Heograpiya

Ang Sta. Maria ay napapalibiutan ng mga bayan ng Bocaue sa dakong timog kanluran, Pandi sa

hilaga at hilagang kanluran, Norzagaray sa hilagang silangan, Angat sa hilagang kanluran,

lungsod ng San Jose del Monte sa timog at timog-silangan, at Marilao sa timog.

Ang bayan ng Sta. Maria ay may lawak

na 9,092 ektarya o 90.92 kilometro

kwadrado.Ito ay matatagpuan 32

kilometro sa hilagang-silangan ng

Maynila, 18 kilometro sa timog-silangan

ng Malolos, at 38 kilometro timog-

silangan ng lungsod ng San Fernando sa

Pampanga, ang sentrong pang-rehiyon

ng Gitnang Luzon.

Ang Sta Maria ay isang kapatagan

maliban sa mga bulubundukin sa dulong

hilagang bahagi nito.

Kasaysayan

Ang Santa Maria ay dating bahagi ng Meycauayan hanggang sa maging ganap na itong pueblo o

bayan noong 1792. Noong 1793, itinayo ang luklukan ng pamahalaan sa poblacion. Si Andres

dela Cruz ang kauna-unahang gobernadorcillo o capitan ng Sta.Maria. Siya ay hinalinhan ng 88

pang gobernadorcillos sa panahon ng pamamahala ng mga Espanyol.Noong 1895, sa bisa ng

Batas Mauro, ang titulong "gobernadorcillo" ay pinalitan ng "capitan municipal." Si Pascual

Mateo ang kahuli-hulihang capitan ng bayan.

Sa ilalim ng pamahalaang Amerikano, naglingkod si Maximo Evidente bilang kauna-unahang

presidente municipal ng Sta. Maria mula 1899-1900. Siya ay sinundan ng 12 pang

presidentes.Sina Agustin Morales (1928-1934) at Fortunato Halili (1934-1937) ang mga

pinagkakapitaganan sa lahat ng mga naglingkod sa panahong yaon. Si Morales ay kauna-

unahang nagpatayo ng "main water system" sa bayan at si Halili, na hindi kumuha ng kanyang

sweldo kailanman, ay naging Gobernador ng lalawigan ng Bulacan.

Sa ilalim ng mga Amerikano, ang pamagat "kapitan" ay pinalitan sa "Presidente". Ang unang

upang i-hold ang posisyon ay Maximo Evidente na nagsilbi 1899-1900. Ng 12 iba na

nagtagumpay siya, ang pinaka-popular na ay Agustin Morales (1928-1934) at Fortunato F. Halili

(1934-1937). Morales ay responsable para sa konstruksiyon ng unang pangunahing tubig system

sa bayan. Halili, na hindi kailanman Drew kanyang suweldo bilang executive, mamaya sa naging

Gobernador ng Bulacan.

Sa panahon ng pananakop ng mga Hapon, si Dr Teofilo Santiago, tinaguriang bilang Dr.

Kamoteng Kahoy para sa kanyang pangangampanya upang magtanim ng kamoteng kahoy, ay

naging alkalde ng Santa Maria. Si Santiago din ang responsable para sa paglulunsad ng mga

manukan - isang proyekto kung saan nakuha ng bayan ang karangalan ng pagiging “The Egg

Basket of the Philippines”. Siya din ang " Father of Santa Maria Dairy Plant". Pagkatapos ng

Liberation, si Capitan Ireneo Hermogenes ay itinalaga bilang Municipal Mayor mula Marso 20,

1945 hanggang Oktubre 1945. Siya ay sinundan ni Marciano Bautista.

Si Conrado Ignacio ang unang inihalal na Mayor ng Santa Maria (1947-1955). Siya ay

nagtagumpay sa kanyang kilalang personalidad sa Santa Maria sa lokal na pulitika tulad nina

Ricardo G. Nicolas Sr. (1956-1959/1964-1967), Eriberto Ramos, Sr. (1960-1963), Paulino M.

Luciano Sr. (1968-1971 ), Ricardo D. Nicolas, Jr (1972-1978) at Paulino Luciano, Jr (1979-

1986).

Pagkatapos ng People Power Revolution noong Pebrero 1986, sa pangunguna ni Pangulong

Corazon Aquino ,itinalaga si Dr. Alfredo Perez, na noon ay isang bise-alkalde ng bayan, bilang

Officer-in-charge ng munisipalidad hanggang Mayo, 1986, nang siya ay pinalitan ni Ricardo

Nicolas , Jr noong Disyembre 1986, gayunpaman, si Nicolas ay itinalaga bilang OIC, Bise-

Gobernador ng Bulacan at noon ay sinundan ni Benjamin G. Geronimo (1987-1988) at Atty.

Ramon H. Clemente (1988).

Noong halalan ng 1988, si Eriberto Ramos ay nahalal bilang Punong-bayan at nagsilbi hanggang

Hunyo 30, 1992. Sa ika-isa ng Hulyo, taong 1992, siya ay sinundan ni Reylina G. Nicolas. Sa

ilalim ng pangangasiwa ng mga Nicolas, ang Santa Maria ay umangat mula sa pagiging isang

“third-class” na munisipalidad hanggang sa “first-class” na munisipalidad. Noong halalan taong

2001, si Nicolas ay tumakbo para sa Congresswoman ng “4th Congressional District of Bulacan”

at nanalo(landslide victory) na may higit sa 80,000 boto sa pinakamahigpit niyang karibal. Si

Nicolas ay sinundan ni Bartolomé R. Ramos.

Noong halalan ng 2004, si Jesus Mateo ay napabagsak ang kasalukuyang nanunungkulan na si

Ramos at naging mayor ng munisipalidad hanggang 2007. Isa sa pinakamatagumpay niyang

proyekto ay ang pagtatatag ng ”Polytechnic University of the Philippines”- ekstensyon ng Santa

Maria campus noong 2005.

Nang matapos ang termino ni Ginoong Jesus R. Mateo muli silang nagharap sa halalan ni

Ginoong Bartolome Ramos. Dahil sa hindi naging maganda ang imahe ni Ginoong Jesus Mateo

sa mata ng publiko patungkol sa kinabubuhay ng mga mamamayan sa nagdaang kapistahan,

natalo siya ni Ginoong Bartolome Ramos. Si Alkalde Bartolome Ramos o mas kilala bilang

Omeng Ramos ay nahalal ng dalawang termino hanggang sa kasalukuyang taon.

Mga Punong Bayan ng Santa Maria mula 1928 hanggang sa Kasalukuyan

Punong Bayan/Mayor Panunungkulan

AGUSTIN MORALES 1928-1934

PEDRO J. MANSILLA 1938-1940

TEOFILO SANTIAGO 1941-1945

IRENEO HERMOGENES 1945

MARCIANO BAUTISTA 1946-1947

CONRADO H. IGNACIO 1947-1955

RICARDO G. NICOLAS, SR 1956-1959

ERIBERTO RAMOS 1960-1963

RICARDO G. NICOLAS, SR. 1964-1967

PAULINO LUCIANO, SR. 1968-1971

RICARDO D. NICOLAS, JR. 1972-1978

PAULINO A. LUCIANO, JR. 1978-1986

DR. ALFREDO M. PEREZ (OIC) Feb. 1986-May 1986

RICARDO D. NICOLAS, JR. (OIC) June 1986-December 1986

BENJAMIN G. GERONIMO (OIC) 1987-1988

ATTY. RAMON H. CLEMENTE (OIC) 1988

ERIBERTO RAMOS 1988-1992

REYLINA G. NICOLAS 1992-2001

BARTOLOME R. RAMOS 2001-2004

JESUS MATEO 2004-2007

BARTOLOME R. RAMOS2007-2010

At hanggang sa kasalukuyan

Kabuhayan

Sa kabuhayan, nangingibabaw sa Santa Maria ang sektor agro-industrial.Ngunit, malakas din ang

mga sektor ng industriya, komersyal at pananalapi. Sa katunayan, marami ng mga pabrika ang

naitayo sa mga barangay ng Guyong at Bulac. Lumalakas din ang pagnenegosyo sa mga

barangay ng Poblacion, Caypombo at Pulong Buhangin.

Ang mga pangunahing industriya sa bayang ito ay ang mga sumusunod: paggawa ng

"pyrotechnics" o mga pailaw/paputok; "food processing;" paggawa ng muwebles" damit o

"garments;" at paghahayupan.

Ang mga pangunahing produkto naman ng Santa Maria ay ang mga sumusunod: damit;

chicharon; mga minatamis; tinapay; mga produktong karne at "dairy products."

Mahigit 30 sangay ng mga bangko ang matatagpuan ngayon sa Santa Maria. Kabilang na rito ang

mga bangkong komersyal, savings at rural.

A.)Agrikultura

Paghahalaman/Pagtatanim

Rice, produktong lagwerta (orchard products) (tulad ng mangoes, star apple o caymito, sampalok

at iba pang punong nagbubunga ng prutas), ang mais at gulay ang mga pangunahing produktong

pang-agrikultura ng munisipalidad.

Paghahayupan

Kabilang sa mga baka at reared tendered sa munisipalidad ay baboy at baka habang manukan

housed chickens at pantalong yari sa kambas

Pangingisda

Kahit na isang munisipalidad na napapalibutan ng kalupaan, ang Santa Maria ay may

kakayahang makabuo o makapagparami ng mga sariwang isdang tubig tulad ng tilapia. Ang ilan

sa limapu’t walong (58) pamilya mula sa Pulong Buhangin, Sta. Cruz, San Jose Patag, Caysio,

Bulac, Catmon, Balasing, Camangyanan, Sta Cruz, at San Gabriel ay nakikibahagi sa pag-aalaga

at pagpaparami ng isda

B. Pagpoproseso ng Pagkain

Palagiang abala ang mga kalsada ng Barangay Bagbaguin, ang isa sa pinaka-mataong Barangay

na matatagpuan sa timog-kanluran ng munisipalidad.

Umaabot sa “36 food processing establishments” ang Santa Maria. Ilan sa mga ito ay bakeries /

bakeshops, pabrika ng sorbets o “ice drop”, gawaan ng mga kakanin , 2 gawaan ng minatamis,

pabrika ng sitsaron, pabrika ng miki o bihon, at pagawaan ng balot.

Kabilang sa mga pinakamalaking nagmamay-ari ng mga pagawaan ng pagkain ay si Jess-Nor,

“Dunkin Donuts”, DELFI, “Integrated Food Manufacturing Corporation at Sapporo, Noodles

Factory”.

C. Agro-Indutrialized Sector

Ang Pang-industriyang gawain sa Santa Maria ay halos “agro-based”. Para sa nakalipas na

dalawang dekada, nagkaroon ng isang mabilis na pag-unlad pagdating sa paghahayupan sa

industriya ng munisipalidad. Sa kasalukuyan, mayroong humigit kumulang na 150 na manukan

at babuyan sa munisipalidad.

Ang mabilis na pagtaas sa “agri-business” ay nangailangan sa pagtatatag ng mga gilingan.

Ngayon, may walong komersyal na “feed mills” at “15 feed trading centers” na nag-oopera sa

bayan.

May 20 gilingan ng bigas sa Santa Maria na nakatugon sa mga pangangailangan ng magsasaka

para sa kanilang na aning palay. Ang “rice brunts” (darak production) ng mga gilingan ay

makadagdag upang dumami ang produksyon ng “feeds” na pagkain ng mga hayop na inaalagan.

D. Iba pang Kabuhayan sa Sta. Maria

>mayroong 10 gusali na pagawaan ng muwebles o gamit sa bahay.

>Ang Santa Maria ay kilala sa paggawa ng paputok at maihahanay sa mga gawa ng ibang bansa.

Ang mga gumawa ng paputok ay nasa ika-9 na puwesto sa “World Fireworks Competition” na

ginanap sa Macau noong 1997. Mula 2005, mayroong 28 industriya na gumagawa ng paputok sa

munisipalidad.

>mayroong limang pagawaan ng tela at 87 na pagawaan ng damit sa buong Santa Maria

>mayroong 41 “water purifying stations” sa buong Santa Maria.

> mayroong siyam na pagawaan ng goma sa munisipalidad.

Bangkong Komersyal

Philippine National Bank

Land Bank of the Philippines

(Bagbaguin)

Banco de Oro (Poblacion)

Banco de Oro (Waltermart)

Banco de Oro (Bagbaguin)

Bank of the Philippine Islands

Metrobank

Philippine Savings Bank (Poblacion)

Philippine Savings Bank (Sta. Clara)

Planters Development Bank

Rizal Commercial Banking

Corporation (RCBC)

World Partners Bank

Asia United Bank

Philippine Business Bank

(Bagbaguin)

GMA Bank (Bagbaguin)

WinBank

Bangkong Rural

Hiyas Banking Corporation (Head Office - Market Site, Poblacion Branch)

Santa Maria rural Bank (Poblacion, Bagbaguin & Pulong Buhangin)

Magsasaka Bank (Pulong Buhangin)

Ang Sta. Maria ay sadyang sa agrikultural na aspeto nakaaangat. Gayunpaman, ang

komersalisasyon at industriyalisasyon ay mabilis na umuunlad sa munisipalidad. Sa kasalukuyan,

mayroong higit sa 5300 na nakarehistro bilang gusaling pangkomersyal, karamihan sa kanila ay

sa Barangay Poblacion, Pulong Buhangin, Caypombo, Sta. Clara, at Bagbaguin. Mayroong higit

sa 30 banko at pangpinansiyal na institusyon sa Sta. Maria. Nabibilang dito ang mga komersyal,

savings at rural na bangko.

Noong Marso 3, 2003, si President Gloria Macapagal-Arroyo ay nagbigay ng Presidential

Proclamation No 337 na nagsasaad na ang Sta. Maria Industrial Park ay kinokonsidera bilang

isang Espesyal na Economic Zone (Ecozone).

Pista sa Santa Maria

Ang pagdiriwang ng pista ng bayan sa

munisipalidad ay tumatagal ng isang buwan na

pinagdiriwang sa buwan ng Pebrero na ang

bumibida ay pulos kasiyahan tulad ng pagtugtog

o musika na ginaganapan ng mga popular na

personalidad, outdoor sports eksibisyon ng mga

pinagbubunying pambansang manlalaro, konsiyerto sa parke sa pamamagitan ng mahusay at

kilalang banda at kultural na pagpapalabas na itinatanghal ng pamilya ng Santa Maria Dep. Ed.

Karamihan sa mga

kapuna-puna sa panahon ng buwan ng Pebrero ay ang paglitaw

ng sikat na sikat na "Tuge", isang uri ng “root crop” na handang kainin pagkabili pa lamang.

Ibinebenta ito sa pamamagitan ng mga “street vendor” at sumisimbulo sa kaaya-ayang atmospera

ng lugar, kasama ang malamig na amihan kung saan ito ay nagtatagal lamang hanggang sa

matapos ang pagdiriwang ng pista ng bayan.  

  

Selebrasyon ng mga Pista Araw ng Pagdiriwang

Bagbaguin Barangay Fiesta huling Linggo ng Setyembre

Balasing Barangay Fiesta Huling Linggo mg Marso

Buenavista Barangay Fiesta Ikalawang Linggo ng Pebrero

Bulac Barangay Fiesta Unang Linggo ng Marso

Catmon Barangay Fiesta Huling Linggo ng Pebrero

Caypombo Barangay Fiesta Ika-3 Linggo ng Pebrero at ika-2 Linggo ng Marso

Caysio Barangay Fiesta Ika-14 ng Marso

Guyong Barangay Fiesta Ika-28 ng Pebrero (Sa bawat 4 na taon)

Lalakhan Barangay Fiesta Ika-15 ng Mayo

Mag-asawang Sapa Barangay Fiesta Ika-15 ng Abril

Mahabang Parang Brangay Fiesta Ika-8 ng Mayo (Sa bawat 4 na taon)

Camangyanan Barangay Fiesta Ikalawang Linggo ng Marso

Manggahan Barangay Fiesta Ika-11 ng Mayo

Parada Barangay Fiesta Ikatlong Linggo ng Enero

Poblacion-Santa Maria Town FiestaUnang Huwebes ng Pebrero (maliban sa Ikalawa ng

Pebrero)

Pulong Buhangin Barangay Fiesta Ikalawang Linggo ng Pebrero

San Gabriel Barangay Fiesta Ika-14 ng Marso

San Jose Patag Barangay Fiesta Ika-8 ng Marso (Sa bawat 4 na taon)

San Vicente Barangay Fiesta Ika-5 ng Abril

Silangan Barangay Fiesta Ika-9 ng Enero

Sta. Clara Barangay Fiesta Ika-11 ng Agosto

Sta. Cruz Barangay Fiesta Ika-3 ng Mayo

Sto. Tomas Barangay Fiesta Unang Linggo ng Abril

Turismo

1. Makasaysayang Lugar

La Immaculada Concepcion Parish Iglesia, na tinatawag din bilang Iglesia ng Pandi

na tinayo noong 1613 sa pamamagitan ni Rev. Gerocino Vasquez ngunit ito ay

nawasak sa panahon ng mga Intsik ng nagkaroon ng pagaalsa noong 1639. Ito ay

itinayong

Gayunpaman, nagkaroon ng isang lindol

na naglugmok sa gusaling ito noong

1880. Muli, ito ay itinayong muli at

natapos noong 1891.

Huseng Batute Marker itinayo bilang pagpaparangal kay Jose Corazon de Jesus, na isa

sa tatlong Bulakenyo na tinagurian bilang "Hari ng Balagtasan".    

Francisco Santiago Marker itinayo bilang pagpaparangal kay Francisco Santiago, na

tinagurian bilang "Ama ng Kundiman".

2. Gusaling-Pamista(Pavilion)   

Sa pusod ng Santa Maria may isang bagong gusaling-pamista na noon ay tinayo at

nakumpleto noong Pebrero 2006. Ito ngayon ang sentro ngpagdaraos ng lahat ng

masasayang selebrasyon ng bawat pamilya na naghahandog sa lahat ng mamamayan at

karatig bayan. Ito ay sikat saa pangalan na "Casa Burgos" nagmula ito sa isa sa tatlong

sikat na Kastilang prayle na kilala bilang "Gomburza", na kung saan ito din ang

pinagmulan ng pangalan ng lumang kalye sa Santa Maria, katulad ng Padre Burgos Street

(ngayon C. Ignacio Street). Ang mga bisita at bumibisita sa lugar na ito ay hanga sa

malago at magandang pagkaka-ayos ng hardin na naging pangunahing atraksyon sa

karamihan ng ginagawang “Garden Weddings” at iba pang tulad nito. Isang lugar na

dapat hindi mo palagpasin kung ikaw ay madadako sa bayan ng Santa Maria.

Isa pa sa kilalang gusali na pinagdadausan ng masasayang selebrasyon ay binuo sa Barangay

Bagbaguin, ito ay mas malaki kaysa sa Casa Burgos at maaaring mangontrata ng pagpapakain sa

isang mas malaking bilang ng mga tao. Ito ay may isang sapat na espasyo para sa paradahan ng

mga sasakyan, at may mas maliit na pabilyon para sa mas maliit na grupo. Ang lugar ay

tinatawag na Grace Harbour

3. Sports at Paglilibang

Ang sports at libangan sa lokalidad ay karaniwang basketball, softball, Bowling, badminton,

tennis at chess. Ang pinaka-karaniwang sports at libangan pasilidad sa bayan ay ang palaruan ng

basketball na matatagpuan sa loob ng mga paaralan at sa iba pang mga bahagi ng 24 na

barangay. Ang mga patyo o mga palaruan ay ginagamit din sa iba pang kadahilana. Ang isang

palaruan ng tenis at isang himnasyo ay pinangalanan sa dating Punong-bayan na si Ricardo D.

Nicolas, Jr. ito ay itinayo sa FFHNAS campus sa Barangay Guyong. Mayroon ding dalawang

“badminton courts” sa bayan.

4. Pamilihan

Ang Santa Maria ay may isang pampublikong wet at dry market, ang Pamilihang Bayan Ng Sta.

Maria, sa Poblacion at ilang mga pribadong wet at dry market (ang bawat isa ay nasa Caypombo

at sa Pulong Buhangin).

Noong Pebrero 25, 2009, ang Waltermart Sta. Maria, ang unang shopping mall sa munisipalidad,

ay pormal na binuksan. Ang mall ay matatagpuan sa Barangay Sta. Clara. Ito ay may isang

supermarket (Waltermart supermarket IGA), department store (mi Department Store), bilihan ng

mga (Expression), tindahan ng libro (National bookstore), botika (Mercury Drug), 3 estado-of-

the-art cinemas, hardware (tagagawa), at ilang mga restoran (Jollibee, KFC, Chowking, Mang

Inasal, Greenwich, atbp)

Bukod sa Waltermart, Sta Maria ay may ilang mga supermarket at convenience store sa

Barangay Poblacion at Bagbaguin: Tatlong (3) sangay ng Mercury Drug, dalawang (2) 7-Eleven,

dalawang (2) Ministop, Reby’s Store, CP Pineda supermarket, Hipolito supermarket, Mini Mart

Antonio ay, atbp

Puregold Santa Maria Grand Opening: Disyembre 18, 2010. Ito ay matatagpuan sa Gobernador

Fortunato F. Halili Avenue sa Barangay Bagbaguin.

Ang SM SAVEMORE Sta. Maria ay nalalapit nang buksan para sa publiko.

5. Mga Pasyalan (Resorts at Fast Food Chains)

Ang Santa Maria ay may maraming lugar pamasyalan (resorts) tulad ng mga sumusunod: Long

Meadows Resort, Dad's Vineyard Resort & Butterfly Garden, at Pamar Wonderpool Resort sa

Barangay Mahabang Parang, Villa Carmen, Villa Antonia at Sitio Lucia Resorts sa Pulong

Buhangin, 4-K Garden Resort sa Barangay Catmon, Lanesca sa Barangay Bulac, Cool Water

Resort sa Barangay Lalakhan, Vig Jam Resort sa Barangay Balasing, at Stone Bridge Resort at

Barangay Tumana. Matatagpuan din dito ang mga sikat na kainan tulad ng Jollibee, Chowking at

Greenwich (lahat sa Poblacion), at Max's Restaurant at Pure Gold (na nasa Bagbaguin).ngayon

ay mayroon na ring Mc Donalds at Goldilocks sa poblacion. Makikita rin ang Walter Mart sa

crossing ng barangay Sta. Clara.

Mga kilalang Personalidad Sa Sta. Maria

Fortunato Halili - Gobernador ng Bulacan

Rogaciano Mercado - isang beteranong mambabatas na nagsilbi sa ilalim ng ika-limang

Presidente ng Pilipinas (mula kay Magsaysay hanggang kay Aquino). Ministro ng Public

Works sa ilalim ng President Corazon C. Aquino hanggang Nobyembre 1986

Reylina Nicolas - Congresswoman ng ikaapat na distrito ng Bulacan

José Corazon de Jesús, Huseng Batute – Makatang Pilipino

Aaron Junatas – batang artista (ABS-CBN)

Jolina Marie B. Reyes - Isang batang artista, na kilala rin bilang Krystal Reyes

Angel Locsin - artista, modelo

Pol Caguiat † - GMA DZBB reporter dating munisipyo konsehal

Mga Problemang kinakaharap ng Santa Maria

Sa pabago-bagong panahon, hindi maiiwasang mag-iba o maluma ang mga imprastraktura. Ang

iba ay nasisira, halimbawa na lamang ang mga kalsadang laging nadadaan ng mga malalaking

sasakyan o trak. Hindi ito napupuna ng kataas-taasan dahil karaniwan itong nakikita sa mga

barangay. Ang mas responsable sa ganitong suliranin ay ang mga nangangasiwa sa barangay,

tulad na lamang ng mga Kapitan. Isa rin sa problema na kinakaharap ng bayan, pati na ng mga

mamamayan ng Santa Maria, ay ang matinding trapiko sa may daang Bagbaguin patungong

Bocaue. Marami ang naaantala sa kani-kanilang gawain kagaya na lamang ng mga nagtatrabaho

sa malayong lugar at sa mga estudyanteng dumaraan doon. Ang kakulangan sa ilaw ng poste,

lalo na sa mga malalayong barangay, na hindi napupuna ng opisyales ng bayan. Isa rin sa

problemang kinakaharap ng bayan ay ang pag-taas ng lebel ng tubig tuwing magpapakawala ng

tubig ang mga Dam ng karatig bayan, na nagbubunga ng pagbaha. Ngayon isa pang naging

problema sa bayan ng Sta. Maria ay ang ginawang pader na pangharang kung tataas man ang

tubig sa ilog, dahil sa patuloy na pag-ulan nasira ito. Ngayon patuloy na nasisira ang pader na ito

dahil sa pag-ulan na nagiging sanhi ng pagkaguho ng lupa na itinambak dito. Naging problema

din ng Sta. Maria ang pananalasa ng Bagyong Ondoy. Isa ang Sta. Maria sa pinaka apektadong

lugar sa Bulacan kung saan maraming bahay ang nasira at mga kabuhayang nawala.

Ito ay isang kuha sa dati naming tinitirhan matapos ang Bagyong Ondoy.

Iba pang Impormasyon Patungkol sa Bayan ng Santa Maria

Pinagkukunang Mineral

Ang Bayan ng Sta. Maria ay may mayamang deposito ng bato, buhangin at “volcanic tuff” o

adobe. Ang Quarrying ay isang mahusay na pinagkukunan ng kabuhayan ng mga mamamayan.

KLIMA

Ang umiiral na klima sa munisipalidad ay iniuri sa dalawa: tag-ulan at tag-araw. Ang taunang

temperatura sa lugar ay nasa 27.7 ° C. Ang Mayo ang buwan na may pinakamainit na

temperatura sa bayang ito na hindi lalagpas sa 29.9 ° C habang ang pinakamalamig na

temperature ay sa buwan ng Enero na umaabot sa 25.2 ° C

Demograpiko

Ayon sa 2007 Census, ang populasyon ay lumobo ng

60,976 mula 144,282 sa taong 2000 hanggang

205,258 sa taong 2007, kaya ito ay naging pangatlo sa

pinakamalaking LGU sa Bulacan pagdating sa

populasyon. Ang munisipalidad ay may 2,257.56 kada kilometro kwadrado na densidad sa

populasyon.

No. BarangayRango Populasyon

(2000)

Populasyon

(2007)

Densidad ng

Populasyon

Taunang

Paglago

(2007) (average)

- TOTAL 3rd 144,282 205,258 2,257.56 5.16%

1 Bagbaguin 7th 7,586 10,389 1,360.56 4.6%

2 Balasing 15th 4,208 6,230 977.82 5.77%

3 Buenavista 21st 1,438 2,201 893.00 6.3%

4 Bulac 14th 5,145 7,600 1,461.28 5.74%

5 Camangyanan 18th 2,991 4,045 1,633.61 4.4%

6 Catmon 5th 8,586 11,913 1,437.72 4.8%

7 Caypombo 2nd 7,731 15,698 3,771.20 10.65%

8 Caysio 20th 1,871 2,679 858.70 5.25%

9 Guyong 6th 9,174 11,858 3,276.50 3.7%

10 Lalakhan 22nd 1,880 2,116 6,308.88 1.7%

11 Mag-asawang Sapa 16th 4,405 5,640 4,979.25 3.6%

12 Mahabang Parang 19th 2,374 3,317 3,169.30 4.9%

13 Manggahan 23rd 1,606 1,948 1,188.81 2.8%

14 Parada 12th 5,654 7,823 1,923.57 4.75%

15Poblacion (Santa Maria

town proper)3rd 12,210 14,073 5,020.33 2.05%

16 Pulong Buhangin 1st 23,069 33,799 2,350.13 5.6%

17 San Gabriel 10th 5,332 8,058 2,190.44 6.05%

18 San Jose Patag 9th 6,716 9,925 3,935.68 5.74%

19 San Vicente 4th 7,921 12,717 1,753.17 7.0%

20 Santa Clara 8th 8,010 10,052 4,681.88 3.3%

21 Santa Cruz 13th 4,718 7,747 3,412.02 7.3%

22 Silangan 24th 1,493 1,855 1,976.13 3.15%

23Tabing Bakod (Santo

Tomas)17th 5,357 5,522 4,407.02 0.44%

24 Tumana 11th 4,807 8,053 3,798.22 7.6%

Relihiyon

Ang karamihan sa populasyon ay mga Kristiyano. Katolisismo ng Romano ay ang

nangingibabaw na relihiyon na may siyamnapu’t isang porsiyento (91%) katao na nagsasabing

sila ay Katoliko. Ang ibang relihiyon naman na may matatag na presensiya sa munisipalidad ay

ang mga sumusunod: Iglesia ni Cristo, Members Church of God International, Jehovah's

Witness, Jesus Is Lord Church at iba pang miyembro ng Protestanteng denominasyon o “born-

again groups”, Pentecostal, Islam, at iba pa.

Pamahayan

Mayroong nasa apatnapu’t limang (45) subdibisyon na nasa munisipalidad na nasa mababa,

karaniwan at mataas na densidad ng kategorya. Ang umiiral na pamahayan ay umookupa ng

1,360 ektarya (13.60 km²) ng lupang ipinamamahagi nang hindi pantay sa kanyang

labingdalawang barangay. Ang mga subdibisyong ito ay karaniwang inookupa ang kahabaan ng

mga kalsada ngunit ngayon ito ay kasalukuyang pina-uunlad ang panloob na bahagi ng kanilang

barangay. Inaasahang sa loob ng susunod na sampung (10) taon, Ang paggamit ng lupa sa pag-

unlad ng Sta. Maria ay kumatawan bilang “sub-urban mix” na ang ibig sabihin ay ang gobyerno

ang bahala sa pag-unlad kung saan ang lebel ng aksesibilidad ay mataas. Ito ay magbibigay ng

para sa pagkakasama-sama ng mas mababang densidad ng lupa, ay gumagamit upang

makatulong na matugunan ang pabahay, trabaho at pampublikong serbisyo ng mga

pangangailangan ng mga tao.

Pag-unlad

Dalawampung taon na ang nakakaraan, ang Santa Maria ay kilala bilang isang mabukid na lugar

sa hilaga ng Metro Manila na may isang rural na ekonomiya ginawang kapakipakinabang ang

nakapaligid na mga lugar na pang-agrikultura.

Ngayon, ang Santa Maria ang kumakatawan bilang isang sentro sa paglago sa silangang bahagi

ng Bulacan na sumasakop sa mga pinakamaraming naninirahan sa Lungsod ng San Jose del

Monte at sa munisipyo ng Norzagaray, Marilao, Bocaue, Angat, Pandi, at Dona Remedios

Trinidad (pop. 1,148,927) patuloy sa pagiging isa sa pinaka-maunlad sa Bulacan ang bayan ng

Sta Maria. Mula sa isang payapa't maligayang komunidad, ang Santa Maria ay nanatiling

matatag sa pagbabago para sa ikagaganda ng industriya at sa sentrong pangkomersyal. Sa

kasalukuyan ito ay itinuturing bilang pinakamaunlad na munisipalidad sa Bulacan na may kita na

P278M (2008).

Kita ng Bayan ng Sta. Maria

Ito ang tala ng mga kita ng bawat munisipalidad sa Bulacan mula 2006-2008:

Cities and

Municipalities

Total Income year

2006

Total Income year

2007

Total Income year

2008

Baliuag P147,426,000.00 P159,302,000.00 P191,676,534.48

Bocaue P115,957,000.00 P114,632,000.00 P133,926,200.39

Calumpit P117,471,000.00 P119,989,000.00 P137,342,243.79

Malolos City P364,241,000.00 P373,863,000.00 P423,406,000.00

Marilao P196,560,000.00 P218,327,000.00 P276,372,289.39

Meycauayan City P300,644,000.00 P504,625,000.00 P569,970,000.00

Norzagaray P217,130,000.00 P185,004,000.00 P226,792,760.99

Pulilan P121,517,000.00 P133,816,000.00 P150,991,400.82

San Jose del Monte

CityP501,455,000.00 P526,136,000.00

Santa Maria P211,143,000.00 P216,086,000.00 P278,636,399.31

Masasabing hindi nagpapahuli ang bayan ng Santa Maria kung dami ng kita sa isang buong taon

ang pagbabasihan. Mapapansin din dito na patuloy ang paglago ng bayan sapagkat malaking

porsiyento ang nadadagdag sa kita ng pamahalaan ng Santa Maria.

Ekonomiya

Ang Sta. Maria ay sadyang sa agrikultural na aspeto nakaaangat. Gayunpaman, ang

komersalisasyon at industriyalisasyon ay mabilis na umuunlad sa munisipalidad. Sa kasalukuyan,

mayroong higit sa 5300 na nakarehistro bilang gusaling pangkomersyal, karamihan sa kanila ay

sa Barangay Poblacion, Pulong Buhangin, Caypombo, Sta. Clara, at Bagbaguin. Mayroong higit

sa 30 banko at pangpinansiyal na institusyon sa Sta. Maria. Nabibilang dito ang mga komersyal,

savings at rural na bangko.

Noong Marso 3, 2003, si President Gloria Macapagal-Arroyo ay nagbigay ng Presidential

Proclamation No 337 na nagsasaad na ang Sta. Maria Industrial Park ay kinokonsidera bilang

isang Espesyal na Economic Zone (Ecozone).

Listahan ng mga Pampubliko at Pampribadong Paaralan

1. Pre-Elementary (Public)

Paaralan/Lokasyon

Pangkalahatang

Pagtatala (S.Y. 2007 -

2008)

Makipag-ugnayan sa taong

ito/ Punong-guro

Bagbaguin Elementary School 56 Arlene R. Inocencio

Bagong Barrio Elementary School 22 Josefina C. Parcon

Balasing Elementary School 21 Flora M. Guerrero

C.M. de Jesus Memorial School 135 Zenaida C. Ignacio

Camangyanan Elementary School 30 Leonora S. Mercao

Catmon – Pila Elementary 32 Imelda S. Jose

Caysio Elementary School 0 Emerito S. Jose

J.J. Serapio Elementary School 98 Shirley P. Evangelista

Cay Pombo Elementary School 82 Jesus M. del Rosario

Garden Village Elementary School 63 Mirasol R. Dizon

Guyong Elementary School 48 Aida J. Mapoy

Lalakhan Primary School 44 Ms. Rosalina Inocencio

Manggahan Elementary School 22 Marilou J. del Rosario

M. Parang Elementary School 31 Olivia M. dela Peña

M. Sapa Elementary School 71 Florencia I. Eugenio

M.M. Cruz Memorial School 89 Virginia A. Juan

P. Buhangin – Camatchile Primary

School 0 Mrs. Mirasol I. Dizon

P. Buhangin – Perez Primary School 0 Mrs. Zenaida C. Ignacio

Parada Elementary School 94 Fermin G. Mariano

San Gabriel Elem. School 50 Julia V. Mateo

San Jose Patag Elementary School 68 Edwin S. Flores

San Vicente – Gulod Elementary

School 60 Roderick G. Bautista

San Vicente – Hulo Elementary

School 78 Francisco M. Bonifacio

Silangan Elementary School 0 Anabelle N. Santos

Sta. Clara Elementary School 63 Rosalina O. Inocencio

Sta. Cruz Elementary School 90 TLeoncio O. Ignacio

Sta. Maria Elementary School 125 Lourdes C. Mateo

Sto. Tomas Elementary School 33 Ma. Lourdes N. Fajardo

Tumana Elementary School 50 Cecilia P. Buenaventura

TOTAL 1,507  

2. Pre-Elementary (Private)

Paaralan/Lokasyon

Pangkalahatang

Pagtatala

(S.Y. 2007 -

2008)

Makipag-ugnayan sa taong ito/

Punong-guro

Channel of Dreams Learning School 95  

Child Jesus Montessori School 13 Teresita Nicolas

Colegio de Santa Maria 25 Buddy Armente

Darwin International School , Bagbaguin 86  

Darwin International School , P. Buhangin 60  

Del Carmen Elementary School 49  

Divine Grace Academy of Bulacan 18  

Early Christian School 136 Dra. Gilda de Vera

Estrella Academy of Sta. Clara 52  

Gloria Marizz Academy of Bulacan 62 Gloria Galang

Golden Values Academy 45  

Grace Christian Academy of Sta. Maria 48 Lenny Diaz

Grace of Shekinah School 82 Josefina Villavicencio

Holy Child of Parada Montessori School 58  

Immaculate Heart of Mary Integrated Sch. 25 Leonora Ramos

Jesus is Lord Christian School 18  

Jesus Lord & Savior Christian Coll.

Found. 42  

Liceo di San Lorenzo 69  

Little Angels Montessori School of

Bulacan 27 Priscilla Maravilla

Mary of Carmel Academy 30  

Mater Dei Academy 33  

Sacred Heart Academy 148 Ofelia Santos

Santissimo Sacramento Catholic School 20  

School of Saint Bartholomew 13  

Sir Armand Learning Center, Inc. 33  

Smarties Academy of Sta. Maria 60 Martin Halili

Saint Joseph Academy 39 Fely Nepomuceno

Saint Paul School 150  

Saint Vincent Learning Academy 37 Gloria Rosales

Sta. Maria Ecumenical School 66 Boy Corrales

Viva Learning Center of Bulacan 17  

TOTAL 1658  

3. Elementary (Public)

Paaralan/Lokasyon

Pangkalahatang

Pagtatala

S.Y. 2007-2008)

Makipag-ugnayan sa taong ito/

Punong-guro

Bagbaguin Elementary School 823 Arlene R. Inocencio

Bagong Barrio Elementary School 323 Josefina C. Parcon

Balasing Elementary School 463 Flora M. Guerrero

Buenavista Primary School 111 Mr. Fermin G. Mariano

C.M. de Jesus Memorial School 2315 Zenaida C. Ignacio

Camangyanan Elementary School 546 Leonora S. Mercado

Kaylawig Primary School 125 Mrs. Shirley P. Evangelista

Pila Elementary School 276 Imelda S. Jose

J.J Serapio  School 942 Shirley P. Evangelista

Cay Pombo Elementary School 1487 Jesus M. del Rosario

Caysio Elementary School 389 Emerito S. Jose

Garden Village Elementary School 605 Mirasol R. Dizon

Guyong Elementary School 1270 Aida J. Mapoy

Lalakhan Primary  School 145  

Manggahan Elementary School 252 Marilou J. del Rosario

M. Parang Elementary School 362 Olivia M. dela Peña

M. Sapa Elementary School 769 Florencio I. Eugenio

M.M. Cruz Memorial School 841 Virginia S. Juan

P. Buhangin – Camatchile Primary 

School114  

P. Buhangin – Perez Primary

School205  

Parada Elementary School 966 Fermin G. Mariano

San Gabriel Elem. School 868 Julia V. Mateo

San Jose Patag Elementary School 941 Edwin S. Flores

San Vicente – Gulod Elementary

School746 Roderick G. Bautista

San Vicente – Hulo Elementary

School712 Francisco M. Bonifacio

Silangan Elementary School 245 Annabelle N. Santos

Sta. Clara Elementary School 971 Rosalina O. Inocencio

Sta. Cruz Elementary School 732 Leoncio O. Ignacio

Sta. Maria Elementary School 1918 Lourdes C. Mateo

Sto. Tomas Elementary School 608 Ma. Lourdes N. Fajardo

Tumana Elementary School 874 Cecilia P. Buenaventura

TOTAL 21,945  

4. Elementary (Private)

Paaralan/Lokasyon

Pangkalahatang

Pagtatala

(S.Y. 2007-2008)

Makipag-ugnayan sa taong ito/

Punong-guro

Channel of Dreams Learning School 248  

Child Jesus Montessori School 88 Teresita Nicolas

Colegio de Santa Maria 81 Buddy Armente

Darwin International School-Bagbaguin 66  

Darwin International School-P. Buhangin 178  

Del Carmen Elementary School 49  

Divine Grace Academy of Bulacan 75  

Early Christian School 340 Dra. Gilda de Vera

Estrella Academy of Sta. Clara, Inc. 110  

Gloria Marizz Academy of Bulacan 212 Ms. Gloria Galang

Golden Values Academy 136  

Grace Christian Academy of Sta. Maria 210 Lenny Diaz

Grace of Shekinah School 339 Josefina Villavicencio

Holy Child of Parada Montessori School 210  

Immaculate Heart of Mary Integrated Sch. 115 Leonora Ramos

Jesus is Lord Christian School 41  

Jesus Lord & Savior Christian Colleges

Foundation156  

Liceo di San Lorenzo 300  

Little Angels Montessori School of Bulacan 122 Priscilla Maravilla

Mary of Carmel Academy 116  

Mater Dei Academy 227  

Sacred Heart Academy 894 Ofelia Santos

Santissimo Sacramento Catholic School 36  

School of Saint Bartolomew 37  

Little Smarties Learning School 200 Martin Halili

Saint Joseph Academy 151 Fely Nepomuceno

Saint Paul School 642  

Saint Vincent Learning Academy 202 Gloria Rosales

Sta. Maria Ecumenical School 208 Boy Corrales

Viva Learning Center of Bulacan 34  

TOTAL 5,823  

5. Secondary

Paaralan/Lokasyon

Pangkalahatang

Pagtatala

(S.Y. 2007-2008)

Makipag-ugnayan sa taong ito/

Punong-guro

Private Schools    

Child Jesus Montessori School 84 Ms. Teresita Nocolas

Colegio de Sta. Maria 144 Mr. Buddy Armente

Darwin International School 98  

Early Christian School 371 Dra. Gilda de Vera

Estrella Academy of Sta. Clara 35  

Gloria Marizz Academy of Bulacan 137  

Golden Values Academy of Sta. Maria 83  

Grace Christian Academy 163  

Grace of Shekinah School 245 Josefina Villavicencio

Holy Child of Parada Montessori 181 Ms. Divina Nicolas

Immaculate Heart of Mary Integrated

School.60 Ms. Leonor Ramos

Jesus Lord & Savior Christian College.

Found.124  

Liceo di San Lorenzo 234  

Little Angels Montessori School 70 Ms. Priscilla Maravilla

Mary of Carmel Academy 53  

Mater Dei Academy 256  

Sacred Heart Academy 1904 Mrs. Ofelia N. Santos

Santissimo Sacramento Catholic School 20  

San Isidro Labrador Academy of Bgy.

Buenavista59  

School of St. Bartholomew 38  

Smarties Academy 29 Mr. Martin Halili

St. Catherine of Sienna School 31  

St. Joseph College of Bulacan 515 Ms. Fely Nepomuceno

St. Vincent Learning Academy 167 Ms. Gloria Rosales

Sta. Maria Ecumenical School 132  

TOTAL 5,233  

Public Schools    

Parada High School 2059 Dr. Bernard Dizon

P. Buhangin High School 2855 Ms. Primitiva Cacavelo

Fortunato F. Halili Nat’l. Agr’l School 1336 Mr. Sofronio Faustino

Sta. Maria Agro-Industrial High School 239 Mr. Jessie Borja

TOTAL 8,005  

6. Tertiary

Paaralan/Lokasyon

Pangkalahatang

Pagtatala

S.Y. 2007-2008)

Tagapangsiwa

Private Schools:    

Asiatech Educational Foundation Inc.   Miss Ann Fordevilla

     S.T.I.   Mrs. Lanie dela Cruz

     St. Joseph College   Mrs. Fely Nepomuceno

Public Schools :    

     Fortunato F. Halili National

     Agricultural School  Mr. Melencio Rodil

     Polytechnic Univesity of the1,643 Ms. Arlene Queri

     Philippines

“Human resource development” ay katuwang sa pagpapatakbo ng isang lokal na pinopondohan

ng estado kolehiyo-ang politeknik Unibersidad ng Pilipinas, “Santa Maria Extention”, na nag-

aalok ng mga kursong BS Civil Engineering, Hotel Restaurant Management, BS Entrepreneurial

Management, BS Accountancy, at BS in Information Technology paghahatid higit pa o mas

mababa 2000 mag-aaral. Mayroong 31 pampublikong elementarya at 4 na pangalawang paaralan

habang mayroong 31 pribadong elementarya at 30 na nag-aalok ng pangalawang edukasyon.

BULACAN , Philippines  — Dahil sa mga nalikom ng buwis mula sa iba’t ibang nangangalakal

sa bayan ng Sta. Maria, Bulacan ay nagawang mabigyan ng kaukulang suportang pondo ang

Polytechnic University of the Philippines-upang makapag-aral ang mga maralitang estudyante.

Ito ang isa sa maraming serbisyong bayan ni Sta. Maria Mayor Bartolome “Omeng” Ramos na

nagawang paunlarin ang kanyang bayan at patuloy pa din itong yumayabong dahil na rin sa

masidhing kampanya sa paglikom ng mga kaukulang buwis sa mga namumuhunang negosyante.

Ninais ni Mayor Omeng na muling makapaglingkod sa susunod pang tatlong taon at patuloy na

maiangat ang pangalan ng bayan ng Sta. Maria, Bulacan bilang Class-A municipality sa buong

lalawigan. Kasama ni Mayor Omeng sa pagpapaunlad ng kaniyang bayan ay sina Vice Mayor

Yoyoy Pleyto habang nasa hanay naman ng tumatakbo bilang konsehal sina Rico Sto. Domingo,

Obet Perez, Totsie Lorenzo, Amy Del Rosario, Nelson Luciano, Ver Victolero, PJ Cruz at si

Froilan Caguiat na tinawag na “Team Omeng” na mga kandidato sa ilalim ng Lakas-Kampi-

CMD coalition.

Pagabati ng Punong-Bayan

Maligayang pagdating sa Santa Maria, Bulacan!

Global competitiveness sa pamamagitan ng pag-access sa internet ay isang malakas na

kagamitan upang iugnay ang aming munisipalidad sa ibang mga bansa, para sa posibleng

networking sa mga tao at mga organisasyon sa buong mundo. Ang aming layunin ay upang

ipakilala ang aming mga munisipalidad sa iba pang mga bansa na maaaring makilala ang

proyektong ito at umaasa kami na makabuo ng kapaki-pakinabang na pag-uugnayan. Ang aming

posisyon bilang sentro ng pagsulong sa silangang bahagi ng Bulacan na sumasakop sa mga

pinakamaraming naninirahan sa Lungsod ng San Jose del Monte, at munisipyo ng Norzagaray,

Marilao, Bocaue, Angat, Pandi, at Dona Remedios Trinidad na gumagawa ng aming mga

munisipalidad ng isang kilalang lugar para sa trabaho at manirahan sa isang angkop na

kapaligiran.

Kami ay nangangako na itutuloy ang matibay na ekonomiya sa pamamagitan ng henerasyon ng

mga namumuhunan, na mapahusay ang aming sirkulasyon sa negosyo sa pamamagitan ng aming

webpage.

Kami ay may tiwala na may ganitong pagpapabuti, ang daloy ng mga impormasyon ay mapadali

at maaari naming mapagtanto kung ano ang nais naming makamit.

Sa Santa Maria, ang iyong tagumpay ay aming aalalahanin.

Punong bayan,

Hon. Bartolome Ramos

Ref. http://www.santamariabulacan.gov.ph/government/default.asp (isinalin sa tagalong)