиеті жайлы айтады, тіл туралы айтылған пікірлерді

талдайды.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

«Көңіл күйді анықтау» тренингінің негізінде сабақ

басында оқушыларға А4 парағы мен маркерлер

таратады. Оқушылар параққа маркермен өзінің көңіл

күйін сипаттайтын сурет (смайлик) (күліп немесе езу

тартып тұрған, қабағы түюлі, бейтарап, т.б.) салады.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. 1-тапсырма.

Оқушыларға «Тірек сөздер» стратегиясының негізінде

тақтадағы плакаттарға бірнеше сөздер (өнер,

мәдениет, т.б.) жазады. Оқушылар кезек-кезек тақтаға

шығады. Маркерлерді пайдаланып, ассоциаграмма

құрайды. Суретке қарап, өнер түрлері, олардың

ерекшеліктері туралы айтады.

2-тапсырма. Мәтінді оқиды, автордың ойын өз сөзімен

таратып айтады.

Дескриптор:

– суреттерді сипаттайды;

– автордың ойын өз біліміне сүйеніп таратып айтады;

– ғалымның пікірін дәйексөз ретінде қолданады;

– өзіндік ой қорытады.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім көңіл күй

смайликтері арқылы бағалайды.

Кері байланыс. Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

А4 парағы,

флипчарт,

смайликтер,

маркерлер

Сабақтың ортасы

Ойқазына. Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін оқулықта берілген 3, 4, 6-тапсыр-

маларды орындатады. Үнтаспадан мәтінді тыңдатады.

Оқушылар мәтінді мұқият тыңдайды, Димаш ұлттық

Оқулық,

желімқағаз-

дар,

А4 парағы,

38

өнерді насихаттаған жерлердің картасын сызады,

Димаштың өмірбаян мәтінін жазады.

Оқушыларға ән айтудың тиімді («плюс») және тиімсіз

(«минус») жақтарын суреттеп, Т-кестесін толтыруын

сұрайды. Үлгісі:

+ –

Аса танымал болады. Жұлдыз ауруына

ұшырайды.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпараттарды алады;

– мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды;

– өз біліміне сүйеніп, тақырыпты жалғастырады;

– мәтін бойынша сұрақтарға жауап береді;

– өмірбаян мәтінін жазады.

7, 8, 9, 10-тапсырма. «Граффити мәтіні» оқу

стратегиясын пайдаланып, мәтінді оқытады. Оқушылар

сұрақтарға жауап береді, мәтіннің мақсатын,

қолданылу аясын, стилі мен сипатын анықтайды, «Ол

жеке бір ұлттық құндылықтан адамзатқа ортақ ізгілікке

ұласады» сөйлемін өз ойымен жалғастырып айтады.

Дескриптор:

– мәтінді түсініп оқиды;

– деректі ақпаратты табады;

– мәтін бойынша сұрақтарға жауап береді;

– мәтіннен термин сөздерді табады;

– тілдік құралдар арқылы мәтіннің стилін анықтайды;

– өз біліміне сүйеніп, тақырыпты жалғастырады.

11, 12-тапсырма. Мәтіндегі тұжырымдық сипаты бар

сөздерді теріп жазады, модальдық диалог мәтінін

жазады.

15-тапсырма. М.Жұмабаевтың өлеңін оқытады.

Дескриптор:

– сөздердің мағынасын түсіндіреді;

– игерілген білімді пайдаланады;

– өзіндік ойын, көзқарастарын жүйелі жеткізеді;

– өлеңді мәнерлеп оқиды;

– «от» сөзінің қандай құндылықтық мәні бар екендігін

анықтайды.

Ойсергек. 5-тапсырма. Жағдаяттық тапсырманың

шартын орындатады. Тапсырманың шарты: сенің

мектебіңе кездесуге келген Димаш Құдайбергеннен

оқушылар атынан интервью алу саған жүктелді. Оған

қоятын сұрақтарыңды жазып ал. Өзіңді неге дәл осы

сұрақтар қызықтыратынын айтады.

Қалыптастырушы бағалау. «Бас бармақ» әдісі

арқылы бір-бірінің жауаптарын бағалайды.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

маркерлер,

парақшалар,

микрофон,

ғаламтор

дереккөздері

39

Сабақтың соңы

14-тапсырма. «Өнерде жоқ шегара» тақырыбында ой

бөліседі.

Ойбөліске қойылатын талаптар:

– тақырыптан ауытқымау;

– берілген уақыттан асырмау;

– сөз әдебін сақтау;

– тіл сауаттылығы;

– мақал-мәтел, фразеологиялық тіркестерді қолдану;

– өзіндік ойы мен көзқарастарын жүйелі жазу.

Дескриптор:

– әртүрлі ақпарат көздерінен алынған мәліметтерді

пайдаланады;

– тың деректер келтіреді;

– ойын жүйелі жеткізеді;

– тілдік көркемдегіш құралдар қолданады.

Қалыптастырушы бағалау. «Жетістік баспалдағы»

әдісі арқылы бағаланады. Сабақ соңында қатысушылар

баспалдақтың қай тұсында тұрғанын белгілейді,

түсініктеме береді:

− мен барлығын түсінгеніме сенімдімін;

− мен барлығын түсінгеніме жартылай сенімдімін;

− мен қайталауды қажет етемін;

− мен ештеңе түсінбедім.

Рефлексия. Ойтаразы. 16-тапсырма. «Менің сабақтан

кейінгі әсерім» кестесін толтыртады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

13-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

баспалдақ-

тың суреті,

ғаламтор

дерек-

көздері,

кесте

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады. Оқушылар мәтін мазмұнын

түсінеді, сұрақтарға жауап береді, сөздікпен

жұмыс жасайды. Сабақ жоғары деңгейде

өтеді, өйткені оқу мақсаттары дұрыс

таңдалды, уақытты тиімді пайдалану

барысында саралау жұмыстары да

орындалады).

40

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 1 Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет

Сабақ тақырыбы 9-сабақ. Нәтиже сабақ

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.2.5.1 – мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға

беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу;

10.4.2.1 – сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері:

әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану.

Сабақ мақсаттары Барлығы: мәтіндегі негізгі ойды анықтайды.

Көбі: мәтіндегі мәліметтер мен пікірлерді талдайды.

Кейбірі: интонацияның құрамдас бөліктерін сөйлеу мәнеріне сай

қолданады.

Бағалау критерийлері Бөлімге қатысты ақпаратты толық меңгереді, мәтіндегі мәліметтер

мен пікірлерді талдайды, мәтіндегі негізгі ойды анықтайды,

интонацияның құрамдас бөліктерін ажыратады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: құндылық, мәдениет,

руханият.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: ұлттық

тәрбие, қазіргі қоғамдағы құндылықтар.

Бастапқы білім: Қазіргі қоғамдағы мәдениет пен өнер құндылықтары туралы ақпарат

береді, өз ойын айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

ұйымдастыру кезеңінде «Жүректен жүрекке»

тренингін өткізеді. Оқушыларға А4 парағын таратып

береді. «Жақсы сөз жанды жадыратар». Мұғаліммен

бірге параққа жағымды сөздер жазады. Сабақ соңында

талданады.

Қызығушылықты ояту. «Бөлшектен бүтін құрау»

әдісінің негізінде құндылықтардың түрлерін

жазыңдар деген тапсырма береді. Оқушылар өз

ойларын айтады, құндылықтарды сипаттайды.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

желімқағаз-

дар,

А4 парағы,

флипчарт,

маркерлер

41

Сабақтың ортасы

1. Оқулықтағы тапсырмалармен жұмыс. 1-тапсырма.

«Құндылықтар және ұлттық тәрбие» тақырыбында

шағын баяндама жасау тапсырады.

2. Баяндаманың құрылымы:

3. – көлемі 0, 5 не 1 бетті құрауы тиіс;

– ғылыми-көпшілік стильде болуы қажет.

Бағалау критерийлері:

– баяндаманың логикалық жағынан дұрыс

құрастырылуы;

– ғылыми стиль талаптарының ескерілуі;

– тақырып бойынша негізгі ойлардың берілуі.

2-тапсырма. «Қазіргі қоғамдағы құндылықтар» тақы-

рыбында тұсаукесер дайындауларын сұрайды.

Тұсаукесерге қойылатын талаптар:

– көлемі 9–10 слайд немесе бейнеролик.

– ғылыми-көпшілік стильде болуы қажет.

– тұсаукесердің мазмұны тақырыбына сәйкес

болуы тиіс;

– тұсаукесерде құндылықтарға қатысты нақыл

сөздер, ақпараттар орынды кіріктірілуі тиіс.

Бағалау критерийлері:

– тұсаукесердің тартымдылығы, түсініктілігі;

– тілдік сауаттылығы;

– көрнекі сызба материалдардың талғаммен

қолданылуы.

3-тапсырма. Мәтінді оқиды, ортақ құндылықты

анықтайды, пікірлерін дәлелдейді.

Ойсергек. Мұғалім оқушыларға «Сұрақ-жауап ағашы»

ойынын ұйымдастырады, топтық жұмысты

орындатады. Барлық оқушы мәтін бойынша сұрақ

жазып, ағашқа жапсырады. Келесі кезеңде әр оқушы

ағаштан сұрақ жазылған қағаздардың бірін алып,

жауап беруі тиіс.

Оқулық,

түрлі түсті

қарындаш-

тар,

фломастер-

лер,

А4 парағы,

маркерлер

Сабақтың соңы

5-тапсырма. «Ойшыл қалпақтар» рөлдік ойынының

негізінде «Ұлттық құндылықтарды сақтау – парыз»

тақырыбында пікірталас ұйымдастырады. Оқушыларға

алты түсті қалпақ (ақ, сары, қара, жасыл, қызыл, көк)

таратады, тақырыпқа қатысты өз пікірлерін айтуын

сұрайды.

Қалпақтар Қалпақтардың

қызметі

Сұрақтары

Ұлттық

құндылықтардың

түрлері мен

қажеттігі туралы

айтады.

Ұлттық

құндылық-

тарға

қатысты

қандай

ақпараттар

білесің?

Ұлттық

құндылықтарды

сақтаудың

артықшылығын

Оның қандай

артықшы-

лығы бар?

Оқулық,

алты түсті

қалпақ (ақ,

сары, қара,

жасыл,

қызыл, көк),

желімқағаз-

дар, қоржын

42

айтады.

Ұлттық

құндылықтарды

ажырата алмаудың

кемшіліктерін

айтады.

Ұлттық

құндылықтар

ды білмеуден

қандай

қателіктер

болуы

мүмкін?

Ұлттық

құндылықтарды

сақтаудың

пайдасын айтады.

Оның

тиімділігі

неден

көрінеді?

Ұлттық

құндылықтарды

сақтауға өз

эмоциясын

білдіреді.

Осы

мәселеге

қалай

қарайсың?

Бақылау және

қорытындылау:

айтылған ойларды

сараптайды,

талдайды.

Айтылған

ойлардан

қандай

қорытынды

шығаруға

болады?

Жиынтық бағалау. Мұғалім оқушыларға бөлім

бойынша тапсырмалар береді.

Рефлексия.Ойтаразы.

Рефлексия. Бүгінгі сабақтан алған әсерлерін

желімқағаздарға жазып, қоржындарға жабыстырады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

4-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

43

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 2 Индустрияландыру: ұлттық өндіріс

Сабақ тақырыбы 1–2-сабақ. Индустрияландыру: ұлттық өндіріс тарихы

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.4.1 – мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-

қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау;

10.3.6.1 – жазба жұмысын абзац пен бөліктерге бөлу, ойын (ақпарат,

идея) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу,

редакциялау;

10.4.3.1 – белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп,

талғаммен қолдана білу

Сабақ мақсаттары Барлығы: тақырып аясында сөздерді іріктеп қолданады.

Көбі: мәтінді абзацтарға бөледі, ой бөліктерге ат қояды.

Кейбірі: мәтінде көтерілген мәселеге сұрақтар құрастырады, баға

береді.

Бағалау критерийлері Ұлттық өндіріс тарихы туралы айтады, сипаттайды, тақырып аясында

сөздерді іріктеп қолданады, мәтінді абзацтарға бөледі, көтерілген

мәселеге сұрақтар құрастырады, баға береді.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: өндіріс, индустрия,

индустрияландыру.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: ұлттық

индустрия, жер байлығы, индустриялық өнеркәсіп, мұнай өндірісі,

бірінші бесжылдық жылдары.

Бастапқы білім: Қазіргі қоғамдағы мәдениет пен өнер құндылықтары туралы ақпарат

береді, өз ойын айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

44

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

ынтымақтастық атмосферасын орнату үшін «Мадақтар

бұрқасыны» тәсілін қолданады. Оқушылар 1–1,5 минут

ішінде бір парақ қағазға ұстазынан естігісі келетін

мадақтарды жазады, оны оқып беретін парталасымен

алмасады.

Қызығушылықты ояту. 1-тапсырма. «Ой шақыру»

әдісін пайдаланып, индустрияландыруға қатысты

сұрақтарға жауап береді.

2-тапсырма. «Қызықты суреттер» тәсілінің негізінде

оқушыларды оқулықта берілген суреттермен

таныстырады. Суретте қандай отандық өнімдер

бейнеленгендігін айтады, сызба бойынша өнім түрлері

мен олардың ұлттық экономиканы дамытудағы рөлі

туралы әңгімелеседі.

3-тапсырма. «Ойлан, тап!» тәсілін пайдаланып,

берілген тапсырманың шарты бойынша оқушылар

әртүрлі дереккөздерден еңбек, жер байлығы туралы

мақал-мәтелдер тауып жазады.

Дескриптор:

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– суреттерді сипаттайды;

– сызба бойынша өнім түрлері жайлы ойын айтады;

– тақырып аясында сөздерді іріктеп қолданады.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

желімқағаз-

дар,

А4 парағы,

маркерлер

Сабақтың ортасы

Ойқазына. 4-тапсырма. Мәтінмен жұмыс істеудің

негіздерін қалыптастыру үшін «Дана үкілер»

техникасын қолданады. Тақырыпқа қатысты берілген

мәтінді үнтаспадан тыңдатады. Оқушыларға мәтінді

оқытады, негізгі ұғымдарды тапқызып, жаңалық

болған ақпаратты дәптерлеріне жазғызады, талдатады.

5-тапсырма. «Дербес пікір жазу» тәсілі бойынша әр

оқушыға тыңдалған мәтін бойынша конспект

жазғызады, кеңестік кезеңдегі отандық өндірістің

дамуы туралы өз тұжырымымен таныстыруларын

сұрайды. Оқушы 7–8 минут ішінде қарастырылған

тақырып бойынша өз ойын жазады. Ой мынандай

құрылымнан тұруы керек:

1.Өзіндік пікір – 1 сөйлем.

2. Дәлел – 2 сөйлем.

3. Өз пікірін дәлелдейтін мысал – 2 сөйлем.

4. Өз пікіріне қарсы дәлел – 1 сөйлем.

5. Қарсы дәлелді жоққа шығаратын мысал – 1

сөйлем.

6. Қорытынды – 2 сөйлем.

6-тапсырма. Рөлдік ойынды ұйымдастырады.

Оқушылар тыңдалған мәтін бойынша сұрақ

дайындайды, еңбек ардагері мен оқушының диалогін

құрады.

Оқулық,

ватман

немесе

А4 парағы,

түрлі түсті

қарындаш-

тар мен

фломастер-

лер, маркер-

лер, желім-

қағаздар

45

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– ақпараттарға талдау жасайды;

– мәтінде көтерілген мәселеге сұрақтар құрастырады,

баға береді;

– конспект жазады.

«Қос жазба күнделігі» тәсілінің негізінде оқулықтағы

7-тапсырманы орындатады. Мұғалім оқушылар

тапсырманың басты шартын орындағаннан кейін кесте

таратады. Мәтінді стильдік ерекшелігіне сай

интонациямен оқиды, кесте толтырады. Оқушылар

кестенің «үзінділер» деген бөлігіне мәтіндегі өзі назар

аударған немесе ерекше толғандырған үзінділерді

(жеке сөздер, сөз тіркестері, фразалар, қысқаша

сөйлемдер, т.б.) жазады. Ал «түсіндірме» бөлігіне

қатысты өз ойын, пікірін жазады.

Кестенің үлгісі:

Үзінділер Түсіндірме

8-тапсырма. Тыңдалған мәтін мазмұны бойынша

күрделі жоспар құрғызады.

Күрделі жоспардың құрылымы:

1. Мәтіндегі маңызды бөліктердегі тірек сөздерді табу.

2. Мәтіндегі маңызды бөліктердің мағыналық

компоненттерін анықтау.

3. Тақырыптарды ретімен қойып жазу.

9-тапсырма. Мәтінді абзацтарға бөледі, тақырып

қояды.

11-тапсырма. Мәтіндегі қарамен жазылған сөздердің

құрамына талдау жасайды.

Дескриптор:

– тақырып аясында сөздерді іріктеп қолданады;

– мәтінге күрделі жоспар құрайды;

– мәтінді абзацтарға бөледі;

– ой бөліктерге ат қояды.

– қарамен жазылған сөздердің мағынасын түсіндіреді.

Ойсергек. 15-тапсырма. «Ұлттық индустрияны

дамытуға еңбек сіңірген ұлы тұлғалар» тақырыбында

фотоколлаж дайындатады.

13, 14-тапсырма. «Сюжетті сурет» тәсілінің негізінде

өндіріс тақырыбына салынған суретпен таныстырады.

Оқушылар өнер туындысының қалай аталатынын

айтады, ақпарат көздерінен оның авторы мен тарихи

оқиғаға қатысты материалдарды табады, картинадағы

көріністерді сипаттайды, суретшінің талғамы, шебер-

лігі жайлы ой бөліседі.

Дескриптор:

– суретті сипаттайды;

– қосымша ақпарат көздерін пайдаланады;

– өз ойын жүйелі жеткізеді.

46

Қалыптастырушы бағалау. «Бас бармақ» әдісі

арқылы бір-бірінің жауаптарын бағалайды.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

Сабақтың соңы

12-тапсырма. 1928–1991 жылдардағы отандық

индустрия дамуының хронологиялық кестесін

жасатады. Кестенің үлгісі:

Өндіріс

атауы

Ашылған

жылы

Орна-

ласқан

жері

Қазіргі

жағдайы

Дескриптор:

– қосымша ақпарат көздерін пайдаланады;

– тың дереккөздерді қолданады.

Қалыптастырушы бағалау. «Жетістік баспалдағы»

әдісі арқылы бағаланады. Сабақ соңында қатысушылар

баспалдақтың қай тұсында тұрғанын белгілейді,

түсініктеме береді:

− – мен барлығын түсінгеніме сенімдімін;

− – мен барлығын түсінгеніме жартылай сенімдімін;

− – мен қайталауды қажет етемін;

− – мен ештеңе түсінбедім.

Рефлексия. Ойтаразы. 16-тапсырма. Оқушыларға

«Менің сабақтан кейінгі әсерім» кестесін толтыртады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

10-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

парақшалар,

баспалдақ-

тың суреті

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

47

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 2 Индустрияландыру: ұлттық өндіріс

Сабақ тақырыбы 3–4-сабақ. Теміртау – қазақ магниткасының көшбасшысы

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.2.1 – мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс,

интервью, пікірталас, мақала) мақсатты аудиторияға арналған

терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау;

10.2.1.1 – әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба,

шартты белгі) мәліметтерді талдау, негізгі үрдістерді анықтау;

10.3.6.1 – жазба жұмысын абзац пен бөліктерге бөлу, ойын (ақпарат,

идея) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу,

редакциялау

Сабақ мақсаттары Барлығы: терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды.

Көбі: мәтінді абзацтарға бөледі, ой бөліктерге ат қояды.

Кейбірі: әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді талдайды.

Бағалау критерийлері Теміртау металлургия комбинаты жайлы мағлұмат береді, өз

түйіндемесін жаза алады, әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді

талдайды.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: металлургия, көшбасшы.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: Теміртау

металлургия комбинаты, шойын алу вахтасы, металлургия зауыты,

домна пеші, алғашқы қазақстандық шойын селі.

Бастапқы білім: Ұлттық өндіріс тарихы туралы айтады, сипаттайды.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. «Ыстық

алақан» тренингі. Оқушылармен сәлемдеседі,

түгендейді. Оқушылар бір-бірімен қол алып,

амандасады. Бір-біріне жақсы тілектер айтады.

Қызығушылықты ояту. Мұғалім ынтымақтастық

атмосферасын орнату үшін «Биопоэма» тәсілін

қолданып, әрбір оқушыға «Теміртау комбинаты» деген

тақырып бойынша А4 парағына жазылған бірнеше

сауал береді.

Ойтүрткі. 1-тапсырма. Ой шақыру сұрақтарын қояды.

«Есте сақта!» айдарымен берілген түйіндеме қатысты

мәліметті түсіндіреді, түйіндеме жазудың жолдарын

көрсетеді.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

желімқағаз-

дар,

А4 парағы,

маркерлер,

ғаламтор

дереккөздері

48

2-тапсырма. Оқушылар әртүрлі ақпарат көздерінен

Теміртау металлургия комбинатында еңбек жолын

бастаған қазақтың атақты тұлғалары туралы мәлімет

жинайды, салыстырады, олардың бірінің өмірбаянын

түйіндеме түрінде рәсімдейді.

Дескриптор: – сұрақтарға нақты жауап береді;

– ақпарат көздерін тиімді пайдаланады;

– түйіндеме жазуды меңгереді.

Қалыптастырушы бағалау. «Бас бармақ» әдісі

арқылы әр топ бір-бірінің жауаптарын бағалайды.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

Сабақтың ортасы

Ойқазына. Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін оқулықта берілген тапсырмаларды

орындатады.

3-тапсырма. Мәтінді үнтаспадан тыңдатып, тірек сөз-

дерді тапқызады.

4, 5-тапсырма. Оқушылар мәтіннің әр абзацына

тақырып қояды, тірек сөздерді жазады, мәтіндегі

күрделі сөздерді кесте бойынша топтап жазады,

жасалу тәсілдерін талдайды.

6-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша диалог құрады.

Дескриптор: – тірек сөздерді табады;

– терминдер мен ұғымдарды талдайды;

– мәтінді абзацтарға бөледі;

– ой бөліктерге ат қояды;

– сөз әдебі формаларын қолданады.

7-тапсырма. Оқушыларға мәтінді оқытады. Оқушылар

мәтінді оқиды, мазмұны бойынша парталасына сұрақ

қояды, мәтін мазмұны туралы пікірін «Төрт сөйлем»

құрылымына салып жазады.

1. Пікір. Оқыған мәтін бойынша өз пікіріңді бір

сөйлеммен жаз.

2. Дәлел. Өз пікіріңді бір сөйлеммен дәлелде.

3. Мысал. Пікіріңді өмірмен байланыстырып, мысал

келтір.

4. Қорытынды. Тақырып бойынша қорытынды жаса.

«Жүйеге келтір!» тәсілін қолданып, оқулықтағы 8-

тапсырманы орындатады. Әр абзацқа тақырып қояды,

сол бойынша әдейі араластырылып берілген мәтіннің

құрылымдық жүйесін ретке келтіреді, өз ойын

дәлелдейді.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– ақпараттарға талдау жасайды;

– мәтінді абзацтарға бөледі;

– ой бөліктерге ат қояды;

– өзіндік ой қорытындысын жасайды.

«Жигсо» – «Бөлшекте, жинақта!» әдісінің негізінде

оқулықтағы 9-тапсырманы орындатады. Сыныпты үш

Оқулық,

ватман

немесе

А4 парағы,

кесте,

желімқағаз-

дар, түрлі

түсті

қарындаш-

тар мен

фломастер-

лер,

плакаттар,

тақырыпқа

қатысты

суреттер,

«Елбасы

жолы» кино-

эпопеясы

49

топқа бөледі. Әр топтағы оқушыларды №1, №2, №3

деп белгілейді. Оқушылар үш топқа бірігеді. 1-кезеңде

топтағы оқушылар мәтіннің өздеріне тиесілі бөлігін

оқиды. 2-кезеңде әр топтағы оқушылар нөмірлеріне

сәйкес топ болып бірігеді, оқыған мәтін бөлігінің

мазмұнын бірігіп талдайды, ой бөліседі. 3-кезеңде топ

мүшелері қайта өз орындарына барады, жалпы мәтін

мазмұны бойынша ақылдасады, өздері қалаған

тәсілмен (тірек сөздер кестесі, кластер, диаграмма,

сурет, карта және т.б.) ойларын жинақтайды. 4-кезеңде

әр топ өз жұмыстарын сынып алдында қорғайды.

10-тапсырма. «Елбасы жолы» атты кино-эпопеясының

«Теміртау» бөлімінен үзінді көрсетеді, ойбөліс

ұйымдастырады.

Ойбөліске қойылатын талаптар:

– тақырыптан ауытқымау;

– берілген уақыттан асырмау;

– сөз әдебін сақтау;

– тіл сауаттылығы;

– мақал-мәтел, фразеологиялық тіркестерді қолдану;

– өзіндік ойы мен көзқарастарын жүйелі айту.

Дескриптор:

– әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді

талдайды;

– сөйлеу әдебі формаларын қолданады.

Ойсергек. Оқушыларға түрлі түсті қарындаштар мен

маркерлер, фломастерлер, А4 парағын таратады.

«Теміртау – қазақ Магниткасының көшбасшысы»

тақырыбында постер дайындауларын сұрайды.

12-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша «Адамдық

және мамандық парызым» тақырыбында жай жоспар

құрғызады.

Жай жоспардың құрылымы:

− мәтіндегі абзацтардың санын анықтау;

− абзацтың тірек сөзін анықтау;

− мәтіндегі маңызды бөлімдерге ат қою.

14-тапсырма. Графикалық мәтінді толтыртады.

13-тапсырма. «Мен үлгі тұтатын тұлға» тақырыбында

сипаттамалық мәтін жаздырады.

Дескриптор:

– мәтінді абзацтарға бөледі;

– әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді тал-

дайды;

– игерілген ақпараттарды пайдаланады;

– ойын сауатты, жүйелі жеткізеді;

– сипаттамалық мәтінде көркемдеуіш құралдарды қол-

данады.

15-тапсырма. Кесте бойынша досының жеке

қасиеттерін сипаттап жазады.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

50

Кері байланыс. – Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Сабақтың соңы

16-тапсырма.«Болжау» әдісін пайдаланып, оқушыларға

болашақтағы өмірлерін қалай елестетіні жайлы ой

шақыру сұрақтарын қояды, балалардың жауаптарын

талдайды. «Менің түйіндемем» деген тақырыпта

түйіндеме жазғызады.

Дескриптор:

– өзінің 20 жылдан кейінгі өмірін сипаттайды;

– түйіндеме жазады;

– ойын жүйелі жеткізеді.

Қалыптастырушы бағалау. «Блоб ағашы» әдісі

арқылы білім алушылар сабақ барысындағы өз

әрекеттеріне баға береді. Өздерінің іс-әрекеттерін,

көңіл күйлерін ағаштағы бейнелерге желімқағаздарды

жапсыру арқылы білдіреді.

Рефлексия. Ойтаразы. «Қолдорба» әдісі. Оқушылар

бір парақ қағазға қолдорбаның суретін салады, бүгінгі

сабақтан алып кеткісі келген дағдылар мен білімді

салады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

11-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

51

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 2 Индустрияландыру: ұлттық өндіріс

Сабақ тақырыбы 5–6-сабақ. Заманауи индустрия: ұлттық өндіріс жетістіктері

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.2.1 – мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс,

интервью, пікірталас, мақала) мақсатты аудиторияға арналған

терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау;

10.2.1.1 – әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба,

шартты белгі) мәліметтерді талдау, негізгі үрдістерді анықтау;

10.3.2.1 – мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік

мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді

талдап жазу;

Сабақ мақсаттары Барлығы: терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды.

Көбі: мәтінді абзацтарға бөледі, ой бөліктерге ат қояды.

Кейбірі: әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді талдайды.

Бағалау критерийлері Ұлттық өндіріс жетістіктері туралы мағлұмат береді, нанотехнология

жайлы айтады, мәтіндердегі терминдерді, ұғымдарды табады; әртүрлі

графиктік мәтіндердегі мәліметтерді талдайды.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: нанотехнология,

микробиология, генетика.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: ұлттық

өндіріс жетістіктері, қазақстандық ғылым, ғылыми зерттеулер,

жаратылыстану ғылымдары, атомдық химия, ірі бизнес.

Бастапқы білім: Ұлттық өндіріс тарихы туралы айтады, сипаттайды.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. «Ыстық

алақан» тренингі. Оқушылармен сәлемдеседі,

түгендейді. Оқушылар бір-бірімен қол алып,

амандасады. Бір-біріне жақсы тілектер айтады.

Қызығушылықты ояту. Мұғалім ынтымақтастық

атмосферасын орнату үшін «Биопоэма» тәсілін

қолданып, әрбір оқушыға «Теміртау комбинаты» деген

тақырып бойынша А4 парағына жазылған бірнеше

сауал береді.

Ойтүрткі. 1-тапсырма. Ой шақыру сұрақтарын

қояды.«Ой шақыру» әдісін пайдаланып, «Алтын сапа»

тіркесіне ассоциограмма құрғызады.

«Жарнама құрастыру» ойынының негізінде

оқулықтағы 2-тапсырманы орындатады, «Қазақстан-

дық бренд» тақырыбында жарнама мәтінін құратады.

Мұғалім сандықшаның ішінен шағын топ көшбасшы-

ларына ұлттық брендке айналған отандық тауар

бейнеленген суреттің бірін таңдауды ұсынады. Сынып

бес адамнан шағын топтарға бөлінеді, ойын шарты

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

желімқағаз-

дар,

А4 парағы,

маркерлер,

сандықша

52

бойынша өздері таңдап алған брендті жарнамалау

ісімен айналысады. Әр топ көшбасшысы сандықшаның

ішінен суретті таңдап алғаннан кейін, берілген уақыт

ішінде (8–10 минут) топ мүшелері сол брендке

жарнама (мәтін, ұран немесе слоган, плакат, т.б.)

құрастырып жазады, оны басқа топтарға

жарнамалайды.

О Жарнама мәтінін бағалау критерийлері:

− тақырыптың ашылуы – 2 ұпай;

− қызықты және жаңа ақпараттардың болуы –

1 ұпай;

− тақырып бойынша жаңа сөздердің қамтылуы

– 1 ұпай;

− таныстырылымда сөз әдебі орамдарының

дұрыс қолданылуы – 1 ұпай.

Дескриптор:

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– тақырыпқа қатысты тілдік оралымдарды қолданады;

– сөз әдебі орамдарын қолданады.

Қалыптастырушы бағалау. «Бас бармақ» әдісі

арқылы әр топ бір-бірінің жауаптарын бағалайды.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

Сабақтың ортасы

Ойқазына. Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін оқулықта берілген тапсырмаларды

орындатады.

Мұғалім оқушылардың нанотехнологияларға қатысты

пікірін анықтау мақсатында «Құнды пікір»

стратегиясының негізінде оқулықтағы 3-тапсырманы

орындатады. Оқушылар мәтінді тыңдайды, қазіргі

нанотехнологиялар бойынша өз ойын айтады,

сыныптастарымен тақырыпқа қатысты ұсыныстарымен

бөліседі.

4-тапсырма. Мәтіннен термин сөздерді табады,

конспект жазады.

5-тапсырма. Тыңдалған мәтін мазмұны бойынша

нанотехнологиялардың болашақ отандық өндіріске

әкелетін пайдасы туралы диалог құрады.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– ақпараттарға талдау жасайды;

– термин сөздерді табады;

– термин сөздердің мағынасын анықтайды;

– нанотехнологиялардың пайдасын сипаттайды;

– сөйлеу әдебі формаларын қолданады.

6-тапсырма. Оқушыларға мәтінді оқытады, мәтін

мазмұны туралы пікірін «Төрт сөйлем» құрылымына

салып жаздырады. Оқушылар мәтінді талдайды, тезис

жазады.

1. Пікір. Оқыған мәтін бойынша өз пікіріңді бір

сөйлеммен жаз.

2. Дәлел. Өз пікіріңді бір сөйлеммен дәлелде.

Оқулық,

ватман

немесе

А4 парағы,

кесте,

желімқағаз-

дар, түрлі

түсті

қарындаш-

тар мен

фломастер-

лер, плакат-

тар, тақы-

рыпқа

қатысты

суреттер

53

3. Мысал. Пікіріңді өмірмен байланыстырып, мысал

келтір.

4. Қорытынды. Тақырып бойынша қорытынды жаса.

7, 8-тапсырма. Мәтіндегі ақпаратқа сүйеніп, кестені

толтырады, жаратылыстану ғылымдарының интегра-

циясын сызба түрінде көрсетеді.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– ақпараттарға талдау жасайды;

– өзіндік ой қорытындысын жасайды.

Ойсергек. 10-тапсырма. Мұғалім оқушыларға түрлі

түсті қарындаштар мен фломастерлер, плакаттар,

тақырыпқа қатысты суреттер таратады, өндірісте үлкен

жетістіктерге жеткен танымал кәсіпкерге құттықтау

папкасын дайындатады.

11-тапсырма. Ақпаратты оқиды, әртүрлі

дереккөздерден 2016 жылы «Ұлы дала елі» брендін

жеңіп алған отандық компаниялар туралы мәліметтерді

табады, мәтінді жалғастырып жазады.

12-тапсырма. Рөлдік ойынды ұйымдастырады. «Біздің

ұлттық компаниямыз» тақырыбында тұсаукесер

дайындауларын сұрайды. Оқушылар Қазақстандағы

үздік ұлттық өндіріс жайлы ақпарат жинайды,

әріптесімен бірге тұсаукесер жасайды.

Дескриптор:

– ақпарат көздерінен алынған мәліметті тиімді

пайдаланады;

– үздік ұлттық өндірісті сипаттайды;

– өз ой қорытындыларын жазады;

– өзіндік ойын, көзқарастарын жүйелі жеткізеді.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Кері байланыс. – Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Сабақтың соңы

13-тапсырма. Оқушылар «INSERT» стратегиясының

негізінде сабақта өткен материалдарды талдайды.

«INSERT» стратегиясының үлгісі:

«» «–» «+» «?»

Бұрыннан

білемін

Менің

ойлаға-

ныма

қайшы,

кереғар

Мен

үшін

жаңа

ақпарат

Келісе

алмай-

мын,

білгім

келеді

Дескриптор:

– мәліметтер мен пікірлерді өңдей біледі;

– әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырады;

– өз ой қорытындыларын жазады;

– өзіндік ойын, көзқарастарын жүйелі жеткізеді.

Қалыптастырушы бағалау. «Блоб ағашы» әдісі

арқылы білім алушылар сабақ барысындағы өз

әрекеттеріне баға береді. Өздерінің іс-әрекеттерін,

көңіл күйлерін ағаштағы бейнелерге желімқағаздарды

Оқулық

54

жапсыру арқылы білдіреді.

Рефлексия. Ойтаразы. «Қолдорба» әдісі. Оқушылар

бір парақ қағазға қолдорбаның суретін салады, бүгінгі

сабақтан алып кеткісі келген дағдылар мен білімді

салады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

9-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 2 Индустрияландыру: ұлттық өндіріс

Сабақ тақырыбы 7-сабақ. Нәтиже сабақ

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.4.1 – мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-

қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау;

10.4.3.1 – белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп,

талғаммен қолдана білу

55

Сабақ мақсаттары Барлығы: мәтінде көтерілген мәселелерді талдайды.

Көбі: сұрақтар құрастырады.

Кейбірі: мәтіннің жанрлық ерекшеліктерін талдайды.

Бағалау критерийлері Бөлімге қатысты ақпаратты толық меңгереді, мәтінде көтерілген

мәселелерді талдайды, тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп

қолданады, диалог құрады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: индустрияландыру.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: өркениетті

қоғам, ұлттық индустрия.

Бастапқы білім: Ұлттық өндіріс жетістіктері туралы мағлұмат береді, нанотехнология

жайлы айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

«Көңіл күйді анықтау» тренингінің негізінде сабақ

басында оқушыларға А4 парағы мен маркерлер

таратады. Оқушылар параққа маркермен өзінің көңіл

күйін сипаттайтын сурет (смайлик) (күліп немесе езу

тартып тұрған, қабағы түюлі, бейтарап, т.б.) салады.

Қызығушылықты ояту. Оқушылардың нәтиже

сабаққа деген қызығушылығын арттыру мақсатында

жаңа тақырып бойынша «Алдын ала берілген атаулар»

тәсілін пайдаланып, тақтаға тақырыпқа байланысты

бірнеше атаулар жазады, олардың маңызын, қасиетін

сұрайды.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

желімқағаз-

дар,

смайликтер,

А4 парағы,

флипчарт,

маркерлер

Сабақтың ортасы

Оқулықтағы тапсырмалармен жұмыс. 1-тапсырма.

Оқушылар «индустрияландыру» сөзін тірек ретінде

алып, сөзжұмбақ құрастырады.

2-тапсырма. Оқушылар ақпаратты оқиды, тілдің

өркениетті қоғамдағы рөлін туралы айтады, диалог

құрады.

3-тапсырма. «Ұлттық индустрияны өркендетуге қандай

үлес қосамын?» тақырыбында эссе жазғызады.

Эссеге қойылатын талаптар:

– нақты айқындалған кіріспе, негізгі тарау,

қорытындыдан құралуы шарт;

– шынайы өмірмен байланыс болуы тиіс;

– өзіндік тың пікірлер келтіру керек;

– баяндау стилі нақты болуы шарт;

– эссе мәтіні орфографиялық нормаға сай жазылуы

қажет;

– көлемі – 100–150 сөз.

Ескерту: кіріспеде оқушы өзінің ойын 3-4 сөйлеммен

берсе жеткілікті. Тақырыпқа қатысты не айтқысы

келетінін соңғы сөйлемінде береді. Негізгі тарауда

оқушы өзінің айтқан әр ойына дәлел келтіріп отыруы

қажет. Қорытындыда кіріспеде айтылған соңғы

сөйлемдегі ойына қатысты және де негізгі тараудағы

дәлелдемелеріне байланысты нәтиже көрсетілуі тиіс.

Оқулық

56

Сабақтың соңы

«Пирамида құру» тәсілін пайдаланып, тақырып

бойынша негізгі ойларды сілтеме етіп алып, пікірталас

ұйымдастырады.

Пікірталастың шарты:

– пікірін білдіруші сөйлегенде, оның сөзін бөлмеу

керек;

– қарсы топтың пікіріне жағымсыз тұрғыда сын

айтылмауы қажет;

– қарсы топтың пікірімен келіспесе, олардың

көзқарасын айқындайтын сұрақ қоюға болады;

– пікірталаста жеңілгендер болмайды.

Пікірталас «жеке – жұп – топ – сынып» схемасы

арқылы жүзеге асырылады. Мұғалімнің іс-әрекеті:

1. Жеке жұмыс. Оқушылармен бірге тақырып бойынша

игерілген мәтіндерді еске түсіреді.

2. Жұптық жұмыс. Оқушыларды жұптарға бөледі.

3. Топтық жұмыс. Оқушыларды төрт адамдық шағын

топтарға біріктіреді.

4. Ұжымдық жұмыс. Оқушыларға маркерлер, плакат

таратады. Олармен бірге пікірталастың шешімін

шығарады.

Оқушының іс-әрекеті:

1. Жеке жұмыс. Оқушылар өткен мәтіндерді еске

түсіреді, өзінің пікірін айтады.

2. Жұптық жұмыс. Оқушылар жұптарға бірігеді,

жекелеген ойларын ортаға салады.

3. Топтық жұмыс. Оқушылар төрт адамдық шағын

топтарға бірігеді, туындаған мәселелерді талқылайды.

4. Ұжымдық жұмыс. Оқушылар бүкіл сынып болып,

мәселенің шешімін шығарады, маркерлерді алып,

плакатқа жазады.

Жиынтық бағалау. Мұғалім оқушыларға бөлім

бойынша тапсырмалар береді.

Рефлексия. Ойтаразы. Мұғалім «Жағымды сөздер»

тәсілі бойынша сабақтың қалай өткендігін анықтайды.

Ол үшін балаларға мынадай сұрақ қояды: – Балалар,

сабақ барысында қандай жағымды сөздер естідіңдер?

Жауаптың нәтижесі бойынша сабақ қорытындыланады.

Сабақ барысында мұғалім, сыныптастары тарапынан

айтылған жағымды сөздерді еске түсіреді, айтады.

Желімқағаздарға жазады, тақтаға жапсырады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

4-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

желімқағаз-

дар

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

57

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 3 Адамзат дамуының жаһандық мәселелері

Сабақ тақырыбы 1–2-сабақ. Адамзат дамуы және әлемдік саясат

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.5.1 – коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті

сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу;

10.3.5.1 – әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды

қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма)

ұсына білу

Сабақ мақсаттары Барлығы: коммуникативтік жағдаятқа сай сөйлеу әдебін сақтап

сөйлейді.

Көбі: әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды

қолданады.

Кейбірі: хат жазады.

Бағалау критерийлері Әлемдік саясат туралы өз ойын айтады, әртүрлі тақырып бойынша

көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады, коммуникативтік

жағдаятқа сай дұрыс сөйлейді, хат жазады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: адамзат, саясат.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: әлемдік

саясат, жаһандық мәселелер, жеке мемлекеттер, жер тұрғындары,

саяси қатынастар.

Бастапқы білім: Индустрияландыру мен ұлттық өндіріс жайлы айтады, ұлттық өндіріс

тарихын сипаттайды.

58

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

ынтымақтастық атмосферасын орнату үшін «Мадақтар

бұрқасыны» тәсілін қолданады. Оқушылар 1–1,5 минут

ішінде бір парақ қағазға ұстазынан естігісі келетін

мадақтарды жазады, оны оқып беретін парталасымен

алмасады.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. 1-тапсырма.

Оқушыларға берілген сұрақтарды қояды. «Ой шақыру»

әдісін пайдаланып, «саясат» сөзіне ассоциаграмма

құрғызады.

2-тапсырма. Оқушылар суреттерге қарап, қазіргі

заманда адамзат баласының алдында тұрған ғаламдық

мәселелер туралы шағын мәтін құрап жазады.

Дескриптор:

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– ассоциаграмма құрайды;

– сурет-символдардың негізінде шағын мәтін құрайды.

Қалыптастырушы бағалау. «Бас бармақ» әдісі

арқылы бағаланады.

Кері байланыс. – Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

флипчарт,

маркерлер

Сабақтың ортасы

Ойқазына. 3-тапсырма. Оқушыларға үнтаспадан

мәтінді тыңдатады.

«Сұрақ-жауап» тәсілінің негізінде оқулықтағы

4-тапсырманы орындатады. Оқушыларды жұпқа

бөледі, жұптағы оқушыларға тыңдалған мәтін мазмұны

бойынша 5 сұрақ жазуларын сұрайды. Мұғалім

жұптардың сұрақтары мен жауаптарын тыңдайды, егер

жауап қате болса, ол сұраққа өзі не басқа

оқушылардың жауап беруіне болады.

Ескерту: Мұғалім тапсырманы орындату

барысында басты назарды жауаптарға емес, сұрақтарға

аударған жөн. Себебі оқушылардың құрастырған

сұрақтары олардың сабақта қандай дәрежеде жұмыс

жасағандығын, қандай білім алғандығын білдіреді.

5, 6-тапсырма. Мәтіндегі тірек сөздерді жазады,

сөйлем құрап айтады, мәтіндегі ақпараттың

дұрыстығын тексереді.

Дескриптор:

– мәтіндегі негізгі ойды анықтайды;

– мәтін мазмұны бойынша сұрақтар құрастырады;

– мәтіндегі ақпараттың дұрыстығын тексереді.

– әр бөлікке тақырып қояды.

Тілдік бағдар. Әлеуметтік-тұрмыстық қатынас

аясындағы сөз әдебі туралы мағлұмат береді.

7, 9, 10-тапсырма. Мәтіндерді оқиды, сөз әдебіне

қатысты диаграмма жасайды, соңғы абзацқа тақырып

қояды.

Оқулық,

үнтаспа,

ватман

немесе

А4 парағы,

ғаламтор

дерек-

көздері,

смайликтер,

кесте, түрлі

түсті

қарындаш-

тар мен

фломастер-

лер, маркер-

лер

59

8-тапсырма. Мәтін мазмұнына сәйкес оқушыларға хат

жаздырады.

Хаттың құрылымы:

− қазіргі замандағы жаһандық жағдайларға

байланысты ойдың қамтылуы;

− хаттың әлеуметтік-тұрмыстық сөз әдебі

талаптарына сай болуы;

− хат көлемі: 180–200 сөз.

Дескриптор:

– мәтіндерді түсініп оқиды;

– негізгі идеясын айтады;

– көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып хат

жазады;

– өз ойын таратып айтады.

Ойсергек. 15-тапсырма. Мұғалім оқушыларға А4

парағы мен түрлі түсті қарындаштар мен

фломастерлер, маркерлер таратады. «Адамзатты

алаңдатып отырған проблемалар» тақырыбында постер

жасатады.

11-тапсырма. Сөздіктің көмегімен мәтіндегі қарамен

жазылған сөздердің мағынасын анықтайды.

12-тапсырма. Мәтінді INSERT оқыту стратегиясы

бойынша талдайды.

«INSERT» стратегиясының үлгісі

«» «–» «+» «?»

Бұрын-

нан

білемін

Менің ойлаға-

ныма қайшы,

кереғар

Мен үшін

жаңа

ақпарат

Келісе

алмаймын,

білгім келеді

13-тапсырма.Суреттерде бейнеленген қайраткерлердің

қоғамда қандай орны бар екенін айтады.

14-тапсырма. «Ассоциация» тәсілінің негізінде полилог

құрады.

Дескриптор:

– сөздердің мағынасын түсіндіреді;

– мәтін бойынша кестеге өз ойын қорытындылап

жазады;

– дереккөздерден ақпарат жинайды;

– коммуникативтік жағдаятқа сай сөйлеу әдебін сақтап

сөйлейді.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім көңіл күй

смайликтері арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Бір сөзбен» әдісі. Оқушылар

тапсырманы қалай орындағандарын бір сөзбен айтады.

Сабақтың соңы

17-тапсырма. Оқушылар ақпарат көздерінен

халықаралық деңгейдегі ұйымдар туралы мәлімет

жинайды, кесте толтырады.

Дескриптор:

– ақпарат көздерін тиімді пайдаланады;

– нақты мәліметтерді қолданады;

– ойын сауатты, жүйелі жеткізеді.

Оқулық,

парақшалар,

ғаламтор

дерек-

көздері,

ағаштың

суреті

60

Қалыптастырушы бағалау. «Блоб ағашы» әдісі

арқылы білім алушылар сабақ барысындағы өз

әрекеттеріне баға береді. Өздерінің іс-әрекеттерін,

көңіл күйлерін ағаштағы бейнелерге желімқағаздарды

жапсыру арқылы білдіреді.

Рефлексия. Ойтаразы. 18-тапсырма. Оқушылар

«Шығу парағы» кестесін толтыртады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

16-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия. Сабақ барысында оқу мақсатына қол

жеткізілді ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің

себебі неде? Бүгін оқушылар не біліп, не

үйренді? Сыныптағы психологиялық ахуал

қандай болды? Жоспардан ауытқулар болды ма?

Себебі неде? Өзім жоспарлаған саралау

шаралары тиімді болды ма? Уақыт тиімді

пайдаланылды ма? Мен өз жоспарыма қандай

түзетулер енгіздім және неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 3 Адамзат дамуының жаһандық мәселелері

Сабақ тақырыбы 3–4-сабақ. Ғаламшардағы жаһандық мәселелер

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

10.1.2.1 – мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі

(интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен

ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау;

10.2.4.1 – әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар,

61

сілтеме) публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің

тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын,

тілдік ерекшелігін салыстыра талдау;

10.4.4.1 – сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай білу.

Сабақ мақсаттары Барлығы: терминдер сөздерді талдайды.

Көбі: сөзжасамдық нормаларды меңгереді.

Кейбірі: ауызекі сөйлеу стилінің құрылымын, тілдік ерекшелігін

салыстыра талдайды.

Бағалау критерийлері Ғаламшардағы жаһандық мәселелер туралы айтады, тыңдалым,

оқылым мәтіндеріндегі мәліметтерді талдайды, термин сөздердің

мағынасын анықтайды, сөзжасамдық нормаларды меңгереді.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: ғаламшар, жаһандану,

ЕҚЫҰ, ресурс.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: адамзаттық

мәселелер, ғаламдану үдерісі, жаһандық мәселелер, әлемдік тәртіптер

мен қатынастар, ашық, ақпараттық, технологиялық қоғам құру.

Бастапқы білім: Әлемдік саясат туралы ақпарат береді, өз ойын айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. «Қарама-

қарсы саптар» тренингі. Оқушыларды бір-біріне

қарама-қарсы тұрғызып, танысу сұрақтарын

қойғызады. Берілген уақыт аяқталған соң, оқытушы бір

саптың оң жаққа, екінші саптың сол жаққа бір қадам

жылжуын сұрайды. Оқушылардың жұптары өзгеріп,

олар тақырыптың аясында өзгелермен сұхбаттасады.

Қызығушылықты ояту. Оқушыларға «Тірек сөздер»

стратегиясының негізінде тақтадағы плакаттарға

бірнеше сөздер (экология, демография, саясат, т.б.)

жазады.

Оқулықтағы тапсырмалармен жұмыс. Ойтүрткі. 1, 3-тапсырма. Суретте бейнеленген табиғат

көріністеріне қатысты қазақтың тыйым сөздерін тауып

жазады, қазіргі замандағы қандай жаһандық мәселемен

қатысы барлығын айтады, жағдаяттық тапсырманың

шартын орындайды.

2-тапсырма. Тірек cөздерді қатыстырып, диалог

құрады.

4-тапсырма. Термин сөздердің мағынасын анықтайды.

Дескриптор:

– суреттерді сипаттайды;

– ғаламдық мәселелер жайында айтады;

– тірек сөздерді табады;

– терминдер сөздерді талдайды.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

А4 парағы,

флипчарт,

маркерлер,

оқулық,

желімқағаз-

дар

62

Сабақтың ортасы

Ойқазына. Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін оқулықта берілген тапсырмаларды

орындатады.

5, 6-тапсырма. Оқушыларға үнтаспадан мәтінді

тыңдатады. Оқушылар мәтін бойынша маңызды

ақпараттарды сызба түрінде жинақтап жазады.

Мұғалім оқулықтағы 7-тапсырманы орындатады.

Рөлдік ойынның шартына сәйкес топқа бөледі,

жағдаяттық тапсырманы орындатады, полилог

ұйымдастырады. Оқушылар жағдаяттық тапсырманың

шартына сәйкес отбасы мүшелерімен Саммитте

қаралған мәселелер төңірегінде әңгімелеседі, ауызекі

сөйлеу стиліне тән тілдік ерекшеліктерді талдайды.

Дескриптор:

– мәтіннен тірек сөздерді табады;

– ақпараттарды сызбаға түсіреді;

– полилог құрады;

– ауызекі сөйлеу стилінің құрылымын, тілдік

ерекшелігін салыстыра талдайды.

«Таныстырылым» тәсілінің негізінде оқулықтағы 8-

тапсырманы орындатады. Мұғалім оқушыларды екі

топқа бөледі, топтарға «Әлемдік тәртіптер мен

қатынастар» деген тақырып ұсынады. Топтар

тақырыпты талдап болғаннан кейін оқушыларға

плакат, түрлі түсті қарындаштар мен фломастерлер,

маркерлер таратады. Аталған тақырыпқа қатысты

слоган, постер немесе фотоколлаж дайындауларын

сұрайды.

Тапсырманың шарты:

1. Әлемдік қауіптер мен қайшылықтардың түрлері.

2. Ғаламдағы шешуі қиын күрмеулі мәселелердің

сипаты.

3. Ғаламдық мәселелерді шешудің басты шарты немесе

жолы.

Дескриптор:

– мәтінді түсініп оқиды;

– мәтіннің негізгі идеясын анықтайды.

Тілдік бағдар. Сөзжасамдық норма туралы ақпарат

береді, мысалдар келтіреді.

10, 11-тапсырма. Мәтін мазмұнында кездескен

бейтаныс сөздердің мағынасын анықтайды, сөйлем

құрайды, ғаламдық мәселелерді топтастырып жазады.

Оқулықтағы 12, 13, 14-тапсырманы орындатады.

Мәтінді оқиды. Мәтін мазмұны бойынша жоспар

құрады. Тірек сөздерді жазып, олардың жасалу

жолдарын анықтайды. Кесте толтырады. Мәтіндегі

«Бұл жағдай әрбір ұлттың, халықтың өзіне тән ділі мен

мәдениетін сақтап қолуы жолында орасан күш-жігер

жұмсауын талап етеді» ой түйінінің мәнін таратып

айтады.

16-тапсырма. Оқушылар өздері өмір сүріп ортада

ғаламдық мәселеге айналған мәселелер жайлы айтады.

Оқулық,

ватман

немесе

А4 парағы,

маркерлер

63

Дескриптор: – ғаламдық мәселеге айналған мәселелерді сипаттайды;

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– мәтіндегі ақпараттарды қорытындылайды.

Қалыптастырушы бағалау. «Бағалау парақтары»

негізінде қорытындылайды.

Кері байланыс. «Бір сөзбен» әдісі. Оқушылар

тапсырманы қалай орындағандарын бір сөзбен айтады.

Ойсергек. 15-тапсырма. Мұғалім оқушыларға әлемдік

мәселелерге қатысты диалог құрғызады.

Сабақтың соңы

Оқулықтағы 17-тапсырманы орындатады, полилог

құрғызады, ойталқы өткізеді.

Ойталқы талабы:

– талқыланатын мәселелерді бірлесіп анықтап алу

қажет;

– дереккөздерді пайдаланып, экологияға байланысты

ақпарат жинау керек;

– экологияға байланысты ұлы ойшылдардың 3–4

қанатты сөзі алынуы қажет;

– өз ойларын тезис түрінде жазуы қажет;

– орталарынан жүргізуші сайлануы тиіс.

Дескриптор:

– қосымша ақпарат көздерінен мәліметтер жинайды;

– сөз әдебі орамдарын қолданады.

Қалыптастырушы бағалау. «Жетістік баспалдағы»

әдісі арқылы бағаланады. Сабақ соңында қатысушылар

баспалдақтың қай тұсында тұрғанын белгілейді,

түсініктеме береді:

− – мен барлығын түсінгеніме сенімдімін;

− – мен барлығын түсінгеніме жартылай сенімдімін;

− – мен қайталауды қажет етемін;

− – мен ештеңе түсінбедім.

Рефлексия. Ойтаразы. 18-тапсырма. Оқушылар

сұрақтарға жауап береді, «Телеграмма» әдісі арқылы

бүгінгі сабақта ұққанын жазып, парталасына береді.

Соңынан оған арнап тілек не өлең шумақтарын

жазады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

9-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

парақшалар,

баспалдақ-

тың суреті

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

64

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 3 Адамзат дамуының жаһандық мәселелері

Сабақ тақырыбы 5-сабақ. Нәтиже сабақ

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.5.1 – коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті

сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу;

10.3.5.1 – әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды

қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма)

ұсына білу

Сабақ мақсаттары Барлығы: коммуникативтік жағдаятқа сай дұрыс сөйлейді.

Көбі: тілдік құралдарды орынды қолданады.

Кейбірі: шығармашылық жұмыстар ұсынады.

Бағалау критерийлері Бөлімге қатысты ақпаратты толық меңгереді, тақырып жайлы өз ойын

айтады, коммуникативтік жағдаятқа сай дұрыс сөйлейді, диалог

құрады.

Тілдік мақсаттар

Пәнге тән лексика мен терминология: экология, саясат, экожүйе.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: ядролық

қарусыздану, әлемдік саясат, экологиялық мәселелер, геосаяси

мәселелер.

Бастапқы білім: Ғаламдық мәселелер туралы ақпарат береді, өз ойын айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

«Көңіл күйді анықтау» тренингінің негізінде сабақ

басында оқушыларға А4 парағы мен маркерлер

таратады. Оқушылар параққа маркермен өзінің көңіл

күйін сипаттайтын сурет (смайлик) (күліп немесе езу

Тренинг

жазылған

парақшалар,

смайликтер,

А4 парағы,

65

тартып тұрған, қабағы түюлі, бейтарап, т.б.) салады.

Қызығушылықты ояту. Оқушылардың нәтиже

сабаққа деген қызығушылығын арттыру мақсатында

жаңа тақырып бойынша «Алдын ала берілген атаулар»

тәсілін пайдаланып, тақтаға тақырыпқа байланысты

бірнеше атаулар жазады, олардың маңызын, қасиетін

сұрайды.

флипчарт,

маркерлер

Сабақтың ортасы

Оқулықтағы тапсырмалармен жұмыс. 1-тапсырма.

Сұрақтар төңірегінде диалог құрады.

2-тапсырма. Мәтінді оқиды, экологиялық мәселелер

туралы ақпараттарды үш деңгейлі шеңбер-сызба

арқылы бөліп жазады.

3-тапсырма. Ғұмар Қараштың өлеңін мәнерлеп оқиды,

негізгі тірек сөздерді табады, өз ойын айтады.

Ойсергек. Мұғалім оқушыларды бірнеше топқа бөледі,

әр топқа түрлі түсті қарындаштар, маркерлер,

фломастерлер, тақырыпқа қатысты суреттер мен

фотолар таратады, фотоколлаж дайындатады.

5-тапсырма. «Оймоншақ» әдісінің негізінде полилог

құрғызады. Сыныпты төртке бөледі, топтарға ғаламдық

мәселелерге байланысты бірнеше суреттер үлестіреді,

топтарға сурет бойынша мәтін құратады.

Оқулық,

түрлі түсті

қарындаш-

тар,

маркерлер,

фломастер-

лер,

тақырыпқа

қатысты

суреттер мен

фотосурет-

тер

Сабақтың соңы

Модульді бекіту мақсатында «Ғаламдық мәселелерді

қалай шешуге болады?» тақырыбында эссе жазғызады.

Эссеге қойылатын талаптар:

– нақты айқындалған кіріспе, негізгі тарау,

қорытындыдан құралуы шарт;

– шынайы өмірмен байланыс болуы тиіс;

– өзіндік тың пікірлер келтіру керек;

– баяндау стилі нақты болуы шарт;

– эссе мәтіні орфографиялық нормаға сай жазылуы

қажет;

– көлемі – 100–150 сөз.

Ескерту: кіріспеде оқушы өзінің ойын 3–4 сөйлеммен

берсе жеткілікті. Тақырыпқа қатысты не айтқысы

келетінін соңғы сөйлемінде береді. Негізгі тарауда

оқушы өзінің айтқан әр ойына дәлел келтіріп отыруы

қажет. Қорытындыда кіріспеде айтылған соңғы

сөйлемдегі ойына қатысты және де негізгі тараудағы

дәлелдемелеріне байланысты нәтиже көрсетілуі тиіс.

Жиынтық бағалау. Мұғалім оқушыларға бөлім

бойынша тапсырмалар береді.

Рефлексия. Ойтаразы. 6-тапсырма. «Менің сабақтан

кейінгі әсерім» кестесін толтыртады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

4-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

кесте

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

Бағалау. – Оқушылардың

Үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

66

жоспарлайсыз? байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады. Оқушылар мәтін мазмұнын

түсінеді, сұрақтарға жауап береді, сөздікпен

жұмыс істейді. Сабақ жоғары деңгейде

өтеді, өйткені оқу мақсаттары дұрыс

таңдалды, уақытты тиімді пайдалану

барысында саралау жұмыстары да

орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 4 Адам өмірін сақтау

Сабақ тақырыбы 1–2-сабақ. Адам және табиғат

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.2.1 – мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі

(пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен

ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау;

10.2.4.1 – әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар,

публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің

тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын,

тілдік ерекшелігін салыстыра талдау;

10.4.4.1 – сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай білу

Сабақ мақсаттары Барлығы: терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды.

Көбі: сөзжасамдық нормаларды меңгереді.

Кейбірі: әртүрлі стильдегі мәтіндердің тілдік ерекшелігін салыстыра

талдайды.

Бағалау критерийлері Табиғат пен Адамның арасындағы байланыс жайлы айтады, адамзат

өміріне аса қауіпті факторларды сипаттайды, әртүрлі стильдегі

мәтіндердің тақырыбын, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра

талдайды, сөзжасамдық норманы меңгереді, жоспар құрады.

67

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: адам, табиғат, ғалам,

адамзат.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: адамзаттың

демографиялық мәселелері, «Туған жер» бағдарламасы, табиғат пен

адам арасындағы байланыс, адам өміріне қауіпті індеттер.

Бастапқы білім: Ғаламдық мәселелер туралы ақпарат береді, өз ойын айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

«Көңіл күйді анықтау» тренингінің негізінде сабақ

басында оқушыларға А4 парағы мен маркерлер

таратады. Оқушылар параққа маркермен өзінің көңіл

күйін сипаттайтын сурет (смайлик) (күліп немесе езу

тартып тұрған, қабағы түюлі, бейтарап, т.б.) салады.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. 1-тапсырма.

Оқушыларға «Жанды табиғат» бейнебаянын көрсетеді,

тақырып бойынша ой шақыру сұрақтарын қояды. Ой

шақыру сұрақтары:

– Бүгінгі сабақ тақырыбымен ғаламдық мәселелермен,

құндылықтармен байланысы бар ма?

– Адам өмірін сақтау мәселесі мен Табиғат арасында

қандай сабақтастық бар?

– Халқымыз қандай жерлерді киелі санайды?

2-тапсырма. «Туған жер» бағдарламасы» бойынша

шағын жоспар жасатады.

Шағын жоспарда мына мәселелер қамтылуы тиіс:

– өлкенің тарихы туралы зерттеулердің қамтылуы;

– мәдени-тарихи құндылығы бар орындарға саяхат

жасалуы;

– өлкенің тарихы, тарихи тұлғалары, ерекше

оқиғаларды, жерлерді және т.б. танып-білуге қатысты

байқаулардың енгізілуі.

Дескриптор:

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– ғаламдық мәселелерді сипаттайды;

– жоспар құрады.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім көңіл күй

смайликтері арқылы бағалайды.

Кері байланыс. Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

А4 парағы,

смайликтер,

маркерлер,

бейнебаян

Сабақтың ортасы

Ойқазына. 3-тапсырма. Мәтінмен жұмыс істеудің

негіздерін қалыптастыру үшін «Дана үкілер»

техникасын қолданады. Тақырыпқа қатысты берілген

мәтінді үнтаспадан тыңдатады. Оқушыларға мәтінді

оқытады, негізгі ұғымдарды тапқызып, жаңалық

болған ақпаратты дәптерлеріне жазғызады, талдатады.

4-тапсырма. Мәтіндегі негізгі ақпараттарды санамалап

жазады, термин сөздердің мағынасын анықтайды.

5-тапсырма. Екі мәтіннің стилін анықтап, тілдік құрал-

дарына кесте түрінде талдау жасайды.

Оқулық,

желімқағаз-

дар,

А4 парағы,

маркерлер,

парақшалар,

маркерлер,

плакат,

ғаламтор

дерек-

68

Дескриптор:

– мәтіннің мазмұнын талдайды;

– мәтіннің стилін анықтайды;

– терминдердің мағынасын түсіндіреді;

– әртүрлі стильдегі мәтіндердің тілдік ерекшелігін

салыстыра талдайды;

– кесте толтыру арқылы білімдерін толықтырады.

«Жарнама құрастыру» ойынының негізінде

оқулықтағы 6, 7-тапсырманы орындатады. Мұғалім

шағын топ көшбасшыларына «Рахман қайнары»

шипажайы туралы жарнама мәтінін жазуды тапсырады.

Сынып шағын топтарға бес адамнан бөлінеді, ойын

шарты бойынша берілген уақыт ішінде (8–10 минут)

топ мүшелері шипажайға жарнама (мәтін, ұран немесе

слоган, плакат, т.б.) құрастырып жазады, оны басқа

топтарға жарнамалайды, өздері жазған жарнама мен

тыңдалған мәтіндердегі тілдік құралдардың қолданылу

ерекшеліктеріне тілдік талдау жасайды.

Жарнаманың шарты:

1.«Рахман қайнары» шипажайының жалпы сипат-

тамасы.

2. Өзіндік ерекшелігі.

3. Шипажайдың көлемі, көрсететін қызметі.

8-тапсырма. Жағдаяттық тапсырманы орындатады.

Тапсырманың шарты: «Рахман қайнары»

шипажайының қабылдау бөліміне телефон шалып,

ақпарат алуың керек. Мәтіндегі мәліметтер

шеберлікпен қиюласатындай қысқа да нұсқа 10–12

үнқатымнан тұратын хабарламалық-диалог құрыңдар.

Сынып ең үздік диалог иелерін анықтасын. Жарнама

мен ауызекі сөйлеу үдерісіндегі тілдік құралдардың

қолданысына мән беріңдер.

9-тапсырма. Өлең шумақтары бойынша сөзжасамның

нысандарына сәйкес талдау жасайды.

Дескриптор:

– әртүрлі стильдегі мәтіндердің тілдік ерекшелігін

салыстыра талдайды;

– тілдік құралдардың қолданылу ерекшелітеріне тілдік

талдау жасайды;

– өзара коммуникативтік қатынас орнатады.

– сөзжасамдық норманы меңгереді.

Ойсергек. 16-тапсырма. «Баспасөз конференциясы»

рөлдік ойыны негізінде полилог ұйымдастырады.

Сыныпты өздері таңдаған болашақ мамандықтары

бойынша бес-бестен топқа бөледі. Оқушылар таңдаған

салалары бойынша ғаламдық мәселелермен айналысып

жүрген бір қайраткер туралы ақпарат жинайды, бір-

бірінен интервью алады.

«Қос жазба күнделігі» тәсілінің негізінде 10-

тапсырманы орындатады.

Мұғалім оқушылар тапсырманың басты шартын

орындағаннан кейін кесте таратады. Мәтінді стильдік

көздері,

микрофон

69

ерекшелігіне сай интонациямен оқиды, кесте

толтырады. Оқушылар кестенің «үзінділер» деген

бөлігіне мәтіндегі өзі назар аударған немесе ерекше

толғандырған үзінділерді (жеке сөздер, сөз тіркестері,

фразалар, қысқаша сөйлемдер, т.б.) жазады. Ал

«түсіндірме» бөлігіне қатысты өз ойын, пікірін жазады.

Кестенің үлгісі:

Үзінділер Түсіндірме

11, 12-тапсырма. Тыңдалған мәтін мазмұны бойынша

күрделі жоспар құрғызады, соңғы сөйлемдегі пікір

жайлы өз ойын айтады.

13-тапсырма. Мәтіндегі адамзат өміріне қауіпті

мәселелерді кластер түрінде жинақтап көрсетеді.

Күрделі жоспардың құрылымы:

1. Мәтіндегі маңызды бөліктердегі тірек сөздерді табу.

2. Мәтіндегі маңызды бөліктердің мағыналық

компоненттерін анықтау.

3. Тақырыптарды ретімен қойып жазу.

14-тапсырма. Мәтіндегі сөзжасамдық нормаға сай

жасалған сөздерді топтастырады, кесте түрінде жазады.

15-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша диалог

құрайды.

Дескриптор:

– мәтінді түсініп оқиды;

– негізгі ойды табады;

– тілдік құралдардың қолданылу ерекшеліктеріне

тілдік талдау жасайды;

– өзара коммуникативтік қатынас орнатады.

– сөзжасамдық норманы меңгереді.

– өз ойын жүйелі жеткізеді.

Қалыптастырушы бағалау. «Бас бармақ» әдісі

арқылы бағаланады.

Кері байланыс. «Сұрақ ілмегі» әдісі арқылы бір-біріне

сұрақтар қойып, білімдерін толықтырады.

Сабақтың соңы

17-тапсырма. Екі ақынның өлеңдерін оқытады.

Оқушылар мәтіндерді оқиды, мәтіндегі туынды

сөздерді табады, құрамына қарай талдау жасайды.

Дескриптор:

– екі ақынның өлеңдерін салыстырады;

– өлеңнің мағынасын бүгінгі сабақпен байланыстырып

айтады;

– туынды сөздерді табады;

– сөздерді құрамына қарай талдау жасайды.

Қалыптастырушы бағалау. «Жетістік баспалдағы»

әдісі арқылы бағаланады. Сабақ соңында қатысушылар

баспалдақтың қай тұсында тұрғанын белгілейді,

түсініктеме береді:

− мен барлығын түсінгеніме сенімдімін;

− мен барлығын түсінгеніме жартылай сенімдімін;

− мен қайталауды қажет етемін;

− мен ештеңе түсінбедім.

Оқулық,

баспалдақ-

тың суреті

70

Рефлексия. Ойтаразы. 19-тапсырма. Сұрақтарға

жауап жазғызады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

18-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады. Оқушылар мәтін мазмұнын

түсінеді, сұрақтарға жауап береді, сөздікпен

жұмыс істейді. Сабақ жоғары деңгейде

өтеді, өйткені оқу мақсаттары дұрыс

таңдалды, уақытты тиімді пайдалану

барысында саралау жұмыстары да

орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 4 Адам өмірін сақтау

Сабақ тақырыбы 3–4-сабақ. Лаңкестік – адам өміріне төнген тосын қатер

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.2.4.1 – әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар,

публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің

тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын,

тілдік ерекшелігін салыстыра талдау;

10.3.4.1 – оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп

жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі

ақпаратты іріктеу;

10.4.4.1 – сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай білу

71

Сабақ мақсаттары Барлығы: оқылым және тыңдалым материалдарын конспектілеу

арқылы негізгі ақпаратты іріктей алады.

Көбі: синтаксистік нормаларды меңгереді.

Кейбірі: әртүрлі стильдегі мәтіндердің тілдік ерекшелігін салыстыра

талдайды.

Бағалау критерийлері Лаңкестік жайлы айтады, сұрақтарға жауап береді, мәтінді талдайды,

конспектілейді, синтаксистік нормаларды меңгереді.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: лаңкестік, экстремизм,

терроризм.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: табиғи апат,

адам қолымен жасалатын әрекеттер, діни экстремизм, қауіпсіздік

шаралары.

Бастапқы білім: Табиғат пен Адамның арасындағы байланыс жайлы айтады, адамзат

өміріне аса қауіпті факторларды сипаттайды.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

ынтымақтастық атмосферасын орнату үшін «Мадақтар

бұрқасыны» тәсілін қолданады. Оқушылар 1–1,5 минут

ішінде бір парақ қағазға ұстазынан естігісі келетін

мадақтарды жазады, оны оқып беретін көршісімен

алмасады.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. 1-тапсырма.

«Алдын ала берілген атаулар» тәсілін пайдаланып,

тақырыпқа қатысты бірнеше атаулар жазады, олардың

маңызын, ерекшелігін сұрайды, сұрақтар қояды:

– Адам өміріне аса қауіпті қандай іс-әрекеттерді атар

едің ?

– Лаңкестікті жасайтын кімдер?

2-тапсырма. Елбасының «Рухани жаңғыру: болашаққа

бағдар» атты мақаласын оқиды, сабақ тақырыбына

қатысты ой-тұжырымдарға конспект жасайды.

3-тапсырма. Тірек сөздерді пайдаланып, өзекті

мәселелер туралы өз ойын айтады, кластер құрады.

Тілдік бағдар. Синтаксистік нормалар туралы

мағлұмат береді, мысалдар келтіреді, 4-тапсырманы

орындатады. Оқушылар берілген мәтінді өңдейді,

синтаксистік нормаға сай дұрыс жазады.

Дескриптор:

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– мақаладан қажетті ақпаратты алады;

– оқылым мәтіні бойынша конспект жасайды;

– суреттерді сипаттайды;

– экстремизм жайлы ойын кластерге түсіреді;

– синтаксистік нормаларды меңгереді.

– синтаксистік норманы меңгереді.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім көңіл күй

смайликтері арқылы бағалайды.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

А4 парағы,

флипчарт,

смайликтер,

маркерлер

72

Кері байланыс. Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Сабақтың ортасы

Ойқазына. Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін оқулықта берілген тапсырмаларды

орындатады.

6, 7-тапсырма. Үнтаспадан мәтінді тыңдатады,

мазмұны бойынша тезис жазғызады.

8-тапсырма. Оқушылар тыңдалған мәтін бойынша

берілген тұжырымдардың дұрыс/бұрыстығын бағалап

әңгімелеседі, жауаптарына сай Т-кестесін толтырады.

Үлгісі:

+ (дұрыс) − (бұрыс)

Дескриптор:

– тыңдалған мәтіндегі негізгі ақпараттарды

тақырыпшаларға бөледі;

– тірек сөздерді анықтайды;

– синтаксистік нормалардың қатаң сақталуына мән

береді;

– өзіндік ойы мен көзқарастарын жүйелі түрде

жеткізеді.

9, 10-тапсырма. ҚР Қылмыстық кодексінен үзіндіні

оқиды, талдайды, мәтіндегі ережелерді конспектілейді.

11-тапсырма. «Үздік инспектор» рөлдік ойынын

ұйымдастырады.

«ПОПС» формуласының негізінде оқулықтағы 13-

тапсырманы орындатады. Оқушылар мәтінді оқиды,

пікірлерін дәлелдейді, қарамен жазылған сөйлемдерге

синтаксистік талдау жасайды.

«ПОПС» формуласының құрылымы:

1. Бірінші сөйлем «Біздің ойымызша,... »

2. Екінші сөйлем «Себебі, біз оны ... былай

түсіндіреміз».

3. Үшінші сөйлем «Оны біз мына ...

деректермен, мысалдармен дәлелдей аламыз».

4. Соңғы сөйлем «Осыған байланысты ...

мынадай қорытынды шешімге келдік».

14-тапсырма. «Интервью» ойынының негізінде жұптық

жұмыс ұйымдастырады.

Дескриптор:

– мәтіннен қажетті ақпаратты алады;

– оқылым мәтіні бойынша конспект жасайды;

– сөйлемдерге синтаксистік талдау жасайды;

– диалог құрау арқылы білімдерін толықтырады;

– өзара коммуникативтік қатынас орнатады.

Қалыптастырушы бағалау.«Бас бармақ» әдісі

арқылы бағаланады.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

Ойсергек. 12-тапсырма. Жағдаяттық тапсырманың

шартын орындатады.

Оқулық,

А4 парағы,

маркерлер,

парақшалар,

маркерлер,

ғаламтор

дерек-

көздері

73

Сабақтың соңы

15-тапсырма. Мәтінді оқытады, қарамен жазылған

сөйлемдерге синтаксистік талдау жасатады.

Дескриптор: – мәтінді түсініп оқиды;

– мәтіннің тілдік ерекшелігіне талдайды;

– сөйлемдерге синтаксистік талдау жасайды.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Рефлексия. Ойтаразы. 16-тапсырма. «Шығу парағын»

пайдаланып, сұрақтарға жазбаша жауап береді.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

5-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

желімқағаз-

дар

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады. Оқушылар мәтін мазмұнын

түсінеді, сұрақтарға жауап береді, сөздікпен

жұмыс істейді. Сабақ жоғары деңгейде

өтеді, өйткені оқу мақсаттары дұрыс

таңдалды, уақытты тиімді пайдалану

барысында саралау жұмыстары да

орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 4 Адам өмірін сақтау

Сабақ тақырыбы 5-сабақ. Нәтиже сабақ

74

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.2.1 – мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі

(пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен

ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау;

10.3.3.1 – қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды

қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу

(дискуссивті эссе)

Сабақ мақсаттары Барлығы: тақырып бойынша меңгерген терминдердің сөздігін

жасайды.

Көбі: тілдік оралымдарды талдайды.

Кейбірі: эссе жазады.

Бағалау критерийлері Бөлімге қатысты ақпаратты толық меңгереді, термин сөздерді, тілдік

оралымдарды талдайды, эссе жазады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: адам, қауіп-қатер.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: адам өмірін

сақтау, экстремизм, қауіп-қатерден сақтану.

Бастапқы білім: Лаңкестік жайлы ақпарат береді, өз ойын айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. «Ыстық

алақан» тренингі. Оқушылармен сәлемдеседі,

түгендейді. Оқушылар бір-бірімен қол алып,

амандасады. Бір-біріне жақсы тілектер айтады.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. «Кіші шеңбер»

тәсілінің негізінде оқушылардың бөлім бойынша алған

білімдерін тексереді. Сыныптан бірнеше оқушыны

іріктеп алады. Белгілі бір уақыт ішінде (5–7 минут)

шеңбер бойынша әрбір оқушыдан бөлім бойынша

қандай ақпарат алғандарын баяндап шығуларын

сұрайды, айтылған әрбір хабарлама талқыланады,

кемшіліктерді анықтайды, түзетеді, дұрыс жауаптар

тақтаға жазылады, бағаланады.

1-тапсырма. Тақырып бойынша меңгерген термин

сөздердің сөздігін жасайды.

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық

Сабақтың ортасы

«Адам өмірін қалай сақтауға болады?» тақырыбында

эссе жазғызады.

Эссеге қойылатын талаптар:

– тақырыптан ауытқымау;

– дерек пен дәлелдерді ұтымды пайдалану;

– көркемдік құралдарды орынды қолдану;

– әдеби тіл нормаларын сақтау;

– өзіндік ойы мен көзқарастарын жүйелі түрде жеткізу.

3-тапсырма. Берілген мақал-мәтелдерді оқып, ортақ

тақырыбын анықтайды.

Ойсергек. Мұғалім оқушыларды бірнеше топқа бөледі,

әр топқа түрлі түсті қарындаштар, маркерлер,

фломастерлер, тақырыпқа қатысты суреттер мен

фотосуреттер таратады, фотоколлаж дайындатады.

4-тапсырма. «Сараптаймыз!» тәсілін пайдаланып,

жұптық жұмысты ұйымдастырады, тұсаукесер

дайындауларын сұрайды.

Оқулық,

түрлі түсті

қарындаш-

тар, маркер-

лер, фломас-

терлер,

тақырыпқа

қатысты

суреттер мен

фотосурет-

тер

75

Тұсаукесерге қойылатын талаптар:

• слайд-шоу түрінде жасау;

• оқиғаға қатысты статистикалық мәліметтер келтіру;

• сол оқиғаға қатысты сарапшылардың пікірлерін

талдау;

• өздерінің көзқарастарын дәйектеу;

• оның адамзат тарихындағы рөлін бағалау;

• сыныптың тұсаукесер тақырыбы бойынша қойған

сұрақтарына жауап беру.

Сабақтың соңы

Оқушылар «РАФТ» стратегиясы бойынша бір рөлді

таңдап, аудитория алдындағы шағын монологтік сөзді

дайындап айтады.

Рөл Аудитория Формат Тақырып

Оқушы Сыныпқа Эссе Адам

өмірін

сақтау

Ғалым Қоғамға Мақала Діни

экстре-

мизмнен

сақтанудың

жолдары

Жиынтық бағалау. Мұғалім оқушыларға бөлім

бойынша тапсырмалар береді.

Рефлексия. Ойтаразы. 5-тапсырма. Мұғалім

оқушыларға «Шығу парағын» толтыртады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

2-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

кесте

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

76

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім:5 Сәулет өнері

Сабақ тақырыбы 1–2-сабақ. Сәулет өнерінің тарихы

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.2.1 – мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі

(мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды,

тілдік оралымдарды талдау;

10.3.4.1 – оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп

жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі

ақпаратты іріктеу;

10.4.5.1 – сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана

білу

Сабақ мақсаттары Барлығы: терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды.

Көбі: оқылым және тыңдалым материалдарын конспектілейді, негізгі

ақпаратты іріктей алады.

Кейбірі: сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана

біледі.

Бағалау критерийлері Сәулет өнері жайлы айтады, мәтіндердегі термин сөздер мен

ұғымдарды талдайды, мәтінді конспектілейді, тыныс белгілерін дұрыс

қолданады, мәліметтерді өңдейді.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: сәулет, адамзат, өнер.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: сәулет

туындылары, зәулім ғимараттар, құрылыс конструкциялары,

қоғамның эстетикалық көзқарасы.

Бастапқы білім: Табиғат пен Адамның арасындағы байланыс жайлы айтады, адамзат

өміріне аса қауіпті факторларды сипаттайды.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

«Көңіл күйді анықтау» тренингінің негізінде сабақ

басында оқушыларға А4 парағы мен маркерлер

таратады. Оқушылар параққа маркермен өзінің көңіл

күйін сипаттайтын сурет (смайлик) (күліп немесе езу

тартып тұрған, қабағы түюлі, бейтарап, т.б.) салады.

Қызығушылықты ояту. Оқушылардың жаңа сабаққа

қызығушылығын арттыру мақсатында «Сөзжұмбақ»

тәсілінің негізінде тақтаға тақырыпқа қатысты бірнеше

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

А4 парағы,

маркерлер,

смайликтер

77

сөз жазады (өнер, сәулет, ғимараттар, т.б.).

Оқушылардан бұл сөздерді қандай жәйттардың

біріктіретінін сұрайды.

Ойтүрткі. 1-тапсырма. «Сұрақ-жауап» тәсілін

пайдаланып оқулықта берілген сұрақтарға жауап

береді.

2-тапсырма. Сұрақтарға жауап береді.

Дескриптор:

– тірек сөздерге қарап тақырыпты болжайды;

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– сәулет өнері жайлы ойын айтады.

Қалыптастырушы бағалау. «Бас бармақ» әдісі

арқылы оқушылар бір-бірінің жауаптарын бағалайды.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

Сабақтың ортасы

Ойқазына. 3-тапсырма. Мәтінмен жұмыс істеудің

негіздерін қалыптастыру үшін «Дана үкілер»

техникасын қолданады. Тақырыпқа қатысты берілген

мәтінді үнтаспадан тыңдатады. Оқушыларға мәтінді

оқытады, негізгі ұғымдарды тапқызып, жаңалық

болған ақпаратты дәптерлеріне жазғызады, талдатады.

Оқушылар мәтінді мұқият тыңдайды, негізгі

ұғымдарды табады, жаңалық болған ақпаратты

дәптерлеріне жазады, талдайды, мазмұны бойынша

конспект жазады.

4-тапсырма. Мәтіндегі мақсатты аудиторияға арналған

терминдер мен ұғымдарды анықтайды, олардың

мағынасын түсіндіреді.

5-тапсырма. Мәтіндегі ақпаратқа сүйеніп, «Сәулет

өнерінің ерекшелігі» тақырыбында өздері таңдаған

ортаға сай монолог құрап айтады.

Дескриптор:

– мәтіндегі негізгі ойды анықтайды;

– тыңдалым мәтіні бойынша конспект жазады;

– негізгі ақпаратты өңдей біледі;

– терминдер мен ұғымдардың мағынасын түсіндіреді;

– монолог құрады;

– өз ойын жүйелі жеткізеді.

Тілдік бағдар. Сөйлем мен мәтіндегі тыныс белгілері

туралы мағлұмат береді, мысалдар келтіреді,

сөйлемдерді талдатады.

6-тапсырма. Мәтінді көшіріп жазады, тиісті тыныс

белгісін қояды, оның не себепті қойғанын түсіндіреді,

жазған мәтінін дауыс ырғағын сақтап оқиды, тыныс

белгілерінің қандай қызмет атқарғанын айтады.

7-тапсырма. Мәтінді түсініп оқиды.

8-тапсырма. Мәтіннің құрылымы бойынша кесте

түрінде күрделі жоспар құрып жазады, әр бөлікке

Оқулық,

үнтаспа,

ватман

немесе А4

парағы,

ғаламтор

дерек-

көздері,

смайликтер,

кесте,

түрлі түсті

қарындаш-

тар, маркер-

лер, ватман

78

негізгі тірек сөздерді орналастырады.

9-тапсырма. Мәтіндегі тілдік құралдарға сүйеніп, оның

стилі мен жанрлық түрін ажыратады, пікірін

дәлелдейді.

Дескриптор:

– сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін

қолдана біледі;

– мәтіндегі негізгі ойды табады;

– мәтіннің стилін анықтайды;

– мәтін бойынша күрделі жоспар құрады.

Ойсергек. Мұғалім сыныпты үш топқа бөледі,

оқушыларға түрлі түсті қарындаштар, маркерлер,

ватман, т.б. таратады. «Сәулет өнері» тақырыбында

постер жасатады.

10-тапсырма. Мәтіндегі өзі қалаған бір сөйлемдегі

тыныс белгілерінің түрлерін анықтайды, қандай

қызмет атқарып тұрғанын түсіндіреді.

11-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша екі сөйлемді

дәйексөз ретінде қолданып, сәулет өнерінің тарихы

туралы қысқаша ақпарат жазады.

12-тапсырма. Мәтіннің қорытынды бөліміндегі ойдың

негізінде пікіралмасу өткізеді.

Дескриптор:

– сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін

қолдана біледі;

– сәулет өнерінің тарихын сипаттайды;

– тиісті деректерді пайдаланады;

– оқылым мәтіні бойынша негізгі ақпаратты іріктейді.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім көңіл күй

смайликтері арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Бір сөзбен» әдісі. Оқушылар

тапсырманы қалай орындағандарын бір сөзбен айтады.

Сабақтың соңы

14-тапсырма. Қазақстандағы өздері қалаған бір сәулет

туындысының жасалу тарихы мен құндылығы,

эстетикалық сипаты жөнінде тұсаукесер жасайды.

Дескриптор:

– сәулет туындысының жасалу тарихы мен

құндылығын сипаттайды;

– өз пікірлерін дәлелдейді;

– игерілген ақпараттарды пайдаланады.

Қалыптастырушы бағалау. «Блоб ағашы» әдісі

арқылы білім алушылар сабақ барысындағы өз

әрекеттеріне баға береді. Өздерінің іс-әрекеттерін,

көңіл күйлерін ағаштағы бейнелерге желімқағаздарды

жапсыру арқылы білдіреді.

Оқулық,

парақшалар,

ғаламтор

дерек-

көздері,

желімқағаз-

дар, ағаш-

тың суреті

79

Рефлексия. Ойтаразы. 15-тапсырма. Оқушылар «Қар

кесегі» әдісі бойынша шеңбер құрып, бүгінгі

тақырыпты қорытындылайды. Әр оқушы бүгінгі

тақырыпқа қатысты тұжырымын айтады. Екінші

оқушы оның айтқанын қайталап, өзінің тұжырымын

айтады. Үшіншісі екеуінің айтқанын қайталап, өзінің

пікірін қосады. Осылайша бүкіл сынып бүгінгі алған

біліміне анализ (талдау) жасап шығады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

13-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың

шарты, қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

80

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім:5 Сәулет өнері

Сабақ тақырыбы 3–4-сабақ. Ұлы даланың сәулет өнері

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.5.1 – коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті

сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу;

10.2.6.1 – БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми

еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу;

10.4.5.1 – сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана

білу

Сабақ мақсаттары Барлығы: коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті

сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлейді.

Көбі: сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана біледі.

Кейбірі: БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми

еңбектерден деректерді алады.

Бағалау критерийлері Ұлы даланың сәулет өнері туралы айтады, БАҚ, энциклопедиялық,

ғылыми-көпшілік еңбектердегі деректерді тиімді пайдаланады, тыныс

белгілерін дұрыс қолданады, диалог құрады, сәулет ескерткіштерінің

каталогін жасайды.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: сақтар, тарих, өнер,

жәдігерлер.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: сәулет өнері,

Ұлы Дала өркениеті, жалпыадазаттық өркениет, Дешті Қыпшақ жері,

көшпелі тұрмыс, аң стилі.

Бастапқы білім: Сәулет өнері жайлы айтады, оның қалыптасу тарихы туралы ақпарат

береді, өз ойын айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

ынтымақтастық атмосферасын орнату үшін «Мадақтар

бұрқасыны» тәсілін қолданады.Оқушылар 1–1,5 минут

ішінде бір парақ қағазға ұстазынан естігісі келетін

мадақтарды жазады, оны оқып беретін парталасымен

алмасады.

Қызығушылықты ояту. Оқушыларға «Тірек сөздер»

стратегиясының негізінде тақтадағы плакаттарға

бірнеше сөздер (сақтар, өркениет, жәдігерлер, т.б.)

жазады. Оқушылар кезек-кезек тақтаға шығады.

Маркерлерді пайдаланып, ассоциаграмма құрайды.

Ойтүрткі. 1-тапсырма. Оқушылар берілген сұрақтарға

жауап береді.

2-тапсырма. Суреттерді сипаттайды, суреттердің

ежелгі сақтар мәдениетіне қандай қатысы барлығын

айтады, дереккөздерді пайдаланып, осы заттар туралы

Тренинг

жазылған

парақшалар

А4 парағы,

маркерлер,

флипчарт,

оқулық

81

ақпарат жинайды.

3-тапсырма. Орыс ғалымы Л.П.Окладниковтың ежелгі

түркі мәдениеті туралы айтқан сөзін қазақ тіліне

аударады, тыныс белігілерінің қойылу себебін

түсіндіреді.

Дескриптор:

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– суреттерді сипаттайды;

– БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, т.б.

деректерді пайдаланады;

– өз ойларын дәлелдейді;

– сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін

қолдана біледі.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Кері байланыс. «Не қиын, не оңай?» әдісі бойынша

түсініктерін толықтырды.

Сабақтың ортасы

Ойқазына. Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін оқулықта берілген тапсырмаларды

орындатады.

4-тапсырма. Мәтінді үнтаспадан тыңдайды, тірек

сөздерді есте сақтайды.

5, 6-тапсырма. Тыңдалым мәтіні бойынша сұрақтарды

жалғастырып жазады, «Ұлы Дала өркениетінің даму

факторлары» тақырыбындағы сызбаны толықтырады.

Дескриптор:

– мәтіннен тірек сөздерді табады;

– нақты сұрақтарға жауап береді;

– сызбаны толтырады;

– ойын жүйелі жеткізеді.

7-тапсырма. Мәтінді мәнерлеп оқиды, мазмұнына

сәйкес тақырып қояды, тыныс белгілеріне назар

аударады.

9-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша 3–4 сұрақ

жазып, өзара диалог құрады.

10-тапсырма. Айша бибі кесенесінің сәулет ерекшелігі

туралы айтады, Ұлы Даланың сәулет өнері

туындыларына қатысты ғылыми мәтіндерді оқиды.

11-тапсырма. Дереккөздерді пайдаланып, Қазақстан

жерінде бой көтерген ғашықтар кесенелерінің бірі

туралы материал жинайды, тұсаукесер жасайды.

Дескриптор:

– коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында

тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлейді.

– сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін

қолдана біледі.

– БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, т.б.

деректерді алады.

Қалыптастырушы бағалау. «Бағалау парақтары»

негізінде қорытындылайды.

Кері байланыс. «Аяқталмаған ой» әдісі арқылы

оқушылар мына сұрақтарға жауап бере отырып,

Оқулық,

ватман

немесе

А4 парағы,

түрлі түсті

қарындаш-

тар, қажетті

оқу құрал-

дары

82

тапсырманы орындауда туындаған жағдаятты

тізбектейді.

Алдымен, біз былай деп ойладық...

Одан кейін біз мына мәселеге тап болдық...

Мәселені шешу үшін мынаны ... жасадық.

Бұдан біз ... көрдік.

Демек, бұл мынаны білдіреді...

Сонымен біз ... деген шешімге келдік.

Ойсергек. 13-тапсырма. Мұғалім оқушыларға А5

парағын, маркерлер, қажетті оқу құралдарын таратады,

Ұлы Даланың ежелгі мәдениетіне қатысты сәулет

ескерткіштерінің каталогін жасатады. Тапсырманың

шарты: Каталогта сәулет өнерінің суреті, атауы,

тұрған орны, тұрғызылған уақыты, қазіргі жайы

туралы қысқаша мәлімет көрсетілсін. Сан есімдерді

қолдан.

Сабақтың соңы

12-тапсырма. «Қазіргі жастарда Қарахан мен Айшаның

махаббатындай ұлы сезім бар ма?» тақырыбында

ойкөкпар (дебат) өткізеді.

Дескриптор:

– игерілген ақпараттарды пайдаланады;

– ойын жүйелі жеткізеді;

– айтқан пікірін дәлелдейді;

– коммуникативтік жағдаятқа сай сөйлеу әдебі

формаларын қолданады.

Қалыптастырушы бағалау. «Жетістік баспалдағы»

әдісі арқылы бағаланады. Сабақ соңында қатысушылар

баспалдақтың қай тұсында тұрғанын белгілейді,

түсініктеме береді:

− – мен барлығын түсінгеніме сенімдімін;

− – мен барлығын түсінгеніме жартылай сенімдімін;

− – мен қайталауды қажет етемін;

− – мен ештеңе түсінбедім.

Рефлексия. Ойтаразы. 14-тапсырма. «Қолдорба»

әдісі. Оқушылар бір парақ қағазға қолдорбаның суретін

салады, бүгінгі сабақтан алып кеткісі келген дағдылар

мен білімді салады.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

8-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

парақшалар,

баспалдақ,

қолдор-

баның суреті

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

83

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім:5 Сәулет өнері

Сабақ тақырыбы 5–6-сабақ. Заманауи сәулет өнері: дәстүр мен жаңашылдық

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.5.1 – коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті

сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу;

10.3.3.1 – қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды

қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу

(аргументативті эссе);

10.4.5.1 – сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана

білу

Сабақ мақсаттары Барлығы: коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті

сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлейді.

Көбі: сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана біледі.

Кейбірі: эссе жазады.

Бағалау критерийлері Заманауи сәулет өнері туралы айтады, коммуникативтік жағдаятқа сай

дұрыс сөйлейді, тыныс белгілерін дұрыс қолданады, диалог құрады,

эссе жазады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: өнер, ғимараттар, түркілер,

жәдігерлер.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: аса құнды

жәдігер, сәулет өнерінің керемет туындысы, ұлттық сәулет өнері,

мәдени мұра.

Бастапқы білім: Ұлы даланың сәулет өнері туралы айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

84

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. «Қарама-

қарсы саптар» тренингі. Оқушыларды бір-біріне

қарама-қарсы тұрғызып, танысу сұрақтарын

қойғызады. Берілген уақыт аяқталған соң, оқытушы бір

саптың оң жаққа, екінші саптың сол жаққа бір қадам

жылжуын сұрайды. Оқушылардың жұптары өзгеріп,

олар тақырыптың аясында өзгелермен сұхбаттасады.

Қызығушылықты ояту. Ойтүрткі. 1-тапсырма.

Оқушылар сабақ тақырыбына өзек болып тұрған

«дәстүр» және «жаңашылдық» ұғымдарының мәнін

анықтайды, пікірін шағын пайымдама-мәтін түрінде

жазады.

2-тапсырма. Оқушыларға сұрақтар қояды.

3-тапсырма. Мағжан ақынның «Түркістан» өлеңінен

алынған үзіндіні оқиды, оның мазмұнының

жоғарыдағы сәулет өнерімен байланысы бар ма

екендігін айтады, ойын дәлелдейді.

Дескриптор:

– сұрақтарға нақты жауап береді;

– ақынның өлеңін мәнерлеп оқиды;

– өз ойын пайымдама-мәтін түрінде жауап жазады.

Қалыптастырушы бағалау. Бағалау парақтары

негізінде қорытындылайды.

Кері байланыс. – Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Тренинг

жазылған

парақшалар,

оқулық,

желімқағаз-

дар,

А4 парағы,

маркерлер

Сабақтың ортасы

Ойқазына. Мәтінмен жұмыс істеудің негіздерін

қалыптастыру үшін оқулықта берілген тапсырмаларды

орындатады.

4-тапсырма. Оқушыларға үнтаспадан мәтінді

тыңдатады. Оқушылар мәтінді мұқият тыңдайды,

салалық термин сөздерді жазып алады.

6-тапсырма. Мәтінді оқытады.

Жазылым мен айтылымға қатысты тапсырмаларды

орындатады.

7, 10-тапсырма. Мәтіннен төл және кірме сөздерден

жасалған терминдерді екі бағанға бөліп жазады,

ұлттық музейдің бір залында өткізілетін қазақ

археологімен кездесу туралы хабарландыру жазады.

Дескриптор:

– мәтіннің негізгі мазмұнын талдайды;

– термин сөздердің мағынасын түсіндіреді;

– хабарландыру мәтінін сауатты жазады;

– мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана біледі.

8, 9-тапсырма. Мәтін мазмұнына сүйеніп, журналист

пен музей қызметкерінің 1,5 минуттық диалогін

көрсетеді, Астанадағы «Ұлттық музейде» Ұлы дала

өркениетіне қатысты қандай экспонаттар бар екенін

анықтайды.

11-тапсырма. Мәтінді оқиды, мазмұнын сабақ

тақырыбымен байланыстырып айтады.

Дескриптор:

– коммуникативтік жағдаятқа сай сөйлеу әдебін

Оқулық,

ватман

немесе

А4 парағы,

кесте,

желім-

қағаздар

85

формаларын қолданады;

– диалогті дауыс ырғағына салып оқиды;

– коммуникативтік қарым-қатынас жасайды.

Қалыптастырушы бағалау. Оқушылар бір-бірінің

жұмысын түрлі түсті желімқағаздар арқылы бағалайды.

Кері байланыс. – Тапсырманы орындау барысында

қандай қиындықтар болды?

Сабақтың соңы

Оқулықтағы 12-тапсырманы орындатады. Сабақта

өткен ақпараттардың негізінде аргументативті эссе

жазғызады.

Эссеге қойылатын талаптар:

– нақты айқындалған кіріспе, негізгі тараудан,

қорытындыдан құралуы шарт;

– шынайы өмірмен байланыс болуы тиіс;

– өзіндік тың пікірлер келтіру керек;

– баяндау стилі нақты болуы шарт;

– эссе мәтіні орфографиялық нормаға сай жазылуы

қажет;

– көлемі – 100–150 сөз.

Ескерту: Кіріспеде оқушы өзінің ойын 3–4 сөйлеммен

берсе жеткілікті. Тақырыпқа қатысты не айтқысы

келетінін соңғы сөйлемінде береді. Негізгі бөлімде

оқушы өзінің айтқан әр ойына дәлел келтіріп отыруы

қажет. Қорытындыда кіріспеде айтылған соңғы

сөйлемдегі ойына қатысты және де негізгі бөлімдегі

дәлелдемелеріне байланысты нәтиже көрсетілуі тиіс.

Дескриптор:

– эссе мәтінінде алынған деректерге сілтеме жасайды;

– пайдаланылған әдебиеттер тізімінде рәсімдейді;

– ойын дәйектеп жазады.

Қалыптастырушы бағалау. Мұғалім «Бағалау

ағашы» тәсілін пайдаланып, сабақ барысын

бағалатады.

Рефлексия. Ойтаразы. «Бес саусақ» тәсілі бойынша

сабақты қорытындылайды.

Үйге тапсырма. Үй тапсырмасы ретінде оқулықтағы

5-тапсырманы орындау беріледі. Тапсырманың шарты,

қалай орындалу қажеттігі түсіндіріледі.

Оқулық,

ағаштың

суреті

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады. Оқушылар мәтін мазмұнын

түсінеді, сұрақтарға жауап береді, сөздікпен

жұмыс істейді. Сабақ жоғары деңгейде

86

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

өтеді, өйткені оқу мақсаттары дұрыс

таңдалды, уақытты тиімді пайдалану

барысында саралау жұмыстары да

орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

Пәні: Қазақ тілі Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

Сынып: 10 Қатысқаны: Қатыспағаны:

Бөлім: 5 Сәулет өнері

Сабақ тақырыбы 7-сабақ. Нәтиже сабақ

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

10.1.5.1 – коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті

сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу;

10.2.6.1 – БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми

еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу

Сабақ мақсаттары Барлығы: коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті

сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлейді.

Көбі: шағын мәтін құрап жазады.

Кейбірі: БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбек-

терден деректерді алады.

Бағалау критерийлері Бөлімге қатысты ақпаратты толық меңгереді, тақырып жайлы өз ойын

айтады, БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік еңбектердегі

деректерді тиімді пайдаланады, коммуникативтік жағдаятқа сай дұрыс

сөйлейді, шағын мәтін құрап жазады.

Тілдік мақсаттар Пәнге тән лексика мен терминология: сәулет, өнер.

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: Ұлы Дала

өркениеті тарихы, сәулет өнері, көне археологиялық ескеткіштер,

ежелгі сәулет жәдігерлері.

Бастапқы білім: Заманауи сәулет өнері туралы ақпарат береді, өз ойын айтады.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Дерек-

көздер

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мұғалім

«Көңіл күйді анықтау» тренингінің негізінде сабақ

басында оқушыларға А4 парағы мен маркерлер

Тренинг

жазылған

парақшалар,

87

таратады. Оқушылар параққа маркермен өзінің көңіл

күйін сипаттайтын сурет (смайлик) (күліп немесе езу

тартып тұрған, қабағы түюлі, бейтарап, т.б.) салады.

Қызығушылықты ояту. Мұғалім оқушылардың

сабаққа деген қызығушылығын арттыру үшін

«Жеңілдетілген анықтама» блиц ойынын

ұйымдастырады. Шарты: әр жұпқа тарау бойынша бір

сөз беріп, оқушылардың әрқайсысына түсінікті

болатындай сипаттап беруін сұрайды.

оқулық,

смайликтер,

А4 парағы,

маркерлер

Сабақтың ортасы

Оқулықтағы тапсырмалармен жұмыс. 1-тапсырма.

Қазақстан картасына аталған жерлерді белгілейді.

дереккөздерден соған қатысты ақпарат жинайды,

шағын мәтін құрап жазады.

2-тапсырма. Ақыртас кешені туралы мәтінді оқып,

дереккөздерден қосымша мәлімет іздеп тауып,

сыныптастарымен бөліседі.

3-тапсырма. «Аквариум» тәсілі. Парталасымен диалог

құрады.

4-тапсырма. Мектеп басшысына өтініш-хат жазады.

5-тапсырма. «3 сұрақ» тәсілімен «Сәулет өнері»

тақырыбы бойынша сұрақтарға жауап жазғызады.

Оқулық

Сабақтың соңы

«Сәулет өнері» тақырыбында тұсаукесер дайындау-

ларын сұрайды.

Тұсаукесерге қойылатын талаптар:

– көлемі 9–10 слайд немесе бейнеролик.

– ғылыми-көпшілік стильде болуы қажет.

– тұсаукесердің мазмұны тақырыбына сәйкес

болуы тиіс.

– тұсаукесерде құндылықтарға қатысты нақыл

сөздер, ақпараттар орынды кіріктірілуі тиіс.

Бағалау критерийлері:

– тұсаукесердің тартымдылығы, түсініктілігі;

– тілдік сауаттылығы;

– көрнекі сызба материалдардың талғаммен

қолданылуы.

Жиынтық бағалау. Мұғалім оқушыларға бөлім

бойынша тапсырмалар береді.

Рефлексия. Ойтаразы. Мұғалім «Жағымды сөздер»

тәсілі бойынша сабақтың қалай өткендігін анықтайды.

Ол үшін балаларға мынадай сұрақ қояды: – Балалар,

сабақ барысында қандай жағымды сөздер естідіңдер?

Жауаптың нәтижесі бойынша сабақ қорытындыланады.

Сабақ барысында мұғалім, сыныптастары тарапынан

айтылған жағымды сөздерді еске түсіреді, айтады.

Желімқағаздарға жазады, тақтаға жапсырады.

Үйге тапсырма. Тақырыпты қайталау.

Оқулық,

желімқағаз-

дар

Қосымша ақпарат

Саралау. – Сіз қосымша көмек

көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға

тапсырманы күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау. – Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс.

Қауіпсіздік және еңбекті

қорғау ережелері. АКТ-мен

байланыс. Құндылықтардағы

байланыс

88

Рефлексия

Сабақ барысында оқу мақсатына қол жеткізілді

ме? Оқу мақсатына қол жетпеудің себебі неде?

Бүгін оқушылар не біліп, не үйренді? Сыныптағы

психологиялық ахуал қандай болды? Жоспардан

ауытқулар болды ма? Себебі неде? Өзім

жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Уақыт тиімді пайдаланылды ма? Мен өз

жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз

пікіріңізді жазыңыз, сұрақтарға жауап

беріңіз (Сабақ жүйелі жоспарлағандықтан,

сабақтың мақсаты мен оқу міндеттері

орындалады.

Оқушылар мәтін мазмұнын түсінеді,

сұрақтарға жауап береді, сөздікпен жұмыс

істейді. Сабақ жоғары деңгейде өтеді,

өйткені оқу мақсаттары дұрыс таңдалды,

уақытты тиімді пайдалану барысында

саралау жұмыстары да орындалады).

Қорытынды бағалау:

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? Сабақтың өзіңізге ұнаған

2 тұсын анықтап жазыңыз.

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында өзіңіздің көңіліңіз толмаған 2 әрекетті атаңыз (оқытуды да, оқуды да

ескеріңіз).

1:

2:

Осы сабақ барысында мен өзімнің келесі сабағымда сынып немесе жекелеген оқушының сапалы

білім алуы үшін нені жетілдіруге болатындығын білдім...

89

ТЫҢДАЛЫМ МАТЕРИАЛДАРЫ

1-БӨЛІМ

ҚАЗІРГІ ҚОҒАМ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ: МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ ӨРКЕНИЕТ

1–2-сабақ

Адамзат әлемі және құндылықтар

Құндылықтардың діни, философиялық, моральдық, эстетикалық және экономикалық

түрлерінен өзге құқықтық, әлеуметтік, мәдени, саяси, қаржылық, экологиялық және тағы басқа

түрлері бар. Құндылықтарды материалдық және рухани, жеке және ұжымдық, адамзаттық және

ұлттық, дәстүрлі және қазіргі заманғы деп жіктей беруге болады.

Құндылықтар жүйесінің бұл көрінісі қалыпқа немесе нормаға айналып кеткен. Ол

қалыптарды әлеуметтік құндылықтарға жатқызуға болады, бірақ норма мен құндылық

түсініктерінің айырмасы бар. Құндылықтар – бұл абстрактылы жалпы ұғымдар болса, ал қалыптар

– адамдардың әр түрлі жағдайда басшылыққа алатын ережелері мен ұстанымдары.

Қазіргі қоғамда қалыптасқан құндылықтардың қатарына денсаулық, отбасы мен туыс,

жақындар, үй мен материалдық игілік, жұмыспен қамтылу, қоғамдағы әлеуметтік мәртебе мен

жағдай, дін және рухани құндылықтар, білім алу, шығармашылық, демалыс, еркіндік (таңдау мен

сөз еркіндігі т.б.), тұрақтылық және тағы басқаларды жатқызуға болады.

Қазіргі заман мен қоғамда адамды ең жоғары құндылық ретінде тану, соған сәйкес адам

құқықтары мен бостандықтарын қорғау, балаларды қорғау, білім мен тәрбиедегі демократиялық

принциптерді берік ұстану алдыңғы орынға шығып отыр. Сонымен қатар әр алуан ұлт, дін және

мәдениет өкілдерінің бейбіт қатар өмір сүруі үшін өзара түсіністік, сұхбат пен толеранттылық

халықаралық ұйымдар тарапынан насихатталуда. Әрине, мұнан басқа да құндылықтар бар.

Құндылықтарға қатысты әр адамның әр алуан басымдылықтары болады.

Қорыта айтқанда, құндылықтың басты белгісі – адамға игі ықпал ететін қасиеттердің

болуы. Адамгершілік құндылықтармен айналысатын сала гуманистік аксиология деп аталады.

Б. Сатершинов

3–4-сабақ

Қазіргі қоғам құндылықтары

Ғаламдану – жер бетін мекендеген барлық адамзат баласы үшін үлкен сын. Бұл үрдісте

әлем халықтарының өзара жақындасып, бірін-бірі тануға, білуге ұмтылысымен қатар әлсіз

ұлттардың күштілердің дауылды қақпақылына түсу қаупі де қатар жүретіні белгілі. Өйткені

ғаламдану дәуірінде, бір жағынан, мемлекеттердің адамзатқа ортақ мәселелерді бірлесе шешуге

мүмкіндіктері қаншалықты молайса, екінші жағынан, бәсекелестіктің тууы нәтижесінде олардың

арасындағы «соғыссыз жаулаушылықтың» өрісі де соншалықты кеңейе түседі. Міне, дәл осы

жерде сол «қарусыз соғыстан» аман алып шығатын қорғаныс сауыты әр халықтың ғасырлар

тереңінен бастау алатын рухани құндылықтары, интеллектуалдық қуат күші, ұлттық рухы болмақ.

Бұл – бір.

Екіншіден, адамзатқа тән күрмеуі қиын мәселелердің оң шешім табуы, ең алдымен, қазіргі

таңда өмір сүріп отырған ұлттар мәдениетінің деңгейіне тікелей байланысты. Өйткені рухани

жақындасудың сенімді көпірі – мәдени өріс, адами әдеп, ізгі болмыс болса, олардың барлығын

біріктіретін тамыр – құндылықтар. Сол үшін де әлемнің озық елдерінің тәжірибесінен олардың

даму жолында дәстүр мен жаңашылдықты тең ұстауға ерекше мән бергенін көруге болады.

Дәстүрінен нәр алған елдің ғана даму жүйесінің қаншалықты мықты болатынын танимыз. Оған

жапон, ағылшын, француз секілді елдігін еңселі етіп ұстаған халықтардың биік жетістіктері дәлел.

Әрбір ұлттың төлтума мәдениетінің сақталуының, өрлеп, өрбуінің шарты – рухани және

материалдық құндылықтарын жоғалтпау, оларды кейінгі ұрпаққа жеткізу. Өйткені қай заманда да

әр халықтың заманалар көшінде өрлеуі мен құлдырауы, ыдырауы мен бірігуі қоғамдық үрдістерге

тән объективтік құбылыс болып саналады. Зерделей қарасақ, ұлт тарихындағы осындай алмасулар

материалдық һәм рухани құндылықтардың да мәнінің өзгеріп, алмасып отыруына әсер етеді.

Замана талабы, дәуір шындығы адамзаттың ұғымы мен түсінігінде әрдайым жаңа леп туғызып

отырады. Міне, бүгінгі қазақ жұртының ғаламдану үрдісінің қатал сынынан сүрінбей өтуі де,

өзіндік бет-бейнесін сақтап қалуы да ғасырдан ғасырға ұласып, бүгінге жеткен рухани

90

құндылықтардың мәнін танып, өзінің өмір салтына, даму жүйесіне негіз етіп ала білуіне тікелей

тәуелді.

Ж. Тұрарбекқызы

5–6-сабақ

Тіл – құндылық

Жаһандану жағдайында ұлттың тәуелсіздігі мен рухани құндылықтарын сақтаудың тетігі

– тіл. Тіл адамзаттың табиғи болмысымен бірге жаратылған күрделі құбылыс болғандықтан, әр

ұлттың дүниені қабылдау, тану, талдау, бейнелеу көрсеткіші болып саналады. Кез келген ұлттың

өз рухани болмысы, өмір сүру салты, жан дүниесі, тарихы мен тегі тіл арқылы жалғасын табады.

Осы қасиеттер тілдің ұлт тағдырындағы орнын айқындайды. Сондықтан тілді таныту мен

меңгертудің заманға сай жетілдірілуі ұлт тағдырының шешілуіне, ұрпақтың рухани салауатты

болуына кепілдік береді.

Бәсекелестік өмір салтына енген бүгінгі ғаламдану үдерісінде «Мәңгілік елдің мәңгілік

тілін» сақтау мен «Ұлы Далаға» иелік ету мәселесінің шешімі жас буынның өз тіліне деген

қатынасына тікелей тәуелді. Сондықтан көп тілді меңгерген тұлға қалыптастыруда қазақ тілінің

доминанттық рөлін күшейту талап етіліп отыр. Әсіресе, ұлттық тіл, діл, рух қалыптастыратын

гуманитарлық пәндердің білім мазмұнын құруда осыған баса назар аудару керек. Мәселен, қазақ

тілін, әдебиетін, тарихын оқытуды жаһандануға ыңғайлаудан гөрі, керісінше, бұл пәндерді сол

жаһанданудың түрлі қауіп-қатерінен сақтайтын рухани-мәдени иммунитетті күшейтетіндей

бағытта жетілдірудің жолдарын іздеу – міндет, табу – мұрат.

Қ. Мағауұлы

7–8-сабақ

Қазіргі қоғамдағы мәдениет пен өнер құндылықтары

Құдайберген Дінмұхаммед Қанатұлы 1994 жылы 24 мамырда Ақтөбе қаласында дүниеге

келген. Димаштың ата-анасы танымал әншілер, ата-әжелері де музыкадан хабардар адамдар.

Димаш бес жасында музыкалық колледж сахнасында алғаш ән салған. Алты жасында

«Айналайын» республикалық байқауының «Фортепиано» номинациясында жеңімпаз атанған.

2010 жылы «Байқоңырдың Әсем дауыстары» Халықаралық фестивалінде І жүлде алды. 2012

жылы «Жас қанат» Республикалық байқауының Гран-при жүлдесіне ие болып, осы жылы

«Восточный базар» Халықаралық байқауында бас жүлде алды.

2013 жылы Димаш Құдайберген «Мейк ин Азия» І Халықаралық фестивалінің жеңімпазы

болды. Сонымен қатар Димаш Витебск қаласында өткен XXIV Халықаралық эстрадалық ән

орындаушылар «Славян базары-2015» байқауында Гран-при жеңіп алған. Бірінші күні ол

композитор Константин Меладзенің («Опять метель») әнін, ал екінші күні француз әншісі Грегори

Лемаршаль репертуарынан алынған («Sos dun terien un detresse») әнін орындады. 2015 жылы 28

қазан күні Ыстанбұлда Димаш Құдайберген «Abu TV» Халықаралық Азия-Тынық мұхит

фестиваліне Қазақстанның атынан алғаш рет қатысты.

Димаш серб, итальян, француз, ағылшын, орыс, тағы басқа тілдерде ән орындайды.

Димаш Құдайберген Қытайдың «I am a singer» («Мен әншімін») телебайқауына қатысып,

сайыстың бірінші күнінде қазылар алқасы тарапынан ең жоғарғы ұпай жинап, жеңімпаз атанды. 10

қаңтар күні Димаш Қытай көрерменінің алдына алғаш рет шыққан соң, жас әнші туралы Қытай

баспасөзі жаза бастаған. Тіпті кейбір басылым оны «Димаш – Тәңір өзі назарына алған жас әнші»

деп бағалаған. Ал Қытайдың жаңалық порталдары мен энциклопедиялық сайттарында Димаш

Құдайбергеннің өмірбаяны толыққанды жарияланған. Қытайлар тіпті Димаштың киім үлгісіндегі

киімдерді сатылымға шығарып үлгерген. Димаш Құдайберген ұйымдастырушылар тарапы

ұсынған («SOS d’un terrien en détresse») француз әнін шырқады. Сайыс ережесі бойынша бірінші

күні 8 әншінің біреуі кетіп, 7-еуі қалады. Бір әнші жеңіс кубогын жеңіп алады. Жеңіс кубогына

жеті әншіні артта қалдырып, Димаш Құдайберген лайық деп танылды. Димаш Құдайбергеннің

менеджері Алпамыс Шәрімовтың мәлімдеуінше, бір топ қытайлық фанат әншінің ана тілін түсіну

үшін қазақ тілі курсына жазылған.

91

Ал қытайлық микроблог Sina Weibo әлеуметтік желісінде жазылушыларының саны 35

мыңнан бір сағатта 118 мыңға жеткен. Аталған музыкалық байқау Қытайдың Чанша қаласында

өтті. Әншінің менеджерінің айтуынша, Димаш осы байқауға қатысатындықтан, тіпті имиджін де

өзгерткен. Менеджердің сөзінше, бұл – «Қытай дауысы» жобасынан да үлкен жоба. Аталған

жобаны Қытайдың ең ірі Hunan TV телеарнасы көрсетті.

2-БӨЛІМ

ИНДУСТРИЯЛАНДЫРУ: ҰЛТТЫҚ ӨНДІРІС

1–2-сабақ

Индустрияландыру: ұлттық өндіріс тарихы

Индустрияландыру – ірі өнеркәсіпті, ең алдымен ауыр өнеркәсіпті құру және дамыту, ірі

өнеркәсіптік өндіріс негізінде бүкіл халық шаруашылығын қайта құру. Индустрияландыру – елді

жаңғыртудың міндетті шарты. Индустрияландыруды жүзеге асыру үшін, біріншіден, отандық

өндірістің өсуін қамтамасыз ететін ірі зауыттарды, жаңа заман талаптарына сай өнім өндіретін

кәсіпорындарды құру қажет. Екіншіден, индустрияландыру – елдің экономикалық әлеуетін

көтерудің негізгі факторы. Ол, әсіресе, елімізде жұмыссыздық деңгейін азайтып, әлеуметтік

шиеленісті шешуге ықпал етеді. Үшіншіден, елдің халықаралық деңгейде экономикалық және

саяси тұрғыдан өзін мойындатуы индустрияландыруды жеделдетуді талап етеді.

ХХ ғасырдың басында Қазақстан тарихындағы ең алғашқы жоспарлы индустрияландыру

бағдарламасы Жаңа экономикалық саясатқа (ЖЭС) көшу жағдайында жүзеге асырылды.

Көпсалалы экономика, тауар-ақша қатынастары, нарықтық байланыстар өмірге енді. Бірақ

кеңестік кезеңде Қазақстанның өнеркәсібі өте баяу дамыды, көптеген әділетсіздіктерге жол

берілді. Алдымен ауыр және жеңіл өнеркәсіп ошақтарын құру қажет болды. Өнеркәсіптік кұрылыс

жүргізуге болатын пайдалы қазбалардың кен орындары далалы аймақта, шөл аудандарда

орналасты. Жерасты байлықтарын пайдалану бұл орындарда жан-жақты игеру жұмыстарын

жүргізуді: жаңа темір және автожолдар, жұмысшы кенттерін, жаңа қалаларды салу, сумен

жабдықтаудың қайнар көздерін іздеу т.б. жұмыс ауқымын атқаруды талап етті. Бірақ кеңестік

билік оны артық шығын деп санады. Сондықтан қазақ жерін тек шикізат көзі ретінде пайдалануды

көздеді.

Индустрияландыруға қаржы табу мақсатымен мемлекет шаруаларды өз астығын рыноктық

нарықтан арзан бағамен сатуға мәжбүрледі. Бұл міндетті орындаудан бас тартқандар қуғын-

сүргінге ұшырады. 1928 жылдың қазанынан 1929 жылдың желтоқсанына дейін 56 498 адам

қылмыстық жазаға тартылып, 277 адам ату жазасына кесілді.

Т. Сабыров

3–4-сабақ

Теміртау – қазақ Магниткасының көшбасшысы

Теміртаудың тағдыры өткен ғасырдың 30-жылдарынан бастау алған Қарағанды таскөмір

бассейнін игеру кезеңімен тығыз байланысты. Екінші дүниежүзілік соғыс етек алып, 1941 жылы

фашистер ел шетіне басып кіргенде, сол кездегі одақтың негізгі көмір-металлургия орталығы жау

қолында қалып қойды. Сондықтан 1942 жылы Мемлекеттік қорғаныс комитеті Қарағанды кокс

көмірінің базасында металл сынықтарынан болат қорытатын шағын зауыт салу туралы шешім

қабылдайды. Соғыстың өрті әлі басылмаған шақта, яғни 1944 жылдың 31 желтоқсанында

Қарағанды облысындағы әлі ешкімге белгісіз Самарқан деген елді мекенде, Нұра өзенінің

жағасында болат қорытатын зауыт салынып, тұңғыш балқыма алынған. Майданның қажеті үшін

жеделдете салынса да, бұл құрылыс кездейсоқ шешім емес еді. Сонау 30-жылдары ғұлама

ғалымдар Қ. Сәтбаев, М. Русаков, А. Сперанский Орталық Қазақстанның минералды ресурстарын

жан-жақты зерттей келе, болашақ өндірістің орнын белгілеп қойған.

Жанқиярлық еңбектің арқасында небәрі 18 айдың ішінде жаңа зауыттың мартен цехы іске

қосылады. Бұл үшін 3 мың адам жұмысқа тартылған еді. Қазіргі жастар сене қоймайды:

жұмысшылар аш-жалаңаш жүріп, бар жұмысты қолмен атқарды, қарулары күрек, қайла болатын.

Тұрмыстары да адам төзгісіз еді: 80–100 адамнан іркес-тіркес барақтарда үйме-жүйме болып

тұрып жатты...

92

Осылай Қазақстан қара металлургиясының негізі қаланды. Қара металлургия өндірісіне

қазақ жастары алынып, олар Нижний Тагиль, Белорецк, Алапаевск, атақты Магнитогорскіден отты

мамандықты игеріп жатты. Сөйтіп, соғыс бітер жылдың алдында, дәл 31 желтоқсан күні тұңғыш

қазақстандық болат балқытылып, бірден қару-жарақ, артиллерия снарядтарын шығаруға

жөнелтілді. Жеңісті жақындатуға бұл бір мысқал болса да үлес еді.

Мартен пешін қабылдап алу жөніндегі мемлекеттік комиссияны сол кездегі республика

Халық Комиссарлары Кеңесі төрағасының орынбасары Д.Қонаев басқарған. Қазақ металлургия

зауытының құрылысшылары мен металлургтерін Жоғарғы Бас Қолбасшы құттықтады: «Қазақ

металлургия құрылысының құрылысшыларын және монтажшыларын, Қазақ металлургия заводы

қызметкерлерін №1 мартен пешінің құрылысын бітіріп, пайдалануға берулеріңізбен

құттықтаймын. Соғыс уақытының қиын жағдайларында құрылысшылар мен монтажшылардың

қажырлы еңбегі арқасында Қазақ ССР-індегі тұңғыш металлургия заводының құрылысы іске

асырылуда. Қазақ Республикасы индустриялы өркендей берудің базасы болған Қазақ металлургия

заводының құрылысын тез аяқтап, көрнекі табыстарға жетулеріңізді тілеймін».

«Егемен Қазақстан» газетінен

5–6-сабақ

Заманауи индустрия: ұлттық өндіріс жетістіктері

Әуестену, еліктеу, қиялға берілу секілді адами қалыптардың бірте-бірте ел сенгісіз

жаңалықтарға бастайтыны әлмисақтан белгілі. Аңыз-ертегілердегі аспанға ұшатын ағаш ат пен

кілем, желаяқ етіктер, аста-төк дастархан, қиялыңдағыны көз алдыңа алып келетін қолайна

секілділер шындыққа айналып, дәл қазір «көне дүниелер» санала бастады. Нанотехнология да

өмірге осындай қиял мен әуестік нәтижесінде келген еді.

Генетика, медицина, клондау, микроағзалардағы бактерияларға әсер ету және машина

жасау, электроника т.б. өндірістерге арналған жаңа материалдар алу, техника мен өндірістің

барлық түрін жаңа сапа деңгейіне көтеру мәселелерін нанотехнологияны дамыту арқылы ғана

шешуге болады. Қазақстанда наноқұрылымдарды зерттеу ҚР Білім және ғылым министрлігінің

іргелі ғылыми-зерттеулер бағдарламасы бойынша 2003 жылдан жүргізіле бастады.

Нанотехнологиялық зерттеулерде белгілі жетістіктерге жеткен ғылыми ұжымдарды

топтастырып, олардың жұмыстарын үйлестіру мақсатында Алматы қаласы маңы Алатау

кентіндегі Ақпараттық технологиялар бағы аймағына кіретін физика-техника институты жанынан

ұлттық нанотехнология лабораториясы ұйымдастырылған. Мұндағы ғылыми зерттеулер нақты

жобалардан тұратын бағдарламалар бойынша жүргізіледі. Нанотехнологияны пайдаланудың

болашағына ғылыми фантастикаға ден қойған бірқатар жаңашылдардың да сенімсіздік танытары

күмәнсіз. Мәселен, Scientifus Amerika журналының болжамына сүйенсек, таяу арада көлемі почта

маркасына тең медициналық құрылғы жасалады екен. Соны жарақат алған жерге қойса жеткілікті,

ол қанның құрамын, қандай дәрі қажет екенін анықтап, сол дәрі-дәрмекті қанның құрамына өзі

жібереді. 2025 жылы дайын атомнан кез келген затты құрастыруға қабілетті

алғашқы нанороботтар жасалмақшы. Ауыл шаруашылығында да айтарлықтай өзгерістер болады:

нанороботтар өсімдіктер мен жануарларды алмастырып, азық-түлік өндіретін дәрежеге қол

жеткізеді. Осыған сәйкес экологиялық жағдай да жақсара түседі.

3-БӨЛІМ

АДАМЗАТ ДАМУЫНЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

1–2-сабақ

Адамзат дамуы және әлемдік саясат

Әлемдік саясат – әлем мемлекеттерінің жаһандық қауіптерімен байланысты мәселелерді

бірлесе шешу қажеттілігін түсіну құбылысы. Адамзат тағдырының ортақтастығын түсіну әлемдік

қатынастарды бейбіт жолмен реттеуге құлшынысты тудырды. Өзара жауласу, текетірес, күш

көрсету, әлсіз мемлекеттерге зорлық жасау әлемдік тәртіптерге қауіпті екендігін Жер тұрғындары

терең түсіне бастады. Сол себепті жаһандық тәртіптерді реттеуші ерекше саясат түрі ретінде

әлемдік саясат пайда болды.

Әлемдік саясат халықаралық экономикалық, саяси, мәдени-ақпараттық, технологиялық

байланыстардың жаңа деңгейге трансформациялануының нәтижесінен туды. Жаһандық мәселелер

93

жекелеген ұлттық, мемлекеттік шегара көлемінде мүлдем шешілмейтіні мойындалды. Көптеген

күрделі мәселелер барлық мемлекеттерге ортақ жаһандық жүйеге айналып, жалпы әлемдік сипат

алуда. Әлемдік мәселелерді шешу үшін әлемдік саясат мемлекеттердің шаруашылықтарының даму

динамикасына, интеграциялық үдерістерді нығайтуға ықпал етуге тырысады. Осы арқылы әлемдік

шаруашылық пен әлемдік нарықта мемлекеттердің өзара тәуелді байланысы күшейе түсуде. Бұл

жағдай саяси қатынастардың бейбіт жолмен дамуына тірек болады.

Әлемдік саясат – жеке мемлекеттердің саясатының жәй ғана жиынтығы емес. Ол

жекелеген халықаралық қатынастар субъектісінің де саясатына сыймайды. Сонымен қатар

әлемдік саясат халықтар мен мемлекеттердің ортақ, жалпы мақсат-мүдделерін тоқайластырып,

түйістіріп, халықаралық қатынастардың барлық элементтеріне өзінше жеке әсер етеді. Жаһандық

саясаттың барлық элементтері бірімен-бірі байланысты, өзара тәуелді бола отыра біртұтас

құбылыстың жеке бөлшектері ретінде қызмет етеді. Әлемдік саясаттың тиімділігі оны жасайтын

мемлекеттердің ортақ қауіптерді түсіну дәрежесіне, жағдайды түзетуге бағытталған белсенді

саясат ұстануына байланысты. Мемлекеттің сыртқы саясаты әлемдегі болып жатқан өзгерістерге

жауап бере алуы тиіс. Әлемдік шындықтарға нақты, әділетті бағасын беру арқылы мемлекеттер

өздерінің қызметтерін үйлестіруге мүмкіндік алады. Жаһандық қауіптер мен қайшылықтарды

бағалауда ортақ мәселеге келу арқылы мемлекеттер олардың бетін қайтарудың біріккен

шараларын жасау саясатын күн тәртібіне қояды.

3–4-сабақ

Ғаламшардағы жаһандық мәселелер

Қазақстан – бұрынғы кеңестік кеңістіктегі елдер арасынан ЕҚЫҰ-ға ең алғаш төрағалық

еткен мемлекет. Бұл тарихи шешім – республикамыздың халықаралық саясаттағы барған сайын

артып келе жатқан рөлінің мойындалуының айғағы.

Еліміздің ЕҚЫҰ-дағы төрағалығының ұраны латынның төрт «T» әрпі болды: сенім (trust),

дәстүр (tradition), транспаренттілік (transparency) және төзімділік (tolerance). Сенім – халықаралық

қатынастардағы басты ресурс. Елдер арасындағы өзара сенімге құрылған қарым-қатынас пен

ұдайы үнқатысып отыру ұжымдық қауіпсіздіктің заманауи жүйесінің негізін құрайды. Дәстүр

Қазақстанның ЕҚЫҰ-ның іргелі қағидаттары мен құндылықтарына адалдығын айшықтайды.

Транспаренттілік мейлінше ашықтықты, «қосарланған стандарттың» және «жіктеу шектерінің»

жоқтығын, сонымен қатар қауіпсіздік саласында басты назарды сындарлы ынтымақтастыққа

бағыттауды аңдатады. Төзімділік – бұл мәдениеттер және өркениеттер арасындағы диалогтың

барған сайын артып отырған маңызын түйсіну.

Саммитке ЕҚЫҰ-ға мүше 38 мемлекет және үкімет басшысы, жоғары лауазымды

шенеуніктер, сонымен қатар басқа да халықаралық және өңірлік ұйымдардың өкілдері қатысты.

Еуро-атлантикалық және Еуразиялық кеңістіктердегі тұрақты қауіпсіздік мәселелері, Ауғанстан

түйткілі, «тоңы жібімей келе жатқан» қақтығыстарды шешу жайы Саммиттің негізгі тақырыптары

ретінде талқыланды.

Форумға қатысушылар алдында сөйлеген Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев

қауіпсіздікті қамтамасыз етудің жаңа парадигмасына көшу, яғни ынтымақтастықтың төрт мұхит

шекарасындағы – Атлант мұхитынан Тынық мұхитқа және Солтүстік Мұзды мұхитынан Үнді

мұхитына дейінгі біртұтас кеңістіктігін қалыптастыру қажеттігі жөнінде мәлімдеді.

Кездесу соңында аса жоғары деңгейде Астана декларациясы қабылданды. Онда Саммитке

қатысушылар Еуропа қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының Хельсинки актісінде және

Жаңа Еуропаға арналған Париж хартиясында, Ұйымның өзге де құжаттарында бекітілген

міндеттемелерін, қағидаттары мен құндылықтарын қуаттады.

«Егемен Қазақстан» газетінен

94

4-БӨЛІМ

АДАМ ӨМІРІН САҚТАУ

1–2-сабақ

Адам және Табиғат

І. «Рахман қайнары» – Рахман көлі, Арасан-Қатонқарағай ауданындағы шипалы жылы су.

«Рахман қайнары» шипажайы облыс орталығы Өскемен қаласынан 450 шақырым қашықтықта

жатыр. Шипажай төрт мемлекеттің: Қазақстан, Ресей, Монғолия, Қытай елдері шекараларының

қиылысқан жерінде, Алтайдың кішкене тектоникалық ойпатында, Арасан көлі жағасында, теңіз

деңгейінен 1760 м биіктікте орналасқан. Бұл – родонға бай термиялық қайнар. Осы жердің

астында ағып жатқан өзендердің құрамында емдік қасиеті бар радон, яғни өте сирек

кездесетін гранит минералдарының ұсақ бөлшектерге бөлінуінің құрамдасы бар. Термалды сулар

буындарды, омыртқа сүйектерін, жүйке жүйесін және тері ауруларын емдеуде қолданылады. Суы

түрлі ауруға дәру болатын шипажайға еліміздің және Жер шарының түкпір-түкпірінен мыңдаған

адам келіп, елге де, жерге де алғысын айтып қайтып жатады.

«Рахман қайнарының» суы асқазан, ревматизм, гинекологиялық, жүйке, тыныс ауруларын

және әртүрлі улану мен жараларды емдеуде қолданылады. Шипажайда қосымша массаж, ЕДТ,

физиотерапия, фитотерапия кабинеттері қызмет көрсетеді. Шипажай емдеу корпустары, асхана,

тұрғын коттедждерден тұрады. Демалушыларға арналған қайық, катамаран және салт атты

жүріске арналған аттарды жалға алуға болады.

«Қатонқарағайдың туристік соқпақтарымен 2011»

ІІ. Ерте кезде Алтай тауларының бөктерінде Әбдірахман деген аңшы өмір сүріпті. Ол бір

күні жалғыз баласын ертіп аңға шығады. Біраз жүрген соң, алдарынан лағын ерткен сыңар

мүйізді марал кезігеді. Бала лақты көздеп оқ атады. Маралдың лағы жер сүзіп құлайды. Лақтың

жаралы аяғынан аққан қанды көрген бала шошынып, есінен танып қалады. Жақын маңнан судың

сылдырын естіген Әбдірахман күнмен шағылыса ағып жатқан бұлақты көреді. Баласын сумен

ұшықтап, есін жиғызу үшін бұлаққа жүгіріп барады. Бұлақ басында жаңағы марал мен лаққа тап

болады. Жаралы лақ аяғын бұлақ суына батырып тұр екен. Лақтың бұлақ суы ішіндегі аяғының

қаны тоқтап, жарасы жазылғанын көріп аң-таң болады. Марал лағын ертіп кеткенше суға

жақындамай, бақылап қарап тұрады.

Аңшы торсығына қасиетті судан құйып алады да, баласын ұшықтайды. Бала есін жияды.

Әбдірахман қасиетті судан өзі де ішеді, баласына да ішкізеді. Бұлақтың суын әкеліп, ауылдағы

ауру-сырқауларға береді. Олар да аурудан құлантаза айығады. Оcыдан кейін бұлақ

алғашында «Әбдірахман қайнары» деп, кейін «Рахман қайнары» деп аталып кетеді.

«Алтай аңыздарынан»

3–4-сабақ

Лаңкестік – адам өміріне төнген тосын қатер

Террорлық әрекеттердің сыры неде? Жазықсыз жандарға қарсы адамдар неге қатыгездікке

барады? Бейбіт халықты жаппай қырғынға ұшыратуды қалай түсінуге болады? Бұл сауалдар

әркімді-ақ ойландырады.

«Экстремизм» деген термин XX ғасырдың екінші жартысынан бастап қолданысқа енді.

Экстремизм латынның extremus – «ең соңғы, төтенше» деген сөзінен шыққан. Экстремизм

баспасөзде лаңкестік деп аударылып жүр. Бұл өз мағынасын дәл беріп тұрған жоқ. Лаңкестік

ұғымы ылаң салу, бүлік шығару, бұзақылық жасау деген ұғымға жақын келеді. Ал экстремизм –

бұдан кеңірек ұғым. Оның өмірдегі көріністері: терроризм, геноцид, этноцид, расизм. Экстремизм

ілім немесе ғылым емес. Ол бірте-бірте кең етек алып, күш жинап, нақты практикалық әрекетке

ұласады: террорға, ұйымдасқан бандитизмге, қарақшылық қылмыс жасауға барады.

«Экстремизм» термині XX ғасырдың екінші жартысында халықаралық қатынас

құжаттарында айналымға енгенімен, оның түрлері адамзат тарихында ежелден-ақ көрініс тауып

отырды. Халыққа зиян келтіретін зұлымдықтардың сарқыншақтары әлі де жалғасып келеді. Олар

бұл күнде басқаша сипат алып, жаңаша мазмұнға ие болуда. Экстремизм түрлері күш қолдану,

мәселені дәстүрлі, заңды жолмен емес, ең оңай қарақшылық жолымен, шектен шыққан төтенше

амалмен, адамгершілік, мораль, ар-ұят, әдепті ысырып тастап, адам баласына қатыгездікпен

95

қастандық жасау тәсілімен жүзеге асырылады. Оның мақсаты – елдің зәресін алу, қоғамда

қорқыныш пен үрей туғызу, өмірдің қалыпты жағдайын өз ырғағынан айыру. Бұл жолда

экстремистер өз өмірлерін де қияды, жанкештілікпен өлімге тәуекел етеді. Экстремистердің ісі

ауыр қылмыс деп саналады.

Экстремизмнің бүгінгі таңда кең тараған түрі – терроризм. Terror – латын сөзі, қазақшаға

аударғанда «қорқыныш», «үрей» деген мағынаны білдіреді. Террорлық әрекеттің де басты

мақсаты – қоғамда үрей, қорқыныш, әбігер туғызу, елдің тыныштығын бұзу, көпшіліктің назарын

аудару арқылы өздерін үлкен саяси күш ретінде таныту. Терроризмнің төркінін бұл күнде

Шығыстан, мұсылман елдерінен іздеу кең өріс алып отыр. Оған шығыстық, діни сипат беріп, оны

варварлық, ортағасырлық құбылыс ретінде бағалау басымырақ күйде. Шын мәніне келгенде,

терроризмді белгілі бір ұлтпен немесе дінмен байланыстырудың ешбір негізі жоқ. Террорлық

әрекеттерге кез келген ұлттың, діннің өкілі бара алады.

Ғаламтор материалдарынан

5-БӨЛІМ

СӘУЛЕТ ӨНЕРІ

1–2-сабақ

Сәулет өнерінің тарихы

Сәулет өнері – техникалық мүмкіндіктер мен қоғамның эстетикалық көзқарасына сәйкес

ғимараттарды жобалау және салу.

Сәулет өнерінің міндеті – құрылыс конструкциялары арқылы жүзеге асырылатын адам

өмірі мен қызметі үшін кеңістіктік ортаны ұйымдастыру. Үздік сәулет ғимараттарында осы уақыт

кезеңіне арналған функционалдық және көркем-идеялық талаптар үйлесім табуы тиіс. Ежелгі

римдік инженер және сәулет өнерінің теоретигі Витрувий бүкіл сәулетші бүгінгі күнге дейін

басшылыққа алып отырған: «беріктік, пайдалылық және әдемілік» сияқты үш тағанды

қалыптастырды. Барлық сәулет ғимараттарының функционалдық (қолайлылық, пайдалылық),

конструктивтік (беріктік), эстетикалық (әдемілік, идеялық мазмұнды көрсететін көркемдік бейне)

сияқты үш тобы болады.

«Архитектор» сөзі «архитектон» деген ежелгі грек сөзінен шыққан, «бас құрылысшы»

деген мағынаны білдіреді. Бұл сөзде сәулетшінің ежелгі уақыттан бастап бүгінгі күнге дейінгі

айналысқан қызмет мазмұны дәл анықталған.

Сәулет адамзат қызметінің ежелгі түрлерінің біріне жатады. Қарапайым баспаналар

тұрғызудан басталған құрылыс өнері біртіндеп дамып келе жатқан қоғамның түрлі қажеттіліктерін

қанағаттандыратын мәртебеге ие болды және өз кезегінде осы қоғам мәдениетіне эстетикалық

тұрғыдан әсер етті.

«Сәулет өнері» кітабынан

3–4-сабақ

Ұлы Даланың сәулет өнері

Ежелгі Қазақстан мәдениеті немесе Ұлы Дала өркениеті – Еуразия өркениетінің басы,

жалпыадамзаттық өркениеттің құрамдас бөлігі. Алтайдан Дунайға дейінгі Дешті Қыпшақ жері –

әрі далалы, әрі таулы, әрі өзен-сулы, нулы өлке. Осы Ұлы Далада өркениеттің орнауына себеп

болған бірнеше фактор бар:

1) Алтайдан Донға дейін созылған Ұлы Дала екі құрлықтың басын қосты. Ол Еуропа мен

Азияның қақпасы болды.

2) Дала өркениеті біздің жыл санауымыздан 1000 жыл бұрын пайда болды. Біздің жыл

санауымыздан бұрынғы IV мыңыншы жылдың соңында түркі жұрты ең жүйрік аң – жылқыны

қолға үйретті.

3) Ұлы Дала Әмудария мен Сыр арқылы Қытай-парсы, Үнді, Араб өркениеттерімен

тоғысты. Ұлы Дала арқылы өтетін «Ұлы Жібек жолы» сауда жолы ғана емес, мәдениеттердің

тоғысу жолы еді. Бір ғана Сырдарияның бойында 300-ге жуық қала мен елді мекен болды. Бұл

сахарада сәулет өнерінің таңғажайып туындылары пайда болды.

96

4) Біздің заманымызға дейінгі II ғасырдан біздің заманымыздың V ғасырына дейінгі

кезеңде Қазақстанды мекендеген тайпалар – сақ-савромат, ғұн-сармат, үйсін, қаңлылар

отырықшы, жартылай көшпелі тіршілік кешкен. Көшпелі тұрмыста әлемде теңдесі жоқ баспана –

киіз үйді ойлап тапқан ежелгі халықтың қалалық мәдениет жағынан да адамзаттық өркениетте өз

орны, үлесі бар. Осы аймақта көшпенді дала мен қала өркениеті қатар дамыды.

5) Бұл өңірде «аң стиліндегі» ерекше зергерлік өнер туды.

6) Ұлы Далада салтанат құрған Түркі қағанаты Еуразия сахарасындағы тұңғыш империя

еді. Сол дәуірде түркі жазуы пайдаланылды.

5–6-сабақ

Заманауи сәулет өнері: дәстүр мен жаңашылдық

Қазақтың киіз үйіне ұқсас сәулет туындысы 1972 жылы қолданысқа берілген. Шеңберленіп

келген ғимарат төбесі күмбезделіп жабылған. Цирк амфитеатрын (2160 орынды) көмкерген 2

қабатты фойеде киімілгіш пен дәмханалар, ал әкімшілік ғимаратында қонақүй, әртістер бөлмесі,

жаттығу манежі, хайуанаттар орын-жайы және т.б. орналасқан. Хайуанаттарды серуендетуге

арналған ішкі ауласы да бар.

Қазақстан Республикасы Президентінің Резиденциясы Есілдің сол жағалауында

орналасқан. Оның құрылысы 2001 жылдың қыркүйегінде басталып, ресми тұсаукесері 2004

жылдың желтоқсанында өтті. Ғимарат қазіргі заманғы құрылыстың ең таңдаулы әдістерін қолдана

отырып, монолит құйматастан салынған. Ғимарат жер бетінде 5 және жерастындағы 2 қабаттан

тұрады. Мемлекет басшысы резиденциясының атауында терең мағына бар. «Ақ» сөзі қасиет пен

киені білдіреді. Бұл ұғым – шаттық пен сәттіліктің, шынайылық пен мәрттіктің, ар-ұят пен

жақсылықтың нышаны.

Бұл ғимарат сауда және ойын-сауық кешені деп аталады. Ол Астана қаласының 12 жылдық

мерейтойына орай 2010 жылы ашылды. Тұғырлы монолиттік сом құймалардан тұрғызылған

кешеннің биіктігі 200 метрді құрайды. Сауда және ойын-сауық орталығында ең үлкен қалалық бақ,

ірі сауда орталықтары, кинотеатр, концерт залдары бар. Сонымен бірге ғимараттың барлық

қабатында дәмханалар мен мейрамханалар жұмыс істейді. Орталықтың ішінде тропикалық бақтар,

гүлзарлар, субұрқақтары орналасқан.

97

МАЗМҰНЫ

Алғы сөз .................................................................................................................................. 3

Қазақ тілін оқытуда әдістемелік құралда қолданылған интербелсенді әдіс-тәсілдер .... 5

Әдістемелік оқу құралында оқушылардың білімін бағалау, кері байланыс орнату,

сергіту мақсатында қолданылған әдіс-тәсілдер .................................................................. 8

Қазақ тілінен 10-сыныпқа арналған ұзақмерзімді жоспар .............................................. 11

Қазақ тілінен 10-сыныпқа арналған ортамерзімді жоспар ............................................... 16

Қазақ тілінен 10-сыныпқа арналған қысқамерзімді жоспар ........................................... 25

Тыңдалым материалдары .................................................................................................... 90

О қ у - ә д і с т е м е л і к б а с ы л ы м

Дәулетбекова Жанат Тұрарбекқызы

Юсуп Пархат

Жұмекенова Ләйлә

ҚАЗАҚ ТІЛІ Оқыту әдістемесі

Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы

10-сынып мұғалімдеріне арналған

Редакторы Н. Бекхожаева

Техникалық редакторы Ұ. Рысалиева

Корректоры Ү. Бахова

Компьютерде беттеген К. Жиреншина

ИБ №000

Теруге 14.02.2019 берілді. Басуға 30.06.2019 қол қойылды. Пішімі 60х841/8. Офсеттік қағаз.

Шартты баспа табағы 4,55. Есептік баспа табағы 4,66. Таралымы 1600 дана. Тапсырыс №4456.

«Атамұра» корпорациясы» ЖШС, 050000, Алматы қаласы, Абылай хан даңғылы, 75.

Қазақстан Республикасы «Атамұра» корпорациясы» ЖШС-нің Полиграфкомбинаты,

050002, Алматы қаласы, М. Мақатаев көшесі, 41.