Okumak nedir ? bir metnibir resmi bir mziiNEY okumak ? Okumak ayn zamanda iaretleri saptamak, varsaymlarda bulunmak, ve sonunda dilsel, grntsel ya da sesli bir mesajn anlamna ulamaktr. . L. HAMM, p.9.Metin, resim ve mzii, duygu ve estetik zevki asndan deil de, anlam, anlama asndan semi bulunuyoruz. Not :

imdiye kadar hep bu ekilde ifade edilmemi olsa da, artk unu syleyebiliriz ki : baz olaylar gstergebilim asndan incelemek, bu olaylarn anlam retme eklini, yani nasl anlam ya da yorumlama rettiklerini gz nnde bulundurmaktr. Gerekten de, bir iaret (im) ancak bir fikir ifade ediyorsa, ve onu alglayanlarn zihninde yorumsal bir yaklam ortaya kartyorsa, bir iaret (im)dir. Yaklammz (Martine Joly, Introduction lanalyse de limage, p. 21-22)(Martin Joly, Resim Analizine Giri, s.21-22)

lgin baz kitaplar !Konuyu derinletirmek iin : Le monde est un livre ! Alberto MANGUEL'den 2 alnt : Quest-ce que lire ? Dikkatimizi ekme iin Hubert Nyssen'den 2 alnt petits extraits smiotique et smiologie arasndaki farklar :Ferdinand de Saussure ve Charles Sanders Peirce. Martine Joly'den alntlar, Resim Analizine Giri, s.22-3..Gerek imdi, gerekse daha sonra okuyabilirsiniz ! Dokmann sonunda tekrar nerilecektir.

Metin, resim ve mzikler iaret kullanr zmlemek gerekir !!!

Ksaca kyaslayalmNitelikleri asndan (ifre)Okuyucu asndan (ifreyi zen)Metin, resim ve mzii nitelikleri, yani ifre asndan kyaslamakla balayalm :

= Dizgi, giriiklik, biraraya getirme, birletirme, tesadf olmayan birisi tarafndan yaplm, Bri eyi sylemek / iletmek iin yaplm, bunu anlam haline getirecek bir bakas tarafndan zmlenmek zere, renilebilecek kurallara gre dzenlenmi szcklerrneksemesiz nitelik(keyf nitelik)izgisel olarak kavranabilirSesli /duyulur cisimler rneksemesiz nitelikizgisel olarak kavranabilirRenkler, ekiller, grafikler ounlukla rneksemeli nitelikEzamanl olarak kavranabilir aretlerden bir ifre kullanlm. Unsurlar :MziklerMetinlerResimler

Yazar (metin ise)Sanat (resim ise) : yani ressam, izer, Besteci (mzik ise)kim?yazmakfotoraf ekmek, izmek, resimlemek, canlandrmak, bestelemek= LIREFranszcada kullanlan fiiller voir, entendre, parcourir, Bakasna bir eysylemek / iletmek amacylabu bakas okuma eylemiyle ifreyi zp anlam verecek Birisiifre kullanarak bir mesaj retiyor =imdi okuyucu asndan bakalm :

- yazl bir metni kendim okuyacaksam mutlaka yazl ifreyi bilmem gerekir.

- Szlde, bakas tarafndan okunan bir metni anlamam, hele (ana dilimde) bir konuma yapmam iin, yazl ifreyi bilmem gerekmez. Bir resmi okumak iin grntsel bir ifre bilmem gerekmez : resimler evremizde her an mevcuttur ve ounlukla rneksemeli olduklarndan, onlar zel bir eitim almadan grebilir ve okuyabilirim. Resim : Kendiliinden szl olamaz ! Resmi szl hale getirmek, haliyle onu yorumlamaya balamak olur ! Buna karn, onlar derinlemesine okuyabilmek ya da baaryla kendim retebilmek iin, grntsel ifreyi bilmem gerekir. (bkz. Ekteki ''Resimleri okumak'') quelques lignes de L. HammMetin :

- birisi tarafndan alnyorsa, mzik ifresini bilmeden duyabilirim. Mzik de, evremizde daima mevcuttur..

- birisi tarafndan alnyorsa, mzik ifresinin baz unsurlarn bilerek onu daha iyi anlar, analiz eder, takdir ederim (resimde olduu gibi !)

- yazl ise, kendim okuyabilmem iin mzik ifresini bilmem gerekir.Mzik :

Okumak = kendi znelliine ve kltr balamna gre bir anlam vermek zere bu iaretleri zmek ve yorumlamak (yani, herhangi bir ey yapmak deil) Okumann mdahilleri

Bir okuyucu

Bir mesajBir balam iindebir metin bir resim bir mzik

aret nedir ? Onu zmek iin ne, ya da nasl yaplr ? aret, bir ya da birka duyumuzla algladmz bir maddiyet (zdeklik) tar. areti grebilir (bir cisim, bir renk, bir hareket), duyabilir (heceli dil, lk, mzik, grlt), koklayabilir (eitli kokular : parfm, duman), ona dokunabilir, onu tadabiliriz.zetle : Martine JOLY Resim Analizine Giri adl kitabnda yle diyor : ?

Algladmz bu ey baka bir eyin yerine geer : bu, iaretin temel zelliidir : somut ya da soyut, orada bulunmayan baka bir eyibelirtmek veya ifade etmek iin burada, mevcut olmak. Krmzlk, beyazlk, bir hastaln ya da bir duygunun iaretleri olabilir; dilin algladm sesleri onlara balamay rendiim kavramlarn iaretleridir; kokladm duman kokusu ate iaretidir; () ayrca kara kedi grmenin kt haber iareti olduuna inanabilirm; kavaktaki krmz lamba arabayla geme yasa iaretidir, vb... Grld gibi, kendi kltrme ve iaretin ortaya kt ortama bal olarak bir anlam karttm andan itibaren, herey bir iaret olabilir. ()Peirce'e gre, iaret birisine gre, bir balam iinde, bir nedenle bir eyin yerine geen bir eydir . Martine Joly,s. 25

aret, 3 kutup arasnda dayanmal bir ilikidir : Gsterilen (iaretin ortaya kt ortama ve alcnn beklentisine baldr) Gnderge (yani konu, temsil edilen, ne anlama geldii) Gsteren (yani, iaretin alglanabilir yz)rnekler dier sayfada !

rnek : Deve szcn duyuyor ya da okuyorumGsterenGndergeGsterilenDuyulan ya da okunan szck deveBu duyulan ses ya da okunan szck iyi bilinen 'Memeliler' kavramna gnderir.Ayn gsteren ; benim ok kuzeydeki bir Avrupal, l seven bir Avrupal, ya da develeri sayesinde ticaret yaparak yaayan bir Tuareg, ya da bana engel olan birine ok kzm olmama bal olarak ok farkl anlam ya da gsterilenler tayacaktr.

Dier bir rnek : Resmi gryorumGsterernGndergeGsterilenBilgisayar ortamnda bir izim, renkli bir resimStilize edilmi iki ahs, her biri hediye eklinde sarlm birer paket tayor. Yl sonunda ve zengin lkelerde, bu resim hediye, bayram, yeni yl anlam tayacaktr.Yl ortasnda ise, doum gn, doum, emekliye ayrlma anlamna gelebilir,Bir izer, 4 yanda bir ocuk, ok hasta bir yal iin, vb.... ne anlama gelebileceini dleyin. Ayrca fakir lkelerin insanlar iin zenginlik, smr, kibir, vb... anlamlarna da gelebilecektir.

Dikkat edelim, gerek bir cisim asla kendisinin iareti deildir, ancak baka bir eyin iareti olabilir. (Martine Joly, s.25)Jocelyne Giasson'un metinler iin betimledii gibi, okumann unlar olduunu syleyebiliriz : Aktif sreBlnemez sre (tm beceriler ayn anda)Anlam ina etme sreciletiim sreciEtkileimli sre Ayrntlar iin, bkz. J. Giasson, Kuramdan Uygulamaya Okuma, Bl..1.Anlatm sreci

Szckler (szl veya yazl) iletiim kurmak, renmek, resme ve mzie girmek, bunlar analiz etmek iin balca aratr, dolaysyla, nce metinlerin okunmasna byk nem vereceiz, sorna ise resimlerin. Mzik iin, rnein Jean-Franois Zygel 'in Mzik Dersleri adl dikkate deer dokman gibi, mevcut baz dokmanlara gnderme yapmay yeliyoruz.Bazlar (Chopin, Faur, Bartok, Debussy, Chostakovitch, ve daha bir oklar) filme alnd, sonra da DVD formatnda yaynland.J. Giasson'un okumada anlama konusundaki kitabnn tmnn zetini bunun iin sunuyoruz. (bkz. ppt formatndaki dier dokman ).

Le monde est un livre ! Alberto MANGUEL'den 2 alnt : Quest-ce que lire ? Dikkatimizi ekme iin Hubert Nyssen'den 2 alnt petits extraits smiotique et smiologie Arasndaki farklar : Ferdinand de Saussure ve Charles Sanders Peirce. Martine Joly'den alntlar, Resim Analizine Giri, s.22-3.Dokmann banda da belirtildii gibi, konuyu derinletirmek iin baz ilgiye deer kitaplar !IF Belika'dan Hlne Delvaux ile Anne Moinet tarafndan hazrlanp, Hlne Delvaux tarafndan Microsoft Power Point 2003 olarak sunulmu bir dokman Signesetsens Avrupa Projesi iinImages : clipart sur http://office.microsoft.com 2009

Okuma Tarihi kitabnda (d. Actes Sud, 1998), Alberto Manguel eretilemelerin balamlar anlamann doal bir arac olduunu iddia ediyor ve en sk kullanlp en eski olan eretilemelerden birinin de dnyay bir kitap gibi sunmak olduunu ortaya koyuyor. Bu bak asndan ise kitap, ''kitap zerine kitap'' haline geliyor. (s.207 ve 209).Okuma Eretilemeleri(...) Yazarn okuyucu, okuyucunun yazar olduunu, kitabn insan ya da insann kitap gibi grlebileceini, dnyann bir metin, veya metnin bir dnya gibi betimleneceini sylemek, okuyucunun sanatn adlandrmann yollarndan sadece bazlardr.-Dnyay, bir kitab, bir bedeni okuduumuzu sylemek yetmez. Okuma eretilemesinin kendisi de srasnda baka bir eretilemeyi getirir,okuyucunun kitaplnn dnda ancak bedeninin iinde olan, okuma ilevi ile varlmzn dier ana ilevlerini badatran resimlerle anlatlmay gerektirir. Okuma nce de grdk eretilemeye ara grevi grr ancak anlalmak iin, kendisinin de eretilemelerle tannmas (kabul grmesi) gerekir. Nasl ki yazarlar bir yk hazrlamaktan, bir metni piirmekten, bir fikri olgunlatrmaktan, bir sahneye baharat katmaktan, okuyucunun die gelir bir ey bulmas iin atflardan oluan bir yaant dilimine lezzet katmaktan sz ediyorsa, biz

Okuyucularda bir kitabn tadn kartmaktan, onu besleyici bulmaktan, tek hamlede yutmaktan, bir blmn gevi getirmekten, bir airin dizelerini diline dolamaktan, bir iir leninden ya da bir polisiye roman perhizinden sz ederiz. Okuma sanatyla ilgili bir denemesinde, XVI. Yzyl ngiliz bilgini Francis Bacon sreci yle snflandrm : Baz kitaplar tatmak, bazlarn yutmak, bazlarn da inemek ve hazmetmek gerekir.(...)

Okuyucunun kitab sahiplenme ekli ne olursa olsun, kitap ile okuyucu sonunda tek vcut olurlar. Bir kitap olan dnya, dnyann metninde bir harf olan okuyucu tarafndan yenilip yutulmaktadr ; bylece de okumann sonsuzluunun dairesel eretilemesi ortaya kar. Ne okuyorsak, o'yuz.

Alberto Manguel, Okuma Hakknda bir yk, d. Actes Sud, 1998, pp.19 et 20Kitap okuyucular () hepimizde var olan bir ilevi gelitirir ya da younlantrrlar. Bir sayfada harf okumak onun ok saydaki sslerinden sadece biridir. Yok olmu yldzlarn haritasn okuyan bir gkbilimci; kt glerden korunmas iin zerine ev ina edilecek araziyi okuyan bir Japon mimar ; ormanda hayvan dklarn okuyan bir hayvanbilimci; kazanacak kartn oynamadan nce rakibinin yz ifadesini okuyan bir iskambil oyuncusu ; koraografn talimatn okuyan dans, ve dansnn sahnede yaptklarn okuyan seyirci; dokunmakta olan birhalnn karmak desenlerini okuyan dokumac ; sayfada yazl birka mzik satrn ayn anda okuyan bir orgu ; bebeklerinin yzndeki nee, korku veya aknlk iaretlerini okuyan anne-baba; kaplumbaann kabuundaki eski izleri okuyan inli falc; geceleyin, arafn altnda sevdii bedeni grmeden okuyan sevgili; lhastalarnn esrarengiz ryalarn okumalarna yardmc olan ruh doktoru; bir elini denize sokarak akntlar okyan Havaili balk; havann nasl olacan ge bakarak okuyan ifti

Oysa her bir durumda, anlam okuyan, okuyucudur : bir cisme, bir yere ya da bir olaya bir okunurluk veren, okuyucunun kendisidir ; bir iaret sistemine bir anlam verip onu zmlemek okuyucunun iidir. Biz hepimiz, ne olduumuzu ve nerede bulunduumuzu grmek iin, kendi kendimizi ve bizi evreleyen dnyay okuruz. Anlamak iin, ya da anlamaya balamak iin okuruz. Ancak okuyabiliriz. Okumak, neredeyse nefes almak gibi, bizim doal ilevimizdir. bunlarn hepsi, ayn bir kitap okuyucusu gibi, iaretleri zer ve tercme eder. Bu okumalardan bazlar, okunan cismin bu amala baka insanlar tarafndan yaratld kavramyla renklenir rnein mzik, ya da trafik iaretleri ya da Tanrlar tarafndan yaratld kavramyla kaplumbaa kabuu, geceleyin gkyz. Bazlar ise tesadfdir.

Hubert NYSSEN Son Okuyan ok Okur okuma hakknda ak sak bir yaz (d. Labor/ d. Espace de liberts, 2004

s.43 okuyabilmek iin okumay bilmek yetmez () eer buna, ister zel, ister sosyal, bir eitimle hazrlanmamsak, okumada ancak d krkl, ve hatta daha beter, bir dmanlk tohumu bile bulabiliriz. Okumasn bilmeyene okunacak bir ey vermek, onu temelli deilse de, uzun bir sre iin kitaplardan soutmaya edeerdir.

s.44 okutmayla, okumay retmek, okumann yaygnlatrlmasyla okuma-yazma retmek, asla birbirine kartrlmamaldr..

nce gstergebilim (smiotique) ile, onun kadar ska kullanlan gstergebilim (smiologie) szcklerinin kkenini belirtelim. Asl daha karmak olsa da, ksaca her iki terimin de ayn anlama gelmediini belirtelim : birincisi Amerika kkenli olup semiotik'i dillerin felsefesi olarak tanmlayan kilise terimidir. kincisi ise Avrupa kkenli olup daha ziyade zel dillerin incelenmesi olarak anlalr (resim, hareket, tiyatro, vb.) Bu iki isim de Yunanca iaret anlamna gelen smion 'dan gelir. () Balangta semioloji ya da semiotik ad verilen, ve tercme ettiimiz eitli iaret tiplerini inceleyip, listesini yapp, farkl iaret guruplarnn ileyiini bulmak anlamna gelen iaret bilimini yapma fikri, yeni bir fikir olup, bu yzyln bana denk gelir. En byk ncleri; Avrupa'da, svireli dilbilimci Ferdinand de Saussure, ABD'de ise bilimci Charles Sanders Peirce 'dir. BalangtaM. Joly, Resim Analizine Giri, s.22-3.

() Televizyon, reklam, afi, izgi-roman, film, her trl resim ilk admlarndan itibaren onlar (rencileri) takip eder. Oysa, bu belirsiz duygularn veya en iyi ihtimalle az ok yzeysel bilgilerin dzensiz birikimini yaplanm ve kontrol altna alnm bilgiye dntrebilmeleri iin, onlara genelde herhangi bir dnme ve analiz abas nerilmez, yadmlarna koulmaz.Muhakkak ki, tam anlamyla resim cahili diye bir ey yoktur. En kk yataki ocuk bile, resimde artk bir kat paras deil de, bir doal temsil grmeye balad andan itibaren, resmin igdsel bilgisini tar.Liliane Hamm, Resim okumak, 1986 (tkenmi bask), s.9.

Bu durumda, sadece bu toptan ve igdsel bilgilere, takliti uygulamalara dayanarak, rencileri, bazen ok iddial ve ok gelimi - ancak yeniliinin ilk etkisi getikten sonra abucak sonu gelen - malzemeler kullanlarak yaplan retimlere srkleme eilimi kendini fazlasiyle gsterebilecektir. Bu durumda, manyetoskop ve kameray, istenilen sonuca varlamad iin rafa kaldrma zorunluluu ortaya kabilir. Nedeni, resme, resmin diline ve ifrelerine yeterli hakimiyetin salanmam olmasdr. Bu hakimiyet ise, ancak yava yava ve ounlukla daha mtevazi olanaklarla kazanlabilecektir.Liliane Hamm, Resim okumak, 1986 (tkenmi bask), s.9.