olimpiada to nie tylko rywalizacja · 2009-11-12 · mamy tego wiele dowodów. olimpiada to nie...

maja 2008 r. jury I Ogólnopolskiej Olimpiady Wiedzy Spedycja-Transport-C³o, og³osi³o werdykt. Wy³oniono zwyciêzców. Wie-

dza dotycz¹ca problematyki spedycji, transportu, c³a i logistyki zosta³anagrodzona. Rywalizowa³o ze sob¹ siedem szkó³ wy¿szych i jednapolicealna. W olimpiadzie uczestniczyli s³uchacze Katolickiego Uniwer-sytetu Lubelskiego Jana Paw³a II, Wy¿szej Szko³y C³a i Logistyki zWarszawy, Wy¿szej Szko³y Przedsiêbiorczoœci i Administracji w Lubli-nie, Wy¿szej Szko³y Stosunków Miêdzynarodowych i KomunikacjiSpo³ecznej w Che³mie, Politechniki Radomskiej im. Kazimierza Pu³a-skiego, Pañstwowej Wy¿szej Szko³y Zawodowej im. Jana Paw³a II wBia³ej Podlaskiej oraz Studium Celnego w Bia³ej Podlaskiej.

Olimpiada by³a pozytywnym przyk³adem wspó³dzia³ania a¿ sze-œciu jej organizatorów, tj. Studium Celnego, Ogólnopolskiego Stowa-rzyszenia PrzewoŸników, Izby Celnej z Bia³ej Podlaskiej, ZrzeszeniaMiêdzynarodowych PrzewoŸników Drogowych, Polskiego Towarzy-stwa Ekonomicznego i Stowarzyszenia Polska w Unii Europejskiej.Wspó³praca ta jest tym bardziej godna wyró¿nienia , ¿e dotyczy sferyedukacji zawodowej, traktowanej w ostatnich kilku latach po macosze-mu.

Przewozy ³adunków w woj. lubelskim wzros³y z 382,4 tys. ton wroku 2000, do 1136,1 tys. ton w roku 2006. Nie zauwa¿yli tego dyna-micznego wzrostu ani rz¹dz¹cy w województwie ani w kraju. Mamytego wiele dowodów.

Olimpiada to nie tylko rywalizacja o nagrodê. To tak¿e samoorgani-zowanie siê spo³eczeñstwa obywatelskiego oraz mo¿liwoœæ porówna-nia programów edukacyjnych szkó³ i uczelni. To tak¿e sugerowanieprofili i poziomu kszta³cenia. W tej olimpiadzie pytañ nie uk³adali teo-retycy, lecz praktycy. Potraktujmy wiêc j¹ tak¿e jako udzia³ w dyskusjipracodawców z edukatorami.

Liczne grono patronów, bo honorowym patronatem olimpiadê ob-jêli: wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak, wojewodalubelska Genowefa Tokarska, marsza³ek województwa lubelskiegoKrzysztof Grabczuk, wiceprzewodnicz¹cy Komisji Spraw Zagranicz-nych Parlamentu Europejskiego Janusz Onyszkiewicz, prezes Zrzesze-nia Miêdzynarodowych PrzewoŸników Drogowych Jan Buczek, pre-zydent miasta Bia³a Podlaska Andrzej Czapski i starosta bialski Tade-usz £azowski, ka¿e powa¿nie potraktowaæ przedsiêwziêcie. Olimpia-dê wspar³a tak¿e grupa mediów zarówno bran¿owych jak i tych dlaktórych sprawy gospodarki s¹ szczególnie wa¿ne.

Gratuluj¹c zwyciêzcom, dziêkuj¹c organizatorom i osobom wspie-raj¹cym , zapraszamy do uczestnictwa w II Olimpiadzie Spedycja-Trans-port-C³o w roku 2009.

Olimpiada to nie tylko rywalizacja

Tadeusz KucharukSekretarz olimpiady

31

GRANICA I LOGISTYKA I SPEDYCJA I TRANSPORTKWARTALNIK CELNY Nr 2 (4) Rok 20082

Anita Wapa - sekretarz redakcjiTadeusz KucharukJerzy Trudzik – redaktor naczelny

Podlaska Agencja Consultingowa Rectus-WOC Sp. z o.o.ul. Warszawska 14,21-500 Bia³a Podlaska,tel./fax 083-343-14-60www.rectus.edu.pl;[email protected]

W numerze:

Rada programowa

Teksty recenzowaneMateria³ów nie zamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji, zmiany tytu³ów, dokonywaniaskrótów i dodawania œródtytu³ów.

Jan Buczek

Politykom nie wychodzi, urzêdnicy zapominaj¹ o misji str. 3Rozmowa z prezesem Zrzeszenia Miêdzynarodowych PrzewoŸników Drogowychw Polsce

S³awomir Kostjan

Fakty o przejœciach granicznych na wschodzie Unii Europejskiej str. 4W lutym przedstawiciele przewoŸników monitorowali przejœcia graniczne. Prowadzili obserwacjê i roz-mowy z funkcjonariuszami granicznymi oraz kierowcami wykonuj¹cymi przewozy miêdzynarodowe. Szcze-gó³owe raporty z konkretnych przejœæ granicznych zosta³y opracowane i przes³ane do premiera oraz in-nych kompetentnych resortów.

Waldemar Czernicki

Wspólny rynek a rynek wewnêtrzny str. 6U¿ywane s¹ trzy pojêcia: rynek jednolity (single market), rynek wspólny (common market) irynek wewnêtrzny (internal market). Pojêcia te w³aœciwie okreœlaj¹ to samo.

Roman Zdybel

Wspólnotowy kodeks celny na zewnêtrznych granicach Unii str. 8Druga czêœæ tekstu podejmuj¹cego problematykê merytorycznego wykonywania Wspólnotowego Kodek-su Celnego przez funkcjonariuszy celnych w trakcie odpraw towarów i zabezpieczenia wp³ywów nale¿no-œci celnych do bud¿etu Unii na zewnêtrznych granicach Wspólnoty.

Jacek Brdulak

Infrastruktura a przedsiêbiorczoœæ w Polsce Wschodniej str. 15Potrzebni s¹ fachowcy umiej¹cy rozpoznaæ fa³szywe banknoty, znaj¹cy mo¿liwoœci transferu i lokowaniapieniêdzy, ludzie monitoruj¹cy sytuacjê na rynkach finansowych, tak¿e tych na wschód od Polski. Granicamusi zacz¹æ „obrastaæ” placówkami finansowymi zapewniaj¹cymi najwy¿szej jakoœci us³ugi. Nie bêdzie tomo¿liwe, naturalnie, bez konsekwentnego, systematycznego rozwoju infrastruktury transportowej, przedewszystkim drogowej oraz przejœæ granicznych.

Teresa Pakulska

Rozwój regionu w opinii przedsiêbiorców str. 17W procesie rozwoju lokalnego (gminy, powiatu) szczególne znaczenie nale¿y przypisaæ przedsiêbiorcom.Ich dzia³ania w sposób bezpoœredni lub poœredni wp³ywaj¹ na wzrost aktywnoœci gospodarczej i przyczy-nia siê do poprawy warunków ¿ycia w regionie.

Ma³gorzata Poniatowska-Jaksch

Region podmiotem gospodaruj¹cym str. 20Na kierunki i dynamikê rozwoju regionalnego wp³ywaj¹ czynniki potencjalne mierzalne orazrzeczywiste czynniki decyzyjne. Te drugie s¹ subiektywne, zale¿ne od systemu wartoœci decydentów, per-cepcji przez nich przestrzeni oraz stopnia dopasowania podejmowanych decyzji do potrzeb i zachowañmentalnych mieszkañców.

Tadeusz Kucharuk

Próby komercjalizacji lotniska w Bia³ej Podlaskiej str. 23Historia dzia³añ zmierzaj¹cych do przekszta³cenia dotychczasowego lotniska wojskowego w cywilne.

prof. dr hab. Jacek Brdulak – przewodnicz¹cyprof. dr hab. Wies³aw Czy¿owicz

mgr Waldemar Czernickimgr Andrzej Halickimgr S³awomir Kostjan

dr in¿. Jerzy Ma³kowskiks. dr Tomasz Zadro¿ny

Redaguje zespó³: Wydawca:

Oprcowanie graficzne, sk³ad i druk:MARGRAF Marek Krekora, 0504 295 795, [email protected]

KWARTALNIK CELNY Nr 2 (4) Rok 2008GRANICA I LOGISTYKA I SPEDYCJA I TRANSPORT 3

Politykomnie wychodzi,urzêdnicyzapominaj¹o misji

ROZMOWA Z JANEM BUCZKIEM,PREZESEM ZRZESZENIA MIÊDZYNARODOWYCH PRZEWOŸNIKÓW

DROGOWYCH W POLSCE

Pod koniec maja przewoŸnicy z ca³ego kraju z flaga-mi organizacji, w kamizelkach odblaskowych z logoZMPD poszli do Kancelarii Premiera. Po co?

- Chcemy, aby premier Tusk zaj¹³ siê problemaminaszej bran¿y, tak jak nam to obieca³. Kiedy w styczniuprosi³ nas o powstrzymanie przewoŸników przed ra-dykalnym protestem, zadeklarowa³ publicznie, ¿e w try-bie natychmiastowym rz¹d rozpocznie prace nad roz-wi¹zywaniem naszych k³opotów. Tymczasem od tam-tej pory niewiele siê dzieje w naszych sprawach, coraztrudniej nam siê dostaæ na rozmowê z ludŸmi z jegorz¹du, a nasze pisma, równie¿ o charakterze otwartym,s¹ ignorowane.

Praktycznie od samego pocz¹tku, kiedy w 1989 rokus³ynna ustawa „Rakowskiego” stworzy³a formalne mo¿-liwoœci rozwoju prywatnego transportu drogowego, apolscy przedsiêbiorcy - zgodnie z modnym wówczashas³em - wziêli sprawy w swoje rêce, mieliœmy do czy-nienia z rzucaniem k³ód pod nogi. Pañstwo nie robi³onic, aby wspomóc nasz¹ bran¿ê jakimikolwiek udogod-nieniami. Wrêcz przeciwnie, ok³ada nas wci¹¿ nowymiop³atami i ograniczeniami. Dziœ polski miêdzynarodo-wy przewoŸnik drogowy op³aca osiem obowi¹zkowychpodatków, a takiego haraczu nie ponosz¹ inni przed-siêbiorcy w Polsce.

Od dwóch lat, kiedy specjalnie na nasz wniosek zwo-³ano posiedzenie sejmowej Komisji Infrastruktury, wca³oœci poœwiêcone problemom transportu drogowego,¿aden z resortów, do których kierowane by³y nasze proœ-by o rozwi¹zanie naszych problemów, nie zrobi³ nic,aby poprawiæ nasz¹ sytuacjê.

Stosujemy wiêc teraz ró¿ne formy zwracania uwagina nasz¹ bran¿ê. Kierowcy wysy³aj¹ kartki pocztowe

do premiera, a przewoŸnicy, korzystaj¹c z prawa, jakieim przys³uguje, sk³adaj¹ pisma do premiera. W ten spo-sób, mamy nadziejê, premier dowie siê o naszych pro-blemach. Bêdziemy w dalszym ci¹gu stosowali ³agod-ne w przebiegu formy manifestacji. ¯eby w chwili, kie-dy dojdzie do protestów, których chyba nie jesteœmy wstanie unikn¹æ, rz¹d nie udawa³ przed spo³eczeñstwem,¿e jest zaskoczony problemem.

Sk¹d nag³e zagro¿enie katastrof¹ ekonomiczn¹ tej do-brze prosperuj¹cej dot¹d ga³êzi gospodarki? Czy towy³¹cznie skutek zimowego strajku celników?

- Za³amanie rentownoœci naszej bran¿y to efekt wie-loletnich zaniedbañ kolejnych rz¹dów. Przez ca³e latapolski przewoŸnik miêdzynarodowy traci³ swoj¹ kon-kurencyjn¹ pozycjê na europejskim rynku. Systematycz-nie informowaliœmy przedstawicieli naszych zmienia-j¹cych siê rz¹dów i reprezentantów parlamentu o pro-blemach wymagaj¹cych rozwi¹zania. Uda³o nam siê do-prowadziæ do oczekiwanych dzia³añ w niewielu przy-padkach.

Dziœ rujnuje nasze przedsiêbiorstwa brak reakcji rz¹-du na gwa³townie rosn¹ce ceny paliw. Rz¹d powinienna jednej szali postawiæ interes producentów paliw, ana drugiej - interes ca³ej gospodarki, w tym tak¿e na-szej bran¿y. Bran¿y, której problemy, ze wzglêdu na jejwielkoœæ i wp³yw na gospodarkê, s¹ zarazem proble-mami o znaczeniu spo³ecznym. Z transportu miêdzy-narodowego ¿yje w naszym kraju prawie pó³ milionarodzin. Poza tym obs³uguj¹c rynek europejski eksportu-jemy nasze us³ugi œci¹gaj¹c dla pañstwa cenne dewizy.

Zimowy protest celników oznacza dla nas setki mi-lionów euro strat, tak¿e z powodu utraconych kontrak-tów. W tamtych gor¹cych, choæ styczniowych dniach,


walczyliœmy jednak przede wszystkim o tysi¹ce naszychkierowców, w nieludzkich warunkach zablokowanychna granicach. Marzli w odmawiaj¹cych pos³uszeñstwaciê¿arówkach, ale do bia³oœci rozpala³y ich telewizyjnewyst¹pienia reprezentantów protestuj¹cych celników.Uda³o nam siê wtedy powstrzymaæ ich przed sponta-nicznymi akcjami przeciw celnikom. W ten sposób da-liœmy celnikom szansê na rozwi¹zanie swoich proble-mów, ale równoczeœnie celnicy zaci¹gnêli u nas d³ug,który - mam nadziejê - bêdzie sp³acany wyrozumia³o-œci¹ i dobr¹ z nami wspó³prac¹ w³aœnie na granicy.

Liczê na to, ¿e nie bêdzie ju¿ powtarzany cichy, „w³o-ski” strajk, z którym mamy do czynienia od wielu lat.Szefowie izb celnych, naczelnicy i kierownicy zmian s¹bezradni wobec niezrozumienia misji przez funkcjona-riuszy i ich zachowañ. To podejœcie co prawda siê zmie-nia wraz z przyp³ywem nowych, m³odych kadr, aleproces ten postêpuje powoli. Granica jest miejscem pracydla Stra¿y Granicznej, dla celników, ale i dla transportumiêdzynarodowego, czyli dla naszych kierowców. Otym nie nale¿y zapominaæ.

Czego konkretnie domagaj¹ siê przewoŸnicy?

- Premiera, który jest odpowiedzialny za pracê ca³e-go rz¹du, prosimy od miesiêcy o to, aby wreszcie fir-mowany przez niego rz¹d zaj¹³ siê rozwi¹zywaniemnaszych problemów. Taki by³ cel pism, które przewoŸ-nicy z ró¿nych regionów z³o¿yli ostatnio w KancelariiPremiera. Politycy byæ mo¿e i chc¹ realizowaæ swojewyborcze has³a, ale z jakiegoœ powodu im to nie wy-chodzi. Nale¿y naszym zdaniem zmusiæ do roboty tychurzêdników, którzy uznaj¹ swoje miejsce pracy za bez-pieczne schronienie na ca³e ¿ycie, zapominaj¹c o reali-zacji wa¿nej misji dla naszej gospodarki. Oni zawszebêd¹ coœ robiæ, bêd¹ starali siê swoim szefom pokazaæswoj¹ przydatnoœæ, ale nie rozwi¹zuj¹ problemów. Tegotak¿e celnicy doœwiadczyli niedawno na w³asnej skórze.

Problemów do rozwi¹zania jest wiele, dotycz¹ onewielu resortów: infrastruktury, spraw zagranicznych,gospodarki, finansów, spraw wewnêtrznych i admini-stracji. W kwietniu odby³o siê kolejne posiedzenie, zwo-³anej na nasz¹ proœbê, sejmowej Komisji Infrastruktu-ry. Okaza³o siê, ¿e w materia³ach Ministerstwa Infra-struktury znalaz³y siê wszystkie nasze problemy, którezg³aszaliœmy dwa lata temu. To dobrze, ¿e tak¹ wiedzêresort posiada, ale my siê pytamy, co siê sta³o, ¿e przezten okres nie zrobiono nic z tym wykazem!

Oczekujemy, ¿e premier zajmie siê t¹ spraw¹, a wo-bec winnych zostan¹ wyci¹gniête konsekwencje! Ta bez-czynnoœæ z ca³¹ pewnoœci¹ spowodowana by³a czymœinnym, ni¿ tylko lenistwem.

Kiedy powstawa³ obecny rz¹d, œrodowisko przewoŸ-ników, podobnie jak w odniesieniu do poprzednich,wi¹za³o z nim swoje nadzieje na dobr¹ wspó³pracê izrozumienie. Jak widaæ, ta wspó³praca jest inna odoczekiwanej…

- Za ka¿dym razem, niezale¿nie od tego, jaka opcjapolityczna bierze w swoje rêce gospodarkê, a wraz zni¹ i nas, wi¹¿emy z now¹ ekip¹ nadzieje na wspó³pra-cê. W³aœnie dlatego w styczniu chcieliœmy daæ szansêkolejnej nowej grupie rz¹dz¹cych na zapoznanie siê zproblemami i na wypracowanie metody dzia³ania. Aleczas p³ynie, a nam coraz trudniej nawi¹zaæ kontakt zosobami odpowiedzialnymi za nasz¹ bran¿ê. Wskaza-ne przez premiera œcie¿ki kontaktowe zaros³y… Niechcemy ostro protestowaæ, poniewa¿ jesteœmy przeko-nani, ¿e premier ma niewielk¹ wiedzê o naszych pro-blemach. Chcemy zachowaæ siê rzetelnie wobec niego,usi¹œæ z nim do sto³u i spokojnie porozmawiaæ o na-szych problemach. Chcemy ustaliæ dalsze dzia³ania.

Dziêkujê za rozmowê

I Jerzy Trudzik

Fakty o przejœciachgranicznych na wschodzieUnii Europejskiej I S³awomir Kostjan

Wszyscy wykonawcy miêdzy-narodowego transportu dro-

gowego, a wiêc przedsiêbiorstwapolskie oraz innych pañstw europej-skich oraz azjatyckich operuj¹cychswoj¹ flot¹ transportow¹ w relacjiEuropa Zachodnia – EuropaWschodnia i dalej Azja, s¹ zmuszo-ne do korzystania w du¿ej mierze zprzejœæ granicznych na naszejwschodniej granicy. Statystyki i inne

Ÿród³a informacji podaj¹, ¿e œredniow ci¹gu ka¿dej doby nasz¹ wschod-ni¹ granicê na ró¿nych przejœciachgranicznych przekracza 3500 – 4500pojazdów przewo¿¹cych ³adunki.Tym samym systematycznie wzra-sta iloœæ przewo¿onej masy towaro-wej w relacjach z naszymi wschod-nimi s¹siadami. W tej sytuacji nale-¿yte funkcjonowanie przejœæ granicz-nych, na których odprawiane s¹ po-

jazdy przewo¿¹ce ³adunki powy¿ej3.5t, ma istotne znaczenie z punktuwidzenia:

- obs³ugi kontraktów zawartychprzez firmy transportowe;

- przewidywalnoœci terminówdostaw towarów inwestycyjnych ikonsumpcyjnych;

- gospodarki flot¹ pojazdów;- gospodarki zasobami ludzkimi;- osi¹ganych przychodów firm


transportowych, a w szczególnoœci,ocen dokonywanych przez przewoŸ-ników z innych pañstw, uczestnicz¹-cych w procesach transportowych.

Funkcjonowanie tych miejsc od-praw pojazdów powinno byæ oto-czone szczególn¹ opiek¹ s³u¿b pañ-stwowych, odpowiedzialnych zmocy otrzymanych uprawnieñ zaich w³aœciw¹ realizacjê. Fakty wska-zuj¹, ¿e sytuacja w zakresie funkcjo-nowania tych przejœæ jest z³a, a do-tychczasowe dzia³ania ma³o skutecz-ne, czêsto pozorne lub iluzoryczne.Sytuacja, która systematycznie siêpowtarza, czyni powa¿ne szkody wgospodarce pañstw korzystaj¹cych ztransportu drogowego, a firmytransportowe nie mog¹ osi¹gaæ w³a-œciwej wydajnoœci pracy i w efekcieosi¹gaj¹ znacznie zani¿one przycho-dy przy zwiêkszonych kosztachdzia³alnoœci.

Po zdarzeniach na granicach zBia³orusi¹ i Ukrain¹, które firmytransportowe prze¿y³y w listopa-dzie i grudniu 2007 r., a szczegól-nie w pierwszym kwartale 2008 r.,panuje przekonanie „¿e niewydol-ne i niereformowalne pañstwowesystemy administracyjne funkcjo-nuj¹ce w tej dziedzinie, pokona³y,w sensie negatywnym, potrzebygospodarcze, a co gorsze, brak jesttak¿e podstaw do myœlenia, ¿e sy-tuacja mo¿e ulec pozytywnymzmianom w przewidywalnie naj-bli¿szym czasie”.

W tej sytuacji zaczê³y pojawiaæ siêró¿ne inicjatywy wielu œrodowisk(gospodarczych lub naukowych),które mia³y na celu zbadaæ i zdia-gnozowaæ sytuacjê na przejœciachgranicznych w ró¿nych wariantach.Nastêpnie zaczêto formu³owaæ licz-ne wnioski. Tak¿e w³aœciciele firmprzewozowych, w ramach swychorganizacji krajowych i regional-nych, podjêli próbê oceny sytuacjiprzez przeprowadzenie szczegó³o-wego monitoringu szeœciu istotnychz punktu widzenia transportu dro-gowego przejœæ granicznych: Bezle-dy, KuŸnica Bia³ostocka, Bobrowni-ki, Koroszczyn, Dorohusk, Korczo-wa. Monitoring ten odby³ siê od 22do 28 lutego 2008 r. i by³ prowadzo-ny przez przedstawicieli firm trans-portowych przez ca³¹ dobê.

Przedstawiciele przewoŸników(w³aœciciele firm transportowych)przebywali na granicy, prowadziliobserwacjê i rozmowy z funkcjona-

riuszami granicznymi oraz kierow-cami wykonuj¹cymi przewozy miê-dzynarodowe. Szczegó³owe raportyz konkretnych przejœæ granicznychzosta³y opracowane i przes³ane dopremiera oraz innych kompetent-nych resortów.

Pojawia siê w tym miejscu pyta-nie, dlaczego do premiera? Odpo-wiedŸ jest dla przewoŸników oczy-wista i wynika z nastêpuj¹cego fak-tu: 28 stycznia 2008 r., w czasie gdywszystkie drogowe przejœcia gra-niczne na wschodniej granicy pañ-stwa i UE by³y sparali¿owane, do-sz³o do nieplanowanego spotkanialicznej grupy, ok. 150 osób, w³aœci-cieli firm transportowych z premie-rem, który przebywa³ w Bia³ej Pod-laskiej na naradzie s³u¿bowej z kie-rownictwem s³u¿b celnych funkcjo-nuj¹cych oraz wojewodami wschod-nich, przygranicznych województw.

W wyniku dwugodzinnego spo-tkania ustalono, ¿e niebawem poustabilizowaniu spraw celników,dojdzie w innym trybie i niezw³ocz-nym czasie, do rzetelnej oceny istot-nych dla œrodowiska problemów.Premier powiedzia³ tak¿e, ¿e za-ostrzenie dzia³añ przez firmy trans-portowe mo¿e doprowadziæ do kry-zysu pañstwa. Œrodowisko prze-woŸników drogowych reprezento-wane przez swe organizacje podej-mowa³o nastêpnie wiele innychdzia³añ i inicjatyw w sprawie po-konania trudnoœci w funkcjonowa-niu przejœæ granicznych. Wymieniêkilka: - wyst¹pienie prezesa ZMPD;ministra infrastruktury; ministra fi-nansów, Rzecznika Praw Obywatel-skich.

Odby³o siê tak¿e posiedzenie sej-mowej komisji infrastruktury, naktórym by³y omawiane szczegó³owoistotne zagadnienia zg³oszone przezfirmy transportowe. Nale¿y podkre-œliæ, ¿e podejmowano dotychczasbardzo wiele dzia³añ i inicjatyw. Wwypowiedziach, wielu wysokichurzêdników, na ró¿nych szczeblachuwa¿a, ¿e œrodowisko ma racjê aza³¹czone wnioski nale¿y powa¿niepotraktowaæ. Rodzi siê kolejne py-tanie: - Czy materia jest tak trudna,czy u¿ywane s¹ niew³aœciwe narzê-dzia przez niekompetentnych ludzi?Odpowiedzi z pewnoœci¹ nie maprostych, nale¿y jednak zauwa¿yærzecz nastêpuj¹c¹: brak w³aœciwieopracowanej globalnej strategii po-stêpowania w zakresie funkcjonowa-

nia przejœæ granicznych na wschod-niej granicy Polski i UE.

Oczywiœcie strategia ta powinnaobejmowaæ przynajmniej dwa (zmie-rzaj¹ce w tym samym kierunku) seg-menty.

I SEGMENT- dalekowzroczne i dalekosiê¿ne

dzia³anie zwi¹zane z programemrozwoju (iloœciowym i jakoœcio-wym) przejœæ granicznych, powi¹-zane z wysokimi nak³adami finan-sowymi, ujêtymi w bud¿ecie pañ-stwa oraz UE.

II SEGMENT- bie¿¹ce funkcjonowanie przejœæ

granicznych i zwi¹zane ze zrozu-mieniem i dobra wol¹ pracuj¹-cych na przejœciach funkcjonariu-szy s³u¿b granicznych;

- stworzenie priorytetów dla osóbzawodowo wykonuj¹cych prze-wozy, poniewa¿ z tej dzia³alno-œci czerpie korzyœci finansowepañstwo i firmy przewozowe;

- analiza i ocena a nastêpnie reali-zacja wielu wniosków przedsta-wionych na ró¿nych forach;

- unikanie wzajemnych, nieuczci-wych ocen i tworzenie niechêciw postêpowaniach „administra-cja graniczna – przedsiêbiorcy,przewoŸnicy drogowi”.Oba segmenty dzia³añ s¹ tak

samo wa¿ne i jednakowo trudne.Pierwszy z nich uzale¿niony jest wdu¿ej mierze od woli politycznej de-cydentów wysokiego szczebla pañ-stwowego.

Drugi natomiast wymaga, sys-tematycznego dzia³ania w celu osi¹-gniêcia sytuacji, w której przejœciagraniczne bêd¹ przyjazne ludziomje przekraczaj¹cym, a dzia³anias³u¿b pañstwowych nakierowanena daleko id¹ce zrozumienie celuswego dzia³ania i p³yn¹cych z tegokorzyœci.

S³awomirKostjan– jest wiceprze-wodnicz¹cymRady ZrzeszeniaMiêdzynarodo-

wych PrzewoŸników Drogo-wych w Polsce. Jest te¿ dyrek-torem Ogólnopolskiego Stowa-rzyszenia PrzewoŸników.


Rynek wewnêtrzny w Unii Europejskiej

Wspólny rynek a rynekwewnêtrznyJednolity rynek (Single Market)

Unii Europejskiej to - inaczej mó-wi¹c – jej rynek wewnêtrzny, zdefi-niowany w art. 7a Traktatu o utwo-rzeniu Wspólnoty Europejskiej (zwa-nego dalej TWE) jako obszar bez gra-nic wewnêtrznych. Rynek ten stano-wi rdzeñ pierwszego filaru Unii Eu-ropejskiej, obejmuj¹cego zw³aszczaproblematykê ekonomiczn¹ i spo-³eczn¹.

W literaturze dotycz¹cej tej pro-blematyki, pojawiaj¹ siê trzy pojêcia:rynek jednolity (single market), ry-nek wspólny (common market) irynek wewnêtrzny (internal market).Pojêcia te w³aœciwie okreœlaj¹ tosamo. Pierwotnie znalaz³o siê pojê-cie rynku jednolitego, które nie zo-sta³o zdefiniowane, a dopiero poprzegl¹dzie osi¹gniêæ Wspólnoty,sporz¹dzonym przez Komisjê w Bia-³ej Ksiêdze w pierwszej po³owie lat80-tych, przyjêto program tworzeniarynku wewnêtrznego. Koncepcjarynku wewnêtrznego zosta³a wpro-wadzona do TWE przez JednolityAkt Europejski w 1986 r. i obokwspólnego rynku (art. 2 TWE )Wspólnota zobowi¹za³a siê do usta-nowienia rynku wewnêtrznego dokoñca 1992 roku. Definicja rynkuwewnêtrznego znajduje siê w art. 14,ust. 2 TWE; jest to obszar bez granicwewnêtrznych, na którym zostajezapewniony swobodny przep³ywtowarów, osób, us³ug i kapita³u 1 .

Integracja europejska, która ewo-luowa³a od wspólnego rynku i UniiCelnej (utworzonych na mocy Trak-tatu Rzymskiego z 1957 r. powo³uj¹-cego Europejsk¹ Wspólnotê Gospo-darcz¹ zwan¹ dalej EWG) do rynkuwewnêtrznego (w wyniku Jednolite-go Aktu Europejskiego z 1986 r.) zo-sta³a z biegiem czasu wzbogacona oUniê Gospodarcz¹ i Walutow¹, a wjej ramach o wspóln¹ walutê euro (w rezultacie Traktatu z Maastricht z1992 r.) 2 .

Utworzenie wspólnego rynku

1 Milczarek D. Nowak A., Integracja Europej-ska, Wybrane problemy , Centrum EuropejskieUniwersytetu Warszawskiego, Podrêczniki iSkrypty, Warszawa 2003, s. 140 - 141

2 ABC Unii Europejskiej, Wyd. Przedstawiciel-stwo Komisji Europejskiej w Polsce, War-szawa 2004, s. 12

3 Marsza³ek A., Integracja Europejska , PolskieWydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa2004, s. 167 - 171

by³o jednym z celów, dla którychpowsta³a Europejska WspólnotaGospodarcza (EWG). W zwi¹zku ztym Traktat Rzymski, który zacz¹³obowi¹zywaæ od stycznia 1958(obecnie TWE), przewidywa³ podjê-cie kroków w odniesieniu do inte-gracji rynku towarów:- utworzenie Unii Celnej opartej na

zakazie stosowania ce³ wewnêtrz-nych i op³at o podobnych skutkach,zakazie wewnêtrznych ograniczeñiloœciowych (kwot) i œrodków opodobnych skutkach oraz nawspólnej (wspólnotowej) taryfiecelnej wobec krajów trzecich,

- zbli¿anie (harmonizacjê) ustawo-dawstwa w poszczególnych pañ-stwach cz³onkowskich w zakresieprzepisów prawa wp³ywaj¹cych nafunkcjonowanie wspólnego rynku,

- utworzenie wspólnej polityki: han-dlowej, konkurencji i rolnej.

HISTORIA RYNKUWEWNÊTRZNEGO:• styczeñ 1958 rok - wchodzi w

¿ycie Traktat Rzymski (obecnieTWE), który przewiduje dwuna-stoletni okres przejœciowy nawprowadzenie Wspólnego Ryn-ku (Common Market),

• 1968 rok - decyzja o przyspieszo-nym wdro¿enia wspólnej taryfycelnej i zniesieniu wszystkich ba-rier celnych w handlu miêdzypañstwami cz³onkowskimi (18miesiêcy przed przewidzianymokresem przejœciowym dla likwi-dacji kwot i ce³ wewnêtrznych),

• 1970 rok - zaczyna funkcjono-waæ wspólny rynek, ale nadal ist-nieje wiele barier pozataryfo-wych w handlu, bowiem w art.115 TWE zezwolono na autono-miczne stosowanie ograniczeñ wimporcie z krajów trzecich tzw.towarów wra¿liwych. Ta niepe³-na unia celna spowodowa³a po-jawienie siê krajowych kwot nasamochody, stal, odzie¿, produk-

ty w³ókiennicze, powoduj¹c wy-³om we wspólnej polityce han-dlowej. To spowodowa³o utrzy-manie regu³ pochodzenia towa-rów i wewnêtrznych kontroli gra-nicznych na te towary. Na spo-wolnienie procesu tworzenia ryn-ku wewnêtrznego wp³ywa³ te¿s³aby rozwój w dziedzinach po-œrednio zwi¹zanych z handlemtowarami, np. polityka konku-rencji ma³o energicznie przeciw-dzia³a³a przywilejom udziela-nym przedsiêbiorstwom pañ-stwowym.

• 1985 rok - Komisja Europejskapublikuje Bia³¹ Ksiêgê w sprawiedokoñczenia budowy rynku we-wnêtrznego (ustanawiaj¹c¹ tzw.„Program 1992”),

• 1986 rok - podpisanie Jednolite-go Aktu Europejskiego (JAE),rozpoczynaj¹cego oficjalnie pro-jekt urzeczywistnienia rynku we-wnêtrznego do 1 stycznia 1993 r.

• styczeñ 1993 rok - pocz¹tek funk-cjonowania rynku wewnêtrzne-go 3 .Zgodnie z teori¹ miêdzynarodo-

wych stosunków gospodarczych,pañstwa tworz¹ce wspólny rynekrozpatrywane ³¹cznie, odnosz¹ do-datkowe korzyœci ze swobodnegoprzep³ywu czynników wytwór-czych. Swobodny przep³yw towa-rów i us³ug poci¹ga za sob¹, tak¿eprzynajmniej w pewnym stopniuprzep³yw kapita³u. Nasilenie prze-p³ywu czynników wytwórczychprowadzi do wzrostu handlu, i od-wrotnie. Utworzenie wspólnego ryn-ku zmieni³o zasadniczo relacje eko-nomiczne pomiêdzy poszczególny-

I Waldemar Czernicki


4 Milczarek D. Nowak A., Integracja Europejska, Wybrane problemy , Centrum Europejskie Uniwersyte-tu Warszawskiego, Podrêczniki i Skrypty, Warszawa 2003, s. 291, 306

5 Brodecki Z., Drobysz M., Majkowska S., Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiaj¹cy WspólnotêEuropejsk¹ z komentarzem, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002, s.316-317

6 Brodecki Z., Drobysz M., Majkowska S., Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiaj¹cy WspólnotêEuropejsk¹ z komentarzem, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis ,Warszawa 2002, s. 198

BIBLIOGARFIA :1. ABC Unii Europejskiej, Wyd. Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce ,Warszawa 2004.2. Brodecki Z., Drobysz M., Majkowska S., Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustana-wiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹ z komentarzem, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis,Warszawa 2002,3. Marsza³ek A. Integracja Europejska, PWE, Warszawa 2004.4. Milczarek D. Nowak A., Integracja Europejska - Wybrane problemy, Centrum Euro-pejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Podrêczniki i Skrypty, Warszawa 2003.

WaldemarCzernickijest specjalist¹ wzakresie zagadnieñcelnych oraz prak-tyki celnej. Autor

wielu obowi¹zuj¹cych regulacjicelnych oraz wieloletni wyk³a-dowca w szko³ach wy¿szych i po-maturalnych w zakresie zagad-nieñ celnych.

mi pañstwami cz³onkowskimi i pod-miotami mikroekonomicznymi(przedsiêbiorstwami i gospodar-stwami domowymi) w odniesieniudo procesów integracyjnych i ichskutków ekonomicznych.

CELE RYNKUWEWNÊTRZNEGO

W literaturze przedmiotu wy-mienione s¹ g³ówne cele rynku we-wnêtrznego, a mianowicie 4 :• pe³na integracja gospodarcza i

spo³eczna, znosz¹ca ró¿nice,• promowanie konkurencyjnoœci

europejskiego przemys³u,• zapewnienie zjednoczonej Euro-

pie odpowiedniego znaczenia wglobalnej gospodarce,

• osi¹gniêcie unii politycznej za po-moc¹ œrodków ekonomicznych.Wspólny Rynek s³u¿y za podsta-

wê do zrealizowania Unii Gospodar-czej i Walutowej, w ramach którejpolityka gospodarcza pañstw cz³on-kowskich Wspólnot Europejskichkoordynowana jest instytucjonalniena podstawie zawartych traktatów ibêdzie istnia³a tylko jedna walutaoraz prowadzona przez EuropejskiBank Centralny jednolita politykapieniê¿na.

Zgodnie z przepisem art. 131TWE, który zosta³ podpisany w Ma-astricht 7 lutego 1992 roku, pañstwacz³onkowskie Wspólnot Europej-skich tworz¹c uniê celn¹ przyczy-niaj¹ siê do 5 :

- harmonijnego rozwoju handluœwiatowego,

- stopniowego zniesienia ograni-czeñ w handlu miêdzynarodo-wym,

- obni¿ania barier celnych.Powy¿sze nie implikuje ¿adnych

zobowi¹zañ o charakterze prawnymw stosunku do krajów trzecich.Wspólna polityka handlowa opierasiê na ujednoliconych zasadachzw³aszcza w stosunku do zmian sta-wek celnych, zawierania umów han-dlowych i celnych, ujednoliceniadzia³añ liberalizacyjnych, politykieksportowej i œrodków ochronnychhandlu podejmowanych w przypad-ku stosowania przez drug¹ stronêdumpingu i subwencji. Pañstwacz³onkowskie Wspólnot Europej-skich w stosunkach z krajami trzeci-mi mog¹ prowadziæ odmienn¹ odwspólnej (w tym innych pañstwcz³onkowskich) politykê handlow¹

tylko w wyj¹tkowych przypadkach.W nag³ych przypadkach pañstwacz³onkowskie Wspólnot Europej-skich mog¹ siê zwróciæ do KomisjiEuropejskiej z wnioskiem o upowa¿-nienie do samodzielnego podejmo-wania koniecznych œrodków. Pouzyskaniu decyzji Komisji Europej-skiej pañstwa cz³onkowskie powin-ny zawiadomiæ pozosta³e pañstwacz³onkowskie o tych œrodkach. Wprzypadku gdy podmiot któregowniosek o wszczêcie postêpowaniaw sprawie ochrony przed nieuczci-wymi praktykami w handlu, zosta-nie oddalony przez Komisjê Euro-pejsk¹ ma prawo zwróciæ siê do Eu-ropejskiego Trybuna³u Sprawiedli-woœci o zbadanie sprawy.

Rynek wewnêtrzny Unii Europej-skiej obejmuje obszar bez granicwewnêtrznych, na terenie któregozapewniony jest swobodny prze-p³yw osób, towarów, us³ug i kapita-³u. G³ównym celem, dla którego roz-poczêto prace nad utworzeniemWspólnego Rynku, by³o obni¿eniecen produkcji towarów i obrotu nimi,zwiêkszenie dostêpnoœci i konkuren-cyjnoœci us³ug, umo¿liwienie swo-bodnego przemieszania siê w obrê-bie Wspólnoty. Wszystkie te dzia³a-nia mia³y przyczyniæ siê do podnie-sienia poziomu ¿ycia obywatelipañstw cz³onkowskich.

Podstawê prawn¹ do rozpoczê-cia prac nad stworzeniem Wspólne-go Rynku da³o podpisanie 23 marca1957 roku Traktatu Rzymskiego outworzeniu Europejskiej WspólnotyGospodarczej (EWG) przez szeœæpañstw europejskich: Francjê, Niem-cy, W³ochy, Belgiê, Holandiê i Luk-semburg. Utworzenie WspólnegoRynku wymaga³o likwidacji ró¿ne-go rodzaju barier, które mog³ybyograniczaæ swobodny przep³yw to-warów, us³ug, osób i kapita³u. By³y

to bariery o charakterze administra-cyjnym, odnosz¹ce siê do ludzi i to-warów, tj. kontrole graniczne, celnei paszportowe, które ogranicza³yswobodne przemieszczanie siê miê-dzy krajami Wspólnot, wp³ywa³y nawzrost cen towarów i us³ug. Kolejn¹grupê ograniczeñ dotycz¹cych swo-bodnego przep³ywu osób, towarów,us³ug i kapita³u stanowi³y odmien-ne przepisy techniczne. To znaczyzró¿nicowanie przepisów praw-nych, norm i certyfikatów, oznaczeñi standardów w poszczególnychdziedzinach ¿ycia, tj. w edukacji,opiece zdrowotnej, bezpieczeñstwieproduktów. Ostatni¹ grupê prze-szkód dla istnienia Wspólnego Ryn-ku stanowi³y bariery fiskalne, zró¿-nicowane systemy podatków po-œrednich w poszczególnych krajachutrudniaj¹ce przep³yw towarów.

Jednak w po³owie lat 80-tychpodjêto ponownie dzia³ania w kie-runku urzeczywistnienia ambitnegocelu polegaj¹cego na utworzeniuwspólnego rynku. Komisja Europej-ska w 1985 roku uchwali³a tzw.„Bia³¹ Ksiêgê” dotycz¹c¹ urzeczy-wistnienia rynku wewnêtrznego.Realizacja postulatów Bia³ej Ksiêginast¹pi³a w prawie wspólnotowymw 1987 roku, w którym ustalonourzeczywistnienie Rynku We-wnêtrznego do koñca 1992 r 6 .


Wspólnotowy kodekscelny na zewnêtrznychgranicach UniiPróba oceny skutecznoœci stosowania rozporz¹-dzeñ i dyrektyw implementowanego prawa dosystemu wewnêtrznego pañstwa (cz. 2/3)

I Roman Zdybel

Agencja celna reprezentuj¹caimportera spirytusu etylowego do-skonale wie, i¿ samym wnioskiem opróbobranie nie mo¿e zakwestiono-waæ autentycznoœci dokumentówjego dostawcy, czyli Barskiego Kom-binatu Spirytusowego ani te¿ wypro-dukowanego przez niego cieczy.

W tym zakresie potrzebna jestopinia odpowiedniego laboratorium,niekoniecznie celnego, a fakt, ¿e tak¹i to bezprzedmiotow¹ opiniê sporz¹-dza laboratorium izby celnej, bez-sprzecznie dowodzi o zamykaniu wten sposób drogi w³asnemu urzêdo-wi celnemu/izbie celnej jako orga-nowi II instancji uprawnionemu dowszczêcia i przeprowadzenia wobecagencji celnej zasadnego postêpowa-nia karno-skarbowego o wprowa-dzenie w b³¹d organów celnych, ce-lem unikniêcia uiszczenia nale¿ne-go wyliczonego podatku akcyzowe-go i c³a. Na deklarowane p³yny dospryskiwaczy nie pobiera zatem or-gan celny akcyzy, a tak¿e c³a zewzglêdu na zastosowanie preferen-cyjnej stawki 0 /chocia¿ œwiadectwopochodzenia dotyczy alkoholu ety-lowego ska¿onego a nie p³ynu/, tymsamym zatwierdza wydan¹ przezlaboratorium celne opiniê, któr¹agencja za³¹cza niezw³ocznie dozg³oszenia celnego SAD.

Przecie¿ Urz¹d Celny i Izba Cel-na w Przemyœlu po takiej opinii, niemaj¹c argumentów prawnych, samesobie nie bêd¹ wszczynaæ i prowa-dziæ postêpowania karno-skarbowe-go, która legalizuje wczeœniejsze te-lepatyczne stwierdzenie agencji cel-nej, ¿e w cysternach zamiast alko-holu etylowego 95% jest tylko p³yndo spryskiwania, o zani¿eniu przezagencjê w dokumentach SAD nale¿-noœci celnych /podatku akcyzowe-

go i c³a/. Racjonalnym wydaje siêzatem wszczêcie takiego postêpowa-nia, w³¹cznie z karnym skutkiem,przeciwko kierownictwu obu orga-nów celnych. Ponadto w analizowa-nej opinii w dalszej jej czêœci istniejekompletne pomieszanie pojêæ zlece-niodawcy badañ - na wniosku jestagencja celna, a na opinii Urz¹d Cel-ny w Przemyœlu, gdzie ten ostatniwinien sam sobie zap³aciæ za jej wy-konanie. Kolejna kwestia budz¹capowa¿ne w¹tpliwoœci to podpis z³o-¿ony na tej opinii.

Zgodnie z zasadami kryminali-styki i prawem dowodowym opiniêwinien podpisaæ bieg³y przeprowa-dzaj¹cy badania. Niestety brak jesttakich podpisów na opinii nawet zupowa¿nienia dyrektora izby celnej,w strukturach których owe kontro-wersyjne laboratorium funkcjonujena opinii. Na opinii widniej¹ podpi-sy osób prowadz¹cych sprawê i ak-ceptuj¹cego badania m³odszego kon-trolera celnego lub kierownika refe-ratu laboratorium celnego. Osoby tezgodnie z wymogami opinii dla ce-lów dowodowych nie maj¹ prawapodpisywania ani akceptowaniadokumentu, prawo takie posiadawy³¹cznie funkcjonariusz celny, któ-ry faktycznie przeprowadza badaniazakoñczone opini¹, jako Ÿród³emdowodowym posiadaj¹cym wiado-moœci specjalne niezbêdne do obiek-tywnego dokonania badañ.

Wzorem negatywnej praktyki wstrukturach celnych w Przemyœluprzyjêto koniecznoœæ obligatoryjnejzgody kierownika zmiany celnikówna wnioskowane próbobranie agen-cji celnej, co w kontekœcie przedsta-wionej praktyki jest wy³¹cznie prze-s³ank¹ wiktymologiczn¹ mo¿liwejprzestêpczoœci zorganizowanej o

mafijnym pod³o¿u, przecie¿ niktimportera alkoholu etylowego 95%nie rozlicza czy wyprodukowa³ zniego p³yn do spryskiwania szyb sa-mochodowych, czy te¿ w nielegal-nych rozlewniach, po usuniêciu bi-trexu, izopropylenu i dodaniu sk³ad-ników zapachowo- barwi¹cych, do-kona³ jego dystrybucji, jako alkoho-lu spo¿ywczego na hurtownie i skle-py. Alkohol etylowy to jedyniesk³adnik p³ynu, a nie ca³y kompo-nent, co wydaje siê oczywistym na-wet dla laika, a co dopiero dla spe-cjalistycznych struktur celnych wPrzemyœlu. Zgodnie bowiem z po-stanowieniem art. 42 wspólnotowe-go kodeksu celnego i przepisami doniego wykonawczymi kierownikzmiany celnej mo¿e jedynie wyraziæzgodê na incydentalne próbobraniewnioskodawcy, importera lub repre-zentuj¹cej agencji celnej, kiedy z uza-sadnienia wniosku jasno wynika, i¿zachodz¹ istotne rozbie¿noœci w na-zewnictwie lub iloœci dostarczonegop³ynu /towaru/ albo brak jest wy-maganej dokumentacji przywozo-wej. Z fakultatywnego przepisu, naw³asny u¿ytek struktury celne uczy-ni³y przepis obligatoryjny, nara¿aj¹csiê na niekompetencje i zarzut obra-zy prawa wspólnotowego na ze-wnêtrznych granicach Unii Europej-skiej. Techniczne pobranie próbekodbywa siê protokolarnie w obecno-œci funkcjonariusza celnego, lecz z re-gu³y bez udzia³u agenta celnego.

Na kanwie powy¿szego patolo-gicznego stanu faktycznego rodzi siêzasadnicze pytanie, czy istnieje przypomocy tej samej metody badan iodczynników wbrew opinii labora-torium w Przemyœlu potwierdzenieponad wszelk¹ w¹tpliwoœæ ze skut-kami œrodka dowodowego opinii, ¿eimportowany p³yn to w istocie al-kohol etylowy 95 %, a tym samymudowodnienia legalnoœci ca³ej usku-tecznianej procedury w s³u¿bie cel-nej w Przemyœlu oraz czy organycelne s¹ zobowi¹zane do stosowa-


nia kodu taryfowego deklarowane-go przez producenta wzglêdnie su-gerowanego na wniosku o pobraniepróbek przez agencjê celn¹?

Na tak zadane pytanie i legali-zuj¹ce procesy w s³u¿bie celnej na-le¿y udzieliæ na podstawie dowo-dów z dokumentów jako wi¹¿¹cychŸróde³ odpowiedzi negatywnej. Za-uwa¿yæ tutaj nale¿y dwa aspektyprawne, pierwszy rodz¹cy bezpo-œrednio skutki implementowanegoprawa wspólnotowego w prawiekrajowym po podpisaniu przez Pol-skê traktatu akcesyjnego ze skutka-mi od dnia 1.05.2004 roku , a drugidotychczas marginalizowany doty-cz¹cy skutecznego zabezpieczeniaznacznych ³adunków przed zama-chami terrorystycznymi wprowadzo-nymi na unijny obszar celny. Przy-wo³anie po stronie wsparcia decyzyj-nego krajowych przepisów praw-nych, w tym rozporz¹dzenia MinistraRolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2stycznia 2006 roku po stronie kryte-riów analizy laboratoryjnej, którakwalifikuje spirytus etylowy jako fa-kultatywny koncentrat niezamarza-j¹cego p³ynu do spryskiwaczy szybsamochodowych, produkowanegona bazie alkoholu etylowego skoro wtym zakresie obowi¹zuje klasyfikacjataryfowa towarów ustalonych woparciu o ogólne regu³y interpretacjiNomenklatury Scalonej zawartej wtaryfie Wspólnot Europejskich , a or-gany celne nie maj¹ ¿adnej mo¿liwo-œci finalnego sprawdzenia co potwier-dzaj¹ w opiniach laboratorium izbycelnej, informacji na temat koñcowe-go zastosowania powy¿szego towa-ru przez jego importera /odbiorcê/na obszarze Wspólnoty.

Sam spirytus etylowy nawet pouznaniu go lakoniczn¹ opini¹ labo-ratoryjn¹ za p³yn do spryskiwaniaszyb samochodowych, bez odpo-wiedniego przemys³owego przetwa-rzania, w tym w zmieszaniu z wod¹zdemineralizowan¹, z zapachem, le-mono, barwnikiem niebieskim, gli-kolem monoetylenowym, metano-lem, izopropanolem, pochodnej sy-likonu o dzia³aniu przeciwroszenio-wym oraz substancje antykorozji sta-lowych puszek aerozolowych, jesttylko i wy³¹cznie w sferze technolo-gicznej surowcem do produkcji p³y-nów i odmra¿aczy, a nie gotowymproduktem finalnym mog¹cym byæprzedmiotem dystrybucji hurtoweji detalicznej.

Uskuteczniany w mobbingu au-torytaryzm prze³o¿onych w s³u¿biecelnej nad podw³adnymi maj¹cy nacelu zanegowanie procesu technolo-gicznego produkcji i dystrybucji p³y-nów przeciwzamarzaj¹cych, g³ów-nie w oparciu o niespójne dowodo-wo opinie podporz¹dkowanegostrukturalnie i kompetencyjnie labo-ratorium, jest zastanawiaj¹cy,zw³aszcza wówczas kiedy po stro-nie uzasadnienia badañ mo¿na zna-leŸæ stwierdzenie, i¿ pomimo w¹t-pliwych wartoœci dowodowych jakoœrodka dowodowego uzasadniaj¹ce-go prawne podstawy podejmowa-nych i wdra¿anych decyzji celnych,alkohol etylowy mo¿e stanowiæ kon-centrat niezamarzaj¹cego p³ynu dospryskiwaczy szyb samochodo-wych. Brak logiki w opinii powodu-je, ¿e w podsumowaniu jej treœcistwierdza siê coœ zgo³a zaskakuj¹ce-go, i¿ swoista zamiana alkoholu ety-lowego 95% na p³yn do spryskiwa-nia szyb samochodowych, bez prze-mys³owo-technologicznych prze-mian, mo¿e stanowiæ taki koncentratna bazie alkoholu etylowego, a sko-ro tak to w ¿adnym przypadku bezodpowiedniego przetworzenia bazyalkoholu etylowego nie mo¿na gouznaæ za finalny produkt koncentra-tu niezamarzaj¹cego p³ynu do spry-skiwaczy szyb samochodowych.

Aby p³yn do spryskiwaczy szybsamochodowych jako gotowy pro-dukt do celów handlowych by³ do-puszczony na rynku musi posiadaæatest PZH z zawartoœci¹ oprócz spi-rytusu etylowego metyhyichloroiso-thiazolinone, metyhylisothiazolino-ne oraz 5% œrodka powierzchniowo– czynnego niejonowanego. W opi-nii laboratorium Izby Celnej w Prze-myœlu alkohol etylowy sprowadza-ny z Ukrainy, w tym z BarskiegoSpirytusowego Kombinatu zawierajedynie napiêcie powierzchniowewody poni¿ej 4.50 x 10 – 2n9m tj.0,5% bitrexu /izopropylon RZ/ dopie-ro tak wytworzony produkt finalnyjest p³ynem do spryskiwaczy i prze-znaczony do dystrybucji handlowejna rynku. Czy mo¿na zatem prosto zcysterny spirytus etylowy wprowa-dzony na polski – unijny obszar cel-ny bez przetworzenia technologicz-nego u¿ywaæ do spryskiwania szyb?

Na tak zadane pytanie obrazuj¹-ce skalê problemu mo¿na udzieliæodpowiedzi twierdz¹cej, bowiemalkohol etylowy 95% sam w sobie

spe³nia takie zadnia, lecz z ró¿nychpowodów /m. innymi dla specyficz-nego zapachu/ nie jest stosowany.W takim przypadku do sprzeda¿ydetalicznej trafia³by spirytus etylo-wy, a nie p³yn do spryskiwania szybsamochodowych, z odpowiedni¹etykiet¹ – p³yn zimowy do spryski-waczy minus 20 stopni Celsjusza /stacje benzynowe dokonywa³ybysprzeda¿y alkoholu bez koncesji/.

Na kanwie powy¿szych rozwa-¿añ stanu faktycznego i prawnegooraz dowodowego z ca³¹ pewnoœci¹mo¿na stwierdziæ, ¿e importerzykrajowi maj¹ œwiadomoœæ i¿ zama-wiaj¹ i kupuj¹ u producenta ukra-iñskiego oraz importuj¹ nie p³yn dospryskiwaczy szyb samochodo-wych, lecz spirytus etylowy 95%,który ma wielorakie zastosowanie,przy niewielkich zmianach samejsubstancji jako spirytus spo¿ywczy/m. innymi poprzez usuniêcie bite-mu i izopropylonu/ . O tym ¿e im-porter krajowy sprowadza spirytusetylowy 95%, a nie koncentrat nie-zamarzaj¹cego p³ynu do spryskiwa-czy szyb samochodowych œwiadcz¹autentyczne, a ignorowane przezs³u¿by celne dokumenty importowe.Nadto w tym swoistym procederzezamiany spirytusu etylowego nap³yn po przekroczeniu granicywspólnoty nie decyduje fakt auten-tycznoœci dokumentów producenta,lecz sama linia graniczna po prze-kroczeniu której automatycznie wcysternach kolejowych, jak za do-tkniêciem czarodziejskiej ró¿d¿ki wsposób samoistny granicz¹cy z cu-dem z alkoholu etylowego robi siêtylko koncentrat niezamarzaj¹cegop³ynu do spryskiwaczy szyb samo-chodowych. Nikt do tej pory niezwróci³ uwagi na istotny fakt, ¿eimporter przed dostarczeniem towa-ru na wspólnotowy obszar celny uproducenta z³o¿y³ autentyczne do-kumenty, b¹dŸ podpisa³ umowê zprecyzyjnym wyszczególnieniem,zarówno w normie, jakoœci, parame-trach technologicznych, jak i w na-zwie alkohol etylowy. W tych oko-licznoœciach sam importer lub zapoœrednictwem reprezentuj¹cej goagencji celnej, zg³aszaj¹c wniosek opróbobranie p³ynu celem zamianygo na koncentrat do spryskiwaczyszyb, czyni podstêpne zabiegi maj¹-ce na celu wprowadzenie w b³¹dorgany celne dla unikniêcia uiszcze-nia nale¿nych Skarbowi Pañstwa i


Wspólnoty op³at z tytu³u podatkuakcyzowego, podatku VAT i c³a,czerpi¹c z tego faktu wymierne po-kaŸne zyski.

Warto w tym wzglêdzie, dla po-prawy decyzji celnych, za¿¹daæ odimportera orygina³u z³o¿onych udostawcy zamówieñ, umów, anek-sów itp. w okolicznoœciach wniosko-wania o próbobranie alkoholu ety-lowego oraz poœwiadczenia nie-prawdy na takim wniosku, i¿ we-d³ug dokumentacji dostawcy jest tospirytus etylowy a wed³ug importe-ra tylko p³yn. Id¹c dalszym tokiemrozumowania i negatywnej usku-tecznianej praktyki w tym zakresiestwierdziæ nale¿y, ¿e dostawcawbrew woli importera dostarczy³mu towar niezgodnie z zamówie-niem, co winno skutkowaæ odes³a-niem towaru do dostawcy na Ukra-inie, a nie jak w rzeczywistoœci tyl-ko do granicznej stacji w Moœci-skach-2. Wi¹¿¹cy charakter dla s³u¿bcelnych w odprawie towaru nie mawiêc wspomniana tu opinia labora-torium izby celnej, lecz w zakresieklasyfikacji taryfowej wi¹¿¹ca infor-macja taryfowa. Do tej pory s³u¿bycelne nie wyjaœni³y czy importerzyalkoholu etylowego posiadaj¹ wi¹-¿¹c¹ informacjê celn¹ wzglêdnie dla-czego j¹ obchodz¹.

Istot¹ regulacji prawnej zawartejw tym dokumencie dla usprawnie-nia odpraw celnych i korzystania wodniesieniu do okreœlonego towarujest przy ciê¿arze dowodu stoj¹cymprzy importerze wykazanie orga-nom celnym, ¿e istnieje ca³kowitazgodnoœæ miêdzy towarem impor-towanym, a towarem opisanym wprzedstawionej informacji. Wi¹¿¹cainformacja taryfowa wi¹¿e wy³¹cz-nie osobê, której jej udzielono bezmo¿liwoœci jej delegowania, a powo-³ywanie siê ewentualne na statusprawny tego dokumentu przez im-portera jest bezprzedmiotowe zdwóch powodów. Po pierwsze wprodukcie alkoholu etylowego po-winny byæ zastosowane co najmniejdwa sk³adniki /ska¿alniki/ w po-staci bitrexu , ftalanu Dietlu lub izo-propylonu, aby mo¿na zastosowaærozwi¹zania prawne wi¹¿¹ce infor-macjê taryfow¹. Po drugie jako ska-¿alnika dla alkoholu etylowego u¿y-wa siê tylko jednego sk³adnika owe-go bitrexu, wobec powy¿szego niemo¿na zastosowaæ postanowieñtego dokumentu w odprawach cel-

nych dla koncentratu, bowiem z wia-rygodnych i niekwestionowanychprzez s³u¿by celne dokumentówproducenta oraz zamówieñ impor-tera jasno wynika, i¿ przedmiotemimportu nie jest koncentrat lecz spi-rytus etylowy. Ponadto jak siê wy-daje zarówno importer jak i repre-zentuj¹ca go agencja celna ma trud-noœci w etymologicznym rozumie-niu okreœlenia „koncentrat”. S³ownikJêzyka Polskiego PWN i Encyklope-dii Powszechnej PWN wyraŸnie pre-cyzuje znaczenie wyrazu „ koncen-trat”. Koncentrat oznacza produktotrzymywany w wyniku odparowy-wania lub niektórych sk³adników zsubstancji z której zosta³ zrobiony. Totak¿e produkt utrwalony najczêœciejprzez wysuszenie surowca lub przezczêœciowe odparowanie z niegowody b¹dŸ lub zagêszczony produktprzez hydrauliczne lub pneumatycz-ne oddzielenie np. urobku od ska³yp³onnej lub przez flotacjê.

Importowany spirytus etylowyze ska¿alnikiem bitrex w stê¿eniu al-koholu izopropylowego w ¿adnymprzypadku po wprowadzeniu nawspólnotowy obszar celny nie by³poddawany procesom chemicznymw strukturze p³ynu stosowanego doodmra¿ania szyb samochodowych,lecz tylko operacji papierkowej zmie-rzaj¹cej do celowego uszczuplenianale¿noœci celnych. Dla prawid³owejdecyzji celnej niezbêdne jest wiêcudokumentowanie ponad wszelk¹w¹tpliwoœæ zarówno dla celów do-wodowych jak i wykonanej czynno-œci procesu technologicznego zmie-rzaj¹cego do zmiany struktury che-micznej spirytusu etylowego na kon-centrat.

Oczywiœcie taki proces zarównow technologii jak i zanegowania do-kumentacji oraz producenta nie jestmo¿liwy, bowiem nie ma siê tutaj doczynienia z koncentratem tylko zespirytusem etylowym o ugruntowa-nym sk³adzie chemicznym. Zatemodpowiedzialnoœæ za prawid³owesporz¹dzenie zg³oszenia celnegoSAD, w tym podania okreœlonegokodu Taric ci¹¿y wy³¹cznie na im-porterze, wzglêdnie dzia³aj¹cej z jegoumocowania agencji celnej i powo-³ywanie siê w tym zakresie na wy-niki laboratorium celnego nie ma¿adnych podstaw, a ca³a swoistauskuteczniana procedura wyczeki-wania na ow¹ opiniê przed dokona-niem zg³oszenia celnego SAD jest

bezprzedmiotowa i sztucznie wy-muszana dla komercyjnych celów.S³u¿by celne winny wiêc w sposóbzdecydowany i konsekwentny dys-cyplinowaæ agencje celne, aby wokresie 20 dni dokona³y zgodnie zzamówieniem importera i dokumen-tacj¹ dostawcy zg³oszenia SAD orazspowodowaæ zminimalizowanie wtym zakresie realistycznego zagro-¿enia kradzie¿¹ ³adunku przyjêtegopod dozór celny, a z powodu iluzo-rycznej ochrony co wspomina³ems³u¿b porz¹dkowych nara¿one nazamachy terrorystyczne wprowa-dzenia powszechnego zagro¿eniadla ¿ycia i zdrowia mieszkañców wsii miast o zwartej zabudowie przezktóre biegn¹ linie kolejowe. Wyka-zywanie i dowodzenie importera czys³u¿b celnych, i¿ dostawca towarunie ma w katalogu odpowiedniej ta-ryfikacji towaru jako spirytusu ety-lowego, co uzasadnia jego zmianêkodu taryfy celnej na p³yn, jest czyn-noœci¹ niezrozumia³¹ i narusza wtym zakresie rozporz¹dzenia i dyrek-tywy prawa wspólnotowego, którePolska z chwil¹ podpisania akcesjizobowi¹za³a siê do przestrzegania.

Analizuj¹c postanowienia prawawspólnotowego dotycz¹cego zhar-monizowania odpraw celnych nazewnêtrznych granicach Unii nale-¿y stwierdziæ, ¿e interes fiskalnyWspólnoty nie jest nale¿ycie zabez-pieczony, a samo prawo jest stoso-wane wybiórczo i incydentalnie dladoraŸnych partykularnych celów.Zg³oszenie celne jest czynnoœci¹ re-aln¹, poprzez któr¹ dla wywo³aniaskutków prawnych przewidzianychw prawie wspólnotowym upowa¿-niona osoba lub upe³nomocnionyorgan wyra¿a wolê /bez wad praw-nych/ zwolnienia towaru do wnio-skowanej procedury celnej /op³at/.

Z³o¿enie na takim oœwiadczeniuwoli dokumencie SAD podpisuprzez zg³aszaj¹cego, który ma pe³n¹zdolnoœæ do czynnoœci prawnych lubjego pe³nomocnika /agencjê celn¹/jest w œwietle prawa równoznacznez przyjêciem odpowiedzialnoœci, codo prawdziwoœci danych zawartychw zg³oszeniu celnym, autentyczno-œci za³¹czonych dokumentów do-stawcy i umieszczenia zg³aszanegotowaru pod odpowiedni¹ proce-dur¹.

Zastanawiaj¹cym w obecnejprzyjêtej procedurze odpraw cel-nych jest to, ¿e zarówno agencja cel-


na oraz s³u¿by celne nie kwestionuj¹ani autentycznoœci dokumentówdostawcy niezgodne z jakoœci¹ i to-waru, ani ich kompletnoœci wykazu-j¹c, ¿e zosta³y podrobione.

Pismo znak 3007/ 1502/ KI zdnia 6. 09. 2007 r. Dyrektora UrzêduKontroli Skarbowej w Poznaniuprzerobione wzglêdnie s¹ niezgod-ne z iloœci¹ lub asortymentem albosk³adem chemicznym dostarczone-go na przejœcie graniczne zamówio-nego wczeœniej towaru oraz wcze-œniej zawartym kontraktem. Pomi-mo braku rozbie¿noœci czy niezgod-noœci w dokumentach przywozo-wych celowo opóŸnia siê zg³oszeniecelne SAD, owymi karko³omnymiekwilibrystycznymi wnioskami opróbobranie by w ten sposób za-mkn¹æ drogê do ewentualnych czyn-noœci karno-skarbowych urzêdowicelnemu o niezgodne z rzeczywisto-œci¹ próby umieszczenia towaru podokreœlon¹ procedur¹ celn¹.

Przecie¿ zg³aszaj¹cy do ocleniatowar, który oblicza i wykazuje wzg³oszeniu celnym kwotê nale¿no-œci celnych przywozowych ma œwia-domoœæ poœwiadczenia nieprawdydla wywo³ania skutków prawnychw zakresie unikniêcia podatku ak-cyzowego i c³a od spirytusu etylo-wego oraz nara¿a siê na zarzut wsz-czêcia i prowadzenia postêpowaniao celowe dzia³anie na szkodê Skar-bu Pañstwa i bud¿etu Wspólnoty.

Zg³oszenie celne ma wiêc w œwie-tle prawa charakter deklaracji /oœwiadczenia woli i wiedzy/ dlawywo³ania i zmaterializowania kon-kretnych skutków prawnych w za-kresie unikniêcia nale¿nych bud¿e-towi pañstwa i wspólnoty op³at cel-nych. Bezkrytycznie przyjmowaneprzez organ celny zg³oszenie SADpowoduje z mocy prawa objêcie to-waru wnioskowan¹ procedur¹ celn¹oraz przyjêcie obliczonej kwoty wy-nikaj¹cej z d³ugu celnego jako wia-rygodnej. Na okolicznoœæ przyjêciazg³oszenia organ celny nie wydaje¿adnych decyzji, obowi¹zuje tu bo-wiem zasada bezdecyzyjnoœci przyj-mowanych i nadaj¹cych bieg zg³o-szeñ celnych. Po zg³oszeniu towarudo pobrania op³at akcyzowych po-datku VAT i c³a organy celne mog¹z urzêdu lub na wniosek zg³aszaj¹-cego dokonaæ istotnych zmian wzg³oszeniu poprzez wydanie posta-nowienia nie zwalniaj¹cego towarudo czasu uiszczenia wymaganych

nale¿noœci lub zabezpieczenia ró¿ni-cy nale¿noœci pomiêdzy kwot¹ de-klarowan¹, a wynikaj¹c¹ z ustaleñweryfikacji zg³oszenia i obci¹¿yæprzedstawione zabezpieczenie orazzarejestrowaæ w rejestrze d³ugu cel-nego ustalon¹ kwotê z wezwaniemosoby zg³aszaj¹cej do z³o¿enia sto-sownych wyjaœnieñ w tej sprawie.Organ celny w ¿aden sposób nie jestwiêc zwi¹zany dokonywanymi wy-liczeniami celnymi przez sk³adaj¹ce-go deklaracjê, agencja celna ma na-rzêdzia prawne doœæ skuteczne wmo¿liwoœci wszczêcia i przeprowa-dzenia postêpowania dla ostateczne-go przed wydaniem decyzji celnejpe³nego zweryfikowania zg³oszeniacelnego.

Powstaje tylko pytanie czy i wjakim zakresie organ celny korzystaz takiego umocowania prawnego,czy w praktyce jest to zasada czywyj¹tek ?

Agencje celne wywo³uj¹ i usku-teczniaj¹ w praktyce swoist¹ presjêna urzêdy celne w kierunku bezkry-tycznego przyjmowania zg³oszeniacelnego i obliczonych / proponowa-nych/ tam nale¿noœci celnych,zw³aszcza wówczas kiedy przy-chodz¹ im z pomoc¹ prze³o¿enifunkcjonariuszy celnych, uchylaj¹cpostanowienia podjête przez kierow-nika zmiany celników, nawet wów-czas kiedy w uzasadnieniu prowa-dzonego postêpowania wyraŸnieorgan celny wskazuje i dowodzibrak podstaw prawnych i faktycz-nych po stronie przyjêcia, i¿ alkoholetylowy jest p³ynem do spryskiwa-nia szyb, g³ównie z powodu sk³aduchemicznego, w tym samego alko-holu etylowego, wody, niewielkiejiloœci anionowego œrodka po-wierzchniowo-czynnego, ketonumetylowo-etylowego, substancji bar-wi¹cej i alkoholu izopropylowego ostê¿eniu 8,02 % v/v. Zgodnie bo-wiem z opini¹ klasyfikacyjna przy-jêt¹ przez Radê Wspó³pracy CelnejUnii Europejskiej, zawartej w NotachWyjaœniaj¹cych do obwieszczeniaministra finansów w sprawie wyja-œnieñ do taryfy celnej do poz. CN3820 klasyfikowany w zg³oszeniucelnym jest towar sk³adaj¹cy siêg³ównie z alkoholu etylowego iwody, niewielkiej iloœci œrodka po-wierzchniowo-czynnego, ketonumetylowo-etylowego, substancji bar-wi¹cej i alkoholu izopropylowego ostê¿eniu 8,02 % v/v.

S³u¿by celne winny zwróciæ uwa-gê przy dokonywaniu ostatecznejweryfikacji zg³oszenia celnego orazprzy wdra¿aniu decyzji celnej nabezsporny wrêcz notoryjny fakt, i¿u¿yty w powy¿szych notach termin”sk³adaj¹cy siê g³ównie” wskazujena minimum sk³adu chemicznego,niezbêdnego by towar zgodnie zcytowanym wykazem do wyjaœnieñministra finansów móg³by byæ kla-syfikowany do CN 3820, to¿samegoprzecie¿ dla p³ynów przeciwzama-rzaj¹cych. W bêd¹cej w posiadaniudokumentacji dostawcy towaru wpostaci certyfikatu jakoœci producen-ta i pozosta³ych kompletnych doku-mentów przewozowych jednoznacz-nie wynika, ¿e dostarczony towar nawspólnotowy obszar celny jest spi-rytusem etylowym z domieszkaœrodka powierzchniowo-czynnego ibitrexu jako ska¿alnika oraz alkoho-lu izopropylowego o stê¿eniu 8,02% v/v, co stanowi 9,07 l/hl 100%alkoholu etylowego i w tym sk³adziechemicznym nie mo¿e byæ zwolnio-ny z podatku akcyzowego i c³a, po-niewa¿ iloœæ alkoholu izopropylowe-go jest ni¿sza od minimalnej jak¹nale¿y aby alkohol etylowy zawar-ty w œrodkach zapobiegaj¹cych za-marzaniu i pozosta³ych p³ynach usu-waj¹cych oblodzenie móg³ byæ zwol-niony od podatku akcyzowego i c³a.

Zwa¿yæ nale¿y i¿ na podstawieza³¹czonej do towaru dokumentacjidostawcy jak i próbobrania cieczy zcystern na obszarze wspólnotowym,brak jest informacji o zabarwieniu tejcieczy, zawartoœci œrodka powierzch-niowo-czynnego, czy ska¿enia co doobecnoœci ketonu metylowo-etylo-wego, a pobrane próbki z cysternrównie¿ nie wskazuj¹ œladów jakie-gokolwiek barwnika i alkoholu izo-propylowego.

Reasumuj¹c dostarczon¹ przezproducenta ukraiñskiego ciecz to wistocie alkohol etylowy o stê¿eniu95% i nie mo¿e stanowiæ jak chcewnioskodawca odprawy celnej za-wartoœæ œrodka gotowego jako kom-ponentu p³ynu przeciwzamarzaj¹ce-go, a jedynie wykorzystanie do dal-szej konsygnacji /produkcji che-micznej/ z przeznaczeniem do dys-trybucji hurtowej lub detalicznej.Zgodnie z regu³¹ 1 i 6 ogólnych regu³interpretacji nomenklatury scalonej15/ do sekcji i dzia³ów o ile nie s¹one sprzeczne z treœci¹ powy¿szychpozycji i uwag oznacza siê towary


w tym zakresie ze wskazaniem pod-pozycji, które mog¹ byæ porówny-walne na tym samym poziomie. Za-tem dla ka¿dego importowanegotowaru do Wspólnoty przyporz¹d-kowany jest odpowiedni kod CN iodpowiednia stawka celna.

Natomiast zgodnie z cytowany-mi Notami Wyjaœniaj¹cymi poz.3820taryfy celnej, tak bezkrytycznie sto-sowana przez s³u¿by celne na ze-wnêtrznych granicach wspólnoty,obejmuje œrodki zapobiegaj¹ce zama-rzaniu i gotowe w strukturze che-micznej p³yny przeciwoblodzeniowe/na przyk³ad mieszaniny na baziepochodnych glikolu/. Tak¿e zgodniez treœci¹ kompendium opinii klasyfi-kacyjnych koncentrat p³ynu zapobie-gaj¹cego zamarzaniu, sk³adaj¹cegosiê g³ównie w strukturze chemiczneja alkoholu etylowego i wody, zmie-szanej z niewielkimi iloœciami anio-nowego œrodka powierzchniowo-czynnego, ketonu metylowo-etylo-wego, substancji barwi¹cej i w za-le¿noœci od sk³adu glikolu monoety-lenowego, przeznaczony do odmra-¿ania szyb samochodowych /g³ów-nie przednich/ lub po rozcieñczeniuwod¹ do ich mycia.

Przyjmuj¹c za fakt notoryjny, ¿ekoncentrat jest jednostk¹ chemiczn¹niezale¿nego przetwarzania i brakutrwa³ego stanu strukturalnego, na-le¿y jednoznacznie stwierdziæ, i¿ wchwili obecnej brak jest podstaw fak-tyczno - prawnych i dowodowychna kwalifikowanie spirytusu etylo-wego do kodu 3820 zamiast do kodu2207 taryfy celnej tylko dlatego, ¿e³adunek bez przerobu chemicznegozosta³ wprowadzony na wspólnoto-wy obszar celny. Z literalnegobrzmienia kodu Taric 2207 wynika,¿e obejmuje alkohol etylowy i innealkohole ska¿one, które s¹ wyroba-mi alkoholowymi zmieszanymi zsubstancjami i czyni¹ je niezdatne dospo¿ycia, lecz nie eliminuj¹ u¿yciaich do celów przemys³owego zasto-sowania. Alkohol etylowy ma ró¿-norakie zastosowania i u¿ywany jestjako rozpuszczalnik w produkcji che-mikaliów, lakierów, do ogrzewania,oœwietlenia itp.

III. MEANDRY OPINIICELNYCHWYKORZYSTYWANYCHPRZEZ IMPORTERAPO STRONIE ZG£OSZEÑCELNYCH SAD

Wartoœæ dowodowa wewnêtrz-nych opinii i zaleceñ s³u¿b celnych,jako œrodka dowodowego legitymu-j¹cego do umocowywania funkcjo-nariuszy celnych w zakresie podej-mowania i wdra¿ania decyzji cel-nych w postaci uszczuplania podat-ku VAT od importowanego towaru,podatku akcyzowego i c³a zosta³ywyczerpuj¹co omówione.

Innym zagadnieniem, które rzu-tuje negatywnie na przydatnoœæ tychopinii, wiarygodnoœæ i rzetelnoœæprowadzonych badañ, a tak¿e nie-odzown¹ obiektywnoœæ i bezstron-noœæ jest praktykowany tryb wyko-nywania badañ laboratoryjnych natym samym materiale, ale jednak oodmiennych wnioskach z zastoso-waniem ró¿nych metod laboratoryj-nych. Fakt ten budzi powa¿ne w¹t-pliwoœci w zakresie przydatnoœcimerytorycznej i funkcjonalnej labo-ratorium w strukturach celnych ikompetencji zatrudnionych tam pra-cowników oraz domniemania istnie-nia i realizacji niekonstytucyjnychŸróde³ prawa, sprzecznych z za³o¿e-niami, materi¹ i duchem prawawspólnotowego, aktów wewnêtrz-nego kierowania. Wystarczy w tymwzglêdzie wskazaæ na negatywn¹praktykê takich czynnoœci polegaj¹-cych na uskutecznianiu ca³kowitejniewiarygodnoœci laboratorium cel-nego i bezu¿ytecznoœci wydawa-nych przez niego opinii. W sk³adachkolejowych transportów wprowa-dzanych na wspólnotowy obszarcelny na wniosek importera /repre-zentuj¹cych go agencji celnych/ do-konywane jest w w¹tpliwej obecno-œci funkcjonariusza celnego próbo-branie cieczy. Pobrane protokolarniepróbki stanowi¹ podstawê do prze-prowadzenia badañ laboratoryjnych.W sporz¹dzonej opinii na u¿ytekzleceniodawcy w czêœci 3, organiza-cja pomiarów i badañ, wyniki w ru-bryce pomiar /badanie/ widniejeadnotacja, ¿e zawartoœæ alkoholuetylowego z zastosowaniem gêsto-œciomierza oscylacyjne, po stroniewyników pomiarów badañ, stwier-dzono 95,79 plus minus o 72 %, zca³kowitym pominiêciem alkoholuizopropylowego.

W takim przypadku towar /ciecz/ zawracana jest na stronê pro-ducenta ukraiñskiego, poniewa¿ jestniezgodna z deklaracj¹ przedsiêbior-cy /importera/, lecz ca³kowiciezgodna z dokumentacj¹ przywo-

zow¹ dostawcy /producenta/, któ-ry w niej wyraŸnie stwierdza, i¿przedmiotem dostawy zgodnie zkontraktem zawartym z owymprzedsiêbiorca, jest spirytus etylowyw stê¿eniu 95%. Zwa¿yæ nale¿y i¿importer /agencja celna/ w takimprzypadku nie dokonuje zg³oszeniacelnego SAD celem prawid³owegowyliczenia podatku akcyzowego,podatku VAT i c³a, chocia¿ ma takiobowi¹zek /towar zosta³ dostarczo-ny zgodnie z umow¹ zawart¹ miê-dzy stronami/. Zasada pacta suntserwanta obowi¹zuje szczególnie wzakresie zawartych kontraktów miê-dzynarodowych. Podkreœliæ nale¿y,¿e stê¿enie 95% alkoholu etylowegow dostarczonej cieczy od producen-ta i pobranej jej próbki do laborato-rium celnego, zosta³o ustalone przyzastosowaniu metody PA-06w-d zdnia 1.08.2006r., z minimaln¹ tole-rancj¹ b³êdu w wyniku oscyluj¹ce-go w granicach plus minus 0,72%.

W takim przypadku spirytus ety-lowy dostarczony w cysternach jestzawracany na stronê ukraiñsk¹ /nawniosek importera/, plombowanyposiadaj¹c¹ cechy indywidualnepolskiego funkcjonariusza celnegoplomb¹ celn¹ /za³o¿on¹ na otwo-rach wlewowych i spustowych/,jednak¿e nie jest dalej transportowa-ny do producenta np. BarskiegoKombinatu Spirytusowego celemwymiany cieczy na p³yn do spryski-waczy szyb, jako zgodny z dekla-racj¹ przedsiêbiorcy, poniewa¿ takieprzedsiêwziêcie okaza³o by siê irra-cjonalne i oœmieszaj¹ce importera,sk³ad cystern z alkoholem oczekujena stacji Moœciska. Jest faktem noto-ryjnym o czym wie zarówno impor-ter /producent/ jak i reprezentuj¹-ca go agencja celna, ¿e dostawca to-waru /producent/ nie produkujep³ynu do spryskiwaczy szyb samo-chodowych, lecz spirytus etylowy ostê¿eniu, co wykaza³y badania labo-ratoryjne s³u¿b celnych 95% alkoho-lu. W konkluzji badañ stwierdza siê,¿e w wyniku przeprowadzonychanaliz laboratoryjnych stwierdzono,i¿ przedmiotowa próbka towaru niejest zgodna z deklaracj¹ przedsiê-biorcy i towar ten nie mo¿e byæ kla-syfikowany do kodu CN 3820.

Na marginesie tego wrêcz kurio-zalnego stwierdzenia nale¿y wyka-zaæ, ¿e co ju¿ wczeœniej podnoszonotowar zosta³ wprowadzony nawspólnotowy obszar celny zgodnie


z zawartym kontraktem deklaracjêprzedsiêbiorcy przez okazjonalnestwierdzenie we wniosku o próbo-branie bez koniecznego uzasadnie-nia czynnoœci jak i stwierdzeñ opi-nii laboratorium celnego id¹cej wsukurs wnioskowi, nie mo¿e stano-wiæ podstawy o zawróceniu cystern,lecz wdro¿enia czynnoœci celnychzgodnie z wiarygodnymi dokumen-tami producenta i zawartego kon-traktu. Stosowne adnotacje o oplom-bowaniu cystern po zawróceniu ichna Ukrainê s¹ odnotowane na liœcieprzewozowym ostemplowanympieczêciami obu s³u¿b celnych. Napodstawie analizy tyko tego doku-mentu i przeprowadzonego dowo-du mo¿na precyzyjne ustaliæ kiedyprzedmiotowe uprzednio zawróco-ne cysterny zosta³y ponownie beznaruszenia plomb polskich s³u¿bcelnych wprowadzone na wspólno-towy obszar celny. Tym Ÿród³owymdokumentem jest list przewozowy,gdzie precyzyjnie odciœniêtymi da-townikami z identyfikacja funkcjo-nariusza celnego strony polskiej iukraiñskiej zaopatrzony w datêdzienna, miesi¹ca i roku mo¿naprzeœledziæ ile w swoistej bezw³ad-noœci zawrócony uprzednio ³adunek,jako niezgodny z deklaracj¹ produ-centa pozostaje na kolejowej stacjigranicznej w Moœciskach-2 /po stro-nie ukraiñskiej/ w oczekiwaniu naponowny wjazd do Polski, bez jakiej-kolwiek ingerencji dostawcy w sk³adchemiczny zwróconego towaru.

Po ponownym przyjêciu nawspólnotowy obszar celny tego sa-mego sk³adu cystern ze spirytusemetylowym, uprzednio zawróconychna Ukrainê, na wspomnianym liœcieprzewozowym widnieje ta samanumeracja plomb funkcjonariuszacelnego strony polskiej, które wcze-œniej zosta³y prze niego na³o¿one naotwory wlewowe cystern, w chwiliich zwrotu na stronê ukraiñsk¹ orazte same numery identyfikacyjne tychcystern. Nie ma wiêc ¿adnych w¹t-pliwoœci, ¿e na wspólnotowy obszarcelny ponownie wprowadzono tesame cysterny, z tym samym ³adun-kiem spirytusu etylowego 95%, bo-wiem producent nie dokonywa³ ¿ad-nej ingerencji w sk³ad chemiczny cie-czy i nie zamieni³ go na p³yn do spry-skiwaczy szyb samochodowych, oczym œwiadcz¹ nienaruszone plom-by polskiego i ukraiñskiego organucelnego. Na bazie tej karko³omnej

Kolejne ró¿nice w analizowanych opiniach s¹ nastêpuj¹ce :- w opinii pierwszej :

- w opinii drugiej :

czynnoœci, zarówno logistycznej jaki dokumentacyjnej nale¿y zadaæ so-bie pytanie komu lub czemu takaoperacja ma s³u¿yæ oraz czy jest tozabieg czysto techniczny, bez skut-ków prawnych dla podatków i c³anale¿nych Skarbowi Pañstwa i bu-d¿etu Wspólnotowego? W tych oko-licznoœciach metodycznie wdra¿a siêod podstaw ca³¹ procedurê od wnio-sku o próbobranie do opinii Labora-torium Izby Celnej w Przemyœlu, byw tej opinii udowodniæ, ¿e teraz to-war zosta³ dostarczony zgodnie zdeklaracj¹ przedsiêbiorcy. Gdzie za-tem nale¿y w dokumentacji celnejposzukiwaæ owej deklaracji o zgod-noœci lub niezgodnoœci dostarczone-go towaru przez producenta ze stro-ny przedsiêbiorcy. Jedyny œlad ca³-kowicie odmiennego takiegooœwiadczenia woli przedsiêbiorcyniczym nie udokumentowanej, coju¿ podnosi³em, mo¿na znaleŸæ wnieuzasadnionym wniosku o próbo-branie, ¿e wed³ug dokumentów do-stawcy /producenta/ jest to spiry-tus etylowy 95%, a wed³ug przed-siêbiorcy jest to p³yn do spryskiwa-czy szyb. W tym momencie labora-torium celne w ca³kowitej utraciekontroli nad podleg³¹ jednostkê zestrony Dyrektora Izby Celnej w Prze-myœlu wdra¿a ponowne badania

chemiczne o pobranie próbek cieczywykazuj¹c, ¿e chodzi tutaj o te samez numeracj¹ cysterny sk³adu uprzed-nio zawróconego na stronê ukra-iñsk¹.

Obecnie laboratorium celne dobadañ stosuje ju¿ inn¹ metodê ozna-czon¹ symbolem PA-04 wyd.3 zdnia 15.06.2000r. o zawartoœci ni¿szej95,80 alkoholu – plus, minus 0.72 %,poprzednio zawartoœæ alkoholu przytej samej metodzie w obu badaniachustalono na 95,97 – plus, minus 0.72%./ Taki wynik badania laboratoryj-nego w konkluzji opinii pozwalastwierdziæ, ¿e to¿samoœæ przedmio-towej próbki towaru jest zgodna zdeklaracj¹ przedsiêbiorcy – mo¿estanowiæ niezamarzaj¹cy p³yn dospryskiwaczy szyb samochodowychna bazie alkoholu etylowego i wopinii tutejszego laboratorium, copozwala zakwalifikowaæ do koduTaric 3820 taryfy celnej. Ró¿nice wbadaniach i sentencjach opinii s¹zasadnicze poniewa¿ w opiniipierwszej autorytatywnie laborato-rium stwierdza, ¿e badana próbkanie mo¿e towaru klasyfikowaæ dokodu CN 3820, przewidzianego dlap³ynów do spryskiwaczy szyb samo-chodowych, gdy¿ jest to alkohol ety-lowy o kodzie Taric 2207 lub wyro-by alkoholowe o dowolnej mocy,


ska¿one od którego nale¿y wyegze-kwowaæ stosowne op³aty celne /podatek akcyzowy i c³o/. Natomiastw drugim badaniu opinia stwierdza,¿e badany towar mo¿e stanowiæ nie-zamarzaj¹cy p³yn spryskiwaczyszyb samochodowych, od któregonie pobiera siê podatku akcyzowe-go i c³a.

Koszty obu przedstawionychopinii zleceniodawcy wynios³y 920z³, przy zysku kwoty prawie 4,5 mi-liona z³otych, powsta³ej z powoduuszczuplenia wymaganych nale¿no-œci w tej swoistej ekwilibrystce do-kumentacyjnej i decyzyjnej, co po-zostawiam bez szerszego komenta-rza, zw³aszcza wówczas kiedy dlapotwierdzenia mocy prawnej pierw-szej opinii, zreszt¹ zgodnej z zawar-toœci¹ p³ynu jako spirytusu etylowe-go 95,97 %, przytacza siê akty nor-matywne prawa wspólnotowego /rozporz¹dzenia/ a w drugiej powo-³uje siê polska normê PA - 51 wyd.1z dnia 24.09.2007r./, naruszaj¹c za-sadê bezpoœredniego skutku prawawspólnotowego. Na kanwie tej enig-matycznej opinii /zaleceñ/ nie ma-j¹cych ¿adnych mocy prawnych, wtym do podjêcia rozstrzygniêcia wsprawie z³o¿onego zg³oszenia celne-go, odprawiane s¹ p³yny do spryski-waczy szyb samochodowych, nato-miast w dokumentach przywozo-wych widnieje bezsprzecznie innytowar, czyli alkohol etylowy ska¿o-ny lub nieska¿ony. Takim odpra-wom towarzyszy prawo powiela-czowe ze strony prze³o¿onych, sto-sowane w ró¿nej formie, nawet wformie pisemnego polecenia w spra-wie konkretnego zg³oszenia celnego,a tak¿e podobne postêpowanie agen-cji celnych, szczególnie znamienneze strony Agencji Jass-FBG w Me-dyce. Powy¿sze dowodzi, ¿e bada-nia laboratoryjne maj¹ g³ównie nacelu przykrycie dzia³añ zmierzaj¹-cych do zagmatwania czytelnoœcistosowania rozporz¹dzeñ i dyrek-tyw wspólnotowych oraz maj¹ wy-raŸnie pod³o¿e kryminogenne wik-tymologiczne.

Nale¿y w tym zakresie wróciæ dosprawdzonych modelowych rozwi¹-zañ nak³adaj¹cych ciê¿ar i obowi¹-zek przygotowania dokumentówcelnych na importera /odbiorcê/towaru, a nie jak to ma miejsce obec-nie na agencje celne, które dokonu-j¹c zg³oszeñ celnych na zasadziewy³¹cznoœci, stosuj¹ w tym zakresie

naciski i presje oraz swoiste wymu-szanie odpraw celnych. Swoisty brakmerytorycznych kompetencji, w tymznajomoœci zasad prawa wspólnoto-wego dowodowego w zakresiemocy prawnej kwalifikowania doku-mentów do odpraw celnych ze stro-ny naczelników urzêdów i dyrekto-rów izb celnych /w obsadzie tychstanowisk bez koniecznych kompe-tencji/ jest zastanawiaj¹cy i wyma-ga podjêcia w nadzorze Ministra Fi-nansów stosownych dzia³añ syste-mowych zmierzaj¹cych do przywró-cenia naruszonego prawa i pracykoncepcyjnej s³u¿b celnych. Raz wpodsumowaniu opinii stwierdza siêcyt.„ W zwi¹zku z powy¿szymprzedmiotowy towar / m. in. zewzglêdu na wysok¹ zawartoœæ alko-holu etylowego oraz obecnoœæ sub-stancji powierzchniowo –czynnej/mo¿e stanowiæ koncentrat œrodkazapobiegaj¹cego zamarzaniu lubp³ynu przeciwoblodzeniowego nabazie alkoholu etylowego i w opiniitut. laboratorium nale¿y rozwa¿yæmo¿liwoœæ zaklasyfikowania bada-nej próbki towaru do kodu CN 3820taryfy celnej. Natomiast w koñcowejkonkluzji opinii stwierdzono,, nada-ny towar nie mo¿e byæ zwolniony zpodatku akcyzowego poniewa¿ iloœæalkoholu izopropylowego jest ni¿-sza od minimalnej jak¹ nale¿y do-daæ, aby alkohol etylowy zawarty wœrodkach zapobiegaj¹cych zamarza-niu i pozosta³ych p³ynach usuwaj¹-cych oblodzenie /m. in. koncentratdo spryskiwaczy szyb samochodo-wych /móg³ byæ zwolniony od po-datku akcyzowego /oraz c³a RZ/.

Ten przyk³ad pseudoopinii pozo-stawiam bez szerszego komentarza,zwa¿ywszy na fakt, ¿e nie stwierdzasiê w niej czy dostarczony towar /spirytus etylowy/ jest zgodny lubniezgodny z zamówieniem dostaw-cy. Czy w takim przypadku ponow-nie zostanie zawrócony do stacjiMoœciska 2 celem przeczekania zopisan¹ tu procedur¹, czy te¿ wresz-cie zostanie po³o¿ony kres w dowol-noœci i wybiórczoœci stosowania pra-wa wspólnotowego na zewnêtrz-nych granicach Unii.

IV. JAKA JEST SKALAPROBLEMU ORAZOBSZARY NEGACJIPRAWAWSPÓLNOTOWEGO ?

Cysterny z ³adunkiem alkoholu

etylowego wje¿d¿aj¹ do Wspólnotyprzez graniczne przejœcie kolejowew Medyce w sk³adach poci¹gów to-warowych, a ka¿da z nich liczy 60 -65 tysiêcy litrów. Od takiej cysternyspirytusu etylowego, bezpodstawnieprzekwalifikowanego na koncentratp³ynu lub p³yn do spryskiwaczyszyb samochodowych, wed³ug kodutaryfy wspólnotowej 3820, organ cel-ny pobiera tylko podatek VAT wgranicach 35 tysiêcy z³otych. Przyprawid³owej taryfikacji alkoholu ety-lowego do kodu 2207 CN ogólnenale¿noœci wynosz¹ oko³o 4,5 milio-na z³otych, w tym c³o oko³o 30 tysiê-cy, podatek akcyzowy w kwocieoko³o 3.6 miliona i podatek VAT ok.870 tysiêcy z³otych. Od 2005 roku dochwili obecnej, w oparciu o szacun-kowe dane i ³atwe do zweryfikowa-nia na podstawie zalegaj¹cej doku-mentacji celnej, odprawiono w Me-dyce oko³o 500 takich cystern dlaró¿nych odbiorców, Skarb Pañstwabezpowrotnie utraci³ kwotê powy-¿ej 2,235 miliarda z³otych, w tym ztytu³u podatku akcyzowego oko³o1,8 miliarda i 435 milionów PLN wpodatku VAT. Jednoczeœnie nie po-brano blisko 15 milionów z³ c³a, atym samym nie odprowadzono ta-kiej kwoty do bud¿etu pañstwa iwspólnoty, co mo¿e skutkowaæ dlapañstwa polskiego na³o¿eniem du-¿ej kary pieniê¿nej i realny procesprzed Europejskim Trybuna³emSprawiedliwoœci. Powstaje zatempytanie : jak to jest mo¿liwe, ¿eSkarb Pañstwa reprezentowanyprzez organ celny, traci kwotê po-nad 2,2 miliarda z³otych, by zado-woliæ siê kwot¹ oko³o tylko 17,5milionów z³otych w podatku VAT,która stanowi oko³o 0,8 % nale¿nejkwoty ?

Roman Zdybel,doktor naukprawnych Uni-wersytetu Jagiel-loñskiego, st. wy-k³adowca w Pañ-stwowej Wy¿szej

Szko³y Wschodnioeuropejskiej wPrzemyœlu. Autor licznych prac zdziedziny prawa karnego, pracy,handlowego oraz wspólnotowego.Ich merytoryczna wartoœæ zosta³awielokrotnie zauwa¿ona przezTrybuna³ Konstytucyjny po stronieuzasadnienia wyroku.


I Jacek Brdulak

1 O chêciach koñczenia autostrad i dróg ekspre-

sowych np. w Siedlcach lub Bia³ymstokupisa³em na ³amach drugiego numeru „Kwar-talnika Celnego” (nr 2/2007).

2 Por.: A. Kwarciñska, Uwarunkowania ze-wnêtrzne jako szansa rozwoju przedsiêbior-czoœci (w:) Przedsiêbiorczoœæ stymulatoremrozwoju gospodarczego, red. J. Brdulak i M.Kulikowski, Instytut Wiedzy, Warszawa2004, s. 19 i nast.

3 J. Brdulak, Projekt organizacyjno-ekonomicz-ny infrastruktury technicznej makroregionuwojewództw bialsko-podlaskiego, che³m-skiego, lubelskiego i tarnobrzeskiego, Bizant.,Warszawa 1995, s. 48 i nast.

Od wielu lat jak mantrê powta-rzamy, ¿e tzw. Œciana Wschodnia mapowa¿ne problemy rozwojowe itrzeba zrobiæ wszystko, by zatrzy-maæ pog³êbianie siê dysproporcjispo³eczno-gospodarczych na tychterenach. A zarazem w ró¿nych miej-scach utrwalamy obowi¹zuj¹ce ste-reotypy i w zdecydowanie szkodli-wy sposób oddalamy szanse poten-cjalnego rozwoju regionu1 . Jednymz takich utrwalonych mitów jest poj-mowanie granicy jako przestrzennejbariery rozwoju. Zgodnie z teoria-mi autarkii, izolacjonizmu rzeczywi-œcie granica oznacza³a odgrodzenie,miejsce ochrony w³asnych intere-sów, zasiêg sprawowanej w³adzy.Jednak otwarta gospodarka, globa-lizacja, sieæ powi¹zañ w cyberprze-strzeni ka¿¹ inaczej spojrzeæ na in-frastrukturê graniczn¹. Równie¿ nazwi¹zan¹ z ni¹ przedsiêbiorczoœæ,któr¹ ci¹gle kojarzymy z przemytemi wykorzystywaniem wystêpuj¹-cych ró¿nic rozwojowych.

Stawiam tezê, ¿e wschodnia gra-nica Polski i Unii Europejskiej sta-nowi w obecnych warunkach poli-tycznych i ekonomicznych niewyko-rzystan¹, niepowtarzaln¹ szansê roz-wojow¹. Powinna ona pobudzaæprzedsiêbiorczoœæ wspó³pracuj¹cychspo³eczeñstw i firm w nowocze-snym, etycznym tego s³owa rozu-mieniu. Oczywiœcie pod warunkiemœwiadomej, przemyœlanej, konse-kwentnej polityki gospodarczej i in-frastrukturalnej pañstwa oraz jegoregionalnych organów reprezentu-j¹cych , poniewa¿ problem dotyczyinfrastruktury technicznej pañstwapolskiego. Pañstwu powinno zale-¿eæ na rozwoju przedsiêbiorczoœci,która znajduje swoje odbicie w spo-sobie ¿ycia obywateli, chêci podej-mowania przez nich ryzyka, dyna-mizmie aktywnoœci spo³eczno-go-spodarczej. W skali makrogospodar-ki szczególne znaczenie mo¿e mieæ

prowadzona przez pañstwo polity-ka fiskalna i monetarna2 , która wp³y-wa na dzia³ania przedsiêbiorców.Polityka fiskalna to z jednej stronydzia³ania rz¹du dotycz¹ce podat-ków, z drugiej zaœ – wydatków bu-d¿etowych, np. na drogownictwolub przejœcia graniczne. Stymulowa-nie przedsiêbiorczoœci mo¿e odby-waæ siê za pomoc¹ tych narzêdzi, alenas interesuj¹ w przypadku konkret-nego regionu raczej dzia³ania ze sfe-ry lokalnej, czyli tzw. mikro. Pañstwo

mo¿e wspomagaæ przedsiêbiorcówprowadz¹c dzia³ania na arenie miê-dzynarodowej, mo¿e tak¿e w znacz-nym stopniu umo¿liwiæ rodzimymprzedsiêbiorstwom rozszerzaniedzia³alnoœci na innych rynkach.

Jednym z wa¿nych atrybutówwspierania przedsiêbiorców i ichaktywnoœci w regionach przygra-nicznych jest infrastruktura finanso-wa. Prawie zupe³nie „zapomniana”,w cieniu nag³aœnianych problemówz budow¹ autostrad, dróg ekspreso-wych lub centrów logistycznych.Problem rozwoju infrastruktury fi-nansowej w regionach s³abiej rozwi-niêtych gospodarczo, w tym tak¿ena LubelszczyŸnie, pojawi³ siê wbadaniach naukowych w po³owie lat90-ych ubieg³ego wieku3 . Okazujesiê, ¿e sytuacja od tego czasu uleg³atylko niewielkiej poprawie. Przyby-³o oddzia³ów bankowych w wiêk-szych miastach, bankomatów, zmie-

ni³y siê nazwy niektórych banków itowarzystw ubezpieczeniowych. Wdalszym ci¹gu obserwujemy faktpierwotnej akumulacji kapita³uprzede wszystkim w³aœnie w sferzeinfrastruktury bankowo-ubezpiecze-niowej. Umacnianiu siê infrastruk-tury finansowej pañstwa i poszcze-gólnych regionów towarzyszy ci¹gledrapie¿na walka o zaw³aszczanieobs³ugi strumieni pieniê¿nych. S³ab-si gospodarczo, a do nich nale¿ywojewództwo lubelskie, s¹ wprostdrenowani pieniê¿nie przez instytu-cje finansowe, których centrale zlo-kalizowane s¹ najczêœciej w najsilniej-szych oœrodkach gospodarczych kra-ju – metropoliach. Zró¿nicowaniepoziomu rozwoju gospodarczego nie-ustannie w zwi¹zku z tym siê pog³ê-bia, co widaæ przede wszystkim wrozwarstwianiu siê poziomu ¿yciaspo³eczeñstwa. Sektor bankowo-ubezpieczeniowy, z uwagi na to, ¿egeneruje w swoich us³ugach tzw.„czyste, brzêcz¹ce” pieni¹dze, macoraz wiêkszy udzia³ w tych struk-turalnych przeobra¿eniach polskiejprzestrzeni gospodarczej. Rodzi siê wzwi¹zku z tym pytanie, czy mo¿natê sytuacjê zmieniæ i jaka jest w tymdzia³aniu rola granicy pañstwowej.

Okazuje siê, ¿e w paradoksalnysposób, wschodnia granica Unii Eu-ropejskiej mo¿e zaktywizowaæ roz-wój lokalnej, nadgranicznej infra-struktury sektora bankowo-ubezpie-

INFRASTRUKTURA APRZEDSIÊBIORCZOŒÆW POLSCEWSCHODNIEJ

Szkodliwym mitem jestpojmowanie granicyjako przestrzennej ba-riery rozwoju. Otwartagospodarka, globaliza-cja, sieæ powi¹zañ w cy-berprzestrzeni ka¿¹ ina-czej spojrzeæ na infra-strukturê graniczn¹.


czeniowego. System bankowo-ubez-pieczeniowy Unii cieszy siê u na-szych wschodnich s¹siadów zas³u-¿onym zaufaniem. Nie jest tak po-wszechnie inwigilowany przez s³u¿-by, a nawet ró¿ne mafie; oferuje zró¿-nicowane, czasami dopiero odkrywa-ne na Ukrainie, czy te¿ Bia³orusi, us³u-gi. Trzeba wszystko uczyniæ, by nasiwschodni s¹siedzi deponowali wnaszych bankach swoje zarobioneczasami w Polsce pieni¹dze. Korzy-staj¹c z us³ug infrastruktury finanso-wej w Polsce przyczyniaj¹ siê do jejrozwoju. Je¿eli pracownicy ukraiñscyznaj¹ markê swojego banku KredoBank, to dlaczego jego w³aœciciel PKOBP nie otworzy kilku punktów ban-kowych w miejscach skupisk pracow-niczych Ukraiñców w naszym krajulub nad wschodni¹ granic¹. Na ob-s³udze przep³ywów finansowych za-rabia siê pieni¹dze. Oferujmy obs³u-gê finansow¹ ¿ywio³owo rozwijaj¹-cemu siê handlowi z Kazachstanem.Zamo¿ni Kazachowie ju¿ dzisiaj do-wiaduj¹ siê o mo¿liwoœci deponowa-nia oszczêdnoœci w euro lub wyku-pywania bardziej wyrafinowanychinstrumentów finansowych. Umowymiêdzybankowe powinny umo¿li-wiaæ pe³ny ruch kapita³u w ramachobowi¹zuj¹cego prawa. Gospodarkipañstw poradzieckich prze¿ywaj¹obecnie fazê szybkiego rozwoju. Ka-pitalizacja banków ukraiñskichzwiêkszy siê w najbli¿szych latach z20-30 mld USD do 130 mld USD. Wskali regionu to s¹ ju¿ spore kwoty.Zagraniczne podmioty gospodarczenie kupuj¹ raczej obecnie ukraiñskichbanków z uwagi na ich horrendaln¹cenê. Rozwija siê natomiast powolisieæ bankomatowa, czêœciowo zauto-matyzowane punkty dostêpowe,wprowadzane s¹ nieœmia³o kartyp³atnicze w wiêkszych miastach.

W 2008 r. instytucje finansowe wPolsce powo³aj¹ 1,4 tys. nowych pla-cówek. Czêœæ z nich powinna po-wstaæ w nadgranicznych miastachwschodniej Polski lub nawet bezpo-œrednio przy przejœciach granicz-nych. Przybysz ze wschodu powi-nien tu¿ po przekroczeniu granicyuzyskiwaæ pe³n¹ ofertê us³ug ban-kowo-ubezpieczeniowych, a nie tyl-ko mo¿liwoœæ wymiany walut pozawy¿onym kursie. W tym miejscudochodzimy do problemu wykwa-lifikowanych kadr. Przy za³o¿eniu,¿e w ka¿dej z nowych placówek za-trudnionych zostanie œrednio 6 pra-

cowników zajmuj¹cych siê obs³ug¹klienta, mo¿na oszacowaæ, ¿e ³¹cznaliczba specjalistów-doradców (niewliczaj¹c w to bran¿y poœrednictwafinansowego) wzroœnie w tym rokuo 10 tys. osób4 . Ju¿ teraz jedna czwar-ta og³oszeñ portali rekrutacyjnychdotyczy w³aœnie ofert pracy na sta-nowiskach doradcy klienta w insty-tucjach finansowych. W sektorzebankowym pracuje ok. 170 tys. osób.Po raz pierwszy od lat liczba nowychpracowników w tej bran¿y zwiêk-szy³a siê w zauwa¿alny sposób. W2007 r. przyby³o ok. 10 tys. etatów.Oczywiœcie, przewa¿nie w metropo-liach. Jednak i w s³abszych gospo-darczo regionach trwa poszukiwa-

nie m³odych, kreatywnych finansi-stów. Niektórzy z szczególnie przed-siêbiorczych, wyczuwaj¹c szansê,uzupe³niaj¹ kwalifikacje, koñcz¹ stu-dia podyplomowe, kursy. Stawkipodstawowych wynagrodzeñ do-radców klienta w wiêkszych ban-kach wynosz¹ od 3 do 8 tys. z³ brut-to. S¹ zró¿nicowane w poszczegól-nych bankach, uzale¿nione od regio-nu, w którym znajduje siê placów-ka, czêsto zwi¹zane z intensywno-œci¹ pracy i wolumenem obrotów.Zdarza siê, ¿e dodatkowa rocznapremia doradcy klienta mo¿e siê-gn¹æ ponad 40 tys. z³, tak jak to mamiejsce w „Pekao S.A.”. Na wy¿szezarobki mog¹ liczyæ doradcy klien-tów korporacyjnych. Osi¹gaj¹ onenawet 7-8 tys. z³ miesiêcznie pluspremia5 . Okazuje siê, ¿e zapotrzebo-wanie na ich us³ugi stale roœnie.Przedsiêbiorstwa prowadz¹ce wy-mianê handlow¹ ze Wschodem

przestaj¹ woziæ pieni¹dze w waliz-kach i szukaj¹ korzystnych mo¿liwo-œci operowania nimi.

Otwiera siê zatem szansa dla pro-fesjonalnego, zawodowego szkolnic-twa kszta³c¹cego specjalistów wery-fikowanych nastêpnie przez rynek.Nie chodzi tu o socjologów, history-ków, magistrów wychowania fizycz-nego. Potrzebni s¹ fachowcy umie-j¹cy rozpoznaæ fa³szywe banknoty,znaj¹cy mo¿liwoœci transferu i loko-wania pieniêdzy, ludzie monitoru-j¹cy sytuacjê na rynkach finanso-wych, tak¿e tych na wschód od Pol-ski. Granica musi zacz¹æ „obrastaæ”placówkami finansowymi zapew-niaj¹cymi najwy¿szej jakoœci us³ugi.Nie bêdzie to mo¿liwe, naturalnie,bez konsekwentnego, systematycz-nego rozwoju infrastruktury trans-portowej, przede wszystkim drogo-wej oraz przejœæ granicznych. Œwiad-czenie us³ug finansowych na ekono-micznie uzasadnion¹ skalê mo¿liwejest tylko przy wystêpowaniu ma-sowych potoków przekraczaj¹cychgranicê. I raczej nie chodzi pisz¹ce-mu te s³owa o tzw. „mrówki”,przemycaj¹ce alkohol i papierosy,choæ i oni musz¹ dokonaæ wymianypieniêdzy. Pomyœlnoœæ regionu jest wrêkach powa¿niejszych, handlowychturystów, dokonuj¹cych transferów,lokuj¹cych kapita³, wykorzystuj¹cychró¿norodne instrumenty rynku finan-sowego. Przy zachowaniu wszyst-kich proporcji niech przyk³adem bê-dzie Szwajcaria, która wprost ¿yje zeœwiadczenia us³ug finansowych, awiêkszoœæ kredytów hipotecznych wnaszym kraju denominowana jest wefrankach szwajcarskich. Dlaczegoanalogicznych us³ug nie mo¿na za-cz¹æ organizowaæ na przyk³ad w wo-jewództwie lubelskim dla naszychwschodnich s¹siadów…

4 E. Wiêc³aw, M. Krzeœniak, Doradca na wagêz³ota, Rzeczpospolita z dn. 6.05.2008 r.

5 Tam¿e.

prof. dr hab.Jacek Brdulak– jest pracowni-kiem katedrygeografii wSzkole G³ównej

Handlowej. Specjalizuje siê wproblematyce transportu miê-dzynarodowego i systemu trans-portowego Polski.

Przy zachowaniu wszyst-kich proporcji niech przy-k³adem bêdzie Szwajca-ria, która wprost ¿yje zeœwiadczenia us³ug finan-sowych, a wiêkszoœæ kre-dytów hipotecznych wnaszym kraju denomino-wana jest we frankachszwajcarskich. Dlaczegoanalogicznych us³ug niemo¿na zacz¹æ organizo-waæ na przyk³ad w woje-wództwie lubelskim dlanaszych wschodnich s¹-siadów…


Rozwój regionu w opiniiprzedsiêbiorców

– mo¿liwoœci, barieryI Teresa Pakulska

1 S. Kañdu³a, Stowarzyszenie jako podmiot rozwo-ju lokalnego, (w:) Gospodarka lokalna i regio-nalna w teorii i praktyce, red. R. Brol, PraceNaukowe, nr 1083, Wydawnictwo AkademiiEkonomicznej we Wroc³awiu, Wroc³aw 2005,s. 269.

2 M. Typa, Przestrzenne zró¿nicowanie rozwojuprzedsiêbiorczoœci na obszarach wiejskich wPolsce, (w:) Polityka regionalna i edukacyjnawobec dysproporcji rozwojowych polskiej prze-strzeni, red. J. Brdulak Warszawa, PTE 2002,zeszyt nr 5, s.168.

3 Z. Pierœcionek, Strategie konkurencji i rozwojuprzedsiêbiorstwa, Wydawnictwo NaukowePWN, Warszawa 2003, s. 320.

4 M. Olson, The Logic of Collective Action: PublicGoods and the Theory of Groups, HarvardUniversity Press, Cambridge 1965, podajê zaM. Noga, Dzia³alnoœæ pañstwa i samorz¹duterytorialnego w œwietle koncepcji dzia³añ zbioro-wych ekonomii instytucjonalnej, (w:) Dzia³aniazbiorowe w teorii i praktyce, Prace NaukoweAkademii Ekonomicznej im. O. Langego weWroc³awiu, nr 1090, Wroc³aw 2005, s. 56.

Przedsiêbiorcy nega-tywnie oceniaj¹wspó³pracê z urzêda-mi. Ich zdaniemzmniejszenie formal-noœci, przychylnoœædla interesantów, czy-li tzw. zielone œwiat³odla MŒP, to w prakty-ce gospodarczej jedy-nie deklaracje bez po-krycia.

Proces rozwoju lokalnego (gminy,powiatu) uto¿samia siê z syste-

matycznym dzia³aniem prowadzo-nym w spo³ecznoœci lokalnej maj¹-cym na celu zaspokajanie jej potrzeb1

i ogólny rozwój. Szczególne znacze-nie w tym zakresie nale¿y przypi-saæ przedsiêbiorcom, których dzia-³alnoœæ w sposób bezpoœredni lubpoœredni powoduje wzrost aktywno-œci gospodarczej i przyczynia siê dopoprawy warunków ¿ycia w regio-nie. W zwi¹zku z tym nasuwa siêpytanie, jak rozwój regionu postrze-gaj¹ przedsiêbiorcy, jakie s¹ ich zda-niem mo¿liwoœci tego rozwoju, a ja-kie ograniczenia. Podstawê ocenytego zjawiska stanowi¹ badania an-kietowe, które zosta³y przeprowa-dzone w okresie czerwiec - wrzesieñ2006 wœród przedsiêbiorców w po-wiecie tomaszowskim w wojewódz-twie lubelskim.

Realizacji koncepcji wielofunk-cyjnego rozwoju obszarów rolni-czych, do których nale¿y zaliczyæpowiat tomaszowski, towarzyszynierozerwalnie rozwój dzia³alnoœcipozarolniczej. Za jej si³ê sprawcz¹przyjmuje siê rozwój przedsiêbior-czoœci, przez któr¹ czêsto rozumie siê„z jednej strony aktywnoœæ ma³ych iœrednich przedsiêbiorstw (MŒP) naobszarach wiejskich, sprzyjaj¹cychtworzeniu nowych miejsc pracy dlamieszkañców tych terenów, a z dru-giej pozarolnicz¹ aktywnoœæ indy-widualnych gospodarstw rolnych”2 .

Ma³ym i œrednim przedsiêbior-stwom przypisuje siê specjaln¹rolê. Jak wskazuje Z. Pierœcionek:„Szczególna rola ma³ych firm wy-nika z faktu, i¿ zapewniaj¹ one „do-p³yw œwie¿ej krwi” w gospodarce,rozwijaj¹ przedsiêbiorczoœæ, kreuj¹nowe potrzeby, nowe przedsiêbior-stwa, nowe sposoby dzia³ania. Wdobie powszechnej automatyzacjima³e firmy, których domen¹ dzia³a-nia s¹ ró¿nego rodzaju us³ugi, sta-nowi¹ sektor absorbuj¹cy gros za-trudnienia w gospodarce”3 .

We wspó³czesnej gospodarce ob-serwuje siê niezwykle dynamicznywzrost liczby MŒP oraz wzrost ichudzia³u w tworzeniu dochodu na-rodowego. Jednoczeœnie w zbioro-woœci MŒP mo¿na zaobserwowaædu¿¹ fluktuacjê. Firmy powstaj¹,czêœæ z nich rozwija siê, natomiastznaczna czêœæ po krótkim okresie niewytrzymuje warunków konkuren-cji i znika z rynku. W tej sytuacji jestistotne, aby wskazaæ jakie czynnikipozwalaj¹ ma³ym przedsiêbior-

stwom trwaæ na rynku i rozwijaæ siê,a co mo¿e byæ przyczyn¹ ich nie-powodzenia i upad³oœci.

Dzia³alnoœæ MŒP w powiecie to-maszowskim ma wymiar lokalny,czêsto ogranicza siê do powiatu,rzadko przekracza granice woje-wództwa. Rozwój wielu przedsiê-biorstw napotyka ograniczenia wzakresie rynku zbytu. Rynek lokal-ny jest niewielki, wiêc aby osi¹gn¹æoczekiwan¹ rentownoœæ nale¿ywejœæ co najmniej na rynek regio-nalny, a najlepiej krajowy. W takiejsytuacji trudno oczekiwaæ du¿egowp³ywu MŒP na poprawê sytuacjispo³eczno-gospodarczej regionu ijego konkurencyjnoœæ. W tej czêœcikraju du¿e znaczenie w stymulowa-niu przedsiêbiorczoœci nale¿y jednakprzypisaæ czynnikom, których si³aoddzia³ywania mo¿e byæ wiêkszani¿ w innych regionach. W ocenie

przedsiêbiorców, za jeden z podsta-wowych czynników w tym zakresiezosta³a bowiem uznana zdolnoœæ dosolidarnoœci terytorialnej i tworzeniapowi¹zañ kooperacyjnych pomiê-dzy lokalnymi podmiotami.

Stosunkowo nisko oceniaj¹przedsiêbiorcy dzia³ania w³adz, któ-re nie tworz¹ warunków sprzyjaj¹-cych przedsiêbiorczoœci. Politykê wtym zakresie cechuje krótkowzrocz-noœæ, na przedsiêbiorców próbuje siête¿ przerzucaæ koszty z tym zwi¹-zane. Jako przyk³ad mo¿na podaæprogram pracy dla absolwenta.Przez 6 miesiêcy pañstwo w po³o-wie partycypuje w kosztach zatrud-nienia, w zamian oczekuj¹c zatrud-nienia absolwenta przez okres 2 lat.Przedsiêbiorcy negatywnie oceniaj¹tak¿e wspó³pracê z urzêdami. Ichzdaniem zmniejszenie formalnoœci,przychylnoœæ dla interesantów, czy-li tzw. zielone œwiat³o dla MŒP, to wpraktyce gospodarczej jedynie dekla-racje bez pokrycia. Nisko ocenianyjest równie¿ poziom kompetencjiw³adz lokalnych i dzia³aj¹cych w ichimieniu urzêdników, czego przyk³a-dem mog¹ byæ pracownicy urzêdówskarbowych nie posiadaj¹cy odpo-wiednich do sprawowanych funkcjikwalifikacji. Co wiêcej, pracownik w


5 M. Noga, Dzia³alnoœæ pañstwa i samorz¹duterytorialnego…op.cit., s. 57.

6 Uczenie siê doros³ych- przegl¹d tematyczny,Raport MGiP, Warszawa 2004, s.18.

7 Spostrze¿enie to potwierdza badanie prze-prowadzone na terenie województwa œl¹-skiego i dolnoœl¹skiego - T. Pakulska, M.Poniatowska-Jaksch, Zachowania edukacyjneprzedsiêbiorstw, IFGN SGH, Warszawa 2006,s. 74.

8 Kapita³ ludzki a konkurencyjnoœæ przedsiêbiorstw,red. M. Rybak, Poltext, Warszawa 2003, s. 36.

9 A. Sosnowska, Strategie MŒP prowadz¹ce dosukcesu, (w:) Strategie przedsiêbiorstw w Polscew okresie akcesyjnym – dostosowanie donowych warunków – I etap badañ, badaniastatutowe, IFGN SGH, Warszawa 2005, s. 4.

10 A. Wieloñski, Geografia przemys³u, PWN, War-szawa 2000, s. 46 oraz H. Godlewska, Lokaliza-cja dzia³alnoœci gospodarczej. Wybrane zagadnienia,Wy¿sza Szko³a Handlu i Finansów Miêdzyna-rodowych, Warszawa 2001, s. 17.

W przygotowaniu za-wodowym m³odzie¿ydo potrzeb rynku pra-cy potrzebna jest sze-roka wspó³praca.Przedsiêbiorcy ocze-kuj¹, by w kszta³towa-niu systemu edukacjiadekwatnego do swo-ich potrzeb, aktywnieuczestniczy³y obokprzedsiêbiorstw szko-³y i organy w³adzypublicznej.

urzêdzie skarbowym dostaje 30%prowizji od wymierzonej przedsiê-biorcy kary, której nie zwraca nawetpo przegranej sprawie w s¹dzie.

Wed³ug respondentów, w³adzelokalne powinny dzia³aæ na rzeczswoich przedsiêbiorstw, pomagaæ wtworzeniu powi¹zañ gospodar-czych. W obecnych czasach koniecz-na jest szeroko rozumiana wspó³pra-ca gospodarcza przedsiêbiorstw iw³adzy lokalnych. Realizacja pry-watnych interesów jest bardziej sku-teczna, gdy d¹¿y siê do nich za po-moc¹ dzia³añ grupowych ni¿ po-przez dzia³ania indywidualne4 . Gdyna rynek, wchodz¹ firmy i powiêk-szaj¹ potencja³ przyczyniaj¹c siê dorozwoju zarówno swego, jak i innychuczestników rynku, chocia¿by po-przez tworzenie nowych miejsc pra-cy, wzrost popytu, to ich dzia³anienale¿y wspieraæ5 .

Wyrazem stagnacji w rozwojuprzedsiêbiorczoœci jest zdaniemprzedsiêbiorców TomaszowskiegoForum Gospodarczego du¿e bezro-bocie w powiecie. Jego rzeczywisterozmiary s¹ na ogó³ wiêksze zewzglêdu na du¿y udzia³ w regionierolnictwa indywidualnego. Absor-buje ono bowiem wielu mieszkañ-ców wsi, którzy nie maj¹ szans nauzyskanie pracy w innych sektorachgospodarki – „pomagaj¹cy w gospo-darstwie cz³onkowie rodzin”. Zwa-¿ywszy na charakter pracy w anali-zowanym regionie (rolnictwo, aletak¿e budownictwo) i jej sezonowoœæmamy do czynienia zarówno z bez-robociem, jak i du¿¹ fluktuacj¹ za-trudnienia. Z tym wi¹¿e siê tak¿eniska dyscyplina pracy i brak nawy-ku uczciwej pracy. Jest to zjawiskow tym regionie powszechne. Na ryn-ku lokalnym brakuje specjalistów wwielu dziedzinach (respondenci za-kwestionowali w tym zakresie kwa-lifikacje absolwentów prywatnychuczelni w Tomaszowie Lubelskim),jak te¿ osób chc¹cych zaanga¿owaæsiê w pracê i podnieœæ swoje kwali-fikacje. Braki w poda¿y pracowni-ków sprawnie poruszaj¹cych siê wprawie unijnym i biegle w³adaj¹cychjêzykiem obcym stanowi¹ te¿ barie-rê w wykorzystaniu mo¿liwoœci, ja-kie niesie cz³onkostwo w UE.

Popyt na pracowników o wy-¿szych kwalifikacjach jest zaspoka-jany poprzez zatrudnienie specjali-stów spoza powiatu. Niejednokrot-nie wi¹¿e siê to z koniecznoœci¹ ba-

zowania na „zasobach” du¿ychmiast. Poprawa sytuacji w tym za-kresie wymaga wspó³pracy w przy-gotowaniu zawodowym m³odzie¿ydo potrzeb rynku pracy. Przedsiê-biorcy oczekuj¹, by w kszta³towaniusystemu edukacji adekwatnego doswoich potrzeb aktywnie uczestni-czy³y obok przedsiêbiorstw szko³y iorgany w³adzy publicznej.

Organizacje pracodawców izwi¹zków zawodowych maj¹ usta-wowo zagwarantowane mo¿liwoœciwp³ywania na decyzje kszta³towa-nia polityki kszta³cenia i szkoleniaustawicznego. Wojewódzkie RadyZatrudnienia maj¹ uprawnieniam.in. wydawania opinii w sprawachdotycz¹cych kierunków kszta³cenia

i szkolenia zawodowego w woje-wództwie, a Rady Powiatowe wpowiecie6 . Ustawowe mo¿liwoœciprzedsiêbiorstw nie oznaczaj¹ jed-nak wysokiego zaanga¿owaniaprzedsiêbiorstw w kszta³towaniesystemu edukacji w regionie. Praw-dopodobnie sytuacja na lokalnymrynku pracy powiatu tomaszowskie-go sprawia, ¿e rola przedsiêbiorstww tym zakresie jest niewielka. Ichoddzia³ywanie na edukacjê w regio-nie ma charakter poœredni i jest wy-razem kszta³towania wielkoœci istruktury popytu na pracowników.Mniejsze znaczenie ma bezpoœred-nia wspó³praca z otoczeniem, w tymz instytucjami o charakterze oœwia-towo-edukacyjnym, w³adzami lokal-nymi, jak i innymi przedsiêbiorstwa-mi.

Przedsiêbiorstwa powiatu toma-szowskiego za najwa¿niejsz¹ barie-rê, utrudniaj¹c¹, czy wrêcz wyklu-czaj¹c¹ ich aktywn¹ wspó³pracê ze

szko³ami uwa¿aj¹ brak œrodków fi-nansowych, które na tak¹ dzia³al-noœæ mog³yby przeznaczyæ. Ograni-czeniem w tym zakresie jest te¿ pew-nego rodzaju inercja, widoczna zestrony wszystkich zainteresowanychpodmiotów, w tym tak¿e wieluprzedsiêbiorców. Niewielki zakreswspó³pracy przedsiêbiorstw dzia³a-j¹cych na terenie powiatu tomaszow-skiego z otoczeniem w zakresiekszta³towania do swoich potrzebsystemu edukacji wyra¿a siê tak¿ew formach wspó³pracy. Do najczê-œciej podawanych form wspó³pracynale¿¹ praktyki uczniowskie (1 pkt– ma³y zakres wspó³pracy) i w po-dobny sposób oceniaj¹ przedsiêbior-cy wspó³pracê ze szko³ami w za-kresie sponsorowania zawodówsportowych i imprez kulturalnych.Chocia¿ programy nauczania nie wpe³ni zgodne s¹ z ich oczekiwania-mi, to wysoki poziom bezrobociasprawia, ¿e absolwenci szkó³ wew³asnym zakresie musz¹ podnosiæswe kwalifikacje. Bardziej podatnena wspó³pracê, w tym finansowanieszkoleñ, s¹ du¿e przedsiêbiorstwa7 .

Je¿eli przyj¹æ za³o¿enie, ¿e o suk-cesie firmy w du¿ym stopniu decy-duje kapita³ intelektualny to uwagêprzedsiêbiorców powinny skupiaætak¿e czynniki go wspó³tworz¹ce lubsilnie z nim powi¹zane, a mianowi-cie: kapita³ spo³eczny, kapita³ ludz-ki, kapita³ organizacyjny8 . Takie po-dejœcie uto¿samia sukces przedsiê-biorstwa z du¿ym zakresie z jegopracownikami, a wiêc wykorzysta-niem predyspozycji intelektualnychi spo³ecznych, a tak¿e umiejêtnoœci¹zarz¹dzania, w tym wyborem stra-tegii rozwoju9 . Jednoczeœnie zwracauwagê na Ÿród³o kreowania nowych


11 Oznacza to, ¿e respondenci ci, mimo, ¿eurodzili siê w powiecie tomaszowskim, nieuto¿samiaj¹ siê z tym regionem, czegowyrazem jest brak ³¹czenia przysz³oœciswych dzieci z tym obszarem.

prof. dr hab.Teresa Pakulskajest pracowni-kiem KolegiumNauk o Przedsiê-biorstwie wSzkole G³ównej

Handlowej

Tworzenie silnych wiê-zi lokalnych mo¿e bycniezwykle pomocne wprzeobra¿eniach gospo-darczych i skutecznoœcipodejmowanych dzia-³añ ukierunkowanychna rozwój regionu. Bu-dowanie ?ma³ych oj-czyzn? le¿y u podstawwielu koncepcji aktywi-zacji gospodarczej iwzrostu lokalnej przed-siêbiorczoœci. Ukszta³to-wana silna to¿samoœæ te-rytorialna sprawia, ¿e li-derzy lokalni w wiêk-szym stopniu wykorzy-stuj¹ miejscowe zasoby,przyczyniaj¹c siê w tensposób do rozwoju re-gionu.

wartoœci tkwi¹ce w terytorium tj. wspecyfice zamieszka³ej na danym ob-szarze spo³ecznoœci powi¹zanej gê-stymi sieciami wspó³zale¿noœci nietylko pomiêdzy sob¹, ale tak¿e zewszystkimi zlokalizowanymi pod-miotami.

Na rozwój regionu postrzeganyprzez pryzmat warunków stymulu-j¹cych przedsiêbiorczoœæ, w tym rzu-tuj¹cych na lokalizacjê firm i efek-tywnoœæ ich gospodarowania wp³y-waj¹, poza ju¿ wspomnianymi,czynniki okreœlaj¹ce atrakcyjnoœæinwestycyjn¹ obszaru. Decyzje o lo-kalizacji nale¿y uznaæ za jedn¹ zpodstawowych spoœród wielu in-nych podejmowanych przez pod-mioty gospodarcze. W warunkachdu¿ej swobody wyboru miejsca lo-kalizacji (rozwój cywilizacyjny, wtym technologiczny) w wielu przy-padkach ostateczny wybór miejscalokalizacji jest m.in. wynikiem ana-lizy lokalnych warunków podjêciadzia³alnoœci na danym obszarze. Oich charakterze przes¹dza tak¿edzia³alnoœæ w³adz lokalnych. Spo-œród tzw. twardych czynników lo-kalizacji10 nale¿y do nich zaliczyæ:poziom infrastruktury technicznejpodmiotami (2 pkt. – du¿e znacze-nie w skali 0- bez znaczenia, 3-bar-dzo du¿e znaczenie). Na równi zdostêpnoœci¹ transportow¹ przedsiê-biorcy w powiecie tomaszowskimceni¹ sobie (podobnie w przypadkuczynników stymuluj¹cych przedsiê-biorczoœæ) zdolnoœæ do solidarnoœciterytorialnej, tworzenia powi¹zañkooperacyjnych pomiêdzy lokalny-mi oraz pomoc lokalnym przedsiê-biorstwom ze strony w³adz samorz¹-dowych. Oznacza to, ¿e wiêksze zna-czenie ni¿ materialne wyposa¿eniaobszaru (infrastruktura techniczna)w procesach rozwoju systemów te-rytorialnych zaczynaj¹ odgrywaætakie elementy jak: jakoœæ œrodowi-ska, przedsiêbiorczoœæ, innowacyj-noœæ, instytucje otoczenia rynkowe-go, czy kapita³ spo³eczny. Wœródnich wa¿n¹ rolê nale¿y przypisaæto¿samoœci terytorialnej i jej oddzia-³ywaniu na rozwój regionu. Wpisu-je siê to w koncepcjê rozwoju (ukie-runkowan¹ na to¿samoœæ lub ³¹cz¹c¹to¿samoœæ z indywidualizmem),zgodnie z któr¹ tradycyjne wartoœcii wspólnotowa to¿samoœæ uwa¿anesiê za wa¿ne czynniki stymuluj¹cerozwój gospodarki i wzrost jej kon-kurencyjnoœci. Istniej¹ce wiêzi miê-

dzy przedsiêbiorstwami w regionie,w tym wymiana informacji (tak¿enieformalnej) u³atwiaj¹ nowym fir-mom za³atwianie formalnoœci zwi¹-zanych z ich powstaniem i funkcjo-nowaniem. Wa¿n¹ rolê w rozwojuregionu przypisuje siê te¿ w³adzomsamorz¹dowym, ich kompetencji,wespó³ z odpowiednio ukierunko-wan¹ w regionie edukacj¹, wspiera-niem przedsiêbiorczoœci i odpowied-ni¹ jakoœci¹ us³ug biznesowych.

Wspó³praca przedsiêbiorców zw³adzami lokalnymi i przedstawi-cielami samorz¹dowymi ma na celupoprawê warunków prowadzeniadzia³alnoœci w gminie. Œrodowiskoprzedsiêbiorców bierze te¿ udzia³ w¿yciu politycznym. Przedsiêbiorcyprzyjmuj¹ bowiem za³o¿enie, ¿eobecnoœæ w strukturach w³adz lokal-nych osób znaj¹cych problemy z ja-kimi borykaj¹ siê przedsiêbiorcymo¿e przyczyniæ siê do poprawywarunków funkcjonowania firm iich rozwoju.

Wyra¿ane przez pracodawcówopinie zosta³y pozytywnie zweryfi-kowane przez przedstawicieli orga-nizacji spo³ecznych (w wiêkszoœciwyra¿aj¹cych s³abe poczucie wiêzispo³ecznych z regionem11 ), a wmniejszym stopniu przez przedsta-wicieli organów w³adzy samorz¹-dowej (w przewa¿aj¹cej mierze o sil-

nych wiêzach administracyjnych zregionem). W tym ostatnim przy-padku pojawi³y siê tak¿e opinie su-geruj¹ce brak korzystnych na-stêpstw dzia³añ pracodawców dlalokalnej spo³ecznoœci.

Doœwiadczenia powiatu toma-szowskiego pokazuj¹, ¿e dzia³alnoœæorganizacji gospodarczych i uto¿sa-mianie siê pracodawców z regionemmo¿e stymulowaæ jego rozwój iprzyczyniaæ siê do poprawy jegokonkurencyjnoœci. Kwantyfikacjatego zjawiska jest uwarunkowanaró¿nymi czynnikami, z których czêœæjest ma³o wymierna. Rolniczy cha-rakter i niska atrakcyjnoœæ inwesty-cyjna powiatu tomaszowskiego, jaki bli¿szego oraz dalszego zaplecza(podregionu i województwa lubel-skiego) sprawiaj¹, ¿e Ÿróde³ jegorozwoju nale¿y poszukiwaæ w czyn-nikach endogenicznych. Tworzeniesilnych wiêzi lokalnych mo¿e oka-zaæ siê niezwykle pomocne w prze-obra¿eniach gospodarczych i sku-tecznoœci podejmowanych ró¿negotypu dzia³añ ukierunkowanych narozwój regionu. Budowanie „ma³ychojczyzn” le¿y u podstaw wielu kon-cepcji aktywizacji gospodarczej iwzrostu lokalnej przedsiêbiorczoœci.Ukszta³towana silna to¿samoœæ tery-torialna sprawia, ¿e liderzy lokalniw wiêkszym stopniu wykorzystuj¹miejscowe zasoby, przyczyniaj¹c siêw ten sposób do rozwoju regionu.

Badany powiat to region o niskimpoziomie rozwoju gospodarczego, azmiana tej sytuacji wymaga znacz-nego zaanga¿owania wszystkichgrup spo³ecznych i organizacji dzia-³aj¹cych w powiecie. Jej poprawiemog¹ s³u¿yæ odpowiednie dzia³aniaw³adz lokalnych maj¹ce na celu nietylko poprawê warunków funkcjo-nowania firm, ale tak¿e bezpoœred-nie przyci¹ganie inwestycji.


Region podmiotemgospodaruj¹cym

I Ma³gorzata Poniatowska-Jaksch

Region mo¿na po-strzegaæ jako pewnegorodzaju podmiot go-spodarczy o z³o¿onejstrukturze organiza-cyjnej. Dzia³ania i de-cyzje organów w³adzypublicznej wywo³uj¹tam ró¿nego rodzajuskutki ekonomiczneoraz sprawiaj¹, ¿e jeston aktywnym uczest-nikiem procesów go-spodarczych.

1 Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podre-gionów Polski 2005, red. T. Kalinowski, IBnGR,Gdañsk 2005, s. 10

2 E. Zeman-Miszewska, Kreowanie konkurencyj-noœci regionów przez samorz¹dy terytorialne, (w:)Marketing terytorialny mo¿liwoœci aplikacji,kierunki rozwoju, red. H. Szulce, M. Florek,Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu,Poznañ 2005, s. 137.

3 M. Zió³kowski, Zarz¹dzanie strategiczne wpolskim samorz¹dzie terytorialnym, (w:) Nowezarz¹dzanie publiczne w polskim samorz¹-dzie terytorialnym, red. A. Zalewski, SGH,Warszawa 2005, s. 94.

U progu XXI w. w walce o inwe-stycje, œrodki finansowe, wysok¹ ja-koœæ kapita³u ludzkiego, nowe miej-sca pracy konkuruj¹ ze sob¹ nie tylekraje co regiony. Niektóre z nichkreuj¹c znaczne dochody ludnoœci ipañstwa rozwijaj¹ siê bardzo dobrzeinne zaœ, o strukturze gospodarczejnieadekwatnej do potrzeb wspó³cze-snej gospodarki i niskiej konkuren-cyjnoœci przedsiêbiorstw tam zloka-lizowanych, upadaj¹. Wymagaj¹znacznych nak³adów kapita³owychna restrukturyzacjê a nastêpnie ichrewitalizacjê. Na kierunki i dynami-kê rozwoju regionalnego wp³ywaj¹czynniki potencjalne mierzalne orazrzeczywiste czynniki decyzyjne. Po-tencjalne zwi¹zane s¹ z baz¹ zaso-bow¹ regionu jak: po³o¿enie, zaso-by naturalne, poziom zagospodaro-wania infrastrukturalnego, iloœæ i ja-koœæ zasobów pracy itp. Niemniejwa¿ne s¹ jednak tak¿e czynniki su-biektywne zale¿ne od systemu war-toœci decydentów, percepcji przeznich przestrzeni oraz stopnia dopa-sowania podejmowanych decyzji dopotrzeb i zachowañ mentalnych jed-nostek zamieszka³ych na danymobszarze. Czynniki te maja charak-ter niewymierny, lecz w sposób istot-ny rzutuj¹ na konkurencyjnoœæ regio-nu. W tym te¿ kontekœcie wa¿n¹ rolênale¿y przypisaæ decyzjom podej-mowanym przez organy w³adzypublicznej. Elementy decyzyjne za-warte s¹ przede wszystkim w pla-nowaniu rozwoju regionalnego po-cz¹wszy od sposobu zbierania i ana-lizy danych wyjœciowych, poprzezwybór strategii rozwoju, tworzenieplanów dzia³ania i szczegó³owychprojektów, po sposób realizacji przy-jêtego planu rozwoju regionalnego1 .Na ka¿dym etapie wa¿ne s¹ umie-jêtnoœci i wiedza nie tylko w kwestiiw³aœciwego formu³owania celówrozwojowych i wyci¹gania wnio-sków, ale tak¿e efektywnego spra-wowania w³adzy, co wi¹¿e siê ju¿ zadministrowaniem i zarz¹dzaniemregionem. Organy w³adzy publicz-nej coraz czêœciej staj¹ siê „przedsiê-

biorczymi podmiotami, realizuj¹cy-mi funkcje koncepcyjne, inicjuj¹ce ikoordynacyjne wobec pozosta³ychpodmiotów lokalnych”2 , którychefektywnoœæ jest pochodn¹ umiejêt-noœci doboru i wykorzystania pozo-staj¹cych w ich dyspozycji narzêdzi.Sam region mo¿na te¿ postrzegaæjako pewnego rodzaju podmiot go-spodarczy o z³o¿onej strukturze or-ganizacyjnej. Dzia³ania i decyzje or-ganów w³adzy publicznej w regio-nie wywo³uj¹ ró¿nego rodzaju skut-ki ekonomiczne oraz sprawiaj¹, ¿e

jest on aktywnym uczestnikiem pro-cesów gospodarczych. Celem dzia-³ania regionu ujmowanego w kate-gorii podmiotu gospodarczego jestwzrost jego konkurencyjnoœci w sto-sunku do innych jednostek teryto-rialnych. Funkcja kierownicza przy-pada w udziale organom w³adzypublicznej, a zw³aszcza samorz¹domterytorialnym. W dzia³aniach tychostatnich centralne miejsce zajmujebowiem problem kreowania i stymu-lowania rozwoju regionalnego, gdy¿od jego skali i tempa zale¿¹ rozmia-ry bezrobocia, wielkoœæ dochodówludnoœci (a tym samym skala ubó-stwa, rozmiary patologii spo³ecz-nych), rozwój przedsiêbiorczoœcioraz wielkoœæ wygenerowanych bu-d¿etów jednostek samorz¹dowych3 .Takie podejœcie do regionów poprzez

ich upodmiotowienie oraz przeka-zanie czêœci mocy decyzyjnych iŸróde³ finansowych ze szczebla cen-tralnego do po³o¿onych siê na ni¿-szym poziomie taksonomicznymjednostek administracyjnych sta³o siêmo¿liwe dziêki przejœciu z gospo-darki centralnie planowanej do ryn-kowej. Regiony chc¹c pozyskaænowe inwestycje musz¹ o nie kon-kurowaæ, a nie jedynie liczyæ naprzyspieszenie rozwoju poprzezdecyzje pañstwa i w ich wynikuprzyznane œrodki finansowe i rze-czowe. Mo¿liwoœci w tym zakresie(finansowe, organizacyjne itp.) ogra-niczone s¹ w pewnym stopniu po-ziomem taksonomicznym i wynika-j¹cym z tego faktu zakresem kom-petencji. Niezale¿nie jednak od przy-jêtych rozwi¹zañ ustawowych wgestii organów w³adzy publicznejjest jedna bardzo wa¿na funkcja, acz-kolwiek czêsto niedocenia – koordy-nacja dzia³alnoœci spo³eczno-gospo-darczej w regionie. Jest to zadanietrudne, gdy¿ w rozwoju regional-nym uczestniczy zbiór wspó³zale¿-nych podmiotów d¹¿¹cych do reali-zacji swoich partykularnych celów.Tworz¹ go: gospodarstwa domowe,jednostki gospodarcze, ró¿nego ro-dzaju instytucje, organizacje poza-rz¹dowe, jak i organy w³adzy pu-blicznej. Koordynacja dzia³añ jestmo¿liwa poprzez ukszta³towaneuk³ady sieciowe wewn¹trzregional-ne, jak te¿ te ³¹cz¹ce region ze struk-turami gospodarki wy¿szego szcze-bla taksonomicznego, w tym te¿ kra-jowego i œwiatowego. Powinna mieæona okreœlony cel i „wizjê” ³¹cz¹c¹


4 M. Poniatowska-Jaksch, Przemys³owe bezpo-œrednie inwestycje zagraniczne Ÿród³em konku-rencyjnoœci regionu, „Monografie i Opracowa-nia” SGH, nr 544, Warszawa 2006, s. 56–58.

5 W.W.Lewis, Potêga wydajnoœci, CeDeWu.pl,Warszawa 2005, s. 14.

wszystkie instytucje i organizacjefunkcjonuj¹ce w regionie, uwzglêd-niaj¹c jednoczeœnie ich uwarunko-wania. Skutecznoœæ dzia³añ koordy-nacyjnych prowadzonych prze sa-morz¹dy jest lepsza, je¿eli cele wy-znaczane s¹ przy wspó³udziale wio-d¹cych firm, w³aœcicieli dysponuj¹-cych znacznym kapita³em, organiza-cji i instytucji non-profit itp. Towarzy-szyæ temu powinna zbiorowa spo-³eczna akceptacja przyjêtych rozwi¹-zañ. Presja spo³eczna mo¿e byæ istot-nym czynnikiem niekiedy „wymu-szaj¹cym” realizacjê zw³aszcza tychzadañ, które s¹ wynikiem kompro-misów ze strony gospodaruj¹cychpodmiotów, czy te¿ organów w³a-dzy publicznej.

Wyrazem rosn¹cej roli powi¹zañkooperacyjnych w kszta³towaniukonkurencyjnoœci regionu jest m.in.4 :

1. Eksternalizacja dzia³alnoœci – tj.podejmowanie dzia³añ koopera-cyjnych maj¹cych na celu prze-niesienie niektórych zadañ jed-nostek samorz¹du terytorialne-go na zewn¹trz. W tym kontek-œcie szczególn¹ uwagê wartozwróciæ na partnerstwo publicz-no-prywatne (PPP).

2. Optymalizowanie ukszta³towa-nego uk³adu (iloœciowego, jako-œciowego i przestrzennego)czynników produkcji w celuuzyskania wysokich efektówsynergii. Jego osi¹gniêciu mas³u¿yæ œcis³a wspó³praca z ró¿-nego typu organizacjami (insty-tucjami, przedsiêbiorstwamiitp.). Poszczególne podmioty iindywidualni u¿ytkownicy cha-rakteryzuj¹ siê odmienn¹ efek-tywnoœci¹ wykorzystania czyn-ników produkcji oraz ró¿nymipotrzebami ich poprawy. Mo¿e-my bowiem z jednej stronywskazaæ np. takie dzia³y prze-twórstwa przemys³owego, któ-re z definicji charakteryzuj¹ siêmniejsz¹ produktywnoœci¹ pra-cy, jak te¿ z drugiej przemys³wysokiej technologii o znacznejproduktywnoœci pracy. Du¿arola w regionie przemys³u tra-dycyjnego, rolnictwa, podstawo-wych us³ug bazuj¹cych w znacz-nym stopniu na niskiej jakoœcikapita³u ludzkiego oznacza, ¿edochody osi¹gane przez ludnoœæz tytu³u pracy s¹ niskie i kreuj¹relatywnie niewielki popyt kon-sumpcyjny. Rynek zbytu jest

p³ytki, a tempo wzrostu gospo-darczego niskie. I odwrotnie,du¿y udzia³ w strukturze gospo-darczej regionu przemys³u za-awansowanej technologii, us³ugwy¿szego rzêdu zatrudniaj¹-cych wysokiej jakoœci kapita³ludzki generuje wy¿sze docho-dy ludnoœci i g³êbszy rynek zby-tu. Sprzyja to wzrostowi gospo-darczemu regionu i poprawiejego konkurencyjnoœci. Przewa-ga konkurencyjna regionu mo¿ewiêc ulegaæ zmianie b¹dŸ zpunktu widzenia przekszta³ceñrynku pracy, b¹dŸ te¿ wielkoœcii g³êbokoœci rynku zbytu. Miê-dzy tymi punktami widzeniazachodz¹ œcis³e wspó³zale¿noœci.Warto zaznaczyæ, ¿e wspó³cze-œnie ekonomiœci coraz czêœciejŸróde³ niskiego poziomu rozwo-ju spo³eczno-gospodarczegoupatruj¹ w³aœnie w zbyt ma³ejorientacji polityki gospodarczejna konsumpcjê5 .

3. Przeradzania siê modelu siecipowi¹zañ w³adzy publicznej zpodlegaj¹cymi jej jednostkami wmodel organizacji powi¹zañ po-miêdzy wszystkimi podmiotamifunkcjonuj¹cymi w regionie (go-spodarstwami domowymi,przedsiêbiorstwami, tzn. nieza-le¿nie od ich rynkowego charak-teru). W³adza publiczna w regio-nie, tak jak jednostka macierzy-sta du¿ej korporacji transnarodo-wej, przejmuje nie tylko funkcjekontroli, ale tak¿e jest inicjato-rem ró¿nych form wspó³pracy,które maj¹ sprzyjaæ poprawiekonkurencyjnoœci regionu. Wy-razem tego zjawiska jest wzrostliczby powi¹zañ wewn¹trzregio-nalnych oraz regionu z podmio-tami funkcjonuj¹cymi poza jegoterytorium. D¹¿¹c do wzrostukonkurencyjnoœci regionu orga-ny w³adzy publicznej, tak jakprzedsiêbiorstwa, tak¿e samepodejmuj¹ walkê konkurencyjn¹poprzez wspó³pracê (poszukuj¹nowych sojuszy, podpisuj¹ po-rozumienia z s¹siaduj¹cymi re-gionami lub regionami partner-skimi po³o¿nymi w ró¿nych czê-œciach Europy, zgodnie z posia-danymi kompetencjami). Wspó³-praca samorz¹dów powiatów igmin konkretnego wojewódz-twa nosi znamiona odpowie-dzialnoœci za wykonanie zadañ

zbli¿onej do odpowiedzialnoœcifirm lub ich filii.

4. Otwartoœæ na nowe pomys³y do-tycz¹ce kierunków dzia³ania.Wynika ona z nasilaj¹cych siêprocesów globalizacji i integra-cji. Towarzysz¹cy tym procesomwzrost otwartoœci spo³ecznej igospodarczej na absorbcjê inno-wacji sprawia, ¿e nastêpujewzrost w³asnych inicjatyw orga-nów w³adzy publicznej w zakre-sie kszta³towania konkurencyj-noœci regionu. „Otwartoœæ” w³a-dzy publicznej w regionie doty-czy tak¿e dostosowania swojejdzia³alnoœci do zg³aszanych po-trzeb przez spo³eczeñstwo i go-spodaruj¹ce podmioty, co sprzy-ja lepszej i g³êbszej identyfikacjispo³eczeñstwa z regionem.

Ukszta³towana w przesz³oœcistruktura gospodarcza regionu ule-ga ci¹g³ym przeobra¿eniom. Zmie-niaj¹ siê uwarunkowania aktywno-œci spo³eczno-gospodarczej - wiel-koœæ zainwestowanego kapita³u,poziom zagospodarowania infra-strukturalnego, jakoœæ kapita³u ludz-kiego technologie, liczba podmiotówgospodarczych i ich struktura, po-wi¹zania wewn¹trzeregionalne,miêdzynarodowe itp. Mog¹ one uru-chamiaæ efekty mno¿nikowe i sy-nergiczne, bêd¹ce jednoczeœnie no-wymi bodŸcami w kierunku zmia-ny rozmieszczenia i sposobu wyko-rzystania czynników produkcji oraznakreœlenia nowych ram regionalnejkoordynacji dzia³alnoœci ukierunko-wanej na wzrost konkurencyjnoœciregionu. Rola zmian uzale¿niona jestod ich tempa i charakteru. Nasilaj¹-ca siê wspó³czeœnie hiperkonkuren-cja jest otoczeniem cechuj¹cym siêintensywnymi i trudnymi do prze-widzenia zmianami warunków, wktórych konkuruj¹ce ze sob¹ przed-siêbiorstwa, jak te¿ regiony, musz¹szybciej budowaæ swoje przewagi.Wiele jednak przedsiêbiorstw niepotrafi dostosowaæ siê do zmienia-j¹cych warunków przede wszystkimze wzglêdu na inercjê posiadanychzasobów, procesów i systemów. Zpodobnym problemem mo¿na siêtak¿e spotkaæ w przypadku sposo-


Du¿¹ rolê w kszta³towaniu dynamiki i kierunków roz-woju regionalnego nale¿y przypisaæ organom w³adzypublicznej, a zw³aszcza samorz¹dom terytorialnym.Osi¹gniêcie realizowanego przez nie celu - wysokiejkonkurencyjnoœci regionu, poprzez koordynacjê dzia-³alnoœci wszelkiego typu podmiotów w ujêciu d³ugo-okresowym wymaga tak¿e tzw. ?wspólnego spo³eczne-go spoiwa?. Wa¿ne jest w jakim stopniu wspólnoty lo-kalne identyfikuj¹ siê z polityk¹ prowadzon¹ przezw³adzê terytorialn¹ i kreowanym na zewn¹trz wizerun-kiem regionu. Od tego zale¿y skutecznoœæ dzia³ania or-ganów w³adzy publicznej.

6 Badania w³asne realizowane ze œrodkówRektora Szko³y G³ównej Handlowej w War-szawie.

Dr hab.Ma³gorzataPoniatowska-Jakschjest pracowni-kiem Kolegium

Nauk o Przedsiêbiorstwie wSzkole G³ównej Handlowej

bu budowania przewagi konkuren-cyjnej regionu przez organy w³adzypublicznej. Przejawia siê to w niskiejelastycznoœci polityki prowadzonejw regionie wobec zlokalizowanychw nim podmiotów (gospodarstwdomowych, przedsiêbiorstw i inne-go typu organizacji), jak i wobecprzestrzennie rozproszonych orga-nów w³adzy publicznej ni¿szegoszczebla taksonomicznego.

Z powy¿szych rozwa¿añ wyni-ka, ¿e du¿¹ rolê w kszta³towaniudynamiki i kierunków rozwoju re-gionalnego nale¿y przypisaæ orga-nom w³adzy publicznej, a zw³aszczasamorz¹dom terytorialnym. Osi¹-gniêcie realizowanego przez nie celu- wysokiej konkurencyjnoœci regio-nu, poprzez koordynacjê dzia³alno-œci wszelkiego typu podmiotów wujêciu d³ugookresowym wymagatak¿e tzw. „wspólnego spo³ecznegospoiwa”. Jest ono ró¿nie w literatu-rze ujmowane i nazywane. W tymkontekœcie wa¿ne jest w jakim stop-niu wspólnoty lokalne identyfikuj¹siê z polityk¹ prowadzon¹ przezw³adzê terytorialn¹ i kreowanym nazewn¹trz wizerunkiem regionu. Tow³aœnie od stopnia identyfikacji spo-³eczeñstwa lokalnego z regionemzale¿y skutecznoœæ dzia³ania orga-nów w³adzy publicznej. Efektyw-noœæ administracji publicznej jestwiêc w pewnym stopniu uwarunko-wana adekwatnoœci¹ podejmowa-nych przez ni¹ dzia³añ w stosunkudo mo¿liwoœci i oczekiwañ jedno-stek. Niestety w praktyce gospodar-czej czêsto organom w³adzy publicz-nej jedynie zdaje siê, ¿e znane s¹ jejoczekiwania i odczucia spo³eczne.Przyk³adem w tym zakresie s¹ pilo-ta¿owe badania ankietowe przepro-wadzone we wrzeœniu 2006 w gmi-nach powiatu tomaszowskiego w

województwie lubelskim pt. „To¿sa-moœæ terytorialna Ÿród³em konku-rencyjnoœci regionu”6 , które wyka-za³y istotn¹ niedro¿noœæ komunika-cji spo³eczeñstwo-gospodarka-w³a-dza. Respondentami byli przedsta-wicieli organizacji spo³ecznych,przedsiêbiorców i w³adze gminne,którym niezale¿nie zadano pytaniant. postrzegania podstawowych pro-blemów spo³ecznych i gospodar-

czych oraz atutów i barier rozwojulocoregionów. Niestety zarównokwestie spo³eczne, jak i gospodarczeby³y odmiennie postrzegane w za-le¿noœci od grup respondentów. Zpunktu widzenia kszta³towania siêwspólnot lokalnych warto jednakpodkreœliæ, ¿e prawie wszyscy an-kietowani pozytywnie oceniali dzia-³alnoœæ ró¿nego typu zrzeszeñ pra-codawców oraz podkreœlali, ¿e lud-noœæ lokalna wspiera administracjêgmin¹ w rozbudowie infrastruktu-ry technicznej. S¹ to elementy œwiad-cz¹ce o tym, i¿ w poszczególnychgminach powiatu tomaszowskiegowystêpuj¹ takie wiêzi spo³eczne, któ-re mog¹ byæ wykorzystane w celupodniesienia konkurencyjnoœci za-mieszkiwanych przez nich gmin.Mog¹, a nie s¹, gdy¿ na ich podsta-wie nie buduje siê ¿adnej strategiirozwoju. Niepokoj¹ce jest bowiemto, ¿e poszczególne grupy respon-dentów odmiennie postrzega³yatrakcyjnoœæ inwestycyjn¹ i przy-sz³oœæ swojego obszaru. Wed³ugprzedstawicieli samorz¹dów teryto-rialnych powiat tomaszowski to ob-szar w znacznym stopniu (choæ nietylko) atrakcyjny dla rozwoju tury-styki. Dla pozosta³ych respondentówankietowane gminy to przedewszystkim tereny o korzystnychwalorach dla rozwoju rolnictwa. Jakw zwi¹zku z tym skutecznie kre-

owaæ turystyczny wizerunek regio-nu, gdy w niewielkim stopniu iden-tyfikuje siê z nim spo³eczeñstwo?

Mo¿na wiêc zaryzykowaæ stwier-dzenie, ¿e w przypadku powiatutomaszowskiego wspomniana nie-dro¿noœæ komunikacji spo³eczeñ-stwo-gospodarka-w³adza rzutuje,choæ oczywiœcie nie tylko ona, naniski poziom rozwoju tego regionu.Ludnoœæ chce wspó³pracowaæ z sa-morz¹dami lokalnymi, gdy identy-fikuje siê z podejmowanymi przeznie zadaniami (np. rozbudowa infra-struktury technicznej). Potrzebawspó³dzia³ania na rzecz rozwoju jestdostrzegana wœród mieszkañcówbadanego obszaru, lecz uwolnienietego ukrytego „potencja³u” wyma-ga odpowiednich dzia³añ ze stronyorganów w³adzy publicznej. Silny idynamicznie region to bowiem taki,w którym spo³eczeñstwo chce ¿yæ iwspólnie pracowaæ. Zadaniem orga-nów w³adzy publicznej jest zaœ bu-dowanie takiej strategii rozwoju, któ-ra w jak najwiêkszym stopniu wy-korzystuje si³ê ukszta³towanych wiê-zi spo³ecznych. Potencja³ rodzinno-s¹siedzki, w tym zaufanie sta³o siêpodstaw¹ rozwoju klastrów pokrew-nych w³oskim dystryktom przemy-s³owym. Najbardziej znanym ichprzyk³adem jest s³ynna amerykañ-ska Dolina Krzemowa, ale tak¿e kla-stry zwi¹zane z przemys³em lekkimwe W³oszech – „Trzecie W³ochy”.Ten typ struktury gospodarczej cha-rakteryzuje siê miêdzy innymi do-minacj¹ ma³ych i œrednich przedsiê-biorstw, siln¹ specjalizacj¹, wystêpo-waniem systemu powi¹zañ siecio-wych opartych przede wszystkim nazaufaniu. Umo¿liwia to elastyczn¹specjalizacjê, wysok¹ produktyw-noœæ oraz kreuje znacz¹cy potencja³innowacyjny. Warto wiêc tak¿e wpolskich realiach gospodarczych wwiêkszym stopniu doceniæ potencja³tkwi¹cy we wspólnotach lokalnych.


Próby komercjalizacjilotniska w Bia³ej Podlaskiej

I Tadeusz Kucharuk

Historia gospodarcza regionu

Lotnisko wojskowe w Bia³ej Pod-laskiej od kilkunastu lat wyzwa-

la emocje i pobudza wyobraŸniêmieszkañców Podlasia i nie tylko.Zbudowane przed II wojn¹ œwia-tow¹, rozbudowane w latach 70-tychnale¿y do najwiêkszych tego typuobiektów w Polsce. Posiada dwiedrogi startowe: g³ówn¹ o wymiarach3300 x 60 m i zapasow¹ o wymia-rach 2260 x 30 m. Lotnisko wyposa-¿one jest w dwie centralne p³aszczy-zny postoju samolotów o wymiarach455 x 58 m ka¿da oraz w dwie p³asz-czyzny postoju o wymiarach 180 x36 m. Pojemnoœæ sk³adów paliwo-wych osi¹ga³a pojemnoœæ 4500 m3.Ca³kowita powierzchnia obiektuwynosi 647,22 ha. Okazale prezen-tuj¹ siê obiekty kubaturowe widocz-ne na ni¿ej prezentowanej rycinie(budynek portu lotniczego, hotel, re-stauracja, kompleks dydaktyczno –szkoleniowy).

Rozwi¹zanie Uk³adu Warszaw-skiego, 1 lipca 1991 roku, wyraŸniesygnalizowa³o daleko id¹ce zmianyw organizacji si³ zbrojnych Rzeczy-pospolitej Polskiej. Pierwsz¹ próbêkomercjalizacji lotniska podjê³o Cen-

trum Handlowo-Przemys³oweWSCHÓD – ZACHÓD sp. z o.o., wczasie gdy jeszcze by³o ono u¿ytko-wane przez wojska lotnicze. Spó³kaza³o¿ona w 1990 roku, okreœla³a siêjako miêdzynarodowa korporacjagospodarcza, której finansowe i rze-czowe aktywa tworzy kapita³ polski,radziecki i austriacki. W prospekcieinformacyjnym napisano, ¿e spó³karealizuje swoje cele poprzez przed-stawicielstwa w Gdañsku, Wroc³a-wiu, Bia³ej Podlaskiej, Moskwie, Ki-jowie, Rydze, Nowosybirsku, Lwo-wie i Wiedniu.

Celem dzia³alnoœci Centrum mia-³a byæ intensyfikacja miêdzynarodo-wej wspó³pracy gospodarczej, reali-zowanej poprzez prowadzenie dzia-³alnoœci handlowej, produkcyjnej,us³ugowej i budowlanej. Strukturaudzia³ów kszta³towa³a siê nastêpu-j¹co:1. Stowarzyszenie Wspó³pracy Pol-

ska – Wschód - 5%2. Polsko – Radziecka Izba Handlo-

wo – Przemys³owa - 21,5%3. Krajowa Izba Gospodarcza - 11,5%4. Rolmex S.A. - 5%5. Fundacja „ ARTWOJ” - 5%

6. Gmina Bia³a Podlaska - 3%7. Izba Handlowo - Przemys³owa

Rosja - 14%8. Izba Handlowo- Przemys³owa

Ukrainy - 6%9. Izba Handlowo – Przemys³owa

Bia³orusi - 6%10.W/O Wnieszekonomserwis Mo-

skwa - 5%11.W/O Sojuzregion Moskwa - 5%12.Brzeska Obwodowa Rada Depu-

towanych Ludowych - 3%13.Trade Development Agency Wie-

deñ - 10%Sk³ad w³adz spó³ki by³ miêdzy-

narodowy, z tym ¿e w radzie nad-zorczej wyraŸn¹ przewagê mieliudzia³owcy zagraniczni, otrzymuj¹cmiêdzy innymi stanowisko prze-wodnicz¹cego i zastêpcy. 7 sierpnia1991 r. Centrum podpisa³o umowêz DWLOP (ówczesne DowództwoWojsk Lotniczych i Obrony Po-wietrznej) o wspó³u¿ytkowaniu lot-niska. Rozpoczêto negocjacje z prze-woŸnikami na temat organizacjiprzewozów. 10 paŸdziernika podpi-sano umowê pomiêdzy Centrum aUrzêdem Rejonowym w Bia³ej Pod-laskiej o dzier¿awienie czêœci tere-nów po³o¿onych w rejonie lotniska,

wczeœniej przekazanychprzez MON na rzecz Skar-bu Pañstwa. Rozpoczête zo-sta³y przygotowania doutworzenia strefy wolnoc³o-wej. Wed³ug informacji za-rz¹du spó³ki obroty Cen-trum w 1991 roku osi¹gnê³ywartoœæ 418 mld z³, a w 1992r. przekroczy³y 800 mld z³(kwoty przed denominacj¹z³otego). W 1992 roku roz-poczêto prace zmierzaj¹cedo poszerzenia liczby pod-miotów zainteresowanychwykorzystaniem lotniska docelów gospodarczych. Pod-jêto prace nad utworzeniemspó³ki East–West Develop-ment Corporation. W roz-mowach ze strony polskiej


1. Prospekt informacyjny Centrum Handlowo-

Przemys³owego WSCHÓD –ZACHÓD

2. Entwicklungsstudie für die Wojewodschaft

Bia³a Podlaska, UBW Michael Mackenthun,Prof. Dr. Horst Trauer, euregio TEAM Dr.

Stefanie Warth.3. Program Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych

Urz¹dzeñ Naziemnych, Ministerstwo Trans-portu, Uchwa³a R.M. nr 86/2007 z 8 maja2007.

TadeuszKucharuk– jest cz³onkiemzarz¹du war-szawskiego od-dzia³u PolskiegoTowarzys twa

Ekonomicznego i prezesem ko³aPTE w Bia³ej Podlaskiej

uczestniczy³ KOLMEX, WschodniWolny Obszar Celny Ma³aszewiczei Fundusz Rozwoju Bia³ej Podlaskiej.£¹cznie Polskie podmioty mia³yotrzymaæ 51% udzia³ów, w tym Cen-trum Handlowo–Przemys³owe„Wschód–Zachód” – 13%. Partne-rem zagranicznym mia³y byæ firmyamerykañskie, które mia³y obj¹æ 49%udzia³ów. Stronê amerykañsk¹ re-prezentowali : H. O. Thomson As-sociates, Inc oraz Newcastle Interna-tional Ltd. Prezes firmy H. O. Thom-son , emerytowany genera³ si³ po-wietrznych USA zaproponowa³przygotowanie busines planu dlatworzonej spó³ki pod kierownic-twem strony amerykañskiej. Feasi-bility study dla lotniska przewidy-wa³o utworzenie strefy ekonomicz-nej.

Opracowanie ca³oœciowe prze-widywa³o 14 zadañ rozpisanych dlaanalityków polskich i zachodnich.Analiza mia³a obejmowaæ: geogra-fiê gospodarcz¹ Bia³ej Podlaskiej ijej otoczenia, analizê bazy ekono-micznej, analizê istniej¹cej infra-struktury gospodarczej, charaktery-stykê infrastruktury i mo¿liwoœcizagospodarowania lotniska w Bia-³ej Podlaskiej, charakterystykê infra-struktury i mo¿liwoœci zagospoda-rowania Wolnego Obszaru Celne-go Ma³aszewicze, analizê zasobówsi³y roboczej, analizê handlu zagra-nicznego, analizê œrodowiska poli-tycznego, studium przedstawiaj¹ceprzyk³ady doœwiadczeñ z podobny-mi projektami w innych czêœciachrozwijaj¹cego siê œwiata, studiumprzedstawiaj¹ce przyk³ady istniej¹-cych joint-ventures i prywatnychinwestycji zagranicznych w Polsce,ocenê ziemi,

Feasibility study dla przedsiê-wziêcia komercjalizacja lotniska wBia³ej Podlaskiej oraz mo¿liwoœci„biznesowe” i strategiê marketin-gow¹.

Komercjalizacja lotniska mia³abyæ prowadzona równolegle z funk-cjonowaniem czêœci „ wojskowej”, cooczywiœcie wywo³ywa³o wiele emo-cji, poniewa¿ ówczesna armia nieby³a przyzwyczajona do udostêpnia-nia swoich obiektów cywilom. Ju¿w tym czasie pojawi³y siê rozwa¿a-nia o stopniowym zmniejszaniu czê-œci „wojskowej”. W zespole pracu-j¹cym nad projektem mówi³o siê ostopniowym wygaszaniu dzia³añwojska i wprowadzaniu na to miej-

sce cywilnej dzia³alnoœci gospodar-czej. Z perspektywy czasu wydajesiê, ¿e by³ to najrozs¹dniejszy pro-jekt przygotowywany dla lotniska wBia³ej Podlaskiej. Na prze³omie 1992i 1993 roku negocjacje w sprawieutworzenia korporacji oraz opraco-wania busines planu, za³ama³y siê.

W 1994 roku lotniskiem zainte-resowa³ siê zespó³ ekspertów nie-mieckich z Berlina. Powsta³o wów-czas studium rozwojowe dla woje-wództwa bialskopodlaskiego, w któ-rym lotnisko by³o jednym z elemen-tów centrum transportowego². Au-torzy opracowania, prof. dr HorstTrauer i Dipl –Kfm. Michael M. Mac-kenthun, twierdzili ¿e centrum trans-portowe mo¿e byæ wa¿nym impul-sem rozwojowym gospodarki regio-nu. W maju 1994 r. autorzy opraco-wania zorganizowali w Berlinie se-minarium, w czasie którego zapre-zentowali referat pt.: „RegionaleWirtschaftsentwicklung in Polendargestelt am Beispiel der Wojewod-schaft Biala Podlaska„ (Rozwój go-spodarczy regionów w Polsce naprzyk³adzie Województwa Bia³aPodlaska). W konferencji uczestni-czyli przedstawiciele licz¹cych siê wEuropie firm niemieckich. Kilka ty-godni póŸniej do Bia³ej Podlaskiejprzyjecha³o kilku dyrektorów kon-cernu Thyssen. Niestety g³ównymirozmówcami byli funkcjonariuszeadministracji wojewódzkiej orazprzedstawiciele PKP. Strona polskaby³a kompletnie nieprzygotowanado rozmów. Ówczesne œrodowiskopolityczne by³o równie¿ nie gotowena kontakty ze œwiatem zewnêtrz-nym. Przyk³adem obrazuj¹cymprzygotowanie i sposób myœleniakadr w tak zwanym terenie, mo¿ebyæ zdarzenie, które mia³o miejscena granicy w Terespolu, w czasiewizyty premiera rz¹du Brandenbur-gii. Gdy goœæ wyrazi³ przekonanie,¿e za kilka lat mo¿e siê zdarzyæ i¿bêdzie to wspólna granica Europy,pe³ni¹cy funkcje gospodarza, woje-woda bialskopodlaski, wykrzykn¹³– nigdy.

Kilka lat póŸniej Korporacja Roz-woju Wschód Zachód (spó³ka córkaCentrum Handlowo-Przemys³owe-go Wschód-Zachód sp. z o.o.) pod-jê³a ponown¹ próbê zagospodarowa-nia lotniska w Bia³ej Podlaskiej. Kor-poracja EPIT jako inwestor i dewe-loper planowa³a utworzenie specjal-nej strefy ekonomicznej na terenie

lotniska i na obszarach do niegoprzyleg³ych. Wyst¹piono do mini-stra œrodowiska o zgodê na wyciê-cie 1000 ha lasu po³o¿onego na przy-leg³ym terenie. Na szczêœcie, pomi-mo silnej presji spo³ecznej leœnicy nieugiêli siê i zgoda nie zosta³a wyda-na. Plany rozwojowe przewidywa-³y, oprócz budowy miêdzynarodo-wego portu lotniczego, równie¿ bu-dowê kasyna, aquaparku, centrummedycznego, kompleksu sportowe-go, miêdzynarodowego centrumwystawienniczego, toru formu³y je-den i osiedli mieszkaniowych. W lo-kalnej prasie informowano, ¿e po-wstanie 47 tys. miejsc pracy (Bia³aPodlaska liczy nieca³e 60 tys. miesz-kañców). Inwestorzy zapowiadaliinwestycje o wartoœci kilku miliar-dów USD.

Rozentuzjazmowani mieszkañcypoparli w wyborach polityków po-pieraj¹cych ten projekt.

Sytuacja powtórzy³a siê jeszczekilka razy. Sprawa „lotniska „ wy-raŸnie o¿ywa przed wyborami i cich-nie po wyborach. Sieæ lotnisk komu-nikacyjnych w Polsce jest ponad 6krotnie rzadsza ni¿ w rozwiniêtychkrajach europejskich. Na jedno lot-nisko przypada 3178 tys. mieszkañ-ców. Dla porównania w Niemczechjest to 496 645 osób, w Finlandii –102420 , Szwecji 210708 i Danii236 217.³

Pomimo „usilnych starañ” , Pro-gram rozwoju sieci lotnisk i lotni-czych urz¹dzeñ naziemnych, przy-jêty uchwa³¹ nr 86/2007 Rady Mi-nistrów w dniu 8 maja 2007 r, nieprzewiduje inwestycji na tym lot-nisku.

olimpiada to nie tylko rywalizacja · 2009-11-12 · mamy tego wiele dowodów. olimpiada to nie...

Documents