أ

دولت جمهوری اسلامی افغانستان

وزارت معارف

معینیت تعلیمات تخنیکی و مسلکی

انستیتیوت اداره وحسابداری

اساسات اداره و مدیریت

1931سال "سروری" بازنگری و اصلاح : استاد عبدالمتین "دقیق"ر احمد یاستاد فقمؤلف:

ب

هرست عناوین صفحه ف

1 فصل اول مفاهیم عمومی

5 انواع کنترول در اداره

7 سیستم 9 چکونگی تدویر یک مجلس مؤثر

11 تشویق کارمندان

11 فصل دوم ارتباطات 12 وانع افهام وتهفیمم

12 فصل سوم وظایف و تشکیل وزارت معارف

17 گراف تشکیل وزارت معارف 11 وظایف ادارات وزارت معارف

22 شرح الیحه وظایف و ساختار آن

29 تصمیم گیری 21 منابع و مأخذ

ج

- 1 -

اول فصل

تیریاداره و مد یعموم میمفاهManagement, Definitions, Principles

& Functions

اهداف آموزشی :

را بدانند پیدایش و تاریخچه مدیریت

) را تعریف کرده بتوانندمنجمنت ) مدیریت

را تشریح نمایندمهارت های عمده مدیریت

را توضیح دهندمدیر و مدیریت

پیرامون مدیریت ارئه نمایندمعلومات عمومی

ه و مدیریتتاریخچه ادار

بخاطر هیاول یانسان ها کهیبشر آغاز شده است طور شیدایاداره و مدیریت از بدو پ ۀخچیتار د،یتوجه نموده باش اگر

تا با دندیمجبورگرد ات،یضرور ریو سا منیتشان مانند: خوراک، پوشاک، سرپناه حفاظت و ا ییابتدا یازهایرفع ن

بار داشتن هدف نیاول یبرا بیترت نی. به اندیابا هم تلاش نمف مشترک ااهد ینموده و برا یهمکار گریهمد

در یمهم یپیشرفت ها یبعد ی. متعاقبا درتمدنهادیمطرح گرد فیوظا میو تقس گریبا همد یمشترک، همکار

و مانند آن صورت یساختن قوانین، حکومت دار ،یشهرساز ،یامور کشاورز میدر جهت تنظ تیریعرصه اداره و مد

با عث شده یپرشتاب تکنالوژ راتییجهان امروز و تغ عیو رشد سر شرفتیاست. پ افتهی هتا اکنون ادامگرفت که

یها یگ ژهیو یدارا کیکه هر دیو انکشاف نما جادیگوناگون ا یرشته ها زین تیریکه در عرصه اداره و مد است

میسلسله مفاه کی حیدر ابتدا به تشر بموضوعات و مطالب گرد آوری شدهء این کتا .را دارا میباشد منحصر به خود

یباشد برا یغازآتمرکز نموده تا سر یزیپرداخته است سپس در رابطه به اساسات برنامه ر تیریاداره و مد یعموم

،کار موثر یباشد برا وسیلهءدانش شما ضمنا و تیریشما در راه آموزش علوم اداره و مد شتریب یها شرفتیپ

.وطن ما به مردم و یض خدمت گذارشده غر نهدفمند و پلا

مفاهیم عمومی اداره و مدیریت

ست؟یچ تیریمد

هدف کلی:

واساسات اداره ومدیریت را درک نمایند. اهمیتتاریخچه ،محصلین در نتیجه مطالعه این کتاب

- 2 -

هاست؟ تیاداره شامل کدام فعال کیدر تیریبه نظر شما مد

باشد ، یو نظارت م تی، هدا یراه انداز یکه به معن Managementیفرانسو یمیاز اصطلاح قد تیریمد : فیتعر

قیسازمان از طر کی ینمودن تمام مراحل کار تیو هدا یرهبر ،ییآن رهنما یوناما مفهوم کن دهیاقتباس گرد

مجموعه افراد و کیساختن همآهنگ گر: هنر یباشد. به عبارت د یم یکیمنابع فز میو تنظ یانکشاف منابع بشر

.ندیگو تیریهدف مطلوب را مد یآنها بسو تیهدا

وجود دارد. یناگونگو فاتیتعر تیریمد یدر رابطه به مفهوم و معن

:یعنیمدیریت پرورش نیروی انسانی از طریق کار

پلان شده یها تیبه اهداف و فعال دنیکارمندان جهت رس نیپیش بینی فعالیت ها وتلاش مشترک ب

نیل به هدف معین و مشخصهمکاری دو یا چند نفر از انسان ها برای

برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و نظارت بر کار اعضای اداره ۀپروس

کار کردن با مردم، میان مردم، برای مردم

رسیدن به اهداف سازمان یعامل اساس

د؟نشویگفته م ریمد کنندیم یو رهبر ییرا راهنما گرانید ،به اهداف اداره دنیرس یکه برا یتمام کسان ایآ :سوال

ست؟یرکیمد

شرکت بزرگ کی سیخود را بعهده دارد. رئ میعملکرد ت تیکه مسؤل شودیخطاب م یبه شخص ریدراصطلاح مد

نجاستیاست ؟ از ا کسانیکار آنان ایخوانند ، آ یم ریمد زیو سرپرست ده نفر را ن ستا ریهم مد یچند هزار نفر

.کرد یته بندبه سطوح مختلف دس توانیرا م تیریکه مد

تیریمد سطوح

است که به شرح تیریاکثر صاحب نظران معتقد بر سه سطح مد

:میپردازینها مآ

تیریمد نییسطح پا .1

تیریمد یانیم ای یسطح وسط .2

تیریمد یعال ای ییسطح بالا .3

فیرد نیدر ا. مشهور است زین یاتیعمل تیریبنام مد تیریسطح مد نیا :مدیریت نییسطح پا -1

( خود را به نیکارکنان )مامور تیلؤمس مایقرار داشته و مستق نییدر سطح پا لیشامل اند که نظربه تشک یرانیمد

.ندینمایم فایرا ا یاداره نقش مهم یپلان ها قیعهده دارند و در تطب

یعال تیریتر از مد نییاند که در سطح پا یرانیآن مد :تیریمد یوسط ای یانیسطح م -2

به یده گزارش ستمیرا به عهده دارند. هرگاه در اداره س ینییسطح پا رانینظارت از کار مد تیلقرار داشته و مسوو

- 3 -

سطح متوسط تیریبه مد ما یمستق نییسطح پا یها تیریمد نصورتیاساس سلسله مراتب وجود داشته باشد در ا

.میباشند نییسطوح پا یها تیریسطح متوسط ناظر بر اجراآت مد تیریگزارش داده و مد

ادی زین کیژیاسترات تیریرا بنام مد تیریسطح مد نیا :تیریمد ییباال ای یسطح عال -3

اداره مانند: یکار یها ستمیس جادیبه اهداف اداره، ا دنیرس یژیاسترات نیسطح تع نیعمده ا فیکنند. از وطا یم

نییسطوح متوسط و پا یرهبر قیاز طر یمناسب کار یفضا جادیاو . . . ی ابیکنترول، ارز ی،نظارت، گزارش ده

.باشدیم تیریمد

سطح عالی مدیریت

سطح متوسط مدیریت

سطح پایین مدیریت

(Functions of Management) تیریمد فیوظا

:به آن اشاره شده است سرو کار دارد لیکه در ذ های تیکه باشد با فعال یبه هر سطح تیریمد

به آنها یابیاهداف و روش دست نییعت (Planning) ریزی برنامه .1

نکارکنا نیکارها ب میتنظ (Organizing)یسازمانده .2

در کارکنان زهیانگ جادیاعمال نفوذ و ا (Leading)یرهبر .3

ها با تیفعال سهیمقا (Controlling)کنترول .4

پلان شده یستندردها

تیریو مد یزیبرنامه ر ۀرابط

ریاست عمومی

بخشرئیس رئیس بخش

آمریت آمریت آمریت آمریت

مدیریت عمومی

مدیر بخش

عضو مسلکی

مامور

مراحل دست یابی به

اهداف اداره

بر نامه ریزی

کنترول سازماندهی

رهبری

- 4 -

و کنترول تا حدود متفاوت ممکن است موفق یرهبر ،یر رابطه به سازماندهخود د یکار یدر بخش ها ریمد هر

جیواضح و نتا یزمان بند ها و تیانجام فعال یبا داشتن اهداف مشخص، چگونگ یعنی باشد. اما اجراآت مطابق برنامه

:یعنی شیخو یاصل فیتا در وظا کندیرا کمک م ریهمانا پلان است مد نیشده، که ا ینیب شیپ

یزماندهسا

یرهبر

کنترول

یاست که تمام یبند اسکلیت یاست نوع تیریخود در بطن مد نکهیضمن ا یزیر برنامه .موفق باشد شیاز پ شتریب

کارمندان نیامور را ب ی،زیسطوح مختلف اداره توسط برنامه ر رانیدهد. مد یارتباط م گریکدیرا به تیریمد فیوظا

به اهداف و مقاصد دنیرس یبرا اخود نقش خود ر فیوظا حهیکارمند متناسب به لا . هردیننمایم میو تنظ میتقس

پلان است که توسط آن نیبلاخره ا و شودیم یبخش مربوطه رهبر ریتوسط مد نهیزم نیپلان شده ادا نموده و در ا

جبران کننده ای یاصلاح میو تصام دریافتافراد و عوامل آن را ،بخش ها یمان و عقب شرفتیپ زانیم توانیم

.ت داردیاست که در هرسطح اهم تیریمد یدیمهم و کل فیاز وظا یزیبرنامه ر نیگرفت. بنابر ا

و کنترول را به حرکت آورده و به دنبال خود ی، رهبر یسازمانده ی:است که واگون ها قطاریمانند یزیر برنامه

.کشاندیم

ست؟یچ یسازمانده

ۀاداره صورت گرفته تا هم یها پارتمنتیافراد ،گروه ها و د انیکار م میآن تقس یط است که ی، مراحل یسازمانده

گرید یکی نی. اندیوحدت عمل و نظر به منظور کسب اهداف اداره تلاش نما یهنگ و داراآکارمندان به صورت هم

کوشش دانندیم شتریب را تیریکه هنر مد یرانی. آنعده مدندیبه آن توجه نما دیاست که با رانیمد فیاز وظا

آن را با در نظر تیبه خصوص یو اجراآت مقتض صیاداره خود را در هر زمان تشخ یکار یها تیاولو ندینمایم

.رندیافراد در نظر گ یداشت توانمند

Leading ای یهبرر

قق اهداف تح یبرا نیمع تیوضع ازافراد است که در یگروه یها تیبرفعال یرگذاریعبارت ازپروسهء تاث یرهبر

زیتحقق اهداف بکشاند، حا ریکه آنها را در مس یبه نحو گرانینفوذ داشتن برد یرهبر . درندینمایم تلاش کیتشر

.باشدیم ادیز تیاهم

:رهبرعبارت اند از کیلازم یو مهارتها اتیخصوصعده یی

یشیدوراند

معتقد به اصل مشوره

بودن یاجتماع

ابتکارعملداشتن

یقوارادهء

اعتماد به نفس

در اداره فیانجام وظا ۀازنحو یآگاه

- 5 -

ها تینسبت به موقع نشیدانش وب

ریطاف پذعان

،یپلانگذار فیوظا علاوه بر اداره، منجران در ای رانی. مدبنگردمثبت به اداره راتییتغو تیخلاق دگاهیبا د یرهبر

.بر عهده دارند زیران یادار فعالیت هاینوع نیا یرهبر فهءیکنترول، وظ ، استخدام و یسازمانده

Controlling کنترول

شده تحت غور و یپلانگذار یها تیانجام شده را با فعال یها تیاست که مطابقت فعال ۀعبارت از پروس کنترول

رتحقق آنها، عامل موثرد فیوظا ریاست که ضمن ارتباط با سا مدیرانمهم فیوظاز ا یکی کنترول .ردیگیم یبررس

زانیم ،. کنترولشودیاداره بکارگرفته م یها تیاصلاح متداوم فعال یو برا شودیم یاداره تلق یاهداف وپلان ها

و تا برنامه ها آغاز یجراامراحل نیآن از نخستۀ پروس که دهدینشان م تحقق اهداف اداره را یراستا در شرفتیپ

.دابیپس ازخاتمهء آن ادامه م یحت مراحل و نیآخر

را با کنترول وضع موجود ۀدرپروس نیمسول رایز شوندیمطرح م گریکدیتوآم با وکنترول معمولا یپلانگذار میفاهم

مجدد یو به اساس آن درصورت لزوم به پلانگذار )مقایسۀ فعالیت های جاری با پلان( کنندیم سهیوضع مطلوب مقا

ها با تی)فعال قیبا تطب گرید ۀبعبار ای مطلوبوضع وضع موجود و نیفاصله ب صیبا تشخ یعنی ورزندیمبادرت م

فیاست که کنترول با تمام وظا لیدل نیهم ی. روپردازندی( مراهدافیاهداف( به اصلاح نواقص )انحرافات ازمس

.است برخوردار یخاص تیاهم از یپلانگذار ۀارتباط آن با پروس یارتباط دارد ول تیریعمدهء مد

مبادرت یبرآن به استخدام ورهبر دیمز پردازد،ی م یوسازمانده یشده به پلانگذار نییتعبه اهداف لین یبرا اداره

.ردیگیاداره شکل م لیتشک جهیکه درنت ورزدیم

در اداره کنترول انواع

Supervisionنظارت –الف

برنامه در از ۀهرمرحل اتینوع کنترول، عمل نایدر

ردیگیم قرار کنترول آن تحت یزمان اجرا

تیفعال ات،یعمل یاجرا نیتا ح شودیوشش موک

نواقص گسترشاصلاح گردد و از اقصن یها

. مثلا اجراآت یک کارمند شود یریجلوگ شتریب

تحت نظر مدیر بخش صورت میگیرد و 6بست

مدیر نظارت دارد بر چگونگی فعالیت های وی. این

گویند. Supervisionنوع کنترول را نظارت یا

کننده بصفت مشاور با نظارت .عبارت از عملیه هدایت ،تعقیب و حمایت کارمندان است ظارتن :نظارت تعریف

کارمندانیکه به مشوره و کمک ضرورت دارند ، همکاری و مساعدت مینماید تا آنها بتوانند وظایف شان را درست

انجام داده و به خود متکی شوند.

انواع کنترول

در اداره

ها کنترول در اخیر فعالیت

Assessment کنترول دوره یی بر

اجرای فعالیت ها

Monitoring

کنترول دوامدار بر

اجرای فعالیت ها

Supervision

Audit

تفتیش مالی

Monitoring

تفتیش

- 6 -

Monitoring:یا مراقبت -ب

به صورت دوره یی و پلان شده صورت میگیرد. هدف از این نوع کنترول جمع آوری معلومات و بتمراقمانیتورنگ یا

میتواند داخلی یا خارجی باشد. برای اجرای این مراقبتمقایسه آن با فعالیت های پلان شده میباشد. مانیتورنگ یا

رنگ و چگونگی گزارش دهی آن مشخص نوع کنترول قبل از آغاز فعالیت ها، سیستم مانیتورنگ و سپس پلان مانیتو

و عملی می شود.

ل واستفاده از یک معلومات ، تحلیستماتیمتداوم وس یعبارت از جمع آور تورنگیمان مانیتورنگ : مراقبت/ تعریف

باشد. یم یریم گیآن بمنظور کنترول منجمنت وتصم

:Assessment ارزیابی یا -ج

یت ها صورت میگیرد هدف از ارزیابی عبارت است از: اندازه گیری نتایج فعالیت های ارزیابی معمولا در اخیر فعال

انجام یافته با هدفی که قبل از آغاز فعالیت ها مشخص گردیده است میباشد. مدیران سطوح مختلف از نتایج ارزیابی

منحیث درس های آموخته در برنامه ریزی مجدد استفاده مؤثر میتوانند.

از نظر لغوی به معنی تعیین ارزش چیزی است. اما از نظر اداره و مدیریت ارزیابی وسیله ارزیابیبی: تعریف ارزیا

ای است جهت مطمین شدن از نتایج مورد انتظار به هدف های از قبل تعیین شده میباشد. : اول مثال

روس شاگردان روزانه مراقبت آموزش د سطحهر گاه معلمی در جریان سال به شاگردان وظیفه خانگی میدهد واز

هرگاه آمر دیپارتمنت ماه دوبار از شیوه . نموده استسوپر ویژن یا نظارت در حقیقت از پروسه آموزش مینماید

مانیتورنگ مراقبت/ نوعاین یک ،را مشاهده مینماید مربیانمواد درسی داشتن پلان درسی تدریس، استفاده از

و در آن ارزیابی معلوم میشود که آیا آموزش محسوب میشود سطح وع ارزیابیولی امتحان اخیر سال یک ن. است

شاگردان معیار های آموزشی جهت ارتقأ به صنف بالاتر را کسب نموده است یا خیر. در ارزیابی اخیر سال معلوم

نتیجه ارزیابی اندازه میشود که آیا مربیان توانسته اند معیار آموزش شاگردان را )نصاب تعلیمی را ( عملی نماید. در

رسیدن به این اهداف معلوم میشود.

مثال دوم:

یک کارمند بعد از سپری نمودن مراحل استخدام وارد اداره میشود و متعاقبا به اساس لایحۀ وظایف و پلان اداره

ه می یابد. این شروع به کار مینماید آمر مستقیم او به وی کار میسپارد و رهنمایی میکند و به صورت دوامدار ادام

اشتباهات اجرا کننده را در محل کار اصلاح چنین کنترول را نظارت گویند نظارت همیشه همراه با راهنمایی است و

و از طرف سوپروایز)آمر مستقیم( راهنمایی میشود. زمانی که از طرف ریاست تفتیش سال چند بار کار های این

تورنگ گویند. بعد از یکسال اجراآت کارمندان دیده و برسی میشود که اداره بررسی میشود این نوع کنترول را مانی

این کنترول را ارزیابی گویند.

:سیستم

.است که برای رسیدن به هدف مشترک فعالیت میکنند طاز مجموعه اجزای با هم مرتبسیستم عبارت

- 7 -

دیپارتمنت های مختلف وان ها رگۀ امجموع سیستم عبارت از مدیریت:از نقطه نظر اداره و مفهوم سیستم

مشخص و مشترک، از یک سلسله قواعد ومقررات مشخص داخلی یک سازمان میباشد که بخاطر رسیدن به اهداف

با سیستم باز ؛سیستم بستهو سیستم باز : نوع است دوه سیستم ب .مینمایند با هم فعالیت پیروی نموده و مشترکا

ممکن است کار های رسمی ما با هر دو سیستم .م بسته برعکس آن میباشدخارجی ارتباط دارد اما سیست محیط

وابسته باشد یعنی با حلقات بیرونی نیز روابط کاری داشته باشیم ولی بیشتر در سیستم بسته داخلی مربوط

میشویم.

آن تأثیر هرگاه یک پرزه یک ماشین در سیستم خود درست کار نکند با لای کار مجموعی ماشین یا محصول مثال

منفی داشته و به اصطلاح آن ماشین عارضه دارد و باید ترمیم شود. به عین ترتیب هرگاه در یک اداره یک بخش،

دیپارتمنت یا فرد به صورت درست وظایف مربوط خود را انجام ندهد در نتیجه محصول اداره و اجراآت اداره ناقص

فرین است بلکه سیستم کمک میکند که اجراآت به صورت خواهد بود. این بدان معنی نیست که سیستم مشکل آ

منظم انجام پذیرد. در اداره ممکن است سیستم های مختلفی وجود داشته باشد مانند: سیستم مالی، اداری،

مثلا: دارد سیستم خصوصیات یا ماهیت خود راتدارکاتی و . . . ، که همه در چوکات قوانین اداره تنظیم میشوند. هر

اداری، تنظیم کنندۀ امور اداری است که در روشنی اصول و قوانین اداره ساخته شده است، سیستم مالی سیستم

تنظیم کننده امور مالی و سیستم تدارکات تنظیم کننده و فراهم کننده نیاز های تدارکاتی است. مدیران در اداره

لعه نموده و در اصلاح و ایجاد سهولت های مکلف اند تا جهت بهبود فعالیت های اداره سیستم های موجود را مطا

بیشتر بکوشند.

سیستم ها باید طوری باشند که جوابگوی نیاز های کارمندان ، مراجعین و تمام شرکای ذیدخل باشد.

آیا سیستم اداری اداره شما مناسب و جوابگوی تقاضای شما و مراجعین است؟ پس چه باید کرد؟ -سوال

تدارکاتی گذارش دهی و . . . اداره شما مناسب و جوابگوی نیاز های شرکای ذیدخل آیا سیستم مالی ، -سوال

است؟ پس چه کسی مسؤلیت دارد تا این سیستم ها را مطالعه و تحلیل نموده و راه حل های مناسب را پیشنهاد

نماید.

دخل شده است باید برای اصلاح سیستم های پیچیده که باعث سر گیچی و افسرده گی کارمندان و شرکای ذی

اصلاحات لازم بوجود آید. یکی از وظایف مهم مدیران سطوح عالی و متوسط اینست تا سیستم های موجود در اداره

را اصلاح و نظر به شرایط و محیط تجدید نمایند و روز به روز ادارات ما مدرن و معیاری گردند.

سالم ۀادار کی مهم مشخصات

o ده و پلان عمومی است.اداره دارای اهداف تعریف ش

o .اهداف کاری هر بخش و دیپارتمنت تعریف شده است

o .پلان های بخش های دیگر از پلان عمومی مشتق شده است

o است. اداره همآهنگ یاصل فیاداره سازگار بوده و با اهداف و وظا یاصل اتیبا ضرور لیتشک

o ود نیستوجود ندارد در این صورت بیکاری مخفی هم موج یلاتیتورم تشک.

o با در نظر داشت اصل شایستگی )لیاقت خوب، تعهد عالی، سلوک مناسب( رعایت سپردن کار به اهل آن

شده است.

- 8 -

o اداره دارای سیستم های عالی امور اداری، گزارش دهی ، مالی، تدارکاتی، نظارت، کنترول . . . و رهبری

است.

o اصل تعادل ، تخصص ، :مانند یکنان از اصول مهم ادارکار اتیو تاد لی، تبد رییدر انتصاب ، انتخاب ، تغ

.رعایت میشود یمراتب ادار ۀو سلسل تیثرؤم

o .تصمیم گیری های مهم بر اصل مشوره و استدلال منطقی استوار است

o .کارمندان دارای لایحۀ وظایف مشخص است

o .کارمندان به قوانین و پالیسی های موجود در اداره پابند است

o اره در ارتقای ظرفیت کارمندان خود توجه جدی دارد.اداره همو

o است.( ی)کاغذ پران یروکراسی، و ب ی، رشوه ستان ی، استفاده جوئ یاز تقلب کار یاداره عار

o .هم آهنگی و افهام و تفهیم مناسب بین بخش ها از طریق نشست ها و مجالس وجود دارد

o است. مدیریت و رهبری آگاه مسلکی، متعهد در اداره حاکم

o .یک سیستم خوب تنبه و پاداش کارمندان وجود دارد

o .در اداره یک سیستم درست ارزیابی اجراآت کاری حاکم است

مدیران برای بهبود هر بخش طرح های باید داشته باشند تا با عملی شدن آن اداره به صورت تدریجی و مستمر

وانند از مدیران سطوح متوسط و پایین بخواهند به طرف بهبود و انکشاف حرکت نماید. مدیران سطوح عالی میت

تا سیستم های کاری موجود در اداره را تحلیل و جهت بهتر شدن به مدیریت سطح عالی پیشنهاد نمایند. مدیر

سطح عالی مفکوره های خلاق و مبتکر را تشویق نماید تا روز به روز سیستم های بهتر در اداره حاکم شود.

: Stakeholders هدر ادار دخلیجوانب ذ

در اکثر موارد امور پروژه ها یا سازمان ها از کلمه جوانب ذیدخل استفاده میشود.

به نظر شما جوانب ذیدخل در یک پروژه یا در یک سازمان چه مفهوم دارد؟ –سوال

ت ومنفع، سهم ی سازمان ها تیفعالاجرای اند که در و نهاد های از اشخاص عبارتجوانب ذیدخل تعریف:

.باشد درضرر اثرگذار نفع و شان در ینحا بالاا از یسازمان به نحو یها تیفعال نکهیا ایداشته باشند . و نقشی ای

: دنشویم لیذ یها یشامل کتگور دخلیذ جوانب

در تمویل هزینه گانه رندیسهم گ

سهم گیرنده گان در تطبیق فعالیت ها

عرضه کنندگانتسهیل کننده گان یا

شونده گانمستفید

.مردم محل که از ثمر و یاضرر فعالیت های سازمان متأثر میشوند

هریک از این اشخاص شامل جوانب ذیدخل محسوب میشوند. مجـــــلـــس

مجلس عبارت است از مباحثه میان یک گروپی از افراد است که میخواهند باهم تبادل نظر نموده وتصمیم تعریف :

اتخاذ نمایند.

- 9 -

ی وسیله یا افزار شریک ساختن دیدگاه ها ، ابراز نظر ها و تصمیم گیری ها بین کارمندان و یا افراد مجالس رسم

اداره در رابطه به موضوعات مورد بحث میباشد. مجلس باید پلان شده باشد درغیرآن وقت بیشتر صرف موضوعات

خارج آجندا میگردد.

یک مجلس را چگونه پلان کرده میتوانید. -سوال

د معین گردد که:بای

هدف این مجلس چیست؟

چه کسانی باید درین مجلس شرکت نمایند؟

ت, کدام روز و در کدام جای مجلس دایر خواهد شد؟قچه و

چه کسی رئیس مجلس خواهد بود؟

چه کسی جریان مجلس را ثبت خواهد کرد؟

آجندا مجلس :

قبل از ث صورت خواهد گرفت. آجندا باید آجندای مجلس لست آن موضوعاتی است که درمجلس روی آن ها بح

توزیع شود تا کسانیکه در مجلس شرکت میورزند خود را از قبل ترتیب و به اشتراک کننده گان مجلس مجلس

آماده نمایند.

گردانندۀ مجلس میتواند قبل از تدویر مجلس به اعضای اشتراک کننده پیام بفرستد تا موضوعاتی که باید روی آن

میم گیری شود. در نتیجه آجندای نهای ترتیب و به همه تکثیر میشود و در آن از زمان و محل مجلس بحث و تص

نیز آگاهی داده میشود.

آجندا گنجانیده شده میتواند:موضوعاتی که در

مجلس قبلی ارش تصامیمزگ .1

موضوعات دیگرقل کارکنان، رخصتی ها برخی ن و ها، حمل گزارشمانند: تهیه موضوعات امور رسمی دفتر .2

تاریخ مجلس بعدی .3

وظایف منشی یا سکرتر مجلس

( از تصامیم که اتخاذ میگردد یادداشتMinutes) تهیه میکند. سپس آنرا تایپ، اصلاح و به مجلس را

همه کسانی که آن معلومات را نیاز دارند تکثیر میکند.

مجلس وظایف رئیس

.مجلس را افتتاح میکند

آیا فیصله های جلسه قبلی مورد تطبیق قرار گرفته اند یاخیر؟وارسی می نماید که

- 10 -

.مواد شامل آجندا را معرفی میدارد

.به افراد فرصت آنرا می دهد که صحبت نمایند

مجموع کنترول مینماید. مجلس را در

.نظریات ارایه شده را خلاصه نموده تصامیم را از خلال نظر یات اکثریت استخراج مینماید

را برای همه مساعد میسازد. فرصت صحبت

.قبل از اعلان تصمیم نهایی جمع بندی نظریات را تکرار و نظر خواهی میکند

.فضای مباحثات را دوستانه ولی رسمی نگهمیدارد

در کدام حالات از تدویر مجلس خود داری شود؟

.وقتیکه برای حل مشکل بمیان آمده، فقط یک راه حل موجود میباشد

ی دیگر مفاهمه مؤثر باشد مثلا تیلفون، مکتوب، یادداشت، تلگراف وغیره.وقتیکه راه ها

.وقتیکه یک یا اضافه تر از اعضائیکه در مجلس اهمیت کلیدی دارند حضور نداشته باشند

.وقتیکه برای آمادگی گرفتن به مجلس و بحث روی موضوعات وقت کافی نباشد

ر اعضای آن به تصادمات عمیق منجر خواهد شد.وقتیکه فکر میشود که مجلس به نسبت اختلاف نظ

.وقتیکه موضوع مجلس نسبت به وقت و مصارفیکه به آن مصرف میشود ارزش کمی داشته باشد

اگر شما گردانندۀ یک مجلس رسمی باشید و با مشکل پر حرفی عده یی مواجه هستید، در اینصورت چه –سوال

خواهید کرد؟

جلسطرز برخود با اعضای پرحرف م

صحبت این چنین عضو مجلس را خلاصه نمائید، رشته سخن را مؤدبانه از او بگیرید و از عضو دیگر بصورت

مشخص سوال نمائید تا نظر خود را ابراز نماید.

صحبت این چنین عضو مجلس را اینطور قطع نمائید، محترم ...... شما با موضوعات مهمی تماس گرفتید و

رمودید بیائید بشنویم محترم ........... در زمینه چه نظر دارند.نظریات مفیدی را ارائه ف

اگر قرار باشد که مجلس به گروپ های مختصر تقسیم شوند به این چنین اعضای مجلس هیچ مسئولیتی

نه سپارید و آنرا منحیث سرگروپ معرفی نکنید.

امکان نظریات زیآدی را جمع بصورت مکرر این جمله را تکرار کنید که معنی مجلس اینست که ما تا حد

آوری نمائیم

اگر ممکن باشد وظیفه و مسئولیت هر عضو مجلس را قبلا تعین نمائید مثلا محترم ............ د رمورد .......... و

محترم .......... در مورد ........... معلومات و شواهد را جمع آوری نموده به مجلس تقدیم مینماید.

مجلس را به کاری مصروف سازید که فرصت صحبت زیاد به او دست ندهد مثلا یادداشت این چنین عضو

گرفتن.

- 11 -

صحبت زیاد به معنی صحبت بی مورد و بی ارتباط است این چنین اعضای مجلس را احترامانه متوجه

سازید که مربوط به موضوع صحبت نمایند.

نه میتوانید اشخاص کم حرف را نیز فعال اگر شما گرداننده یک مجلس رسمی هستید شما چگو - سوال

ساخته و در بحث شریک سازید.

طرز برخورد با اعضای خاموش و شرمگین مجلس:

موضوع را به سوابق و تجارب این چنین عضو ارتباط بدهید و از آن بصورت مشخص بخواهید تا در زمینه

نظرش را بیان کند.

ی متوجه باشید که سوال از سویه وتوان آن بلند نباشد تا از عضو خاموش مجلس مستقیما سوال نمائید ول

او احساس حقارت نکند.

.اگر ممکن باشد به چنین عضو مجلس از قبل یک وظیفه مشخص بسپارید

.با چنین عضو مجلس ملاقات انفرادی ترتیب نمائید و دلیل خاموش بودنش را بپرسید

ا حرفش نادرست باشد، از او سوال کنید و همرای او اگر کدام عضو مجلس از ترس آن خاموش ماند که مباد

کمک نمائید تا نظرش را ارائه نماید.

اگر متوجه شدید که عضو خاموش بدقت هر حرف را تعقیب میکند و توسط حرکات جسمی توافق یا عدم

توافق خود را ابراز میدارد از او بخواهید تا نظرش را ارائه نماید.

ت آغاز کرد بدیگران مجال مزاحمت را ندهید و به او اجازه بدهید تا صحبت اگر چنین عضو مجلس به صحب

خود را تا اخیر تعقیب و ادامه بدهد.

در صورت امکان اعضای خاموش مجلس را در وسط مجلس و یا حتی نزدیک به خود جا دهید تا مکررا

مورد توجه قرار گیرد.

د که نظر یات و تجارب او به آسانی با دیگران اگر حس نمودید که یک کسی خاموش است زیرا نمیخواه

تبادله یا شریک شوند از او سوال نمائید و بحث را با وی تاحدی ادامه دهید تا همه تجارب اش را ارائه

نمایند.

اگر قرار باشد که مجلس را به گروپ های خورد تری تقسیم نمائید به این چنین عضو مجلس مسئولست

ه را بسپارید.رهبری گروپ های جداگان

تشویق و تحرک بخشیدن کارمندان

Motivating team members))

- 12 -

تعریف:

میسازد تا به علاقه می باشد که آنها را وادار محرکۀ داخلی دراشخاص ۂتحرک بخشیدن عبارت از ایجاد یک قو

دان منحیث محور کار غرض تشخیص ضرورت های کارمن ،ندیا به عباره دیگر: تحرک بخشی. مندی عمل نمایند

.تشویق و به تحرک نگهداشتن آنها می باشد

در را برای یک مدیر خیلی مهم است تا بداند که چه چیزی کارمندان را تشویق مینماید تا انرژی و توان خود

.ورزندبرآورده ساختن اهداف اداره بکار گیرند و بر عکس چه چیز آنها را دلسرد می سازد تا از اجرای کار ابا

تشویق کننده در اداره عوامل

در اداره شما کدام موارد با عث تشویق کارمندان میشود؟ –سوال

از: شش عامل تحرک بخشیدن عبارت اند

موفقیت درکار -1

علاقه دارند تا کار ها و وظایف محولۀ شان را بدرستی انجام دهند و خوش دارند همیشه موفق باشند. کارمنداناکثر

، دارندامکانات و وسایلی که برای اجرای کار ضرورت ۀتهی همچنان مدیر خوب با دادن هدایات واضح و روشن ویک

ناکام می اکثرا واقع میشود که کارمندان در اجرای آنچه که فکر میکنند برای شان ساده است، .کمک می نماید

نداشتن وسایل کار بخش مربوط را همکاری نکرده و . مثلا از سببمیدانند خود این ناکامی مقصر شوند و دیگران را

. یک مدیر هوشیار و دانا این موضوع را قبول مینماید تا خود را جزء این یا مدیر مستقیم بی پروایی کرده وغیره

ا او یکجا کار میکنند چیزی را بدسترس بگذارد تا آنها ر که با ناکامی نیز ببیند اما سعی می نماید تا برای کارمندان

را کمک می نماید تا به اهداف کارمندانقادر به اجرای کاری بسازد که به آنها سپرده شده است. یک مدیر خوب

کار شان برسند

تحسین و تمجید از کار کارمندان . 2

اکثر کارمندان خوش دارند تا کار شان تحسین گردد و همه بدانند که او چنین یک موفقیتی بدست آورده است. لذا

. تا موجب ن باید کار کارمندان خود را تحسین و تمجید نموده و در وقت ضرورت به آگاهی دیگران نیزبرساندارمدی

تشویق آنها شود.

. اهمیت کار9

- 13 -

و کمک کننده ، با اهمیت برای دیگران مفید ،کارمندان به اجرای آن نوع کاری علاقه دارند که سازنده، با ارزش

و کار او را مهم و با ش نماید تا اهمیت وارزش کار های هر کارمند را برایش بفهماندباشد. یک مدیر خوب کوش

اهمیت بداند. تا سبب تشویق بیشتر او گردد.

. گرفتن مسؤلیت4

از کارمندانگرفتن مسؤلیت عبارت از قبول کردن عواقب خوب و یا بد یک تصمیم و یا انجام یک عمل است. اکثر

به عمل می آورند، اما عده ای دیگر از قبول مسؤلیت هراس دارند. یک مدیر خوب باید زمینه مسؤلیت استقبال نیک

از نواقص جزئی کار انتقاد نکند. اشخاصی که مسؤلیت را به را مساعد سازد تا کارمندان مسؤلیت را بدوش گیرند، و

یشوند.شده تشویق مدلچسپی و علاقمندی آنها با کار و وظیفه زیاد ،عهده میگیرند

. ترفیع و پیشرفت5

ترفیع نیز یک نوع تحیسن و تمجید از کار است. کارمندان آن شکل از تحسین و تشویق را برتری میدهند که برای

شان محسوس باشد. مثلا افزایش مقدار معاشات و یا زیاد شدن مسؤلیت ها. مدیران محترم باید کارمندان را تشویق

، در این زمینه فت، ترقی و ترفیع شوندپیشربدین ترتیب آمادۀ دهند،خود را افزایش نماید تا دانش و مهارت های

اداره نیز میتواند ابتکاراتی داشته باشد.

رشد شخصیت .1

تا خود و برسند سایر افراد جامعه مانند تعلیمی و سایر ارزش های انسانی علاقه دارند تا به مدارج عالی کارمندان

.د. مدیران محترم باید این زمینه را برای انکشاف و رشد شخصیت کارمندان مساعد سازدنیفامیل شان رشد نما

:نارضایتی و مأیوس کننده قرار ذیل اند ۂشش عامل عمد

. بی کفایتی اداره1

خوش دارند تا در یک اداره ای کار کنند که کار آن شایسته و منصفانه باشد. ضیاع وقت و منابع خیلی ها کارمندان

نمی توانند معاش کارمندان دفتر را به وقت معین ی کهنج آوراست، این کار بر خلاف تشویق و تحسین است. مدیرر

د، اصول تقرر یا استخدام، اصول ارزیابی و ارتقأ، و سایر مقررات و قوانین آن بپردازد، ترانسپورت را مهیا ساخته نتوان

. که سبب مأیوس شدن بوجود می آورد کارمندانبین اعضاء و نارضایتی خیلی شدید را ،را در عمل تطبیق نتواند

آنها در اداره میشود.

نظارت نادرست .2

از مدیران و نظارت کننده گان خود چنین توقع دارند که آنها از نظر تخنیکی باید شایسته و برجسته کارمندان

تا کارمندان یست ننده شایسته و لایق نباشند و با تمام جزئیات کار آشنائی داشته باشند. در صورتی که نظارت ک

.را کمک و رهنمایی نماید، سبب دلسردی پرسونل میگردد

روابط ضعیف بین کارمندان .9

- 14 -

باید عادلانه رفتار شود، هرگاه مدیری یک کارمند را بر دیگری ترجیح دهد و یا از کار خوب عده ای کارمندانبا

علاقه دارند تا در مورد کاریکه انجام میدهند با آنها کارمنداند. چشم پوشی نماید، سبب دلسردی کارمندان میشو

مشوره صورت گیرد

)اوهیچگاه بمن )اوهیچگاه نظر مرا نمی پرسد( )او هیچگاه بامن مشوره نمی کند( "مثلا: کارمندی چنین میگوید:

.د. که چنین شکایات درونی باعث ضیعف شدن روابط در اداره می گرد"چیزی نمی گوید(

شخصیت ضعیف مدیر. 4

در صورتیکه حرف و عمل مدیر یک اداره با هم مطابقت نداشته باشد، کارمندان به حرف او گوش نداده و یا اعتنای

:نمی کنند. انسان ها دو نوع صلاحیت دارند

صلاحیت شخصیت

صلاحیت مقام

مدیران ایکه دارای صلاحیت شخصیت بیشتر به صلاحیت شخصیت ارزش قایل اند، نه به صلاحیت مقام. کارمندان

و درک درست نباشند، باعث دلسردی وبی اعتنائی احساس مسؤلیت در قبال وظیفه و جامعهدرست مانند راستی،

.کارمندان به کار های شان میشوند

. معاش ناکافی5

کارمنداناکثر .ضرورت یک خانواده متوسط را مرفوع سازد یک معاش وقتی کافی وقناعت بخش شمرده میشود که

. معاش کم و ناکافی سبب دلسردی میشود اما مقایسه می کنندارزش خود و ارزش کار خود را با معاش که میگیرند

.باید به خاطرداشت که ازدیاد معاش تاثیر کوتاه مدت تشویقی دارد

کار نامناسبشرایط .2

ند، سبب دلسردی و نارضایتی کارمندان باشد و اداره برای بهبود آن کوشش نک نا مناسبهر گاه شرایط کار

.میگردد

در ذیل یک چک لست وجود دارد که توسط آن نواقص و خلا های مدیریتی اداره مشخص میشود شما میتوانید آنرا

مطالعه و خانه پری نمایید.

ضعیف متوسط خوب نخیر بلی مشخصات شمار

- 15 -

حالا شما منحیث مدیر بخش یا کارمند یک بخش کوچک اداره جهت بهبود وضعیت اداره تان چه پیشنهاد دارید؟

: اول خلاصه فصل

ه

شده است؟ آیا اداره شما دارای اهداف مشخص وتعریف 1

آیا اهداف کاری هر بخش مشخص و تعریف شده است؟ 2

آیا اداره شما دارای یک پلان جامع است؟ 3

آیا پلان بخش های کوچک اداره جز پلان عمومی است؟ 4

ایا در اداره شما کارمندان دارای لایحه وظایف مشخص و دقیق 5

است؟

تشکیل متناسب با حجم کار است؟ ایا در اداره شما 6

آیا در اداره شما یک سیستم درست گزارش دهی وجود دارد؟ 7

آیا در اداره شما گزارش ها مطالعه و پیگیری میشود؟ 8

ایا در اداره شما یک سیستم مناسب مانیتورنگ یا تفتیش 9

وجود دارد؟

ارزیابی کارمندان حاکم آیا در اداره شما یک سیستم درست 11

است؟

آیا در اداره تان همآهنگی بین بخش وجود دارد؟ 11

آیا در اداره تان سیستم مناسب اداری ) وقت رفت و برگشت ، 12

رخصتی و سایر امور اداری( وجود دارد؟

آیا کارمندان به سهولت ها و امتیازات مناسب دست رسی 13

ش مناسب، ترانسپورت، بیمه صحی، تقاعد و دارند مانند: معا

غیره

ایا در اداره شما مجالس منظم هفته وار یا ماهوار دایر میشود؟ 14

آیا تصامیم اتخاذ شده در مجالس دو باره پیگیری میشود؟ 15

ایا بین مسؤلین بخش ها تفاهم و هم آهنگی وجود دارد. 16

اداره شما مورد تشویق قرار میگیرند.ایا کارمندان در 17

آیا در اداره شما زمینه رشد و ارتقای کارمندان موجود است؟ 18

آیا کارمندان بخش های مختلف توسط آمرین شان در امور 19

کار های رسمی رهنمایی میشوند؟

ایا استخدام بر اساس اصل شایستگی )لیاقت،تعهد ،سلوک 21

رت میگیرد؟مناسب( صو

- 16 -

طوریکه درین فصل مطالعه شد تاریخچه مدیریت شاهد تالیفات دانشمندان از اویل قرن بیستم بودند ، که به تدریج

بسیاری از مفاهیم که امروز در مدیریت رائج است حاصل یک رشته آموزشی در آمده است .مدیریت به عنوان

کوشش های همین دانشمندان که تحت عناوین مختلف به رشته تحریر در آورده اند میباشد .

تالیفات راجع به علم مدیریت که دارای موضوعات متنوع به وسیله نویسنده گان صورت گرفته است ، ناشی از

جارب مدیریت بوده که قبلآ نیز در تمام عرصه ها وجود داشت .ت

همچنان یک تعداد در تعاریف در رابطه به مدیریت ) منجمنت ( ارایه شده که یک آنرا درین جا تحریر می نمایم

مدیریت عبارت از هماهنگ ساختن یا منسجم ساختن تمام نیرو های مادی و معنوی به شمول نیرو های فزیکی به

ظور رسیدن به هدف بادر نظر داشت حد اقل مصرف و کوتاه ترین زمان و دست آورد های عالی از لحاظ کمیت و من

قابل ذکر است که مهارت های عمده مدیریت که شامل مهارت های تخنیکی ، بشری ، اداراکی کیفیت می باشد .

رت ها قوه تحلیل و تجزیه یک مدیر می باشد یکی از مهارت های عمده مدیریت محسوب می گردد . که همین مها

را تشکیل می دهد .

هم چنان تعریف از مدیر داریم که عبارت از کار گردان می باشد ، که تمام امورات اداره یا سازمان را بدوش داشته

باشد . و همه فعالیت ها و نیرو را به طرف هدف سازمان خود سوق نماید .

یص ، قدرت تطبیق و قدرت ارتباط را داشته باشد .و دارای اوصاف خوب که شامل قدرت تشخ

تطبیق پلان که شامل بودجه ، هدف ، منابع بشری و وسایل ابرارگارمی باشد یک از وظایف مدیران بشمار میرود که

نکات فوق در موفقیت یک مدیر نقش اساسی دارد ، در نظر داشته باشند .

طبق پروگرام ها و پلان های معینه صورت گرفته ، عمل کرد های هم چنان مرحله ارزیابی که تمام فعالیت های که

مرحله تطبیق مورد ارزیابی قرار می گیرد .

پنج مرحله مدیریت که عبارت از پلانگذاری ، تشکیل ، رهبری ، کنترول و هماهنگی می باشد در هر قیمت

لم مدیریت که شامل ماهیت مدیریت توضیحات جدگانه ارایه گردیده است هم چنان یک معلومات عمومی در موردع

اهمیت مطالعه ، مدیریت پرسونلی ، هدایت و رهبری و وظایف عمده مدیریت امور پرسونلی می باشد بحث های

جداگانه صورت گرفته است .

تمرین فصل اول:

- 17 -

مدیریت از کدام رشد نموده معلومات دهید ؟ .1

ید ؟ئمنجمنت یا مدیریت را تعریف نما .2

ید ؟ئمهارت های تخنیکی مدیریت را بیان نما .3

ید ؟ئمهارت های بشری مدیریت چگونه است بیان نما .4

مهارت های اداراکی مدیریت را توضیح نماید ؟ .5

مدیر را تعریف نماید ؟ .6

مهارت های مدیررا از لحاظ منجمنت نام بیگیرید ؟ .7

اوصاف خوب مدیررا نام ببرید ؟ .8

ارائه نمائید؟در مورد تشکیل معلومات .9

تشکیل مدیریت خودرا در آن ایفای ظیفه مینماید ترسیم نماید؟ .11

رهبری چیست تعریف نمائید؟ .11

فرق بین رهبر و مدیر چیست بیان کنید؟ .12

در مورد کنترول معلومات ارائه نمائید؟ .13

چند نوع کنترول وجود دارد توضیح نمائید؟ .14

ید ؟ئهماهنگی چیست بیان نما .15

ح دهید ؟فواید هماهنگی را شر .16

دومفصل

- 18 -

ارتباطات

اهداف آموزشی : .ارتبــاطـات را تعـریف کـرده بتوانند

.روش و اجزای ارتباطات را تفکیک کرده بتوانند

.اشـکال ارتباطات نام گــرفته بتوانند

.ارتباطات موثر را شناســائی کرده بتوانند

مفهوم ارتباطات

تبادله ادراک و تفهیم مفکوره ها و پیام ها بین طرفین می باشد.ارتباطات عبارت از

مفاهمه عبارت از انتقال معلومات ، نظریات ، پیام ها ، افکار ، هدایات ، ادراک و احساسات با استفاده از طرق و

وسایل مختلف بین طرفین می باشد .

لاعات بین قسمت ها ، معمولا از طریق یک یا به عباره دیگر ارتباطات یک پروسد سازمان دهی برای تبادل اط

گاه برای مطالعه ارتباطات است .شد ، علوم ارتباطات یک شاخه دانشرشته علایم می با

مفهوم دیگری آن ارتباط دو شخص را نشان میدهد ، هنگامی که آنها مکاتبه می کنند تماس تیلفونی دارد و یا

کلمه را میتوان تبادله پیغامهای تعریف نمود.با هم ملاقات روبرو می نماید هم چنان این

روش ها واجزای ارتباطات :

، تداخل وارد ذیل میباشد. فروشنده، کانال، زمینه، محیط بازدهیاجزای متداول شناخته شده ارتباطات شامل م

دانش به امواج ، پیغام دریافت کننده و منابع پروسه ارتباطات ان چیزی اس که بشر اجازه ندهد که تجارب و

اشتراک بگذارد .

شکل های متداول ارتباطات انسانی عبارت اند از :

، نوشتن ، اشاره ، بخش رادیویی، ارتباطات می توانند به یکی از صورت های متقابل و مکالمهزبان ، علامت ،

. داش، به علاوه ارتباطات می تواند درون فردی و میان فردی ب یک طرفه، ارادی یا غیر ارادی باشد

تعریف ارتباطات:

هدف کلی :

در اداره و مدیریتانواع ارتباطات به محصلین آشنایی

- 19 -

انتشار یافته تعریف 126، فرا یک دنس 1971تعریف واحد از ارتباطات که هم را قانع کند وجود ندارد . درسال

را شناسایی کرد .از نظر برخی مردم ارتباطات بر مفاهیم متفاوت ، و گاهی متضاد دلالت دارد ازیک طرف ،

ا از طریق یک مکالمه معنی دار بین دو انسان می باشد ، تعریف انتقال ن تبادل متفکرانه دیدگاه هآمعنی

مفاهیم مفکوره ها و پیغام ها بین دو طرف می باشد.

ارتباط یا افهام تفهیم رااز دو شخص بیشتر و یا به عباره دیگر اخذ نمودن و فرستادن مفاهیم بین دو و یا

ه تفکر و یا درخواست باز خورد، اطلاق کرد.گویند هر چند می شود به پیام ساده ارسال شد

موانع ارتباطات:

نگرانی مرتب با ارتباطات با عنوان درک اطلاعات شناخته میشود . این نگرانی با تاثیر پذیری به وسیله خود یک

شخص گرایش دارد.ارتباطات می تواند توسط عوامل کار گذاشتن ، عدم تشخص و قطبش اسیب ببیند.

اطات اشکال ارتب

ارتباطات حیوانات

ارتباطات میان فردی

ارتباطات بازاریابی

تبلغات

روابط عمومی

ارتباطات عمومی

ارتباطات درون فردی

ارتباطات غیر شفاهی

ارتباطات گفتاری

ارتباطات راه دور

ارتباط فرهنگی

نظریه ارتباطات

ثر :ارتباطات مؤ

باره گیرنده پیام شود این پروسه بنام ارتباط موثر یاد میگردد. هر گاهی که فرستنده پیام بتواند دو

Directingفرماندهی :

طرز دادن هدایت و احکام جهت انجام بهتر وظایف در اداره می باشد صورت می گیرد عبارت است از:فرماندهی

.

Coordinating هماهنگ کردن

- 20 -

ام فعالیت های که جهت تطبیق و ظایف برای رسیدن هدف های سازمان ضرور پنداشتد درین کتگوری تم

شخص میگردد و ایجاد موازنه برای تطبیق بر سر رساندن وظایف معین بر قرار می گردد متعین و .میشود

که وظایف خاصی را انجام می دهد، طوری آن طوریکه قبلا هم گفتیم که اداره مانند ماشین است که هر حصه

تعادل در وظایف واحد به همین ترتیبدل و ارتباط منطقی بین اجزای مختلف ماشین ضرور است .احفظ تع

های متعدد اراده برای تامین هدف مشترک لازمی می باشد .

در ادارهاهمیت افهام وتفهیم

را زندگی او عمدهانسان یک موجود اجتماعیست و افهام و تفهیم بخش

با مختلفکس در زندگی روزانه خود روی مسایل تشکیل میدهد هر

تفهیم در نتیجه افهام و انسان ها .به تبادل نظر میپردازددیگران

ران گد و مقاصد خود را به دینشوگاه آمیخواهد که از مقاصد دیگران

به توافق روی رسیدنتفهیم را وسیله و دانشمندان افهام د.نکن انتقال

تفهیم روی روابط انسان ها گونگی افهام وچمختلف میدانند موضوعات

و بروز منازعه باعث د وگردمی آنها سبب برهم خوردن روابطزیرا سؤ تفاهم بین دو شخص .تاثیر بس عمده دارد

سایر مشکلات اجتماعی میگردد.

به حالات میباشد. ات و یااسعبارت از پروسه در میان گذاشتن و یا انتقال معلومات، نظریات، احسمفاهمه تعریف :

ت.اسعباره دیگرمفاهمه عبارت از انتقال مفاهیم بین دو شخص

هرگاه مدیران نتوانند هدف خود را درست بیان نمایند و یا برعکس نتوانند مفهوم و هدف دیگران درک وتحلیل

موضوع سبب نمایند در اینصورت مشکلات زیادی سر راه فعالیت های رسمی آنها به وجود خواهد آمد حتی این

خواهد شد که مهارت مدیریت و شایستگی وی تحت سوال قرار گیرد زیرا او نمیتواند مقاصد دیگران را درک نماید

هدایات اشتباه نموده و ضعف او از همین جا آغاز میشود. بنابر این یکی از مهارت های مهم ارائهدر اینصورت در

ت از درست صحبت کردن و درست اسورت دارد آن عبارت انسانی که هرکس و هر فرد به هر سطح به آن ضر

ت که عده یی از منازعات بین افراد از سبب سؤ اسکه به آن افهام وتفهیم گویند. تجربه نشان داده استفهمیدن

ت.استفاهم )غلط فهمی( به وجود آمده

مهارت های افهام و تفهیم چیست؟ - سوال

- 21 -

نیم و خود نیز درست بفهمیم باید این مهارت ها را داشته باشیم:برای اینکه درست فهمانده بتوا

گفتن درست مهارت •

مهارت پرسیدن •

مهارت شنیدن •

مهارت مشاهده کردن •

)تحلیل کردن، درک کردن( مهارت فهمیدن •

مهارت قناعت دادن •

تمرین بیشتر انکشاف مییابد. استاستمهارت های افهام وتفهیم به

ونده خوب کیست؟به نظر شما یک شن -سوال

صفات یک شنونده خوب

. توجه به گوینده داشته میباشد

. قبل از ختم یک موضوع ، موضوع دیگر را داخل نمیسازد

. سخنان گوینده را قطع نمیکند

. دفعتا و بدون اجازه محل را ترک نمیکند

. در صورت ضرورت از گوینده وضاحت میخواهد

ی دیگری مصروف نمیسازد .به چیز را در وقت شنیدن خود

در وقت شنیدن به طرف گوینده به طور مؤدبانه نگاه مینماید.

مندی میشنود .قسخنان گوینده را به علا

در جریان صحبت گوینده کلمات و اشارات تأییدی را نشان میدهد.

.در رابطه به موضوعات مبهم وضاحت میخواهد

یا کلمه را دوبار تکرار کرد ویا در گفتن آن صدایش تغیر کرد.متوجه میباشد که چرا گوینده این جمله

ات نیز یک مفهوم را ارایه استات گوینده میباشد، بعضا درک احساستمتوجه احس

میکند.

:درک حرکات نیز یک مفهوم را میرساند مانند تصاویر ذیل

خود استرا از لبو یا پارچه ها و ذراتى میبیندبه طرف پایان یا دور شنوندهوقتیکه

خستگى مینمایم اسدور میسازد معنى آن اینست که من از این موضوع احس

خواهشمندم اصل موضوع را در میان بگذارید.

ت ایستاده شود این اسشود و قریب میاگر شخص بطرف کنار پیشروى چوکى مایل

المه و صحبت را بکند. به نظر او مکی که او میخواهد کار استدقیقا به معنى این

- 22 -

ت که باید تثبیت شود. اگر اساز حرکات بدن هبرایش پایان یافته و میخواهد محل را ترک کند. این یک نمون

زودى ممکن مباحثه را قطع کنید و هت که باسکه این ژست را بکار میبرد عقیده من این میبینیدشما کسى را

ۀعطل سازید چه طرف مقابل تان در حقیقت دروازیا از مجلس صرف نظر کنید و یا آنرا براى وقت دیگر م

ت.اسشنیدن را بروى خود بسته

که چه بگوید و یا در میسنجد می برد،. شخصیکه این ژست را به کار استخاریدن زنخ یک ژست ارزیابى کردن

نها همه ای میکندکه شخص یا عینک خود را پاک است. ژست هاى دیگر مشابه باین استحالت اتخاذ تصمیم

که میخواهد براى فکر کردن وقت پیدا کند حرکات چشم او را که این ژست هاى ارزیابى را استعلامهء این

مشاهده کنید.میکند همراهى

گوش نمیدهند؟ به سخنان یک دیگر مردم بعضا چرا –سوال

یکی از عوامل میتواندعلاقمندی کم به موضوع مورد بحث باشد. •

یرونی یعنی سرو صدا ،گرمی ، سردی و همچنان از اثر عامل داخلی مانند تکرار عادت از اثر عامل ب تخریبات •

از طرف یکی از آنها وغیره

چه با زبان باشد یا با مغز حرف زدن با خود •

یعنی شنوده به فکر اینست که چه وقت گوینده مکث میکند که من آغاز نمایم. صحبت کردن یانتظار برا •

یدن به سر و غیرهمانند دست کش ق عادتیتطب •

یعنی جستجوی دلیل برای دفاع از موضوع قبلی بنابر این موضوع فعلی را نمیشنود مدافعه •

.استبرای تفاهم دو جانبه تنها شنیدن کافی نیست بلکه مهارت های صحبت کردن نیز مهم

به نظر شما یک گوینده خوب چه نکاتی را در هنگام صحبت کردن باید رعایت نماید؟ -سوال

صفات یک گوینده خوب

دلال باشید استات ) اگر میخواهید درصحبت کردن منطقی و با اسگوید، نه با احسنرمی ومهربانی سخن با

اتی صحبت نکنید(.اسکوشش نمایید احس

ید .ید باز سخن گویسنجباول

گوید.نزیاد سخن

د .یعلم ودانش خودرا برخ جانب مقابل نکش

نشودخسته تانز گفته هایا تا دیبه شنونده توجه کن.

د.یمؤدبانه بیان کن بطور واضح و را مقصدخود

د.یبه جانب مقابل احترام گذار "شما"با گفتن کلمه

د.یموقف اجتماعی جانب مقابل را در نظرگیر سال و سن و

د .یحاشیه روی نکن

. علاقمندی جانب مقابل را جلب نماید

د.یننظریات خود را به جانب مقابل تحمیل نک

- 23 -

سوال : به نظر شما چه چیز مانع آن میشود که خوب نه فهمیم و یا خوب فهمانده نتوانیم؟

موانع افهام وتفهیم

و غیر طبیعیعکس العمل نادرست

گوش ندادن به سخنان جانب مقابل

تمسخر نمودن

بی اعتنا بودن در برابر جانب مقابل

از خشونت کار گرفتن

ر برابر جانب مقابل تبارز دادن شخصیت خود را د

به وضاحت صحبت نکردن

قبل از ختم موضوع ، موضوع دیگری را در میان گذاشتن

موقف اجتماعی جانب مقابل را نادیده گرفتن

بی احترامی در برابر جانب مقابل

انتقاد تند ومستقیم

فصل سوم

وظایف و تشکیل وزارت معارف

- 24 -

: داف آموزشی اه محصلین باید :

به معنی تشکیل

ساختار تشکیل

آشنایی با تشکیل وزارت معارف

برنامه های وزارت اساسدرجه بندی بست ها به

چگونگی تعین وظایف و مسؤلیت ها

نایی با وظایف عمده بست های کلیدی وزارت معارف آش

فرق میان بست و شرح وظایف یک بست را بدانند

گیری و انواع آن فهموم تصمیمآشنایی با م

.و مراحل تصمیم گیری را درک نمایند

مفهوم تشکیلفاده استنیز "ساختار"همچنان به عوض تشکیل از کلمه استو درلغت به معنی شکل دادن به یک شی استتشکیل یک کلمه عربی

یکند.تشکیل یا ساختار را افاده م "Stracture "میگردد. در زبان انگلیسی کلمه

آن مجموعه کارمندان در یک اداره با در نظر داشت موقف )رتبه(، اساساز: سندیکه بر استدر علم اداره و مدیریت تشکیل عبارت

مسؤلیت ها و برنامه ها طبقه بندی میشود تشکیل نامیده میشود .

فاده از تشکیل :استموارد

خدام کارمنداناست

خدام استتعین معیار های

ح وظایف کارمند نظر به موقف آن در تشکیل تعین شر

تعین حدود صلاحیت ها و مسؤلیت ها ی کارمندان

اجرای معاشات و سایر امتیازات کارمندان از طرف وزارت مالیه

تعین پروسیجر اجراآت

ایجاد سیستم ها

طریقه ساختن تشکیل یک اداره :

خ داده شود:اسذیل پ برای ساختن تشکیل در اداره باید ابتدا به سوالات

هدف از ایجاد این اداره چیست؟

محدودیت ها و حمایت های قانونی چیست؟

هدف کلی:

عارف را با مطالعه این فصل محصلین باید تشکیل، شرح وظایف و سطوح تصمیم گیری در وزارت م

.بدانند

- 25 -

؟استبرای رسیدن به این هدف به چه نوع اجراات یا فعالیت ها نیاز

تسلسل اجراآت و پروسیجر ها باید چگونه باشد؟

برای کار مندان کدام خدمات ارائیه شود؟

فراهم شود. ارتباطات داخلی و خارجی چگونه

سپس با در نظر داشت موضوعات فوق تشکیل یعنی تعداد بست ها و روابط کاری آنها و شرح وظایف هربست ترتیب میگردد.

فرق میان تشکیل و لایحه وظایف:در تشکیل صرف تعداد بست ها، رتبه ها، روابط افقی و عمودی کارمندان مشخص میشود ولی شرح وظایف رسمی کارمند و نوع

موقعیت بست و شرح وظایف اساسکه اعلانات کاریابی بر استگزارش دهی آنها در لایحه وظایف مشخص میگردد قابل یاد آوری

خدام میگردد.استکارمند ترتیب و متعاقبا

مثال: شرح وظایف بست اول)رئیس عمومی منابع بشری (

عنوان وظیفه )رئیس عمومی انکشاف منابع بشری(

بست: اول

رئیس ارزیابی اجراآت کارمندان ، رئیس تشکیل و آموزش ،خداماسترئیس : گزارشات ازاخذ

معینیت مالی و اداری وزارت معارف :گزارشدهنده به

:وظایف ومسؤلیت ها

نظارت واصلاح تشکیل پیشنهادی.

خدام کارمندان در بست های با مسؤلیت بیشتراستنظارت به روند.

حت امرنطارت بر اجراآت روئسای ت.

اداره مربوطه 2و 3ارزیابی سالیانه کارمندان بست های

عمومی منابع بشری به مقام محترم وزارت استدادن گزارش ربعوار از چگونگی اجراآت ری

...................................و

همچنان در لایحه وظایف دانش و مهارت های شخص واجد شرایط نیز تذکر می یابد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

بست های خدمات ملکی:

بست اول : رئیس عمومی

بست دوم: رئیس بخش

بست سوم: آمریت بخش

بست چهارم: مدیر عمومی

بست پنجم: مدیر

بست ششم: ماموریت

بست هفتم : کارگر ماهر

شتم : کار گر غیر ماهربست ه

استخدام رقابتی تعین نمیگردد بلکه منظوری آن از صلاحیت های ریاست. و از طریق استبست معینیت و وزارت خارج این سیستم

. ارتقا از یک قدم استجموری میباشد. در سیستم جدید رتب ومعاش بست های موجود هشت بست میباشد و هربست دارای پنج قدم

نمرات ذیل تعین میگردد: استاستر، وابسته به نمره ارزیابی سالیانه کارمندان میباشد. نتایج ارزیابی سالیانه به به قدم بالات

- 26 -

نمره اخذ نماید در این صورت ارتقای قدم و افزایش معاش در نظر گرفته میشود 17الی 25هرگاه کارمند بین

رت با حفظ بست و معاش موجود تا یکسال دیگر ادامه میدهد.نمره اخذ نماید، در اینصو 13الی 16هرگاه کارمند بین

اخذ نماید در اینصورت بست وی به اعلان و خود وی منتظر با معاش قرار میگیرد. 13هرگاه کارمند در ارزیابی سالیانه کمتر از

- 27 -

- 28 -

وظایف وزارت معارف

برنامه فرعی 9وزارت معارف که دارای پنج برنامه اصلی و به تعداد

ست هریک از این برنامه ها وظایف و فعالیت های ویژه و خاص را ا

انجام میدهد جهت ینکه با طرز کار و فعالیت وزارت معارف آشنا شویم

باید آن را به اساس برنامه های آن مورد مطالعه قرار داد.

از نظر ساختار تشکیالتی: .1

که از نظر در رئس همه کارمندان معارف مقام محترم وزارت قرار دارد

رتب خارج رتبه است و برای تمام برنامه ها ی وزارت معارف نقش:

پالیسی ساز، ایجاد کننده سیستم ها جهت عملکرد بهتر ، نظارت کننده

از تطبیق پالیسی ها و همچنان گزارش دهنده اجراآت وزارت معارف

برای: شورای وزیران ، پارلمان و به نهاد های اهدا کننده جهت اخذ

بودجه برای معارف را به عهده دارد.

. معینان وزارت معارف:2

معینیت های وزارت معارف از نظر تشکیل در رده مافوق رتبه قرار

دارند. به عبارت دیگر معینان وزارت معارف شامل سیستم هشت گانه رتب

نیستند بلکه بلند تر از آن است. که مسؤلیت یک برنامه مشخص را در

ف سیستم ها و پالیسی ها، پالنگذاری، مراقبت از تطبیق امور: انکشا

پالن و گزراش دهی از اجراآت برنامه را به وزیر معارف مسؤلیت

دارند.

عده یی از ریاست های عمومی: -3

ریاست از نظر تشکیالتی در قید تشکیل کدام معینیت نیستند 6این

آن هم به خاطریکه بلکه مستقیما به شخص وزیر معارف گزارش دهی دارند

ارتباط کاری مستقیم و با اهمیت در امور کاری وزارت دارند. این

، آمریت ها و 2ریاست ها هریک در ساختار خود دارای ریاست های بست

مدیریت ها هستند.

رئیس این ریاست ریاست عمومی دفتر مقام وزارت معارف: .1

ل به آن اشاره شده شامل بست اول است و ریاست های بست دوم که در ذی

است تحت آن فعالیت میکند.

ریاست اسناد و ارتباط ،سکرتریت کمسیون ملی یونیسکو و آیسسکو: که

تحت آن این ادارات قرار دارد:

این ریاست الف: ریاست روابط بین المللی و ارتباط خارجه:

به کمک اتشه های خود مقیم کشور های همسایه امور تعلیم و تربیه

را هدایت ورهبری میکنند. مانند: تنظیم اسناد فراغت مهاجرین

متعلمین ، نظات از نصاب تعلیمی همچنان امور شناسایی و معرفی

شاگردان واجد شرایط را به بورسیه های تحصیلی و گزارش دهی ازاجراآت

رسمی خویش را به ریاست عمومی دفتر مقام وزارت به عهده دارند.

- 29 -

مسؤلیت تأمین ارتباط با ریاست های معارف :ب. ریاست اسناد و ارتباط

والیتی، صدور لویح، مقرره ها ، طرزالعمل ها و احکام متعهد المال

را به ریاست های معارف والیات، تدویر سیمینار های روسای معارف

والیات، تنظیم امور رفت و برگشت رسمی آنها، و گزراش دهی از اجراآت

مقام وزارت را به عهده دارند.شان را به ریاست عمومی دفتر

تنظیم امور کاری یونیسکو و ج. سکرتریت ملی یونیسکو و آیسسکو:

آیسسکو، تشخیص آن موراد کمکی که موثر و مفید واقع شده است، نظارت

از تطبیق فعالیت ها و دادن گزارش به ریاست عمومی دفتر.

این ریاست ریاست رادیو تلویزیون تعلیمی و تربیتی: .2

سؤلیت نشر برنامه های تعلیم وتربیه ، درس های نمونه ، م

مصاحبه هابا متعلیمن و سایر برنامه های آموزشی را غرض

انکشاف نظام تعلیم وتربیه به سطح ملی به عهده دارد.

این ریاست وظیفه چاپ کتب ریاست نشرات و ارتباط عامه: .3

درسی ، تهیه مواد برای مجله معارف )عرفان( ، مصاحبه

پیرامون امور رسمی البته به نماینده گی وزارت ، ایجاد

همآهنگی میان رسانه و سایر نهاد ها در هنگام مراسم

رسمی و افتتاحیه ها را به عهده دارد.

هرگاه قوانین، مقررات و لوایح از ریاست تفتیش داخلی: .4

طرف کدام اداره وزارت معارف نقص گردد این ریاست وظیفه

رسی و عاملین آن را به چنگ قانون بسپارد دارد آن را بر

و اگر جرم ایشان سنگین بود آنها را به ثارنوالی معرفی

نموده وگزارش مکمل قضیه را به مقام وزارت معارف تقدیم

نماید.

ریاست 3این ریاست ریاست عمومی پالن مراقبت و گزارش دهی : .5

اند از دیگر در ساختار تشکیالتی خود داردکه عبارت 2بست

: ریاست پالیسی و پالن استراتیژیک، ریاست انسجام و هم

آهنگی برنامه ها، ریاست سیستم معلوماتی برای اداره

تعلیم وتربیه.

یادداشت: وظایف این ریاست در بخش شرح وظایف آمده که بعدا مطالعه

میشود.

4این ریاست در تشکیل خود ریاست عمومی داراالنشأ و شورای علمی:. 6

دارد که در تشکیل برایش دیپارتمنت نام گذاشته شده 2ریاست بست

است. و عبارت اند از : دیپارتمنت مدیریت تعلیم وتربیه، دیپارتمنت

ارزیابی نتایج نهایی و کیفیت تعلیم وتربیه، دیپارتمنت تقنین و

مشاوره حقوقی، دیپارتمت کیفیت تعلیم وتربیه

- 30 -

ط آن برای انکشاف معارف در سطح این ریاست و دیپارتمنت های مربو

کشور، ارزیابی نتایج فعالیت های انجام شده، تطابق اجراآت مدیریتی

معارف با قوانین موجود و اعطای مشوره ها در این عرصه ها. تصحیح

امور مدیریتی معارف و جرای آن، تقویت علمی و اعطای مشوره های علمی

به ادارات معارف.

اساس ساختار برنامه ها: ریاست های فوق الذکر تقسیمات ریاست ها بر

صرف تحت هدایت مقام وزارت بوده و از نظر برنامه شامل برنامه پنجم

می باشند.

ــــــــــــــــــــــــــ»ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــ

برنامه تعلیمات عمومی: -1

ارد و تحت این معینیت سه ریاست این برنامه در رئس خود یک معین د

عمومی بست اول قرار دارد و تحت رهبری این سه رئیس عمومی به

رئیس بست دوم قرار دارد که در ذیل به آن اشاره میشود: 11تعداد

رئیس عمومی مرکز ساینس و تکنالوژی تعلیم وتربیه:

که به ( دارد 2این ریاست عمومی در تشکیل خود دارای سه ریاست )بست

آن اشاره میشود.

این ریاست مسؤلیت : رسانیدن تکنالوژی الف. ریاست تکنالوژی تعلیمی:

تعلیمی به سطح مکاتب، نصب و منتاژ آن و آموزش آن تکنالوژی به

البرانت های مکاتب را دارد. که در بعضی مکاتب به کار آغاز نموده

است.

این ریاست به وار ها:ب. ریاست تولید مواد ممد درسی و انکشاف البرات

سطح مکاتب مواد ممد درسی مانند: ست تجارب مضامین کیمیا، فزیک ،

بیولوژی و چهارت های آموزشی را تهیه و استادان مربوطه را به سطح

والیات و ولسوالی ها در چگونگی استفاده از این وسایل آموزش میدهد و

موزش متعلمین از روند استفاده از این تجهیزات نظارت نموده تا آ

تنها منحصر به آموزش تیوری نبوده و جنبه تجربوی نیز داشته باشد.

این ریاست به منظور تربیه سالم جسمی و ج. ریاست تربیت بدنی:

سالمتی متعلیمن )جوانان، نوجوانان و اطفال( انواع گوناگون ورزش های

. را از مروج مانند: فوتبال، والیبال، باسکتبال، تینس، کرکت و . .

طریق آمریت های والیتی و مرکزی خود به سطح مکاتب گسترش میدهد.

همچنان این ریاست مسؤلیت دارد تا از طریق نهاد های کمک کننده به

معارف وسایل و لوازم سپورتی را تهیه و به دسترس مکاتب قرار دهد.

تا بدین ترتیب متعلیمن تشویق گردد تا به سپورت های سالم رو آورند.

ریاست عمومی نظارت تعلیمی:

این ریاست در تحت خود دو ریاست بست دوم دارد: اول: ریاست انسجام و

های نظـارتی. ایـن ارزیابی. دوم: ریاست انکشاف پالیسـی و برنامـه

ریاست مسؤلیت: امتحان ملی معلمین را بر اساس رشته، تقسیمات سـاعات

لمـین و نظـارت همـه درسی استخدام براساس رشته جهت نظات، آمـوزش مع

جانبه از پروسه هـای درسـی، نظـارت از امتحانـات و تربیـب نتـایج،

انکشاف پالیسی های نظارتی و ارزیابی فعالیت های انجام شـده را در

سطح مکاتب به سطح مللی مسؤلیت دارد.

- 31 -

ریاست عمومی تعلیمات عمومی:

بســت 4ایــن ریاســت کــه خــود در بســت اول قــرار دارد در تحــت خــود

دوم دارد که در ذیل به آن اشاره میشود:

ــؤلیت: ــت مس ــن ریاس ــانوی: ای ــی و ث ــات اساس ــت تعلیم ــف. ریاس ال

ــت ــات، ثب ــانوی، امتحان ــی و ث ــای اساس ــین دوره ه ــمولیت متعلم ش

نتایج، لـوایح در تبـدیلی و همچنـان ترتیـب مقـررات و پالیسـی هـا

نظارت و جمعآوری گزارشات را دارد.

تطبیــق نامــه هــا: ایــن ریاســت وظیفــۀ: ب. ریاســت نتــایش و شــهادت

نتــایج، منظــوری، اجــرای شــهادت نامــه هــای تعلیمــی را بــه عهــده

دارد.

ــران: ــیم دخت ــاف تعل ــت انکش ــاف ج. ریاس ــش: انکش ــت وظیف ــن ریاس ای

ــه ــیم وترب ــی در تعل ــع تعلیم ــردن موان ــین ب ــران، از ب ــیم دخت تعل

دختران، توظیف معلیمن اناث را به عهده دارند.

ات همگانی:...........ریاست تعلیم

معینیت انکشاف نصاب تعلیمی،مرکز ساینس و تربیه معلم:

ــت دارای ــن معینی ــومی 2ای ــت عم ــومی دارد) ریاس ــت عم ــت ریاس بس

تربیه معلم و ریاست عمومی انکشاف نصاب تعلیمی(

ریاســت عمــومی تربیــه معلــم: ریاســت بــورد علمــی و انســجام امــور،

ی تربیـه معلـم، ریاسـت تحقیـق و ریاست امور تدریسی، ریاسـت اکـادم

ارزیابی برنامه ها، که در مجموع وظایف ذیل را انجام میدهند:

جهت ارتقـای سـویه علمـی معلمـین تأسـیس دارالمعلمـین هـا، مراکـز

حمــایوی و الحاقیــه هــا، دایــر نمــودن ســمینار هــا، ورکشــاپ هــا و

ــان، ــرای معلم ــف ب ــی مختل ــامین درس ــدت در مض ــاه م ــای کوت ــورس ه ک

نمـودن بورسـیه هـا بـرای معلمـان انـاث و اعـزام آنهـا بـه فراهم

خارج از کشـور ، تربیـه معلمـان مطـابق تـرورت اموزشـی شـاگردان و

نصاب تعلیمـی، انکشـاف نصـاب تعلیمـی کـادمی تربیــه معلـم براسـاس

ترورت، اجـرای تحقیقـات، تـدوین برنامـه هـای سـفر علمـی اسـتادان

از کشور. تربیه معلم، جهت کسب تجارب جدید به خارج

ریاست عمومی انکشاف نصاب تعلیمی:

ــاب ــی نص ــات آموزش ــذهب و توقع ــور، م ــاد: کلت ــر بنی ــت ب ــن ریاس ای

تعلیمی دوره هـای مکتلـف مکتـب را طـرح و مطـابق آن کتـب درسـی را

تألیف و در اختیار ریاست نشرات جهت چاپ و توزیع قرار میدهد.

معینیت تعلیمات تخنیکی و مسلکی:

ریاست ذیل است: 5ی این معینیت دارا

ریاست امور مکاتب و برنامه ها

ریاست ارتباط با دونرها و تمویل کننده گان

ریاست تربیه معلم مسلکی

ریاست پالیسی و انکشاف برنامه ها

.ریاست انکشاف نصاب تعلیمی

ریاســت هــای معینیــت تعلیمــات تخنیکــی و مســلکی در مجمــوع وظــایف

ورت والیــات تأســیس مکاتــب و ذیــل را بــه عهــده دارنــد: مطــابق تــر

ــوانین ــل و ق ــرره، طرزالعم انســتیتیوت هــای مســلکی، ترتیــب مق

- 32 -

پیرامون تعلمیـات تخنیکـی و مسـلکی ، تطبیـق قـوانین و مقـررات در

ــی ــای تعلیم ــالن ه ــه پ ــارت ازآن ، تهی ــی و نظ ــور اداری و تدریس ام

رشــتوی و زمانبنــدی تــدریس، تاســیس مراکــز آموزشــی بــرای معلمــان

ارتقــای ظرفیــت کارمنــدان و معلمــان، ، انکشــاف نصــاب مســلکی جهــت

تعلیمــی مکاتــب و نهــاد هــای تعلیمــی و مســلکی مطــابق تــرورت هــای

حرفــوی کشــور تــا زمینــه بهتــر آمــوزش بــرای دانــش آمــوزان فــراهم

گردد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

معینیت سواد آموزی :

است که عبارت است از : ریاست 3این معینیت دارای

ریاست سواد آموزی

ریاست سواد آموزی بزرگساالن

ریاست نظارت و برنامه ها

که در مجموع وظایف ذیل را به عهده دارند:

برای آنعده از هم وطنـان کـه از سـبب: جنـگ، فقـر ، بـی سـرپناهی،

مهاجرت و یا سـن بلنـد، از نعمـت سـواد محـروم مانـده انـد، بـراه

جهــت دریافــت تعــداد و ارقــام نیازمنــد بــه ســواد، انــدازی ســروی

برنامه ریزی ، ایجاد کـورس هـای سـواد آمـوزی در: مکاتـب، مـدارس،

مســاجد، قــرا و قصــبات کشــور، اســتخدام معلــیمن، تولیــد و توزیــع

مــواد درســی ســواد آمــوزی و توزیــع قرطاســیه بــرای ســواد آمــوزان،

یـاتی بعـد از معرفی عالقمندان تـداوم آمـوزش در کـورس هـای سـواد ح

ختم دوره کورس سواد اموزی و امثال آن.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

معینیت تعلیمات اسالمی:

ریاست است که عبارت است از : 3این معینیت دارای

ریاست دار العلوم ها

ریاست نظارت تعلمیی

ریاست مدارس ثانوی و دارالحفاظ ها

وع وظایف عمده ذیل را به پیش میبرند:که در مجم

برنامه ریـزی تعلیمـی ، توسـعه و انکشـاف تعلیمـات اسـالمی، ایجـاد

مــدارس دینــی، دارالحفــاظ هــا، دارالعلــوم هــا بــه ســطح والیــات و

ولسوالی های کشور

تهیه و ترتیـب پـالن هـای تعلیمـی، نظـارت از رونـد تطبیـق برنامـه

فراغـت و شـهادت نامـه هـابرای های تعلیمات اسـالمی، ترتیـب اسـناد

فارغان نهاد هـای تعلیمـات اسـالمی، تثبیـت سـویه واخـذ امتحـان از

فارغــان مؤسســات تعلیمــی اســالمی کــه خــارج از کشــور آمــوزش دیــده

اند. تأیید و بررسـی اسـناد تعلیمـی تعلیمـات اسـالمی کـه از خـارج

کشور وارد میگردد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ــــــــــــــــ

معینیت مالی و اداری وزارت معارف:

- 33 -

ریاســت عمــومی و ریاســت بخــش اســت کــه ذیــال 14ایــن معینیــت دارای

مطالعه میگردد:

ــؤنیت: ــت و مص ــت محافظ ــرای ریاس ــم، اج ــان و نظ ــن وام ــأمین ام ت

ــامورین و ــد م ــت و آم ــی رف ــم، بررس ــی و نظ ــای امنیت ــت ه فعالی

فعالیــت هــای امنیتــی ) تالشــی، شناســایی افــراد مــراجعین از نظــر

ــت از ــاس، حراس ــاختن اجن ــارج س ــارت از وارد و خ ــکوو و ...(، نظ مش

ــورد و ــای خ ــرقت ه ــوگیری از س ــارف و جل ــاس وزارت مع ــوال و اجن ام

بزرگ در رابطه به اموال و اجنای وزارت.

ایـن ریاسـت مسـؤلیت :سـروی، اعمـار، تـرمیم ریاست خدمات زیر بنا:

ــ ــوط وزارت و حف ــب ، ادارات و ...( مرب ــرات ) مکات ــت تعمی ومراقب

معارف را به عهده دارد.

ایـن ریاسـت وظیفـش دارد کـه ریاست عمـومی انکشـاف منـابع بشـری :

مطـــابق تـــروریات منـــابع بشـــری وزارت معـــارف تشـــکیل وزارت را

بسازد، شناسـایی و اسـتخدام کارمنـدان شایسـته مطـابق معـایر هـای

تخدام رقــابتی ، آمــوزش و ارتقــای ظرفیــت بســت و قــوانین اســ

کارمنــدان، انفکــاو ، تقاعــد، ترفیــع و ترتیــب ســوانح کارمنــدان ،

ــابی ــیمن ، ارزی ــت معل ــاش، معادل ــب و مع ــد رت ــتم جدی ــق سیس تطبی

اجــراآت کــاری ســاالنه مــامورین و ســایر امــور منــابع بشــری را در

چوکات وزارت معارف انجام میدهد. ریاست صحت و رفاه جوانا:

ــب ــات و مکات ــارف والی ــای مع ــت ه ــطح وزات، ریاس ــه س ــن اداره ب ای

برنامه های صحی را بـه شـکل سـیمینار هـا و ورکشـاپ هـا را تـدویر

مینمایند و عالوه بر آن آگـاهی هــای صـحی را از طریـق چـارت هـا و

رساله ها به نشر میرساند.

ایـن ریاسـت مسـؤلیت راجستریشـن ملکیـت هـای وزارت ریاست امـال::

عارف ، بدست آوردن ملکیت هـای غصـب شـده، و همچنـان مسـؤلیت طـرح م

و ایجاد شهرو های معلمین را به عهده دارد.

ــاتی : ــالوژی معلوم ــت تکن ــازی ریاس ــال س ــؤلیت فع ــت مس ــن ریاس ای

ــای ــتم ه ــرمیم و ITسیس ــت از آن، ت ــی، مراقب ــای انترنت ــبکه ه و ش

یت هـای انکشاف آن و همچنـان تطبیـق پالیسـی انترنـت و وتـع محـدو

دست رسی به سایت هـای مبتـذل و جلـوگیری از وایـروس هـای مخـرب در

سیستم ها و امثال آن را به عهده دارند.

ایــن ریاســت مســؤلیت خــدمات ماننــد: فــراهم ســازی ریاســت خــدمات:

ترانسپورت برای مـامورین ، خـدمات لوژسـتیکی ماننـد کلـوب، حفـ و

امثـال آن را بـه مراقبت از مرکـز گرمـی و تاسیسـات بـرق رسـانی و

عهده دارند.

ایـن ریاسـت بـرای تـدارو و تـأمین خـدمات و قـرار ریاست تدارکات:

داد ها و خریداری های بزرگ مسؤلیت دارد.

ریاست عمومی مالی و اداری :

این ریاست امـور اداری و امـور مـالی را ماننـد: حاتـری مـامورین،

ــا ــاط ب ــولی و ارتب ــیص پ ــوعات تخص ــالی، موت ــای م ــور ه وزارت راپ

مالیه در امور مالی و امثال آن را به عهده دارد.

- 34 -

هر برنامه وزارت معارف در تشکیل خود آمریت مالی و اداری یادداشت:

دارد که وظایف مشابه به ریاست عمومی اداری و مالی را انجام

میدهند.

شرح یک لایحه وظیفه:

موضوع شماره

ه وظیفهآشنایی با لایح 1

ساختار یک لایحه وظیفه 2

ساختار عمومی لایحه وظیفه 3

نمونه لایحه وظیفه 4

فاده از لایحه وظیفهاستفواید 5

یانه ؟ استآیا لایحه وظیفه قابل تغیر یا تجیدی 6

- 35 -

شناخت لایحه وظیفه ی.ږیړه سره سمدستی د همدغی وظیفه لایحه وظایف جوی نو د وظیفږان یا کوم دفتر کی وظیفه ایجادیګکله چی په یو ار

ول سره تعریفولای شو.ډنو لایحه د وظایفو په لاندی

خدام باید لایحه وظایف بست جدید تعین و منظور گردد که این یکی از استبا ایجاد یک بست جدید در تشکیل یک اداره قبل از

وظایف منابع بشری در اداره میباشد.

از لست : وظایف، مسؤلیت ها، شرایط و معیارات مرتبط به همان وظیفه میباشد که کارمند استوظیفه عبارت تعریف: لایحه

متعلق به آن مکلف به اجرای آن میباشد.

ی آن در اعلان استاستتا نکات عمده و استخدام یک شخص در یک بست مشخص و دارای شرح وظایف معین لازم استبرای

ا مطابق آن اشخاص واجد شرایط برای آن بست کاندید شده بتواند.یافته ت استوظیفه انهک

فارمت یا ساختار لایحه وظیفه

آشنایی مقدماتی. 1 در این قسمت کود نمبر بست، عنوان وظیفه، بست، رتبه، موقعیت، گزارشدهی و گزارش گیری تذکر می یابد.

عنوان وظیفه

بست و کود نمبر آن:

تعداد بست:

:عیتموق

گزارش دهنده به:

گزارش گیرنده از :

خلاصه مسؤلیت ها: .2آن ارزیابی میشود گنجانیده استاستدر این قسمت مسؤلیت ههای وظیفوی کارمند که در قبال اجرای آن مسؤلیت دارد و بر

میشود.

شرح وظایف:.9

خداماستشرایط و معیارات .4 ش ، مهارت و تجربه برای واجد شرایط بودن ذکر میشود.در این قسمت شرایط تحصیلی، دان

مثال:

تابعیت افغانستان

سال باشد. 41- 21مر : سن کاندیدان بین ع

- 36 -

:درجه تحصیل و رشته تخصیلی

.....مهارت ها : آشنایی با کمپیوتر و

.زبان: کاندیدان باید به زبان دری و پشتو آشنایی کامل داشته باشد

جنسیت و سایر ضرورت های لازمی برای دریافت فرد واجد شرایط بست نیز تذکر می یابد.علاوه براین،

یک نمونه لایحه وظیفه ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

عمومی رییس پلاند : عنوان بست

1 :بست

1 : شمیر د بست

: عمومی پلان وزارت معارف استری موقعیت

مقام وزارت د :مکلفیت گزارش دهی

: گزارش گیرنده از

رئیس سی (ستم معلوماتی مدیریت معارفEMIS )

رئیس انسجام و همآهنگی برنامه ها

راتیژیکاسترئیس پالیسی و پلان

:خلاصه وظیفه

ها و استتهیه پلانهای ستراتیژیک ملی و پلانهای عملیاتی ولایتی، نظارت از تطبیق پلان ها، ایجاد هم آهنگی بین ری

، تهیه گزارشات پیشرفت معارف به مقام وزارت. ادارات معارف برای تطبیق بهتر پلان ها

: شرح وظایف

تهیه پلان کار اداره مربوطه و اخذ منظوری آن

با در نظر داشت برنامه های انکشافی دولت تعین اهداف برای ادارت زیربط

پلان سالیانه تعین ضرورت بودجه استاستبر

مراقبت و نظارت از اجراآت کار مندان ذیربط

یم حجم و ماهیت کار ادارات تحت اثرتنظ

عمومی پلان استنظارت و ارزیابی همه جانبه از کار وفعالیت های وظیفوی کار مندان ری

طرح اهداف، پروگرام ها وتطبیق آنها: سهم گیری در طرح برنامه ها و انکشاف پالیسی ها

یی کردن.عمومی پلان ، هدایت و رهنما استدر پیشرفت امور یومیه ری

عمومی پلان و در یافت راه حل های ممکنه استتشخیص مشکلات ری

- 37 -

تنظیم و منظور نمودن پلان کار دیپارتمنت های تحت اثر

ساختن پلان کاری سالانه و تعین بودجه آن و همچنان پیشنهاد بودجه به مقام محترم

ان مطروحههدایت و رهنمایی جهت تهیه گزارشات ماهوار، ربعوار و سالانه طبق پل

تلاش در راه نیل به اهداف اداره البته بصورت گروپی

:خدام بست فوق الذکراستشرایط

داشتن تابعیت افغانستان .

حد اقل دارای درجه تحصیلی لیسانس باید باشد.

داشتن حد اقل چهار سال تجربه کاری مرتبط

داشتن مهارت طرح پالیسی های اداره مربوطه

کنترول اداره داشتن مهارت و قابلیت

داشتن اهلیت و قابلیت

داشتن شهرت و نام نیک

- 38 -

نمونه لایحه وظایف مدیرتکنالوژی معلوماتی

مدیر تکنالوژی معلوماتی : عنوان بست

:5 بست

1 :تعداد بست

:عمومی انکشاف منابع بشری استری موقعیت

ناداست مدیر عمومی سکن : گزارش دهنده به

مامورین تکنالوژی معلوماتی :گزارش گیرنده از

: خلاصه وظیفهناد به سهولت و تحت نظر مدیر عمومی بخش استکن استبا یکدیگر تا امور serverاتصال کمپیوتر های بخش با هم از طریق

انجام شده بتواند.

:شرح وظایف و مسؤلیت ها آماده سازیserver ار مطمئن و دوامدار برای ک

انستالیشن هر سیستم عامل ضروری و عیار آن

تأمین سهولت انترنت برای کارمندان

فعال نگهداشتن شبکه داخلی

ه دریافت کننده ا نترنتاستعیار نمودن و سمت یابی ک

تعین صلاحیت دست رسی به نوع معلومات در اداره

ناد استدوسیه بندی

و نصب برنامه های مورد نیاز کارمند دراداره اتصال کمیوتر های به شبکه

های دیگر استاتصال الکترونیکی کمپیوتر ها با شعبات ذیربط ری

:خداماستشرایط و معیارات

داشتن تابعیت افغانستان

دسال باشد41ال 25عمر کاندید باید از

داخل یا خارج کشور باشد 14حد اقل دارای سند فراغت راجستر شده از صنف.

ناد مربوطهاستداشتن دوسال تجربه کاری با ارائیه

حاکمیت به زبان های دری ، پشتو و قسما انگلیسی

نداشتن دو سیه جرمی در نهاد های حقوقی کشور

:فاده از لایحه وظایف )شرح وظایف(استفواید مکمل داشته باشد. خدام شرح وظایفاستکه هرکارمند خدمات ملکی حکومت افغانستان قبل از استاین لازمی .1

لایحه وظایف نوع اجراآت روزانه کارمند را مشخص باشد .2

لایحه وظایف یکی از افزار ارزیابی سالیانه کارمند نیز محسوب میگردد. .3

جمهوری اسالمی افغانستان

وزارت معارف

د افغانستان اسالمی جمهوریت

د پوهنی وزارت

- 39 -

لایجه وظایف کمک میکند که کارمند تمام مسؤلیت های وظیفوی خود را درک نماید. .4

اضح میگردد.به کمک لایحه وظایف سیستم گزارش دهی برای کارمند و .5

چون نکات عمده لایحه وظایف در اعلان کاریابی نیز گنجانیده میشود، بنا شناخت جزئیات وظیفه از طریق شرح وظایف آن .6

بست بیشتر فراهم میگرد

7. ......

؟یانه استآیا لایحه وظایف قابل تغیر لکه د پوهنی وزارت د لایحه وظایفو مسووله اداره د خه وروسته څر د مسولینو د تائید ګده م ړهو هره لایحه د وظایفو د تغیر و

ینی کارونه ځاکل شوی لایحه د وظایفو کی ټدی ، هر کله چی پدی وپوهیدو چی یو بست لپاره استتشکیلاتو د پراختیا ری

ین ړیفو کی اینو بستونو په لایحه د وظاځو او یا هم د ړی نو کولای شو کم یی کږین نه دی او یا هم ضرورت یی نه لیدل کیړا

ی نو باید په لایحه د وظایفو کی شامل شی.ږو کیګوظایف نه ترستر

بلی، زمانی که تشکیل تعدیل یا تغیر میکند برای بست های جدید یک تعداد وظایف پیشبینی میگردد ولی بعدا با گذشت زمان

مشخص میگردد که واقعا کارمند جدید باید کدام

Decision Makingتصمیم گیری

اهمیت دارد؟ هچ در اداره خصوصا برای مدیران تصمیم گیری - سوال

.تصمیم گیری عبارت از برگزیدن یک یا چند اختیار از بین چندین اختیارات میباشد

انسان وقتی تصمیم خوب و مؤثر گرفته میتواند که از نتیجه تصمیم خود اطمینان پیدا کند. بعضی موضوعات

س میتواند به صورت فوری روی آن تصمیم اتخاذ نماید. عده یی از موضوعات مغلق که هرک استان استساده و

که نیاز به سنجش و مشوره دارد. در برخی دیگر از موضوعات صرف نظر از ساده بودن یا مغلق استو پیچیده

بندی نمود:بودن آن نیاز به تصمیم گیری فوری دارد بنابر این میتواند تصمیم گیری را به انواع ذیل گروپ

تصمیم عاجل .1

تصمیم عادی .2

تصمیم بحث طلب .3

در رابطه به تصامیم عاجل، فرد باید به صورت فوری حکم را نهایی سازد. مثلا دریوری در اثنای راننده گی با

یا استیک حالت خاص مواجه میشود، باید به صورت فوری تصمیم اتخاذ نماید که برک بگیرد یا به طرف ر

حالت وقت برای مشوره وجود ندارد. این نوع تصامیم را عاجل یا فوری گویند. در رابطه به چپ برود، در این

اتخاذ تصامیم عادی در هر لحظه مواجه هستیم و این دسته تصامیم ضرورت به بحث و مشوره ندارد زیرا

. استیجه مشخص که چه کاری باید انجام شود و اکثرا دارای نت استاجراآت لازم در آن مورد کاملا واضح

این نوع تصامیم از مشکل ترین نیاز به تحلیل و تفکر دارد. استتصامیم بحث طلب طوری که از نامش پید

تا از جمع نظریات دیگران جایگاه منا سب داده شود، زیرا به تفکر زیاد ضرورت دارد و باید به استتصامیم

رورت تدویر مجالس ناشی از تصمیم گیری بحث ب و مقعول انتخاب شود. اکثرا ضاستچندین گزینه راه من

. در اداره هرسه دسته تصمیم گیری وجود دارد.استطلب

- 40 -

اقسام تصامیم از نقطه نظر عمل کرد

خریداری جنریتر الی ترمیم شبکه برق اداره( :مؤقتیاجراآت(

تحمل نداشتن برق برای دو روز الی ترمیم شبکه( :مدارا کردن با مشکل(

تجدید تمام شبکه برق اداره( :یا اصلاح کنندهکننده عمل درست (

حفظ ومراقبت از شبکه برق تعمیر و کاهش مصرف برق( :عمل وقایوی (

خریداری جنریتر قبل از عارضه احتمالی( :حل احتمالی (

:عملیه تصمیم گیری بطور عمومی پنج مرحله ذیل را در بر میگرد

مورد بحث در رابطه به موضوع بدست آوردن حقایق .3

مشوره با دیگران .4

گرفتن تصمیم .5

تصمیم یا اعلان نمودن صادر نمودن .6

نمودن تصمیم یا پیگیری تعقیب .7

، تا اولا مدیران در رابطه به موضوع جستجو و استی در اداره ضروری استاستدر رابطه به موضوعات مهم و

د از تحلیل همه جانبه موضوع، تصمیم اتخاذ تحقیق نموده سپس با اعضای صاحب نظر اداره مشوره نماید و بع

نمایند، در قدم بعدی تصمیم نهایی را اعلان و به جوانب ذیدخل وظایف مربوطه را تقسیم و اجراآت هر بخش

را پیگیری نماید. در رابطه به اصل مشوره در مقدسات ما نیز احادیث مهمی وجود دارد که نمایانگر اهمیت

. استیم مشوره قبل از اتخاذ تصم

:خلاصه موضوعات فصل سوم

در فصل سوم آشنایی با تشکیل و تشکیل وزارت معارف، طریقه تدوین تشکیل ، شرح وظایف بست ، نمونه

شرح وظایف چند بست بصورت نمونه ساختار عمومی لایحه وظایف و چند نمونه در این صورت گرفت علاوه

قسام تصمیم گیری و اهمیت آن در اداره بحث و مباحثه انجام برآن در رابطه به تصمیم گیری و مراحل آن ، ا

شد.

- 41 -

: سوالات فصل سوم

. تشکیل یک اداره چیست با مثال بیان دارید -1

تشکیل چگونه ساخته میشود؟ طور خلص بیان نمایید. -2

. استبست های موجود در قانون خدمات ملکی شامل چند بست -3

ویسید یا به عبارت دیگر کدام بست برای وظایف ذیل صدق میکندبست وظایف ذیل را بن -4

مدیر عمومی

رئیس

رئیس عمومی

ملازم

معین

برقی

تحت نام لایحه وظایف چه موضوعات وجود دارد؟ -5

لایحه وظایف بست خود را بیان دارید. -6

ینه ده ؟ړددنو لایحه ولی ا-7

تصمیم گیری را تعریف نماید -8

چند دسته تقسیم میشود؟ هریک را توضیح دهید. تصمیم گیری به -9

؟استراتیژیک در اداره از صلاحیت های چه کسانی استتصمیم گیری های -11 مراحل تصمیم گیری چیست؟-11

منابع و ماخذ

1389لامی افغانستان استانتشارات انستیتوت خدمات ملکی جمهوری – 1

1385لامی افغانستان استوت خدمات ملکی جمهوری ات مدیریت مربوط انستیتاستاستجلد اول – 2

1385لامی افغانستان استات مدیریت مربوط انستیتوت خدمات ملکی جمهوری استاستجلد دوم – 3

1388ات منجمنت، مربوط معینیت تعلیمات تخنیکی ومسلکی پردیس سلطانی استاست – 4

کریم اله مطلوب 1388لکی تفتیش کنترول ، مربوط معینیت تعلیمات تخنیکی ومس – 5