ینیوزق ینیسح رتکد الله تیآ :فلؤم · راتفگشیپ یهرابرد...

مؤلف: آیت هللا دکتر حسینی قزوینی

مؤلف:مؤلف همکار:طراح جلد و صفحه آرا:ناشر:تاریخ نشر:مرکز پخش:شماره تلفن:

آیت هللا دکتر حسینی قزوینیحبیب عباسی

میثم گل باباییمؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر عجل هللا فرجه

مهرماه 94مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر عجل هللا فرجه

37840413

مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر عجل هللا فرجه

فهرست9 پیشگفتار

بخشاول11 ضرورتتحقیقوبررسيدربارهمذهب12 الف.دالیلقرآنیضرورتتحقیقدربارهیمذهب12 ب.دالیلرواییضرورتتحقیقدربارهیمذهب

بخشدوم15 چراشیعهخودرافرقهناجیهمیداند؟17 »حدیثخلفائياثناعشر«20 »شیعهعلیهمالفائزون«

بخشسوم21 خالفتحضرتعليعلیهالسالمبراساسمنابعاهلسنت22 الف.والیتحضرتعليعلیهالسالمدرقرآن22 1.آیهیوالیت 24 2.آیهیابالغ 26 3.آیهاکمالدین 28 ب.والیتحضرتعليعلیهالسالمدرروایاتاهلسنت:28 1.حدیثوالیت 31 2.حدیثخالفت 32 3.حدیثامامت 33 4.حدیثالوصیه)حدیثیوماالنذار( 39 5.حدیثالسفینه 41 6.مخالفتبااهلبیتوورودبهحزبابلیس

بخشچهارم43 واقعهعظیمغدیرخمدرمنابعاهلسنت44 تواترحدیثغدیرازدیدگاهعلمایاهلسنت:47 کثرتطرقحدیثغدیرخم49 دیدگاهذهبیدربارهطرقحدیثغدیرخم50 دیدگاهابنکثیردمشقیدربارهحدیثغدیر50 حدیثغدیرخمبهروایتصحیحمسلم53 حدیثغدیردرسنننسائی53 حدیثغدیردرسننابنماجهباسندصحیح54 حدیثغدیربسندصحیحدرمسندأحمد55 کثرتجمعیتحاضردرغدیرخم56 داللتحدیثغدیربرامامتامامعلیعلیهالسالم

بخشپنجم63 نقدادلهاهلسنتبرخالفتابوبكر64 اجماع67 روایات68 الف.اقتدایابوبكربهنمازپیامبرومردمبهنمازابوبكر69 ب.ابوبكر،مكبریاامامجماعت؟!69 ج.امامجماعتشدندیگرافرادبهدستورپیامبر70 د.عدمداللتامامتجماعتحتیبرعدالتشخص

بخشششم71 خالفتعمربنخطاب72 تناقضانتصابعمربهخالفتباادعایشوراییبودنخالفت

بخشهفتم76 خالفتعثمان77 الف.عدماعتقادعمربنخطاببهشوري78 ب.انتخاباعضایشورابدوننظرومشاورتصحابه79 ج.دستورخلیفهدومبهقتلمخالفیندرشورا80 د.واگذاریداوریبهعبداهللبنعمر

پیش‌گفتار

همانطورکههمهمیدانیم،وظیفهیهرانسان،تحقیقوبررسیدربارهیدینحقوپیرویازآن،درزندگی،استواینبهمعناییافتنراهسعادتورسیدنبههدفیاستکهخداوندمتعالمارابرایآنخلقکردهاست.هماکنونکهازمیانهمهیادیان،حقانیتاسالمبرماروشنگشتهومفتخربهپیرویازپیامبرختمیمرتبتصلیاهللعلیهوآلهشدهایم،برماالزماستباتحقیقوبررسیمذاهبگوناگوناسالمی،کههریکخودرااسالمراستیندانستهومعتقدندکهراهرسیدنبهحقیقتنورانیاسالمهستند،مسیردرسترسیدنبهکمالایمانوحقیقتگوهردینمبینرا

یافتهوباتمسکبهآن،بههدایتدستیابیم.کتابپیشرو،حاصلبخشیازتحقیقاتوزحماتطوالنیمدتحضرتاستادآیتاهللدکترحسینیقزوینیدرموضوعوالیتامیرالمؤمنینعلیه

السالماستکهکامالعلمیامامختصرارائهگردیدهاست.ایشانمعتقدهستندکهبرهمهمؤمنینالزماستکهاعتقادخودبهوالیتاهلبیتعلیهمالسالمرابااستفادهازمنابعصحیحومعتبراثباتکندوبرهمیناساسجزوهکوچكیازمباحثایشانباعنوانامامتدرپنجدقیقهحاضرگردیدودراختیارمخاطبینقرارگرفتکهکتابپیشروتنظیمو

تكمیلشدهآنجزوهاست.اینکتابدرهفتبخشسامانیافتهاستکهپسازطرحضرورتتحقیقازمذهبواثباتوالیتحضرتعلیعلیهالسالمازقرآنوروایاتاهلسنت،بهصورتخالصهنقدادلهخالفتخلفایاهلسنتباشیوهعلمی

ومحترمانهمطرحشدهاست.امیداستمؤمنینبااستفادهازاینکتابوتاحدامكانحفظمطالبآن،

جایگاهواالیاعتقادبهوالیتامیرالمؤمنینرابهنمایشبگذارند.باتشكرحبیبعباسیدههوالیت– ذیالحجه1436

بخشاول

ضرورتتحقیقوبررسيدربارهيمذهب

دراینبخشبهدالیلیازقرآنوحدیثاشارهخواهدشدکهنشانمیدهد:تحقیقوبررسیدراینزمینه،برهمه

واجباست.

بخش اولامامت و والیت، روح دیانتضرورت تحقیق و بررسی درباره ی مذهب

1213

الف.‌دالیل‌قرآنی‌ضرورت‌تحقیق‌درباره‌ی‌مذهب

بهصحبتهاودالیلگرایشهای بندگانیکه خداوندمتعالدربارهیگوناگونگوشفرادادهوباتالشخود،راهدرستوبهتررابرمیگزینند،

ميفرماید:بعون أحسنه أولئك الذين ر عبادي * الذين يستمعون القول فيت }فبش

هداهم هللا وأولئك هم أولوا االلباب{الزمر:17– 18

از و ميشنوند را سخنان که کساني ده، بشارت مرا بندگان بنابرایننیكوترینشانپیرويمي-نمایند،آنهاکسانيهستندکهخداهدایتشان

کردهوآنهاخردمندانند.ب.‌دالیل‌روایی‌ضرورت‌تحقیق‌درباره‌ی‌مذهب

یكیازمهمتریندالیلضرورتتحقیقدربارهیمذهبدرست،کههمانبرداشتصحیحومعتبرازدیناسالماست،حدیثيدرمنابعمعتبراهلسنتباعنوانافتراقامتاست.براساسروایتيکهباسندهايمعتبردرکتابیشیعهواهلسنتآمده،پیامبراسالمصلیاهللعلیهوآلهفرمودند:

تي على ثلث و سبعين فرقة.« »وتفترق أمالترمذی،سننالترمذي،ج4،ص381،ح2640.

امتمنبههفتادوسهفرقه،تقسیمخواهدشد.

ترمذيازعلمايبزرگاهلسنتبعدازنقلحدیثمينویسد:سندروایتحسن)معتبر(استهمچنینحاکمنیشابورینیز،اینروایتراتصحیح

کردهاست.الحاکمالنیشابوری،المستدركعلیالصحیحین،ج1،ص6.

درروایتدیگرينیز،اینطورنقلشدهاست:ار إال ملة واحدة. تي على ثلث و سبعين ملة كلهم في الن وتفترق أم

الترمذی،سننالترمذي،ج4،ص135،ح2779.امتمنبههفتادوسهفرقهتقسیمخواهدشدکهتمامشان،جزیکفرقه،

اهلآتشجهنمهستند.ازاینرو،برماالزماستپیرامونمذهبصحیحوفرقهناجیهدرکالمرسولاهللصلياهللعلیهوالهوسلمتفحصوتحقیقبكنیمتابتوانیم

بهترینمذهبراانتخابکردهوازآنپیرويکنیم.

بخشدوم

چراشیعهخودرافرقهناجیهمیداند؟

چنانكهاشارهگردیدهمهفرقههامعتقدبهحقانیتخودوفرقهناجیهبودنهستندواساسااگرخودراحقنمیدانستندکهدیگرفرقهمستقلینبودندوازفرقهدیگریتبعیتمیکردند.اماآنچهمادراینجادرصددبیانآنهستیمدالئلیاستکهمذهبشیعهامامیهبرحقبودنوفرقهناجیهبودنخوداقامهمیکند.دراینبخشبهبرخی

ازمهمتریناینادلهاشارهمیکنیم.

بخش دومامامت و والیت، روح دیانتچرا شیعه خود را فرقه ناجیه می داند؟

1617

مرگبدوناماممساویبامرگجاهلیاست»منماتبالإمامماتمیتهجاهلیه«

یكیازاصلیترینروایاتبرایاثباتعقیدهیشیعهحدیث»منمات«استکهباسندصحیح،دراصلیترینمنبعرواییاهلسنتپسازصحیحبخاری،یعنیصحیحمسلم،آمدهاست.مسلمبنحجاجنیشابوریدر

صحیحش،اینروایترابدینصورت،نقلکردهاست:قال النبي صلي هللا عليه واله وسلم : ومن مات وليس في عنقه بيعة

ة. مات ميتة جاهليمسلمبنحجاج،صحیحمسلم،ج3،ص1478،ح1851.

پیامبراکرمصلياهللعلیهوالهوسلمفرمودند:هرکسبمیردوبرگردنشبیعتينباشد،بهمرگجاهليمردهاست.

همچنیناحمدبنحنبل،پیشوایمذهبحنبلی،اینروایترااینگونهنقلکردهاست:

من مات بغير إمام مات ميتة جاهلية.احمدبنحنبل،مسندأحمد،ج4،ص96.

هرکسبدونامامبمیرد،بهمرگجاهليمردهاست.

همانطورکهازاینروایاتبرمیآید،وظیفهیهرمسلمانیشناختوپیرویازامامحقدرزمانخودشاستودرمیانمذاهباسالمی،تنهامذهبشیعهیامامیهاستکهبهروشنیمعرفتوپیرویازامامحقومنصوبشدهازجانبخداوند،درهرعصروزمانیرا،اصلیترینشرط

ایماندانستهوبرآنپافشاریمینماید.

انحصار‌جانشینان‌پیامبر‌صلی‌اهلل‌علیه‌و‌آله‌در‌دوازده‌نفر‌»حدیث‌خلفائي‌اثناعشر«

یكیدیگرازدالیلحقانیتمكتبنورانیتشیع،روایتمعتبراستکهدرمنابعاصلیاهلسنتنقلشدهوبراساسآن،رسولگرامیاسالمصلیاهللعلیهوآله،امامتپسازخودشانرا،منحصردردوازدهنفراعالمکردهاند.نكتهیجالبتوجهاینکه،تنها،مذهبشیعهیامامیهاستکهنهفقطبردوازدهنفربودنامامانالهیپسازپیامبراسالمصلیاهللعلیهوآلهاصراردارد؛بلكهنامومشخصاتدقیقآنهانیز،درکتابهایشبیانشدهوبهروشنیآنهارامیشناسد.بهاینروایت،دریكیازدومنبعاصلی

رواییاهلسنت،یعنیصحیحمسلم،توجهکنید:عن جابر بن سمرة، قال دخلت مع أبي على النبي صلى هللا عليه وسلم اثنا عشر ى يمضي فيهم ينقضي حت فسمعته يقول »إن هذا األمر ال خليفة« . قال ثم تكلم بكلم خفي على - قال - فقلت ألبي ما قال؟ قال:

»كلهم من قريش«.

بخش دومامامت و والیت، روح دیانتچرا شیعه خود را فرقه ناجیه می داند؟

1819

مسلمبنحجاج،صحیحمسلم،ج6،ص3،ح4598،کتاباإلمارة،بابالناستبعلقریشوالخالفةفيقریش.

مسلمدرصحیحشازجابربنسمرةنقلکردهکهپیامبراکرمصلیاهللعلیهوآلهوسلمفرمود:دیناسالمکارشبهپایاننرسیدهوبهنتیجهنميرسد،مگراینکهدوازدهخلیفهبیایندوکارخودراانجامدهند]یعنيخلفايپسازمندوازدهنفرند[راويکهجابربنسمرةباشد،ميگوید:پیامبرجملهايفرمودندکهمننشنیدم.ازپدرمپرسیدم:پیامبر

چهفرمود؟.گفت:فرمود:همهآنهاازقریشند.براساسروایتدیگری،ایشانفرمودند:

ال يزال األسلم عزيزا الي اثني عشر خليفة.مسلمبنحجاج،صحیحمسلم،ج3،ص1452،ح1821.

عزتاسالمبهدوازدهخلیفهیمنخواهدبود.

درروایتاحمدبنحنبلنیزآمدهکهآنحضرتفرمودند:ه من فارقه أو خالفه. ال يضر

احمدبنحنبل،مسندأحمدبنحنبل،ج5،ص96واإلحسانبترتیبصحیحابنحبان،ج8،ص230.اینروایتراالبانيدرسلسلةاألحادیثالصحیحةج1،ص651

تصحیحکردهاست.جدایيیامخالفتمردم،بهحقانیتآنهاضررنميرساند.

دربرخيدیگرازروایاتجابربنسمرةآمدهکهحضرتفرمودند:كلهم من بني هاشم.

القندوزیالشافعی،ینابیعالمودةلذويالقربی،ج3،ص290.همهدوازدهخلیفه،ازبنيهاشمهستند.

سرگردانیاهلسنتدرتفسیراینحدیثاهلسنتدرفهمدقیقاینحدیثومشخصکردنخلفایبیانشدهدراینروایت،بامشكلجدیمواجهشدهوبههیچوجهنتوانستهاندآنراباواقعیتتاریخیتطبیقدهند؛زیراتعدادحاکمانیکهمدعیامامتبرخلقبودند،بسیاربیشترازاینتعداداستوهیچیکازآنها،تواناثباتعددانحصاریدوازدهرادرپیشوایانشان،ندارندواینازمسائلاختصاصیمذهبحقهتشیعاست.اینتحیردرکالمیکهابنحجرعسقالنیازیكیدیگرازبزرگاناهلسنتبهنامابنجوزینقلکرده،بهروشنینمایان

میگردد:قال ابن حجر: قال ابن الجوزي: قد أطلت البحث عنه و تطلبت مظانه و

سألت عنه، فما رأيت أحدا وقع على المقصود به.ابنحجرعسقالنی،فتحالباري،ج13،ص181.

ابنحجرازابنجوزينقلميکند:سخندراینحدیثرابهکشاندمواحتماالتگوناگونيرادرآنجستجوکردموازآناحتماالتپرسشکردم،

20امامت و والیت، روح دیانت

اماهیچکسرانیافتمکهمقصودازآنرافهمیدهباشد.رستگاری‌شیعیان‌حضرت‌علی‌علیه‌السالم

»شیعه‌علي‌هم‌الفائزون«شوکاني،ازعلمايبزرگاهلسنت،مینویسد:

أشار النبي إلي علي: و الذي نفسي بيده إن هذا وشيعته لهم الفائزون يوم القيامة.

شوکانی،فتحالقدیر،ج5،ص640.نبيمكرماسالمصلياهللعلیهوالهوسلمبهامیرالمومنینعليعلیهالسالماشارهکردهوفرمودند:قسمبهکسيکهجانمدردستاوست،هماناایشان

]عليعلیهالسالم[وشیعیانشدرروزقیامترستگارند.دراینجامامیپرسیمکهنسبتبهحقانیتپیروانکدامیکازمذاهب،

عبارتیبهاینصراحتدرکتبمذهبمقابلواردشدهاست؟

بخشسوم

خالفتحضرتعليعلیهالسالمبراساسمنابعاهلسنت

هموارهدرطولتاریخ،مذهبشیعهیامامیه،دالیلمحكمومتقنیبرحقانیتشارائهکردهاستوازآنجاییکهدلیلبرحقانیت،هنگامیموردقبولاستکهنزدمذهبمقابلپذیرفتهباشدویابهبیاندیگر،طرفمقابل،آنرابپذیردونزدشموردقبولباشد،دراینقسمتبهبخشیازدالیلشیعهبرحقانیتخالفتووصایتحضرتعلی

علیهالسالم،ازمنابعاهلسنت،اشارهمیکنیم.

بخش سومامامت و والیت، روح دیانتخلفت حضرت علی علیه السلم بر اساس منابع اهل سنت

2223

همچنینابنابيحاتم،ازعتبهبنابيحكیماینمطلبرانقلکردهاست.ابنابیحاتم،تفسیرابنأبيحاتم،ج4،ص1162

ابنتیمیه،پیشوایفكریوهابیت،دربارهصحتاینکتابمینویسد:الطبري و ... وابن أبي حاتم ... تفاسيرهم متضمنة للمنقوالت التي يعتمد

عليها في التفسير.ابنتیمیه،منهاجالسنة،ج7،ص179

تفسیرطبريوابنابيحاتمازتفاسیرياستکهمطالبشاندرتفسیرآیات،قابلاعتماداست.

آلوسییكیدیگرازمفسریناهلسنت،دربارهشأننزولاینآیهمینویسد:وغالب األخباريين على أن هذه اآلية نزلت في علي كرم الله وجهه.

اآللوسی،روحالمعاني،ج6،ص167.بیشتراخباريهامعتقدندکهاینآیهدرحقعليکرماهللوجههنازلشدهاست.

الف.‌والیت‌حضرت‌علي‌علیه‌السالم‌در‌قرآن:

1.آیهیوالیتلوة ويؤتون كم الله ورسوله والذين ءامنوا الذين يقيمون الص }إنما ولي

كوة وهم راكعون{ . الزالمائدة/55.

سرپرستوولیشما،تنهاخداوپیامبرشوکسانیهستندکهایمانآوردهاند; همانهاکهنمازرابرپامیدارندودرحالرکوع،زکاتمیدهند.طبریازمفسرینمشهوراهلسنتدربارهیشأننزولاینآیهمینویسد:كم الله ورسوله{ اآلية: نزلت في علي بن أبي طالب تصدق وهو راكع. }إنما ولي

الطبری،تفسیرالطبري،ج10،ص426ح12214.آیهوالیتدرحقعليبنابيطالبنازلشد،هنگامیکهدرحالترکوع

صدقهداد.


2425

ویهمچنیندرجایدیگریمینویسد:واآلية عند معظم المحدثين نزلت في علي.

اینآیه،نزدبیشترمحدثیندرحقعليبنابيطالبنازلشدهاست.

2.آیهیابالغبك وإن لم تفعل فما بلغت رسالته سول بلغ ما انزل إليك من ر ها الر }يا أي

والله يعصمك من الناس{المائدة/67.

ایپیامبر!آنچهازطرفپروردگارتبرتونازلشدهاست،بهطورکامل)بهمردم(ابالغکنواگرچنیننكنی،رسالتاوراانجامندادهای.خداوند

تورااز)خطراتاحتمالی(مردم،حفظمیکند.

ابنابیحاتم،ازمفسریناهلسنتبهنقلازابوسعیدخدری،مینویسد:نزلت هذه اآلية . . . في علي بن أبي طالب.

تفسیرابنأبيحاتمج1ص1172ح6609.اینآیهدرحقعليبنابيطالبنازلشدهاست.

همچنینآلوسی،ازمفسریناهلسنت،مینویسد:روي ابن مردويه عن ابن مسعود قال كنا نقرأ على عهد رسول هللا صلی بك إن عليا ولي المؤمنين هللا علیه و آله و سلم : بلغ ما انزل إليك من ر

وإن لم تفعل فما بلغت رسالته.روحالمعاني،ج6،ص19

ابنمردویهازعبداهللبنمسعودنقلميکندکهمادرزمانرسولاهللصلياهللعلیهوالهوسلماینآیهرااینگونهميخواندیم:آنچهازطرفپروردگارتبرتونازلشدهاستکهعليوليمومنیناسترابهطورکامل

)بهمردم(ابالغکنواگرچنیننكنی،رسالتشراانجامندادهای.


2627

جاللالدینسیوطی،ازمفسریناهلسنتنیز،دربارهیاینآیهمینویسد:بك إن عليا مولي المؤمنين وإن لم تفعل فما بلغت بلغ ما انزل إليك من ر

رسالته.الدرالمنثور،ج2،ص383،فتحالقدیر،ج2،ص60،المنار،ج6،ص463

آنچهازطرفپروردگارتبرتونازلشدهاستکهعليمواليمومنیناسترابهطورکامل)بهمردم(ابالغکنواگرچنیننكنی،رسالتاورا

انجامندادهای.بنابراین،آیهبهطورکامل،برامرخدابهپیامبر،درابالغجانشینیبدون

واسطهیحضرتعلیعلیهالسالمداللتدارد.

3.آیهاکمالدین

لكم ورضيت نعمتي عليكم وأتممت دينكم لكم }أكملت سلم دينا{. المائدة/ 3. اال

امروز،دینشمارابرایتانکاملکردمونعمتمرابرشماتمامنمودمواسالمرابهعنوانآیین)جاودان(شماپذیرفتم.

خطیببغدادی،دربارهشأننزولاینآیهمینویسد:عن أبي هريرة: يوم غدير خم، لما أخذ النبي بيد علي بن أبي طالب، فقال: ألست ولي المؤمنين؟. قالوا: بلى يا رسول هللا! قال: من كنت مواله فعلي مواله. فقال عمر بن الخطاب: بخ بخ لك يا بن أبي طالب أصبحت موالي ومولى كل مسلم، فأنزل هللا: }اليوم أكملت لكم دينكم{.

تاریخبغداد،ج9،ص222خطیببغداديازابوهریرهنقلکردهاست:روزغدیرخم،زمانيکهپیامبردستعليبنابيطالبراگرفت،فرمود:آیامنوليمومنیننیستم؟.گفتند:بلهايرسولخدا!.فرمود:هرکسکهمنموالياوهستمپس

عليموالياوست.پسعمربنخطابگفت:تبریکتبریکبرتوايفرزندابيطالبازاینپستومواليمنومواليکلمسلمانانهستي،سپساینآیهنازلشد:امروز،دینشمارابرایتانکاملکردم.)سنداینروایت

معتبراست(.

ودرروایتيکهابنکثیرآوردهآمدهاست:أصبحت اليوم ولي كل مؤمن

البدایةوالنهایة،ج7،ص350ازاینپسوليتماممومنانشدي.


2829

ب.‌والیت‌حضرت‌علي‌علیه‌السالم‌در‌روایات‌اهل‌سنت:

1.حدیثوالیت

حاکمنیشابوریوشمسالدینذهبی،روایتیرانقلوتصحیحکردهاندکهبهروشنیوالیتوامامتحضرتعلیعلیهالسالمپسازپیامبراسالم

صلیاهللعلیهوآلهرابیانمیدارد:قال النبي صلي هللا عليه واله وسلم: إن عليا مني وأنا منه و هو ولي كل

مؤمن بعدي. صحيح على شرط مسلمالمستدركعلیالصحیحین،ج3،ص119وصححهالذهبيفيالتلخیص.

پیامبرصلياهللعلیهوالهوسلمفرمودند:عليازمنومنازعليهستمواووليتماممومنانپسازمناست.اینروایتبرمبنايشرطمسلمصحیح

استوهمچنینذهبينیزاینروایتراتصحیحکردهاست.

اینروایتبهبیانونقلدیگرینیزباسندصحیحبیانشدهاست:قال النبي صلي هللا عليه واله وسلم لعلي: أنت ولي كل مؤمن و مؤمنة.

قال األلباني: صححه الحاكم الذهبي و هو كما قاال.السلسلةالصحیحة،ج5،ص222والمستدركعلیالصحیحین،ج3،ص133

پیامبرصلياهللعلیهوالهوسلمبهامیرالمومنینفرمودند:تووليتماممردانوزنانمومنهستي.البانيميگوید:حاکموذهبياینروایتراتصحیح

کردهاندوهمانگونهکهایندوگفتهاند،سندروایتصحیحاست.داللتکلمهوليبرخالفت:

ممكناستسوالشودکهدلیلشمابراینکهمیگویید:مقصودازکلمهیولی،دراینروایت،اماموجانشیناست،چیست؟.درپاسخبهاینپرسشبهکاربرداینکلمهدرمنابعاهلسنتباهمینمعناومفهوماشارهمیکنیم:

قال ابوبكر: قد وليت أمركم ولست بخيركم.إسناد صحيح.البدایةوالنهایة،ج8،ص89

ابوبكرگفتهاست:منوليامرشماشدهام)حكومتشمارابهدستگرفتم(اماازشمابهترنیستم.سنداینروایتصحیحاست.


3031

همچنینخلیفهياولهنگامتعیینعمربهجانشینیخودمیگوید:وليت عليكم عمر.

جامعاالصولالبناألثیر،ج4،ص109.عمررابهوالیت)حاکمیت(شماگماردم.

همچنینخلیفهیدوماهلسنتدربارهیخالفتابوبكروخودشمیگوید:قال عمر: فلما توفي رسول الله قال أبو بكر: أنا ولي رسول الله . . . ثم

ي أبو بكر و أنا ولي رسول الله و ولي أبي بكر. توفصحیحمسلم،ج3،ص1378.

عمرميگوید:زمانيکهرسولخداوفاتکرد،ابوبكرگفت:منجانشینرسولخداهستم...سپسابوبكرفوتکردومنجانشینرسولخداو

جانشینابوبكرشدم.

2.حدیثخالفترسولخداصلیاهللعلیهوآلهبهحضرتعلیعلیهالسالمفرمودند:

وأنت خليفتي في كل مؤمن من بعدي.کتابالسنة،ابنأبيعاصم،ص565

پیامبرصلياهللعلیهوالهوسلمبهامیرالمومنینفرمودند:توخلیفهيپسازمنبرهمهيمؤمنینهستي.


3233

البانیدربارهیاینروایتمیگوید:سندشحسناست.همچنینحاکمنیشابوریوالبانیسلفی،درکتبشاننقلکردهاندکه

رسولخداصلیاهللعلیهوآلهبهحضرتعلیعلیهالسالمفرمودند:ال ينبغي ان اذهب اال وأنت خليفتي. قال األلباني: صححه الحاكم الذهبي

وهو كما قاال.السلسلةالصحیحة،ج5،ص222والمستدركعلیالصحیحین،ج3،ص133

پیامبرصلياهللعلیهوالهوسلمبهامیرالمؤمنینفرمودند:شایستهنیستکهمنبرومبهجزاینکهتوجانشینمباشي.

البانيميگوید:حاکموذهبياینروایتراتصحیحکردهاندوهمانگونهکهایندوگفتهاند:سندروایتصحیحاست.

اینروایتنیزبهخالفتحضرتعلیعلیهالسالمپسازپیامبرنسبتبههمهمؤمنینتصریحدارد.

3.حدیثامامتدراینروایتنیزرسولخداصلیاهللعلیهوآلهحضرتعلیعلیهالسالم

راپیشوایمتقینمعرفیفرمودند.قال النبي صلی هللا علیه و آله و سلم : »علي إمام المتقين«. صحيح االسناد.

المستدركعلیالصحیحین،ج3،ص148.پیامبرصلياهللعلیهوالهوسلمميفرماید:عليامامتقواپیشگاناست.سند

روایتصحیحاست.

ایشانهمچنینخطاببهحضرتعلیعلیهالسالمفرمودند: أنت إمام كل مؤمن و مؤمنة.

المناقبللخوارزمي،ج61،ص31توامامتماممردانوزنانمومنهستي.

اینروایاتودههاروایاتدیگرکههمگیباسندصحیحدرمنابعاهلسنتآمدهاست،داللتروشنیبرامامتوخالفتحضرتعلیعلیه

السالمپسازپیامبردارد.4.حدیثالوصیه)حدیثیوماالنذار(

اینروایتمربوطبهابتدایمعرفیاسالماستکهپیامبردرمنزلابوطالب


3435

ودرجمعسرانقریشآنهارابهاسالمدعوتکردندودرضمنهمینخطبهحضرتعلیعلیهالسالمرابهعنوانبرادر،وصیوخلیفهخودشان

معرفیفرمودند،چنانکهطبریدرتاریخشآوردهاست:وأنذر الله: رسول على اآلية هذه نزلت ا لم طالب أبي بن علي عن لب أخذ عشيرتك األقربين )الشعراء: 214( [في جمع] بني عبد المطبرقبتي فقال: إن هذا أخي ووصيي وخليفتي فيكم فاسمعوا له وأطيعوا.

الكاملفيالتاریخ،ج1،ص586وتاریخالطبري،ج3،ص321.هنگاميکهآیه}وأنذرعشیرتکاألقربین{)نزدیكانخودراهشدارده(برپیامبرصلیاهللعلیهوآلهوسلمنازلشد،فرزندانعبدالمطلبراگردآوردوپسازپذیرایيازآناننبوتخودرابهآنهاابالغکردودرپایانفرمود:بهدرستيکهاینبرادر،وصيوجانشیینمندرمیانشماست،

پسسخناورابشنویدوازاواطاعتکنید.

علماءبزرگاهلسنتهمانند:طبري،هیثمي،حاکمنیشابوريوذهبيبهصحتاینروایتشهادتدادهاند.کنزالعمال:ج13ص128ح36408،

والهیثميفيمجمعالزوائد:ج8ص302،والحاکمفيمستدركالصحیحین:ج3ص132والذهبي

همچنیندرروایتدیگری،رسولخداصلیاهللعلیهوآلهوسلمبهحضرتزهراسالماهللعلیهامیفرماید:

هم إلى الله وهو بعلك. ي خير األوصياء وأحب ووصيالمعجمالكبیر،ج3،ص57،ح2675

پیامبراکرمصلیاهللعلیهوآلهوسلمبهحضرتزهراسالماهللعلیهافرمود:همسرتو)علي(جانشینمنوبهترینجانشینانومحبوبترین

آناننزدخداونداست.

همچنینرسولخداصلیاهللعلیهوآلهوسلمداشتنوصیراویژگیهمهانبیاءدانستهودربارهیوصایتحضرتعلیعلیهالسالممیفرماید:

قالالنبيصلیاهللعلیهوآلهوسلم:إنلكلنبيوصیاووارثاوإنعلیاوصیيووارثي.

تاریخمدینةدمشق،ج42،ص392پیامبرگراميصلیاهللعلیهوآلهوسلمفرمود:هرپیامبريجانشینووارثيداردوبهدرستيعليعلیهالسالمجانشینمنووارثمنميباشد.


3637

وصایتدرکتبلغت:موضوعوصایتحضرتامیرعلیهالسالم،آنچناندرمیانمردمشهرتداشتهوداخلفرهنگمردمگردیدهکهدرکتابهايلغتواشعارشعراءبزرگاســالمينیزواردشدهاست.زبیـديبزرگلغتنگاراهلسنت

مينویسد:والوصي كغني لقب علي رضي الله تعالى عنه.

تاجالعروس،ج40،ص210.کلمهوصي)جانشینپیامبرصلیاهللعلیهوآلهوسلملقبوناممشهور

عليبودهاست.

ابنمنظورنیزکهازلغتنویسانپرآوازهیاهلسنتاست،مينویسد:». »وقيل لعلي علیه السلم: وصي

لسانالعرب،ج15،ص394.بهعليعلیهالسالموصي)جانشینپیامبر(گفتهميشد.

مبرد،ازبنیانگذرانادبیاتعربيدرشرحاشعارکمیتمينویسد:»قوله الوصي، فهذا شيء كانوا يقولونه ويكثرون فيه.«

الكاملفياللغة،ج3ص1124.واژهوصي)جانشینپیامبر(درحقعليعلیهالسالمبسیاربهکاربرده

ميشد.

وصایتعليعلیهالسالمدرشعرشاعراناسالمي:ازآنجایيکهموضوعوصایتحضرتامیرعلیهالسالم،درمیانعواموخواصآنچنانمطرحبودکهشاعرانبزرگصدراسالمواژهیوصایتوجانشینيپیامبرصرادراشعارشانبیانکردهاند.درادامهبهتعدادیاز

ایناشعاراشارهمیشود.

وصیتدراشعارحسانبنثابت:حسانبنثابت،بزرگشاعرعصررسالت،دریكيازاشعارشخطاببه

حضرتامیرعلیهالسالماینچنینآوردهاست:ألستأخاهفيالهدیووصیهوأعلممنهمبالكتابوالسنن.

الزبیربنبكار،الموفقیات،ص477.ووردشعرحسانفيتاریخالیعقوبي:

ج2ص128،شرحنهجالبالغةالبنأبيالحدید،ج6،ص35.آیاتوبرادرپیامبراکرمصلیاهللعلیهوآلهوسلمدرهدایتوجانشیناو

نیستي؟وآیاعالمترینامتدرکتابوسنتنیستي؟


3839

فضلبنعباس:ودرشعرفضلبنعباسآمدهاست:

أالإنخیرالناسبعدمحمدصوصيالنبيالمصطفیعندذي.تاریحالطبری،ج4،ص426.

آگاهباشیدبهدرستيبهترینانسانها،پسازمحمدص)علياست(کهجانشینپیامبرمصطفينزداندیشمنداناست.

مبرد:مبرد،ازشعرایمعروفنیز،دربارهیوصایتحضرتعلیعلیهالسالم

میسراید:أحبمحمداحباشدیداوعباساوحمزةوالوصیا

المبرد،الكاملفياللغة،ج2،ص1125،األغانيألبيالفرجاألصفهاني،ج7،ص269ازادیبانپرآوازهاهلسنتاست،درشرحشعرسیدحمیري ویکه

مينویسد:إنيأدینبمادانالوصيبهیومالنخیلةمنقتالالمحلینا

المبرد،الكاملفياللغة،ج2،ص175واألغانيألبيالفرجاألصفهاني،ج7،ص292

مندرکشتنآنانکهدرخریبه)جنگجمل(فرودآمدندباعلیوصیپیامبرهمعقیدهام.

5.حدیثالسفینهیكیدیگرازاحادیثیکهداللتبروالیتحضرتعلیعلیهالسالمداردحدیثسفینهاستکهبراساسآناهلبیتپیامبرکهحضرتعلیعنیزازایشانوپدریازدهاماماستبهمنزلهیکشتیمیباشدکههرکسبرآنواردشودنجاتیابدوهرکسکهازآنتخلفنمایدهالكخواهدشد.اینروایترابسیاریازعلمایاهلسنتماننداحمدبنحنبلپیشوایمذهبحنبلی،طبرانیدرالمعجمالكبیروخطیببغدادیباسندمعتبر

درکتبشاننقلکردهاند:روى أحمد عن أبي ذر يقول وهو آخذ بباب الكعبة: من عرفني فأنا من قد عرفني ، ومن أنكرني فأنا أبو ذر سمعت النبي |صلی هللا علیه و آله و سلم يقول: إنما مثل أهل بيتي فيكم كمثل سفينة نوح من دخلها نجا،

و من تخلف عنها غرق.


4041

المعجمالكبیر،ج3،ص38،فضائلالصحابة،ج2،ص285،تاریخبغداد،ج12،ص91،حلیةاألولیاء،ج4،ص306

درحاليکهابوذردربخانهيکعبهراگرفتهبودميگفت:هرکسمراميشناسدکهميشناسدوآنکسکهمرانميشناسدبداندکهمنابوذرهستموازپیامبراکرمصلياهللعلیهوآلهشنیدمکهميفرمود:بهیقینمثلاهلبیتمن،همچونکشتينوحاستکههرکسبرآنسوارگشت

نجاتیافتوهرکسازآنتخلفورزیدورويگردانیدهالكگشت.

حاکمنیشابورینیزپسازنقلحدیث،آنراصحیحوبراساسشروطمسلمنیشابوریدانستهاست.

المستدركعلیالصحیحین،حاکمنیشابوری،ج2،ص343

6.مخالفتبااهلبیتوورودبهحزبابلیسیكیدیگرازروایاتکهجریانصحیحهدایتراروشنمیکندروایتیاستکهبراساسآناهلبیتعلیهمالسالمبهعنوانپناهگاهامتدراختالفاتمعرفیگردیدهومخالفینباایشانراحزبشیطانمعرفیکردهاست.اینروایتراحاکمنیشابوریباسندمعتبردرالمستدركعلیالصحیحیننقل

کردهاست:فإذا خالفتها قبيلة من العرب تي من االختلف أمان ألم بيتي وأهل

اختلفوا، فصاروا حزب إبليس.المستدرك،ج3،ص162،الصواعق،ج2،ص685.

حاکمنیشابوريباسندصحیحازپیامبراکرم| نقلکردهکهفرمود:اهلبیتمنمایهامنیتونجاتامتازهرگونهاختالفاستاگرقبیلهاياز

عربباآنانمخالفتورزندبهحزبشیطانمبدلخواهندشد.

بخشچهارم

واقعهعظیمغدیرخمدرمنابعاهلسنت

بهدلیلاهمیتباالیواقعهغدیرخموحدیثغدیر،بخشخاصیرابهآناختصاصدادیمتامباحثمربوطبهآنبه

صورتویژهوجداگانهبررسیشود.

بخش چهارمامامت و والیت، روح دیانتواقعه عظیم غدیر خم در منابع اهل سنت

4445

2-شمسالدینأبوعبداهللالذهبي.درادامهمیآیدکهابنکثیرازاواینمطلبرانقلکردهاست.

3– ابنکثیر،هنگامبحثوبررسيروایتغدیر،ازذهبينقلميکند:»وصدر الحديث )من كنت مواله فعلي مواله( متواتر، أتيقن أن رسول هللا )صلى هللا عليه وسلم( قاله، وأما )اللهم وال من وااله( فزيادة قوية اإلسناد.«

ابنکثیر،البدایةوالنهایة،ج5،ص233استادماابوعبداهللذهبيگفتهاستکهحدیث»منکنتمواله...«متواتراستویقیندارمکهپیغمبرآنرافرمودهاست،اماجملهی»اللهم

والمنوااله«زیادهاياستکهسندشقويميباشد.«4-شمسالدینابنالجزري– متوفای833قمری؛

وینیزروایتغدیررا،باهشتطریقنقلکردهودرخصوصتواترشرسالهایبهناماسنيالطالبنوشتهومیگوید:

»صحيح عن وجوه كثيرة، متواتر عن أمير المؤمنين علي، وهو متواتر أيضا عن النبي، رواه الجم الغفير عن الجم الغفير، وال عبرة بمن حاول تضعيفه ممن ال اطلع له في هذا العلم وصح عن جماعة ممن يحصل

القطع بخبرهم.«أسنیالمطالب،جزري،ص48

»اینروایتازجهاتفراوانیصحیحوازجهتامیرالمؤمنینعلي]علیهالسالم[ورسولخدا]صلیاهللعلیهوآله[متواتراست.گروههايزیاديازگروههايزیاددیگری،آنراروایتکردهاند.سخنکسانيکهبدونآگاهيازدانشحدیثآنراضعیفدانستهاند،ارزشينداردونبایدبهآناعتناکردوازطرفجماعتيتصحیحشدهاستکهبهخبرآنانیقینحاصل

ميشود.«5-جاللالدینسیوطی– متوفای910قمری-کهمناوی،ازاواینمطلب

رانقلکردهاست.6-مناويشافعی– متوفای1013-هنگامشرحروایتغدیر،ازسیوطي

تواترحدیثغدیرازدیدگاهعلمایاهلسنت:

عدهزیادیازعلمایاهلسنتبهتواترحدیثغدیرخماعترافکردهاند.درادامهفهرستیازاینافرادارائهمیگردد:

أبوحامدالغزاليالمتوفی505،درکتابسرالعالمینمینویسد: 1ـوأجمع الجماهير على متن الحديث من خطبته في يوم غدير خم باتفاق

الجميع.مجموعهالرسائلاالمامالغزالی،ص483.


4647

اینچنیننقلکردهاست: »حديث متواتر«

مناوي،فیضالقدیر،ج6،ص218.وج6،ص282»روایتیمتواتراست.«

7-سمناني– متوفای736قمری؛ویدرکتابعروة،مینویسد:

»وهذا حديث متفق على صحته.«العروةألهلالخلوة،سمناني،ص422ط.طهرانسنة1404

»اینروایتیاستکهبرصحتشاتفاقنظروجوددارد.«

8-ابوعبداهللزرقانیمالكی– متوفای1122؛وینیزدربارهیدرستیوتواتراینحدیثشریفمینویسد:

»وهو متواتر رواه ستة عشر صحابيا وفي رواية ألحمد أنه سمعه من النبي صلى هللا عليه وسلم ثلثون صحابيا وشهدوا به لعلي لما نوزع أيام خلفته، فل التفات إلى من قدح في صحته وال لمن رده بأن عليا كان

باليمن لثبوت رجوعه منها وإدراكه الحج معه صلى هللا عليه وسلم.«شرحالمواهب،زرقاني،ج7،ص13

»واینحدیثمتواتراستکهشانزدهنفرصحابیآنراروایتکردهاندودرروایتیازاحمدذکرشدهاستکهسیتنصحابی،اینخطبهوسخنراازپیامبرصلیاهللعلیه]وآله[شنیدهاندوبراساسآن،بهنفععلی]علیهالسالم[،هنگامیکهدرزمانخالفتش،موردمعارضهومنازعهقرارگرفت،شهادتدادند؛بنابراینسخنکسیکهبهصحتآناشكالکردهیاماجرایمزبوررا،بهخاطراینکهعلی]علیهالسالم[دریمنبوده،ردنمود،قابلتوجهوالتفاتنیست؛زیرابهثابتشدهکهآنحضرت،ازیمنبرگشتهوبارسولخداصلیصلیاهللعلیه]وآله[»حجةالوداع«رادركکردهاست.«

9-الباني– متوفای1420– کهوینیز،دراینزمینهمعتقداست:»وجملة القول أن حديث الترجمة حديث صحيح بشطريه، بل األول متواتر عنه )صلى هللا عليه وسلم(، كما يظهر لمن تتبع أسانيده وطرقه.«

السلسلةالصحیحة،ألباني،ج4،ص343.»خالصهيکالماینکههردوقسمتاینحدیث]»منکنتمواله،فعليمواله«و»اللهموالمنواالهوعادمنعاداه«[صحیحند؛بلكهقمستاولش]منکنتمواله،فعليمواله[،ازپیامبرصلیاهللعلیه]وآله[وسلم،متواترنقلشدهاستواینمطلببرايکسيکهاسنادوطرقاینحدیث

را،جستوجوکند،روشنميشود.«کثرتطرقحدیثغدیرخم:


4849

اینروایتدارایطرقفراوانیاستکهموجبتعجبوحیرتعلمایاهلسنتشدهاست.دراینبخشبهدیدگاهتعدادیازعلمایاهلسنت

دربارهیطرقاینحدیثاشارهمیکنیم:

دیدگاهابنحجرعسقالنیپیرامونحدیثغدیرخم:»واعتنى بجمع طرقه أبو العباس ابن عقدة، فأخرجه من حديث سبعين

صحابيا أو أكثر.«تهذیبالتهذیب،ج7،ص297

عدهیزیادیبهجمعطرقاینروایتاهتمامکردهاندوابنعقدهآنراازطریقهفتادصحابییابیشترروایتکردهاست.

ویهمچنیندرشرحخودبرصحیحبخاریمینویسد:الترمذي أخرجه فقد مواله( فعلي مواله كنت )من حديث »وأما والنسائي، وهو كثير الطرق جدا، وقد استوعبها ابن عقدة في كتاب مفرد،

وكثير من أسانيدها صحاح وحسان.«فتحالباري،ج7،ص74

اماحدیث»منکنتموالهفعلیمواله«اینحدیثراترمذیونسائی،بادقتدرطریقش،ثبتنمودهاندوواقعادارایطرقبسیاریاستوبهطوریقینی،آنراابنعقدهدرکتابجداگانهایقراردادهوبسیاریازاسنادش

درستونیكوست.«

دیدگاهذهبیدربارهطرقحدیثغدیرخم:ذهبیدربارهاینروایتوطرقمتعددآنمینویسد:

»رأيت مجلدا من طرق الحديث البن جرير، فاندهشت له و لكثرة تلك الطرق.«

ذهبي،تذکرةالحفاظ،ج2،ص713»یکجلدازکتابطبریدربارهیطرقحدیثغدیر،تألیفابنجریر

طبری،رادیدموازاینکتابوزیادیطرقشوحشتکردم.«

ویهمچنیندرشرححالمحمدبنجریرطبريمیگوید:»جمع طرق حديث غدير خم في أربعة أجزاء، رأيت شطره، فبهرني

سعة رواياته، وجزمت بوقوع ذلك.«ذهبي،سیرأعالمالنبالء،ج14،ص277


5051

»محمدبنجریرطبري،اسنادروایتغدیرخمرادرچهارجلدجمعآوريکردهاستکهمنقسمتيازآنرادیدهوازگستردگيروایاتششگفت

زدهشدهامویقینکردمکهایناتفاقافتادهاست.«دیدگاهابنکثیردمشقیدربارهحدیثغدیر:

»أبو جعفر بن جرير الطبري... وقد رأيت له كتابا جمع فيه أحاديث غدير خم في مجلدين ضخمين، وكتابا جمع فيه طريق حديث الطير.«

ابنکثیر،البدایةوالنهایة،ج11،ص167.»کتابيازابنجریرطبريرادیدمکهدرآناحادیثغدیرخمراگردآوريکردهودردوجلدنوشتهشدهبودونیزطبريکتابدیگريداردکهدرآن

اسنادحدیثطیرراگردآوريکردهاست.«

حدیث‌غدیر‌در‌روایات‌اهل‌سنت:

اینماجرابهصورتروایتیکوتاهویاخطبهاینسبتامفصلدربسیاریازمنابعاهلسنتآمدهاست:

حدیثغدیرخمبهروایتصحیحمسلم:ة، قال ثني زهير بن حرب، وشجاع بن مخلد، جميعا عن ابن علي حدثني يزيد بن ان، حد ثني أبو حي ثنا إسماعيل بن إبراهيم، حد زهير حدان، قال انطلقت أنا وحصين، بن سبرة وعمر بن مسلم إلى زيد بن حيأرقم ... قال: قام رسول الله صلى هللا عليه وسلم يوما فينا خطيبا بماء ر ثم قال ة والمدينة فحمد الله وأثنى عليه ووعظ وذك ا بين مك يدعى خمها الناس فإنما أنا بشر يوشك أن يأتي رسول ربي فأجيب ا بعد أال أي »أملهما كتاب الله فيه الهدى والنور فخذوا بكتاب وأنا تارك فيكم ثقلين أوب فيه ثم قال »وأهل الله واستمسكوا به« . فحث على كتاب الله ورغركم الله ركم الله في أهل بيتي أذك ركم الله في أهل بيتي أذك بيتي أذك

في أهل بيتي.«صحیحمسلم،ج4،ص1873،ح2408.

»روزيدرمنطقهایمیانمكهومدینهبهنام»خمبودیم«کهپیامبرخدا]صلیاهللعلیهوآله[برايخواندنخطبهبرخاستندسپسحمدوثنايالهیرابهجايآوردهوبهوعظوتذکرپرداختند؛سپسفرمود:امابعد،بدانیدايمردمکهمنهمبشرموبهزوديفرستادهیپروردگارم،نزدمنميآیدودعوتاورااجابتميکنمومندرمیانشما،دوچیزگرانبهابرجايميگذارم:نخستینآنها،کتابخداستکهدرآنهدایتونوراستبنابراینکتابخدارامحكمدردستگیریدوآنرارهانكنید؛سپسدربارهیقرآنسفارشبسیارینمودهوبدانتشویقوترغیبکردند؛سپسفرمودند:]دومینآنها[اهلبیتمناست؛دربارهیاهلبیتمنهموارهخدايرابهیادداشتهباشید؛دربارهیاهلبیتمنهموارهخدايرابهیادداشتهباشید؛دربارهیاهلبیتمنهموارهخدايرابهیادداشتهباشید.


5253

حدیثغدیردرسننترمذيباسندصحیح:اینروایتدرصحیحمسلمنیزبدینگونهواردشدهاست:

فيل يحدث عن أبي سريحة أو زيد بن أرقم شك شعبة سمعت أبا الطعن النبي صلى هللا عليه وسلم قال من كنت مواله فعلي مواله قال أبو

عيسى: هذا حديث حسن صحيح.سننالترمذي،ج6،ص79،ح371.

پیامبراکرمصلياهللعلیهوآلهفرمود:هرکسمنبهاووالیتدارموموالياوهستمپسعليعلیهالسالمموالياوست.

البانینیزاینروایترادرصحیحسننالترمذیخوبتصحیحکردهاست.صحیحسننالترمذي،البانی،ج5،ص633.

ویهمچنیناینروایترادرسلسلةاحادیثالصحیحةنقلکردهاست.سلسلةاألحادیثالصحیحة،ج4،ص331

احمدبنحنبلنیزاینروایتراباسندمعتبرنقلکردهاست.مسندأحمدبنحنبل،ج5،ص366.

هیثمینیزدربارهاینروایتمینویسد: »رواه أحمد ورجاله رجال الصحيح«

مجمعالزوائد،ج9،ص104

حدیثغدیردرسنننسائی:اینروایتهمچنینباسندصحیحدرسنننسائیازصحاحستهاهل

سنتآمدهاست:أخبرنا قتيبة بن سعيد قال أخبرنا بن أبي عدي عن عوف عن ميمون أبي عبد هللا قال زيد بن أرقم: قام رسول هللا صلى هللا عليه وسلم فحمد هللا وأثنى عليه ثم قال ألستم تعلمون أني أولى بكل مؤمن من نفسه قالوا بلى نحن نشهد النت أولى بكل مؤمن من نفسه قال فإني من كنت مواله

فهذا مواله أخذ بيد علي.السننالكبری،ج5،ص131،ح8469.

رسولگرامياسالمحضرتمحمدصلياهللعلیهوآلهبهسخنایستادوپسازحمدوثنايالهيفرمود:آیانميدانیدمنازهرمومنيبهخوداوسزاوارترم؟گفتند:آري،ماشهادتميدهیمکهتوازهرمومنيبهخوداوسزاوارتري.پیامبراکرمصلیاهللعلیهوآلهوسلمدستعليعلیهالسالمرابلندکردوفرمود:هرکهمنموالوسروراویم،پسعليموالياوست.

حدیثغدیردرسننابنماجهباسندصحیح:ابنماجهنیزاینروایتشریفرااینگونهنقلکردهاست:

عن البراء بن عازب، قال: »أقبلنا مع رسول هللا’ في حجته التي حج،


5455

فنزل في بعض الطريق، فأمر الصلة جامعة، فأخذ بيد علي رضي هللا عنه، فقال: ألست أولى بالمؤمنين من أنفسهم؟ قالوا: بلى، قال: ألست أولى بكل مؤمن من نفسه؟ قالوا: بلى، قال: فهذا ولي من أنا مواله، اللهم وال من وااله، اللهم عاد من عاداه. وقال األلباني أيضا في تعليقه على

الحديث: »صحيح«.سننابنماجه،ج1،ص43،ح116.

عديبنثابتازبراءبنعازبنقلنمودهکهدریكيازسفرهايزیارتخانهخداباپیامبراکرمصلياهللعلیهوآلههمسفربودیمکهدرمسیرراهبهجایيرسیدیمکهنمازرابهجماعتخواندیم.پسازنمازپیامبردستعليعلیهالسالمراگرفتوفرمود:آیامنبهمومنيازجانشانعزیزترنیستم؟همهگفتند:بله.فرمود:آیامنازجانهرمومنيبرایشعزیزترنیستم؟.دوبارههمهجوابدادند:آري.آنگاهبهعليعلیهالسالماشارهنمودهوفرمود:هرکسکهمنموالياوهستم)پسازمن(عليموالياوست؛خدایاکسانيکهعليرادوستدارند،دوستبداروکسانيکهاورا

دشمنميدارند،دشمنبدار.

حدیثغدیربسندصحیحدرمسندأحمد:احمدبنحنبلپیشوایمذهبحنبلینیزاینروایتراباسندصحیح

نقلکردهاست:أخرج أحمد بن حنبل بسند صحيح عن زيد بن أرقم قال: نزلنا مع رسول الله صلى الله عليه وسلم بواد يقال له: وادي خم، فأمر بالصلة فصلها بهجير، قال: فخطبنا، وظلل لرسول الله صلى الله عليه وسلم بثوب على شجرة سمرة من الشمس، فقال رسول الله: »ألستم تعلمون ؟ ألستم تشهدون أني أولى بكل مؤمن من نفسه ؟ قالوا: بلى، قال: فمن كنت

مواله فإن عليا مواله، اللهم عاد من عاداه، ووال من وااله.مسندأحمد،ج5،ص501،ح18838،دارإحیاءالتراثالعربيوج4ص372.

رسولگرامياسالمحضرتمحمدصلياهللعلیهوآلهفرمود:آیانميدانید؟آیاشهادتنميدهیدکهمنازهرمومنيبهخوداوسزاوارترم؟گفتند:آري.پیامبراکرمصلیاهللعلیهوآلهوسلمفرمود:هرکهمنموالوسروراویم،پسعليموالياوست.خدایا!کسانيکهعليرادوستدارند،دوست

بدارودشمنبدارکسانيکهاورادشمنميدارند.

کثرت‌جمعیت‌حاضر‌در‌غدیر‌خم

سبطبنجوزیدراینزمینهمینویسد:اتفق علماء السير أن قصة الغدير كانت بعد رجوع رسول الله )صلى الله عليه وآله( من حجة الوداع في الثامن عشر من ذى الحجة ، وكان معه من الصحابة واألعراب وممن يسكن حول مكة والمدينة مائة وعشرون ألفا ، وهم الذين شهدوا معه حجة الوداع ، وسمعوا منه »من كنت مواله فعلى مواله«. وأخرجه أحمد بن أحنبل في المسند والفضائل ، وأخرجه

الترمذى أيضا.تذکرةالخواص،سبطابنالجوزی،ص30.

سبطابنجوزينقلميکندکههمهیعلمايسیرهاتفاقنظردارندکهقضیهغدیردربرگشترسولگرامياسالمصلیاهللعلیهوآلهوسلمازحجةالوداعدرسالهجدهمذيالحجهاتفاقافتاددرحاليکهعدهايازاصحابواعرابساکندرمكهومدینهکهتعدادشانبهصدوبیستهزارنفرميرسید،بههمراهحضرتبودندوآناندرحجةالوداعحضورداشتندوشنیدندکهحضرتفرمود:هرکسمنمواليوسروراویم،علينیز

موالياوست.


5657

حلبینیزمینویسد: وعند خروجه صلى هللا عليه وسلم للحج أصاب الناس بالمدينة جدري بضم الجيم وفتح الدال وبفتحهما أو حصبة منعت كثيرا من الناس من الحج معه صلى هللا عليه وسلم؛ ومع ذلك كان معه جموع ال يعلمها إال هللا تعالى قيل كانوا أربعين ألفا وقيل كانوا سبعين ألفا وقيل كانوا تسعين ألفا وقيل كانوا مائة ألف وأربعة عشرة ألفا وقيل وعشرين ألفا وقيل كانوا

أكثر من ذلك.السیرةالحلبیة،الحلبي،ج3،ص308،السیرةالنبویةلزیندحالنبهامشالسیرةالحلبیة،

ج3،ص3فریدوجدینیزمینویسد:

حج رسول هللا صلی هللا علیه و آله و سلم بالناس في السنه العاشرة من الهجرة ... وكان مع رسول هللا صلی هللا علیه و آله و سلم في تلك

السنة نحو من تسعين ألف.دائرةالمعارفلفریدوجدي،ج3،ص542

داللتحدیثغدیربرامامتامامعلیعلیهالسالم:قرائنوشواهدیوجودداردکهنشانمیدهدمرادرسولاهللصلیاهللعلیهوآلهازحدیثغدیر،نصبامامعلیعلیهالسالمبرایخالفتوامامتبوده

است.درادامهبخشیازاینشواهدوقرائنبیانمیگردد:شاهداول:درکنارهمقرارگرفتنومساویبودنوالیتپیامبرصلیاهلل

علیهوآلهووالیتحضرتعليعلیهالسالمدرروایتغدیرحبة من سمع رسول الله وعن زيد بن يثيع قاال نشد على الناس في الرصلى هللا عليه وسلم يقول يوم غدير خم اال قام قال فقام من قبل سعيد ة فشهدوا أنهم سمعوا رسول الله صلى هللا عليه ة ومن قبل زيد ست ستوسلم يقول لعلي رضي هللا عنه يوم غدير خم أليس هللا أولى بالمؤمنين قالوا: بلي! قال اللهم من كنت مواله فعلي مواله اللهم وال من وااله وعاد

من عاداه.مسندأحمدبنحنبل،ج2،ص195.

احمدشاکردربارهیاینحدیثنوشتهاست:»إسناده صحيح«

همچنینالبانینیزگفتهاست:»حديث صحيح«

السلسلةالصحیحة،ج4،ص249ابنکثیردمشقینیزدربارهیاینروایتنوشتهاست:

روي ابن كثير عن زيد بن أرقم قال: فخطبنا رسول هللا ... فقال: ألستم تعلمون - أو ألستم تشهدون - أني أولى بكل مؤمن من نفسه ؟ قالوا : بلى ! قال : فمن كنت مواله فإن عليا مواله ... . وهذا إسناد جيد رجاله ثقات على شرط السنن وقد صحح الترمذي بهذا السند حديثا في الريث.


5859

البدایةوالنهایة،ابنکثیر،ج5،ص231بزارنیزدرمسندشباسندصحیحازسعدبنابیوقاص،نقلکردهاست:»أن رسول هللا’ أخذ بيد علي علیه السلم، فقال: ألست أولى بالمؤمنين

من أنفسهم؟ من كنت وليه فإن عليا وليه.«مسندالبزار،ج4،ص41

هیثمیدربارهیاینروایتنوشتهاست:»رواه البزار ورجاله ثقات.«

مجمعالزوائد،ج9،ص107همچنینابنماجهباسندشازبراءبنعازبنقلکردهاستکهمیگوید: »أقبلنا مع رسول هللا’ في حجته التي حج، فنزل في بعض الطريق، فأمر الصلة جامعة، فأخذ بيد علي رضي هللا عنه، فقال: ألست أولى بالمؤمنين من أنفسهم؟ قالوا: بلى، قال: ألست أولى بكل مؤمن من نفسه؟ قالوا: بلى، قال: فهذا ولي من أنا مواله، اللهم وال من وااله، اللهم

عاد من عاداه.«سننابنماجه،ج1،ص43

البانیپسازاینروایتگفتهاستکهصحیحاست.همچنینحاکمنیشابوریدرالمستدركعلیالصحیحینباسندصحیح

اززیدبنارقمنقلمیکند:خرجنا مع رسول هللا صلى هللا عليه وسلم حتى انتهينا إلى غدير خم فأمر بروح فكسح في يوم ما أتى علينا يوم كان أشد حرا منه فحمد هللا وأثنى عليه وقال يا أيها الناس أنه لم يبعث نبي قط إال ما عاش نصف ما عاش الذي كان قبله وإني أوشك أن أدعى فأجيب وإني تارك فيكم ما لن تضلوا بعده كتاب هللا عز وجل ثم قام فأخذ بيد علي رضي هللا عنه فقال يا أيها الناس من أولى بكم من أنفسكم؟ قالوا: هللا ورسوله أعلم! ألست أولى بكم من أنفسكم؟ قالوا: بلى! قال: من كنت مواله فعلي

مواله. هذا حديث صحيح اإلسناد ولم يخرجاه.

المستدركعلیالصحیحین،ج3،ص613.زیدبنارقمگفت:بارسولخداصلياهللعلیهوآلهازمكهبیرونشدیموتارسیدیمبهغدیرخم؛بهامرحضرتخاروخاشاكراجمعکردیمدرحاليکهروزيکهگرمترازآنروزبرمانگذشتهبود.آنگاهحضرتحمدوثنايالهيبهجاآوردوسپسخطاببهمردمفرمود:هیچپیامبريمبعوثنشدهمگرآنکهبیشازنیميازعمرپیغمبرقبلازخود،زندگينكردهومننزدیکاستکهاینندارااجابتکردهوبهسرايدیگررهسپارشوم.مندرمیانشماچیزيراواميگذارمکههرگزبعدازتبعیتوادايحق،گمراهنشوید،کتابخداوندعزوجلوسپسبرخاستودستعليعلیهالسالمراگرفتوخطاببهمردمفرمود:کیستکهازخودشمابهخودتانسزاوارتراست؟گفتند:خداورسولشداناترند.فرمود:هرکسکهمنموالياویم،

پسعليعلیهالسالمموالياوست.

حاکمنیشابوریپسازنقلاینحدیثمینویسد:اینحدیثصحیحاستامابخاریومسلمآنرانقلنكردهاند.ذهبیازحاکمپیرویکردهواونیز

اینروایتراصحیحدانستهاست.المستدركعلیالصحیحین،وبذیلهالتلخیصللذهبي،ج3،ص533

همچنینبزازاینروایتراباسندصحیحدرمسندشازعمروذیمروسعیدبنوهبوزیدبنیثیعنقلکردهکهگفتهاند:

»سمعنا عليا يقول: نشدت رجل سمع رسول هللا )صلى هللا عليه وسلم( يقول يوم غدير خم لما قام، فقام إليه ثلثة عشر رجل فشهدوا أن رسول هللا )صلى هللا عليه وسلم( قال: ألست أولى بالمؤمنين من أنفسهم؟ قالوا: بلى يا رسول هللا! قال: فأخذ بيد علي، فقال: من كنت مواله فهذا ه وأبغض من مواله، اللهم وال من وااله وعاد من عاداه وأحب من أحب

أبغضه وانصر من نصره واخذل من خذله.«مسندالبزار،ج3،ص35

هیثمیپسازنقلاینروایتمینویسدکهاینروایترابزازنقلکردهو


6061

همهیراویانش،راویانصحیحمسلمهستند،بهجزفطربنخلیفهکهوینیزثقهاست.

مجمعالزوائد،ج9،ص104.احمدباعبارتهایخودش،اینروایترانقلکردهواحمدمحمدشاکر

دربارهیروایتشنوشتهاستکهسندشصحیحاست.مسندأحمد،ج2،ص18،ح951.

پیامبراسالمصلیاهللعلیهوآله،بافرمایشباال،بهآیهیشریفهیقرآناشارهکردهاستکهمیفرماید:

»النبي أولى بالمؤمنين من أنفسهم.«)األحزاب،6(

»پیامبرنسبتبهمؤمنانازخودشانسزاوارتراست.«

ووالیتپیامبرصلیاهللعلیهوآله،دراینآیهیمبارکه،بهاینمعناستکهایشانسزاوارترواوليبهاموروشئونمسلمانانازخودشاناستواینچیزياستکهبزرگانمفسریناهلسنتبرآنتاکیدکردهاند.دراینمجال،برخيازسخنانمفسرین،دربارهیاینآیهیمبارکه،بیانخواهد

شد:1-طبري،درتفسیراینآیهیشریفه،میگوید:

»يقول: أحق بالمؤمنين به من أنفسهم، أن يحكم فيهم بما شاء من حكم، فيجوز ذلك عليهم، كما حدثني يونس، قال: أخبرنا ابن وهب، قال: قال ابن زيد: النبي أولى بالمؤمنين من أنفسهم، كما أنت أولى بعبدك، ما

قضى فيهم من أمر جاز، كما كلما قضيت على عبدك جاز.«طبري،جامعالبیان،ج21،ص147.

»خداوندميفرماید:پیامبرنسبتبهمؤمنان،ازخودشانسزاوارتراست؛یعنياینکهدرمیانآنها،هرطورکهبخواهدحكممیکندوصادرکردن

اینحكمدربارهیآنها،جایزاست؛همچنانکهیونسمیگوید:ابنوهببهمنخبردادوگفت:ابنزیدمیگوید:رسولخدانسبتبهمؤمنان،ازخودشانسزاوارتراست؛همانطورکهتونسبتبهبردهاتسزاوارهستي،هرطورپیامبر،دربارهیمومنین،حكمکند،جایزاست؛همچنانکهتو

میتوانیبربردهات،هرطوریکهخواستیحكمکنی.«

زمخشریدرتفسیرکشافدربارهیاینروایتمینویسد:وهذه اآلية أصرح آية في ووالية النبي صلی هللا علیه و آله و سلم بمعنى أولويته بأمور المسلمين من أنفسهم كما صرح به كبار علماء أهل السنة: قال الزمخشري: )النبي أولى بالمؤمنين( في كل شئ من أمور الدين والدنيا... وحكمه أنفذ عليهم من حكمها ، وحقه آثر لديهم من حقوقها ...

الكشاف،زمخشری،ج3،ص251،تفسیرجوامعالجوامع،ج3،ص492-شبیهمطلبزمخشریرا،آلوسینیزگفتهاست.

تفسیراآللوسي،ج21ص151.3-بیضاوینیزمیگوید:

)النبي أولى بالمؤمنين من. أنفسهم( في األمور كلها ، فإنه ال يأمرهم وال يرضى منهم إال بما فيه صلحهم ونجاحهم ، بخلف النفس ...

تفسیرالبیضاوي،ج4،ص364،تفسیراآللوسي،ج21،ص151،تفسیرالصافي،ج4،ص164.ابنقیمجوزینیز،دربیانمعنایاولویتحضرترسولصلیاهللعلیهو

آلهمینویسد:وقال تعالى : } النبي أولى بالمؤمنين من أنفسهم { وهو دليل على أن من لم يكن الرسول أولى به من نفسه فليس من المؤمنين ، وهذه األولوية تتضمن أمورا منها : أن يكون أحب إلى العبد من نفسه ألن األولوية أصلها الحب ونفس العبد أحب له من غيره ، ومع هذا الحب أن يكون الرسول أولى به منها وأحب إليه منها فبذلك يحصل اسم اإليمان ، ويلزم من هذه األولوية والمحبة كمال االنقياد والطاعة والرضا والتسليم وسائر لوازم


المحبة من الرضا بحكمه والتسليم ألمره وإيثاره على ما سواه.ومنها أن ال يكون للعبد حكم على نفسه أصل بل الحكم على نفسه للرسول صلی هللا علیه و آله و سلم يحكم عليها أعظم من حكم السيد على عبده أو الوالد على ولده ، فليس له في نفسه تصرف قط إال ما تصرف فيه الرسول

الذي هو أولى منها.زادالمهاجر،ج1،ص29

شكینیستکهرسولخداوالیتحضرتعلیعلیهالسالمرافرعبروالیتخودقراردادهاستوایناحقبهامربودنواولویترادرامربهاطاعتازحضرتعلیبیانکردهاست.بهعبارتدیگرپیامبرتصریحکردهاستکهوالیتمنبرشماکهخدابرایمنمشخصکردهاستبههمانشكلوبا

همانخصوصیاتبرایحضرتعلیهموجوددارد.

بخشپنجم

نقدادلهاهلسنتبرخالفتابوبكر

اهلسنتدرتالشبرایاثباتخالفتابوبكردالیلیرابیانداشتهاندکهدراینبخشنقلونقدمیگردد.

بخش پنجمامامت و والیت، روح دیانتنقد اذله اهل سنت بر خلف ابوبکر

6465

اجماعیكیازدالیلاهلسنتبرصحتخالفتابوبكراجماعاست.البتههیچگاهبهروشنیبیاننشدهاستکهبهصورتمشخصکداماجماعموردنظرایشاناست،اجماعهمهمسلمین،اجماعاهلمدینه،اجماعاهلحلوعقدویااجماعدیگری.اماسؤاالتزیادینسبتبهایناستنادوجودداردکهدر

ذیلبهبرخیازآنانباسندومدركآناشارهمیکنیم:آیااجماعبرخالفتابوبكرمنعقدشده؟

دیدگاهخلیفهدومبهنقلصحیحبخاریباایناستداللدرتعارضکاملقراردارد.درصحیحبخاریآمدهاست:

ها. قال عمر: كانت بيعة أبي بكر فلتة ... ولكن الله وقى شرصحیحالبخاری،بخاری،ج8،ص26،ح6830.

عمرگفت:بیعتابوبكرشتابزدهوبیحساببود...بلكهخداوندماراازشرآنحفظکرد.

قرطبیازعلمایاهلسنتنیزباردتلویحیاجماعهمهیمسلمانانبیعتیکنفررادرتحققاجماعکافیدانستهودلیلخودرابیعتیکنفریعنی

عمرباخلیفهاولبیانداشتهاست:فإن عقدها واحد من أهل الحل والعقد فذلك ثابت ... ودليلنا: أن عمر –

رض - عقد البيعة ألبي بكر ولم ينكر أحد من الصحابة ذلك.تفسیرالقرطبي،ج1،ص269

اگرخالفتتوسطیكيازاهلحلوعقدشكلگرفت،خالفتثابتميگردد...دلیلمابراياینمدعاایناستکه:عمربهتنهایيبرايابوبكر

بیعتگرفتوهیچكدامازصحابهمنكرنشدند.اینچگونهاجماعیاستکهبابیعتیکنفرمحققمیشود؟

آیاهمهصحابهموجوددرمدینهباخالفتابوبكرموافقبودند؟برخینیزمدعیشدندکههمهیصحابهحاضردرمدینهبااینخالفتموافقتکردندوایندلیلصحتاینخالفتاست.درپاسخبایدگفت:براساسروایتیکهبهنقلازخلیفهیدومدرصحیحبخاریآمدهاست،

عدهیزیادیازصحابهبااینخالفتبهمخالفتپرداختند.قال عمر: أن األنصار خالفونا واجتمعوا بأسرهم في سقيفة بني ساعدة،

بير ومن معهما ... . وخالف عنا علي والزصحیحالبخاری،بخاری،ج8،ص26،ح6830

عمرگفت:تماميانصاربامامخالفتکردندودرسقیفهبنيساعدهجمعشدندونیزعلي)علیهالسالم(وزبیروکسانيکههمراهآنهابودند،باما

مخالفتکردند.مخالفت این درباره نیز وهابیت ضاله فرقه فكری پیشوای تیمیه ابن

مینویسد:وكان أكثر بني عبد منافـ من بني أمية وبني هاشم وغيرهم ـ لهم ميل

قوي إلى علي بن أبي طالب يختارون واليته.منهاجالسنة،ابنتیمیه،ج7،ص47


6667

بیشتربنيعبدمناف– ازبنيامیهوبنيهاشموسایرقبایل– عالقهيفراوانيداشتندکهخالفتعليبنابيطالبرابپذرند.ابناثیرجزریازعلمایاهلسنتنیزنقلکردهاست:

فقالت األنصار أو بعض األنصار: ال نبايع إال عليا.الكامل،ابناثیر،ج2،ص325،تاریخالطبري،ج2،ص443

تمامانصارویاقسمتيازانصارگفتندجزباعليبیعتنميکنیم.

همچنینبراساسروایتیدرصحیحبخاری،یكیازمخالفینخالفتابوبكر،حضرتزهراسالماهللعلیهابودهکهدرطولششماهزندگیاشپسازپیامبررحمتصلیاهللعلیهوآلهباابوبكربیعتنكردهوباهمینحالتوبدونبیعتباابوبكرازدنیامیروند.همچنینحضرتعلیعلیهالسالمدرطولاینششماهحاضربهبیعتباخلیفهاولنشدوایندلیلی

روشندرمخالفتایشانباخالفتخلیفهاولاست:ة عن عائشة:... وعاشت [فاطمة] بعد النبي صلی هللا علیه و آله و سلم ست

أشهر... ولم يكن علي يبايع تلك األشهر.صحیحالبخاریج5ص82ح4240وح4241

درروایتبخاريازقولعائشهآمدهاست:)حضرتزهراسالماهللعلیها(بعدازپیامبرصلياهللعلیهوالهوسلمششماهزندهبود...وعليدراین

مدتهرگزبااو)ابوبكر(بیعتنكرد.

درپایانبهبیاندیدگاهابنحزماندلسی،ازعلمایبهناماهلسنت،بسندهمیکنیمکهایجادهراجماعیکهموردمخالفتحضرتعلیعلیهالسالم

باشدراموردلعنالهیمعرفیکردهاست.قال ابن حزم: ولعنة الله على كل إجماع يخرج عنه على بن أبى طالب

ومن بحضرته من الصحابة.المحلی،ابنحزم،ج9،ص345

ابنحزمميگوید:لعنتخداوندبرهراجماعيکهعليبنابيطالبواصحابيکهدرمحضرشهستندازآنتخلفکنند.

آیادرخالفتابوبكردموکراسيحاکمبودوبهزورمتوسلنشدند؟زمانیکهسخنازاجماعبهمیانمیآیدعدهایآنرابادموکراسیوحاکمیتنظرمردموعدماستفادهاززوریكیمعرفیمیکنند؛درحالیکهاینادعاباروایاتواردهدرمنابعمعتبراهلسنتتعارضدارد.صحیح

بخاریدرنقلروایتیازعایشهمینویسد:ف عمر الناس وإن فيهم لنفاقا. عن عائشة: خو

صحیحبخاري،بخاری،ج4،ص195ح3669عائشهميگوید:عمرمردمراميترساندودرمیانمردمنفاقبودهاست.

همچنینطبریدرکتابتاریخشبهنقلازخلیفهدومیكیازدالئلموفقیتخلیفهاولدربهدستگرفتنحاکمیتراحضورقبیلهاسلمو

سرکوبکردنمخالفینبیانکردهاست.وعن عمر بن خطاب: ما هو إال أن رأيت أسلم، فأيقنت بالنصر.

تاریخالطبري،ج2،ص458عمرگفت:قبیلهاسلمراکهدیدمیقینبهپیروزیپیداکردم.)قبیلهاسلمهمانقبیلهچماقبهدستميباشدکهازمردمبهزوربرايخلیفهبیعت

ميگرفت.

روایاتبرخیازعلمایاهلسنت،روایاتضعیفیرابهعنواندلیلبرخالفتابوبكرنقلکردهاندکهاینادعانهبامبنایاهلسنتکهعدمنصبجانشینتوسطپیامبراستسازگاریداردونهباروایاتمعتبرایشانکهعدمتعیینجانشینتوسطپیامبردرآنبهوضوعبیانشدهاست.درصحیحبخاريکهصحیحترینکتاباهلسنتاستاینگونهآمدهاست:


6869

قال عمر: إن أستخلف فقد استخلف من هو خير مني أبو بكر وإن أترك فقد ترك من هو خير مني رسول الله.

صحیحالبخاري،بخاری،ج8،ص126،ح7218عمرگفت:اگرجانشینانتخابکنمکاريکردهامکهکسيکهازمنبهتربودیعنيابوبكرانجامدادهاستواگرتركکنمبهدرستيکاريکردمکهعلیهوسلمتركکرده کسيکهبهترازمنبودیعنيرسولخداصلیاهلل

نمودهاست.

همچنینتفتازانیعالماهلسنتوازنویسندگانکتباعتقادیاهلسنتمینویسد:

والنص منتف في حق أبي بكر.شرحالمقاصد،تفتازانی،ج5،ص255

نصنسبتبهابيبكرمنتفياست.)نصيبرايخالفتشوجودندارد.(

بنابراینادعایوجودروایتدرخالفتابوبكرامریخالفواقعاست.پاسخبهیکپرسش:آیانمازابوبكربهجايپیامبردلیلبرخالفتاوست؟برخیازعلمایاهلسنتبرایاثباتخالفتابوبكربهروایتیاشارهکردهوبراساسآنمدعیهستندکهپیامبرابوبكررابراینمازبهجانشینیخودفرستادهوایننشانازاعتمادبهویبرایدردستگرفتنتصدیاموربعدازایشاناست.اینروایاتدارایاشكالتفراوانیدرمتناستکهدرذیل

بهآناشارهمیکنیم:

الف.اقتدایابوبكربهنمازپیامبرومردمبهنمازابوبكریكیازاشكاالتواضحدراینروایتایناستکهنوعیازنمازجماعترابهتصویرکشیدهاستکهبراساسنظرهمهیفقهایمذاهباسالمیباطل

ومردوداستزیرانمازیبادوامامجماعتنداریم:

فكان أبو بكر يصلي قائما وكان رسول الله صلى هللا عليه وسلم يصلي قاعدا يقتدي أبو بكر بصلة رسول الله صلی هللا علیه و آله و سلم والناس

مقتدون بصلة أبي بكر رضي هللا عنه.صحیحالبخاري،بخاری،ج1،ص174،ح713.

ابوبكرایستادهنمازمیخواندورسولخداصلیاهللعلیهوآلهنشسته.ابوبكربهرسولخداصلیاهللعلیهوآلهاقتداکرد،درحالیکهمردمبه

ابوبكراقتداکردهبودند.

ب.ابوبكر،مكبریاامامجماعت؟!آنچهدرروایتبخاریآمدهایناستکهابوبكربرایمردمتكبیرمیگفته

واصالنمازیبهامامتاوخواندهنشدهاست:كبير. وأبو بكر يسمع الناس التصحیحالبخاري،ج1،ص174،ح712

وبازهمدربخاريآمده:ابوبكرصدایتكبیررابهمردممیرساند.)یعنيفقطمكبربود.(

ج.امامجماعتشدندیگرافرادبهدستورپیامبربراساسروایاتاهلسنت،پیامبرافراددیگریرابهامامتجماعتمنصوبکردهاستواگربناباشدهرکسکهیکیاچندبارامامجماعتبودهشایستگیخالفتوحاکمیتبعدازپیامبرراداشتهباشد،ایناشخاصنیز

بایدخلیفهمسلمانانباشند.استخلف ابن أم مكتوم يؤم الناس وهو أعمى.

سننأبيداود،ابیداوودسجستانی،ج1،ص143،ح595.پیامبرصلياهللعلیهوآلهوسلمابناممكتومراکهشخصينابینابودبه

امامتبرگزیدند.


)پساگرنمازگذاردنکسيبهجايپیامبرصلیاهللعلیهوآلهوسلمدلیلبرخالفتاوست،چراعبداهللبناممكتومجانشینپیامبرصلیاهلل

علیهوآلهوسلمنشدند.(النبي صلى خلف عبد الرحمن بن عوف.

مصنفابنأبيشیبة،ج2،ص119،ح7170رسولخداصلياهللعلیهوآلهوسلمپشتسرعبدالرحمنبنعوفنماز

خواند.

پسیاامامتجماعتربطیبهحاکمیتوخالفتنداردویابایدابناممكتوموعبدالرحمنابنعوفنیزخلیفهگردند.

د.عدمداللتامامتجماعتحتیبرعدالتشخصزمانیکهبراساساعتقاداهلسنتامامجماعتشدنحتیبرعدالتشخصداللتینداردوهرکسیحتیشخصفاجریمیتوانداینمسئولیترابهعهدهبگیردبهراستیچگونهامامتجماعتمیتوانددلیلبرخالفت

پیامبرباشد؟اهلسنتدراینزمینهنقلکردهاند:قال النبي: من أصل الدين الصلة خلف كل بر وفاجر.

سننالدارقطني،ج2،ص44،ح1747.شمارابهنمازخواندنپشتسرهرانسانخوبوبديسفارشميکنم.

بخشششم

خالفتعمربنخطاب

درجریانخالفتخلیفهدوماشكاالتفراوانیوجودداردکهدراینبخشبهبرخیازآناشارهمیکنیم.

بخش ششمامامت و والیت، روح دیانتخلفت عمر بن خطاب

7273

ابوبكرگفت:منبعدازخودمبرشماعمربنخطابراجانشینقراردادم،حرفشنوومطیعاوباشید.

همچنینابنابیحاتمازمفسرینمشهوراهلسنتمیگوید:قال أبوبكر: إني استخلفت عليكم عمر بن الخطاب فإن يعدل فذلك ظني به وإن يجر ويظلم فإني ال أعلم الغيب }وسيعلم الذين ظلموا أي

منقلب ينقلبون{الشعراء:227.تفسیرابنأبيحاتم،ج9،ص2836

ابوبكرميگوید:منعمربنخطابراجانشینقراردادماگرعدالتکندکهبهگمانماینگونهاست)منفعتعدالتش(برايخودشاستامااگرظلموستمکندمنعلمغیبندارم.وکسانیکهستمکردندبزودیخواهند

دانستکهبهکدامینجایگاهبازمیگردند.ویهمچنینتصریحکردهاستکهاینکاررابدوندستورپیامبرانجام

دادهاست:فقال )أبوبكر(: اللهم وليته بغير أمر نبيك.

الثقات،ابنحبان،ج2،ص193.ابوبكرگفت:خدایامنعمرراوليامرمسلمانهاقراردادمبدوناینکهاز

طرفپیغمبردستوريآمدهباشد.طبریمتوفای310هجریقمرینیزبهنقلازابوبكراینگونهنقلکرده

است:إني وليت أمركم خيركم في نفسي فكلكم ورم أنفه من ذلك يريد أن

يكون األمر له دونه.تاریخالطبري،ج2،ص353

را )عمر( بهترینشمااست راکه دنیاميروم،کسي از امروز اگرمنميخواهمخلیفهکنم،همهشمادماغتانپرازبادشدهاستودنبال

ریاستهستیدوهمهشماميخواهیدکهاینریاستمالشماباشد.

پسدرنتیجهامامجماعتبودن،بهجايپیامبرصلیاهللعلیهوآلهوسلمنمازگذاردنو...حتياگربرايابوبكرصحیحهمباشدبازنمیتواندادلهاي

برايخالفتاومحسوبشود.تناقضانتصابعمربهخالفتباادعایشوراییبودنخالفت

اینکهابوبكربدوننظرورأیصحابهاقدامبهنصبعمربهعنوانخلیفهبعدازخودنمودهاستباادعایلزومشوراییبودنخالفتکامالناسازگارویکاقدامغیردموکراتیکاست.ابناثیرمتوفای630هجریقمری

مینویسد:قال أبوبكر: إني استخلفت عليكم بعدي عمر بن الخطاب، فاسمعوا له

وأطيعوا.أسدالغابة،ابناثیر،ج4،ص158.

بخش ششمامامت و والیت، روح دیانتخلفت عمر بن خطاب

7475

خواهدشد،جوابخداراچهخواهيدادکهعمررابرمامسلطميکني؟باوجودایناعتراضشدیدبازهمکسیمیتواندادعایمشورتباصحابه

داشتهباشد؟!آمدهاستکهحضرتعلیوطلحهدر اینگونه نیز درروایتدیگریجلسهایخصوصیبهابوبكربابتانتصابعمربهخالفتاعتراضکردهاند:

عن عائشة قالت: لما حضرت أبا بكر المتوفي استخلف عمر فدخل عليه علي وطلحة فقاال من استخلفت قال عمر قاال فماذا أنت قائل لربك قال

بالله تعرفاني ألنا أعلم بالله وبعمر منكما.الطبقاتالكبري،ابنسعد،ج3،ص196

ازعایشهروایتشده:وقتيزمانمرگابوبكرفرارسید،عمررابهجانشینيخویشانتخابکرد؛پسعليوطلحهبهنزداوآمدهوگفتند:چهکسيراانتخابکردهاي؟پاسخدادعمررا!.گفتند:بااینکار،پاسخپروردگارتراچهخواهيداد؟.ابوبكرگفت:خدارابهمنمي-شناسانید؟منبهخداو

بهعمرازشماداناترهستم.

ابنتیمیهحرانی-متوفای728هجریقمری-درنقلمشابهیازاعتراضصحابهبهابوبكردربارهخالفتعمراینگونهپردهبرداشتهاست:

قال ابن تيمية: وقد تكلموا مع الصديق في والية عمر وقالوا ماذا تقول لربك وقد وليت علينا فظا غليظا؟ فقال: أبالله تخوفوني!

منهاجالسنة،ابنتیمیة،ج6،ص155ابنتیمیهميگوید:صحابهباابوبكردربارهيجانشینيعمربااوصحبت

آیاخالفتعمر،بامشورتصحابهانجامگرفتویابااعتراضشدیدآنان؟برخیمدعیهستندگرچهخالفتعمربهامرمستقیمابوبكرشكلگرفتهاستاماویدراینمسئلهباصحابهمشورتکردهونظرآنهاراجویاشدهاست.ایندرحالیاستکهاسنادتاریخیامردیگریرانشانمیدهد.ابن

ابیشیبهکوفیکهاستادبخاریاستروایتکردهاست:أن أبابكر حين حضره الموت أرسل إلى عمر يستخلفه فقال الناس: تستخلف علينا فظا غليظا، ولو قد ولينا كان أفظ وأغلظ، فما تقول لربك

إذا لقيته وقد استخلفت علينا عمر.المصنف،ابنابیشیبة،ج20،ص584،ح38211.

وقتيابوبكردرحالاحتضارقرارگرفت،کسيرابهدنبالعمرفرستادتااوراجانشینخودکند،مردمگفتند:کسيرابرمامسلطميکنيکهخشنوبداخالقاست،اگراوحكومترابهدستگیرد،سختگیرتروخشنتر

بخشهفتم

خالفتعثمان

فراوانی اشكاالت و نیزسؤاالت عثمان دربارهيخالفتوجودداردکهدرذیلبهبرخیاشارهمیکنیم.

بخش هفتمامامت و والیت، روح دیانتخلفت عثمان

78 77

)اعتراض(کردندوگفتند:چرایکفردخشنوتندرابرخالفتبرگزیدهاي؟فرداجوابخداراچهخواهیداد؟ابوبكرگفت:منراازخداميترسانید؟!.

شوراي6نفرهخالفتعثمانتوسطمردمانتخابشدندیاتوسطشخصعمر؟

الف.عدماعتقادعمربنخطاببهشوريبراساسروایاتواسنادموجوددرمنابعاهلسنتخلیفهدوماعتقادیبهشورانداشتهبهطوریکهمعتقدبودهاستاگرسالمزندهبودبدونهیچشوراییاورابهخالفتمیرساندهاست.اینمطلبراابنعبدالبرمتوفای

463هجریقمریاینگونهنقلکردهاست:عن عمر أنه قال: لو كان سالم حيا ما جعلتها شورى.

االستیعاب،ابنعبدالبر،ج2،ص568،أسدالغابة،ابناألثیر،ج2،ص383.ازعمرنقلشدهکهمیگفت:اگرسالمزندهبودمنخالفتراشورایي

نميکردم.

همچنینابنقتیبهدینوریمینیسد:قال عمر: لو كان سالم حيا ما تخالجني الشك في توليته عليكم أو في

تأميره.تأویلمختلفالحدیث،ص115،المحصول،الرازي،ج4،ص322

عمرگفت:اگرسالمزندهبودشکوتردیديراجعبهسرپرست)خلیفه(قراردادناوبرشمادرمنپیدانميشد.

ب.انتخاباعضایشورابدوننظرومشاورتصحابهانتخاباعضایشورایخالفتهرگزبارایوحتیمشورتصحابهانجامنگرفتهاستوخودخلیفهدومبهطورمستقیماقدامبهانتخاباعضایشورا

کردهاست،چنانکهبخاریدرروایتیازخلیفهدومآوردهاست:ي رسول الله فر الذين توف ... إني ال أعلم أحدا أحق بهذا األمر من هؤالء النصلى هللا عليه وسلم وهو عنهم راض فمن استخلفوا بعدي فهو الخليفة بير وعبد الرحمن بن ا وطلحة والز ى عثمان وعلي فاسمعوا له وأطيعوا فسم

اص. عوف وسعد بن أبي وقصحیحالبخاري،البخاري،ج2،ص107،ح1392

...منکسيازاینافرادشایستهتر)بهخالفت(نميدانم.چونرسولخداصلیاهللعلیهوآلهوسلموفاتکردنددرحاليکهازاینهاراضيبودندپسهریکازاینهاجانشینبعدازمنشداوخلیفهاستازاوپیرويکنیدواورااطاعتکنیدسپس)اعضايشورارا(نامبرد:عثمانو)حضرت(

عليوطلحهوزبیروعبدالرحمنبنعوفوسعدبنابيوقاص.

بخش هفتمامامت و والیت، روح دیانتخلفت عثمان

80 79

ج.دستورخلیفهدومبهقتلمخالفیندرشورادرجریانشورایخالفت،خلیفهدومدردستوریعجیبیراصادرمیکند

کهطبقآندستوربهکشتنافرادمخالفآرایاکثریتمیدهد.ابنشبهوطبریوابناثیردرکتبخوداینمطلبراآوردهاند:

وقال )عمر بن الخطاب( للمقداد بن األسود إذا وضعتموني في حفرتي فاجمع هؤالء الرهط في بيت حتى يختاروا رجل منهم وقال لصهيب صل بالناس ثلثة أيام وأدخل عليا وعثمان والزبير وسعدا وعبد الرحمن بن عوف وطلحة إن قدم وأحضر عبد هللا بن عمر وال شيء له من األمر وقم على رؤوسهم فإن اجتمع خمسة ورضوا رجل وأبى واحد فاشدخ رأسه أو اضرب رأسه بالسيف وإن اتفق أربعة فرضوا رجل منهم وأبى اثنان فاضرب رؤوسهما فإن رضي ثلثة رجل منهم وثلثة رجل منهم فحكموا عبد هللا بن عمر فأي الفريقين حكم له فليختاروا رجل منهم فإن لم يرضوا بحكم عبد هللا بن عمر فكونوا مع الذين فيهم عبد الرحمن بن

عوف واقتلوا الباقين إن رغبوا عما اجتمع عليه الناس.تاریخالمدینة،ج2،ص82،تاریخالطبري،ج2،ص581،الكاملفيالتاریخ،ابناثیر،

ج2،ص461عمربنخطاببهمقدادبنأسودگفت:وقتيمراداخلقبرگذاشتید،این6نفررادریکخانهايجمعکنیدتااینهایکنفرراازمیانخودشانبرايخالفتانتخابکنند.بهصهیبهمگفت:تو3روزبرايمردمنمازبخوانوعليوعثمانوزبیروسعدبنأبيوقاصوعبدالرحمنبنعوفوطلحه)اگربود(راجمعکنیدوعبداهللبنعمر)پسرمرا(همحاضرشود)واوحقرأيندارد(وباشمشیر،بااليسراین6نفربایست.اگر5نفراتفاقنظرداشتندویکنفررابرايخالفتانتخابکردندونفرششمباآنانمخالفتکرد،سراوراباشمشیربشكافت)یاسرشراباشمشیربزن(.اگر4نفراتفاقنظرداشتندو2نفرمخالفتکردند،سرآن2نفررابزنواگر3نفررويیکنفراتفاقنظرداشتندو3نفردیگررويیکنفردیگراتفاقنظر

داشتند،عبداهللبنعمرحكماستونظرهرکدامراقبولداشت،حكمهماناست.اگرنظرعبداهللبنعمرراقبولنكردند،نظرآنگروهيموردقبولاستکهعبدالرحمنبنعوفدرآنگروهاستواگربقیهمخالفت

کردند،آنهارابكشید.د.واگذاریداوریاساسیترینمسئلهجامعهاسالمیبهعبداهللبنعمرکه

صالحیتطالقزنخودراندارد.عدهایازعلمایاهلسنتاینمطلبرانقلکردهاند.ابنسعداینچنین

نقلکردهاست:اح عن إبراهيم قال: قال عمر من أستخلف ؟ لو كان أبو عبيدة بن الجرفقال له رجل: يا أمير المؤمنين فأين أنت من عبد الله بن عمر ؟ فقال : قاتلك الله والله ما أردت الله بهذا أستخلف رجل ليس يحسن يطلق

امرأته.الطبقاتالكبری،ابنسعد،ج3،ص343،جامعاألحادیث،السیوطي،ج13،ص382،

تاریخالخلفاء،جاللالدینسیوطي،ج1،ص145منچهکسيراخلیفهکنم؟اگرأبوعبیدةبنجراحبود،اوراخلیفهرا المومنین!چراپسرتعبداهلل امیر اوگفت:اي به ميکردم.مرديخلیفهنميکني؟عمرگفت:خداوندتورابكشد!)اینچهحرفياستکهميزني؟!(بهخداقسم!خداوندرابااینسخنتدرنظرنگرفتهاي.آیامردي

راخلیفهکنمکهنميتواندهمسرشراطالقبدهد؟!

ینیوزق ینیسح رتکد الله تیآ :فلؤم · راتفگشیپ یهرابرد...

Documents