આ"# નામ 'શિકસમતી. 'શાલી એ

બડી-વડ3ઝવથ36 અ"સરી6 ઉમાશ#કર ક:;-યારો, > આ જમા6 @વA#, નીકળતC ખયાલ નહોતો, પણ

જHનના પ:લા અઠવાિડયામC JKLMડ પહNOયો PયાQ Rરોપીય Rિનયનની S#ટણીનો માહોલ હતો: UચારજWX YરW# થવામC હZ# અ6 મતદાન \મજ

પિરણામના તબ]ાની લગોલગના એ િદવસો હતા. Rરોપીય Rિનયન- Rરોપની પાલ 3_Mટ-એ

મ"`યaિતએ સCકડી રાbીયતાઓ વળોટી એકસ#ઘ

થવા"# e સપ"# fR# g એનો hતો એક પડાવ g.

Rરોપના iલકોની સ#hથાનjગયા અ6 શાહીવાદ

સા_ રાbીય aગkિતની આિlકી-એિશયાઈ ચળવળો, વીસમી સદી સ#>લાવા સાn એક નવી સદી અ6

સહoાpદી6 લાયક ધોરr વs 6 વs UમાણમC વtuીક પિરUvwયમC િવચાQ એ આ તબ]ાનો તકાf

g અ6 એવી એક ‘hથાપક’ (hથાિનક એટલી જ

xયાપક) કોિશશ \ Rરોપીય Rિનયન. એની S#ટણીના િદવસોમC િવલાયતમC હોA# એ6 'શિકસમતી નહy તો શW# ક:શW#, વારW.

પિરણામોના િવzLષણમC ઊતરવાનો અહy કોઈ ખયાલ નથી પણ િ}ટન અ6 lાMસનC પિરણામોમC e એક~ સ#>ત, આશાિકરણ શા \મ

લાલબ�ી શા, વ#ચાયા એની િજકર જ�ર કરીશW#. િ}ટનમCથી ઓણ િ}િટશ 6શનિલhટ પાટ�એ

પ:લી વાર Rરોપીય Rિનયનની પાલ3_MટમC U�શ

કય�એ aણી6 એવી લાગણી થઈ ar જમr

અ#ગH�થી શરીરમC કિળનો U�શ થયો! બીએનપી એક અિતરાbવાદી �િમકા લઈ6 ચાL g અ6

િ}િટશ ક�ચરના લગભગ સામ#તી U�Pવ સાn

‘બહારના લોકો ’ના િવરોધમC g. હીધન,

નોનિબિલવર, િમ�યા�િ�, �LOછ, ધ અધર, એવી e સCકડી �િ�થી �� ઊઠવાનો Rગતકાf g એની સા_ જતી જHની સChથાિનક મનોદશાનો એક પડઘો એમC પ� g. \ સાn અલબ� આજકાલ આપr

િવtuકીકરણના e તQહના દોરમC છીએ એની સા_ની તી� Uિતિ�યા પણ એમC હોઈ શ> g.

મા�, આ Uિતિ�યા વtuીકીકરણની હાલની Uિ�યામC સ#hકારક (કQિકટવ) અિભગમ નહy LતC ઝ�ની @ણ3મતમC શર� શો� g. આપr PયC બp~ S#ટણીપછાડ પછી અ6 છતC ભાજપ

આ#તરકલહનો માય�f ઉગાર સારW આ રhતો L તો?

વાhતવ સાn સ#hકારક ધોરr કામ L\ L\ આગળ

વધવાના સપના સાn એ gહ હ;, અ6 પ�

�ખીતો આગળ વધ\ છ\ ભારત6 વાh\ એ

પીgહઠ હ;.

f> , �ળાસરની �તવણી એ આ

S#ટણીઓની એક પડકારભરી 'શિકસમતી g તો e શWભનC બળો, સામસામા hથાિપત પ�ોથી ઉફરC Uગટ થતC મા�મ પડયC એ પણ 'શિકસમતીનો મામલો g. િ}ટનમC, એક �ળાની સChથાિનક સા�ાજયધાનીમC, લ#ડનની િવuનગરી ગW#aશ6

છાe \મ આ S#ટણીમC �ીન પાટ�એ પોતાની હાજરી �રાવી g. �ીન પાટ�, સૌ ar g \મ,

g�ા દાયકાઓમC e બધી વtિક�પક િવચારણાઓ

િવકસી એ"# સ#િમિલત 6 સમવાયી રાજકીય ઓaર g: ન તો @ણ3મતમC પાછા ફરA# g, ન તો ઢCચાઢાળ ¡કનોટ¢ોિનક વtuીકીકરણના જ#તરડામC fડાA# g.

ઔ¤ોિગકીકરણ અ6 ¡કનોટ¢ોિનક તાણ

સા_ ઊ�લો આ અવાજ ૧૯૬૮ના Rવા ઉ�vકની યાદ તા@ કQ g, નહy? PયાQ અ_િરકાની િવ©ટનામ-સ#ડોવણીના િવરોધ"# િનિમ� હZ# \મ

રWિટન ય#�ઔ¤ોિગક સ#િhªતના ઓથાર ત« અ6

બaરવાદના ચાપડા વર� ભyસાતી િશ�ણશાહી સા_નો એ િવરોધ¬ર હતો, અ6 lાMસમC એના 6તા 6 Uવકતા L­ ઉભQલો છા�Rવા Uિતિનિધ

કોહન ~િMડટ હતો. સાત3્ર eવા સાત3્Qએનો ઇMટરx° Lવાપ� fR# હZ#. eમ અ_િરકી માક±ટવાદ \મ સોિવ©ત સા�યવાદ, ~ઉની સા_

~િMડ¡ PયાQ અસ#મિતનો અવાજ ²લ#દ કય�હતો. Rરોપીય વ:ણોનો સતત પિરચય નહy એટL થZ#’Z# > ‘ઓpસોલીટ કોિ�Rનઝમ’નો Lખક, આપણો આ

તીખો તરWણ, કયC ગયો. Rરોપીય RિનયનનC પિરણામોમC f³ છW# તો hથાિપત પ�ો વર�

પોતાની જKયા બનાવZ# એક જહાલ વtિક�પક જHથ,

કોહન ~િMડટના 6´PવમC ઊભRµ g.

Rરોપીય Rિનયન ઘટનાનો મરમ 6 માયનો મમળાવતC , જHનના બીa અઠવાિડયામC fહાિનસબગ3 અ6 ડરબન જવા"# થR#, 6 શો fગા"fગ! જવા"# થR# તો હZ# યા�ાભાવથી, પણ

PયાQ ખયાલ નહોતો > દિ�ણ આિlકા તરફ e

સહજ ગCધીખ¶ચાણ g એનC િતિથતારીખ 6

ટીપ� પણ બરાબર આ જ િદવસોના _ળમC હ;:

પીટર માિરત્ઝબગ3ના h¡શ6 ·લાક વCચતC સCભરી આxR# > ૧૮૯૩મC જHનની ૭મીએ hતો એ

ઇિતહાસઘટના, ટ્QનમCથી ફ¶કાવાની, બની હતી. એક એવી ઘટના e ઈºના »સારોહણ પછી તવારીખમC કદાચ સૌથી મોટી ઘટના બની ર:વા6

સરaઈ હતી. ¼િનયામC હજW તો સ#hથાનવાદ સા_

રાbીય ચળવળનો 6 hવત#�તા આ#દોલનોનો જમાનો આવવાનો હતો. અ6 આ ગCધીમાન�,

રાbીય hવાધીનતાથી© એક કદમ આગળ જઈ

સમાનતાની લડતનો ¬�પાત \ �r કરી દીધો હતો.

h¡શ6, ·લાક સMiખ િવનત ભા� ઊભવા"# બMR# PયાQ વષ�પર એસ.એમ. fષી સાn ગા«લી એક સCજ"# hમરણ થઈ આxR#: અમદાવાદના સાબરમતી આ½મમC ‘¾વિન અ6

Uકાશ’ કાય3�મ fવા એમ6 લઈ જવા"# બMR# હZ#. એક જtફ hવાત#¿યસtિનક6 મા¡ ઇિતહાસના લCબા ફલક પર પાg પગL અ#તયÀ�ાની એ �ણો હતી. વO� વO� એ આ#ખમCથી ઝળઝિળયC �છતા હતા, અ6 કવિચત્ ~ શpદો બોલવા"# કQ PયાQ ડWમા©લા જણાતા હતા. પાછા ફરતC, રh\ જયાQથોડી વાત કરવાના હોશકોશ આxયા, અમ6 કÁW# > િતલક-સાવરકરના :વાયા અ_ તરWણો hવત#�તાના નશામC Sર હતા. ગCધી@ આxયા અ6 અમ6 સમaR# > લડતનો ખરો iકામ તો hવત#�તાથી કયC© આગળ જતો, સમાનતાનો g.

અોિપિનયનयो व$ भ&मा तत् स,खम्।ત()ી : િવ,લ ક/યાણી

,2તક : 15 • 3કરણ : 04 • સળ(ગ અ(ક : 172 26 જ9લાઈ 2009 ;ષ લવાજમ : £18.76 / £30.01

જ>નનો મિહનો, નવો જમાનો • 3કાશ ન. શાહ

ઓિપિનયન• "ઓિપિનયન" ગ'જરાતી ભાષા/0 માિસક િવચારપ6 7 અ9 દર માસની ૨૬મી તારી= બહાર પ@ 7.

• "ઓિપિનયન"ના Aાહક ગB C અ0કથી થઈ શકાય 7.• "ઓિપિનયન"મG શH હોય JયG Kધી MNરખબર ન Pવાની અમારી 9મ 7.

• એમG RયS થતા િવચારો માTની જવાબદારી U C Pખકોની 7.

• "ઓિપિનયન"નG ધોરણ અ9 WવXપ9 અ/લZી9 Pખકોએ પોતાની [િતઓ મોકલવી. હાલ \રWકાર/0 ધોરણ નથી. પર0] છપા_લી [િતના Pખક9 U C અ0ક `ટ મોકલવાની bથા 7.

• લખાણ શાહીથી ચોcખા અZd અ9 કાગળની એક જ બાજ'એ લખf0. નનામા Pખો અWવી[ત બનg.

• ભાષા સારી માઠી હg C9 િવi લખનાd જરા પણ અચકાવા/0 નથી. અમારી શિS bમાj અB Kધારી લઈશ'0. ઓછામG ઓછી ગ'જરાતી Mણનાર વાચક પણ સામિયકની મારફC Uટલી દાદ લઈ શl Cટલી દાદ mવી એ અB અમારી ફરજ સમજશ'0.

• Uઓ લખી ન શકતા હોય Cઓ બીMની પાn લખાવી9 લખાણ મોકલી શl 7.

----------------લવાજમના દર

gષ લવાજમ આ mશ માT £18.76 Cમ જ પરmશ માT £30.01 7. pક યા પૉWટલ ઑડtર અથવા ડ્રાફટ Parivaar Communications 9 મોકલવો.

•લવાજમ - સ0પાદકીય પ6Rયવહાર

"ઓિપિનયન"‘Kutir’, 4 Rosecroft Walk, WEMBLEY,

Middlsex HA0 2JZ [U.K.]Tel. : [+44] 020 - 8902 0993

e.mail : vipoolkalyani.opinion@btinternet.com

•ભારત માT લવાજમ ભરવા/0 vકાw

Villa Bellevue, 30, Avantikabai Gokhale Street, Opera House, MUMBAI - 400 004

Tel. : [022] 2386 2843e.mail : bharti_parekh@hotmail.com

સ0પકt : ભારતીબNન પાdખમા6 ભારતમGના Aાહકોએ જ, ફS Rs. 1,750ની રકમ,

Vipool Kalyani9 નાB લખી મોકલવી----------------

Aાહક પિ6કા : Name : .........................................................Address : ............................................................................................................................Post Code : ..................................................Telephone : .................................................e.mail : ........................................................Subscription : £27.08 / £43.33Date : .........................................................

ના, આ વાતો કોઈ વી*યા જમાનાની નથી. આ બધા તીખારા તવારીખ સ4સરા પોતા67 કામ કય8 જ

જતા હોય :. એ પણ જ=ન ૧૯૭૬ની Bતો બીના હતી C DહાિનસબગGથી CટIક :J સોKટો (સાઉથ KBટ

ટાઉનિશપ)મN OIક છાQોએ બગાવતનો R7િગયો S7કયો હતો. ૧૯૯૪મN, ગોરા કલાકG અW અXેત મZ[લા વ\]ની સમજ=તી સા^ દિ`ણ આિaકામN લોકશાહીનો bગ cઠો અW વણGિવefષી કાhનના અ7ત સા^ નવો iરજ ઊkયો. આ નવી સરકાર67 એક lfરણાmબn, ક7ઈક શિકતoોત પીટર માિરત્ઝબગGની એ ઘટના હતી st

માનવuિકત સારv lિતકારનો અિભનવ રાહ ચyzયો. એક mહદીજW બનાKલ ભ4ય પર ગોરાકાળા W

ભાતભાતના લોC |ળા હyડવા~ દીઠv7.આમ તો, અ�િરકી Bવત7Qતા અW afZચ

�Nિતએ કરીW જvલાઈનો મિહમા :- પણ જ=નનો ઘટના�મ, Bવત7QતાW વટી જતી સમાનતા અW ઝhની રા�ીયતાW વટી જતી િવXમાનવતાના સ7Cતો થકી ક7ઈ

કમ નથી: હાBતો, �લીએ ક�v7 : �મ િશિશરના સપાટા પછી વસ7ત ક7ઈ Kગળી હોઈ શકતી નથી.

•

અBિરકી Wવાત0xય િદવn,

ઓબામાની પyzક પગથાd થોડ'0lક િવ{|ચતન

જvલાઈ ૨૦૦૯મN, અ�િરકી Bવાત7�ય િદવ�,

luખ ઓબામાનN પ��ક �િળયN જયN : � CZયાની �િમ પર હો�7, એ પણ : તો એક �ડો Dગા6Dગ.

sટલો ભ�લો એટલો જ ભા�લો Dગા6Dગ.

બરાક હv�ન ઓબામા67 પ��ક પ�રv7 CZયાના િક�u પ7થક લગી પહ4] :, અW આ િક�u એ

િવBતાર : જયN lાણલાલ �ઠ sવા ગvજરાતીઓ

િસિનયર ઓmડગા �મજ બી�ઓની સા^ રહી CZયાની આઝાદી વાB� બરોબરીની લડાઈ લડયા હતા. u�f, આપણા સમયમN આઝાદીની હર લડાઈએ

બરોબરીની લડાઈ લડયા િવના ચાલવા67 નથી.પારકી �7સરીમNથી Bવત7Q થ�7 એટલા માQથી

તો આઝાદીની ખરી અW �રી લડાઈ ક7ઈ પાર પડતી નથી. પરચ�મNથી Bવચ� લગીની સ7�ાિZતનો મિહમા વB�ત: એ વા� Bતો : C �ના થકી �શાસન વાJ

સમતાનો પથ lશBત બW :.

Xેત mલકW, Xેત સuદાયની સા� પડીW

અXેત l�ના હકની લડાઈ :ડી � સા^ અ�િરકી Bવાત7�ય િદવસW એક ન�7 પિરમાણ મ�b7 હ�7. સNBથાિનક આઝાદીથી સૌની આઝાદી ભણી67 એ એક mસહપગ�7 હ�7 st આગળ જતN માિટનG �bથર

mકગની બિલદાની ચળવળ sવા uકામો હNસલ કરી આ વષ�મN એક અXેત �ળકvળના અW વળી ઇBલામી વારસાઇના� અ7શો ધરાવતા ઓબામા67 luખપ� હો�7 શકય બના b7 :.

ગ� �મ પણ, સમતાની આ s લડાઈ, એનN sમ આ¡થક �મ વNિશક અગર �િતગત (આપણા િકBસામN વળી નાત�તગત) પાસN પણ : જ. વગ¢ય,

વણaય, વ7શીય, ન �t િક� િક� મોર] અW Cટ-Cટલો સમય લડવા67 આપt લમt લખા��7 :! અહy CZયામN ઉહvરv (Bવાત7�ય) જ�ર આ b7 :, પણ

ટોળીગત સરસાઈઓના mહo કમઠાણમN અW

£¤ાચારના કળણમN એ ર¥દ¥ પણ થઈ શC.Xેત-અXેતની mચતા તો બાજvએ રહી, અહy

અXેતો ટોળીગત સામસા� uકા�લા ચાI : અW

Cવળ CZયાઈ નાગિરક તરીCની �િમકાએ �રાજયW

ધોરt િવચારવાનો સ7Bકાર :ક જ કાચો :. s પણ

રાજકારણી ઝ�લો સ¦ાBથાW જળોની sમ ��લો : એW લખ§ટ (લખ§7ટ?) સ7પિ¦ ઓળવવા િસવાય

બીજv7 કશv7 જ કદાચ �ખા�7 નથી- આપણો વારો આ યો : C આવ�...

બસ, ઇટ્સ અવર ટનG ટv ઇટ. હમણN આ s

lયોગ કય�, ‘ઇટ’્સ અવર ટનG ટv ઇટ’, એ વાBતવમN આ િદવસોમN ¨kIZડથી બહાર પ[લી એક િકતાબ67 શીષGક :. રોઇટર, બીબીસી, ફાઇનાZªયલ ટાઇ«સ

વ�� સા^ આિaકી મામલામN આ7તરરા�ીય

સ7વાદદાતાની કામગીરી �ચારv �¬ બ�વી ­CલN િમ�લા ર4� એક CZયન િ હસલ Oલોઅર67 ઓઠv7 લઈW

આઝાદ CZયાની વતGમાન િવટ7બણાઓ67 વાBતવિચQ

એમN રજ= કb® :.

િ હસલ Oલોઅર Dન િગથોZગોની દાBતN આIખતી અW સ¦ાBથાનોની અિભ¯ ઓળખ બની ર°લ £¤ાચાર67 `-િચQણ કરતી આ િકતાબ, એની સ્ફોટકતાW શો| �મ અW નyભર CZયાઈ

રાજકારણીઓW �સ7ગતપt �શ આખામN કોઈ

±કશોપ પર દીઠી મળતી નથી. ભયવશ પળાતી આ

િબનસ¦ાવાર છતN સ¦ાવાર sવી �Zસરિશપ,

સ¦ામN અW સ¦ા બહારનN ઘણNખરN રાજકીય

પિરબળો67 ચાિર�ય છ�7 કરતી બીના :.

�²b7 : C �ખશv7 એવી િવકત ³કોદરી મનોદશા67- ‘ઇટ્’સ અવર ટનG ટv ઇટ’67- s આIખન �"ન િગથોZગોનN અ7તર7ગદશ¢ lમાણોW આધા� િમ�લાએ કb® : એની જ એક નાગી સા°દી શો ડ્રામો આ િદવસોમN અહy ભજવાતો Dવા મ´ :. નાણાlધાનW જવµf જ Dવા મળતી કોઈ સત્-`t શv7 iઝb7 C એમt સૌ lધાનો નાની કાર વાપ� અW એ રી� ¬ટ¶ોલના ખરચમN ક7ઈક કરકસરનો ધડો cસા[ એવી દરખાBત કરી :.

“અોિપિનયન”/ Opinion 2 જ'લાઈ 2009

પણ #વ% જગિત*+ ,-+ નામ, એવી આ , જમાત, એની 4ડી ચામડી તો જ8ઓ. ઘણાખરા =ધાનો ઉઘા@ છોગ આ દરખાCતની સાE પડયા G. HટલાH વળી એવી દલીલ કરી G H રાજયના ઉબડખાબડ રCતાઓ પર નાની ગાડી Hવી રી% કામ આપી શH? એક =ધાO િબનધાCત એP+Q િવધાન ક*R G H આજકાલ તો લબરSછ લડH લોગ નાની ગાડીઓમT મ,થી ફW G.

એમની ,મ અEય નાની ગાડીમT નીકળીએ તો અમારી આબY શ8+, જરીક તો લાZ.

Hવો, કઈ હદનો ન]ભર G આ વગ_? ટોળીગત `હસાચારના બનાવો (,મT ગ8જરાતીઓ કોઈ જ8a+ તારbલ ટાગcટ deલ નહોતા)ની અO fgાચારની તપાસ માh આ+તરરાiીય દબાણ jઠળ િનમાQલ કિમશનોના jવાલO આધાW કામ ચલાવવાની વાત બાબ% નામકર જવા-+ વલણ પlાપlીના mદ વગર રાજકારણી વગ_ સમCત-+ G! સરકાર (િવપlી મીલીભગત સાn) આ અ+o

ઘરઆ+ગp િટ્રr*નલ Cથાપવાના des અખાડા કરી રહી G.

આથી, *નાઇhડ Oશuસના vવ_ મહામ+wી કોફી અxાO અO અEિરકી =dખ ઓબામાએ આ+તરરાiીય િબરાદરી વતી ચીમકી ઉરચારવાની નોબત

આવી G H તE કામ નહ] ચલાવો તો jગિCથત આ+તરરાiીય અદાલત સમl

આ મામલો લઈ જવો પડy.

અEિરકી Cવાત+zય િદવસ અO ઓબામાની પ{|ક પગથાW કયTથી કયT ચાલી ગયા આપp! એમ તો હજ8, `હદ G@થી ઓબામાના Hરો અિભભાષણ

િવyય વાત કરી શકાય. હમણT મો~બાસાની dલાકાત દરિમયાન HuયાિCથત

અEિરકી એલચીએ આ ભાષણ સ+ભારીO આિ�કી dિCલમોO ઠીક ક�8+ H એકોએક dિCલમ આત+કવાદી હોવાની અEિરકી =4જનની લાગણી એટલી જ

ખોટી G ,ટલી અEિરકી શાસનની કોઈ �લ સબબ અEિરકી જનતા ઇCલામિવરોધી હોવાની માuયતા ખોટી G.

આ ચચ�મT આગળ નહ] જતT આપp એટ�+ જ કહીશ8+ H સમાનતા િવના એટ� H mદભાવની ના�દી િવના Cવત+wતા ઊણીઅ�ણી G.

બરાબરીની લડાઈમT બરોબરીની, િરપીટ, બરોબરીની ભાગીદારી વગર ગોરીકાળીપીળી�ખરી કોઈ કjતT કોઈ =4નો એકાકી જયવારો હbના િદવસોમT હોઈ શકવાનો નથી.

•

!"સ$%ર'ષ રા* રામમોહન રાયની છ2ીએ થોડ'67ક િવ;<ચતન

મ+ગળવાW (સાતમી જ8લાઈએ) ���uડમT િ�Cટલ ખા% હતો. આપણા WOસT�ર8ષ રા4 રામમોહન રાયની છwીએ, એમO કારp ક+ઈક ધોરણસરના હોઈ શકતા સૌ પ{કી એકO ના% વ+દન કરવાનો O �ટરી જરી ચાજ_ કરી �વાનો ખયાલ હતો. કાય_�મ ન�ી તો કય� હતો તારીખવાર ZઈO, પણ

Zગા-Zગ જ8ઓ, આ િદવસોમT કોઈH યાદ આપી �યાW ખયાલ આ�યો H આ, તો ગ8ર8v�ણમા G... આb સપરE િદવ� રા4 રામમોહન રાયનT દશ_ન?

માર8+ ભારતીય િચ� �લિકત થઈ ઊઠ*+!�ક સ{કા પર કયાWક આ જ જ8લાઈ મિહનો હy જયાW રામમોહન રાQ

�suચ �Tિતના માનમT =ીિતભોજન યોજ*+ હ�+. ઉપિનષદપર+પરામT રEલા રામમોહન નવી aિનયાનો #વ હતા. ઇCટ ઇિuડયા ક+પનીના વારામT જયાW પાઠશાળા H કો�જ, એવો સવાલ સરકાર તરફથી આ�યો �યાW નવી Hળવણી (કો�જ-િશlણ) માh એમp સાફ િહમાયત કરી હતી.

�શ-+ એ સદભા�ય જ હ�+ H એO Z કયાWક �suચ �Tિતનો હરખ કરતા રામમોહન મળી ર�ા હતા તો અEિરકી Cવાત+zયિદવસO અ-લlીO કિવતા કરતા િવbકાન+દ પણ મળી ર�ા હતા. vવ_ની સ+CકિતમT, અ�યા�મપર+પરામT Cતો, આ સૌ આ�યા હતા પણ એમની નજર સાE નવી aિનયા હતી. સાત�યની સાn શોધનvવ_ક નવસ+ધાન કરનારા એ સૌ હતા. લ+ગર છોડયા વગર હ�સT મારનારા બ�મિત માણસો એ નહોતા.

િ?@ટલ િસટી કાઉિDસલના ફૉયરમ$ શોભતી રા* રામમોહન રાયની ક$@ય અધK-LિતમાપારH પર�શ પણ િન:yષ આ�મીય એવા, િ�CટલિCથત આ છwી

પિરસરમT , બધા �દયભાવો ઊમટી ર�ા હતા એનો અલબ� એક સા~=ત

સ+દભ_ હતો, G અO રjy. આપp િવ{�કીકરણના દોરમT છીએ. નો�લ

�રCકત િCટિ�લટ્ઝ કj G %મ આ , એક a�નવાર =િ�યા G એO Hવી રી%

ધોરણસર કામ કરતી કરવી એ અબZનો સવાલ G, Hમ H (ગા��sથના શrદોમT) િવ{�કીકરણ એ કદાચ આપp (અEિરકાએ) પોતાની સમCયાઓ

wી# aિનયાO પરબારી પધરાવવા માh ર�લો Yપાળો �ત માw પણ હોઈ તો શH G.

ક�લ H આ � જ8દી જ8દી વાત G. વ{ચાિરક અિભગમમT રjલી િવ{�કતા અO િવ{�કીકરણની આ�થક =િ�યા � ક+ઈ એક જ વાત નથી. બ+O

વાનTO વત_માન વાCતવમT ત ઉપર તપાસવાની નવયોજવાની તક-તાકીદ-

તકાZ આ, G એટલT કદાચ કયાWય નહોતT. wી# aિનયા િવ{�કીકરણનT ભયCથાનો બાબ% સ�ત રj એ �લાશક જYરી G. પણ આ સ`ચતતા, Z

સTકડા અO ઝ¡ની રાiરાજયવાદ Y¢ �યકત થવા કW તો? તા,તરમT *રોપીય

*િનયન માhની £+ટણીમT અહ] ���uડમT બીએનપી-િ�િટશ OશનિલCટ

પાટ¤એ ¥કો કાઢયો % કિથત પjલી aિનયામTય બ�મત O #ણ_મત રાiવાદY¢

HવT શ]ગડT ભરાવી શH એનો એક નાદર નSનો નથી તો બીજ8+ કશ8+ નથી.આજના ,વT સ+ચારસાધનો H સ+�શવાહનો નહોતT એ જમાનામT Z

રામમોહન રાય અO િવbકાન+દ સરખાની 4ગિતક �િમકા િવCમય જગb G તો હાલની hકનોટ§ોિનક aિનયામT (બO H કયાWક માિહતીની ગિત =કાશની ગિત

કરતT પણ વ¨ હy, �યાW) બ�મત અO #ણ_મત-+ હોP+ Hવળ િવષાદ જગb

G. એક નવી aિનયા-+ આવP+ a�નવર G એનો નાટયા�મક પરચો તો ચાWક દાયકા પર, ઘોર યહ©દીªsષી િહટલરની �wીએ એક યહ©દી-+ વરણ ક*R �યાW જ

મળી ર�ો હતો. હમણT હમણT, ખાસ તો દિlણ અO vવ_ આિ�કાના =વાસ

દરિમયાન, સતત અ-ભવા�+ િવCમય O કૌ�ક ZH એ વા% હતT H ફરિજયાત

વાડાબ+ધી (�«soશન) ખતમ થQલ G, પણ આપ¬ લોક Hમ 4p dિકતનો d+ઝારો અ-ભવી રjલ G. વાડા હતા �યાW બ+ધ aિનયામT એક ‘સલામતી’ હતી

“અોિપિનયન”/ Opinion 3 જ'લાઈ 2009

‘િ"ટનમ& ગ(જરાતી ડાય0પોરા : ઐિતહાિસક અ8 સ&9ત 9વાહો’ !ખકો ઃ મકર;દ મ=તા, િશરીન મ=તા : &કાશક ઃ િવ+ ગ-જરાતી સમાજ,

૧૦૨, ૧લા મા8, મિણ&:, નવર<ગ =ક>લ છ ર=તા પાA, નવર<ગBરા, અમદાવાદ - ૩૮૦ ૦૧૪ : &થમ અાIિJ - ૨૦૦૯ : LMય િવOPતા - ર<ગQાર &કાશન,૧૫, SિનવTસટી Vલાઝા, દાદાસાXબનZ પગલZ પાA, નવર<ગBરા,

અમદાવાદ - ૩૮૦ ૦૦૯ : [કમત - \. ૨૨૦.

•૩૪૩ પાનZના આ B=તકમZ, પXલZ વધારાનZ ૧૬ પાનZમZ, ‘િવ+

ગ-જરાતી સમાજ’ના &Lખ ક઼aણકZત વખારીઆએ, િcટનનZ ગ-જરાતીઓના વસવાટe સ<બોધીe, લMS< f ઃ ‘આપણી સ<=gિતએ hિનયામZ બ<દ>ક તલવારથી નહj પણ kવળ =વમાન, નીડરતા અe &Pમથી નામના nળવી f.’

oયારબાદ, &=તાવનામZ !ખકોએ િcટનનZ ગ-જરાતીઅોનZ ’=થળZતરો, pની ગિત િવિધઓ, પડકારો અe િનષ્ફળતાઓના ગ-ણાoમક રીp

િભuિભu =વ\પો’v< આ!ખન કSw f. િcિટશ ગ-જરાતીઓની વણxyયવ=થા, z

{ઢીઓ વ}~v< અ<તર, િcટનv< રાજકારણ, આTથક ��, િcટનની સ<=gિત અe

સમાજમZ ગ-જરાતીઓv< યોગદાન વ�� િવષયોe સnટી લીધા f. p ઉપરZત,

pમ� િcિટશ ગ-જરાતીઓe અLક પડકારો પણ કય� f. દા.ત. pઓ કX f k િcટનમZ ’એક અe અખ<ડ ગ-જરાતી �િત’ તરીkની આઈ�િ�ટટી જ નથી િકસી! ગ-જરાતીઓ રાજકરણ તરફ ઉદાસીન f, ગ-જરાતીઓમZ AકSલર ��યો વધારવાની જ\રત f....’ વ��.�મZ �દભાવ કો� પડી ગ�લ હતો. ��ી hિનયામZ કમબ� સલામતી કયZથી લાવવી?

� ડાય=પોરા f, વતન �e સાર- =�િત f, પણ �ની સા� એનો સ<બ<ધ Lલાકાતીથી વ� નથી અe એક ન�< વતન એe Lબારક લાગવા મZડS< f p pમજ કિથત �ળ વતન બ<e વ}~નો સ<બ<ધ વળી એક જ-દી જ પિરિ=થિત ર~ f. વ}~ ��ક અઠવાિડયZ �વx આિફકામZ રXવામળવાv< થS< oયા� �S< k ૨૦૦૮ના ��SઆરીમZ થ�લી �<ટણી[હસા પછી k�યા હજ- થા8 પડS< નથી. જયા� એ [હસા ચાલતી હતી અe �મ બાકી આિ�કન-એિશયન pમ ગ-જરાતીઓ પણ એથી સલામતીની શોધમZ હતા oયા� તળ ગ-જરાતમZ િચ� શ-< હ�<? સJાવારપ� એક એવી છાપ આપવામZ આવી હતી k k�યાના ગ-જરાતીઓ ટાગ��ડ f, અe ભારત સરકાર એમની દાઝ �ણતી નથી.

k�યા [હh કાઉિ�સલના એક �વx&Lખ oયા� આકિ=મક જ અમદાવાદમZ હતા. એમ� k�યાના પોતાનZ  �ો Qારા તપાસ કરી. રાજય સરકારe સમ�વવા ઇરછ્S< k ગ-જરાતીઓe �મZ લ¢ય બનાવાયZ હોય એવી આ કોઈ વ<શીય [હસાનો િક=સો નથી. ગZધીનગરના વડા દફતરમZ એમ� વાત પણ કરી, પર<� સJાવાર �Xર &િતિOયામZ તો એ જ અસલનો રાગ આલાપાતો ર£ો. �વx&Lખ અમe આ બધી દા=તZ કહી ર£ા હતા oયા� તળ ¤િમv< પોતાનZ ડાય=પોરી સ<તાનો તરફv< વલણ k�< પ¥સિવ ન હો�< �ઈએ p

¦{� સમ�ઈ ર§-< હ�<. k�યાનો ગ-જરાતી જ\ર અભય ઇરf f, પણ કોઈ તળ ગ-જરાતી તરીk નહj- k�યાના નાગિરક તરીk, એક આિ�કન એિશયન તરીk p એનો હ¨ બe f.

ઓળખv< રાજકારણ, એક નવી િવ©+ક સમજ મા� f, નહj?

નાત�તગત, ટોળીગત, વ<શગત, વણxગત ઓળખો પર =ટીમ રોલર ªરવવાની વાત આ અલબJ નથી. પણ એક સા� હોઈ શકતી ભાતીગળ ઓળખો સા� અe છતZ નાગિરક ઓળખની અિનવાયxતા પર ઘટતો ભાર �કવાની વાત આ ખિચત f. મા� =તો �eસZBર-ષ રામમોહન રાયv< એ વાp િવ=મયyયાક-ળ =મરણ k એમe �P�ચ OZિતનો મિહમા સમ�ઈ ર£ો હતો, �મ િવ¬કાન<દe

અnિરકી =વાત<­યનો. e.mail : prakash.nirikshak@gmail.com

આખરમZ, pમe મદદ\પ થ�લ yયિકતઓનો આભાર ઉ�Pખ f.

pમ� B=તકe ૧૩ &કરણોમZ ગોઠyS< f, �મZ િcટનની ભૌગોિલક અe ઐિતહાિસક \પ�ખા આપી f અe િcટનનZ ગ-જરાતીઓ, �મZ િહ�h,

જ©ન, Lિ=લમ અe પારસી જનસLદાયોe આવરી !તZ િવિવધ પાસZ બતાyયZ f. િcટનનો ઈિતહાસ °બ િવગતવાર આપી B=તકની ગ-ણવJા વધારી f.

આ B=તકv< એક આગ�< \પ એ f k પXલીવાર કોઈએ િcટનની સમ± ગ-જરાતી &�e આવરી !વાનો &ય² કય³ f. આ વાતનો ઉ�Pખ

િસરાજ પ�! “ઓિપિનયન”મZ અા પXલZ કય³ જ f. વળી, ફકત ´ચ વણxe

જ નહj પણ બીµ ઘણી ¶ાિતઓના સ·યોe મળી pમના િવકાસv< વણxન પણ

!ખકોએ કSw f. pમના કXવા &મા� શ-¸ વણ³નો િવકાસ િcટનના AકSલર અe ¬�ªર =�ટe આભારી f.

અહj મા� એટ¹< કX�< જ\રી લા� f k B=તકના આ આગવા \પe

સફળ બનાવવામZ !ખકોe ‘ગ-જરાતી સાિહoય અકાદમી’v< માગxદશxન °બ

મદદ\પ નીવડ્S< f. અકાદમીએ હ<nશ નાત�ત k ધમxના વાડામZથી અિલº

રહીe �ની માત઼»ભાષા ગ-જરાતી હોય p દ�kદ�કe સર�< મહ¼વ આVS< f

અe !ખકોe પણ એ જ િદશા  ચવી f.

!ખકોએ ખો�, nમણ અe બહોરા સમાજv< િવ=તાર�વxક વણxન કSw f પણ િશયા ઈ½નાશરી ખો�ઓનો એક મા� ઉ�Pખ જ કય³ f. આv< કારણ

f સમયનો અભાવ અe અમારા ઘણા &ય²ો છતZ ય એ કોમમZથી કોઈ યો¾ય

yયિકતનો nળાપ !ખકો સા� કરાવી આપવામZ મ8લી િનષ્ફળતા. �વx આિ�કામZ, ખાસ કરીe ટાન્ઝાિનયામZ, આ સમા� િક=વાિહલી ભાષામZ એટલી બધી પાર<ગતતા nળવી લીધી f k p લોકો હજ- પણ oયZનZ =થાિનક આિ�કનો સા� વ� ¦nળ સાધી રહી શકયZ f. અહj લ<ડનમZ, =�નમોર ખાp,

pમની મોટી મિ=જદ પણ f અe pમv< એક અલાયh< =મશાન પણ f.

િcટનના દ�ક ��મZ pમનો પણ ફાળો મહ¼વનો f. pમની મિ=જદોમZ ´ચ

ક¿ાના અ<±Pµ માÀયમ Qારા ધમxv< ¶ાન અપાય f.

p ઉપરZત હાલ Sરોિપયન Sિનયનની ¦િવધા Xઠળ પોટ-xગલથી િcટન

આવી વAલZ દીવ અe દમણની ગ-જરાતી કોમ િવÁ પણ િવ=તાર�વxકની માિહતી નથી આ{લી. તળ ગ-જરાતથી આ¬લZ લોકો કરતZ એ લોકોની સમ=યાઓ ઘણી જ-દી હોઈ શk f. બીµ � ¶ાિતઓનો સમા¬શ નથી p

િવÁનો ઉ�Pખ &કરણ દીઠ આ{લા આ!ખનમZ f.

યાદ રX k અહj મXતા દ<પતીe ઉતારી પાડવાનો &યાસ હરગીજ

નથી. આ B=તક ‘દશxક ઇિતહાસ િનિધ’ના ભ<ડોળ Qારા અ<±PµમZ &કાિશત થÁ

એવી સમજ>તી રિતલાલ ચ<દિરયાએ !ખકો �� કરી f. એટ! pનો અ<±Pµ

અvવાદ થÁ oયા� pમZ આ ¿િતઓ kવળ ¦ધ� અe વાચકોe િવશ-Â ±<થ મ8

p જ એક મારો X� f.

આ B=તકમZ એિડટjગ અe Ã>ફ િરડjગ ન થવાe કાર� ઘણી બધી ¿િતઓ નજ� ચડતZ િકરીટ પરમારના શÄદોમZ કહ-< તો ’સોનાની થાળીમZ લોઢાની nખ વાગી હોય pવી &તીિત થાય f.’

હ¬, &કરણ દીઠ � મe સાર-< નર¦< લા¾S< pv< આ!ખન કરીશ.

9કરણ ૧ : િ"ટનની ભૌગોિલક રચના અ8 પિરવતEનની 9િFયાઆ &કરણમZ આ{લી માિહતીની ચોકકસાઈ મÅ નથી કરી, પણ કોઈ

પણ વાચકe p પાશx્વ¤િમકા મા� ઉપયોગી થઈ પ� pવી સામ±ી pમZ આ{લી f. પર<� આટલી ¦<દર માિહતીe મા� �� કલ<ક\પ હોય pવZ ર<ગોમZ આ{લા ગ-જરાત, આિ�કા અe િcટનના નકશાઓની ક¿ા દયાજનક f.

િ"ટનમ& ગ(જરાતી ડાય0પોરા ઃ ઐિતહાિસક અ8 સ&9ત 9વાહો • ભHા વડગામા

“અોિપિનયન”/ Opinion 4 જ(લાઈ 2009

ગ"જરાતના નકશા* શીષ-ક જ નથી અપા12. આિ5કાના નકશામ7 સાત ર2ગો* બદ< કાળા ર2ગના જ"દાજ"દા ‘>ડ્સ’થી નકશો અથ-હીન લાC D. કોઈ

પણ અાGિતનો <ખનના સ2દભ-મ7 ઉKLખ ન થયો હોય, તો Nનો સમાOશ કરવો જQરી નથી. પાના ૧૩ પર એક નકશાનો ઉKLખ D ખરો, પણ Nમ7 વણ-Oલો 1રોપ ખ2ડ કય7 ય Uખાતો નથી V નથી Uખાતી Wકોટ<Yડની િગિરમાળા. વળી અZક સZ[ોના ઉKLખ\2 પણ ખાસ કોઈ અગ]ય નથી જણા^2.

િચ`ાGિતની વાત કર"2 છ"2 ]યાb એ પણ કcd2 જQરી D V િeટનન7 શcરો\2 ગ"જરાતીકરણ (પાન7 ૧૨૦-૧૨૧ પરનો કોઠો) ઘj kલભ1l D. દા.ત.

િeWટોલ, m<માઉથ, n<કવન-, લઘબરો વCb. આ

નામો o અ2pLq િલિપમ7 Nમ જ સાચા ઉrચારણ

સાs લtય7 હોત તો કદાચ નકશામ7 oવા સcલ7 પડત. o V બધ7 શcરો નકશામ7 D પણ નહv. !કરણ ૨ : િ'િટશ ગ+જરાતીઓન2 ઐિતહાિસક 6િળય2

આ wકરણમ7 ઘણી માિહતી િદલચxપ રીN

આyલી D. જ"દાજ"દા સમયગાળા* આવરી લઈ*

જ"દાજ"દા wકારન7 લોકો જ"દ7જ"દ7 કારણોસર ગ"જરાતી ભારતીયો શા માz િeટનની ZલાકાN

આ{ય7 હત7 Nનો િવગતવાર ઐિતહાિસક અcવાલ

આપી* <ખકોએ આપણ* બતા{12 D V આપણો િeટન સાsનો નાતો ચારસો વષ- જ}નો D.

!કરણ ૩ : ડાય;પોરાની સમ;યાઓ અ@ પડકારોસામાિજક દશ-નો લખાય D ]યાb ઘણા

<ખકો કોઈ માપદ2ડ ત~યાર નથી કરતા, અ* કb D

]યાb N* વળગી રcતા નથી. અહv <ખકોએ

જણા{12 D V ’તક-બ� રીN {યવિWથત WવQપમ7 રજ} કરવાની જQરત’* tયાલમ7 રાખી* Nમ� ચાર w�ો ત~યાર કય� D � Nમ� �મનો ઈYટર{1 લીધો હોય Nમ* N �છ�ા D.

૧. Vવ7 ��ય7કનો લઈ* ગ"જરાતીઓ

િeટનમ7 આ{ય7 D?

૨ . �ળ વતનીઓન7 વલણ અ*

ઈિમpLશનના કાયદાઓની શી અસર થઈ D અ*

Nના w]યાઘાત Vવી રીN ઝીલાયા D?

૩. જ"દીજ"દી �ાિતઓ કય7 કય7 વસી D

અ* શા માz?

૪. લ�મતી w� તરીV ગ"જરાતીઓ અહv કય7 �ધી qવ>?

આ w � ો * વ ળ ગ ી * <ખ ક ો એ

ગ"જરાતીઓની પિરિWથિત\2 પોતાની રીN ��ય7કન

ક1l D અ* એક વાતની Wપ� છાણવટ કરી D V

િeટનન7 ગ"જરાતીઓએ સા�િહક રીN wગિત નથી કરી. એક *તાગીરી ની� રહી* Nમ� કોઈ ’ઠોસ

કામ’ નથી કયlુ.અહv અ* બીq ઘણી જ�યાએ

િવરામિચ�નો, oડણી અ* બીq નાનીમોટી kલોથી Wપ� થાય D V આ �Wતકન2ુ જQરી સ2પાદન [editing] નથી થ12 V નથી થ12 �}ફ િરડvગ. આ �Wતક અ2pLqમ7 wિસ� થવા\2 D

]યાb આ kલો �ધારી શકાય એ આશયથી N kલો ની� દશ�વી D.

• પાન7 ૬૭ પર પcલા જ ફકરામ7 લt12 D ‘પણ એક જમાનામ7 ક�ર પ� *શનલ 5Yz

હાહાકાર મચાવી દીધો હતો.’ આ વાકય �ર"2 થ12 V તરત જ ઈનોક પોOલનો ઉKLખ કય� D પણ N કઈ

પાટ�ના D N ક�"2 ન હોવાથી વાચક એd2 માની �>

V N *શનલ પાટ�ના સ�ય હતા.• N જ ફકરામ7 ભી  પાbખ કયા

કિમશનના �ર¡ન હતા એ નથી લt12.• પાના ૭૭ પર લતા પzલ ’wથમ’

મિહલા ¡યર હત7 એમ લt12 N kલભb¢2 D.

• N જ પાના પર લt12 D V ’ િeટનમ7 કાિYત નાગડા\2 નામ ઘj મોટ"2 D.’ ભારતથી આવત7 લ ો ક ો મ ા z લ 2 ડન અ* િeટન

‘ઈYટર�Y�બલ’ શnદો લાC D.

!કરણ ૫ : િ'ટનમ2 ગ+જરાતી પBકારCવઅહv ઘણી સરસ માિહતી આyલી D �

િવ> કોઈ શક નથી, પણ મારા “ગજ"રાત સમાચાર”

અ* “એિશયન વોઈસ”ની બીજ7 પ`ો કરત7 wમાણમ7 વધાb ચચ� થ£લી જણાય D. N જ રીN

“અ¡ ગ"જરાતી” બાબત અિતbકી બની D. વળી, “ગરવી ગ"જરાત”* અYયાય થયો હોય, N શકય D.

પાના ૯૨ પર લt12 D V “ઓિપિનયન”

અ* ‘ગ"જરાતી સાિહ]ય અકાદમી’નો મહામ2` D ઃ ’ગ"જરાતી સ7ભળીએ, ગ"જરાતી બોલીએ, ગ"જરાતી વ7ચીએ, ગ"જરાતી લખીએ.’ પcલ7 તો આ

મહામ2` અ¦રો D. એમ7 હજ" એક વાત D

’ગ"જરાતી qવીએ’, � <ખકો લખત7 §કી ગય7 D.

અ* િવ�લ ક�યાણી ભ< “ઓિપિનયન”ના ત2`ી હોય અ* અકાદમીના મહામ2`ી હોય, પણ આ મ2`

ફકત અકાદમીનો જ D. “ઓિપિનયન” અ*

અકાદમીની w¨િતઓ એક જ સ2Wથાની હોય N રીN

વણ-વી D N સિરયામ �હ}©2 તથા ખોટ"2 D.

“ઓિપિનયન” િવ> પણ ઘj લt12 D,

પણ N સામિયક* જ"દાજ"દા િવષયોની ચચ� કરતી વખN સ7કળી લીª2 D અ* Nમ7 આyલા ઘણા <ખોનો ઉપયોગ િeટનના ગ"જરાતીઓની

અિWમતા દશ�વવા કય� D, એટ< N અWથા* નથી Nd2 લાC D.

અ લ ગ શ ી ષ - ક આ m ય ા િ વ ન ા “ઓિપિનયન”ની માિહતી ની� ‘ગ"જરાતી <િ«કોન’ િવ>ની માિહતી પણ વણી લીધી D અ*

રિતભાઈ ચ2દિરયાની ઓળખાણ પણ આપી દીધી D, � લગીર યો�ય નથી લાગ^2. અા અYયાયી D.

આ wકરણમ7 1વાyઢીના w]યાઘાતો �2દર રીN વણી લીધા D, પણ N િવષય અગ]યનો D �

માz એક અલાય©2 wકરણ હોd2 જQરી લાC D.

!કરણ ૬ : આGથક િવકાસ, સમાજ પિરવતIન ઃ ઓસવાળ, લોહાણા અ@ પાટીદારો

આ `ણ �ાિતઓ િવ> િવગતવાર લખી <ખકોએ સારી અ* ઉપયોગી માિહતી �રી પાડી D. 1વાyઢી* ­બ ઉપયોગી થઈ પ® Nવો ઈિતહાસ અહv આyલો D.

હO �િતઓ પણ oઈએ. અહv એક જ

માિહતી\2 �નરાવત-ન ઘj D. પcલ7 લોહાણા, ઓસવાળ અ* પાટીદાર િવ> સામાYય રીN �

જણા{12 D N ફરીફરી દbક કોમની વાત V પછી N

કોમમ7ની {યિકતગત વાતોમ7 વણી <વામ7 આ{12. � િબનજQરી લાC D. ¯દની વાત એ D V �Wતકના સ2પાદન અ* �}ફ રીડvગના અભાવથી �Wતકની ગ"ણવ°ામ7 ડાઘ પ®લો લાC D. o આ

�િતઓ પર ±યાન અપા> તો અ2pLq અ\વાદ*

­બ succinctly લખી શકાય Nમ D. o Nમ નહv થાય તો અ2pLq વાચક વગ- તો મારાથી ય વª

critical રc> અ* એક ²ચ ક�ાના સ2શોધનની અવગણના થ>.

પાન7 ૧૧૨ પર DKા ફકરામ7 લt12 D

’ઓસવાળોએ.....સમાજ પિરવત-નની િદશામ7 પગરણ તો િeટનમ7 જ મ7ડ³7.’ મ* નથી લાગ^2 V આ વાતથી બધ7 ઓસવાળ સહમત હોય. ઇિતહાસ

તપાસવામ7 અહv કચાશ રcવા પામી D. <ખકોએ

લt12 D Nમ શ"2 ખbખર બાળલ�ન અ* કYયાિવµય

�વા ક"િરવાo �વ- આિ5કામ7 જY¡લી ઓસવાળ

w�મ7 ગઈ સદીના પ7ચમા અ* છ¶ા દાયકામ7 હતા ખરા?

પાન7 ૧૩૩ પર િનર2જના Uસાઈ*

િનર"પમા Uસાઈ નામ આm12 D.

!કરણ ૭ : િ'ટનના આGથક િવકાસમ2 ગ+જરાતીઓNO !દાન

આન2દની વાત એ D V અહv ફકત ­બ

મોટા ઉ·ોગપિતઓ* જ નહv પણ � 1વાન

લોકોએ Oપાર ¸¹ wગિત સાધી D Nમ* પણ

“અોિપિનયન”/ Opinion 5 જ+લાઈ 2009

નવાજયા &. અહ) િ+ટનના ગ.જરાતીઓ 3વા િવિવધ 5કારના ઉ8ોગોમ; ગ<=થા?લ; & Aની રસ5દ

માિહતી આEલી &.

એક વાતની ચોખવટ કરી શકશો? પાન; ૧૪૪ પર અM A પNલ; પણ Pખકોએ QRણ વાર કS.= & 3 ‘૧૯૭૦ના દાયકામ; આિWકાથી ગ.જરાતીઓ પNXP YગZ જ િહજરત કરી ગયા હતા.’ શ.= આ સાવ સા[= &? શ.= 3ટ3ટલા ય

નાનામોટા \પારીઓ અM અ]ક 5ો^શનલ વગ_ન; લોકોએ શ.= થોડો ઘણો પbસો િ+ટન 3 cવીસ Qdકોમ; પNPથી જમા નહોતો કયe? કયાXક એf= લાg & 3 Pખકો ઘણી બાબતોનો બહ. simplistic view

લઈ P &.

એક બીj નાનકડી પણ પાયાગત kલ &

પાન; ૧૫૫ પર. લmભાઈ પાઠક ક=પાલામ; ખા8પદાથeનો ધ=ધો નહોતા કરતા, િકp]મ; કરતા હતા.

અM નાનકડો પq. Entrepreneur શrદ

પNલ; ઘણીવાર વાપરી લીધા પછી &ક પાન; ૧૫૭

પર Aની િવગતવાર tયાuયા આપવાv= ક=ઈ કારણ?

!કરણ ૮ : અ'ધકારથી !કાશ તરફ - િ0િટશ

ગ3જરાતણોની િવકાસ ક9ચગ.જરાતણોન; ઉwથાન માx એક અલગ

5કરણ લuy= A zબ ગ{y=. ઘણા સ=શોધકો આ

િવષયM કોઈ ખાસ મહ}વ આપતા હોતા નથી. અહ) ફકત ગ.જરાતી સમાજ નહ), પણ cથાિનક િ+િટશ સમાજમ; પણ �મ� કશ.=ક અગwયv= કામ

કy� & Aવી cRીઓન; jવન િવ� ઉમદા 5કારની માિહતી આEલી &. િ+ટનમ; ગ.જરાતી cRીઓની છ<પી શિકત ખીલી & એ િબલક.લ સાચી વાત

Pખકોએ કરી &. અહ) ]િcલમ cRીઓની સમcયાઓ અM 5ગિતM પણ વણી લીધ; &, �

5સ=શનીય &.

હ\ આf= �િતઓ પર અM 5કરણM વ�

સાર.= બનાવવાન; �ચનો પર.• િ+ટનના ઈિમ��શન કાયદાઓv=

સિવcતાર વણ_ન આ 5કરણમ; આપવાનો N� સમ�તો નથી. આ િવષય 5કરણ ૪ િ+ટનની રાજકીય ગિતિવિધઓમ; Pવાયો હોત તો વ� યો�ય ગણાત.

• પાન; ૧૮૧ પર અગwયના એક મ=ડળv= નામ આ�y= & ’સwસ=ગ મ=ડળ’. હકીકA હોf= �ઈએ, - ’�ાિવકા સwસ=ગ મ=ડળ’.

• પાન; ૧૮૨ પર લuy = & 3 િવલાસબNન 3 રિતલાલ ધનાનીન; (સમ��= નથી)

માતા 5ભાતબા રાજકોટમ; આકાશવાણીમ; 5ો�ામ આપત;??? ખXખર ?!

આવી kલો દ<ર કરી શકાઈ હોત, �

Pખકોએ દXક tયિકત િવ� લ�લી માિહતીની ચોકકસાઈ કરવા માx AમM A માિહતી પNલ; વ;ચવા મોકલી હોત. સમય મય�દાM કાર� Pખકો આમ નથી કરી શકય; 3 પછી આમ કરf= જ�રી &

એ વાતમ; Aઓ સહમત ન થત; હોય, A પણ શકય

હોઈ શ3. ટ<=કામ; ઉતાવડv= અા પિરણામ &.

આવી બાબA એક બNનM zબ �ઃખ

પહ��y= & � િવ� હ.= અહ) લખીશ તો અcથાM

નહ) ગણાય. પાન; ૧૮૯ પર ‘�ગ�િત એિશયન

િવ�dસ �.પ, �ોયડન’ના શીષ_ક Nઠળ જ હ=સાબNન

�રોિહતનો પR �3લો &. Aમ; લuy= & 3 Aમના શારીિરક �િતઓવાળા બાળકના ‘ઉ&રમ; માર; વષe ઘવાઈ ગય;. હ.= પોA zબ તવાઈ અM ઘવાઈ.

સારા બાળક પાછળ અM બાળકીના અ�યાસ

પાછળ �ત ઘસી ન;ખી’. આ વ;ચી હ=સાબNનM એટ�= બ�= ખરાબ

લા�y= હ�= 3 A મNતા દ=પતીM ફિરયાદ કરવા &ક અમદાવાદ AમM  ર ગય; હત;. હ=સાબNM � પR

PખકોM લuયો હતો A મ¡ વ;�યો & �મ; બાળઉ&ર માx હાડમારી શrદ વાપયe & પણ �ત

ઘવાઈ જવા િવ� કશ.= નથી લuy=. ગ� Af= બાળક જd� Aના ઉ&રની ફરજ માબાપ પર cવાભાિવક આ\ જ &. અM વળી િ+ટનમ; તો 3ટલી?

સહાયતા મ¢ & એટP Aમ� આ બાળકના ઉ&રમ; ક=ઈક અિતશયોિકત કરી & એf= જરા ય

નથી, Aમ Aમv= કNf= &.

Q બાળકો ગોરી અM કાળી tયિકતM

પર£ય;. હ=સાબNન લ� & 3, ‘લોમ; માcટXટ કય� પછી દીકરી પરણી rPક સા¤ તો ત� જ જણાવો 3 સ=c¥િતM છોડી ન હોય તો પણ jવનધારા ક.દરતી રીA વ¦ા કરતી હોય તો વ;ક કોનો?’

એમના પRમ;થી �ળ\લી માિહતીની Pખકોએ પોતાની રીA તારવણી કરી. cRી તરી3ની હ=સાબNનની � tયથા હોઈ શ3 AM મોખX રાખી &, પણ Av= અથ_ઘટન gરવાજબી થy= & Aમ હ =સાબNનv = કNf = & . Aમન; બાળકોએ આ=તરવણ§ય લ�નો કય¨ં Aમ; Aમનો ‘મતªદ હતો ખરો, પણ મનªદ’ કયાX ય નથી થયો.

આ gરસમજ માx મકરdદભાઈ મNતાએ

હ=સાબNનની �બ� અM પR «ારા માફી માગી &

અM Aમના લખાણની ઢબથી ઊભી થ?લી gરસમજM લી® અહ) એ વાતનો ઉ¯�ખ કરાવી હ=સાબNM મNતા દ=પતીની માફી માગી &.

અ]ક cRીઓ માxv= લખાણ zબ લ;°

કNવાય. એક જ tયિકત માx એક 3 Qથી વ�

પાન;નો અNવાલ આ 5કારના �cતકમ; ન પાલ\.

પાન; ૨૧૦ પર લuy= & 3 ચ=±કળાબNM

’કોપPdડ cક<લ, અાલપટ_ન cક<લ શ� કરી.’ આ તો સરકારી cક<લો &. Pખકો શ.= એમ કNવા માg & 3 એ cક<લોમ; ગ.જરાતી વગe શ� કય�?

cRી મ=ડળોન; દ્³;તો આપી ભP અહ) સ=yકત રીA થઈ રNલ; કાયeM Pખકો મહ}વ આE

&, પણ લગભગ દXક cRી મ=ડળના િસ´;તો એક સરખા હોવાથી AમM મ=ડળ દીઠ િવગતવાર આપીM

Pખકોએ સમય અM જ�યાM \ડફી હોય Af= લાg

&. A કરત; આ µ?યોM એકવાર જણાવી બધ; મ=ડળોનો દ્³;ત�E િવગતવાર અNવાલ આ�યો હોત

તો વ� યો�ય રNત.

A જ રીA A�M મ¢લી દXક બNન િવ�

જ.�=જ.�= લખવા કરત; ગ.જરાતણોએ � ¶Rોમ; આgક<ચ કરી & A વણ_વીM દXક બNનM યો�ય

¶Rમ; દ્³;ત�E �કી હોત તો � અ�ગ£ય બીj

બNનો �મનો અહ) સમા\શ નથી AમM અdયાય

થયો હોય Af= ન લાગત.

આ 5કરણમ; િ+ટનમ; જd�લી 3 સાવ

નાની ·મX આવીM ઉછXલી yવાન cRીઓની સફળતા િવ� ક=ઈ પણ લખાy= નથી એ gરવાજબી લાg &. સમયનો અભાવ કારણસર હોઈ શ3.!કરણ ૯ : કચડા=લા ગ3જરાતીઓનો િ0ટનમA ડાયCપોરા

અહ) મ;ધાતા સમાજ િવ�ના Pખમ; ભિવ¸યના અ�યાસ માx ઘણી મદદ�પ થાય Aવી માિહતી ¹રી પાZલી &. Pખકોએ કS.= & Aમ º±

5� માx એક આm= 5કરણ રચી પNલ; સરળતાથી ઉપલrધ નહોતી એવી મહ}વની સામ�ી એમ; રજ< કરી &. અહ) 3સ cટડી તરી3 3શવલાલ પxલ િવ�

લuy= & A જ રીત અdય 5કરણોમ; વપરાશ હોત

તો બNતર રNત. A જ રીA, વ;ઝા અM ખલીફા વાળ=દો Aમ જ મોચીઓ િવ�ની માિહતી રસ5દ &.

હ\ થોડી �િતઓ તરફ વળીએ.

• િ+ટનની એક બીj ]uય ¼ાિત, -

5�પિતઓનો અહ) નથી સમા\શ 3 નથી ઉ¯�ખ.

• પાન; ૨૨૮ પર કાનjભાઈએ કXલા દાનની રકમ આપવી જ�રી &?

• પાન; ૨૪૬ પર આEલી �Nરાતો અcથાM લાg &. Aમના િવિવધ ધ=ધા ¶Rોનો ઉ¯�ખ ¹રતો રNત.

• આિWકા િવ�ની માિહતી ઐિતહાિસક ¿િ³એ યો�ય ગણાય પણ કયાXક એ માિહતી આ

�cતકના િવષયના સ=દભ_ માx જરા વધાX પડતી લાg &.

“અોિપિનયન”/ Opinion 6 જ3લાઈ 2009

!કરણ ૧૦ : િ(ટનના ,સલમાનો ઃ ખો3 અ5

દાઉદી વહોરાનો ;સ <ટડીઅહ# ઈ%માઈલી ખો,ઓ િવ0 સરસ

માિહતી 4રી પાડી 7. અ8 અહ# 9 રી:

ઈ%માઈલીઓ િવ0ની માિહતી આપી8 પછી >?@તAB અCક Eયિકતઓનો ઉHIખ કયJ 7 : K

આખાL M%તકમ@ કNO હોત તો હજQ ઘણી વધાU કોમોનો સમાVશ એમ@ થઈ શકત અ8 M%તકની ગQણવ[ા વધત.

થોડી \િતઓ ઃ

• પાન@ ૨૬૨ પર અ`aIbમ@ લખાLલા બી, ફકરામ@ અાBલા શeદ initeractionની Kડણી ખોટી 7.

• પાન@ ૨૬૩ પર લiN ̀7 j ‘ખો, અ8

દાઉદી વહોરાઓનો jસ %ટડી %પ? રી: Mરવાર કU 7 j :ઓ અસલ kહl હતા અ8 Cિ%લમ mફી સ`તોના ઉપnશકોની અસરો8 લીo :મp ઈ%માઈલી િશયા પ`થ %વીકાયJ હતો.’ qખકોએ :મ

થN ̀હોવાનો ઉHIખ જ માr પાન@ ૨૫૬ પર કયJ 7. Mરાવો કય@ બતાEયો 7? અશગર અલી એિtજિનયરના M%તકની નuધ જ ફકત કvસમ@ આપી 7. નથી કwQ` j : શા માx yય@ Cકાઈ 7 j નથી અપાN ̀ :મ@થી કોઈ અવતરણ j પાન@નો સ`દભ{.

• |મણ કોમનો અ8 ઈ}નાશરીઓનો ફકત

ઉHIખ 7 પણ :મના િવ0 વ~ માિહતી નથી આપી. |મણ કોમ દિ\ણ લ`ડનમ@ વ~ �માણમ@ વ�લી 7 અ8 મલાવીથી આVલ@ |મણો :મ@ અa%થા8 7. ‘ખ�યામ’ 9વા કિવ તો ખરા, પણ

ઈકબાલ સકરાની 9 ‘Cિ%લમ કાઉિtસલ ઓફ િ�ટન’ના જનરલ ��Iટરી 7. :મનો ઉHIખ

રાજકારણની >િ?એ પણ કરવો મહ�વ�` હ�`.

!કરણ ૧૧ : િ(ટનમ> િવકાસની સા? @રશાયરીની Cમ મચાવનાર વહોરા પFલો

આ કોમના મોટા ભાગના qખકોએ

Cલાકાત લીધી હતી એટq :મનો અ�વાલ વ@ચવો ગ| ,: રી: લ�લો 7. :મન@ સાિહિyયક યોગદાન8 સરસ રી: પોરસાEN ̀ 7. ગઝલો અ8

કાEયોના ન�નાઓ આપી8 આ �કરણ8 હળ�` બનાEN` 7.

અહ# વળી Nવાનોની સમ%યાઓ8 પણ

આવરી લીધી 7 : આવકારદાયક 7.

એમ છત@, V%ટ યોક{શરના �ટલી 9વા િવ%તારોમ@, ‘ગQજરાતી રાઈટસ{ ફોરમ’ તથા ‘ઇિtડયન Cિ%લમ Vલ�ર સોસાયટી’ન@ ભાતીગળ

કામોની િવગતો અાવરી નથી શકાઈ :નો ર`જ 7.

!કરણ ૧૨ : િHIટા5 આK િ(િટશ પારસીઓઆ �કરણ વાx એક ઉમદા કોમનો

અ�વાલ આપp Kઈ શકયા છીએ, પણ અહ# �રો ખા: આVલા :મના ઝોરોઆિ%ટ�યન �tટરનો કય@ય ઉHIખ નથી.

નાનીનાની પણ ક`ટાળાજનક \િતઓથી, ફરી એકવાર, M%તકની ગQણવ[ા મારી >િ?એ ઓછી થઈ ,ય 7.

ફરી અહ#, કોUિલયા સોરાબb માx

લગભગ ચાર પાન@ ફાળવાળા : મ8 �રવાજબી લા�યા 7.

�Iડી મરકNરી િવ0ની માિહતીમ@ :8

સ`ગીતવાદક ક�ો 7. : પીઆનો અ8 ગીટાર ભq

વગાડતો પણ : નામ@િકત થયો :ના અવાજથી, :ન@ ગીતોથી. : દાUસલામમ@ નહ#, પણ

ઝ@િઝબારમ@ જt�યો હતો અ8 આઠ વષ{ની �મU પ`ચગીની ભણવા જતો ર�ો હતો. મારી >િ?એ

:ના સ`ગીતનો ફાળો િવ�ભર8 મ�યો 7, પણ

અહ# :ના યોગદાન� ̀યો�ય મહ�વ અ`કાN ̀નથી .નામોની �લો, માિહતીની �લો

ફાAક ધોની 7 Farukh Dhondi. : �નલ ફોર નથી ચલાવતા

એક જ�યાએ જરબાનો તો કય@ક જરબા� લiN ̀7. અ`aIbમ@ એમ� ̀નામ આમ લખાય 7 Zerbanoo એટq બાનો નહ# પણ બા� તો ખરી જ.

કય@ક બરજર 7 તો કય@ક 7 બરKર. રોિહtતન િમ%rી િ�િટશ નથી

j8િડયન 7.

બાપસી િસ�વા િ�િટશ નથી, પાિક%તાની 7.

આ િચ�ન ‘બોા’, પાન@ ૩૦૭ અ8 ૩૧૦ પર Kવા મ£ 7. એ શQ` 7?

કરણ િબિલમોિરયા8 ‘સવ{¤ I¥ એિશયન’ તરીj કોp નવાજયા?

!કરણ ૧૩ : સમાપનઅહ# qખકોએ િ�ટનના ગQજરાતીઓ

સમ\ આપણી નવી Bઢી િવ0ના 9 પડકારો �કયા 7 : §બ મહ�વના 7 9ની મથામણ આપp કરી જ ર�@ છીએ.

અા M%તકમ@, ,ણીતા સાિહyયકાર દીપક બારડોલીકર8 હયાત ન હોય :મ દશ¨વાN` 7. અા સ`Vદનારિહત l:ખદ બીના 7. ©દાતાલાની મ�U દીપકસા�બ માt�%ટર ખા: અા9 ય લ�ર કU 7.

Appendix : િવ� ગQજરાતી સમાજ એtડ ડાય%પોરા

નામનો ª«ણ વખારીઆનો qખ સરસ માિહતી 4રી

પા¬ 7, પણ આBલા ફોટાઓની ક\ા એટલી ખરાબ 7 j મ`ચ પર �­લી એક પણ Eયિકત8

ઓળખી શકવી C®jલ 7.

Bibliography :

અહ# આBલી mિચ પરથી iયાલ આV 7

j :મન@ સ`શોધન માx qખકો અ8ક M%તકો ખોળી વ�ય@ 7, પણ ફરી એકવાર અહ# પણ \િતઓ છતી થાય 7. M%તક j સામિયક સા¯ :ના �કાશક�` નામ આપ�` અિનવાય{ ગણાય. M%તકોનો સ`દભ{ કઈ

રી: રજ° કરવો એ qખકો8 અહ# આBલા કોઈ પણ

ઉ[મ M%તકમ@થી ,ણવા મળત. લાઈ�Iરીઅન

તરીj M%તકમ@ index હો�` સહજ જAરી 7.

9થી, દા.ત., િવMલ ક±યાણી િવ0 ,ણ� ̀હોય તો :મનો ઉHIખ કયા કયા પા8 થયો 7, : :મ@થી વાચક Kઈ શj. ગQજરાતી M%તકોમ@ index જવHI જ Kવા મ£ 7. એ એક professional �િ�યા 7

અ8 :8 અસરકારક રી: ત²યાર કરવા માx :વી પાર`ગત Eયિકતની જAર પ¬ 7.

આખરમ@ ક�� ̀ જAરી મા� ̀ છQ ̀ j આ

િવષય પર લખાLલ@ M%તકોમ@ આ M%તક આગ�` તરી આV 7, પણ માU M%તકની ગQણવ[ા બાબત�` િવVચન કરતી વખ: \િતઓ બતાવવી એ8 ફરજ

માની 7. :મ કરવા બાબત મકરtદભાઈનો ખાસ

આaહ પણ હતો. 7વx, 9 : M%તકના લોકાપ{ણ

પછી, M%તક qખકો� ̀નહ#, પણ લોકો�` બની ,ય

7.

અyયાર ³ધી આ� ̀ઐિતહાિસક M%તક મµ આ© ̀નથી વ@¶N` પણ આ M%તક� ̀િવVચન લખવા માx માU :મ કર� ̀જAરી હ�`. વ@ચ� ̀ગ| :� ̀અા M%તક નીવડ્N`, અ8 બદલામ@ મ8 :મ@થી ઘણી ઘણી નવી માિહતીઅો પણ �ા¸ થઈ 7. મ�તા દ`પતીએ આ M%તક લખી8 િ�િટશ ગQજરાતીઓ8

અમર બનાEય@ 7 : બદલ :મનો આભાર. :મ8

આ¹થક સહાય આપાવ બદલ રિતભાઈ ચ`દિરયા :મ

જ ચ’િદરયા ફાઉt¬શનનો પણ :ટલો જ આભાર. હV :ના અ`aIb અ�વાદની રાહ Kવી રહી.[72A Long Lane, ICKENHAM, Middlesex

UB10 8SY, U.K.]•

હા<યની છોળો ઉડાડPા કરવી, સમજદાર લોકોનો અાદર અ5 િશશRઅોનો <5હ પામવો, િદSર ટીકાકારોની કદર Tળવવી અ5 દગાખોર દો<તો5 ખમી ખાવા, Wવનના સૌYદયZ5 માણ[\, અYયોમ> અનો]\ હોય ^ની ખોજ

કરવી, એકાદ ઉમદા બાળક ઉaરી5 ; એક નાનો બાગ

સbચી5 ; કcક ભe\ કામ કરી5 જગત5 થોડR\ બgતર બનાવી જ[\, અK, અાપણા થકી એકાદ િજ\દગી મhર

બની એ 3ણ[\ − એi\ નામ સફળતા.− એમસZન

“અોિપિનયન”/ Opinion 7 જRલાઈ 2009

એ સમય હ& ૧૯૬૨ની આસપાસનો. જ2નાગઢમ5 6યા7 દર મ:ગળવા7 કિવઓની @ઠક થાય અD એ સમE મોટ5 નામો હત5 એ કિવઓ 6ય5 આવતા અD કિવતાની િHિતજ પર Iમન5 પગલ5ની છાપ હજL અ:િકત થતી હોય Mવા કિવઓની પણ િનયિમત હાજરી રOતી. એ સભાQ: RSય TUV રOતા તWXસહ પરમાર. નવોિદતોન5 કાYયો જLએ. Hિત બતા[, મો\મો\ ]શ:સા ન

ક7, પર:_, `ણ-ચાર જણD Mમb કcL: હ_: T, આ નવા I છોકરાઓ આ[ d

Mમ5થી @ની કિવતા મારા કલાસeમમ5 ભણાવવામ5 આવ&.

વરતારો સાચો પડયો. એ બgh છોકરાઓની કિવતા પછી તો કલાસeમમ5 પણ ભણાવાઈ અD માસ

jધી પણ પહlચી. Mમ5ના એક કિવના નામની આગળ

સદ્ગત િવ&ષણ લાગી ગo: M મનોજ ખ:qિરયા અD

બીr કિવ એટs રાIUV શLકલ. ગઝલD માટીનો ગરબો બનાવી Mના ]6Eક િછVમ5થી ભારતીય દશuન, વvિવwયનો ]કાશ xલાવવાQ: કામ Mમb કoy d.

આ અવzતી કિવD આક:ઠ માણનારા ચાહકો rb d T, ફારસી કિવતા ]કારD ગઝલD Mમb

ત|વ}ાન, ~ફીઈઝમ, [દ5તના િવચારોનો ઘાટ અD ર:ગ

આ�યા d. બાલાશ:કર ક:થાિરયાથી ગLજરાતી ગઝલD

ઘડવાQ: I કામ શe થo: Mમ5 રાIUV શLકલની �િમકા નોખી રહી d. વ� એક વાર MમQ: સજuન પોખાઈ રcL: d

6યા7 એવોડu મા�નો Mમનો ]િતભાવ તો �પ� d,

‘એવોડuમ5 વO�: અD મોડL: એ�: ન હોય, ગોળની ગ5ગડી જયા7 પણ મlમ5 Rકાઈ 6યા7 ગળી જ લા�.

એવોડuનો આવકાર હોય પણ મD Mની ઉ6ક:ઠા ન

હોય. સ:િચત થEલો સદ્ભાવ જયા7 ઘની�ત થાય 6યા7 આવો ]સ:ગ સ5પq.’ રાIUVભાઈની વાત આ[ એટs

ગઝલના મા` ભાવક જ હોવા છત5 આપણD એમની ગઝલો િવ& ક5ઈક ચચ� કરવાQ: મન થાય. ગઝલ એટs

િ]યતમ સા�ની વાત. એવી YયાSયા હ[ સમયાતીત d

અD ગઝલ અDક િવષયોના નવા નવા �વ5ગમ5 બય5 થઈ

રહી d Mમ5 સ:Sયાબ:ધ ]યોગશીલોQ: યોગદાન d M પvકી રાIUV શLકલ અ� d. Mમની ગઝલોમ5 નોખો ઉઘાડ d.

સ:��ત શ�દો d, તળપદી બાની પણ d, ખડી બોલી પણ d. ‘ I હ& MહQ: ભાન એમ જ થ&,

અટકDય�ા ઉ6થાન એમ જ થ&’ Mવો &ર ગઝલ ]ભાતીમ5 મ� તો ‘વOતી રહી હ2:ફ Iવી નદી, ક� ના કoy મા` તા�યા કoy’ એવી કોઈ અQ�િત પણ Yયકત

થતી મળ&. ‘પ`ગઝલ’ T ‘રિતવા�તક’ Iવી રચનાઓની વાત કરીએ તો લ:બાણ

વધી rય. ]6Eક ગઝલ નહ� ]6Eક &રની પાછળ કોઈ D કોઈ �િમકા, ઘટના T ]તીિતની ]બળ શકયતા હોય d પણ એક ]સ:ગ સરસ d.

રાIUVભાઈની એક રચના d ‘s આ મD ગ�o: M મારL:, પણ � તD

ગ� તો તારL:...’ વાત ]hમીઓના િરસામણા-મનામણાની લા� પણ M બાળકાYય

d. ‘ઈ�ાિક�ા એક ઘડીના બાકી સઘ�: �યારL: �યારL:’ એક વાર રાIUVભાઈના દીકરા સા� કોઈ દો�ત શતર:જ ર�યા અD કcL: T મ� ધvવતD `ણ વાર હરાYયો 6યા7 બાળક ધvવM જવાબ આ�યો M આ કાYયની પ:િકતઓ હતી. ‘_: �M D

મા` થા� �શી હL: sD ફરી ફરીD હારL:.’

આવી તો અDક વાતો d. Mઓ કO d, ‘જLદી જ તાસીર, અસર અલગ d, જLદી ભોમકા, અવાજ જLદો, ]વાહ જLદો, જL�: વહન d. જLદી ગઝલ D િમrજ જLદો.’ હા, ગઝલનો અD Mમનો પોતાનો િમrજ જLદો d.

લ�ન પછી રાIUV શLકલ મોચી, વાળ:દ T દર�D 6ય5 ગયા નથી. એ બાબતોQ: wયાન �વજનોએ જ રાSo: d. વાળ કપાYયા નથી, દાઢી કરાવી નથી. ઈUટરDટ

અD કાર Mમના ઘ7 d, પણ આIય Mમના ઘરમ5 �િલિવઝન નથી અD કોઈ

િદવસ વતuમાનપ` ઘ7 આYo: નથી.લ�ન પછી દ:પતીએ સા� િફ�મ �ઈ નથી. આ અ:�

Mઓ કO d, ‘એવો સમય પણ ન ર ો અD જeર પણ

પડી નથી. આ:તરજગતમ5 જ રOવાની આ એક ]oિકત

d.’ પOલ5 િમ`ોના આ�હવશ કોઈવાર એ જ�: બન_:. પ`ગઝલો લખનાર આિદલ મU~રીD ગઝલમ5 જ

પ`નો ]6o¡ર આપનારા રાIUV શLકલએ અિનવાયu િ�થિત િસવાય ૧૯૮૨ પછી Yયવહારમ5 ભા�E જ

કોઈD પ` લSયો d!!!

આ અલગારીપણાD લી£ જ Mમની ગઝલો અલગ d.

કોઈD Mમ5 િરિપ�શન લા� d. કોઈD સોએક ગઝલો સારી લા� d. હ&, ‘Iવી Iની મોજ’ બાકી તો ગLજરાતી ગઝલો દ2ધ d, Mમ5 મલાઈ તો વાટકી ભરીD

જ નીક�, Mન5 ત¤લ5 ન ભરાય...!!! સમકાલીનો, સમવય�કોથી અલગ સજuન અD �વન MમQ: d.

અમદાવાદમ5 ગઝલની ફલડ લાઈટો ઝગમગી રહી d.

Mની વર¥ રાIUVભાઈQ: સજuન એક અલખ zણી d.

ગLજરાતી ગઝલ ¦§ તરવvયાઓ અDક d. રાIUV

શLકલ મર�વો d. ] ̈ એ થાય T છ:દોQ: સાત6ય,

િવષયોQ: વvિવwય, ©:ટાEલો �વર, કિવતાઓમ5 ઝીલા_: ભાવ�િમ જ2નાગઢQ: વાતાવરણ, આ બ�: Tવી રીM

આ[ d..? રાIUV શLકલના આ આ:તિરક �વનમ5 થોડL: ઊતરવાનો ]યાસ અહ� થયો d. મોટાભા� �રવા ર:ગનો ઝ«ભો અD લ5બી દાઢી, Mની પાછળ

ગ5ભીયuસભર છત5 ]શ5ત ચOરો, ત|વ}ાન અD

કાYયશા�`ના ©:ટ પીD ¬­ થEલી આ:ખ...

આ રાIUV શLકલQ: આ�: સજuન કઈ રીM આ Rકામ

પર પહlરo: Mની િવશદ ચચ� Mમની સા� કરી. Mમના જ એક &રનો ઉપયોગ કરીD આ વાત આગળ વધારવાQ: મન થાય. ‘લો કરL: કોિશશ D ફા[ તો કહL:.’ સજuન મા� કોઈ �થળ િવ&ષ? M�: ®છવાનો ચાUસ જ

ન મ¯યો. ઘ7 @ઠ5 હત5 6ય5 કO ચાલો આપb 6ય5 જ @સીએ. ~ય�, યસ

~ય�, પOલ5 તો MD ચાની કીટલી જ કOતા પર:_ હ[ 7�ટોરUટ d.

રાIUV શLકલની કિવતાઓ વ5ચીD લા� T, િહમાલયની કઈ ટ2ક ઉપર M સજ�ઈ હ&, પર:_, જ�સ બ:ગલો રોડ પર વાહનોના ઘlઘાટ, હોનuના સતત

ધમધમાટ વર¥ આ[લી આ ~ય� હો�લ Mમની ગઝલોQ: અવતરણ �થળ d.

‘વષ°થી આ જ �વ d, અહ� હL: �િનયાથી કટ ઓફ મારી rત સા� હો� છL:, સવા7 અહ� આ�:, ચા પી� D ગઝલ લ�:. સ5I અહ� ફરી MD મઠારL:. દાહોદ

હતો 6યા7 પણ આવી હો�લમ5 લખા_:.’ બસ, �મરણોના પોટલાની એક-એક ગ5ઠ ±લતી ગઈ.

‘કિવતા તો િજવાત( )વનનો િહ,સો .’

“અોિપિનયન”/ Opinion 8 જ2લાઈ 2009

રા678 શ2કલ, ગ2જરાતી ગઝલ =>?@ એક િવિશB નામ .. ફારસી-ઇરાની આ

કાGય HકારI ગ2જરાતીતા આપવામ( સ@Jયાબ@ધ ગઝલકારો?@ યોગદાન ..

એN@ કહી શકાય O અIક ક(ગરાઓથી ગ2જરાતી ગઝલનો ગઢ અSTણ .,

પર@V રા678ભાઈએ ગ2જરાતી ગઝલના િશXપના ઘડતરમ( યોગદાન આપવા ઉપર(ત \?@ બારીક નકશીકામ ક]̂ ..

કોઇ િવ_ષ અabા વગર કcd@ સજeન

સમય ( ત c સ7માન પ ા f ] @ . .

રણિજતરામ gવણe ચ@8ક અI િદXહીની સાિહiયની અકાદમીના એવોડe પછી આ

વષk હl નમeદ gવણe ચ@8ક પણ \મI

અપાઇ રmો .. એ રી\ ગઝલના લલાn

વo એક એવોડe?@ િતલક થઇ રp2@ .

iયાc રા678 શ2કલ સાqનો િવ,rત

સ@વાદ અહs H,Vત .. ..

‘શ"ત જળમ" એક પણ લહરી નથી, કોઈ

થોડ45 ખળભળા9 તો કહ45.’ સ;જ ખળભળા<યા>

રા?@A શ4કલ વ;વા મ5ડયા. ‘મારો જ@મ બ"ટવામ", બા અ> નાનીમા પણ Fય" જ જ@Gય" હત". પHIક પિરવાર વઢવાણનો. ૧૨ વષO Pધી નાનીમા અ> બા પાR બ"ટવા રSો. મારા િપતા અન5તરાય શ4કલ.

૩૨U વષV WમX <યવસાય છોડી દીધો. [ણ વષO પિર\ાજક રSા, કોઈ જ ખતખબર સ5]શો નહ^. અU [ણ ભાઈઓ.

[Xય> બાએ ભણા<યા, બા`a પાછા આ<યા, સાc રSા પણ સ5@યાસીની ?મ. એમની એ પરમહ5સ અવdથા હતી. મારી િકશોરાવdથામ" આવી પeલો આ એક પડકાર હતો છત" કયાfય

મારી ગઝલોમ" 9દના i િચFકાર નહ^ સ5ભળાય

કારણ i હ45 તો નાનપણથી જ િનkાતl હતો.’‘બાm, n ચા આપ> ભઈ.’ જળમ"થી

આ5ગળી કાઢતા હોય Wમ વાતમ"થી બહાર નીકળી ફરી પોW વાતમ" ગ45થાયા. ‘એ પછી મ?વડી ર;વાp5 થq5. ૧૩-૧૪ વષOની sમf આમ તો રમતગમત

tuિv હોય પણ એ ગાળો એવો હતો i, હ45 પ"ચમા-છwામા ભણતો Fયાf રોજની [ણ નવલકથા વ"ચી જતો. ‘ગ4જરાતનો નાથ’, ‘િચ["ગદા’ > ‘િવદાય

અિભશાપ’ ?વ" `dતકો સાતમા ધોરણ Pધીમ" વ5ચાઈ ગય" હત". xસમ" રસ પડતો પણ ? િમ[

પાR xસ હતી WX n-[ણ વાર આિધપFય બતા<q5 Fયારથી ? રમતમ" બીy જણની જzર પe Wવી રમતમ" રસ પડયો નથી.’

હ45 લ{5 Wવો ધ|ો કયાf વા}યો ? એ

િદશામ" tયાણ ? એવા અ>ક સવાલોp5 હોમવકO ડાયરીમ" પડી ર~45. Wમનો અવાજ કાનમ" fડાતો રSો. ‘મ> ૧૪મા વષV એવો અ5]શો dપ� મળી ગયો હતો i, આઈ એમ ગો�ગ ટ4 બી એ પોએટ, આઠમા ધોરણથી ઇ@ટર Pધી જ�નાગઢમ" ભ�યો. લખી તો વ;�5 પણ શકયો હોત પણ એમ નહો�5 લખ�5. ૧૪થી ૨૦ વષO છ5દ, પ^ગળ, ભાષાશાd[ન" `dતકો ગમત" અ> ન ગમત" કિવઓના સ5�હોp5 અ�ત

અ> ઔષધની ?મ પિરશીલન કq�. કિવતા મા�

મારી yત> મ� સજજ કરી. માf ભાષાના િવ�ાન

નહો�5 થ�5. પર5� કિવતાની ભાષા> સાધ5ત પામવા મા� સ5dકòત, tાકòત અ> અપk5શ ?વા િવષયો સાc એમ.એ. કq�. ભાષા tીિતની ચરમસીમા તો એ

� i, રવી@Aનાથની એક કિવતામ" લીલા શ�દ

આ<યો, આ શ�દ અનટ�ા@સ��બલ �. Wનો અpવાદ એક જ}યાએ જ4દો જ વ"રયો અ> થq5 i અpવાદમ" iટ�5 ગ4માવ�5 પe? Fયાf બ5ગાળી શીખવાp5 શz કq�.’ aવનના અ>ક વળ"કો પર

ગઝલ તમામ dતf હમદમ બની રહી. ‘કોમલ

િરષભ’, ‘અ5તર ગ"ધાર’ ?વા સ5�હોમ" છ"દસ,

અછ"દસ, �ય રચનાઓ WમX આપી �.

પર5� પછીનો તબ|ો એવો શz થયો i, ‘આશરો અ5W ગઝલ કરતાલ iવળ મૌનથી પણ અથO જયાf નવ સf �.’ બસ, આ જ �ર> aવતા હોય

Wમ રા?@Aભાઈ ક; �, ‘લાઘવ અ> સ5�પ t�મ>

કારX ગઝલ મ> ગU �. Wમ" <ય5જના> અવકાશ

�. મારી ગઝલના �ર �લી એકસરખા શ�દવાળા �રની કોલમમ" નહ^ મ� Wp5 કારણ � i, સ5d�ત

કા<યશાd[ ક; � i, ગઝલમ" કોઈ ભાવ dવશ�દ

વ"રય નથી W> મા� સ5દભO રચવો પe.કિવતામ" ટાઈમ�સ>સ અગFયની વાત

�. માf મન કિવતા અ�યાFમની અિભ<યિકત �.

કલાસzમ i લાઈ��રીમ" જ Wp5 dથાન નથી એ તો િજવાત" aવનનો િહdસો �. ‘આઈ-ધાs’થી શz કરી ‘આઈ-ઓલ’ િર�શનિશપમ" પિરણમતી એ

ઘટના � Wવી મારી સમજણ � અ> એટ� જ

કા<યો કોમોિડટી બ> એ મ> ગGq5 નથી. એટ� જ

ગઝલ સ5િહતાp5 tકાશન પણ સ�દયોએ કq�.’આમ તો Wઓ ક; �, ‘તતત તોતડાત" ભf

ડગ આ ભાષા અરવ આગ�5 <યાકરણ કય" ર~45 �,

ગઝલ તો હa આવવાની હ9 �, હa  ર45 વાતાવરણ કય" રરq5 �.’ એમના dતfથી આ વાત

ઠીક હ� પર5� ભાવક તરીi Wમની ગઝલો રણથી મ"ડી> ¡4વ t]શ Pધીp5 વાતાવરણ સજOનાર બની �. Wઓ ક; �, ‘સ5ક¢પ વOક £ાfય લખતો નથી, કોઈ પણ ગઝલ એ મારી �¤ી હોય તો W

dવીકારવાની મારી તHયારી હોય એ એમ જ આ9 �.

હા, ગઝલ આ9 તો W> ઝીલી શક45 Wવો અવકાશ

રા{5 છ45, ખાલી રહ45 છ45. હ45 માp5 છ45 i, કિવતાના આર5ભથી અ5ત Pધી કિવની પોતાની xતનામ" ક5ઈ

ન ઉUરાય તો W ર5ક �.

�રની વાત તો પછી. tF¦ક શ�દ પોતાp5 િવ§ લઈ> nઠો �. શ�દમ" તાકાત �. હ45 નવા ગઝલકારો> કયાfક કહ45 પણ છ45 i, અકારણ 9દના, પીડા સજOનમ" ન લાવો. શ�દ> સાચી રીW

ઉપાસીએ તો W સાચો પe �. મ� ૧૯૮૧મ" લªq5 હ�5: ‘હ�, કો’ક જણ તો ઉiલી જ શક�

િશલા�ખના અ«f હ4 5 મળીશ જ.’ જ4ઓ

૨૦૦૬મ" જ�નાગઢના zપાયતનમ" ‘દvથી દાતાર લગ’ની tિત­ા થઇ W િશલામ" મારી ગઝલ ®કાઈ

�.

બધા મારી કિવતા> અ�યાFમ સાc ¯e �.

ભાઈ, હ45 કહ45 છ45 બ°5 અ�યાFમ �.  y-પાઠ, જપ-

તપ Wના dથા> બરાબર �. માf મન સજOન dવ

સાcp5 અpસ5ધાન �. મ> પામવા મા� મ> મ��5 સાધન એ શ�દ �.’ હા, રા?@A શ4કલની ગઝલો સાc અગમp5 ત±વ ¯ડા¦�5 �. નાનક-કબીર ?વા ભકત કિવઓની િફલોસોફી> n-n િમ²ાના એક-એક �રમ" બયાન કરતી ગઝલ ‘હ¯ હાથ કરતાલ >

િચત ચાનક’ મા[ Wમની જ નહ^ ગઝલ સાિહFયની ઉમદા કòિત પHકી એક ગણાય �.

એ મ ત ો ભ ગ વ દ ્ ગ ી ત ા W મ ન ા અ´યાસµમમ" હતી અ> સ5dકારમ" િપતા તરફથી મ�લી િનસ5ગતા અ> માતાએ આ�લી િતિત«ા, પણ રા?@Aભાઈ જ4દી જ વાત કf �, ‘મકર5દ દ9

tાર5ભકાળથી મારા િtય કિવ હતા. આપX Fય" tભાવ> જ4દા સ5દભV �વાય �. હ45 માp5 છ45 tભાવ

એટ� પર5પરાની xતનાp5 સાતFય. મારા િtય

કિવઓમ" નર¶સહ મ;તા, મીર", અખો આ9. એ

મારા  વO ·િરઓp5 અpસ5ધાન �.

મારી xતનામ" બધ" જ  વO ·િરઓ

િવ�માન �. એવી ગઝલ રચાતી હોય Fયાf એ

આખી રહdયમય tિµયા હોય �.’ આટલી હાઈટવાળી વાત કયl પછી <યિકત બોલવાp5 બ5ધ

કરી ] પણ, રા?@Aભાઈ Fય" અટકત" નથી. Wઓ

ક; �, ‘મારી આ યા[ામ" માર" પ¸ીનો અન@ય

સહયોગ �. દાGપFય અ> પિરવારની બાબતમ" હ45 અFય5ત સદ્ભાગી છ45. માર" પ¸ી નયના પોWય

કવિય[ી �.

પર5� મ> લા}q5 � i, મારા કારX કદાચ W

અ¢પ ªયાત �. મારી કિવતાના એ tથમ ²ોતા રS" �.’ વાત પણ સાચી �. રા?@Aભાઈ કિવતા બોલતા હોય Fયાf નયનાnન ઓિડય@સમ" nઠ" nઠ" પછીનો �ર બોલત" હોય. ગઝલ મો¹

રાખવામ" જ નહ^, aવનના અFય5ત કપરા િનણયºમ" WમX સાથ આ»યો �. <યવસા¦ બ5>

અ�યાપક પણ ૧૯૮૨મ" બ¼�એ રાaના®5 આપી દી°5.

ઉપાજOનp5 અ@ય કોઈ સાધન નહ^. ભાઈએ બા> વાત કરી, ‘બા ભાઈ-ભાભી નોકરી ½કી ]વાન" �. Wના કરત" પણ ગ5ભીર વાત એ �

i, બા, WમX ન|ી કq� � બ5> `[ો> શાળામ" મોકલવા નહ^.’ બાનો જવાબ હતો, ‘ભાઈ> ક;?

? કર�5 હોય Wમ" પોતાની શિકત iિ@Aત કf બીy

કોઇની ¶ચતા ન કf.’ અ>, િનણયO �વાઈ ગયો. ધHવત અ> yજવ¢ય િનશા� નહ^ yય.

?> િશ«ણ માનવાની ¾લ આપX કરીએ

છીએ એ એજqiશન રા?@A શ4કલના બ¼� `[ોએ

લી°5 નથી. પણ, ધHવત અ> yજવ¢ય િડિજટલ

ઓિડયો િરdટોfશન અ> આકાર્ઈ¶વગp5 કામ કf

“અોિપિનયન”/ Opinion 9 જ(લાઈ 2009

િવલાયતિ'થત, ગ*જરાતી સાિહ0ય અકાદમીની અાઠમી ભાષા - સાિહ0ય

પિરષદ, ગ: મિહ;, <ી= અ; ચોથીએ, દિAણ CDલૅFડના Hૉયડન JકાK,

‘પોપટલાલ જરીવાળા નગર’મN Oઠી હતી. P અવસQ રજR થ:ST, ચારમNની UVી, ચોથી OઠકWT અા JXય YયાXયાન અહZ સ[ભા\ લઈએ છીએ. : તT<ી

પોપટલાલ જરીવાળા નગરમ. વ/0ય રજ2 કરવા45 આમ57ણ ગ9જરાતી સાિહ>ય અકાદમી તરફથી ભDાબFન વડગામા Hારા મIJ5. મK આ તક આપવા માL અકાદમીના MNખPી તથા સિમિતના સૌ સRયોનો SદયTવUક આભાર મા45 છ95. ચ5DકાXત બYીસાFબનો શ[દ લઈK કહ95 તો ગ9જરાતી ભાષા M>^ મK

“દાઝ” ` એટb ગ*જરાતી ભાષા િશAણ અ; Pના `aો cવા િવષય પર બોલd5 મK તો ગe જ ગe. પણ તમK સૌK સ.ભળd5 ગમf? કમg કમ આશા તો રાખી શક95 K?

પચીgકથી વધાi વષj પFલ.ની વાતથી આર5ભ કર95. લગભગ પોણા નવ વાk હ95 >ય. પહlચી. mnબલીના ઈલoગ રોડ પરના pqXટ ઈિXડયન

એસોિસએશનના આ5ગણમ. મારા cવડી rમરના અK મારાથી મોટ. sટલ.ક ભાઈ બFનો વાતચીત કરી રt. હત., ચા પી રt. હત.. ચા પીત. પીત. sટલીક પિરચીત 0યિ/ઓK નમvકાર કરતી અK wમન. નમvકાર ઝીલતી, આ5ગણ

પસાર કરીK વગUમ. પહlચી. ખ5ડ મોટો હતો પણ xસવાની જyયાઓ ખાસ

રહી ન હતી. મz એક પાછલી xઠક લીધી અK ઉ>}કતાના એ માહોલK માણી રહી. ઉ>સાહની લFરખીએ આખા વાતાવરણમ. ~� ~�ઈ લાકડી �રવી દીધી હતી. અK પછી તો સાત સાત િદવસો }ધી ~�ના �લ �લાતા રtા અK હ95 �યાનથી, ક5ઈક આ�રતાથી �તી રહી અK સ.ભળતી રહી.

એ �લના િકિમયાગર હતા િવ�લભાઈ ક�યાણી અK જગદીશભાઈ

દm. અK w ~�નો �લ એટb અકાદમીનો Tરા સાત િદવસનો િશYક તાલીમવગU. િpટનની આ ધરતી પર ભાષા િશYણનો આવો કાયU�મ કદાચ

`. ફોટો�ાફી કi `, ડોકJeXટરી િફ�મ માL સ5ગીત આ� `. ~જવ�ય

બનારસ ઘરાણાના તબલાવાદક અK ધ�વત આ�ા ઘરાણાના ગાયક `.

પરફો�મગ આટU કોbજમ. તબલ. શીખm `. vપીડ રી�ડગની તાલીમ

િવધાથ�ઓK આ� `. બ�q ભાઈઓ Mાિણક િહ�લગના િહલર અK ટ્iનર `.

રાcXDભાઈ અK નયનાxન વર�નો g� sટલો મજ�ત હતો w ~જવ�યના જXમ પFલ.ની ઘટનામ. �ઈ શકાય `. રાcXD શ9કલની }પરડ9પર િહટ ગઝલોમ. પ7ગઝલોનો સમાmશ થાય `. બXJ5’�5 એd5 s, ‘અિગયાર પ7ગઝલોના ગ9રછની આઠ ગઝલો ��ઇ યા7ા દરિમયાન રચાઇ.

`�ી ગઝલ અર9ણાચલના રમણ આPમથી લખાઇ અK >યાર પછી પ7ોનો િવભાવ જ સમા� થઇ ગયો.

પ7ાચાર માL અિનવાયU એd5 vથળ-કાળ45 અ5તર ન ર�95 અK આ fર મIયો,‘જત જણાવવા45 s, ` અજબ વાતાવરણ એક Yણ �5 હોય ` એક Yણ તાર95 vમરણ’ રાcXDભાઈK �ઈK, મળીK, wમનો એક fર યાદ આm ‘મન

સતત લોબાન સરીખા, મઘમ� c, એહવા જનK ગઝલ િસિ� વi `.’

પિરવારની cમ જ િમ7ો સા�45 રાcXD શ9કલ45 તાદા>nય અKર95 `. wમ� ગઝલમ. કોઈ િવfષ નામK vથાન આ�J5 હોય તો w મનોજ ખ5�િરયા. wઓ કF `, ‘અમiલીના `લભાઈ 0યાસ, રાજકોટના અિનલ ખ5ભાયતા, નીિતન વડગામા, ભાવનગરના મFXD�સહ પરમાર, N5બઇના િવિનત શ9કલ સિહત સ5�યાબ5ધ લોકો એવા ` cK શ9કલની ગઝલો મો� `. ‘હોઈએ જય. >ય. જ ઝળહિળ^ અe.’ wમ કFનાર રાcXDભાઈ િમ7ોના હ�^ `, બ� જ ` છત. ઝળહ� `.

(સ[ભાવ : “િદYય ભા'કર”, bધવાર, ૧૫ અૅિ`લ ૨૦૦૯)

પFલવFલો જ હf. અK એ સાત િદવસો દરિમયાન ભાષા િશYણની તાલીમની સા� સા� િpટનમ. ગ9જરાતી પ7કાર>વ, ગ9જરાતી સાિહ>ય,

ગ9જરાતી કા0યbખન cવી િદલચ પ રજ2આતો થઈ. િવ�લભાઈની જ9vસાથી ભરTર વાણીએ ભાષા માL સૌનો Mqમ બઢા0યો તો જગદીશભાઈની િશYણની પ�િતઓ શીખીK િpટનમ., અહo દિYણ લ5ડનમ. ગ9જરાતી ભાષા િશYણ શ¢ કરવાની અિભલાશા �મ પામી. ~ણો છો? એ સાwય િદવસના તાલીમવગUમ. મz રોજ �ોયડનથી mn[લી }ધીની Nસાફરી કરી હતી અK સ�ાહK અ5w મK

એ બધી મFનત સાથUક થઈ લાગી હતી.અK >ય. તાલીમ પણ sવી મળી! એવી s w વખw શી�લી બાબતો

આજ િદવસ }ધી vમરણમ. `. sટલા^ £ન5દા િશYકો ત�યાર થયા હf w એક અઠવાિડયામ.. અK હ95 ~¤ જ છ95 s એમ.ના ઘણા તાલીમાથ�ઓએ વષj }ધી િpટનના બાળકોમ. ફ/ ગ9જરાતી ભાષા જ નિહ, ગ9જરાતી સ5vકાર પણ iડ¥ા `. >યાi પણ િpટનમ. sટલીક સ5vથાઓ ગ9જરાતીના વગj ચલાવતી હતી. એ

વગjની સ5�યામ. ઉeરો પણ થતો રtો. માતાિપતાઓK �ઈ�5 હ�5 s wમના બાળકો ઘરમ. બોલાતી ભાષા શી�, િશYકોK ¦ાન પીરસd5 હ�5 અK બાળકોK

મા§ભાષા તરીs અથવા તો બી¨ ભાષા તરીs ગ9જરાતી શીખd5 હ�5. પણ એ સમય એવો હતો s ઘરઘરમ. આ માદરી જબાન બોલાતી

હતી. માતાિપતા ગ9જરાતી વ.ચી લખી શકતા અK બાળકોK ક5ઈક અ5f ભણાવી પણ શકતા. િશYકો માL પણ કાયU થોડ95 સF©5 હ�5. બાળક સમાજની િનશાળમ. ભાષા શીખવા માL આવ�5 >યાi wK ભાષા બોલવાનો મહાવરો તો પFbથી જ

હતો. એટb િશYs તો બાળકનો શ[દભ5ડોળ વધારવાનો હતો અK wK વ.ચત. લખત. શીખવવા45 હ�5. બાળકોK ગªહકાયU આપવામ. આવ�5 wમ. પણ

વાલીઓની મદદ મળી રFતી. આવ. જ બધ. કારણોK લી� બાળક માL પણ

ગ9જરાતી ભાષા શીખવી થોડી સFલી હતી. આ «શમ. રFતા ગ9જરાતીઓમ.ના ઘણા TવU આિ¬કા થઈK આ

«શમ. આ0યા `. ૧૯૬૦ના વષjમ. આિ¬કાના «શો vવત57 થયા. આિ¬કાના «શોમ. િpિટશ રા± હ�5 >યાર }ધી >ય.ની ઘણી બધી િનશાળોમ. ગ9જરાતી ભાષા એક િવષય તરીs શીખવવામ. આવતી. પણ cમ cમ «શો vવત57 થતા ગયા wમ wમ સરકારી િનશાળોમ. બી¨ ભાષા45 vથાન >ય.ની vવાિહલી ભાષાએ લી²5. ગ9જરાતી ભાષાનો િવષય ફ/ ગણીગ.ઠી ખાનગી િનશાળોમ. જ રtો. િpિટશ નાગિરક>વ ધરાવતા અK TવU આિ¬કાના «શો45 નાગિરક>વ

vવીકારવાની ઈ³છા ન ધરાવતા ઘણ. ગ9જરાતીઓએ ૧૯૭૦ની શ¢આતની આસપાસના વષjમ. િpટનમ. vથળ.તર કJµ. vથળ.તર કરનારા ક9ટ95બોમ. c

આઠ – દસ - બાર વષUના િકશોરો હતા wમ.ના ઘણ. ગ9જરાતી બોલી શકતા પણ

લખીવ.ચી ન શકતા. એ સમ^ િpટનમ. આપણો સમાજ મ.ડ ઠરીઠામ થતો હતો, x પ�સા કમાવા મFનત કરતો હતો >ય. ગ9જરાતી શીખવવાની ¶રસદ

·.થી હોય? અK એ કાર� એ િકશોરોના જ2થK ન તો આિ¬કામ. ભાષા શીખવા મળી s ન અહo િpટનમ..

ગ9જરાતીઓ િpટનમ. vથાયી થવા લાગી, નોકરી – ધ5� લાyયા, અK

પોતાની માિલકીના મકાનોમ. રFવા લાyયા. િvથર થયા એટb પોતાની સ5v¸િત

~ળવી રાખવાની M¹િºઓ યોજવા લાyયા. સમાજના આkવાનો, સાિહ>યકારો અK ઘણ. વડીલોK લાyJ5 s ભાષા તો સ5v¸િત45 મહ»વ45 અ5ગ.

ભાષા ~ળ0યા વગર સ5v¸િત sમ જળવાf? અK કોઈ કોઈ િવvતારમ. કોઈ

કોઈ સ5vથાઓએ શિન-રિવની િનશાળો શ¢ કરી. વળી sટલાક Jવાનો પણ

મા§ભાષા શીખવા - શીખવવા બાબw ~ગªત થયા હતા.

ગ*જરાતી ભાષા િશAણ અ; Pના `aો • ક*iમ િવ. શાહ

“અોિપિનયન”/ Opinion 10 જ*લાઈ 2009

૧૯૭૪મ& હ() નવી જ પરણી1 આ 3શમ& આવી હતી. ઘરમ& અમાર& બા અ1 અ: ; એમ =ણ જણ. બી> ; ક(ટ()બ સાB સિહયારા મકાનમ& અ: રEતા હતા. હ() આવી અ1 થોડા જ િદવસો બાદ એક સ&J મારાથી પણ નાની વયના =ણ Kવાનો અમ1 મળવા આMયા. હ() મોNબાસામ& િશિOકા હતી અ1 ગ(જરાતી ભાષાનો િવષય Sતી એ વાતની કદાચ Uઓ1 >ણ હતી. અહW દિOણ લ)ડનના બાળકો1 હ() આપણી ભાષા શીખZ) એવો [\તાવ Uમ] મારી અ1 મારા ક(ટ()બ સમO ^_ો. હ() તો થનગની ઊઠી. >ણતી હતી b હc હ() સાસd હતી અ1 હજ( તો િeટનના હાડમારીથી ભdલા fવનમ& માર() \થાન શોધવાની શhઆત જ મi કરી હતી. સમય પણ એવો હતો b ગ(જરાતી િનશાળમ& અcતન =ણ કલાક આપવા કરત& એટલા કલાક વધારાની કમાણી કરવાj) વધાd Mયવહાિરક ગણાk). Uમ છત& પિરવારની હા હોય તો આ કામ કરવાની ઉnopા હતી. બાએ લીલી ઝ)ડી ફરકાવી એટS U ઘડી અ1 આજનો દી b પછી U દી અ1 આજની ઘડી. ભાષા િશOણના કામમ& ગ(થાઈ રEZ) હ):શ& ગNK) t અ1 U એટS oધી b હc તો મારા પાવિલયા ફિરયાદ કરતા રE t પણ એ કાયu ^કવાj) મન થk) નથી.

શhઆતમ& ન તો આપણી પાv આપ] માw યોxય એવો કોઈ અyયાસzમ હતો b નહોk) કોઈ માગuદશuન. િશOણ માwના સાધનો પણ સાવ

અ{રત&. ઘરની સાફ|ફી કરવાના િદવv સમય કાઢી1 આ કામ કરવાj) હk). એટS ~�bલી તો હતી જ પણ િવ�ાથ�ઓ, વાલીઓ, િશOકો, સૌમ& ધીરજ હતી અ1 ધગશ પણ હતી. અ1 આગળ ક�() Uમ િશOકોj) કામ થોડ() સરળ હk) bમ b નMવા� ટકા િવ�ાથ�ઓ આપણી ભાષા સમf શકતા, બોલી શકતા. Uમના અધર – કણuપટમ& ગ(જરાતી ગીતો અ1 ગરબા રમત& હત&. અ1 ગ(જરાતી કહી શકાય UZ) બીજ() પણ ઘ� બ�) Uમના ઘરોમ& હk). J �ટk) U ગ(જરાતી િનશાળોના િશOણમ&થી b nય&ની અ�ય [�િ�ઓમ&થી મળી રEk). nયાd િeટનમ& લ)ડન બૉડuની ગ(જરાતીની ઓ Sવલની [માણમ& અઘરી કહી શકાય Uવી પરીOાઓ Sવાતી હતી. U વખતના ઘણા િવ�ાથ�ઓએ આ પરીOા આપી અ1 સારા ��ડ પણ :ળMયા.

કોઈ પણ સમાજ �ાd બી> 3શમ& જઈ1 વv t nયાd U નવા સમાજ સાB ભળવાના [ય�ો કd t. પોતાj) t U1 સાચવવા U [ય� કd t, પોતાj) થોડ() U \થાિનક સમાજ1 આ� t, અ1 \થાિનક સમાજj) ઘ� બ�) પોU અપનાવી S t. પEરcશ, ખોરાક, રEણીકરણી અ1 ભાષા પણ. બાળપણમ& જ અહW આcલા અ1 અહW જ જ�:લા બાળકો પર અહWના િeિટશ સમાજની અસર પડવા લાગી. આ બાળકો ઘરમ& હજ( ગ(જરાતી બોલતા પણ ઘર બહારના Uમના સઘળા Mયવહારમ& અ)��f ભાષાj) વચu\વ

3ખાવા મ&ડ્K). Uમ છત& પોતાની ~�ય િનશાળમ& નિહ પણ સમાજની િનશાળોમ& શિન-રિવના સમયમ& Uઓ મા�ભાષા શીખવા લાxયા. સમાજના ઘણા બધ& બાળકો આમ થોડ() તો થોડ() પણ ભાષા �ાન :ળવતા ર�ા. �b િદન-[િત-િદન Uમ& પલટો આવતો ગયો.

bટલાક Kવાન માતા-િપતા1 પોતા1 જ ગ(જરાતી લખત& વ&ચત& તો નહોk) જ આવડk), પણ U ઉપર&ત Uમ1 આ મ�રી ભાષા બોલવાની ફાવટ ન હતી. હા, Uઓ થોડ()ઘ� સમf જhર શકતા. બહાર તો સઘ� અ)��f ભાષાj) ચલણ હk) જ. હc ઘરમ& પણ એ ભાષાનો [ભાવ વ�યો હતો. Uમ1 કદાચ થK) હ� b Uમના બાળક1 ગ(જરાતી શીખવાની શી જhર t? Uના કરત& તો U bમ �iચ b જમuન Jવી યરપની ભાષા ન શી�? �કમત તો એની જ થવાની t 1? નિહ b ગ(જરાતીની.

વળી, J માતા – િપતા ગ(જરાતી સારી રીU બોલી શકતા Uઓમ&ના ઘણા1 પણ એવી �&િત હતી b � માર() બાળક અ)��f સાર() નિહ બોS તો U Uના ~�ય અyયાસમ& પાછળ રહી જ�. અ1 એ કાર] Uમ] ગ(જરાતી કરત& અ)��f1 વધાd મહ�વ આ�K). bવી �લભdલી હતી આ મા�યતા. ત: કદાચ >ણતા જ હશો b િશOણશા\=ીઓએ, ભાષાિવ ોએ પણ ક�() t b J બાળક બાળપણથી એકથી વ� ભાષા >] t U અ�ય ¡=ોમ& પણ ખીલી ઊ¢ t.

Uમ&ની એક ભાષા બાળકના વારસાની ભાષા હોય તો બાળક Uના િવચારો સEલાઈથી, \પ£તાથી રજ¤ કરી શb t Uનો આnમિવ¥ાસ વ¦ t. આવ& કારણો1 લી¦ એક ભ)ડોળ ઊ§) થK) Jમ&થી મા�ભાષાની િનશાળો1 \થાિનક નગરપાિલકા પાvથી થોડીઘણી આ¨થક સહાય પણ મળતી થઈ. આ વષuથી ઘણી િનશાળો1 મળતી grant ઓછી થઈ t અથવા તો સ^ળગી બ)ધ થઈ t.

આ1 માw આપ] �રદાર અપીલ કરવાની જhર t. અ1 કદાચ આ grant ન જ મ� તો શ() િeટનનો ગ(જરાતી સમાજ આ¨થક રીU એટલો સ©ª, સબળ નથી થયો b Uના સyયો ચાE તો ભાર ઉપાડી ન શb?

તો બીજ& bટલાક િવ�ાથ�ઓ1 આપણી ગ(જરાતી િનશાળોj) િશOણ

ક)ટાળાજનક લાxK). એ િવ« હ() આગળ થોડી વાત કરીશ. આની સાB ઘરઘરમ& અપાત& અ)ગત ટ¬શનો ¢ક¢કા] ­ટી નીક®ય&. nય& ફp ; b =ણ વષu ભણી1 િવ�ાથ� GCSEની પરીOા આપી શકતો. હા, જhર U GCSEની પરીOામ& સારી સફળતા પામી શકતો. પણ _& બીજ& બાળકોના સહવાસમ& રહી1

ગ(જરાતી ભાષા અ1 U1 લગk) ઘ� બ�) શીખવાj) અ1 _& ફp [માણપ=ના કાગળ માw એક જ િશOક પાv ભણવાj)?

આમ ગ(જરાતી ભાષા શીખનારાઓની સ)�યા અ1 U પણ ગ(જરાતી િનશાળોમ& ઘટતી જ રહી. bિNeજ Kિનવ¨સિટj) પરીOા ત)= OCR પણ

કE� b થોડાક જ વષu પEલ&ની આપણા પરીOાથ�ઓની મોટી સ)�યા ઘટી1 ફp ૧૦૦૦ ની થઈ ગઈ t. અ1 A levelમ& તો As અ1 A2 બ°�ની મળી1 ૧૦૦િણ પણ અ)દર? િeટનમ& આટલો મોટો ગ(જરાતી સમાજ અ1 આપણા પરીOાથ�ઓની સ)�યા બસ આટલી જ? અ1 મારી >ણ [મા] દર વષ± આ

સ)�યામ& લગભગ ૧૦૦નો ઘટાડો થતો રE t? તો શ() દસ પ)દર વષuમ& આપણા બાળકો આ પરીOા આપ� જ નિહ? પરીOાત)= ક)ઈ પોતાના ગજવાના નાણા વાપરી1 આ પરીOા ચા² નિહ રા�. મહા~�bલીએ શh કરવામ& આcલી A level પરીOાj) ભાિવ તો અnયારથી જ ³)ધ´) લાµ t. આપ] ¶તી જઈએ

અ1 ક)ઈક ન·ર કરીએ. આપણી સમO લાલ બ�ી ઝ¸કી રહી t!

એ તો સનાતન સnય t b બાળક1 સૌથી વધાdમ& વધાd �ાન મળk) હોય તો U Uના પોતાના ઘરમ&થી. આપ] કોઈ પણ ઉદ¤uભાષી, િહ�દીભાષી b પ)>બીભાષી ઘરમ& જઈએ તો આપણ1 o)દર ઉદ¤u, િહ�દી b પ)>બી ભાષા સ&ભળવા મળ�. બાળકો1 પણ વડીલો સાB b એકબી> સાB �બ

સહજતાથી, મ�રતાથી પોતાની માદરી જબાનમ& વાતો કરત& સ&ભળીશ(). મારી એક ~સલમાન સEલી t. મ1 તાJતરમ& કEતી હતી b મારી દીકરી Kિનવ¨સટીમ&થી ¹ર આc t અ1 ઉદ¤uમ& વાત કd t nયાd ‘:d પિત ભી ^ડb ઉv 3ખતi હi _º b વહ ઈતની િસફત v બહોત િદલચ�પ ઉદ¤u બોલતી E.’

ઘરમ& તો આ ભાષા બોલાતી પણ U �ાd કોSજના ઈ\લાિમક િવ�ાથ�ઓના જ¤થમ& �ડાઈ nયાર પછી Uની ભાષા અ1કગણી oધરી ગઈ. બોલો, આZ) �વા મળ� ગ(જરાતીઓના જ¤થોમ&? કદાચ આપ] ગ(જરાતીઓ આપણા બાળકની ગળ»થીમ& ગોળ1 બદS બીટ શ(ગર નાખીએ છીએ b ?

Uમ છત& સાવ િનરાશ થઈ જવાની જhર નથી. આપણા સમાજમ& પણ એવા િકશોર – િકશોરીઓ, Kવાનો t J આપણ1 �બ �યાર() લાµ એZ) ગ(જરાતી બોS t. મિહના પEલ& અમારા બાળકોએ અઢી કલાકj) એક નાટક કK¼ હk) અ1 Uમ] એવા �રદાર સ)વાદો રજ¤ કય½ હતા b [�Oકો Uમની વાણી પર વારી ગયા હતા. [�Oકોમ& એવા સવાલો થતા હતા b આ Kવાનો ભારતથી આMયા t b શ()? અમારી િનશાળના પEલા વગuના bટલાક િવ�ાથ�ઓ મીઠ() મીઠ() ગ(જરાતી બોS t. કદાચ આ બાળકો સ)Kp ક(ટ()બમ& રEતા હોય t, �& દાદા – દાદીના સહવાસમ& Uઓ ગ(જરાતી બોલવાj) શીખી >ય t, અગર તો બાળકની માતા1 ગ(જરાતી ભાષા [n¾ [�મ હોય t, \વભાષાj) ગૌરવ હોય t અ1 પોતાના િશશ(મ& U ગ(જરાતી સ)\કારj) રોપણ કરતી રE t. અ1 આ બાળકો �ાd ગ(જરાતી િનશાળમ& આc t nયાd આરામથી Uમ& ગોઠવાઈ >ય t અ1 Uની મ> પણ મા] t. આ માતાઓ પોતાj) બાળક ગ(જરાતી િનશાળમ& µરહાજર ન રE U માw [ય�શીલ રEતી હોય t.

“અોિપિનયન”/ Opinion 11 જ+લાઈ 2009

તો એ જ વગ'મ) એવા પણ િવ.ાથ0ઓ 2ડાય 5 6 7ઓ ગ8જરાતી ભાષા સમજતા પણ નથી. વળી @ર AમB શીખવનાર 6 ગEહકાય'મ) મદદ કરનાર પણ કોઈ હોJK નથી. માતા – િપતા અB બાળક બNOB Pશ6લી પR 5 Aમ છત) 6ટલાક વળગી રU 5 અB ઘW શીખી Xય 5, તો થોડ) અધવZ[ જ િનશાળ છોડી \ 5. એ]K પણ બB 5 6 બાળક P^ય િનશાળની બી_ `aિbઓમ) િcયાશીલ હોવાB કારd વારKવાર ગ8જરાતી િનશાળમ) eરહાજર રU 5 અB પિરણાf ભાષાના અgયાસમ) પાછો પડી Xય 5 અB િશhકB પણ અગવડ iઠવી પR 5. ક) તો AB eરહાજર રUતા િવ.ાથ0 માk જ8દો સમય આપવો પR 5 અથવા બીX િવ.ાથ0ઓના સમયB ભોe એmK એ કામ ફરીB કરાવ]K પR 5.

Aની સાf આ શિન-રિવની િનશાળોમ) સગવડો 6 સાધનો oરત) હોત) નથી. અહpની P^ય િનશાળોના મકાનમ) ચલાવવામ) આવતી ગ8જરાતી િનશાળોમ) કદાચ વગ', Rrક, વesની સગવડ મળી રU 5. પણ tય) ઘWખર8K આપણB કાયમનો ખKડ મળતો નથી 6 આપણ) િચuો, vખો વes ટ)ગવા જwયા મળતી નથી, એટv િશhકોB દર અઠવાિડx પોતાન) સાધનો @ર લઈ જવ) પR 5 અB બીX શિનવાs પાછ) લાવવ) પR 5. બી_ જwયાઓમ) એક જ મોટા સભાખKડમ) એકથી વધાs વગy vવા પR 5. જ8દા ખKડ મzયા હોય tય) ઘણી વાર {બ સKકડાશ અmભવાય 5. `માણમ) ઘણી સારી કહી શક ા ય એવ ી જwય ાન ી સગવડ મ | rવામીનાર ાયણ ગ 8જરાત ી િનશાળ , િવ}સડનમ) 2ઈ હતી. નાણ)ની તKગીB કારd સKrથાઓ ~rતકો અB બીજ) િશhણના સાધનો વસાવવાની 6 બદલવાની બાબA ઉદાસીનતા �વતી હોય 5. P^ય િનશાળના અ.તન સાધનો વાપરતા િવ.ાથ0B આ 6મ કરીB ગf?

ગ8જરાતી િનશાળોમ) િશhકોB િનયિમત તાલીમ મળતી રU Aની 2ગવાઈ થઈ શકતી નથી. અgયાસcમો બદલાઈ Xય 5, િશhણની નવી નવી રીતો અજમાવવાની ચચ�ઓ થતી રU 5 અB આપd, ગ8જરાતી િનશાળોના િશhકો, હતા tય)ના tય) રહી જઈએ છીએ. ગ8જરાતી સાિહtય અકાદમી 7વી સKrથાઓ સમ� િશhક સPદાય માk તાલીમ વગyની યોજના કs 5 અB આપd Aનો લાભ પણ લઈએ છીએ. ઘણીવાર સKrથાની િનશાળોમ) સKrથા �ારા તાલીમ યોજવામ) આi 5 પણ આ \શમ) પણ આપd �ાિતજ�ય વાડાઓના ચ�રમ) એટલા અટવાઈ ગયા છીએ 6 ફ� 7 A સKrથાના િશhકો જ સKrથાના તાલીમવગyમ) જઈ શ6 5.

OCR 7વી રા�ીય સKrથાઓ પણ તાલીમવગ' યોજતી રU 5 પણ Aની માિહતી Aમના પરીhા 6��ોમ) જ મોકલવામ) આi 5. 2 6 એકબીXના કUવાથી આપણામ)ના ઘણ) Aનો લાભ લઈએ છીએ. વળી ઘણી વખત એક 6 � જ તાલીમાથ0 2ડાય 5 6મ 6 તાલીમ વગ'ની સો – દોઢસો પાઉ�ડની ફી આપવા આપd ત�યાર થતા નથી. હમણ)નો એક દાખલો 2ઈએ : GCSEની તાલીમ માk આiલા િશhકોએ GCEના તાલીમ વગ'મ) આવવાની ઈZછા `ગટ કરી હતી અB ૨૪ એિ`લના કોસ'ની ત�યારી પણ થઈ ગઈ હતી. � િદવસ પUલ) આ તાલીમ રદ કરવામ) આવી કારણ 6 � ફ� ૧ Rલીek નામ ન�ધા��K હJK. કદાચ આપણા િશhકો �ધી માિહતી નહોતી પહ�ચી અB કદાચ ૧૩૦.૦૦ પાઉ�ડ આપવાની કોઈની ત�યારી ન હતી. આમ) દોષ કોનો કાઢવો? શ8K ભાષા જળવાઈ રU A માk પોતાનો સમય આપતા અB A માk ઝઝ�મતા �લા નાનકડા િશhક પર આ ફીનો ભાર પણ �કી \વો 6 પછી સKrથાએ પોA સમ_B કમ � કમ િશhકનો આ�થક બોજ હળવો કરવો? અમારી િનશાળmK એટ�K કહીશ 6 અમારા િશhકોની GCSE training fee હKfશ) SL OAUK ભરી આ� 5.

ઘણી વાર આપd િશhકો કોઈ પણ Xતની oવ'ત�યારી કય� વગર વગ'મ) જઈB xન 6ન `કાsણ ભણાવી આવીએ છીએ. નથી આપd આખા વષ'ના િશhણmK કોઈ માળ�K બનાવતા 6 નથી આપd િદવસના વગ'કામ માkની કોઈ

યોજના કરતા. અgયાસcમનો �ો િવષય શીખવવામ) 6ટલો સમય લાગ� એ આપd પUvથી િવચાર]K 2ઈએ નિહ તો વા�ષક પરીhાઓ ન_ક આવત) અગtયના િવષયો ઉતાવળથી શીખવી \વાનો સમય આવ� અથવા તો પછી A શીખવવાના જ રહી જ�. પરીhા પUલ) �થી uણ અઠવાિડય) આપd અgયાસcમ oરો કરવાનો `ય  કરવો 2ઈએ 7થી કોઈ અડચણ આi [દા.ત. િશયાળામ) હવામાન 6 િહ¡ટગB કારd િનશાળ બKધ રાખવી પડી હોય] તો પણ આપણી પા� કામ oર8K કરવા સમય હોય 5. અB નિહ તો એ � / uણ અઠવાિડય) વધાs મહાવરો આપવામ) 6 ~નરાવત'ન કરવામ) �) નથી વાપરી શકતા? િશhકB સKતોષનો સKતોષ અB િવ.ાથ0ના િવ¢ાસમ) વધારો જ વધારો.

અB દsક વગ' પUલ) વગ'કામની યોજના ત�યાર કરવી જ£રી 5, ખsખર જ£રી 5. ઉદાહરણ આ~K તો, મ| 2�K 5 6 વગ'મ) 2ડણીની ચકાસણી કરવાની હોય તો િશhક A સમx મનમ) આi A શ¤દો લખાવી v 5. એમ)

પછી આપણB ચકાસણી કરવી હતી A અhરો 6 િવ.ાથ0B P¥6લ લાગતા હોય A શ¤દોના સમાiશ થયો 5 6 નિહ Aની ત6દારી રખાતી નથી. વ)ચન માk પણ પાઠ¦~rતક ખોલીB �યાકરણના P§ા, શ¤દભKડોળ વes પUvથી 2ઈ જવા, ન�ધવાની જ£ર 5 જ. � કલાકના વગ'મ) આખો સમય vખનકાય' જ કરા�x રાખીએ A 6મ ચાv? વગ'મ) આપd શ8K શીખવ]K 5 Aની િવગતવાર ન�ધ િશhણB સમx આપણા Rrક પર �¨ી રાખવી જ 2ઈએ. વળી એક એક વગ'મ) સKભાષણ, ©વણ, વ)ચન અB vખન એમ ચાs કૌશ}યોmK િશhણ અપાય એ મહ«વmK 5. િવ.ાથ0 સ¬ાહમ) ફ� એક જ વાર તો આi 5

આપણી પા� !

િવ.ાથ0B અપાતા ગEહકાય'મ) િવiક Xળવવો જ£રી 5. નહp આપીએ તો @ર જઈB િવ.ાથ0 ચોપડી ખોલવાનો જ નથી. વ­ પડJK આપીશ8K તો કદાચ કર� જ નિહ અથવા એ કામ AmK પોતાmK નિહ પણ માતા 6 દાદા – દાદીmK હ�. િવ.ાથ0ની ®મરB ¯યાનમ) રાખીB પા-અડધા કલાકmK ગEહકાય' હ� તો કમ � કમ A ચોપડી ખોલ� તો ખરો B? આ ગEહકાય'મ) િનબKધ 6 એ]K કKઈ હોય તો જ£રી 5 6 િશhક A વગ'ના સમx ન તપા�.

શરમની વાત 5 6 °િચત આપd િશhકો આપણા અહમB પોષીએ છીએ AB પKપાળતા રહીએ છીએ. આપW સાર8K કામ આપd કોઈ સા± વહ|ચવા મ)ગતા નથી. ગ8જરાતી િનશાળમ)થી મળતા એલાઉ�સ માk જ ફ� આપd િનશા² જતા નથી B?

ગ8જરાતી સાિહtય અકાદમીની `ારKિભક, `iશ અB પિરચય પરીhાઓ આપણી િનશાળોના િવ.ાથ0ઓ આપતા. એ પરીhાઓ બKધ થઈ એ ખsખર ³:ખની વાત હતી અB 5. આ7 પણ ઘણા લોકો એ પરીhાઓB યાદ કs 5. {બ સારી વાત 5 6 અકાદમીન) જગદીશ દiએ સKપાદન કsલ) ગ8જરાતી ભાષા `iશ ~rતકો આપd હજ8 વાપરીએ છીએ.

OCRના અgયાસcમમ) ગ8જરતી ભાષાB એક MFL તરી6 ચકાસણી કરવાની વાત 5. પણ આપd બાળકB ફ� એટલા જ ધોરણની ભાષા ન શીખવીએ. ભv એ પરીhા આ� પણ આપd બાળકની ભાષાB બની શ6 સ´µ બનાવીએ.

OCRની Asset languageના અgયાસcમો અB Aની પરીhાઓ રોમ)ચક 5. બાળકB એ ભણવાmK ગf 5 A અમારી િનશાળનો અmભવ 5. કદાચ દsક સKrથાએ આ પરીhા અપાવવી જ£રી 5.

આપણી સાf સમrયાઓ ઘણી 5 પણ 2 માતા-િપતા, િવ.ાથ0, િશhક અB સKrથા સમજoવ'ક ભાષા િશhણ માk ઝઝ�મ� તો આe આe `કાશ 5, જ£ર 5.

[21 Limpsfield Avenue, THORNTON HEATH, Surrey CR7 6BG U.K. ]

“અોિપિનયન”/ Opinion 12 જ(લાઈ 2009

ગ(જરાતથી હાલ િ2ટનની 4લાકા6 અા7લા 8ખક મોહનભાઈ

િગજ(ભાઈ દ=ડીકર સા@ એક BCર વાતEલાપ રિવવાર, ૨

અૉગHટ ૨૦૦૯ના સવાK દસ વાLM યોBયો N. સારા અOવાદક તરીP Bણીતા મોહન દ=ડીકરR ‘પCલો

િગરમીિટયો’ના અOવાદ માS PTUીય સાિહVય અકાદમીOW હાલમ= પાિરતોિષક એનાયત થYW N. ‘માTધાતા [થ એTડ ક\Yિનટી એસોિસMશન’, “અોિપિનયન” 6મ જ ‘ગ(જરાતી સાિહVય અકાદમી’ના સWY^ ઉપ`a, 20A Rosemead

Avenue, Wembley, Middx. HA9 7EE ખા6 અા અવસર ગોઠવવામ= અાcયો N. દKકR સdદય અામWeણ N.

િવિવધ $શમ' વરસોથી વસવાટ કરતા િદલાવર એન.આર.6. યજમાનોની અ:ક વાર મ;<રી

મ=માનગિત માણી @Aલા આ પCકાર Dખક: િવ$શમ' Fતભાતના અHભવો થયા I. અહK L પોતાના ખટમીઠા

અHભવોHN ભાON ખોD I...

•‘મ"માનો& માન િદલભર િદલ દીધા નહ/

- એ મ1િદર નહ/ મસાણ સા41 સોરિડયો ભ7.’ આ

9હો સૌરા;ન< લોકો& એટલો ?દય@થ B C D D

સૌરા;વાસી પરGશ ગયા B J Kરાણો& પરLMરની Dમ રાN B. હO1 BPા ૫૩ વષTથી આિUકા, Vરોપ,

અLિરકા, ઓ@ટ્Zિલયા અ& ગલ્ફન< Gશોમ< ગયો છO1 પણ કય<ય હોટલમ< ઊતય_નથી. લીઓનાડૉ ‘દ

િવaસીએ ક"b1 C ‘@મોલ cdસ િડસીeલીન ધ

માઇaડ એaડ લાજT વન વીકaસ ઇટ’ અથhત્ ‘નાના નાના િનવાસ હોય Jમ< ર"લો માનવી શરીરથી-મનથી િશ@તબj હોય B. મોટા બ1ગલા થતા kય

Jમ Jl1 મન નબm1 પn B.’ આ વાત અoક અ1p

િવGશમ< મ"માન થયો qય< સાચી પડી B.

બહOધા પરGશમ< મારા ‘િદsય ભા@કર’ના tખો ઇaટર&ટ ઉપર વ<ચનારા ગOજરાતી B.

આિUકાના મોdબાસામ< હO1 એક ગOજરાતી મોચી&

ઘZ ઊતય_. J મારો વાચક હતો. લ1ડનમ< xળ

સૌરા;ના અરzવદ દોશી અ& ભારત દોશી ડબલ

cમમ< ર"તા, પણ અL બધા સા{ જમીન ઉપર ચાદર પાથરી& સાxિહક રીJ જમતા. આD તો o1બઇમ< બાપ, દીકરી, માતા પણ એકસા{ જમતા નથી.

અિત મોટા ઘરનો એકમા| કડવો અlભવ

a} યોકTમ< થયો. અLિરકાના a} જસ~મ< ઓગ@ટ

૧૯૯૧મ< qય<ની સરકાZ ઠરાવ પસાર કરી મહાવીર-અરીસા-સ�ાહ ઊજ�b1. એટલા મા� C qય<ના એક નાના પવTત ઉપર ૧૦૮ એકર જમીનમ< oિન �શીલકOમારની (િદ�હીવાસી) ��રણાથી િસjાચલમ નામ આપી& ભsય જ�ન મ1િદર થ�b1. oિન �શીલકOમાZ મ& પ|કાર તરીC બોલાsયો. qય< ઘણા જ�નોના K|ો ખાસ મારા tખો વ<ચવા ગOજરાતી શી�યા હતા. 9બઇમ< ધારીવાળા હિરભાઇ સોનીની શતાફ જ�લસT નામની 9કાનમ< દાઉદ ઇ�ાહીમની પ�ી ઘZણ< tવા આવતી. સિચન ત�ડOલકર qય<થી સોનાl1 કડO1 ખરીદતો. આ

હિરભાઇ સોનીનો K| મારા tખ વ<ચવા ગOજરાતી શીNલો. 9બઇ C શારkહમ< િ�Cટના િરપોટ�ગ

મા� હO1 ગયો qયાZ આઠ oલાકાતોમ< કદી જ

હોટલમ< ઊતય_નથી. હિરભાઇ સોની C ભરતકOમાર શાહ& ઘZ ઊતય_છO1.

મિણભાઇ �શી qય< શારદા લોજ

ચલાવતા હતા. Jમનો હO1 9બઇમ< મ"માન બaયો હતો. મિણભાઇ �શી પ|કારો& મફત જમાડતા. બીk એક ધીરOભાઇ અ1બાણીના ખાસ િમ|

ભરતકOમાર શાહ 9બઇમ< ર" B. કોઇ પણ ગOજરાતી સ1કટમ< આ� J& મદદ કZ B. ભરતભાઇ& ઘZ તમ& કોઇ પણ ઘરવ�દાની આVવ�દની દવા મ�. હO1 શારkહના િ�Cટl1 િરપોટ�ગ કરવા ગયો. qય<ના pખ અ�9લ ર"માનના ���ટરીએ મ& ક�O1, ‘�

િદવસમ< તમારો પાસપોટT એક@પાયર થાય B હ�?’

મ� ભરતભાઇ શાહ& વાત કરી. બી� જ સવાZ મ&

9બઇ ખાJના ભારતીય હાઇ કિમશનર પા� લઇ

ગયા. મ& અડધા કલાકમ< ૨૦ વષT ચાt Jવો પાસપોટT બનાવી આeયો.

ઉપર મ� િસjાચલમના જ�ન કોdપtકસનો ઉP�ખ કય_Jની �ણhહOિત પછી માZ a} યોકTમ< મા|

� રાત રોકા�1 હ�1. oિન �શીલકOમાZ એક મારવાડી હીરાના �પારી& ભલામણ કરી. મારવાડીએ તો �શીલકOમારની હાજરીમ< �બ ઉ મા બતાવી. હO1 મારવાડીના અિત ભsય બ1ગલામ< ઊતય_. રા¡ મારા cમમ< પાણી નહો�1 એટt બ1ધ બારણા ¢લી& રસોડO1 શોધતો હતો. એક બાર£ ¢�V1 તો |7ય મારવાડી ભાઇઓ ડૉલર, cિપયા, ¤્ટzલગ પાઉaડના ઢગલા અ& હીરાના ઢગલા કરી& �ઠા હતા. મ& �ઇ&

ચ¦કી ગયા. મ� પાણીનો §લાસ મા§યો. એક મારવાડીએ ક�O1 ‘તL અબ ઘડી આ ઘર છોડી&

બીD ર"વાની sયવ@થા કરો.’ અિત ધા¨મક િન©ાવાળા આ જ�ન એકાએક ªર બની ગયા.

હO1 કય< kઉ? સદનસી� તારક મ"તાના કિવ-નાટકકાર-જમાઇ ચ1«કાaત શાહ ન�કના શ"રમ< ર"તા હતા. Jમ& ફોન કય_. સદ્ભા§� J

a} યોકTમ< હતા અ& મ& J& ઘZ લઈ ગયા. "­ી nિવડ થરોની વાત સાચી B C ‘અવર હાઉસીસ આર અન વી�ડી �ોપટ~ ®ટ વી આર ઑફન ઇિd�ઝaડ ઇન.’ અથhત ્ ‘આપણા િવરાટ ઘરો કઢ1ગી િમલકત

B. J િમલકતમ< િવહરવા& બદt આપ7 Jન< Cદી થઇ ગયા છીએ’. પર1� ઉપર D હીરાના મારવાડી �પારીની વાત કરી J મારા યજમાનોના અlભવોમ< કડવો એવો મા| એક અપવાદ B.

a} યોકT, લોસએaજલસ, 9બઇ, શારkહ,

લ1ડન, બ±મગહામ, મોdબાસા, નાઇરોબી પથT (ઓ@ટ ્Z િલયા) વ²Z ઘણા શ"રોમ< હ O 1 ગOજરાતીઓના ઘZ મ"માન થયો છO1. Jમના ઘર નાના હોય C મોટા પણ Jમના િદલ િવશાળ

B.વલT્ડ કપ િ�Cટની Lચ હતી qયાZ માZ

બ±મગહામ (V.C.) જવાl1 થV1. qય< એક ભcચના oિ@લમ પ�લ& ઘZ ઊતય_.

ઘર સ<કડO1 હ�1. એ યજમાન& qય< � રાત

ર³ો qય< �ધી J7 રસોડO1 ધોવડાવી ના�V1. �

િદવસ ઘરમ< મ<સ પાક�1 નહ/. પ|કાર તરીCનો મારો પાસ ખોવાઇ ગયો તો મારા oિ@લમ યજમા&

મ& ગL Jમ કરી @�િડયમમ< ´સાડી દીધો. એક આડવાત કરી લઉ. એ બધી Lચ િફકસ થતી. અઝહરOµી& Ceટન તરીC પ�સા ખાઇ& Lચ ફ�કી દીધી. (એ�1 ક"વા�1 હ�1.) ભારતની હાર થકી J

િદવ� મારા યજમાન C કોઇ પણ ગOજરાતી િ�Cટ

રિસયા& જમવાl1 ભાsV1 નહ/.આD મારા િવGશમ< મારા યજમાનો

સા{ન< મીઠા અlભવો િવp જ લખવાl1 B પણ

વાચકો& હO1 ભાર�વTક િવન1તી કરO1 C ગL Jટલા Gશ

જOઓ પણ અLિરકા ન જOઓ તો તL જગત& �V1 નથી. પર1� નZa« મોદીથી ‘ફીzલ§સ’ નામના L²િઝનના ત1|ી અ�લ શાહ C શીલા ભ¶-કાિaત

ભ¶� માની t�1 નહ/ C તમ& પ"t ધડાC અLિરકાના િવઝા મળી જp. તમાZ કોઇ અlભવી એજaટની સલાહથી િવઝાની અર�ની પાકી ત�યારી કરવી �ઇએ.

તમારી તમામ િમલકત, sયવસાય અ&

ખાસ તો તમારો ઇરાદો અLિરકામ< રહી પડવાનો નથી J વાત& આડકતરી રીJ Kરવાર કરતો તમારો ધ/ગો ધ1ધો અ& sયવસાય ભારતમ< B J બતાવ�1 �ઇએ. શીલા ભ¶ ચકોર હતા. હO1 Jનાથી ૨૮ વષT મોટો હતો. મ� શીલા& અLિરકન કોaસલની બારીમ< ધCલી. J7 અમારા ડોકVLaટ્સ આeયા. શીલા સાo �ઇ& અ& અમારા ‘અ·રા કાગિળયા’ �ઇ&

૨ િમિનટમ< જ આખી અર�ની ફાઇલ ધCલી&

શીલા& ક�O1 ‘�બી મોટી થા. પછી આવD.’ખZખર તો o1બઇના ઉ¸ોગપિત જયવદન તકતાવાલા અ&

બીk ગOજરાતી મ1ડળો અમાZ અLિરકાની ટ¹ર&

@પોaસર કરતા હતા.‘િચ|tખા’ના ત1|ી હરિકશનભાઇ વ²Z

આ િક@સો સ<ભળી હસી પડયા. ગOજરાતી પ|કારqવમ< થોડO1ક નામ હોય એટt િવઝા મ� જ

Jમ માની t�1 નહ/. પછી અL �રી ત�યારી કરી. પછી િવઝા મળી ગયા. અમારા િવદાય સમાર1ભમ< હરિકશનભાઇ અ& જયવદન તકતાવાલાએ િતકડમ

કરી& સમાર1ભના o�ય અિતિથ તરીC ��બોનT @�િડયમમ< અLિરકન કોaસલ જનરલ& બોલાsયા.

િવઝા મºયા પછી Jની k"રાત થત< ¢ર ¢રથી અLિરકન યજમાનોન< આમ1|ણ આsયા.

દિરયાપારન' ભારતીય ભ'ડQઓ • કાિSત ભટટ્

“અોિપિનયન”/ Opinion 13 જUલાઈ 2009

મારા $વનના અ(િરકનના +,- યજમાન 01

યોક3મ4 01ઝ6પરનો 8ટોલ ચલાવી= દીકરીઓ= આબાદ કરનારા ફાતીમાબDન ઘ4ચી F હH ફાતીમા શાહ તરીJ ઓળખાય M N હતા. ફાતીમાબDનન4 OP મોહQમદ શાહ િનયિમત

ગSજરાતી સાUાિહકો વ4ચતા. Nમના દાદા ૭૭ વષ3 પDલ4 XYબઇમ4 ઘાણી ચલાવી= Nલ-ખોળ Hચતા.

આF 01 જસ\ના પોટા િવ8તારમ4 મોહQમદ શાહનો પોશ બYગલો M. પ4ચ-છ મોટરો M. બYગલામ4 િ8વ^મગ Oલ અ= _િનસકોટ 3 M . મોહQમદભાઇના િપતા દાઉદભાઇ શાહની Nલની bકાન એક વખત

XYબઇના હSdડમ4 fYટાઇ ગઇ. XYબઇની પોgાર હાઇ8કhલમ4 રામભાઇ બiી િjિ0સપાલ હતા kયાl Nમ4 ભmલા. ટીના Xનીમ પણ મોહQમદ શાહ સાn ભmલી.

મોહQમદ શાહના મામા 01 યોક3મ4 હતા. N= કારm માતા ફાતીમાબDન અ= િપતા દાઉદભાઇ 01 યોક3 આoયા. ફાતીમાબDન માP p ચોપડી ભmલા. રાq ૨.૩૦ વાuયાvY એલામ3 wકી xઇ yય. રાq ૩ વાz ત{યાર થઇ 01 યોક3ની ૧૧૦મી 8ટ~ીટ ઉપર છાપ4ના 8ટોલ પર પહ�ચી yય. 01 યોક3 ટાઇQસ, 01ઝવીક, ટાઇમ અ= વોલ8ટ~ીટ જન3લના ઘરાકો સવાl પ4ચ

વાuયાથી આવવા મ4�.p દીકરાઓ અખબાર Hચવામ4 મદદ

કl. આમ અખબાર Hચી Hચી= પણ મોહQમદ શાહ અબજપિત થયા નથી. એ પછી Nમm l8ટોર4ઓ શ� કરી. વ�ર્ડ ટ્lડ �0ટર=

Pાસવાદીઓએ તોડી પાડ�Y Nની સા( પણ મોહQમદ શાહની l8ટોરા M. મોહQમદ શાહના રસોડામ4 મ= yN રસોઇ કરવાની સગવડ મ�. Nના એક �તાર િમP= Nમm 01 યોક3 બોલાવી= રDવાની સગવડ આપી. માl 01 યોક3 રD�Y હોત તો કાયમ સગવડ કરત. આF ૧૭ વષ3થી હSY મોહQમદ શાહનો કSટSYબી બની ગયો છSY. Nમની દીકરીઓના લuનમ4 પણ મDમાન બ0યો છSY.

પણ... પણ... મોહQમદ શાહ Fવા p ડઝન યજમાનો M N િમPો બની ગયા M પણ આF ૨૦૦૮મ4 આ વાચક િમPો માP �ત�વ3 વાચક બની ગયા M. ભાu� જ કોઇ= વાચવાની �રસદ M. િવ� ઓિલિQપકસvY િરપ�ટ�ગ િવ�શના વાચક ો વગર શકય નહો� Y . લોસએ0જલસ ઓિલિQપકસમ4 મારા યજમાન

ભરત કાપડીયાના મોટાભાઇ હતા. લYડનમ4 રDતા ક4િતલાલ ઠકરાર મારા ખાસ વાચક હતા.

Nમm મ= લ Yડનમ4 આમY�યો . ક4િતલા� Nમના પ�ી િનશાpન ઠકરાર સાn

છhટાMડા લી�લા. પણ બY= મોટા વાચક હતા.

મ= એરપોટ3 ઉપર �વા આવી ક4િતલાલ ઠકરાl Nમના �વ3 પ�ી િનશાબDન= ઘl મDમાન બનાoયો. િનશાબDન, Nમની નાની બDન ભારતી અ= અર^વદ દોશી એ તમામ મારા વાચક હતા. િનશાબDન સાn એટલો કૌટSYિબક સYબYધ થયો J Nના p OPોના લuનમ4 પણ હSY લYડન ગ�લો. Nમ4 એક સનસનાટી Fવો J વાત� Fવો િક8સો બ0યો.

અમદાવાદની એક ક0યા= િ�ટનમ4 બ�મગહામમ4 રDતા ભાઇ પરmલા. Nની સાળી સાn

બ�મગહામના બ=વી= j,મ થઇ ગયો. એ સાળી= અમદાવાદથી Jમ બોલાવી= કાયમ લYડન રાખી શકાય? એટ� િનશાબDનના એક િમPના OP સાn મારી મચડી= લuન કરાo�Y. લuન પછી િનશાબDનના િમPના OP= પરાm એક હોટલમ4 િનવાસ કરવા ક�SY. એ�Y કાવતરSY હ�Y J આ સગવિડયા લuનમ4થી Xકત થવા મા_ બ�મગહામવાળા બ=વી અ= સાળીએ Nના વર= �ર આપી મારી �વાvY કાવતરSY કl�Y. પPકાર તરીJ મ= આ વાતની ગYધ ગઇ અ= મ  હોટલમ4થી એ ભાઇ= છોડાવી= 6લી પ�ી= જલદી છhટાMડા આપવા ક�SY અ= ખlખર Nનો yન બચી ગયો. લYડનમ4 મારા ખાસ વાચક િશ�પા ગ4ધી બ ક ઓફ બરોડામ4 M. માતાની �વા ખાતર ૫૦ વષ3ની ઉમl કSYવારા ર¢ા M.

રોજ ઇ0ટર=ટ પર ‘િદoય ભા8કર’ વ4£ M. N= kય4 પYદર િદવસ મDમાન ર¢ો છSY. wળ લ�બડીના ડૉ. ઉદય નYદલાલ શાહ XYબઇમ4 �િ0ટ8ટ બ0યા પછી J િ લ ફ ો ¥ ન ય ા ગય ા . J િ લ ફ ો ¥ ન ય ા આપણા કાિડયાવાડીઓ= બહS ફાH M. kય4 માફકસર ઠYડી હોય M.

Jિલફો¥નયામ4 મોlનોHલીમ4 �િ0ટ8ટvY દવાખાvY ખો��Y. ધીl-ધીl Nમm દ4તના દવાખાના= મોડન3 બનાo�Y. હH Nમની ની£ ડઝનબYધ અ(િરકનો કામ કl M. Nમના ઘl હSY મDમાન બ0યો. શ¦S§ન ^સહા પણ ડૉ. ઉદય શાહના મDમાન બ= M.

અ(િરકામ4 ભારતીય �િ0ટ8ટોની બોલબાલા M. આF માl તાy jગટ થ�લા O8તકોની જ�ર હોય તો ડૉ. ભા8કર સવાણી મ= િફલા�િલ્ફયામ4થી મોક� M.

ડૉ. ભા8કરના મામા �િ0ટ8ટ બની અ(િરકા ગયા. Nમm ભાm ̈ સિહત ૧૫૦ Fટલા ભારતીય �િ0ટ8ટો= અ(િરકા બોલાoયા M. ડૉ. ભા8કર સવાણીના નાના ભાઇ પણ �િ0ટ8ટ M. કામમ4થી �રસદ મળત4 ડૉ. ભા8કર સવાણી બીy �શj,મના કામ કl M. ભારતની આ�સ Jરી= અ(િરકામ4 આયાત થવા �વાય N મા_ Nમની ઝSYpશ સફળ થઇ M. wળ અમlલીના એક નાના ગામન4 ડૉ. ભા8કર સવાણી િપતા હH સૌરા©મ4 શાળાઓ અ= હો8_લો ઊભી કl M.

આF ભારતના લોકોએ આખા જગત= uલોબલ િવ�જ બનાવી દી«Y M. ૧૯૩૨ની સાલમ4 ભારતમ4 આoયા પDલ4 આડ�સ હકસલીએ એક

O8તક લ­�Y. NvY નામ હ� ‘�,વ 0� વલ3્ડ.’ આ

O8તકમ4 Nm એક નવા જગતની અ= જગત સરકારની ક�પના કlલી. આF વ�ર્ડ ગવન3(0ટ થઇ નથી પણ uલોબલ િવ�જ થઇ ગ�Y M. ખાસ કરી= ભારતીયો અ= ગSજરાતીઓએ આખા જગત=

પોતાvY બનાવી દી«Y M.

®ર-®ર તમ= ગSજરાતી J ભારતીય �ખા¯. આપણા લોકોએ આખી bિનયા= સાવ નાની કરી નાખી M. આડ�સ હકસલીએ Nના O8તકમ4 ગSજરાતીઓ J ભારતીયો જગતભરમ4 °લાઇ= આYતર�શીય લuનો કર¯ Nવી ક�પના કરી નહોતી. આF ગSજરાતીમ4 અ= ભારતીયોમ4 િમ+ yગિતક લોહી આવવા મ4ડ�Y M. wળ મારવાડના પણ લYડનમ4 (ટલનો Hપાર કરતા અ= લYડન (ટલ એકસ£0જના અબજપિત £ર(ન એવા રાજ બાગરીની દીકરી �ક\ના એક Xિ8લમ છોકરા= પરણી M.

લYડનમ4 હીરાનો Hપાર કરત4 સYદીપભાઇની દીકરી યહhદી= પરણી M. મ«ર yફરી નામની wળ ઉ±ર j�શની ક0યા િદ�હીમ4 ભણતી હતી. નાટક કરતી હતી. આF N 01 યોક3મ4 એકલી Nની Pણ દીકરીઓ સાn રD M. મ«ર yફરીએ સઇદ yફરી નામના Xિ8લમ અિભ=તા સાn લuન કય�. પછી બY= 01 યોક3મ4 રDવા ગયા. તરYગી સઇદ yફરી અXક વખત pકાર રDતા.

મ«ર yફરી ઘl આH તો ખાવાvY હોય નહ� Nથી મ«ર yફરી 01 યોક3મ4 નાટકમ4 કામ કરવા મ4ડી. સઇદ yફરીએ ધડાધડ મ«ર yફરીથી Pણ છોકરીઓ 6દા કરી. એ પછી છhટાMડા લીધા. મ«ર yફરી પછી એક આિ²કન= પરણી હતી. Nની મોટી દીકરી િઝયા આF ૫૦ વષ3ની થઇ M. એકલી રD M. ‘િહટ એ0ડ ડ8ટ’મ4 મ«ર yફરીએ શશી ક�ર સાn કામ કl�Y. કદી જ િસગાlટ ન પીતી. મ«ર yફરીએ Nની OPી િઝયા= િફ�મમ4 િસગાlટ Jમ પીવી N િશખo�Y M. િઝયા કોઇ (િકસકન સાn પરણી હતી. મ«ર yફરીની ભારતીય વાનગીઓની કhક³ક િકલ0ટન પણ oહાઇટ હાઉસમ4 રા­ M.

હSY ઉરSલીક4ચન આ+મમ4 હતો kયાl પવનાર આ+મમ4 િવનોબા ભાH રDતા હતા. Nમના કાગળ

અમારા પર આH Nમ4 િવનોબાના જયજગત એ�Y M´SY વાકય હોય. આF સY�કત રા©સYઘના વા¥ષક િદવ� uલોબલ િવ�જની વાતો થાય M. આપm ઇ0ટર=ટની વાતો કરતા નથી. ગSજરાતી બµચો $વતો yગતો ઇ0ટર=ટ M. િદ�હી ન$કના ગામમ4 ગણપિતની w¥તએ દhધ પી«Y Nના ખબર મ= િદ�હીથી મ¶યા. મ  ક4િદવલીના પાડોશી= ક�SY.

પાડોશીના સગા નાઇરોબી રDતા હતા. N=

ફોનથી ગણપિત= દhધ પાવાvY ક�SY. નાઇરોબીથી સગાએ લYડન ફોન કય�. અડધા કલાકમ4 ૧૩૮ �શના ગSજરાતીઓ અ= ભારતીયો ગણપિત= દhધ પાવા મ4�લા. કોઇની પા� ઇ0ટર=ટ નહો�Y. આિરફ

િમનહાસ નામના Xિ8લમ િ�ટનમ4 રD M. N

“અોિપિનયન”/ Opinion 14 જ(લાઈ 2009

જગતભરના િફ*મ િનમ,તા મા- લો0શન

શ23ટગ મા- િ5િટશ 6થળો શોધી આ< =. આિરફ િમનહાસ@ એક િફ*મી પાટDમE Fવ આનHદની ઓળખાણ થઇ હતી. Fવ આનHદ િ6વડન ગયો હતો PયE એક સોળ વષRની ભારતીય છોકરી સાT

ઓળખાણ થઇ હતી. બીV છોકરી 0@ડા અ@ અXિરકાની હતી.

બH@ સોળ વષRની હતી. બYમગહામ અ@ ZલાસગોમE ર[તા ભારતીય \પારી Fવ આનHદના ચાહક હતા. ^_ પ`સા રોકયા. Fવ આનHદ અ@ બYમગહામના આ \પારીએ ૨૦ લાખ પાઉdડ એટe 0 fિપયા ૧૨ કરોડ@ ખચh 6કોટedડ હાઇedડમE 6ટiિડયો ઊભો કયk હતો. PયE કાlમીર mnH વાતાવરણ =. oળ ભારતીય પણ pરોિપયન િપતાની qrી સબરીના ઉ6તા આમE િહરોઇન બની હતી. ‘મs હiઇ સોલહ બરસ કી’ નામની આ િફ*મ મા- 6કોટedડના હાઇedડમE ભારતીય િવeજ

ઊtH થpH હuH.એક-એક ગiજરાતીનE ડઝન-ડઝન કiટiHબો

જiદા-જiદા FશમE વw =. ઝEઝXર ગામનો મારો ભા_જ નxdy zશી સીડનીમE ર[ =. મારો ભા_જ ^ના મોબાઇલ ફોન સાT અ@ {કસ મશીન સાT અXિરકાની |યdટ કHપની વતી જગતભરમE ફરી@ ઘઉ અ@ અનાજના સોદા કx =. અXિરકા, ઇdડો@િશયા, ઓ6ટ્xિલયા અ@ ભારતમE આ\ =.

જયEથી મ� PયEથી સ6તા ઘઉ, ચોખા વ�x ખરીF =. ^ની પ�ી ઓ6ટ્xિલયામE સHતાન સાT એકલી ર[ =. ઝEઝXરના રામશHકર rવાડી નામના 5ા�ણ ધોિતpH પ[રી@ �તી કરતE. ૪૫ વષRની ઉમર �ધી લZન થયા નહોતE. આખx ૧૬ વષRની કdયા@

પર�યા. પEચ સHતાનો થયE.^નો qr �<dy ઇeકટ�ોિનકસ�H ભણી@

ભારતભરમE અ@ �બઇમE ફરવા લાZયો. િદ*હી ગયો Pયાx એક િન�� લlકરી ઓિફસરની qrી �િ�@ મ�યો. કડક oછોવાળા લlકરી ઓિફસરની 3હદીભાષી qrી �િ� કાિડયાવાડીના ��મમE પડી. બH@ પર�યE. �િ� ભરતનાટયમ્ કx =. ઝી ટીવી@ �બઇના કાયR�મો યોજવામE મદદ કx =. જમRની અ@ �ાdસ જઇ@ ઇિdડયા ક*ચરલ {િ6ટવલમE pરોિપયનો@ ડાdસ બતા\ =. �બઇમE આરબ, રિશયન, અXિરકન અ@ �િZલશ છોકરીઓ@ નPય શીખnH હોય ^@ તાલીમ આ< =. િ�0ટર નવzત

િસ�i �<dy િr\દીનો િમr =.

oળ �Hબઇની મ� ક�ર નામની 6rીએ લોસએdજલસમE એકટRસ એ0�મી ઊભી કરી =. ^મE વી. શEતારામની qrી રાજ�ી, m મો- ભા�

પરFશ ર[ = ̂ઉદ્ઘાટન વખ ̂મ[માન બ@ =. પિ�ની કો*હાqરીએ પણ લHડનમE આવી જ એકટRસ એ0�મી શf કરી =. -િલિવઝન અ@ િફ*મોમE ભારતીય કdયાઓ@ અિભ@rી તરી0 ચમકnH =. કદીક ^@ �ભાષ ઘઇ 0 Fવ આનHદ 0

ક�ણા શાહની િફ*મમE કામ કરnH =. મ� ક�x પો^

�નાની િફ*મ ઇિd6ટટ�ટ ઑફ ઇિdડયામE અિભનયની તાલીમ લી¡લી. િવFશના ઘણા િવધાથDઓ �નામE આ\ =. ��મલZનો કx = અ@ ભારતીય છોકરીઓ@ પ�ી બનાવી@ પરFશ લઈ

|ય =.Zલોબલ િવeજ અગર તો Zલોબલ ઇકોનોમી એ તો હ\ \પારીઓની પિરભાષાનો શ£દ =.

આHતરરા¤ીય \પાર મા- �િનયા સEકડી થતી |ય =. પાિક6તાનના �િ6લX �બઇના �ી ટ્xડ ઝોનમE બના\લા ટiવાલ માr મોહ¥મદ શાહની d� યોકRની ‘તEદ2ર’ x6ટોરામE જ નહ¦, પણ અXિરકાની ૨૫ ટકા હોિ6પટલોમE વપરાય =.

અશોક કૌલ નામનો િવલાયતી રસોઇ |ણનારો �Hબઇ અ@ િદ*હીમE ટ્x3નગ લઇ@ આm િહથરો એરપોટR પર ¨ન નામની ભારતીય ખોરાક પીરસતી ઇિdડયન x6ટોરdટની રસોઇ બના\

=. જગતનE એરપોટkમE તX |ઓ તો ©ર-©ર વાસી 5�ડની wdડવીચ 0 િપઝા 0 પા6તા 0 કોકાકોલાથી <ટ ભરnH પ� =. આm િહથરો એરપોટRના ટRિમનલ-૧ પર તX પEચ પાઉdડમE ભારતીય પરોઠા અ@ બટાટાના પH|બી શાકનો, ઇડલી, ઢ¬સા અ@ મs�વડાનો ના6તો કરી શકો છો. ૬ પાઉdડમE તX pરોિપયન ના6તો કરો તો <ટ ભરાuH નથી. તમારા fિપયા ૩૬૦ પડી |ય =, પણ

fિપયા ૩૦૦મE તX િહથરો એરપોટR ઉપર ઉ�ર ભારતીય 0 દિ®ણ ભારતીય ભોજન કરી@ <ટ તથા મન પણ ભરી શકો છો.

¯રબ|ર 0 બી| ઉધોગમE જગતભરના ઉ°ોગપિતઓ સHpકત સાહસો કx =, પણ ^ની માિહતીનો સ�y આ eખની ગાગરમE સમાય ^મ નથી. આડ*સ હકસલી�H 6વ±ન જરા જiદી રી^ અ@ થોડાક િવકત 6વf< પણ સાકાર થpH =. Zલોબલ િવeજના 0ટલાક વાઇસીઝ-અવગiણો અ@

િવકિતઓ =. લHડન, હ¬ગક¬ગ અ@ બsZલોર વ²³ ફરતા એક ગiજરાતી \પારી@ બsZલોરમE 0વી fપાળી 6ક2લની છોકરીઓ સ6તામE રાતવાસો કરવા મ� ^ની ખબર =. ̂ ^ના બી| િમrો@ આવી છોકરીનE સરનામE આ< =. આમ આ સરનામાની આપ-e�H ચ´ર લEµ ચાe =. ઇટાિલયનો પોતાની વાસના સHતોષવા ³કો6લો\િકયાની �Hદરીઓ@ િવમાન ભરી@ ^ના પાટનગર �ાગમE લઇ |ય =.

0િલફો¶નયામE સાdતાબાબRરા ખા^ એક પિરષદ ભરા·લી.

PયE Zલોબલ િવeજ િવ¯ oળ ભારતના eખક િપકો આ¸યx ભાષણ આ<¹H. ^નો િવષય

હતો ‘6ટ્xdજસR એટ ધ ડોર’ અથ,ત ્ ‘તમાx આHગ_ કોઇ અ|�યો પરFશી આ\ ^ કદાચ તમારો સગો પણ હોય’. સાચી વાત =. 3સગાપોર અ@ િપનEગમE ર[તા મારા િપતરાઇ ભાઇઓ કોઇ

િવFશની કdયા@ પર_. કEિદવલીમE કોઇક િદવસ

મારા ફeટ�H બારº ખટખટા\ તો કોઇ

ઓ6ટ્xિલયન 0 મeિશયન માણસ મ@ અ|�યો લા�. કદાચ તો મ@ ક[ 0 હiH તમારો દ2રનો જમાઇ થાઉ છiH તો નવાઇ પામnH નહ¦!

oળ મહiવાના કપોળ અ@ મારા િમr રXશ

¯ઠ અ@ ^ની પ�ી સરોજ ¯ઠ એ બH@ ઓ6ટ્xિલયાનE પથR શ[રમE ર[ =. શfમE મારી ઓળખાણ રXશ ¯ઠના મોટા ભાઇ રજનીકiમાર ¯ઠ સાT થ·લી. રજની ¯ઠ ‘»યાપાર’મE ઉપતHrી હતા. પછી ^મ@ ^મના મામાએ નાઇરોબી બોલાવી લીધા.

પરFશમE ગ·લા ૯૦ ટકા લોકો પાw મs સEભ�¹H = 0 મામા, કાકા, નાનો ભાઇ 0 મોટો ભાઇ જ બી| સગા@ પરFશ બોલાવી e =. એ રી^ ભારત બહાર ½ કરોડથી વ� ભારતીયો ર[ =. રજની ¯ઠ બી.કોમ. હતા. �HબઇમE ^મ_ પાટRટાઇમમE એલ.એલ.બી.ની િડ¾ી લઇ પછી નાઇરોબીમE વકીલાત શf કરી. વકીલાતમE |મી ગયા. પછી નાઇરોબીથી નVક અિત રિળયામણા ડiHગરાળ �Fશ નકifમE ગયા. PયE મ@ ૧ મિહનો મ[માન બના»યો. રXશ ¯ઠ અ@ સરોજ ¯ઠ

�HબઇમE ઠરીઠામ નહોતા.^@ નકif બોલાવી લીધા, પછી લાZpH 0

હ\ 0dયામE ગiજરાતીઓની સલામતી નથી એટe ઓ6ટ્xિલયા પથR શ[રમE આવી@ રજની ¯ઠ અ@

રXશ ¯© ચાર મોટા 6ટોર ખો*યા =. મ@ ઓ6ટ્xિલયા પણ zવા મ�pH. મારી ¿િÀએ મારા q6તક��મી કોઇ યજમાન હોય તો 0િલફો¶નયા રાજયનE એક ગામડામE મોટલનો ઉધોગ કરનારા ��મVભાઇ પ-લ =.

^ઓ q6તકના Áબ શોખીન =. ^ઓ ડલાસ શ[રમE ર[તા Pયાx ^મ�H ઘર એક િમની લાઇ5�રી mnH હuH. ^મE ૯૦ ટકા q6તકો િફલÂફીના હતા. ગiણવHત શાહ, રજનીકiમાર પHડયા અ@ રમણભાઇ પાઠકના ^ ચાહક હતા. ૧૭ની ઉમx �રત નVકના ભરાિડયા ગાX Xિટ્રકની પરી®ા આપી@ ��મVભાઇ �તરમE કપાસ ઉપાડવા જતા. જiવારના ખળામE ગાડiH હEકતા. પરોિઢ· છાશ તાણી@ માખણ કાઢતા. એ સમ· ^મના બ@વી ઝાિ¥બયામE ર[તા હતા.

ઝાિ¥બયા�H નામ Pયાx ઉ�ર રહો�િશયા હuH. એક સવાx ��મVભાઇ છાશ તાણતા હતા Pયાx પો6ટXન �Hબઇના 6ટીમરના એજdટ�H એક પો6ટકાડR પકડાવી ગયો. ફલા_ િદવw �Hબઇથી સ`િનકોની 6ટીમર અ@ શ6rો (૧૯૪૪-૪૫) મો¥બાસા જતી હતી. ^મE ^ની િટિકટ µક થ·લી.

½-ચાર કપડE અ@ ગોળપાપડી�H ભાuH લઇ ��મVભાઇ, છાશતાણવી oકી@ એ િમિન- જ �Hબઇ પહ¬ચી@ 6ટીમરમE ½સી ગયા. મો¥બાસા, ઝEઝીબાર, દાxસલામ વ�x બHદરની સફર કરી@ ટ�ક ^મજ ટ્xનમE સાત િદવસ અથડાઇ-ક2ટાઇ@ માિસક

“અોિપિનયન”/ Opinion 15 જ(લાઈ 2009

એક વાર હ'( મારા ઘ+ મારા એક અ-િરકન

િમ0 સા2 3ઠો હતો અ7 3-0ણ ગ'જરાતી િમ0ો મળવા આ>યા. @ બારણBમB પગ Dકી7 ઊભા રહી ગયા. પછી ભાગવા HI( કJK. મL આવકાર આMયો Nયા+ ગભરાતા અ(દર આ>યા 7 મ7 ગ'જરાતીમB જણા>J( P આ કાિળયો 3ઠો હતો 7 મ7 થJ( P સાલો ગન બન લઇ7 તમ7 રોબ કરવા આ>યો T P શ'(. PમP મારો અ-િરકન િમ0 કાળો હતો.

આપણા િસવાયનB બીજB માV હલકો શWદ વાપરવાની રસમ સવX0 T. અ-િરકામB પYલB આપણી સા- ‘ડોટબ\ટર’ આ(દોલન થ]^(, હાલ ઇ\લામી ભBગફોિડયાઓ7 કારa આપa સૌ પણ િધdાર7 પા0 થયB છીએ, અ-િરકાના ગ'જરાતીઓ

જયા+ ‘ધોિળયા’ સા2 વાત ક+ Nયા+ ભિકતભાe

૫ પાઉhડના પગારથી iકાનમB એક jkસ-ન બhયા. ૨૦ વષX આ iકાનદારી કરી. Nયા+ ગ'જરાતીઓએ ઝાિpબયા છોડI( પડJ(. qrમsભાઇ

અ-િરકા આ>યા અ7 3 t0ો7 ભણાવી7 મોVલો ઊભી કરી. નાનો t0 Vકસાસ ઇh\ટuv-hટ Hવી ૭૭૦૦૦ લોકો7 કામ આપતી ક(પનીમB માકxyટગ -7જર બhયો. મ7 qrમsભાઇ પVz પ0કારNવ

માV {ઇતા ઘણા t\તકો |ટ આMયા T.આH િન}~ થઇ7 @ઓ �રતમB રYવા

આવી ગયા T. મારા િવ�ાન t\તકqrમી િવ�શના યજમાનોમB ડૉ. ભા\કર સવાણી અ7 qrમsભાઇ

T. �શમB ડૉ. પ(કજ નરમ T.T� r q r મsભાઇએ મ7 પ ી . ડ ી .

ઓ\�h\કી�( t\તક |ટ મોકz^(, @�( નામ T ‘ધ સાયકોલોs ઓફ -hસ પોસિબલ ઇવોkJશન’ અથ�ત ્ ‘માનવીનB િવકાસમB મનોિવ�ાન મહNવ�( કામ ક+ T @ વાતનો માનવીએ ધડો zવો {ઇએ.’ @�( એક વાકય ટBકી7 હ'( આ zખ �રો કર'( છ'(. ‘માનવી બ� �a T પણ પોતા7 જ �ણતો નથી.’ આ �0 એટલા માV ટBક'( છ'( P હ'( ગ- @ટલા �શો ફય�હોઉ P ગ- @ટલા માણસો7 મ�યો હોઉ અ7 ઘણા7 �ણતો હોઉ પણ જયB �ધી માણસ પોતા7 �ણતો નથી NયB �ધી sવનનો કશો અથX નથી. એટz મ7 લા� T P હ'( પર�શમB બધા7 NયB મYમાન બhયો @ બધા �(દર યજમાનો હતા પણ આ sવન qવાસમB હ'( પો@ મારો સારો યજમાન છ'(? મારા આ ખોળીયા અ7 આNમા7 સાચI( છ'( P પ0કાર તરીP રોજરોજ zખ qકાિશત કરવાના લોભમB હ'( મારી �ત7 �લી7 ખોટો યજમાન બની ર�ો છ'(?

હe મારી sવનની યા0ા મારા sવન માVના સારા યજમાન થવા માVની T @ ન�તા�વXક �Yર કJK T. અહ� લ�યા @નાથી બમણB યજમાનોની િવ�શમB મYમાનગિત માણી T @મB લ(ડનના નરસી પVz મ7 લ(ડન આ�( �ખાડJ( હ�(.(સ"ભાવ : ‘ઉ'કષ*’, “િદ-ય ભા/કર” ૧૦ 3 ૨૦૦૯)

�શ આe T, પોતા7 �પર ‘ધોિળયા’ માની7 કાળા લોકો qN] ��છકાર પો� T. 7 જયા+ ‘કાિળયા’ સા2 વાત ક+ Nયા+ મનોમન બીક અ�ભe T.

એક િમ0નB માબાપ અ-િરકાના એક +\ટોરBમB જમતB હતB. NયB {J( P @નો માણસ

ખાલી થ]લી Mલાિ\ટકની બરણીઓ ફLકી �તો હતો. િમ0નB મા��ીએ @ માગી લીધી 7 પછી િનયિમત @7 NયBથી ખાલી બરણીઓ -ળવી7 @ પોતાના રસોડામB દાળ ચોખા વ�+ ભ+ T. ઘણા લોકો ખાલી શીશીઓ, ખોખB, �yકગ મિટિરયલ વ�+ ફLકી શકતા નથી, ઘણB છાપB ઉપર વ�Vલા રબર 3hડ સ(ઘ+ T, 7 Pટલાક �(ઠB ચડાવવા P અભરાઇઓ ઉપર પાથરવા કામ લાગ� માની7 જ�નB છાપB પણ

ફLકી શકતB નથી.અ-િરકનો ચા^ વાતચીતમB \વાભાિવક

રી@ અ(ગ+s અપશWદો બોલતા હોય T. નવા આeલા આઇટી જ'વાિનયB @ શ�લી શાહી�સની Hમ �સી z T, 7 વા@વા@ ગ'જરાતીમB પણ  િ¡લશ વાપરી7 પોતા�( નI( અ-િરકનNવ પ(પાળી z T. ગ'જરાતના ગામડામBથી સીધા આવી પડયાથી @મની બોલીની છટા પણ પલટાય T.

ગ'જરાતમB કોઇ જ'વાન7 કશો લાભ થાય તો વડીલ7 કY T P તમારા આશીવ�દ7 કારa થયો. અહ� આ>યા પછી @ જ'વાન વડીલ7 કY T, તમારી શ'|રછા7 કારa થયો. આશીવ�દ અ7

શ'|રછા @ 3 શWદો વ�¢નો £ર જ'વાનોની બદલાતી qકિત દશ�e T.

H લોકો દાયકાઓથી અહ� વસી ગયા T 7 HમનB સ(તાનો અ-િરકાની ¤�યાધારામB ઓતqોત થઇ ગયા T, @મ7 ‘ધોિળયાઓ’નો સ(પકX વ�

નsકનો થયો T પર(� ‘કાિળયાઓ’ હs @મના માV પણ અળખામણા ર�ા T. Hઓ હોVલ મોVલ ચલાe T @મ7 કાળાઓનો ભયજનક અ�ભવ T, Hઓ ડૉકટર P ઇજ7ર P qો£સર T @મ7

qો£શનલ કાળાઓનો સ(પકX થતો હોવાના કારa @ઓ કાળાઓ qN] વ� સિહ¥¦ T. સ+રાશ ગ'જરાતી પોતાનB સ(તાન ગોર'( પા0 શો§ તો હe બહ' અકળાતા નથી પર(� કાળા પા0ના qrમમB પ¨ તો પીડા અ�ભe T. એક ભaલા ગ'જરાતી સજજ7 �(ટણી વખ@ મ7 કY^( P {{7 સાલો કાિળયો આવી જ�.

હ'( પYલીવાર અ-િરકા આ>યો Nયા+ મારા એક ગ'જરાતી િમ07 NયB ઊત+લો. @ રોજ સBH કોટપાટ©ન 7 ટાઇ પYરી, અ~ર છBટી બહાર નીકળતો, મ7 સા2 લઇ જતો. ર\@ કોઇ ગોરી છોકરી �ખાય તો @ની સા- અ�ક હસી7 ‘હાય!

હાવારJ?’ કYતો, પછી મ7 કYતો P સાલી આ ધોિળયણો ઓલeઝ +ડી હોય T. હ'( @7 NયB ર�ો NયB �ધી @નો તોડ થયો નહોતો. ઘણા ગ'જરાતી અહ� ફરવા આe Nયા+ �છતા હોય T P કોઇ

ધોિળયણ બોિળયણ મª P નહ�? કોઇ ‘W^ િફkમ’

કદી {ઇ નથી તો બતાવશો?એવી િવન(તી ક+ T. ટીવી ઉપર \પોટu્સ

ઘણા જ'e T પણ મોટા ભા� િ«Pટના શોખીનો હોવાથી અહ�ની રા¬ીય રમતો 3ઝબોલ, બા\Pટ

બોલ, ­ટબોલ વ�+ {નારB P સમજનારB ઓછB હોય T. મોટા ઘરમB �વ�વીઓનB િચ0ો, િપછવાઇઓ 7 D®તઓ �ખાય T પણ કલાના શોખથી લી§લB �ઇyhટગ P \કkપચર �ખાતB નથી. નવરા0ી, િદવાળી વ�+ શોખથી ઊજવાય T, 7 @વા જ ઝ¯નથી િ«સમસ 7 h° યરનB જશન થાય T.

ભારતનB કરકસરનB સ(\કાર અહ� 3 રી@

�ખા � T. મબલખ આવક અ7 «rિડટ કાડXના {+ નવો ગ'જરાતી નવB મકાન, મ±ઘી ગાડીઓ, િડઝાઇનર કપડB 7 ઇzકટuોિનક રમકડBમB ડ�બાડ�બ થાય T. અથવા ભારતનB સ(\કાર ઔર qબળ થાય

T 7 નવો ગ'જરાતી સતત ‘jલ’ની શોધમB હોય T.

િબનજ³રી ચી{ના િનકાલ માV અહ� વીકએhડમB ‘ગરાજ jલ’મB લોકો નાખી �વાના ભાe ફરિનચર, કપડB, વાસણ વ�+ eચી �તા હોય

T H નવા ગ'જરાતીઓ7 િશકા+ જવાનો આન(દ આ� T. ઘણી +\ટોરBમB ચા-કોફી P પોVટો િચપ ખરીદનાર ઘરાકો માV ખBડનB �Pટ, દ�ધની પડીકીઓ, �પર 7પકીન, ટો-ટો સોસ વ�+ એક Vબલ ઉપર +ઢB DPલB હોય T. જ�જ એનઆરs ¤µો ભરી7 ખBડનB �Pટ, 7પકીનો વ�+ િખ\સામB ભરી z T. Pટલાક દ�ધની પડીકીઓ એક કપમB ઠાલવી-ઠાલવી આખો કપ ભ+ T, 7 પછી ખBડ નાખી7 બાળકો7 પીવડાe T અથવા �@ પી �ય

T.

પીઝા eિજVિરયન ગ'જરાતી�( કાયમી ભા¶( T. Pટલાક tર'ષો નોનeજનો શોખ ક+ T, Pટલાક અહ� ઉછ+લB બાળકો7 Yમબરગર ખાવા �

T. PટલBક જ�ન ક'ટ'(બો હsય �ય�\ત પYલB કBદા લસણ િવનાના ઇડલી સBબાર Hવી પાકી જ�ન વાનગી જ ખાય T. મધપાન હs >યાપક નથી પર(� ગ'જરાતમB પીવા�( હ� @ટલા qમાણમB જ³ર પીવાય T.

ગ'જરાતમB દા³7 દ�ષણ ગણાય T @ યો¡ય જ T પર(� ઠરાર ્P તાડી િસવાય પણ દા³ હોય T, HમP ‘વાઇન.’ આ વાઇન નશો કરાe @ના કરતB મગજમB ³મઝ�મ વ� કરાe T, અ7 Jરોપ અ-િરકામB @ અ¤ક આિભ�Nયના ધોતક T. હ�રો ગ'જરાતીઓ ‘િલકર \ટોર’ના ધ(ધામB T @ બીયરના એક ડબલાથી P િ>હ\કીના એક શોટથી કદાચ પિરિચત હ� પણ મધની રઇસી બાજ'થી બહ' પિરિચત નથી.

હમણB એક }· ઉપર એક કાળી Jવતીની Tડતી કય�નો Pસ થ]લો. @મની એક જ દલીલ હતી P હાળી કાિળયણ7 હ'( અડકતો હોઇશ? @

એક એનઆર9 આયનામ; • મ< રાય

“અોિપિનયન”/ Opinion 16 જAલાઈ 2009

વડીલ દ&ડ આપી) છ+ટયા પછી બી0 ગ2જરાતી)

ક7 8 મારા ઘરમ; સ7= >ખ નથી, મારી બBરી ) મારી દીકરીઓ મ) માD 8, ) Eટલાય વખતથી, F નો, હ2& કોરો છ2&. તI તો એકલા છો, હK તI Lય; 0ઓ MયાD મ) બી લઇ જO. કદાચ ગ2જરાતની =મ જ અહR ‘જનDશનલ કોનફિલકટ’ Vરબહારમ; Wયાપક 8.

Eટલાક લોકો ‘Lય;’ જવા) બદX પોતાની િYZિટિવટીની અિભWયિકત મા\ સાિહMયની ]િ^

કD 8. લગભગ બધા જ એનઆર` સાિહMયકારો સાઈઠની ઉમર વટાવી ગયા 8 અ) લખનાર; 8 dના કરત; વ;ચનારા ઓછ; 8. Eટલાક ગ2જરાતી બાળકો અહR મોટ; થય; 8 ) અ&ગD`મ; લખી fચ&ડ સફળતા) વયg 8. Eટલ;ક ગ2જરાતી નામો ટીવી fોhામોન; dમ જ િફiમોન; Yjિડટ િલkટોમ; પણ mખાત; થય; 8. િનnિo વDલા, િસિનયર સિટીઝન અહRની ઉમદા >િવધાઓનો લાભ X 8,

પૌrપૌrીઓ સાs ગોટપીટ અ&ગD`મ; tલ કD 8, ) િસિનયર uLટરોમ; મહાX 8.

વાર2, આ બv& અહR 8 પણ ખર2&, ) નથી પણ ખર2&. ભારતની માફક, wિનયાની માફક આ mશ

પણ સતત બદલી રxો 8, ભારત =ટલી E dથી વv િવિવધતાઓ, િવરોધાભાસો ) િવyપતાઓ અહR પણ 8. આમ; જણાKલી તમામ ખાસિયતો કોઇ પણ ભાષા E mશના ભાષાના ફ{્ટ જનDશન

ઇિમhાLટો) લાગ2 પ} 8. બી` E rી` જનDશન પછી ઇટાિલયન E પોલીશ વtDની =મ અIિરકાની ~�ય ધારામ; સ&�ણ�પ� િમિ�ત થ� Mયારના એનઆર` ‘`’ જ નહR હોય અ) વાતો સાવ જ2દી હ�. આ Xખની શyઆત કરી MયાD ‘એનઆર`’ એટ�& જ શીષ�ક હ�&. પ7લા કી kટ�ોક વખd હ�& E હ&સી મ0કથી ભર�ર એનઆર`-ઓની િખ�ી ઉડાવત; ઉડાવત; �ાન સાs ગ�મતના ગ2લછરાર ્ ઉડાવીશ2&. લખત; લખત; સમ0F& E ‘ઘણા’ તથા ‘Eટલાક’ના ખાન;મ; હ2& પોd પણ સિ�મિલત છ2&.

કલકતામ; ઉછય�હોઇ હ2 & લગભગ આ`વન એનઆર` તરીE `Wયો છ2&. અહR હ2& ચોrીસ વષ�થી િનવા>& છ2&. દિરયા માગ� ટ7લ�& ટ7લ�& કોઇ સામિયક આવી ચ} ) dમ; વળી માર2& ‘સજ�ન’ છપાF& હોય તો Vrfાિ� =વો આન&દ થાય 8, પણ કાનમ; સતત, `વનમ; આસપાસ

ગ2જરાતી ન બોલા�& હોવાનો �નકાર મ) કોઇ બીજ2& માણસ બનાK 8, ) જયાD લ�&, બો�& E સ;ભ�& છ2& MયાD પોd હોવાની fતીિત થાય 8, તથા ભારતથી આવતા ગ2જરાતી સાિહMયકારો , કલાકારો) મળવા�& થાય MયાD િદમાગમ; જ2વાનીના ઝબકારા થાય 8 (ફોટોમ; નૌિશલ મ7તા, ચ&�કાLત શાહ, મv રાય અ) દશ�ન જરીવાલા અIિરકામ;).

ગ2જરાતી ભાષા મારી fથમ ક2શળતા, મારી ‘લાઇન’ હોવાથી મારી આ`િવકા અહR મારી બી0

ન&બરની ક2શળતાઓથી નભી 8, =થી અLય

લાઇનોવાળા એનઆર` =ટલો તવ&ગર થયો નથી પર&� ભારતમ; પણ આથી વv સફળ થયો હોત E Eમ d ન�ી નથી કરી શકતો E ‘સફળતા’ની Wયા�યા િનિ�ત કરી શકતો નથી. અહR આWયા પછી મારા િવચારોનો Wયાપ વ�યો 8 ) અ�ભવોનો ચર2 છલછiયો 8.

આ મોકલવા 0� છ2& Mય; ~&બઇથી ફોન આK 8 E Mય; �ર �ર મોટી હો\લોમ; ગનફાઇટ્સ

ચાલી રહી 8, \રિરkટોએ Eર મચાWયો 8, ) રોમ ઊભ; થાય 8 . �ણભર બધી kથા િપત માLયતાઓના ) ધારણાઓના મ;ચડા હચમ� 8 ) િપકચર Kવી Kવી થાય 8. L� જસ�મ; �ઠો છ2& )

મન વતનમ; ગોથ; ખાય 8. હ2& એનઆરઆઇ છ2&, E એનઆર` છ2& E અIિરકન િસટીઝન છ2& E આરઆઇ અથ�ત ્ભારતની �િમમ; ર7તો આય�Vr છ2&, E માણસની નસલ�& ફરજ&દ છ2&, dવા સવાલના જવાબમ; અહR આવી) સમ0F& 8 E દDક વk�ની =મ ન�ી E િનિ�ત E સનાતન ક;ઇ ભા Z જ હોય 8, મ) સમ0F& 8 E હ2& એનઆર` છ2& પણ ખરો ) નથી પણ. અ) આ મારો આયનો 8 પણ ખરો )

નથી પણ.(સ"ભાવ : ‘ઉ'કષ*’, “િદ-ય ભા/કર” ૯ 2 ૨૦૦૯)

•

ની7 ગગન 9 ત7 અા <

બા> ?@ધાર‘બા¡ >થાર હાથમ; બો�બ લઇ) ફD 8,’

એમ LF જસ�ના હાkયકલાકાર હરિનશ 0ની ક7તા હોય 8. આ બા¡ભાઇ fો¢શનથી fો¢સર 8. 0d

ભાષાિવ�ાની 8, નાd >થાર 8, િદલથી કિવ 8,

િદમાગથી ‘તીખા ¡િ£`વી’ 8. યાની ‘એLhી ય&ગ

Iન’ 8. જગતમ; ) સાિહMય-જગતના પાખ&ડો એવમ ્ પ;ખડીઓની પા` ચાલબા`ઓ સાI

‘અIિરકા ) ભારતની � સ&kકિતઓ વ¤� u�’

સમાન dમના સામિયક ‘u�’મ; શાિ¥દક શરસ&ચાર કD 8, = ઇકવલ ટ2 )પામ બો�બ, સમજ પડી?

બા¡લાલના ઘર�& ભ&ડિકF& ઇLટર)શનલ

િસ)માની લગભગ ૧૦૦૦ ડીિવડી ઠ;uલ; ખોખ;થી મઘમ¨ 8. એમના ચાર �ડyમના નWવા-ન�ોર ઘરની દીવાલોસરસી જ}લી લાકડાની kવિન©મત સોળ આલમારીઓમ; ૫૦૦૦ Vkતકો ~લાકાતીઓની સાI ઝપઝપ આ&ખો િમચકાD 8 :

ભાષાિવ�ાન (ઝપઝપ), ત«વ�ાન

(ઝપઝપ), વiર્ડ િફકશન (ઝપઝપ), વiર્ડ પોએટ�ી (ઝપઝપ), ફોટોhાફી, વાk�શાkr, fjમશાkr,

ક�¬�ટરશાkr, (ઝપઝપ, ઝપઝપ, ઝપઝપ,

ઝપઝપ) તક�શાkr (ઝપઝપ). Oનાર) ચોપિડF&ન;

ખાલી ટાઇટલ વ;ચત; વ;ચત; ઝપકી આવી 0ય,

સોટ�ઓફ.બrીસ ­ચના ટીવી અ) છ-સાત

ક�¬�ટરોથી ધમધમતા dમના ઘરમ; ‘fjમાન&દ’

નામ�& વાયરXસ ઇLટર)ટ ક)કશન 8. આપ�

પાન લઇએ એટલી સરળતાથી એવણ ¡કસો )

િસ)માની ડીિવડીઝો બાય કD 8. તI dમ) બહ2 ગમવા મ;ડો તો તમ) સમ0K 8 E ‘>થાર’ શ¥દ

‘�rધાર’ ઉપરથી ઊતરી આKલ 8, ‘આપણા નામન; ®ળનીZ ખબર ન હોય તો Eમ Eમ ચાX?’

ઓહ યસ, બા¡લાલનો તિકયા કલામ 8, ‘EમEમ’,

યથા ‘અIિરકામ; ગાડી િવના d EમEમ ચાX?’

બા> Bથારિફલા}િલ્ફયાન; kવનામધLયા પ¯ા નાયક

અ�યના mખાવથી ક7 8 E >ચીઆLટી )

િગરીશઅ&કX બા¡લાલ) દoક લઇ લીધા 8.

ગ°કાર >ચી Wયાસ, ‘>ચીઆLટી’, તમારા કાનમ; ક7 8 E બી0 કિવની કિવતાઉ વ;ચીએ તો ±લ, )

સ&�યા ) Iઘધ�ષ ) એવી બધી વા�& મ².

બા¡િડયાની કિવતામ; કાચRડા, કાનખજ+રા, સાપોિલય; ) ભો³રગ મ². ઓહ યસ, >ચીઆLટી તમારો ઉ�jખ Eવી ગાળથી કD 8 d ઉપરથી તI

dમ) Eટલા ¬યારા છો d�& માપ મ². પણ આપ�

�rધાર�& �r ફરી પકડીએ.

8�; આ�ક વષ�થી ડૉ. બા¡ >થાર અIિરકાની અWવલ દરજ0ની µLસિલKિનયા Fિનવ©સટીના ખાસ િનમ&rણથી - ) ‘)કટાઇ હ2& નહR પ7ર2&’ એવી શરતથી - અહR ભણવા ) અહRન; બા�ડ;ઓ) ગ2જરાતી ભણાવવા આWયા 8. પ7લ; બા¡લાલ) ક�¬�ટરના માઉસ) અડકત; વીજળીના ઝાટકાની બીક લાગતી હતી અ) આ=

ગગનલાલના ઇL¢ક\ડ Xપટોપમ; કાનખજ+રા, કાચRડા E વાયરસના ભો³રગ ભરાય MયાD d ડાકટર >થારની િવિઝ\ આK એવા પાવરધા થયા 8. અ)

અહો, આ ભWય લખાણ લખાઇ ર¶2& 8 d પણ

બા¡લાલ િન©મત ગ2જરાતી Fિનકોડ કીબોડ�)

આભારી 8. (અI પોd OE આ·& કામ પચીસ

“અોિપિનયન”/ Opinion 17 જGલાઈ 2009

વરસ પ%લ' (િકનટોશ મા1 કરી કા345, પણ

(િકનટોશ75 કીબોડ: પીસીમ' ;મ;મ ચા=?)

એમની આ બધી ડરાવની િસિAઓથી આપD અ5Fઇ જઇએ તો બાJલાલ શરમાઇ Fય

L. M-Nન MિનવOસટીમ'થી જ PમD ‘ગRજરાતી ભાષામ' Uલગ, વચન અV WરRષ’ બાબત શોધિનબ5ધ

લખીV ડોકટYટ કYલ L. ‘મZ એ થીિસસ P િવ[ના \]^ િવ_ાન કોર`ટ ( Greville G. Corbett )V

મોકaયો. તો P ક% ; થીિસસ સમયસર મbયો હોત

તો મારા Wdતકમ' P કવોટ કરી શકયો હોત! પછી તો એમD મારા થીિસસની ચચf હાવ:ડ:, %લિસgકી, d1નફડ:, ;િiબ્રજ વkY MિનવOસટીઓમ' કરી.

આl5 ક'ઇક થાય mયાY સ5તોષ થાય.’ n; આપણા oવા ઓOડનરી લpRઓ લખાણ કY Pનો પણ નqભાr dવીકાર કY L અV બાJલાલના Ws75 નામ શR5 L, Fણો છો? ‘%mવથ:’. %mવથ: એટ= શR5? બાJલાલ સ5tદગીથી ક% L ; %mવથ: P

એક કદgત75 નામ L. આપD vછત' ડરીએ ; કદgત

એટ=? બાJલાલ ગRજરાતી, અ5w]t V Uહદી ઉપર'ત સ5dyત, zાકત V અપ{5શના ખ' L.

કદgતV અ|યય V િ}યાિવ[ષણ V Uલગ V પ~ગળ

V ભાષાઓન' કRળ V શ�દોન' �ળ વkY Pમનો દ�િનક આહાર L.

ઉન ાળ ામ ' સર -t િ વ d ક ો િ gસસ

MિનવOસટીમ' ગRજરાતી ભણાવવા Fય L.

(િર=gડ MિનવOસટીના ફોYન લZ�rજ zોoકટમ' P

કgસaટgટ હતા. એમD ર�લી ‘ફ�્ટ ગRજરાતી-�િ�લશ ઓનલાઇન િડકશVરી’ દ[ િદશાઓના િવ_ાનો વાપY L. Pમની Gujarati-English

and Engl i sh-Gujarat i Pract ica l Dictionary gM યોક:ની Hippocrene Books

zકાિશત કરનાર L. એમન' ઇનામી સાિહિmયક સજ:ન L. ક'ચીડો V દપ:ણ, િન�ાિવયોગ,

કાગડાપ�ચીસી, વળગાડ, વાકયકથા, અ�યચોથ

વkY. હાલ કિવ ઇg� શાહ સા� P ‘��’ સાિહmય-

પિsકા75 સ5પાદન કY L V અdવીyત yિતઓ

બોiબમારા સા� પરત કY L.

�શપર�શના સાિહmયકારોV હ�[હ�[

િફaમો V iMિઝયમોમ' %રવતા �રવતા , માણસ��યા, ઋજR�દય, કસરતી બાJલાલ ધાY mયાY હાથમ' કરવત ; કલમ ; કi��ટરનો ઉદરડો પકડીV ધાY45 કાય: પાર પાડી શ; L. �ચીઆgટી ક% L, ‘ઇ વાત સાચી પણ એની વઉનો �િ}ફાયસ

(ઇન L.’ બાJલાલન' ‘વઉ’ Yખાબ%ન પોP

ભારતમ' અ�યાિપકા હત'. Pમનો સતત સાથ,

સહકાર અV ‘�િ}ફાયસ’ બાJલાલની િસિAઓ75

‘(ઇન’ ચાલકબળ L. zyિતથી મનનશીલ

બાJલાલ વાતવાતમ' હસતા નથી. હ� L

�ચીઆgટી Pમના ‘;મ;મ’ ના ચાળા પા� mયાY ઓgલી. જય કદgત, જય કોર`ટ!‘

(સ"ભાવ : ‘કળશ’, “િદ+ય ભા-કર”, ૧૭ જ2ન ૨૦૦૯)

e.mail : madhu.thaker@gmail.com

••••••••••••••••••••••••••••••િનર7જના 8સાઈના

-વ:કાશન ‘ઈતર’ કા+ય

સ7<હ>7 િવમોચન• ભBા વડગામા

િનર5જનાબ%V આo Pમના ‘ઈતર’ કા|યસ5wહ75 િવમોચન કરવાની તક મV આપી L P

મા1 હR5 Pમનો આભાર |યકત કરR5 છR5. સારR5 થM5 ; PમD મV આ કામ સ��M5 ;મ ; નહ~ તો હR5 Pમ'ના દYક કા|ય75 વ'ચન કરવા ન પામી હોત અV તો મZ શR5 ગRમા|M5 હોત Pનો મV �યાલ ન આવી શકત.

આ zકાશનમ' નાન'મોટ' ઘણ' કા|યો L.

Pમ' િવિવધ િવષયોV આવરી =વામ' આ|યા L.

z� ભિકતન' છએક કા|યો L, પ5દYક કા|યો zyિત

પર L, પ'�ક ગીતો L, અV પચીસ, સૌથી વ�

સ5�યામ' L નારી સ5rદના અV અ7�િતન' કા|યો. અV બીજ' zકીણ: િવષયો પર લખા�લ' કા|યો પણ

L, oમ' કૌટR5િબક સ5બ5ધોમ' માતા, દાદા, નાની િવ 

કા|યો L, પયfવરણV અ7લ�ી કા|યો L, oમ' ¡�ોV બચાવવા મા1 કYલી ઝR5`શ ’ચીપકો’ની યાદ

�વડાવતી આ પ5િક્તઓ મV dપશ¢ ગઈ L : કાન

મ'ડR5 ¡� વળગીV ડ£સક' ¤¥.

ગ'ધીtV ઉ¦]ખત' ` કા|યો L,

કવિયsીન' Mગાgડાના બાળપણ િવ[75 કા|ય, દા.ત.

રીપન ફોaસ અV િ§ટનના વસવાટV વણી =તા િવષયો દા.ત. મહાનગરી લ5ડન L, અV Pમની પાનખર ઋ�એ પહ��લી Uજદગીની સ5rદનાઓ

પણ ઘણ' કા|યોમ' ડોિકય' કY L.

નીરRબ%નની Wsી પૌલોમી મV ¨બ

વહાલી લાk L. P75 |યિકતmવ zભાવશાળી L.

Pની ફોટોwાફીની કળા _ારા સામાિજક અિભગમોV

અનોખી રીP આ=ખવાની કRશળતામ' મV Pની સજ:નશિકતની અથાગતા dપશ© L, એટ= Pમ75 આª5 Wdતક અV પ%45 કા|ય પૌલોમીV અપ:ણ

કરી PV �દય5ગમા75 સ5બોધન કM« P મV ¨બ ગiM5. Pની સરખામણી પરોઢના zથમ ¤ય: િકરણની લાલીમા, વસ5તના ­ેત W¯પ, ઝરણાની કલકલતા અV વષfની ઝરમરતી તાજગી સા� કરી L. વાહ,

આમ કોઈ પણ મા પોતાની WsીV નવાo તો Wsી ધgયતા અ7ભr જ.

પૌલોમી િવ  બો45 છR5 mયાY િવચાર આr

L ; િનર5જનાબ%V િનષ્ફળતા પણ કદાચ

પૌલોમીV ઉ¦]ખીV લ°45 કા|ય નહ~ હોય? ઘણી માતાઓ પોતાની લાગણીઓV ªલી રીP �±ા _ારા |યકત કરી શકતી નથી, તો વળી કયાYક આ �શના tવનમ' ર%લી ²³;લીઓV લઈV, ખાસ કરીV

અમારી ´મરની dsીઓના અ7ભવોમ', અ(

અમાર' બાળકોV છ£ટથી oV આજકાલ ’µોિલટી ટાઈમ’ ક%વાય એવો સમય નથી આપી શકય' oમ' અમાર' W¶ વયન' બાળકોV અમારા તરફથી થ�લો neglect ; પછી લાપરવાહી ; z]મની ઉણપ વતfય

L. એટ= અ( અમારી ફરજમ' િનષ્ફળ નીવડ·' એl5 અમV લાk L. કદાચ નીરRબ%નનો અ7ભવ

પણ એવો હોઈ શ; ; P િવ[ PમD અgય dsીઓ

પા�થી સ'ભbM5 હોય, કદાચ. ‘ઈતર’ કા|યસ5wહના ંપાન' ૬૪ પર75 કા|ય Pની સા%દી અાN L.

zdતાવનામ' બળવ5ત Fનીએ ક»R5 L Pમ,

િનર5જનાબ%નV કRદરત તરફ કોઈ ખાસ પ�પાત

હોય Pl5 લાk L. અgય કા|યોમ' પણ િવષય ભ=

જRદો હોય પણ સરખામણી zાyિતક અ5ગો n� કYલી હોય L, P આપD Pમના પ%લા કા|યમ' જ

અા nઈ શકય' છીએ.

Pમન' zક઼િત િવ ન' કા|યોમ' સોનલ સો75 oમ' �ફોિડaસ િવ 75 વણ:ન L P વડ:dવથ:ની જગિવ�યાત કિવતા Daffodilsથી zભાિવત થઈ

d½Y45 ગીત કદાચ હોઈ શ; Pl5 લાk L. વાM

સ5ગા� વળી ઝRલત' Y લોલ FD fluttering and

dancing in the breezeનો �5દર અ7વાદ થયો હોય Pl5 લાk L, જયાY A host, of golden

daffodils, Tossing their heads in straightly danceની આભા આ લીટીઓમ' વતfય L, સો75 P �ફોિડલ ½લડ' Y લોલ, આછી �ગ5ધ ભરી ડોલત' Y લોલ..

કRદરત િવ ના કા|યો મV તો ¨બ ગiય'. કારણ ; એમ'ની અ7�િતનો હR5 અ7ભવ કરી ¾કી છR5. વતન છોડ·ા બાદ, વષ¿ પછી જયાY હR5 મારી જgમ�િમ ઝ'ઝીબાર ગઈ હતી, mયાY મV થM5 હ�5 ; એ ધરતીV હR5 વળગી પડR5, એV ¾મી લ´ - બસ

એ જ ભાવના મV આ કા|યમ'થી થઈ L. કRદરત

જયાY આપણV ª¦] હા� P75 સÀદય: માણવાનો મોકો આપતી હોય L mયાY PV ;વી રીP આખીV

આખી ભીતરમ' ભરી �વાની ઝ5ખના કવિયsીએ

અહ~ |યકત કરી L. સ5wહના પાન પ'sીસ પર Pમ

જ પાન ૩૫ પરન' કા|યો Pના દાખલાઅો L.

“અોિપિનયન”/ Opinion 18 જGલાઈ 2009

!કીણ% કા'યોમ+ િનર/જનાબ2નનો ગ+ધી5

!67નો આદર અ; <મન+ =>યો; ?લી જવાય+ B

<નો વલોપાત આ E કા'યોમ+ Fખાય B હ+કની આખI લખા7લી આ પ/િકતઓ સ+ભળો, Nળ ખાય

B સિળયાની વOP ગ+ધી !.િતમા. જયાI ગ+ધી જય/તી કા'યમ+ <મQ ગ+ધી જય/તીની ઉજવણીમ+ ર2લા દ/ભનો ઉSTખ કયU B. ભV આપQ <મનો જWમ િદવસ ઉજવીએ છીએ પણ આચરણમ+ ભીતર જ[\/ બહાર જ[\/ :

ઊ" #કડી માનવતાની લીલા -ઈ છદમ1શની આ4 ગ6ધી હોત -

રડ્<= હ> એ@= Aદય !

જયાI ખીમો કા'યમ+ લ+ચ]^ત લઈ

તા`મા` થ7લા રાજકારણીઓ િવbનો કટાd B.

નારી અe?િતઓમ+ મ; આ અe?િત

fપશh ગઈ iમ i હ[/ એક રાોમાિWટક 5વડો છ[/. પાન

૩૨ પરe/ કા'ય આજકાલ તપાસm/. આમ+ મ;

નવીનવી !Tમમ+ પnલી ત]ણીની ભાવનાe/ દશ%ન

થાય B ; થાય B િવપાસનાનો દસ િદવસનો કોસ% કરી; પાછી આoલી fpીઓની અe?િતe/.

2 િશશ[ ! કા'યમ+ બાળક માq અ;કર/ગી fવપન+ rવતી fpી; જયાI આખI બાળક આo

B 6યાI < iવી હષ%િવભોર થઈ `ય B એe/ t/દર વણ%ન B.

દઃુખદ અeભવો આ પ/િકતઓમ+ છત+ થાય B :

ઘર શોધતા’તા Dટલા સમયથી મારH= I ઘર મJ<= તો ખટખટાL<= Mાર પાડોશી@=!

OટPો તડકો ખ=જવાળ બનીI

રH=1 રH=વા" !

િનUાસ બની િવUાસનો Uાસ

િવલય પાVયો !

એવી WીતI શH= કરH= 4 Xયોછાવર ના હોય!

એવ6 જનI શH= કરH= 4 પોતીક6 ના હોય!

કોઈના હfતમ+થી વહી ર2લી વાણી;

wણી ર2 B કોઈનો હfત કણ% કોઈ મજxર fpીની સ/oદનાઓ અeભo B ફકત <નો પોતાનો જ હાથ,

બી` કોઈ; < િવb સ+ભળm/ નથી હોz/. મ{ કIલો આ ભાવાથ% ખરો B નીર[બ2ન?

ફકત એક જ કા'ય િવ| માI નીર[બ2ન;

ટ}કવા પn <મ B અ; < કા'ય B : ;મ. આમ+

ઉ~ર �[વથી દિdણ �[વ tધી !યાણ કરત+ �િW�વનની વાત B. ભાવાથ% િ!ય લા� <વો B પણ

હકીક< આમ થz/ નથી. િવiપીિડયાના લખવા !માQ, mistakenly many artists have

‘penguins’ based at the North Pole, but there are almost no wild penguins in the Northern Hemisphere.

વળી સો માઈલની મજલથી નોથ% પોલથી સાઉથ પોલ ન પહ}ચાય. બ>i �િW�વWસ આવી મજલ કરત+ જ નથી.

આ સ/�હમ+ ��ાવfથા; ઉVખી;

લ�લ+ કા'યો �બ t/દર B, <મ+ પાનખર સા�

�જદગીની સરખામણી ઉિચત રી< કIલી B.

<વ+ કા'યોમ+ સમાoશ થાય B સ/�યાએ,

થોડ[/ ભા�/, પાનખI, િવfમય �મ+ મોટી �મર થત+ પડી જવાની બીક; નાનપણની પડી જવાની iવી મ` સા� સરખાવી B, જયાI બહાe/ અ;

ડાયરીમ+ આ અવfથામ+ નામો પણ ?લાઈ `ય B

<ની 'યથા 'યકત કરાઈ B.

પણ મ; �બ સચોટ લાગતી વાત, �

��ાવfથા; આI પહ}Pલી લગભગ દIક fpી;

લાગ[ પડતી હb <; � કા'યમ+ િદલ; fપશh `ય

< રી< વણી B < કા'ય B, એ મ; ખ� . પાના ૯૧

પર આ��/ અા કા'ય, મ; એ ખ�, તપાસm/.આખરe/ કા'ય િવનાશમ+ કWયા જWમવાની

B < `ણત+ ગભ%પાત કરાવતી એક માતા;

ઉSTખી; અણજW�લી કWયા � વાતો ક2 B <e/ વણ%ન એટ�/ �દય/ગમ B i � \િનયાની િવિવધ

ભાષાઓમ+ અeવાદ કરી <ની નકલો ગભ%પાત

કરતી િકલિનકોમ+ મઢી; =iલી હોય તો oઈટ�ગ

]મમ+ પોતાના વારા માq E�લી fpીઓ કદાચ

6ય+થી ભાગી છxq i પછી પીડાતી મનોદશામ+ જ

ગભ%પાત કરાo. પાન+ ૯૯ પર આ�લા િવનાશ

કા'યમ+થી, I િવધાતા ... થી શ] થતી પ/િકતઓ

ખાસ �વા િવન/તી B.

કા'યોની ભાષા સાદી ન હોવા છત+ અ6ય/ત

અલ/કારી પણ નથી એટV <મ+ આ�લા સ/Fશાઓ

અ; મનોભાવનાઓનો આન/દ બહોળો વાચનવગ% માણી શi B.

િનર/જનાબ2ન, આટલા t/દર સ/�હe/ !કાશન કરી; ત� ખIખર ડાયાfપોિરક Vખકોe/ નામ ઉજજવળ ક�� B અ; એક fpી તરીi હ[/ તમારી `િતની છ[/ <e/ ગૌરવ ત� મ; કરા'�/ B.

(૧૭ જHલાઈ ૨૦૦૯)[72A Long Lane, ICKENHAM, Middlesex

UB10 8SY, U.K.]•

^વાત=_ય`વી • ઇXb શાહ

આટલો લ+બો સમયઆખી �[�વીનો ભારઝીલી ઝીલીbષનાગ હo થા�ો B.

એન IWડનાસાયકોએનાલીસીસ; આધાIએQ એટલાસ;ખ�થી ખ/�રી ન+�યો B.

<ના ઉપર િનર+<  ઘતાિવ¢£; હo `ગm/ પડb.

અ; લોકો; જગાડવા પડb.

શીખવવા પડbઆિ¤તો; fવાવલ/બનના પાઠ.

ઇષ%§ા અ; અFખાઇનાપાયા પર ચQલી ઇમારતો¨ટી પડbપ~ાના મ2લની માફક.બી`; પાડવાથીત� �ચાઇ; આ/બી ન શકો.લાવી ભરતીનાની મોટી બધી નાવો;એકસાથ  ચકવી પડb.

આ બધાની સાdી�લી W©યૉક%ના બ/દI ઊ�લીfવાત/¬યFવીમરક મરક મલi!

[577 St. Lawrence Boulevard, EAST LAKE OH 44095 U.S.A.]

અાિdકાની સફરગ[જરાતી સાિહ6ય અકાદમીના માિસકી,

વાચક-સભાની, શિનવાર, ૫ સ®q¯બર ૨૦૦૯ના રોજ બપોI E વા�7 મળનારી ‘વાદ-સ/વાદ’ની Eઠકમ+, તા�તરની અાિ±કા ખ/ડની યાpાએથી પાછા ફIલા “અોિપિનયન”ના ત/pી િવ²લ ક>યાણી સા� ગોિ³ થb, એમ જણાવા�/ B.

અા `2ર Eઠક િવ>સડન �ીન લાઈ´Tરી rWટરના સ/ક [લમ+ [95 High Road,

Willesden Green, London NW10 2SF] યો`b.

દરિમયાન, અા fથµ અ; સમ7 થનારી શિનવાર, ૧ અૉગfટ ૨૦૦૯ની Eઠક ‘વાત¶ વz%ળ’ની ર2b, <મ જણાવા�/ B.

“અોિપિનયન”/ Opinion 19 જHલાઈ 2009

પ"લી વખત હ)* અ,િરકા આ2યો 5યા6 આ 7શ ઉપર હ)* આિ:ન થઈ ગયો.

સાલો શ)* 7શ @ ! િહABCતાD શ)* પાપ કયE @ F હG 7શ હતો એવોD એવો જ રJો @.

અ,િરકામL રCM રCM મોટા બોડQ અD

મોટા અR6 FREE. છાપામL મોટા અR6 FREE, ટી.વી.મL FREE- મD થT*, ભઈ, ફાવી ગયા. આ 7શમL બW* મફત @ આપX તો ક*ઈ કામ જ નહY કરZ* પ[.

ઇિAડયામL મા6 તમD ક"Z* ના ]ઈએ પણ એ જમાનામL હ)* “_*બઈ સમાચાર”મL દાસભાઈ નામના કાટbQનની પcી દોરતો હતો. છ મિહના િનયમીત દોયE પછી પdસા eવા ગયો - 5યા6 મD શ)* કf)* ખબર @? છાપામL તમાર)* નામ થઈ ગT* - તમાર)* કાટbQન છાપામL છાgT* @ D પdસા નથી મLગતા એ Fમ hલી iવ છો! “િચjeખા”મL કાટbQનો આપતો હતો અD kરCકાર eવા ગયો તો ક" બહાર lબલ ઉપર iવ! lબલ ઉપર ગયો તો M જમાનામL જસતનL પતરLથી છાપકામ થm* હm* એ બધા પતરL આપીD મD કf)* લો! હo ત, તમારી ચોપડી છપાવશો 5યા6 કામ લાગp - આ તમારો kરCકાર. ર*ગમ*ડળમL હ)*‌ કામ કરતો હતો અD એ લોકોએ મD મિહD સો rિપયાનો પગાર આપવાs* નtી કTu હm*. મિહનો vરો થયો, પગારની મLગણી કરી તો મD ક" એ પdસા તો તમા6 ઊભા કરવાના. એમLથી તમારો પગાર લઈ eવાનો અD બાકીના પdસા મ*ડળD

આપી 7વાનL. “ક)માર” ,xિઝનમL eખ લzલો D મD

અઢી rિપયાનો kરCકાર મ|લો. મ} નtી કTu F આ 7શમL માર)* નહY ચાe - ઉપડી ગયો અ,િરકા.

અ,િરકા જ)વો ! મફત ... મફત ... ધાયE કરતા સમય જ~દી પસાર થઈ ગયો! કમબ� સમય! આપણી િબલક)લ શરમ નથી રાખતો Fટલી મ"નત કરીD અહY આ2યો અD સા"બ! સમયની વાત જ

જ)દી @! એક જમાનો હતો �ીનકાડQવાળો 7શમL આવતો 5યા6 ચા6 બાજ)થી કAયાઓ એD વરમાળા પ"રાવવા હ)*સાm*શી કરતી હતી - અD આ� કAયાઓD ખબર પ[ @ F છાપામL i.ખ. આ�લો �ીનકાડQવાળો વરરાi આ2યો @, D તો MD ]ઈD iX કોઈ બાઘડો આવો હોય Mમ બધા નાસીભાગ ક6 @.

હo મD ખાતરી થઈ ગઈ @ સમય જ બડો િવલન @. નહY તો મારા �વા �માિણક અ�હસક N.R.I D આZ* બD જ Fમ!

અ6! 7શમL � મફતલાલ ધિનકમL ધિનક હતા એ ગરીબ થઈ ગયા અD અ,િરકામL � મફત મફત.. FREE FREE.. M :ી શ*કરો િસ��ર િબિલયનs* 7Z* કરીD �સી ગ�લા 7શD ઊભો કરવા મથી રJા @!

સમય ભe પોતાની �છ ઉપર લY� લટકાવીD ફરતો હોય F હ)* ભલભલાD બદલી શક)* છ)*. સમયD કહી દો F �ટા ! m* ખLડ ખાય @! અ,િરકામL આoલા 7શીD m* બદલી આ� તો હ)* માs*.

અ,િરકામL � કોઈ આo MD � પdસા કમાઈ eવાના માતાG આo @. મD અD ર*ગલાD પણ �ણવાની ]રદાર ઇ�છા થઈ આવી. પિરણા, � અsભવ થયા Mની આ કથા તમારી સમR રજb કરી @. બ*ધ�સતી પાઘડી પ"રી ન eતા અD કદાચ પાઘડી ફીટ થઈ iય તો મારામારી કરવાD બદe હસી કાઢ]. ... લા�ફગ �બમL જઈD ડb*ટી ઉપર આ*ગળી �રવીD નહY હસી કાઢવાs* પણ hલ�ક eવી 7વી એમ iતD સમiવીD iત ઉપર હસી કાઢશો તો રી�ર થવાની શ�તાઓ @.

અ,િરકામL �ાહકો િવનાના ધ*ધા ઘણા @ એs* કારણ બ�કોની મદદ મe @.

મD અD ર*ગલાD બ�કોએ મદદ કરવાની ના પાડી. અમD થT* અ,િરકામL �ાહકો તરીF 7શીઓનો �L ટોટો @ આમ પ"લા તબt� �ાહકોની �ચતા તો મટી.

ધ*ધો કરવો તો એવો કરવો F �મL �ાહકોD એની જrિરયાત હોય. �મ F મોટરો @ એટe મોટરોD અકCમાત થવાનો જ અD અકCમાત થવાનો એટe રી�ર કરાવનારD 5યL ગર� જZ* જ

પ[. 7શી અ,િરકામL આo @ અD �ા6

7શમLથી આo @ 5યા6 આદતોનો એક ડ�બો અD મગજની �ટીમL િમયL�Cકી, pખચ�ી અD દલોતરવાડી લઈD આo @.

ર*ગલાD મ} vછ્T* F આ ધ*ધો તD Fવો લાx @?

�ો ધ*ધો?ર"Z* @ અ,િરકામL તો પછી મગજ

બદલીD રહીએ તો Fમ?ર*ગલો ક", કોs* મગજ? 7શીs* મગજ.ર*ગલાએ vછ્T*, તા6 શ)* કામ બદલZ* @?

ધ*ધાની શ�તાઓ @. આ અ,િરકા @ અહY કોઈ પણ �વા એ ધ*ધો @. .... આપX મફત ... મફત ...

એમ ક"વાs* પણ હકીકતમL iળ નLખીD �ાહક નામના માછલાD પકડવાનL. ...

ર*ગલો ક" એમL 7શી નહY ફસાય !

તો પછી 7શી pમL ફસાp? મ} vછ્T* �ાિતમL બdરાઓs* મ*ડળ હોય અD એમL �_ખ થવાs* હોય અથવા તો આઝાદીs* �િલ��શન હોય અD થાળી �વડો મોટો િબ�ો લગાડી કોઈ નાના �કારની એકટ્6સ ][ સરઘસમL આગળ ચાલવાs* હોય અD એ ફોટો છાપામLD સરઘસ ટી.વી.મL આવવાs* હોય તો - ખચ� � પdસા ખચ�.

મ} ર*ગલાD કf)* m* એમ વાત ના કર. આ� શરીર �ધારવા િફ�ટગ કલાસમL iય F યોગા-કલાસમL iય, અ*��G ભાષા �ધારવાની વકQશોપના તો પdસા આપવા જ પ[ D. .. પdસા આ� @. ર*ગલો ક", m* શ)* ગLડા �વી વાત ક6 @ એ તો ઘરની પાછળ નાનો વાડો હોય F પા� બગીચો હોય તો એમL � આ*ટા મારીD ક"p ... ફરી આ2યો ... યોગની વાત ક6 તો ક"p ડાબા નાકના કાણામLથી હવા લઈD જમણા નાકના કાણામLથી હવા કાઢી નLખવાની એના M વળી પdસા આપવાનL હોય. અ*��G શીખZ* હોય તો 6િડયો સLભળી eવાનો એમL વકQશોપની શ)* જrર @? પdસા એમ ક*ઈ મફતમL પડ�ા @?

ર*ગલાD મ} દબડા2યો - મ} કf)* m* એમ ગLડા �વી વાત ના કર 7શ-પર7શની ટ)રમL નથી જતો?

ર*ગલો ક" ... iય @ પણ પર7શમL નહY 7શમL એના  ર જઈ જ)દા જ)દા  ર આમ*jણથી ભોજન કરતો કરતો પોતાની કમાલ અD અ,િરકાની ધમાલની વાતો કરીD પાછો ¡રનો ¡ર થઈ iય @.

હ)* નથી માનતો ર*ગલા.. મ} તો હo 7શપર7શની ટ)રમL જતો ]યા @.. અ6! ચીન �વા 7શમL iય @.

ર*ગલો ક", પLચ સાત ક)*ટ)બો ¢ગા થઈD ખાખરા, છ)*દો, ભિજયL D મમરા લઈD ચીનમL iય @. ચીનની દીવાલ ઉપર ફોટા પડાવીD પાછા આo @. .... ફોટાs* આ~બમ એના lબલ ઉપર હોય @ D બધાD ચીનમL લોકો Fવા િવિચj @ એની વાતો ક6 @. 7શી આ 7શમL � પdસા કમાય @ D �

પdસા ખચ� @. હ)* એD સમiવીશ F ] ભાઈ હo તારા છોકરા મોટા થયા. એ બદલાઈ રJા @ D તા6 બદલાવZ* પડp. હo m* T ટનQ e. હ)* એD સમiવીશ F આ અ,િરકા @! m* અ,િરકામL ર"

@ - અહY FZ* FZ* iણવા માl Fવા મોટા £Tિઝયમો @ - Fવા સરસ નાટકો ભજવાય @. Fવી મોટી આટQxeરીઓ @. અ6 Bિનયાની Fવી Fવી iણવા �વી િફ~મો આo @ - શrઆતમL વાર લાગp પણ

બદલાવવા અD ખચQ કરવા તdયાર થp.

ર*ગલો ક", m* એમD મફત £Tિઝયમની િટિકટ આપp તો પણ નહY iય. એમs* £Tિઝયમ એટe નવરાjીના ગરબા. kર)ષોD મન £Tિઝયમ

એટe જ)દા જ)દા બdરાઓ અD બdરાઓD મન £Tિઝયમ એટe કોX કઈ સાડી પ"રી @ અD કોX કયા દાગીના પ"યE @. m* નાટકોની વાત ક6 @? તાર)* ક*ઈ ખસી ગT* @? 7શમLથી � નાટકો આo @

- �વા F - "બહાર આવ તD બાયડી બતાZ*" "ત, લઈ ગયા D અ, રહી ગયા" "ચાલ ચ*B પરણી જઈએ" "બdરી મારી પર,¤ર D હ)* બdરીનો દાસ" એ નાટકો ]વા જનારો તારા �ોડoના નાટકો ]વા જp? બોલીZડની િફલમો ]નારો @. અમીતાભ

બ�ચન મLદો પ[ તો એ મLદો પડી iય @ - એ તારી ઇAટરDશનલ િફલમો �ા6 ]વા જp?

િમ#નીકલબાબા • જય,તી પ/લ ‘ર,ગલો’

“અોિપિનયન”/ Opinion 20 જ4લાઈ 2009

(!"ષક : ભરત શાહ)

e.mail : bharatshar@hotmail.com

ધ,ધા મા. ર,ગલો સહમત ના થયો. એ7 એરપોટ: ઉપર િસ=ોિરિટની નોકરી મળી ગઈ અ7 મ7 મોટલમB નોકરી મળી ગઈ.

કમબD સમય ફરી પાછો અમારી શરમ રાGયા િવના અમારી નહI એની ધાJલી ઝડપથી વહી ગયો અMિરકાના NખચQીઓ માS ઘીનો ઘાડવો લઈ7 નથી ફરતા. ઘીના ઘાડવાવાળB સમય લઈ7 ફJ U અ7 પછી એ ફરી Vય

U એટW સીિનયર િસિટઝન તરીX ઓળખાય U.

મારો પણ એમB ન,બર લાગી ગયો. જનJશન [પની વાતો અM બધા \મયા]^કી, NખચQી 7 દલાતરવાડીની પર,પરામB કરતા હોઈએ U.

કોઈનો છોકરો કાળી ક`યા ab નાસી ગયો U તો કોઈની છોકરી ધોિળયા ab જતી રહી U. લગભગ બધા કc U X હd તો ઇિ`ડયા જતB રcf, U. 7 કોઈ જતો નથી એના બદW મ,િદરના ચોકમB, બગીચામB X સીિનયર g`ટરમB મિહનામB એકh વાર મફત ખાવા iગા થઈએ છીએ.

સમય7 ગાળો jતો jતો 7 બબડતો ફફડતો હk, એકવાર સીિનયર g`ટરમBથી બહાર નીકlયો mયB સામો સમય ભટકાઈ પડnો. હk, એ7 દબડાf, o

પcલા pછો ઉપરથી લIq‌ કાઢી7 pછો નીચી કરી નBખી મ7 કc, ભાઈ, s, tmયો 7 હk, હાયu. W ઇનામમB આ લIq લઈ V. શરબત કરી7 પીw.

(સમાx)•

કથા ગ%ધીની ક)નાર : નારાયણ -સાઈ

0ખક : જય3તી પ6લ (ર3ગલો)

મારk, સદ્ભાzય તો ખરk, જ X ગBધી{ગના હાજરી પ|કમB હk, હાજર હતો. સા}ી ભાd aઈએ તો હk, tવતો શહીદ છk,. ~ીટ ઇિ`ડયાની ચળવળમB િવનોદ િકનારીવાલા7 ગkજરાત કૉWજના !BગણમB ગોળી વાગી અ7 એ શહીદ

થઈ ગયો. એ પછીના |ીV મિહનામB ~ીટ ઇિ`ડયાની ચળવળમB ભાગ Wવા બદલ મારો જમણો પગ ગોળીથી વIધાઈ ગયો હતો. આw પણ હk,‌ લ,ગડો, લ,ગાતો ચા� છk, પણ ગBધીtના િવચારોમB તો jશ સાવ લ,ગડો, લ,ગાતો થઈ ગયો. ગBધીtના એ tવ,ત{ગની �તના7 શ�દ �ારા tવ,ત કરવા બદલ નારાયણ jસાઈ7 wટલા ધ`યવાદ આપીએ એટલા ઓછા U.

ગBધીt7 w િદવg ગોળી વાગી o િદવg આખો િદવસ હk, રડતો ર�ો, mયાJ મારા દાદાએ મ7 ક�k,‌ હs,, ‘એમB શk, રડnા કJ U રડવા wf, U શk,? ગBધીt ગયા તો હd ઘરમB �િઠયા આવતા અટકN - W છાનો રહી V! ગBડો નહI તો ... એમB રોવા wf, કશk, નથી.’ આઝાદી તો આવી પણ ગBધીtની માફક મારા દાદાએ ગયા. ફ� આવતા થયા jશમB રાજકારિણયાઓ.

સમય wવો કોઈ V�ગર નથી. એવા એક V�ઈ સમયમB આ શ�દોનો પડઘો સ,ભળાતો હતો. ‘એ શર ;< તો મા> પર આઝાદી ધર આ<!’ વષu �ધી છીનવી લી�લી એ આઝાદી7 �ર પાછી લાવતB લાવતB Xટલો પિર�મ Xવા સ,aગોમB, શ^|ોના બળથી નહI પણ આmમબળથી tત Mળવી હતી એ V|ાની વાત દિ}ણ આિ�કાથી મBડી7 oઓ jશમB પાછા ફય� અ7 મીઠાની ચળવળથી આઝાદી �ર આવી ... અ7 આઝાદી7 �ર લાવતB લાવતB એમ� એમનો jહ Xવી રીo છોડવો પડnો એ કથા નારાયણ jસાઈએ |ણ િદવસમB રોજ |ણ |ણ કલાક કcતB કcતB �વણના મા�યમથી એ ચમmકારી {ગના દશ:નનો સBભળનારના િચ�મB આmમસા}ાmકાર કરા�યો.

�વણની !થા તો બારમી સદીમB માધવાચાય:થી પcલા અિ^ત�વમB આdલી U. આપણા jશમB એ7 tવતી રાખવામB અ7 એ મા�યમ �ારા સ,^કાર અ7 સ,^�િત પોષવામB સ,તોનો ફાળો �બ જ મહ�વનો U.

મહાjવ jસાઈ wઓ tવનના અ,ત �ધી ગBધીt ab ર�ા હતા. મહાjવ jસાઈ એમના ��|7 લઈ7 સાબરમતી આ�મમB એ રcવા ગયા

“અોિપિનયન”/ Opinion 21 જDલાઈ 2009

!યા$ નારાયણ (સાઈની ,મર ફ/ એક જ વષ5ની હતી અ9 દસ વષ5 ;ધી ગ>ધી?ના સ!સ@ગમ> એમનો ઉCર થયો હતો. નારાયણ (સાઈએ લFલા અ9ક GHતકોમ> એક GHતક નાI ‘સ@ત Jવત> ;Kત વાL’. એમ> એક Mસ@ગ નNધવા Oવો C.

સાબરમતી આRમમ> ગ>ધી?એ એક િનયમ એવો કયT હતો U ભોજનના ચોXસ સમય પછી રસોડા\@ બાર] બ@ધ કરવામ> આવ^. નારાયણ (સાઈ એમની બા_યાવHથામ> એક વખત રસોડા\@ બાર] બ@ધ થયા પછી આaયા હતા. bખ તો લાગી હતી અ9 Mcશની બ@ધી હતી. એમe ગાવા મ>ડ્g@, ‘મ@ગલ મ@િદર ખોલો દયામય, મ@ગલ મ@િદર ખોલો!’ ગ>ધી? રસોડામ> પીરસતા હતા િનયમનો ભ@ગ કરી9 એમe બાબલા માh બાર] ખો_g@.

િવiમભાઈ કામદાર Oમe આ કાય5iમ\@ આયોજન જjન Jkટર લૉસ એkજલસમ> કgn હo@ p> qણસોની આસપાસ Rોતાઓ હતા કાય5iમના બીs િદવJ શtઆતમ> એમe જણાag@‌ હo@ U ટૅકનોલૅ?ના આ gગમ> પણ

નારાયણ (સાઈ9 મારા િનવાસHથાનમ> િપHતાલીસ િમિનટ રvિટયો ક>તતા wઈ9 મ9 આxય5 થg@ હo@. yઓએ મ9 જણાag@ હo@ U ‘આ સાત!યથી મનની શ>િત અ9 િવચારશિ/ની તાજગી હz@ અ\ભ{@ છz@. આવી શ>િત અ9 તાજગી બી? કોઈ પણ M|િ}થી મળતી નથી.’

ગ>ધી?મ> એમની આ R�ા અ9 િન�ા તથા એમના િપતા મહા(વ

(સાઈની �વીસ ભાગની ડાયરી, ગ>ધી?ના અ�ર(હ ઉપર લખા�લા સો GHતકો, �યા$લાલન> બાર GHતકો yનો અ�યાસ તથા ચાર ખ@ડમ> લFલા એમન> GHતકો "મારz@ ?વન એ જ મારી વાણી" એમના અ�યાસ\@ સાત!ય અ9 તારત�ય એમની કથામ> Hપ� થo@ હo@. ગ>ધી?ન> િMય ભજનો તથા એમe એમના વ/aય9 Hપ� કરત> ગીતો અ9 yન> ગાનાર>ઓના મ�ર ક@ઠોથી કોરસ �ારા રજ� થતા હતા. એમના વ/aયમ> Hપ�તા તથા િન�ાનો રણકાર અ9 ખોટા અિભનયનો અભાવ હતો.

કથાના C�ા િદવJ કથાની રજ�આતમ> એમe Hપ�તા કરી હતી U બાG?ના C�ા ગોડJના Mસ@ગ પછી કોઈએ પણ તાલીઓ U વાહ ! વાહ ! કરવાની જtર નથી. ફ/ શ>િત રાખી9 શ>િતથી િવખરાઈ જવા\@ C. એ શ>િતની �ણોમ> ગ>ધી?ની �તનાના Hવtપ\@ દશ5ન Rોતાઓના �ખ ઉપર વ>ચી શકાo@ હo@.

કથાના આ Mસ@� બી? � વાત. મારી આશા એ C U હz@ અહ� રજ� કરz@ y અMHoત નહ� ગણાય.

આ@તરરા�મ> sણીતા ફીલીપ�લાસ અ9 સાથી ડીwk� સા� મળી9 kgયોક5મ> �ોડc િથ�ટરમ> ભજcલો સ@ગીત Mધાન (Musical) નાટક નાI "સ!યા�હ" નNધનીય C.

સ!યા�હનો િવષય સાઉથ આિ�કામ> ૧૮૯૩ થી ૧૯૧૪ના ગાળાનો હતો. આ સમયમ> O બkg@ yમ> ગ>ધીત�વ\@ O O દશ5ન C y રજ� કરવામ> આag@ હo@. એ નાટક મv wg@ હo@. ફીલીપ�લાસ સ@ગીતની નવી િદશાનો Mખર િહમાયતી C અ9 yમના િવષયો હ@Iશા ઉમાશ@કર wષીની � લાઈનમ> કરીએ તો,

માનવીની &'બડીમ* લાખ લાખ મોતીહ0યાની કોથળી ખાલી અભાિગયા હ0યાની કોથળી ખાલી!એમe આઇનHટાઇન, કાફકાથી મ>ડી9 ગ>ધી? ઉપર સ@ગીતMધાન

નાટકો લ�યા C. સ!યા�હની શtઆત ગીતામ> અજz5નના િવષાદયોગથી કરી હતી પણ K ણ એ9 કમ5યોગ\@ મહ�વ સમsવી9 સ!ય9 માh લડ{@ જtરી C

y સમsc C પછી કોરસ ¡બ ;@દર રીy એ ગાય C અ9 !ય>થી સ!ય અ9 અ¢હસાના £sરી ગ>ધી?ના સ!યા�હની વાત રજ� થાય C. ખ$ખર એની રજ�આત\@ મહ�વ ઓછz@ નથી પણ એની પાછળ O ખચ5 કરી9 રજ�આત થઈ C y બ@9 અહ� ફ/ નારાયણભાઈનો વનIન શૉ એમની કથાના પ¤લા િદવJ

દિ�ણ આિ�કામ> થ�લા સ!યા�હની વાત ક$ !યા$ આપe કોઈ પણ sતના ખચ¥ળ �ોડc િવના એમના ઈનર �ોડcથી ક$લી વાતમ> ર¤લી R�ા, િન�ા અ9 ગ>ધી?ના aયિ/aયમ> ર¤લા સ!ય\@ દશ5ન ફ/ શ¦દના સામથ5§થી Hપ� થo@ wઈ9 મન નાચી ઉ¨ C.

માનવીના ©દયમ> ર¤લી માનવતા અ9 yમ> ર¤લા સ!યની Hપ�તા\@ દશ5ન વહvચવાનો આન@દ ગI yટલી િનરાશાજનક અ9 અસ!યના િવજયની �ણોમ> પણ છતી થતા િવના ર¤તી નથી. જમ5નીમ> િહટલ$ ªzઈશ લોકોની O કતલ કરી yની આ વાત C. એ વાતની કથા9 તો વષT થઈ ગયા પણ ગ>ધી?ની કથાની Oમજ ¢સગિ�ડ હાલ �ીચ (sigfriendtialbreich) નામની aયિ/ O ªzઈશ U�પમ>થી છટકી ગયો હતો પણ Oe પોતાની આ@ખોથી આ લા�ખો માણસો9 ઓચવીટઝ (Auschwitz) ��બરમ> ગ�@ગળાવી9 મારી ન>�યા હતા yની કથા લોકો સમ� શ¦દના aયાપારથી વાત મ>ડી9 કરી હતી. આ વરસની શtઆતમ> લોસએkજલસમ> િબવરલી હીલની એની હcલીમ> ૯૮ વષ5ની ,મ$ એ\@ અવસાન થg@.

હાલ �ીચનો જkમ ૧૯૦૯મ> પો­kડમ> થયો હતો અ9 કારકોવ gિનવ®સટીમ> અ�યાસ કય¥ પછી ફામ5િસHટ તરીU એ કામ કરતો હતો. ૧૯૩૯મ> જમ5નીએ પો­kડનો કબw લીધો !યા$ ªzઈશ તરીU એ છટકી જવા મ>ગતો હતો પણ એ9 પકડી ­વામ> આaયો અ9 જમ5નીમ> p> સો માણસો રહી શU yવી જ�યામ> ચારસો માણસો9 ઘાલી દીધા હતા yમ> રા�યો હતો. ૧૯૪૧મ> એનો Uદી ન@બર "68233" (જમ5નીમ> Uદીઓના હાથ ઉપર ચાપડા કોતરી9 આવો ન@બર રાખતા હતા) હતો. એ ફામ5િસHટ હતો એટ­ ઓચવીટઝમ> હોHપીટલમ> કામ કરવા રા�યો હતો (એમ> એ બચી ગયો) !યાર બાદ ૧૯૪૫મ> g� Gt@ થત> એ અIિરકા ગયો હતો. હોલોકાHટ (Holocast)ની ઝીણામ> ઝીણી વીગતો Oમ> ªzઈશ લોકો9 રીબાવી રીબાવી9 મારી ન>�યા અ9 O Mસ@ગ\@ �gઝીયમ વોશ��ટનમ> C અ9 g.સી.એલ.એ. gિનવ®સટી p> હોલોકાHટનો અ�યાસ થાય C y બ±² જ�યાએ મહ�વ\@ Hથાન શોભાવતો હતો.

૪૫ વષ5 ;ધી સતત સાત�વ sળવી9 એ હોલોકાHટની કથા pા$ pા$ કરતો હતો !યા$ નવી જન$શન એ9 £છતી U તમ9 સપનામ> હ? પણ આ વાત સતાc C !યા$ એ ક¤તો હતો U િદવસ અ9 રાત આO પણ માણસ એમ>થી કશz@ જ શી�યો નથી એ વાત સતાc C તો પછી સપનાની ³> વાત કરો છો?

e.mail : ranglo@ranglo.com “અોિપિનયન”/ Opinion 22 જ;લાઈ 2009

(અ"સ$ધાન ()ા પાન પ+થી)‘બટા, વાટ કાપો.’ ( ભાય, દીકરો તો મ0ડ2ો અલકમલકની વા60 કરવા. .. બાપની આ08યમ9 હરખન9 આ0હ<ડ9 આવી =ય9. વઉના મા? હાથ Aલી( પBC કીD0, ‘વઉ દીકરા, હE મ( ધરપGય થઈ. તમારા હાથમ9 મારા ખોયડાની આબI જળવાL. હE હ<0 િનર9GN મરીશ ... Pયો બાપ, આ હ0ધીય ક<0શીQ0. રમો, જમો (

લીલાCર કરો.’

ડાય દીકરીએક હતો ભામણ. એ( એક જ દીકરો. મા વગયUનો દીકરો રખડતો

રવડતો મોટો Vયો’તો. ભામણ બસારો દી’ આખો જજમાX0મ9 ધોડ્N રાZ ( [ઠ] રાGય પડ્N થા^ોપા^ો ઘય ̀આE. એમ9 દીકરામ9 અaલનો સ9ટો જરાક ઓસો રય =યો’તો. ભામણ( VQ0 c દીકરામ9 તો ક9ય રામ નથી; અટC હE વઉ અaલવાળી ( કોઠાડાય ગોતવી dL. ઈ તો ભાય, ખ0e ખિડયો નાખી( ગાAગામ મ0ડ2ો ભટકવા. પણ ^9ય આ0ખ ઠf અ( મન મા( એવી સોકરી નો જડી. એમ9 એક ગામ( પાદયU ભામણ પોરો ખાવા gઠો. hય9કi બાર–jર વરહની સોકિરQ0 ઘોલક9 કરી( ઘર–ઘર રમતી’તી. એમ9થી એક સોડીએ dરથી બાકીની બkQ0( કીD0, ‘એ ભાય, હ<0 કોઈX0 ઘર નથી બગાડતી, કોN માર<0 ઘર નો બગાડl0.’ ભામણ હ9ભળી( મલકાણો. ઊભો થઈ( પ9n =યો. ‘એ gX, દીકિરQ0, મ( જરાક ભામણX0 ખોયડ<0 oખાડશો? આpથી હાPયો આl0 q0 ( થા^ો q0 ઠીકાઠીકનો ...’ ઓલી Iપકડી ( વટકબોલી સોકરી ઊભી થય( કN,

‘હાલો બાપા, મારા ઘય`. અA ભામણ જ સીN.’ હE ભાય, rલાના જમાનામ9 તો સોકિરQ0( ના(થી પsણાવી oતા. અટC સોકિરQ0 બાર–jર વરહની થાય hય9 હ0ધી વાj હ<0િશયાર થય tય.

સોકરી તો ભામણ( ઘય` લય ગઈ ( ખાટલો ઢાળી( ફિળયામ9 gહાડ2ો. પશી ઘરમ9 જઈ( કળwયો ભરી( ટાઢ<0 પાણી લય આવી. ભામi, આમjમ નજર કરત9 xશી લીD0, ‘ગગી, તાર9 માવતર ^9, બટા ?’ સોકરી કN, ‘ઈ તો હાAના ગાA ખળ9 મ9ગવા =ય9y.’ ‘ઠીક, ત0N. ક0ઈ પાસ9 આવL ?’ સોકરી તો આભલ9 હાA નજર નાખી( કN, ‘આવL તો નય આE ( નય આE

તો આવL.’ ભામણ િવસારમ9 પડયો. માળી સોકરી y( ક9ય. .. મ(ય ગોB સડાzયો. .... હE મનમ9 {0ઝાય મરl0 ઈ કરત9 xશી Cl0 હાર<0. ભામi તો xશી લીD0, ‘અટC, બટા ?’ ‘ઈ તો બાપા, d Aઘરાd – મારો વા’લો, આવL( તો નાળામ9 પાણી આવL, તો માર9 માવતર હાA ક9[ રોકાય tn. ( નય આE તો આવL.’ ભામણ તો ભાય, રા}ના fડ થય =યો. એ~N તો પોટલીમ9થી �ઠી સોખા કાઢ્�ા ( સોકરી( દીધા. ‘C ગગી, આ સોખા સડવા APય. ખાશ<0 hય9 તાર9 માતર આવી tn.’ સોકરીએ તો ભાય, સોખા લીધા. ઘયUમ9 જય( �9 dQ0 તો ચોખા તો હતા આરસપાણાના. સોકરી હમ} ગય. એ~N તો એની રમGયના લોઢાના સ~યામ9થી �ઠો ભય�. બારી નીહરી( ભામણના ખોળામ9 દીધા. ‘Pયો બાપા, આટPયા સ~યા સાવો ( hય9 સોખા સડી tn. ..’ ભામણ લોઢાના સ~યા ભાળી( હમ} =યો c ગગી y માથાની. માf �વી વઉ dતી’તી એવી જ y આ. હE તો Iિપયો ( નાિળNર દઈ( જ tશ. ( એ~N તો ભાય,

ખાટલા મા? ફાિળQ0 પાથરી( િનર9j મ0ડ્Q0 ઘોરવા.(જ4ન 2006ના ‘નવનીત સમપ8ણ’ના અ$કના પાન 102 ઉપરથી સાભાર.)

વહ=, મ> વાળોએક દા’ડો નવી પયiલી પટલાણી રોટલા ઘડતી’તી. એની હાહ< ઈ

દા’� Eલી �ખી થય હL j થાળી લઈ( ગળચવા gહી =Nલી. ખાત9 ખાત9 એના મોઢામ9 મોવાળો આzયો. j હાહ<એ ઓસરીની પાળીએ gઠ9 gઠ9 જ

રાડ2 પાડી.. ‘એ વઉ મોવાળો ..’ ( વઉ તો ભાય, રોટલા APય પડત9 ( મ� ઢ9કતીક લ9બા રા� મ0ડી રોવા. હાહ<( VQ0 c આ બાય( ક9ય નો’60 ( આમ રોવા ક9 gઠી ? રહોડામ9ની tળીમ9થી કો’ક એના માવતરના ક9ઈ માઠા ખબયU તો

ન0ઈ દઈ =ય9 હોય ( ? ખબયU cમની પ� ? વઉ તો એકધારી રાડ્Q0 નાખી( રોતી tતી’તી. j પશી તો ભાય, હાહ<N ખાવાX0 APય પડ60 ( gહી ગય મ� વાળી(. .. ઘડી g ઘડીમ9 તો આ8ખો પાડોહ eળો થઈ =યો. હ0ધય મ� વાળી(

લ9બા રા� મ0ડ2ા રોવા. ઘડી વાર રોયા પશી પાડોહની એક ડોહીએ ધીf રય(

xwQ0, ‘j હ� બાય, કોણ પાq0 VQ0 ?’ હાહ< ઓરા ઓ�લા ઓઢણા( આpર<0ક ખnડત9 કN c, ‘ઈ તો મ( નથી ખબયU, વઉના કો’ક પાસા Vયા y ... ઈ રોવા gઠી આમ9 xwયાઘાwયા વના હ<0ય મ0ડી રોવા ...’ અટ�0 હ9ભ�Q0 hય9 તો લાજ

આઘી કરતી વહ< તાડ<કી. .. ‘બાઈ}, મf ( મારા �wમન. મારા માવતરમ9 કોઈ

ક9 પાq0 થાય ? ઈ તો તA કીD0 c વઉ મ� વાળો. ..j મ� તો વા�Q0.’‘અf વાલા{ઈ, અaલની �ઠી, મ� તો મોવાળો શાકમ9 આzયો એવી

રાડ નાખી’તી.’આખો પાડોહ હાહ<વઉની [કડી ઉડાડતો ઊભો થય( વયો =યો દ9ત

કાઢતો કાઢતો.(બી–૪૦૨, વEક=$ઠ પાક8 એપાટ8IJટ, Kજનવાળાની પાછળ, કૉઝ–O રોડ,

તાડવાડી, રPQર, Rરત – ૩૯૫ ૦૦૯, ભારત)

ઈ–Aઈલઃ skvijaliwala@yahoo.com

આ �i વારતાઓ પછીથી ‘બાની વા60’મ9 �0થ�થ થઈ �. ‘બાની વા60’ - સ0વ�ધત �ી} આ�િ� – ૨૦૦૬; પાન – ૭૯; �કમત – Iિપયા પચાસ,

�કાશક – ઈAજ પિ�લcશનઃ info@imagepublications.com

(સVભાવ : ‘સJW ઈ–મYફીલ’ – વષ8ઃ ચો_$ – અ$કઃ 162 – March 29, 2009)

...................................................................................................

`ત જરા ઢ$ઢોળો જbપિત♥ પ$ચમ શ=e

tત જરા ઢ0ઢોળો જ�પિત, જરાક �દ( xછો: tગો છો c  ઘો છો c �છ¡મ9 શ<0 છો?

ખોફનાક આ વળ9ક ઊપર વાટ િનરખતી ઊભી � રકઝક;

ડ<0ગરની પાછળ ડ¢�ય9 � ર0ગcસરી વરતારા અણથક,

વBમારગ< શો£ કો(?

બધા ભોિમયા પડછાયાના ¤તક ઓઢી( ગયા ^9ક લ0બાઈ �0ડાવી �છો.

tત જરા ઢ0ઢોળો જ�પિત, જરાક �દ( xછો: tગો છો c  ઘો છો c �છ¡મ9 શ<0 છો?

ભાષાના ભIચીઓની કાજ< �વી શ¦ગ ભfલી §ટી બરણી;

¨�વ દીઘUના લવણ ફોતf સબરસની રસઝરતી ખરણી;

અaરમીની વરણી…

ખાટસવાદી િખસકોલીઓ ખોર<0 ખોર<0 ખરખોલી( ગઈ Zરવી dડણીઓ કણી કણી,

Lષફણા પર શીશ પછાડી, િ©શાખી હર }ભ પલાળી િદEલ-લાª શ�દકોષ( ચાટી ચાટી «છો!

tત જરા ઢ0ઢોળો જ�પિત, જરાક �દ( xછો: tગો છો c  ઘો છો c �છ¡મ9 શ<0 છો?

ભ�ર¦ગણીની ભ�ય વ¤c અ( ધરાતલ ચ� ઊબc, આ0તર� વળ ખાય ધ¬રી ઝ9ય;

ર­ાકરX0 ભરી છાિલQ0 ગª જટાજ¢ટ ગટગટ Gય9તો કાય ધI�, ગરલ હળાહળ ક0ઠ મહ¦ અટવાય,

માનવ, દાનવ, oવ બધાએ ®રકોચC મગજAટ થઈ dયા કરતા લટકાળી આ કમર પાતળી પર ઝ¢લ0તો ગ<પત-ગરથનો ગ¢છો.

tત જરા ઢ0ઢોળો જ�પિત, જરાક �દ( xછો: tગો છો c  ઘો છો c �છ¡મ9 શ<0 છો?e.mail : spancham@yahoo.com>

“અોિપિનયન”/ Opinion 23 જ=લાઈ 2009

(આ વાત%ઓ તળ કાિઠયાવાડન. લગભગ બધ. ગામડ.ઓમ. ક5વાતી. મ7 આ બધી વાત%ઓ નાનપણમ. મારી બા પા;થી સ.ભ>લી. આપ? આ વાત%ઓ@ Aલીલ–અAલીલન. Cબલ મારીએ E કિવ-Fયાય, તાGકકતાની તપાસ કરીએ. પણ સૌરાIમ. હK આL ય મ7 વડીલો@, એય@ Nસથી આ વાત%ઓ ક5તા Oયા – સ.ભPયા Q અ@ ચમકS ચ5T, ઉVચી ડોE, પહોળી આWખ કરી, સ.ભળત. ટાબિરય.વ@ ખડખડાટ હસત.Z Oય. Q. ‘બાની વા[W’ \]તક ^_ વાત%ઓ સWપાિદત કરી, S પછી, વળી મારી બા@ આ વાત%ઓ યાદ આવી. આમ પણ આ લોકbc ક5વાતી વાત%ઓમ. બધ.@ L હd રસ પડeો, એનાથી મ@ સાનWદાfયg જ થZiW @ એટC જ આ બીK થોડી વાત%ઓ નjધવાની િહkમત કરી Q. – શરીફા)

♦ ● ♦

એક હતા પNલ. પNલ પ.5 પાર વગયgના પnસા. પટલાણી તો બોવ oલ. સગp િસધાવી qય.’ત.. પNલ@ બસારા@ એક જ સોકરો. પણ

ભાય, સોકરામ. ક.ઈ સsરવાર નો મ>. અsલનો સ.ટો જરાક ઓસો. S પNલ@ રાtય @ દી એક જ િફકર ખાય uય. ... મારા મય% Eડ્Z આ અsલમઠાwW હxW થાy ? પnસા હાટx થય@ હગ.વાલ. ક. તો એ@ Kવવા નઈ z{. @ Kવવા dy તો ય એ@ રાન રાન @ પાન પાન કરી |લy. ભગવાનની દયાથી આ ગ.ડાહાu@ O ડાય વઉ મળી uય તો મારી વ.5 મારxW ઘર હસવાય uય. ... પણ એમ ક.ય

કોય ડા~W ; એ�W એના મોઢા મા� થોડxW સા�~W હોય ? પNC તો ભાય, ધા|�| દીકરા@ પnણા�યો. પશી હવારના પોરમ. પNC તો ભાય, �લામ. ભય� ડાયરો ... એય@ કહxWબાપાણી ઘોળાણ. @ ‘મારા ગળાના હમ ... C�W જ પ�’ Eતા Eતા મWડeા પીવાવા. પNC તો ભાય, �લામ. શારપ.સ મશ�xW ભરી@ પાણી Tડા�~W @ પશી �Cથી ઘરમ. વઉ@ Eવડા�~W E ભાયpમ. ભાયp iગડ. _રી@ એક 5લ

પાણી ભરીયાવો. બાય તો ભાય, ભાયpમ. ભાયp �ગડ.ની

Oડe _રી@, ક.ખમ. 5�ય લઈ@ બારી નીહરી. .. પણ �લામ. તો કાદવwW રાબડxW કસક;. .. બાય તો ભય% ડાયરા વસા> �ગડ. �ચ. Cતીક@ હાલી ગઈ ઘમ...ઘમ કરતીક@ ... પNC તો ભાય, ડાયરો વીcરી ના�યો. ઘડીકવાર પશી દીકરા@ બોલાવી@ પNલ કZ, ‘ભાઈ, ગાડxW Oડો, આપડા વડલાવાળા cતT u�W ;.’ ભાય, સોકT તો હડી કાઢત.ક ગાડxW Oડ્~W, વઉ@ �હાડી@ �?ય જણ. હા�ય. cતT. જરાક આ�રાક ગય. @ પNC દીકરા@ ક~W, ‘ભાય, વાટ કાપો.’ @ ભાય, સોકરો તો �કડો મારતોક@ 5� ઉતય�. કોદાળી લઈ@ મWડeો ઝ.ખર. ઉcડવા, કxવાડીથી મWડeો uળ. કાપવા. તરત જ બા_ એ@ રો�ો. ‘બસ બટા, હo હાલો ઘયp પાસા !’ સોકરો

તો આ| ય ભોપા Lવો હતો ! S એ? �A~W ‘કા બાપા, આપ� cતT નથી u�W ?’ બાપાએ ના પાડી. ઘT આવી@ સોકરો ગાડxW સોડવા મWડeો; પણ બા_ આ@ વાય�. ‘Tવા d બટા, વઉ ભC માલીપા �ઠ.. બળzા@ જરાક � ડસકારી મારી@ વઉ@ િપયર

|�યાવો. ..’ દીકરો તો આ| ય કોઈ દી પોતાની અsલ વાપરત. શી�યો જ નો’તો. S પટ Cત.ક@ વઉ@ |�યા�યો એ@ પીર. �–ત�ણ મઈના Eડ્Z પNC તો પાસો સોકરા@ પnણા�યો. નવી વઉ@ પણ _લાની Lમ જ પાણી ભરવાwW કી�W. ઈવડી ઈય S

�ગડ. ઊસ. લય@ ભય% ડાયરા વસા>થી વય ગય ... @ પNC બીK@ય બાપ@ Fય. વળાવી. વળી �–ત�ણ મઈના qયા @ પNC �ીK સોકરી ગોતી. વળી સોકરા@ ઘો� સડા�યો. uન વાજS ગાજS

ઘયp આવી. વર–કFયા પjખાય.. ... રાત પડી. ... અટાણ હxધીમ. વઉ મનમ. હમK ગઈ’તી E માટીમ. ક.ય ઝાઝxW પાણી લાગ[W નથી. બાઈ િવશાT E તો પસી આ બ�� બા~W@ રાtયોરાtય પાશી |�યવાનો �દ હxW ? બાZ તો Lવો ધણી ઓય� આ�યો ઈ �ળો એ@ હWહી@ બોલા�યો, પ.5 �હાડી વા[Wએ સડા�યો @ પશી હળoકના �શી લી�W E, ‘તમારા બાપાએ આગલી � બા~W@ રાખી ક. નWઈ ?’ ભોપાભાઈ ભોળાભ�ાક મો� કZ E, ‘ઈ તો મ@ ય નથી ખબયg. ...’ બાય કZ, ‘ઈ તો u? ઠીક; પણ મ@ ઈ તો કયો E બાપા હવારમ. કT હxW ?’ ધણી કZ, ‘ક.ય નો કT. ઈ તો એય@ ડાયરો ભરy @

ત@ પાણી ભરવાwW Ey. પશી મ@ ગાડxW Oડવા Ey. અડ� ર]S Ey, ‘બટા, વાટ કા�ય.’ S હK તો હxW �–ત�ણ ઝnડ. કા\W નો કા\W Fય. તો ગાડxW પા�W વળાo @ વઉ@ એ@ પીર પાશી |�યાવાwW કZ !’ બાય

હતી ડાઈ માની દીકરી, ખરી કોઠાડાય. ઈ હમK ગઈ E હાહરા આવો દાખડો yના માN કT ;. એ�Z ધણી@ ફોહલાવી@ કી�W, ‘O હo આતા તમ@ વાટ કાપવાwW કZ, અટC તરત તમાT અલકમલકની વા[W મ.ડવાની. ‘આતા, ઓણ તો શ�ગ મબલખ પાકy. મ�ય હારા �યા ;. વણન. કાલ.ય ફાટફાટ થાય ;. .. આતા, ઓણના વર5 ભાoય �સા ;. હારા ભાવ આo તો વ. iW ભડxW પાકxW કરાવી CશxW. ..’ એમ આતા થાE નય Fય. લગણ

તમાT તડાકા ઝ��{ uવાના.’ ધણી તો ભાય, ડોકxW હલાવી@ કZ E, ‘ઠીક, [W Eસ એ�W કરીશ.’

પNC તો ભાય , હવારના પોરમ. કહxWબાપાણી હાટxW ડાયરો ભય�. @ �લામ. કરી પાણીની Tલમyલમ ... @ પશી વઉ@ Eવડા�~W E ભાયp મ.યલ. �ગડ. _રી@ પાણીની એક 5લ ભરીયાવો. વઉએ તો ભાય, મjઘામ. મjઘી Oડe _રી. 5�ય લીધી કાખમ.. ડાઢી હxધી ¡મટો તા�યો @ કાદવના કીસલાણમ. ઈ તો હફરક લફરક કરતીક હાલી ગઈ. પNલ તો મનમ. રાKના Tડ થઈ qયા. ‘ખરી આબ^દારની દીકરી ; ! �ગડ. ઘોPય. બગ�; પણ ખાનદાન બાઈ, ભય% ડાયT �ગડxW ��W નો જ �Z...’ પNC ભાય, ડાયરો વીcરી ના�યો. દીકરા@ બર�ો. દીકT વગર કી� જ ગાડxW Oડ્~W. વઉ @ પNલ �ઠ.. જરાક આ�ર.ક qય. @ બા_ કી�W,

(અ"સ$ધાન પાન) ૨૩ પ,)

‘બટા, વાટ કા1ય’ • શરીફા વીજળીવાળા

¢કાશક : Parivaar Commincations, 4 Rosecroft Walk, WEMBLEY, Middlesex HA0 2JZ [U.K.] · bિ£ત ¢ત : 250 · ¤ાહક : 185 · [21.07.2009]

તગતગતા ત);લવા=$ એટ? વા=$ જ, ન કથા, ન

વાતA. ડાયરામ) મ$ડાતી વાતAની સજધજ

અહE નથી. અહE વાત સીધીસટ ચા? G,

કશી આળપ$પાળમ) પડતી નથી. એમ) નરી સહજતા અI નJસKગકતા G – ઘરઆ$ગM

NસીI ગામગપાટા ચલાવાતા હોય એના Pવી. એમ) સ$િRSતા G. કTવાત) –

કTવાત) ક)કરા – કUતર નીકળી ગય) G.

ધાન ખ)ડWા પછી ફોતર) નીકળી જઈ ત);લ

– નZર દાણા બ]યા G, ‘તગતગતા ત);લ’

PI ^ખીI ઋિષa પણ રીઝ પાc.

આ વા= $મ) લોકaવન અI

લોકUવભાવના અ"ભવનો નીતાર G.

આગલી eઢીની gટલીક Uhીઓમ) આવી વા=$ કTવાની ખાસ આવડત હતી. આવી વા=$I ‘ઓઠ)’ કT G. ઓઠ) એટ? kl)ત

me કTવાતી વાતો. એની પર$પરા ‘પ$ચત$h’

I ‘િહતોપ^શ’ Pટલી જnની G અI

મoયકાલીન ગpજરાતીમ) પણ એ જq G.

વા=$"$ આ સ$પાદન ભાષાવJrાિનક kિlએ I પsિતએ થt$ નથી. એનો એ

આશય પણ નથી, એનો આશય તો આપણા એક પર$પરાગત વારસાની aવ$ત ઝ)ખી િવશાળ જનતાI કરાવવાનો G. એમ) આ

uયv wરતો કામયાબ નીવq G gમ g એમ) બોલચાલના લTકાઓ I મરોડો, ઉ]ચારણ

– ખાિસયતો I કTણીની આગવી છટા આબાદ રીy ઝીલી શકાય) G. આ બz$ રજnઆતદા, પોy ઠીકઠીક આ{મસાત ક,|$ G એ એમM (આ }Uતકના એમના uાU ત ા િ વ કમ) ) ક ,| $ એમની બા" $ ચિરhિચhણ I એમ"$ િન~દન બતા~ G.

મ�મ) મમળા�યા કરવાથી વz Uવાદ આ~ એવા આ ‘ત);લ’નો રસ સૌ કોઈ

માણ�.

– જય$ત કોઠારી(૧૨ જpલાઈ, ૧૯૯૯ : ‘બાની વા=$’ }UતકI મ�લી

એમની uUતાવનામ)થી સાભાર.)