ISPITNA PITANJA IZ PREDMETA OSNOVI FORENZIKEakademska 2013/2014

1) Pojam i predmet forenzike ? - suzbijanja i sprječavanja kriminaliteta države moraju- primena razvijenije i savršenije metode koje podrazumevaju upotrebu naučno-tehnoloških i tehničkih dostignuća. Upravo iz ove nužnosti nastale su i razvile se forenzičke nauke.Iako je prva knjiga iz oblasti forenzičke medicine objavljena 1400. godine u Kini, naučno istraživanjezločina, postalo je složenije tek u zadnjih sto godina. Naročito je dekada od 1990 do 2000 godine, bila značajnapo napredku na polju forenzičkih nauka i njene primjene u istraživanju zločina. Pa se u tom periodu, slično kaokod usavršavanja iz oblasti medicine, odmaklo od uopštavanja iz oblasti forenzike prema određenimspecijalizacijama u okviru iste. U pomenutom periodu se izraz kriminalistička tehnika, odnosno naučnoistraživanje zločina, zamjenjuje sa izrazom forenzičke nauke, ali je kriminalistička tehnika tek dio cjelokupnogširokog polja specijalnosti koje obuhvata forenzika. Osim kriminalističke tehnike, Forenzičke nauke najviše iuglavnom podrazumijevaju Forenzičku medicinu i istraživanju lica mjesta krivičnog djela, dok se u poslednjevrijeme kao Forenzičke discipline javljaju i forenzičko mašinstvo, forenzička psihologija, forenzičkainformatika i druge.Sama riječ Forenzika potiče od naziva jednog trga u starom Rimu, koji se zvao Forum Romanum. Napomenutom trgu su se u okviru nekog sudskog spora, od strane odbrane i tužbe iznosile činjenice vezane zasami spor ili krivično djelo, pa se to uzima i kao preteča načina iznošenja činjenica u sudskom postupku.

Danas se pod pojmom Forenzičke nauke podrazumeva skup naučnih principa i tehničkih metoda kojese primjenjuju kod istraživanja krivičnih dela radi dokazivanja postojanja krivičnog dela i pomoći prvenstvenopravosuđu, da utvrdi počinioca krivičnog dela, odnosno Forenzika podrazumeva primenu naučnih metodakod otkrivanja i tumačenja (veštačenja) materijalnih tragova, pa se i stručnjaci koji obavljaju ove poslovenazivaju forenzičari. Forenzičke nauke koriste za davanje odgovora na specifična pitanja, od kojih su tritemeljna: 1) Da li je izvršen zločin? (2) Ko ga je počinio? (3) Kako je isti izvršen?Forenzička ispitivanja i mišljenje sudskog vještaka-forenzičkog stručnjaka u demokratskim društvenimuređenjima, u kojima materijalni dokaz ima najveću vrijednost, postali su neizostavni za uspješan sudski procesi pravilnu i pravednu kaznu. Preduslovi za kvalitetno obavljanje poslova sudskih vještačenja, su

tehnička opremnjenost i najvažniji preduslov – obučenost stručnjaka za rad na pomenutoj opremi (za poslove forenzičkihispitivanja se koristi savremena sofisticirana tehnika i tehnologija). Što znači da je dobra osposobljenoststručnjaka osnovni uslov za vršenje forenzičkih ispitivanja.Forenzičke nauke su organizovani sastav pojmova, informacija i saznanja. Krug interesa forenzičkih nauka je mnogo širok, što zahtijeva sveobuhvatnost, potpunost i interdisciplinarnost u procesu obrazovanja forenzičara.Forenzičke nauke uključuju:1. Kriminalistiku (sa pretežnim sadržajima kriminalističke tehnike);2. Forenzičku medicinu (koja sadržajno obuhvata cjelokupno područje sudske medicine i psihijatrije);3. Kriminalističko istraživanje lica mjesta, koje se funkcionalno sjedinjuje sa forenzičkim naukama. Tupodrazumijevamo ulogu istražitelja-forenzičara na licu mjesta, postupanje sa tragovima i predmetima vezanimza lice mjesta i slično.Pojedini autori (Cunliffe F. i Piazza P.B.) pod pojmom Forenzičke nauke podrazumijevaju primjenu naučnih metoda posmatranja i analiziranja radi otkrivanja i tumačenja materijalnih dokaza, a naučnike kojiobavljaju te poslove nazivaju forenzičari. U osnovi pojam forenzičkih nauka vežu za kriminalističke laboratorijei kriminalistička vještačenja. Drugi autori (Califana, A. L., i Levkov J.S.) ističu da postoje brojni načini kojimaforenzičke nauke pomažu u otkrivanju zločina. Po njima to i jeste bit forenzike. Oni pojam forenzičke naukevežu za rad na licu mjesta i rad u laboratoriji, primarno na kriminalističko tehničke operativne i laboratorijskesadržaje.Stručnjaci iz Evropskog udruženja forenzičkih naučnih institucija-ENFSI (engleski Evropean NetworkForensic Scientific Institutes), udruženja koje je od strane Evropske Unije zaduženo za razvoj forenzike uzemljama Evropske Unije i zemljama koje to žele da postanu, aktivnosti forenzičkih nauka dijele u sledeće faze:1. Pravila pri dolasku na lice mjesta, koja se odnose na određivanje lica mjesta i uspostavljanje nadzoranad svim aktivnostima na licu mjesta;2. Odlučivanje o strategiji uviđaja, koja se odnose na tok uviđaja;3. Ispitivanje lica mjesta, koja se odnose na pripremu za vršenje uviđaja, ispitivanje lica mjesta,otkrivanje i izuzimanje tragova sa lica mjesta i pakovanje tragova sa lica mjesta;4. Određivanje forenzičkih ispitivanja-vještačenja, što podrazumijeva analizu dostavljenog materijala zavještačenje i dostavljanje tragova na vještačenje;5. Strategija rada forenzičara u laboratoriji, koja podrazumijeva odabir koje metode treba primijeniti;6. Priprema za vršenje forenzičkih ispitivanja-vještačenja, koje podrazumijeva pregled dostavljenihmaterijalnih tragova;

2377. Ispitivanja-vještačenja u forenzičkoj laboratoriji, što podrazumijeva obavljenje forenzičkih analiza vještačenjai dokumentovanje istih,8. Interpretacija rezultata forenzičkog ispitivanja-vještačenja, što podrazumijeva proučavanje rezultataispitivanja;9. Konačan rezultat, koji podrazumijeva izradu nalaza i mišljenja i njegovog prezentovanja na glavnompretresu na sudu.Forenzičke nauke su uglavnom i najviše zastupljene u pravosuđu, kao i u kriminalistici, pa je stogaveoma važno da svi učesnici pravosudnog postupka (među njima i kriminalisti) posjeduju znanja o osnovamaforenzičkih nauka. Naravno iluzorno je očekivati da kriminalisti, sudije, tužioci, advokati i sl., posjeduju znanjaiz instrumentalnih hemijskih metoda, mikrobioloških analiza DNK, balističkih ispitivanja i slično, ali učesnici usudskom postupku koji imaju pravničko znanje, pa iz tog razloga angažuju stručnjake-forenzičare nepravnihstruka, moraju posedovati znanja o tome kojima metodama treba da poklone povjerenje, na koji način se dokazmože kontaminirati, zameniti, naknadno primeniti i/ili podmetnuti, da li se predmet vještačenja može kasnije(ako se ukaže potreba) neizmenjen uputiti na dopunsko ili ponovno veštačenje i slično. Ukoliko bi svepomenuto, u vezi vještačenja, bilo samo i isključivo u posjedu vještaka-forenzičara, bilo bi to veliko breme zajednu osobu, pa bi se sa pravom, od strane pojedinih stranaka u postupku postavljalo pitanje u veziobjektivnosti, subjetnosti, i sličnih stvari kojima bi vještka mogao da podlegne. Međutim, ukoliko bi kriminalista,sudija, tužilac i advokat, posjedovao osnovna znanja iz oblasti forenzičkih nauka, kontrola rada vještakaforenzičarabi bila uspješnija, a naredbe za vještačenje bi bile sa preciznim i stručnim pitanjima.

2) Koje su srodne naučne discipline povezane sa forenzikom? - Kr. Mat. Pravo- Kr. Proc. Pravo- Kriminalistika- Kriminologija- Kriminalna politika- Sudska medicina- Stomatologija- Patologija- Psihologija- Psihijatrija- Toksikologija- Antropologija

3) Navesti forenzičke discipline?

- Kriminalistika (uglavnom krim. tehnika)- Forenzička medicina (sudska medicina + psihijatrija)- Kriminalističko istraživanje lica mesta

4) Šta je daktiloskopija? Daktilos (grč.) – prstSkopei (grč.) – gledati

MINUCIJE – sitnice, pojedinosti

OBLICI papilarnih linija:- LUK- ZAMKA / PETLjA- KRUG

AFIS – kompjutersko upoređivanje papilarnih linija na osnovu otiska

OSNOVNA SVOJSTVA papilarnih linija su:- NEPROMENLjIVOST- INDIVIDUALNOST- GRUPISANOST- PRENOSIVOST (znoj)

OSNOVNI OBLICI papilarnih linija su:- LUK- ZAMKA / PETLjA- KRUG

Daktiloskopija – disciplina forenzike (krim. tehnike) koja se bavi proučavanjem papilarnih linija formiranih u raznim oblicima na jagodicama i člancima prstiju, dlanovima i stopalima u cilju identifikacije, dokazivanja identiteta živih i mrtvih osoba kao i izvršioca k.d. na osnovu ostavljenih tragova papilarnih linija.

Postupak identifikacije lica na osnovu crteža papilarnih linija vrši se na 2 načina:

1) Kada je osoba čiji se identitet utvrđuje dostupna(imamo lice / leš, osumnjičeno lice nije u stanju da dâ podatke o sebi).(samo ukoliko je lice ranije daktiloskopirano – lice / leš iz dostupnih zbirki)Na osnovu uzetih otisaka prstiju sa pravi odgovarajuća formulaZa otiske stopala se ne vodi nikakva zbirka (samo u posebnim slučajevima)

2) Kada nema osumnjičene osobe, već se raspolaže samo tragovima papilarnih linija pronađenim na mestu krim. događaja

Trag treba fiksirati (izuzeti)Fotografski se reprodukujeNa beloj / crnoj podloziReljefasti…Različiti načini fiksiranjaMože biti u obrnutom položaju od onog u operativnim zbirkama (monodaktiloskopskim ili dekadaktiloskopskim)

Kontrast – prema boji podloge

POMOĆNE metode identifikacije:Hijeroskopija – otisak dlanaPedoskopija – otisak stopalaBoroskopijaPoroskopija

5) Navesti vrste daktiloskopskih zbirki i objasniti? Vođenje DAKTILOSKOPSKIH ZBIRKI1) DEKADAKTILOSKOPSKA ZBIRKA – Klasičan DESETOPRSNI način vođenja)(posebni kartoni za sve prste)2) MONODAKTILOSKOPSKA ZBIRKA – Zasniva se ne pojedinačnim JEDNOPRSNIM tragovima

papilarnih linijaZbirka 2 dela:

- Papilarne linije POZNATIH LICA- Papilarne linije NEPOZNATIH LICA

Opšta daktiloskopija – Dekadaktiloskopija- Lica na izdržavanju kazne zatvora- Maloletni učinioci k.d.- Lica za koja se osnovano sumnja da su učinili k.d. za koje se goni po službenoj dužnosti- Lica čiji je identitet nepoznat- Lica za koja se sumnja da su dala lažne podatke o sebi- Lica sa psihičim i fizičkim nedostacima

REGISTRACIJA LicaZa OPŠTU DEKADAKTILOSKOPSKU Zbirku:Vrši se na osnovu 3 vrste obrazaca:

1) DAKTILOSKOPSKI FIŠ2) KONTROLNIK3) OBRAZAC AZBUČNOG INDEKSA

*DAKTILOSKOPSKI FIŠBeli karton (zbog izdržljivosti) na koji se ostavljaju otisci prstiju2 strane:1) Gore levo – Osnovni podaciDesni ugao – Daktiloskopska formulaOstatak daktiloskopskog viša:2 dela sa po 5 pravougaonika – po 1 za prste obe šake2) Gore levo – Datum DaktiloskopijeNaziv i sedište organa nadležnog za Registraciju licaDesni ugao – Potpis službenog lica koje je izvršilo DaktiloskopijuOstatak:2 x 5 pravougaonika – rezerva za slučaj primarnog lošeg otiskaGore levo – naznaka, ako je u pitanju Ženska osoba – Plavi pravougaonik

*KONTROLNIKIstog formata kao Daktiloskopski fišDetaljniji podaciLični opisFoto-robot

6) Koja su osnovna svojstva papilarnih linija? - NEPROMENLjIVOST- INDIVIDUALNOST- GRUPISANOST- PRENOSIVOST (znoj)

7) Navesti i objasniti identifikaciona obeležja? - OPŠTA – karakteristika grupe predmeta- POSEBNA – individualna

- PRAVNA (lice, predmet) (prezime, mesto boravka)- FAKTIČKA – stiču momentum rođenja (predmet – mesto proizvodnje, oblik automobile)- FIZIČKA - - Promenljiva (visina, težina)- - Nepromenljiva (papilarne linije)

3 moguće situacije:a) Imamo lice (izvršilac), ne znamo ništa o njemu (pravna, faktička, fizička obeležja)b) Imamo sva obeležja, a nemamo lice ili objekt(saučesnik)c) Tragovi na mestu izvršenja (lica/objekata) (npr. tragovi papilarnih linija)(dekadaktiloskopske i monodaktiloskopske linije/evidencije)

8) Klasifikacija tragova? KLASIFIKACIJA TRAGOVA1. Po VELIČINI

- MAKRO (vidljivi golim okom) – predmeti, otisci stopala i sl.- MEGA – baš vidljivi – tragovi koji zauzimaju velike površine – zagađenje životne sredine /

ekološke katastrofe2. Po POREKLU

- LjUDSKOG porekla;- ŽIVOTINjSKOG porekla;- BILjNOG porekla;- PREDMETA;- DEJSTVA SILE

(uzimanje integralnog izvornog traga)

9) Kako se dele tragovi krvi? Tragovi:

- SLIVANjA- KAPI i PRSKOTINA;- OTISCI ili BRISOTINE;- LOKVE;- KOMBINOVANI.

10) Automatska obrada crteža papilarnih linija? AFIS – Automatic Fingerprint Identification SystemSistem za automatsku identifikaciju lica pomoću otisaka prstijuUređaji za:- Automatsko skeniranje- Slika otiska crteža papilarnih linija u digitalni format- Markiranje identifikacionih karakteristika (minucija) – relativne pozicije i orijentacije(počeci, završeci, ostrvca, čvorovi, kukice, tačkice)OLAKŠANO SKLADIŠTENjE / ARHIVIRANjE (prostor, digitalizacija)

Prestaje potreba za Monodaktiloskopskim evidencijama- Kompjuterski se obrađuje otisak svakog prsta sa 10-prsnog kartona- Memoriše se sa svim njegovim karakteristikama

AFIS – specijalistički policijski sistem za automatsku obradu crteža papilarnih linija i dlanovaIzrađen za potrebe Krim.Pol.POSLOVI:- REGISTRACIJE i- IDENTIFIKACIJELICAna osnovu crteža papilarnih linija

Cilj – BRZA i POUZDANA IDENTIFIKACIJA Učinilaca k.d.

2 DELA:- CIVILNI- KRIMINALISTIČKI

CIVILNI:Obezbeđuje:- jednoznačnu biometrijsku identifikaciju građana- preduslov za izradu novih identifikacionih dokumenata svih građana RS

KRIMINALISTIČKI:- automatizacija postupka registracije- identifikacija učinilaca k.d.

Podaci se skladište u CENTRALNU BAZU PODATAKAMogućnost RAZMENE sa odgovarajućimMEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA

AFIS – MUP RS- OMNITRAK-ov Centralni sistem- Radne stanice sa odgovarajućom periferijom na udaljenim lokacijama

Nekoliko modela radnih stanica

Koriste se za:- Skeniranje otisaka tragova crteža papilarnih linija- Skeniranje crteža papilarnih linija 10 prstiju- Skeniranje kartona otisaka dlanova i bridova- Kontrola kvaliteta i pregled rezultata pretrage

Stanice koriste:- Windows 2000 OSSastoje se od:- račnara- digitalne kamere- skenera visoke rezolucije- štampača za različite tipove štampe (daktiloskopski kartoni, dokumenti u boji, razni izveštaji)(snimanje max. 1000 kartona u offline režimu)

U AFIS se unose:

- Lični podaci- Otisci crteža papilarnih linija svih 10 prstiju i dlanova- 3-pozna fotografija- Fotografije Tetovaža, Belega i Ožiljaka lica koja se registruju- Neidentifikovani otisci crteža papilarnih linija Prstiju i Dlanova koji se registruju – fiksirani na licu mesta prilikom uviđaja, za koje se pretpostavlja da potiču od učinilaca k.d.

Lični podaci koji se unose:- Ime i prezime- Datum i mesto rođenja- Adresa- Državljanstvo- Obrazovanje- Mnogi drugi podaci o ličnom identitetu- Osobeni znaci- Modus operandi- Podaci vezani za regije u kojima je osoba vršila k.d.- Detaljni podaci o izvršenju

BAZE PODATAKA u koje se raspoređuju podaci koji se unose u AFIS:- Desetoprsna baza- Dvoprsna beza- Baza dlanova- Beza nerešenih slučajeva otisaka prstiju i otisaka dlanova

Vođenje baza – centralizovanoMogućnost:decentralizovanog- jednobraznog unošenja podataka- kontrole- verifikacije- identifikacije- pretraživanja

Za svako lice koje se registruje u sistemu – sprovodi se provera identiteta- da li je već registrovano- po potrebi – popravke, dopune, zamene podataka, fotogracija, otisaka

Ako unos nije ranije registrovan – memoriše se kao:- Registracija lica poznatog identiteta ili- Nova registracija neidentifikovanog ostavioca

Identifikacija:automatsko prepoznavanjeskeniranjem:- otisaka prstiju lica na licu mesta ili- fiksiranog otiska prstiju na licu mesta

Sistem od 60 mečera (upoređivača)- Upoređivanje identifikacionih karakteristika otisaka crteža papilarnih linija i- Pravi se rang-lista potencijalnih kandidata

KONAČNU IDENTIFIKACIJU – vrši KRIM.TEHNIČAR

poređenje minucija - <5 sec.SLIKA (ZAPIS) MINUCIJA – ELEKTRONSKA MAPA (KOMPJUTERSKA TOPOGRAFIJA)pokazuje lokaciju i orijentaciju minucija originalnog otiska

Sistemi za obradu koriste u analizi:- samo minucije ili- minucije + dodatne informacije (centar, vertikalna osa otiska, broj linija (brazdi) između obližnjih minucija)

11) Identifikacija lica na osnovu ctreža papilarnih linija? Utvrđivanje:- Pravnih- Faktičkih- FizičkihobeležjaLicana osnovuCRTEŽA PAPILARNIH LINIJ

Najprimenjivija metoga krim. identifikacije

PREDNOSTI:- JEDNOSTAVNOST- BAZA PODATAKA (formira se dugotrajnom primenom)

2 NAČINA:- OSOBA DOSTUPNA- OSOBA NIJE DOSTUPNA

1. OSOBA DOSTUPNA- Lice koje nije u stanju da dâ podatke o sebi- Leš

Pozitivan rezultat – samo ako lice već postoji u dekadaktiloskopskoj bazi podataka

- Daktiloskopiranje- Određivanje daktiloskopske formule- Upoređivanje formule sa fiševima koji imaju istu daktiloskopsku formulu iz opšte daktiloskopske zbirke- Pronađen karton sa istim otiscima – identifikacija izvršena

(samo za papilarne linije dlanova i prstiju)Otisci papilarnih linija tabana – samo kao upoređivanje tragova sa lica mesta sa tragovima osumnjičenih

2. OSOBA NEDOSTUPNA- Nema osumnjičenog lica- Tragovi papilarnih linija pronađeni na licu mestaProvera kroz OPERATIVNE (Monodaktiloskopske i Hieroskopske) zbirke papilarnih linija

- Pronađe se trag- Fiksira se trag- Fotografska reprodukcija traga pogodna za upoređivanje sa otiscima na fiševima- Klasifikacija po Monodaktiloskopskoj ili Hieroskopskoj formuli

- Upoređivanje fotografske reprodukcije sa otiscima na monodaktiloskopskim / hieroskopskim fiševima.- Provera traga kroz zbirku Neidentifikovanih tragova papilarnih linija- Papilarno veštačenje (ako se u toj zbirci nađe trag koji bi mogao da se podudara)

Identifikacija – pozitivna – samo ako je lice ranije bilo registrovano u Operativnim zbirkama papilarnih linija

Za oba slučaja:UPOREĐIVANjE:- Tragova papilarnih linija sa lica mesta i- Tragova papilarnih linija neposredno od Osumnjičenog / iz Zbirki otisaka papilarnih linija prstiju / dlanova

Odlučujuća faza za utvrđivanje identiteta nepoznatog licaPovezanost: Lice-Kriminalni događaj

U toj fazi:- Sastavlja se Dokumentacija o PAPILAROSKOPSKOM VEŠTAČENjU – TRAG papilarnih linija na osnovu koga je izvršena IDENTIFIKACIJA postaje IZVOR MATERIJALNOG DOKAZA

VEŠTAČENjE CRTEŽA PAPILARNIH LINIJA

VEŠTAČENjE CRTEŽA PAPILARNIH LINIJA- postupak utvrđivanja poklapanja individualnih karakteristika crteža papilarnih linija traga i- otisaka papilarnih linijada li upoređeni trag i otisak potiču od istog lica

Trag papilarnih linija pronađen na mestu krim. događaja često:- Nepotpun- Razmazan- Oštećen prilikom fiksiranjaZnatno siromašniji u broju uočljivih minucijaU praksi se uglavnom veoma mali broj minucija može uzeti u obzir prilikom veštačenja tragova papilarnih linija

U RS:Dovoljan broj minucija za potvrdu podudarnosti – 12

Druge zemlje: 8-16

Trag-fiš:- Osnovne karakteristike- Individualne karakteristike

Minucije (počeci i završeci, ostrvca, račve, kukice, tačkice, i sl.)

Uočavanje i broj minucija – vrši se pomoću specijalnog KOMPARATORAEkran – istovremeno posmatranje uveličanog traga i otiska sa fiša

- Uoči dovoljan broj poklapanja minucija- Sačinjava se DOKUMENTACIJA o PAPILAROSKOPSKOM VEŠTAČENjU-- ZAPISNIK o Veštačenju

-- FOTO-DOKUMENTACIJA

ZAPISNIK o papilaroskopskom veštačenju:- UVOD- NALAZ- MIŠLjENjE

1. UVOD- 2 delaI) - Povod veštačenja - Opis k.d.

- Broj, poreklo (prst, taban, dlan) i mesto na kome su prinđeni tragovi - Podatke o osumnjičenima (ako su njihovi otisci obezbeđeni)

II) Rezultati proučavanja dobijenih materijala Ocena njihove podobnosti za krim. identifikaciju Odluka po kom tragu će izvršiti veštačenje

2. NALAZOpis na osnovu čega i kojom metodom je izvršena identifikacijaČinjenice do kojih je došao proučavanjem materijala za poređenjeNavode se informacije o:- Klasifikaciji traga- Prstu, dlanu, tabanu sa koga potiče otisak- Klasifikaciji otiska i zaključak o njegovoj podudarnosti sa klasifikacijom traga- Rezultat upoređivanja minucija

3. MIŠLjENjETvrdi da trag papilarnih linija pronađen na mestu krim. događaja potiče od prsta, dlana, tabana određenog licaNavode se Pravna i Faktička obeležja tog lica

NEDOVOLjAN Broj MINUCIJA – TRAG NEPODOBAN za IdentifikacijuVeštak donosi Odluku o ODUSTAJANjU od VeštačenjaTime se ZAPISNIK ZAVRŠAVA

Ne licu mesta:Nekoliko otisaka – svaki <12 Minucija

- Nekoliko otisaka 1 istog prsta – primenjuje sePravilo DODAVANjA MINUCIJA – više Fragmenata tragova 1 prstaTrag sa najvećim brojem minucija + minucija drugih fragmenata(minucije koje se dodaju ne smeju biti iste sa minucijama traga koji se dopunjuje)Dovoljan broj minucija – Identifikacija izvršena

- Otisci svih 5 prstijuSvaki u obliku Fragmenta sa 7-9 Minucija (identifikacionih karakteristika)Pravilo DODAVANjA MINUCIJA – više Povezanih tragova prstijuBroj Minucija na Fragmentu se ZBRAJA – Dopunjuje se individualnim karakteristikama ostalih minucijaDok se ne postigne dovoljan broj 12 međusobno poklapajućih minucija

- Više otisaka Različitih prstiju, više različitih MestaPravilo DODAVANjA MINUCIJA – više Povezanih tragova prstiju nađenih na više mesta

Na tragu svakog prsta traže se minucije koje su podudarne sa minucijama otisaka odgovarajućeg prsta iz zbirke papilarnih linijaZa uspešnu identifikaciju potrebno je da se na tragovima prstiju zajedno pronađe VIŠE od 12 MEĐUSOBNO POKLAPAJUĆIH MINUCIJA

Kada na tragu NEDOVOLjAN BROJ uočljivih MINUCIJAPOMOĆNA METODA:- POROSKOPIJA – položaj izgleda PORE će se tretirati kao INDIVIDUALNA KARAKTERISTIKA / IDENTIFIKACIONO OBELEŽJE (Minucija)

12) Identifikacija lica na osnovu glasa?13) Identifikacija lica pomoću foto robota?14) DNK identifikacija?15) Identifikacija lica na osnovu ušne školjke?16) Pojam trasologije?17) Nastanak i vrste tragova papilarnih linija?18) Kriminalističko-forenzička obrada vidljivih tragova papilarnih linija?19) Kriminalističko-forenzička obrada nevidljivih tragova papilarnih linija?20) Podela tragova u vezi sa upotrebom vatrenog oružja?21) Kako se dele tragovi u vezi sa staklom?22) Tragovi vozila?23) Restitucija uništenih oznaka na metalnim površinama?24) Kako se deli forenzička (kriminalistička) fotografija?25) Navesti i objasniti podelu operativne fotografije?26) Forenzičke kolopke?27) Uviđaj (pojam i faze uviđaja)?28) Rekonstrukcija događaja?29) Veštačenje (pojam i značaj)?30) Veštačenje tragova vatrenog oružja?31) Veštačenje tragova dejstva sile na staklo?32) Pojam i značaj forenzičke medicine?

Forenzička medicina, medicina forensis je grana medicine koja pomaže pravnicima da razjasne medicinske činjenice koje se u tokom istrage ili suđenja javljaju u obliku mnogobrojnih pitanja koja zahtevaju odgovore i objašnjenja neophodne za donošenje zaključka suda, a odnose se na oštećenje duhovnog ili telesnog integriteta čoveka ili njegovu smrt. U građansko pravnim odnosima, tumačenja raznih stanja nastalih povredama ili komplikacijama, omogućavaju dodeljivanje odštete. Forenzička medicina je veza između medicine i pravne nauke, pri čemu pravna nauka crpi saznanja iz medicine. Forenzička medicina se koristi saznanjima svih medicinskih disciplina, ili i drugih prirodnih nauka. U nekim zemljama sudska medicina se naziva forenzička patologija (Forensic Patology), što dovodi do zamene sa patologijom kao medicinskom strukom, koja samo delimično ima veze sa sudskom medicinom.(Nemački, Gerichtliche Medizin, franc.Medecine Legale). Forenzičko-medicinski ekspert mora da radi timski,a ne može se očekivati da poseduje enciklopedijsko znanje, istovremeno noseći veliku odgovornost za razrešenje problema, koji je veoma često jedinstven, i do tada nije ni opisivan.

33) Pojam i vrste smrti? Smrt (mors, letum) je okončanje života kao posledica istrošenosti organizma, bolesti ili povrede.

Nenasilna smrt (mors naturalis-prirodna smrt): 1.Fiziološka, usled istrošenosti organizma 2.Prevremena, patološka-usled bolesti

Nasilna smrt (mors violenta) izazvana je povredama bilo koje vrste,dejstvom čoveka na svoj ili tuđi telesni integritet, ili iz spoljašnje sredine (vis major):

1.Ubilačka, ubistvo (homicidium) 2.Samoubilačka, samoubistvo (suicidium) 3.Zadesna, zades (accidens).

34) Pojam tanatologije? TANATOLOGIJA

Nauka o smrti je deo forenzičke medicine koji se bavi proučavanjem pojava u toku agonije i procesa umiranja, kao i promenama koje nastaju na leševima neposredno nakon nastupanja smrti , i u periodu kompletnog raspadanja leša. Utvrdjivanje nastupanja smrti, uzroka i porekla, tumačenje pojava i znakova na lešu, odredjivanje vremena njihovog nastanka-osnova su svakog ekspertiznog rada. Agonija (krajnja borba, strah, hropac) Period koji prethodi smrti-poslednja borba za održanje života.

35) Objasniti proces umiranja? Proces umiranja prolazi kroz četiri faze: 1.Agonija, 2.Klinička ili relativna smrt, 3.Prava ili somatska smrt, 4.Biološka ili celularna smrt. Osnovna biohemijska komponenta agonije je hipoksija-nedostatak kiseonika u krvi. Izgled bolesnika u agoniji je karakterističan: Naborano lice, upale oči, nos zašiljen,usta modra-facies hypocratica.Telo je mlitavo, stopala hladna, čula oslabljena, sa izuzetkom sluha, ponekad. U sledećoj fazi, rad srca je usporen, krvni pritisak pada, na kraju iščezava, smanjuje se telesna temperatura, refleksi se gase, gubi se svest i nastaje koma, zenice se šire, sfinkteri popuštaju, a disanje prestaje.Nakon nekoliko minuta prestaje i rad srca, koje zastaje u dijastoli-fazi opuštanja.Navedeno stanje je klinička smrt,koja je reverzibilna (povratna, reanimacijom) pa se naziva i relativna smrt, ili intermedijarna smrt. Posle prestanka rada srca i disanja, mozak, koji je najosetljiviji organ na nedostatak kiseonika prelazi na tzv.anaerobnu glikolizu, koja obezbeđuje energiju za kratak period preživljavanja-5-6 minuta. Ako reanimacija ne dovede do uspostavljanja disanja i rada srca, nastupa prestanak rada mozga-smrt mozga, odnosno, prava ili somatska smrt. Prema trajanju, agonija se deli na 4 tipa: 1.Odsustvo agonije-trenutna smrt, 2.Kratka agonija-nekoliko minuta, 3.Agonija od više časova-dana, 4.Agonija od više nedelja-meseci (intenzivna nega)

Kod trenutne smrti,ili brze smrti (nekoliko minuta), krv je u tečnom stanju, na plućima i mozgu nema edema, u jetri i mišićima prisutan je glikogen.

Kbolesnika u agoniji, treba izbeći nepotrebne lekarske aktivnosti nad pacijentom.Ove bolesnike ne treba otpuštati iz bolnice. Potrebno je u potpunosti obavestiti familiju o nastupajućem događaju. Supravitalno vreme Pojedine ćelije mogu da žive duže od mozga.Period od nastanka kliničke smrti do konačnog umiranja svih ćelija organizma naziva se intermedijarni život ili supravitalno vreme.Postojanje života u ćelijama moguće je dokazati na više načina. Resice disajnog epitela pokreću se do 30 h nakon smrti. Midrijaza i mioza (reakcije pupile) mogu da se izazovu 2-4 h posle smrti. Spermatozoidi su pokretni 36-82 h posle smrti. Guščija koža-kontrakcija mm. Arectores pilorum. Kontrakcija mišića je moguća mehaničkim nadražajem do 8 h posle smrti. Znojne žlezde mogu da luče znoj 8-20 h posle smrti. Navedene pojave su supravitalne reakcije, i mogu da doprinesu utvrđivanju vremena smrti. Apsolutna, biološka ili celularna-molekularna smrt-nastaje kada iščeznu i supravitalne pojave-kada nastupi prestanak života u svim ćelijama. SMRT je trajni prestanak bitnih životnih funkcija-rada srca, disanja i funkcionisanja CNS. Ovakva definicija je od značaja za kadavernu transplantaciju organa. Pravilnik o bližim medicinskim kriterijumima i načinu utvrživanja nastanka smrti lica od koga se mogu uzimati delovi tela radi presađivanja u svrhe lečenja-Službeni list SFRJ br. 43/82.,Čl.3,4,5,6,7. Prividna smrt (Vita minima, vita reducta) Osoba je živa, ali su vitalne aktivnosti svedene na minimum: Povrede CNS, elektrotraume, hipotermija, novorođenčad, trovanja itd. U uslovima nedostatka dijagnostike, teoretski postoji mogućnost sahranjivanja još uvek živih osoba.Otud zakonska odredba o zabranjivanju sahranjivanja leševa pre isteka 24 h od smrti.

36) Lešne osobine? Lešne osobine: 1.Mrtvačko bledilo (palor mortis)

2.Mrtvačka hladnoća (algor mortis): temperatura leša opada za 1 st. po č-za 24 h se izjednači sa okolinom.

3.Posmrtno zgrudvavanje krvi (coagulatio postmortalis)-oko 6h posle smrti 4.Mrtvačke mrlje (livores)-5-6 h posle smrti, prema gravitaciji.Nema ih pri kontaktu leša sa podlogom.Ukoliko se leš pomera,prvobitne mrlje menjaju poziciju-gube se-i stvaraju najbliže podlozi.Tokom 12 h mrlje se gube na pritisak prstom-blede, a popuštanjem pritiska-stvaraju se.Tokom 12-24 h, na pritisak blede, ali se ne gube.Boja-sivkasto-ljubičasata. 5.Mrtvačka mlitavost (flacciditas mortis). 6.Mrtvačka ukočenost (rigor mortis)-nastaje 1-2 h posle smrti, razvija se tokom 6-12 h,gubi se od 42-78 h.Posledica je postmortalne potrošnje ATP. 7.Postmortalna acidifikacija tkiva (acidificatio postmortalis) 8.Sasušivanje leša (exsicatio postmortalis)-Zamućivanje rožnjače oka, razmekšanje jabučice, prividno duže dlake 9.Posmrtno samovarenje (autolysis postmortalis).-Želudac, jednjak-početak truljenja

37) Lešne promene? Lešne promene: 1.Truljenje (putrefactio) i raspadanje (decompositio)-aerobne i anaerobne bakterije. Pseudomelanozis se javlja 3-4 dana od smrti, u desnoj bedrenoj jami, zelenkasto ili mrko prebojavanje kože-prvi znak truljenja. Smdrljivi gasovi-foetor putrefactionis, emphysema putrefactionis.Moguće pomeranje leša, čak esplozija truležnih gasova.Brzina truljenja zavisi od spoljnih i unutrašnjih faktora.Najbrže truli mozak-nekoliko dana, kosti-do više hiljada godina.Kod leševa umrlih napolju, dolazi do infestacije jajašcima muva, čije larve i lutke (crvi) mnogo brže razgrade leš. 2.Saponifikacija (saponificatio). U vlažnoj sredini, a u odsustvu kiseonika, uz dejstvo bakterijskih enzima, dolazi do hidrolize masti iz tkiva organizma, a zatim do naknadne hidrogenacije oslobodjenih masnih kiselina.Saponifikovani delovi su testasti, gnjecavi, a zatim dobiju izgled i konzistencoju sapuna.Saponifikacija je brža kod osoba sa više masnog tkiva, a kod dece se duplo brže završi nego kod odraslih-za 4-6 meseci. 3.Mumifikacija (mumificatio).Dešava se u sredini sa malo vlage, uz strujanje toplog i suvog vazuha, kada postoje uslovi za brz gubitak tečnosti iz leša.Izraženija je na otvorenim delovima tela, počinje za 3-4 nedelje, završava se za nekoliko mesci do 1 god. 4.Gnjiljenje (maceratio). Odvija se u vodi, bez bakterija. U stvari, parva maceracija nastupa kod smrti ploda u materici majke, u aseptičkim uslovima. Ostalo je pseudomaceracija. Saponifikacija, mumifikacija i gnjiljenje spadaju u tzv. konzervirajuće promene, jer leš u znatnoj meri zadržava oblik, dok su truljenje i raspadanje-destruktivne promene.

38) Utvrđivanje smrti, vremena i uzroka nastupanja smrti?

UTVRĐIVANJE SMRTI, VREMENA I UZROKA NASTUPANJA SMRTI

Kod intravenskog ubrizgavanja atropina (atropin sulfata), kod postojanja moždane funkcije, javlja se tahikardija, što se registruje EKG-om. Arteriotomija a.radialis je u nekim zemljama obavezna pre početka obdukcije. Znaci smrti su rani i kasni, sigurni i nesigurni. Rani znaci smrti:1.Prekid čujnog disanja i rada srca 2.Hladnoća, bledilo i mlitavost tela 3.Odsustvo kornealnog refleksa 4.Maksimalna midrijaza, nereagovanje zenica na svetlost 5.Tzv. mačje oko 6.Zamućenje rožnjača 7.Mrtvačke mrlje i mrtvačka ukočenost 8.Truležne promene-crne mrlje na beonjačama, truljene kože Kasni znaci smrti: 1.Truljenje i raspadanje 2.Gnjiljenje, mumifikacija i saponifikacija. Rani znaci 1 i 2 su nesigurni znaci smrti, ostalo su sigurni znaci smrti.

Utvrđivanje uzroka smrti U bolnici, sa utvrđenom dijagnozom, smrt se lako konstatuje, bez dodatnih istraživanja.Ali, ako se radi o naprasnoj prirodnoj ili nasilnoj smrti, ili ako su bile prisutne nepredvidive komplikacije, jedini sigurni način utvrđivanja smrti je sudskomedicinska obdukcija. Uslov smrti (conditio mortis) je postojanje urođenog ili stečenog stanja ili bolesti koje može da dovede do smrti. Povod smrti (occasio mortis) je spoljašnji ili unutrašnji činilac, koji uz određeni uslov, podstiče nastupanje smrti. Uzrok smrti (causa mortis) je bolest ili povreda koja dovodi do smrtnog ishoda. Ponekad, uzroci smrti mogu da budu pojedinačni ili udruženi. Ako pojedinačni uzroci mogu da izazovu smrt, a deluju zajedno, to su konkurentni uzroci.Ukoliko pojedinačni uzrok ne može da izazove smrt, a deluju zajedno, govori se o posrednom i neposrednom uzroku smrti. (Primeri)

Utvrđivanje vremena nastupanja smrti

Od izuzetnog značaja, međutim, nije moguće utvrditi sasvim tačno vreme nastupanja smrti, već samo manji ili veći vremenski raspon.Tačnost utvrđivanja vremena smrti je u prvim časovima, sa mrljama i ukočenošću je 1-2 h, a u prvih 24 h, interval je 4-5 h.Posle toga , preciznost je sve manja. Stanje varenja: Ukoliko u želucu ima nesvarene hrane, od zadnjeg obroka do smrti prošlo je 30-60 min.Ako je hrana pretvorena u kašu, prošlo je 3-4 časa.Potpuno pražnjenje želuca nastupa za 3-8 h. Dlake rastu prosečno 0,5 mm za 24 h.Posle smrti, dlake ne rastu. Može se koristiti faza razvoja muva, pH krvi, biohemija očne vodice, krvi i likvora. Promene na zubima nakon smrti su spore, potrebno je bar 5-8 godina za njihov razvoj.Veštače ih stomatolozi.

Prirodna smrt (mors naturalis) Može da ima sudskomedicinski značaj ukoliko je sumnjiva ili naprasna.

Sumnjiva smrt (mors ambigua)nastaje neočekivano, pod sumnjivim okolnostima koje upućuju na nasilne:Umiranje nakon povreda u lakšoj tuči, nakon svađe ili alkoholisanosti, umiranje na ulici, kafani ili pustim, skrovitim mestima, ili kad prethode neki karakteristični simptomi kao glavobolja, grčevi, gubitak svesti. U ovim slučajevima se obavezno pristupa sudskomedicinskoj obdukciji, koja treba da utvrdi morfološki znak neposrednog uzroka smrti.

Naprasna prirodna smrt (mors subita naturalis) nastaje neočekivano, iz prividno punog zdravlja. Može biti gotovo trenutno-u nekoliko sekundi do 1 h, pa se naziva trenutna naprasna smrt (mors momentanea). Ukoliko nastupi nekoliko sati posle pojave oboljenja, to je ubrzana smrt (mors rapida s.accelerata). Najčešći uzroci prirodne naprasne smrti su iz oblasti kardiovaskularnih bolesti, a posledica su oštećenja krvnih sudova.Takođe, uzroci naprasne smrti su česti usled promena na disajnom sistemu i CNS. Kod žena, osim navedenog, naprasnu smrt izazivaju oboljenja vezana za trudnoću i porođaj. Poseban oblik je SIDS – iznenadna naprasna smrt odojčeta.

Vitalne reakcije Povrede tela mogu da nastanu u sledećim periodima:

1. Zaživotno, to su vitalne ili zaživotne povrede,

2. Neposredno pre ili u trenutku smrti-hropačke ili agonalne povrede, 3. Nakon smrti-postmortalne povrede. Povrede nastale u prva 2 perioda daju reakcije koje su moguće samo kod živog organizma, pa se takve promene ili stanja nazivaju zaživotnim ili vitalnim reakcijama.

Opšte vitalne reakcije:1. Opšta iskrvavljenost, 2. Aspiracija, 3. Degluticija, 4. Embolija, 5. Tromboza.

Mesne ili lokalne vitalne reakcije: 1. Krvni podliv, 2. Krustanje oguljotina i drugih povreda kože, 3. Retrakcija povređenog tkiva, 4. Lokalno zapaljenje na mestu povrede, 5. Pojava povećane količine serotonina i histamina na mestu povrede.

Opšte vitalne reakcije nazivaju se i apsolutne. Zaživotne reakcije koje mogu biti i postmortalne, kao lokalne, su relativne vitalne reakcije.

39) Pojam forenzičko-medicinske traumatologije i vrste povreda? FORENZIČKO-MEDICINSKA TRAUMATOLOGIJA Narušavanje telesnog i fizickog integriteta se može ostvariti mehanickim, fizickim i hemijskim sredstvima, pa se govori o mehanickim, hemijskim i fizickim povredma. Prema sredstvima kojima se nanose, sve povrede se dele na: 1.Mehanicke, 2.Fizicke, 3.Hemijske(trovanja) 4.Asfikticne 5.Nutritivne.

40) Navesti i objasniti ozlede kao vrstu mehaničkih povreda? Prema izgledu i osobinama, mehanicke povrede se dele na ozlede (nespecificne) i rane (specificne). Ozlede su opšte mehanicke povrede cije osobine ukazuju na to da su nanete mehanickim oruđem, ali se na osnovu njihovog oblika i osobina ne može zakljuciti o kojem se oruđu radi: 1.Oguljotina, 2.Krvarenje, 3.Nagnjecina, 4.Rascep-ruptura, 5.Prelom, 6.Išcašenje, 7.Razorina, 8.Raskomadina.

OZLEDE Oguljotina (excotiatio)

Najmanje duboke povrede kod kojih je narušen integritet natkožice-epiderma, koja je sljuštena, a ispod nje ostaje nepovređena kožica (cutis, dermis).U natkožici cirkuliše limfa, koja nakon sljuštavanja stvara smeđe žutu koricu.Oguljotine nastaju direktnim dejstvom mehanickog oruda na kožu, cešce tangencijalnim dejstvom. Oguljotine crtastog oblika nazivaju se ogrebotine. Posle 5 dana od nastanka korice, krece zarastanje koje ide od periferije ka centru, tako da se pokorica odiže i otpada kroz 7-15 dana. U kasnijem periodu, mesto povređivanja se teško može prepoznati. Na ovim mestima može da se javi depigmentacija. Kod posmrtno nanetih oguljotina, nema izlivanja limfe niti krvi, tako da nema ni stvaranja korice. Otud, korica je u slucaju zaživotno nanetih oguljotina-apsolutno vitalna reakcija. Sudskomedicinski znacaj oguljotina: 1.Objektvni pokazatelj dejstva mehanickog oruđa na telo, 2.Obim i izgled može da ukaže na nacin nastanka, 3.Pravac sljuštavanja natkožice može da uputi na pravac dejstva oruda, 4.Lokalizacija oguljotiuna može da ukaže na nameru napadaca-vrat kod zagušenja, unutrašnja strana butina i spoljne genitalije žena kod silovanja.

Krvarenje (haemorrhagia, sanguinatio) Isticanje krvi iz krvnih sudova u okolno tkivo, telesne duplje ili van tela. Nacini nastanka krvarenja: 1.Per rhexin-razdor-usled rascepa krvnog suda dejstvom mehanicke sile, 2.Per diaresim-razdvajanje-usled povrede krvnog suda oštrim predmetom, 3.Per diapedesin-prolaženje-oštecenje krvnog suda bolešcu, zastojem i sl., 4.Per diabrosin-razjedanje-razaranje krvnog suda patološkim procesom iz neposredne okoline.

Uzrok krvarenja može da bude povreda ili bolest, a javlja se zaživotno, u toku agonije ili posmrtno.

Vidovi krvarenja: 1.Krvarenje u mekim tkivima kao posledica oštecenja krvnih sudova sa prožimanjem tkiva u obliku krvnog podliva, 2.Krvarenje u telesnim dupljama (lobanjska, grudna, trbušna) iz povredenih krvnih sudova tog regiona, 3.Krvarenje van tela, u spoljašnju sredinu-kod vecih rana, amputacija, otvaranja telesnih duplji sa komunikacijom sa spolj.sredinom.

Oblici krvarenja:1.Krvni podliv, 2.Krvni izliv.

Podliv nastaje povredom krvnih sudova i tkiva na tom mestu, a istekla krv prožima ošteceno tkivo.To je tzv.lokalno krvarenje.Može da se javi na koži, potkožnom tkivu,sluzokožama, mišicima, tetivama. Vrste podliva:

1.Petehije-tackasti krvni podlivi u koži, najcešce iz venskih kapilara, kao posledica povecanog pritiska, 2.Ekhimoze-podlivi velicine do nekoliko mm, 3.Sugilacije-nešto veci podlivi nego petehije,a nalaze se u koži, 4.Sufuzije-isto što i sugilacije, ali u sluzokoži, 5.Hematom-veliki krvni podliv.

Krvni podliv se uvecava sve dok njegov pritisak ne nadvlada pritisak krvi na otvoru krvnog suda.Tada krvarenje prestaje, a javlja se tromboza krv.suda na mestu oštecenja.Tokom narednog perioda dolazi do resorpcije tecnog dela krv.podliva i degradacije hemoglobina-krvnog pigmenta.To menja dimezije i boju podliva. Prvog dana-lividno crvenkasta boja, drugog do treceg dana-modroljubicasta, do 7.dana -zelenkasta, do 2.nedelje-žuckasta, nestaje do kraja 3. nedelje.

Plitki podlivi produ i za 7 dana,a dublji traju duže od tri nedelje.Mogu da se ucaure-inkapsuliraju.Podlivi se obicno nalaze na mestima gde je delovala sila, ali mogu da migriraju pod dejstvom sile gravitacije.Primeri:Lobanjska jama-ocni kapci, donja vilica-vrat,trbušni zid-genitalije. Oblik i lokalizacija krv.podliva može da ukaže na nacin nastanka, odnosno na nameru napadaca.Zbog pozicije i velicine,mogu da ugroze život žrtve. Posmrtni krvni podlivi nastaju na leševima, nehoticno ili namerno.Mekši su i labaviji, lakše se ispiraju, tako da više lice na mrtvacke mrlje nego na podlive. Krvni podlivi kod kojih je došlo do promene boje spadaju u apsolutne vitalne reakcije. Krvni izliv (effusio sanguinis) je svako izlaženje bilo koje kolicine krvi van krvnog suda.Nije povreda sama za sebe, vec posledica nanete povrede.Kada krv ispunjava telesne šupljine, to je hemoragija interna. Kada krv izlazi van organizma, to je hemoragija externa.Obilno ili/I dugotrajno krvarenje dovodi do iskrvavljenosti (exsanguinatio) koje je cesto neposredni uzrok smrti. Smrt nastupa pri gubitku od 2000-2500 ml krvi, što je 13

1/2 ili 1/3 ukupne kolicine krvi u telu.Kod novorodenceta koje ima 80 ml krvi u telu, isticanje i 40 ml smatra se smrtnim ishodom. Leševi osoba umrlih od iskrvavljenosti imaju slabije izražene mrtvacke mrlje, upadljivo bledilo sluzokoža, tecnu krv,malokrvnost unutrašnjih organa, gotovo prazne srcane šupljine,meku, lako naboranu kaspulu slezine cija se crvena pulpa lako otire. Nagnjecina (contusio) Mehanicka ozleda kod koje je natkožica sljuštena,a potkožno tkivo podliveno krvlju-kombinacija oguljotine i krvnog podliva. Nagnjecina nastaje kada mehanicko orude deluje svojom tupinom.Osim na površini, nagnjecine nastaju i na unutrašnjim organima. Rascep(ruptura) Povreda unutrašnjih organa koja nastaje posrednim ili neposrednim dejstvom sile mehanickog oruda. Prelom(fractura) Potpuni prekid integriteta kostiju koji nastaje usled direktnog dejstva mehanicke sile ili nagle promene položaja pojedinih delova tela.Prelomi mogu da budu jednostruki, višestruki, uzdužni, spiralni, poprecni, sa jednim ili više odlomaka-zalomi,nepotpuni-naprsline, fisure,otvoreni i zatvoreni. Išcašenje(luxatio) Povreda kod koje nastaje poremecaj u zglobljavanju dve ili više kostiju pod uticajem dejstva mehanicke sile.Nepotpuno išcašenje-subluksacija. Razorina(destructio) Uništavanje pojedinih ili više delova tela usled dejstva izuzetno jakih mehanickih sila.Najcešce u saobracajnim udesima pri sudarima vozila velikih brzina, u avionskim nesrecama, u radu sa teškim mašinama. Raskomadina (detractio) Predvajanje pojedinih delova tela dejstvom snažnih sila, a javlja se i kao posmrtno raskomadavanje leševa u cilju prikrivanja zlocina, npr.

41) Navesti i objasniti rane kao vrstu mehaničkih povreda? Prema izgledu i osobinama, mehanicke povrede se dele na ozlede (nespecificne) i rane (specificne). Rane su specificne mehanicke povrede na osnovu čijih karakteristika možemo da zakljucimo o kojem se dejstvenom činiocu mehanickog oruda radi, a uglavnom i kojom vrstom predmeta je povreda naneta:

1.Razderina, 2.Ubodina, 3.Sekotina, 4.Ustrelina. (Specijalna vrsta povreda, koja ne pripada ni ozledama, niti ranama su crush i blast povrede. )

RANE (vulnus, vulnera)

Razderina(vulnus lacerum) je rana koja nastaje direktnim udarcem tupine mehanickog oruda sa povredom kože i potkožnog tkiva. 1. Ivice-nepravilne, podlivene krvlju

2. Strane-nepravilne, podlivene krvlju 3. Prostor rane-delovi tkanine, zemlje, stakla, tkiva 4. Dno rane-mostici tkiva-mišici, krvni sudovi koji premošcuju strane rane U razderine spadaju i ugrizi (vulnus morsum) koji mogu biti naneti zubima životinja i ljudi.Cesto se oko razderine sljušti natkožica, pa se javljaju karakteristike nagnjecine.Takva rana je u stvari najcešca-nagnjecno-razderna rana (vulnus lacero contusum).Ove rane su podložne infekciji, a ostavljaju grube i ružne ožiljke. Sekotina (v.scissum s.incisum) Sekotine su rane koje se nanose oštricom mehanickog oruda prevlacenjem oštrice preko tela ili zamahom oštrice vertikalno ili koso na telo.Obicno su u pocetnom delu dublje,a prema pravcu postaju plice (¨mišji rep¨). Ivice i strane sekotina su ravne, obicno krvlju nepodlivene (podlivene su kada je oštrica nepravilna, nareckana).U dnu rane, stranice se spajaju pod oštrim uglom.Dno rane je bez sadržaja, osim tecne ili koagulisane krvi.Kod udaraca sekirom, postoje elementi nagnjecine. Sekotine dobro zarastaju, sa parvilnim ožiljcima.U slucaju sekotine u predelu vrata, zbog negativnog pritiska u vratnim venama, usisava se vazduh kroz sekotinu i daje vazdušnu emboliju. Sekotine, češće srećemo u samoubistvima. Predilekciono mesto za sekotine je predeo vrata i ručja. Kod samoubilačkih reznih rana na vratum sekotina pretežno zahvata suprotnu stranu vrata od ruke koju samoubica koristi (kod dešnjaka na levoj strani vrata i obrnuto). Po lokalizacijim nalazi se u gornjoj trećini bočne strane vrata, iznad grlenog ispupčenja, a smer joj je od gore put naniže i napred. Pored jedne veće sekotine kod samoubistva se često nalazi i nekoliko "probnih sekotina", koje nastaju po istom principu kao i probne ubodine. Dubina samoubilačke sekotine nije velika, obično doseže do velikih krvnih sudova vrata, ređe dušnika. Pregledom samoubice, mogu se naći sveži ili davnašnji pokušaji samoubistva na drugim lokalizacijama. Ubilačka sekotina je obično sa prednje strane vrata, jer se u principu nanosi podmuklo (iznenadni napad sa leđa ili od napred). Može imati više režnjeva, kao posledice testerastog prevlačenja noža preko vrata. Velike je dubine i neretko doseže do kičmenog stuba. Obično je prate i ubodi na telu, "odbrambene sekotine" i oštećenja odeće. Česta su samoubistva koja su bila ritualna kod rimske aristokratije, sečenjem vena na ruci. Rane su na prednjoj strani podlaktice suprotne ruke, najčešće u predelu ručja ili lakatne jame. Rane su plitke, i preselena je koža u potkožni venski splet. Smer im je skoro horizontalan, od palca ka malom prstu. Povrede se nekada nanose malim povrednim oružjem, kao što su žilet i staklo. U tom slučaju, kod pregleda palca ruke u kojoj je držan oštar predmet nađu se povrede plitke sekotine jagodice. Međutim, ovakve povrede mogu se nanositi i grubljim predmetima, kao što su noževi, mačete, satare itd., kad su sekotine dublje i brutalnije, katkad praćene odsecanjem dela podlaktice. Sekotina je rana koja nastaje pritiskom (ili udarom) i/ili prevlačenjem oštrice mehaničkog oruđa. Ukoliko oštrica na kožu deluje pod kosim (malim) uglom, nastaju režnjevite sekotine.

Osnovne karakteristike sekotina su disproporcija između velikog otvora i male bubine prostora rane. Otvor je pravilan (crtastm cepast, čunast ili vretenast) najčešće je glatkih nagnječnih ivica i strana i oštrih uglova, prostor rane je brazdast ili čunast, obično ispunjen krvlju, dno rane čini kost ili češće meko tkivo, kod povlačenja na početku rane je najjasnije i najdublje, a prema kraju obično pliće, pa se na završetku može završavati ogrebotinom, okolina rane je po pravilu ne nagnječena. Sekotine koje su nanesene teškim i oštrim oruđima (sekira, satara, oštri delovi mašina koji rotiraju i slično) obično su udružene sa drugim povredama (prelomi kostiju), as izgled rana donekle odudara od rana nastalih pritiskom i prevlačenjem, jer su ivice lako nagnječene, a strane nešto manje ravne. Dno rane je dublje na mestu pretežnog delovanja sile. U odnosu na poreklo povređivanja (smrti), ubilačke sekotine najčešće su smeštene na vratu (mehanizam pritiska i prevlačenja), odnosno glavi (udar oštricom predmetnog oruđa). U sklopu ovakvog mehanizma povređivanja nastupaju i sekotine fleksornih predela podlaktica i dlanova (odbrambene povrede). Kod samoubilačkog porekla smrti, sekotine se najčešće javljaju kod samoklanja ili u fleksornim predelima zglobova šaka. Najčešće se ova vrsta rana sreće kod zadesnog povređivanja, pre svega kod obavljanja svakodnevnih poslova u domaćinstvu, industriji poljoprivredi i slično.

Ubodina (v.punctum) Rana koja se nanosi šiljkom mehanickog oruda.Njacešce je to nož, odvrtka-šrafciger, igla, itd.Kod ubodine postoji nesrazmera izmedu ulaza i dubine rane.Ubodina ima izgled poprecnog preseka oruda kojim se nanosi, što je veoma znacajno.Dubina ubodine ne odgovara uvek dužini povrednog oruda.Prodor može biti i duži od oruda, naravno , i kraci.Dubina prodora, narocito kod višestrukih uboda je razlicita kod iste žrtve (manji zamah, umor napadaca). Ubodine se češće viđaju kod ubistva nego u slučaju samoubistva. Na ubistvo ukazuje velika brojnost uboda, nepristupačnost povređenog dela tela sopstvenoj ruci, nanošenje kroz odeću, proboji kroz grudnu kost, povrede rebara i dr. Poseban značaj imaju tzv. odbrambene sekotine na rukama i šakama. One su karatkeristične za povrede nožem, koji pored šiljka ima jednu ili dve oštrice. Nastaju na podlakticama u nadlanoj strani šake kad se žrtva brani od napadača isturanjem ruke u zaštitni položaj, put napred i naviše. Mogu nastati i sa dlanske strane šake kad žrtva uhvati oštricu noža, a napadač naglo istrgne povredno oruđe. Kombinovane ubodno-rezne rane u sekotine – najčešće su ubilačke. Predielkciono mesto za samoubilačku ubodinu je srčani predeo, potom vrat, i na kraju trbuh1. Samoubica se, kako je već navedeno, obično razgoliti, namesti vrh noža između rebara i ubada. Usled razvoja bola, samoubica refleksno smanjuje pritisak na nož, te nastaju plitke ubodine poznate kao "probne ubodine", kojih ima nekoliko oko poslednjeg smrtonosnog uboda. 1 U Japanu je poznat riualni način samoubistva kratkom sabljom (sepuku ili harakiri), a izvršavali su je samuraji i drugi velikodostojnici, kao i oficiri, kad im je čast povređena. Ubodine nastaju po mehanizmu pritiska i/ili udara šiljastim povrednim oruđem. Osnovne tehničke karakteristike ovih oruđa su mala napadna površina i glatke strane (igla, ekser, šilo, šrafsiger, nož i sl.). U sudko medicinskoj praksi znatno češće su 16

zastupljene rane koje predstavljaju kombinaciju ubodnih rana i sekotina. Ova rane nastaju pritiskom šiljka sečiva, a zatim i prodorom sečiva u telo čime nastaje relativno mali otvor i neproporcijalno velika dubina rane. Najčešće povredno sredstvo predstavlja jednoseklo oruđe (nož) ili dvoseklo (bodež). Ubodine nastale šiljastim oruđima koja nemaju oštricu imaju kružan, ovalan ili trouglast, otvor, ivice i strane rane su glatke, nenagnječene, nepodlivene, prostor rane levkast, jamast, ispunjen krvlju, dno rane čini kost, meko tkivo (zabodina) ili rana ima izlaz (probodina), okolina rane je po pravilu nenagnječena. Ubodno-rezna rana gotovo i svemu nalikuje ubodini osim što je otvor rane čunast, crtast ili trouglast sa jednim tupim (često lako nagnječenim) i jednim oštrim uglom (jednosekla oruđa). U odnosu na poreklo povređivanja (smrti), ubilačke ubodine i ubodno rezne rane najčešće su smeštene na grudnom košu i trbuhu. Usklopu ovakvog mehanizma povređivanja nastaju i sekotine fleksornih predela podlaktica i dlanova (odbrambene povrede). Kod samoubilačkog porekla smrti, ove rane najlešće nastaju kod samoubadanja u srčani predeo ili predeo prednjeg trbušnog zida. Ubodine su češće od ubodno-reznih rana zadesnog porekla.

Ustrelina (v.sclopetarium) Strelna rana je naneta dinamickim dejstvom projektila iz rucnog vatrenog oružja-pištolja, revolvera, lovacke ili vojnicke puške, karabina, puškomitraljeza ili mitraljeza.

Vatrena oružja:1.Sa kratkom cevi 2.Sa dugom cevi.

Unutrašnji izgled cevi:1.Sa olucenom cevi 2.Sa glatkom cevi(lovacke puške sacmare)

Širina cevi-kalibar:Rastojanje izmedu dva polja(deo cevi izmedu žljebova), izraženo u mm ili incima.

Delovi vatrenog oružja:-Cev,ležište metka, zatvarac, mehanizam za punjenje, mehanizam za okidanje,nišan, usta cevi.

Funkcionisanje:Jedinacna paljba, poluautomatsko, automatsko.

Metak oružja sa olučenom cevi:Caura, kapisla, barutno punjenje, projektil.

Metak oružja sa glatkom cevi:Caura od kartona ili plastike,barutno punjenje, plasticni ili filcani cep,u kojem je sacma.

Rad vatrenog oružja: Pri povlacenju okidaca, udarna igla udara u kapislu, pali se inicijalno punjenje kapisle, zatim barutno punjenje, što razvija gasove,koji stvaraju veliki prtisak u cevi (oko 3500 atm) što odvaja zrno od caure, koje se kroz cev krece velikom brzinom.Putanja je spiralna zbog polja i žlebova u cevi, projektil se krece put napred, uz spiralnu rotaciju oko uzdužne osovine, 3000 x u sec.

Pri povredivanju vatrenim oružjem, na telo coveka deluju, pored projektila, i drugi elementi barutne eksplozije: Plamen, gar, nesagorele barutne cestice, dim, metalne cestice.barutni gasovi kod pištolja dopiru do 3 cm od usta cevi, kod pušaka do 15 cm.Dim

kod pištolja dopire do 20 cm , a kod pušaka-do 50 cm.Nesagorele barutne cestice dopiru kod pištolja do 50-80 cm , a ko dpušaka 150-200 cm od usta cevi. Utvrdivanje udaljenosti usta cevi od tela u trenutku opaljenja je od velikog znacaja, ali ne postoji ni jedan apsolutni nacin utvrdivanja ove distance, vec se sve metode zasnivaju na pronalaženju ostataka barutne eksplozije na telu ili odeci. Metode:SEM-EDX, FAAS,AAS, NAA (elektronska mikroskopija, atomska apsorpciona spektrofotometrija).Postoje i prostije metode, npr.difeniletinamin sa konc.sumpornom kiselinom, za iskljucivanje prisustva nitrata.

Ustreline: 1.Iz daljine, 2.Iz blizine.

Svaka ustrelina poseduje sledece znake :1.Ulazna rana, 2.Kanal rane, 3.Izlazna rana. (Izlazna rana postoji kod prostrela). Ostali elementi barutne ekpslozije-nesagorele barutne cestice, garež, delici metala, nalaze se samo kod ustrelina iz blizine. Ustreline iz daljine Kada je udaljenost usta cevi pištolja ili revolvera od tela bar 50-80 cm a puške i drugih dugih cevi najmanje 150-200 cm. Ulazna rana je mesto ulaska projektila ili nekog njegovog dela u telo.Tu nedostaje koža-defekt kože.Ako je projektil ušao pod pravim uglom, rana je kružna, a ako je ušao pod kosim uglom, rana je ovalna.Ulazna rana može da ima nepravilan oblik, ukoliko je cev oštecena ili projektil izgubi brzinu.Oko ulazne rane, koža je kružno, u vidu prstena sa sljuštenom natkožicom, a obnažena kožica je krvlju podlivena.. Ovo je najznacajniji morfološki znak ulazne rane ustreline, naziva se nagnjecni-kontuzioni prsten. Kada projektil ulazi u telo pod pravim uglom, prsten je pravilan, a kada ulazi pod kosim uglom, prsten je polumesecast, sa širim delom na strani prvog dodira projektila sa telom.Ako je ustrelina naneta posle smrti, nema nagnjecnog prstena. Uz unutradnju ivicu ulazne rane koža je sivkasto prebojena, što predstavlja trag pratecih elemenata barutne eksplozije koji su nalepljeni na projektilu-metal sa šaure, ulje za podmazivanje.Ovaj znak se zove projektilna brisotina. Kada projektil prode kroz odecu, brisotinu treba tražiti na njoj. Kada projektil prolazi kroz telo, kanal ima oblik levka koji se širi prema izlaznom otvoru. U telu projektil menja oblik, pravac, raspada se na delove, tako da može stvoriti više povrednih kanala i više izlaznih rana. 18

Izlazna rana je obicno veca od ulazne , uglavnom nepravilnog oblika, jer projektil pri prolasku kroz telo gubi energiju.Kada se na mestu izlaska projektila nalazi neki predmet, kaiš, ili je telo oslonjeno na nešto,oko izlazne rane moguc je krvni podliv koji se naziva ekstenzioni prsten. Ponekad se projektil može naci tik ispod kože.N apljosnatim kostima projektili daju otvore prilicno pravilnog oblika i oštrih ivica.Kod dugih kostiju, izazivaju prelome. Na odeci, prolazak projektila dovodi do rascepa.Niti tkanine su okrenute put rane, u smeru ulaska zrna u predelu ulazne rane, a u predelu izlazne rane, okrenute su put upolje. Ponekad projektil ulazi u telo prethodno udarivši u neki predmet u okolini, pa se pravac i ulazna rana ne poklapaju sa pravcem dejstva oružja.Tako nastale rane su nepravilne, a projektil je deformisan.Opisano kretanje projektila naziva se ricochet. Ustreline iz blizine 1.Iz apsolutne blizine, 2.Iz relativne blizine. Ustreline iz apsolutne blizine nastaju kada su usta cevi prislonjena na telo ili udaljena najviše nekoliko mm.U ovim slucajevima postoji izraženo dejstvo barutne eksplozije koje briše sve karakteristike ulazne rane kod ustraliona iz daljine, tj.potpuno je razlicito.Rana je na ulazu velika, zvezdasto rascepljena, nema nagnjecnog prstena, ivice rane su odignute od okolnog tkiva ili kaostiju zbog pojave vakuuma u cevi posle opaljenja. U rani se mogu naci barutne cestice,tragovi antimona, olova, cinka.Oko ulaznog otvora može da se nade nagnjecina koja ima oblik usta cevi, cak nišana-otisak usta cevi.Kanal ustreline iz blizine ima oblik dva levka spojenih vrhovima-u pocetku je širok zbog barutne eksplozije, zatim se sužava, a posle širi, kako se približava izlaznom otvoru. Izlazna rana ustreline iz neposreden eblizine je manja od ulazne, uglavnom. Ustreline iz relativne blizine nastaju kada su usta cevi vatrenog oružja udaljena od tela kod pištolja i revolvera od nekiliko mm do 80 cm, a kod pušaka do 200cm.Osim projektila,ovde deluju drugi proizvodi barutne eksplozije-plamen, gasovi, garež, barutne cestice, cestice metala.Navedene ustreline imaju sledece elemente:Ulazna rana, tragovi barutne eksplozije, kanal rane, izlazna rana-kod prostrela. Zbog delovanja visoke temperature i plamena, dlake oko ulazneog otvora su nagorele, na koži su moguce opekotine do III stepena.Nesagorele barutne cestice utiskuju se u kožu-natkožicu, stvaraju sliku barutne tetovaže.

Tangencijalne povrede projektilom nastaju kada projektil deluje gotovo paralelno sa telom ,stvarajuci olucaste rane dubine do nekoliko mm na koži i potkožnog tkiva. Postoji mogucnost nanošenja povrede slobodnim padom projektila pri pucanju u vazduh.Savremeni projektili mogu da dostignu visinu do 3000 m, pa u slobodnom padu imaju energiju dovoljnu da probiju kost lobanje ili neki drugi deo tela, izazivajuci teške ili smrtonosne povrede. Posebne ustreline Nastaju kod pojedinacnog ili udruženog dejstva sacme lovackog oružja.Snop sacme, po izlasku iz puške, ne širi se do udaljenosti od 1,5 m, tako da postoji dejstvo snopa i sacme, a po rasipanju, dejstvo samo sacme.dakle , ako je pucano sa udaljenosti vece od 1,5 m, postoji više otvora ciji precnik odgovara promeru zrna.Obicno nema izlaznih otvora.U rani se mogu naci plasticni delovi ili filcani cep.

Strelna rana (Vulnus sclopetarijum)

Strelna rana je naneta dinamickim dejstvom projektila iz ručnog vatrenog oružja-pištolja, revolvera, lovacke ili vojnicke puške, karabina, puškomitraljeza ili mitraljeza. Sterlene rane se, u odnosu na distancu pucanja dele na strelne rane iz blizine i strelne rane iz daljine. Strelne rane iz blizine dele se na strlene rane iz apsolutne2 i relatvine brzine3. U odnosu na dubinu prodora zrna, strelne rane dele se na prostreline i ustreline (perforantne i pentrantne).4 2 Apsolutna blizina postoji kada su usta cevi prislonjena na telo ili eventualno udaljena svega nekoliko milimetara.

3 Relativna blizina postoji kada su usta cevi udaljena od tela: kod pištolja i revolvera od nekoliko milimetara do 80cm, a kod pušaka do 200cm. 4 Tasić Miloš i saradnici, Sudska medicina, Novi Sad 2007, str. 47. Opšte kerakteristike strelne rane Opšte karakteristike strelne rane su postojanje ulaza, kanala i izlaza (nije obavezno) rane. Karakteristike ulaza su :

a. Defekt tkiva na ulazu,

b. Nagnječni prsten,

c. Projektilna brisotina,

d. Barutna tetovaža,

e. Očađenost (ogarenost) kože,

f. Opečenost kože,

g. Osmuđenost dlake i

h. Otisak usta cevi.

Prostreline nastaju kad projektil prodje kroz telo ili predmet. Prema tome prostrelina ima ulazni i izlazni otvor. Ovi se otvori međusobno razlikuju po svom obliku i izgledu. Na telu žrtve ulazna rana je pravilnog kružnog oblika, nešto manja od kalibra zrna, sa ivicama povijenim unutra, a izlazna rana je nepravilnog oblika, znatno veća – zjapeća, sa ivicama i komadićima tkiva koji vise u polje.5 Na osnovu prostreline na telu određuje se pravac iz koga je pucano, a ako je uspešno rekonstruisana i putanja zrna, može odrediti položaj žrtve u momentu nanošenja prostreline. 5 Dobričanin Slaviša, Sudska medicina, Kruševac, 2004. str 84. Okrznuća nastaju kad projektil na svom putu samo okrzne telo ili predmet. Okrznuća, dakle nemaju ni ulazni ni izlazni otvor. Ako je projektil, na primer, okrznuo površinu dvorista, on ce pokidati površinska vlakna drveta i njihove krajeve povući u pravcu svog kretanja. Na taj način okrznuća omogućavaju da se odredi pravac i smer hica i da se rekonstruiše putanja zrna. Prostrelina na drvetu ima sledeći izgled: Ulazni otvor je pravilnog kruznog oblika, kalibra zrna, sa ivicama povijenim unutra, a izlazni otvor je veći, nepravilnog oblika, sa krajevima prekinutih vlakana povijenim u polje i komadićima iveraka koji vise. Obdukcioni nalaz kod strelne rane glave Kanal rane iz apsolutne blizine u principu je dvostruko levkast, sa sastavljenim uzinama i ka ulazu, odnosno izlazu okrenutim širinama. Ovakav izgled kanala objašnjava se primarnim dejstvom barutnih gasova čije dejstvo je odgovorno za nastanak prvog levka, te daljim dejstvom projektila koje je odgovorno za nastanak drugog levka. Naravno, ovo je idealan slučaj i on se u praksi viđa relativno retko. Po pravilu, ovakav kanal rane nastaje kod dejstva projektila srednje i male brzine. Neki autori čak smatraju 21

da izgled kanala rane kroz lobanju može biti to-liko različit da ne treba izvoditi pravila u pogledu njegovog izgleda.6

6 Tasić Miloš i saradnici, Sudska medicina, Novi Sad 2007, str. 57.

Patohistološke promene na mozgu kod strelne rane

Patohistološke promene na moždanom i drugim tkivima kod strelne rane prostiru se u dve osnovne zone: zona direktnog (primarnog) i zona indirektnog (sekundarnog) oštećenja. Zona primarnog oštećenja po svojim pato-histološkim karakteristikama odgovara morfološkom nalazu i nastaje direktnim mehaničkim dejstvom projektila. Zbog toga će se u kanalu nalaziti krv i detritus od razorenog tkiva. 22

Zona indirektnog oštećenja nastaje usled visokog pritiska i udarnih talasa u vezi sa prenosom energije koja se od projektila širi na okolna tkiva. Regija indirektnog oštećenja deli se na dve zone: zonu masivnog potresa i zonu moleku-larnog potresa. Zona masivnog potresa nastaje zato što u neposrednoj okolini strelnog kanala ćelije i tečnosti bivaju masovno, u deliću sekunde, pokrenuti pa dolazi do sudaranja ćelija i njihovog ireverzibilnog oštećenja. Pored toga, zbog poremećaja cirkulacije krvi, u lokalnim krvnim sudovima razvija se tromboza sa posledicom nekroze tkiva koje se ishranjivalo preko tih krvnih sudova. U daljoj okolini kanala strelne rane energija se postepeno iscrpljuje i dovodi do molekularnih pomicanja, obrazujući tako zonu molekularnog potresa. U ovoj zoni naročito su izraženi lokalni funkcionalni poremećaji krvotoka. U početku nastaju spazmi, a zatim paraliza krvnih sudova, sa posledicom usporenja cirkulacije krvi i povećanja permeabiliteta krvnih sudova, te sledstvenim razvojem traumatskog edema. Pored navedenog, treba imati u vidu da do različite udaljenosti od ivice strelnog kanala nastaje i tzv. zona ekstravazacije eritrocita, koja je takođe veoma pogodna za razvoj infekcije. Mikroskopskim pregledom isečaka tkiva zapaženo je da se njegovo oštećenje, imajući u vidu i ekstravazaciju eritrocita, kreće, u zavisnosti od vrste oružja, i do nekoliko centimetara u prečniku od ivice kanala strelne rane. Osim neposredno uz ivicu strelnog kanala, oštećenja u tkivu raspoređena su u vidu manjih i većih žarišta, razbacanih bez reda. Ovo se može objasniti prenosom energije preko različitih sredina u tkivu. Pored uobičajenih lezija, u tkivu su uočene i pukotine razne veličine, nastale potresima sa rastezanjem i sabijanjem tkiva.

Povrede parenhimatoznih organa Prema nekim autorima, 40% od svih smrtnih ustreljivanja čine povrede mozga, 25% rane na srcu, 25% aorta i veliki krvni sudovi i 10% parenhimatoznih organa. Ekstenzivnost povređivanja parenhimatoznih organa zavisi, osim od balističkih svojstava projektila, u znatnoj meri i od osobina pojedinih tkiva. Velika elastičnost plućnog tkiva, iako mu je relativna gustina mala (0,4-0,5), obezbeduje manju ekstenzivnost povređivanja u odnosu na jetru, slezinu i bubrege. Gustina tkiva jetre više je nego dvostruko veća od gustine tkiva pluća, ali zbog male elastičnosti (slabe kohezivne sile u jetri) tkivo jetre znatno teže podnosi udar projektila koji čak i kada se radi o projektilu male energije, izaziva znatna razaranja jetre kao organa i jetrenog tkiva. Tkivo mozga je gustine 1,0-1,1 i male elastičnosti i ono takođe trpi veliko razaranje koje je povećano i posebnim mehanizmom dejstva projektila u zatvorenom prostoru lobanje. Ustreljivanje

srca ima, zbog njegove osnovne funkcije mišićne pumpe koja tera krv kroz telo, moglo bi se reći, kao po pravilu, fatalan ishod.

Intrauterina strelna rana Strelna rana gravidne materice je retkost. Ipak, u slučaju da dođe do ustreljivanja trudnice, to po pravilu predstavlja delikatan forenzični slučaj. U slučaju ustreljivanja trudnice, gde dolazi do povrede materice ili direktne povrede ploda te do njegove smrti in utero, bez obzira na to u kojem se stadijumu razvoja plod nalazi, počinilac neće biti optužen za ubistvo jer se plod ne smatra individuom sve dok živ ne dođe na svet. Ukoliko se desi da dođe do porođaja nakon ustreljivanja, te se dete rodi živo a nakon toga umre, počinilac će biti optužen za ubistvo. Ovo će se desiti čak i u slučaju kada plod nije direktno pogođen, a ustreljivanje izazove prevremen porođaj. Tada ovo delo biva okvalifikovano kaosekundarna nedonešenost ploda izazvana strelnom ranom materice — ubistvo.8

Embolija izazvana projektilom Embolizacija krvnog suda projektilom relativno je redak fenomen i obično se dešava u arterijskom krvnom sudu. Iskustva nekih autora govore da je embolija projektila češća kod projektila male energije (cal. 22). Ovo verovatno proizilazi iz činjenice da ovi projektili imaju malu masu i brzinu te da mnogo češće od projektila velike energije kod ustrela u velike krvne sudove ili srce bivaju poneseni krvnom strujom: u neki udaljen deo tela. Poznati su slučajevi ustreljivanja u aortni krvni sud gde su projektili pronalaženi u preponskim ili arterijama buta. U smrtnim slučajevima ovakvih embolija, teškoću može predstavljati pronalaženje projektila na obdukciji. Na emboliju projektilom treba misliti u slučajevima kada se kanal ustrelne rane završava u blizini nekog magistralnog suda ili u srcu, a projektil ne može biti pronađen. Kod nadživljenih ili preživljenih ustreljivanja u sklopu embolije dolazi do razvoja klasične kliničke slike embolije koja zavisi od mesta začepljenja krvnog suda. I u slučajevima smrtnog ishoda i u slučajevima preživljavanja, za dijagnostiku embolije projektilom nezamenljivo je RTG snimanje, koje naročito kod obdukcije znatno skraćuje vreme i olakšava pronalaženje projektila u telu.9

Atipična strelna rana Neke strelne rane svojim neobičnim karakteristikama izlaze iz uobičajenih standarda koji važe za strelne rane.

Rana izgleda ključaonice (Keyhole wound) Ove rane predstavljaju spoj ulazne i izlazne rane. Najčešće se javljaju na hemisferičnim površinama krova lobanje. Naime, kod tangencijalnog dejstva projektila 24

nastaju okrzotine. Ako je upadni ugao dovoljno veliki da rezultanta sile pod tim uglom nadmaši otpor koštanog tkiva, nastaće ustrel lobanje sa svim svojim uobičajenim karakteristikama. Ako je upadni ugao mali, zbog zakrivljenosti kosti svoda lobanje kanal rane će se samo delom pružati kroz epiduralni prostor, a u potpunosti će se pružati kroz debljinu kosti. Izlaz ove rane biće povezan sa ulazom širokim koštanim defektom, koji u stvari predstavlja kanal rane i rana će imati oblik ključaonice. Širi okruglasti deo predstavljaće ulaz, a uži izlaz. Kod ovakvih rana, bez obzira na to što može da izostane direktno povređivanje krvnih su-dova epiduralnog prostora ili tvrde moždanice, dejstvo udarne sile projektila (nagli gubitak Ek projektila kod udara u kost), dovodi često do preloma lobanje. Obično se prelomne linije zrakasto pružaju oko ulaza rane i kraće su u odnosu na one koje se pružaju oko izlaza rane. Ovo se objašnjava time što raste gubitak Ek projektila (kanal kroz kost) kao i time da projektil zastreljuje kost, odnosno, potiskuje je.

Rana sa nagnječnim izlazom (Shored exit wound) Nagnječni prsten može se javiti na izlazu rane ukoliko je deo tela na kojem se izlaz nalazi bio oslonjen na čvrstu podlogu ili je bio pritisnut čvrstim ili elastičnim predmetom. Ovakav izlaz ponekad se može naći i kod prostrela kroz pazuh na unutrašnjoj strani nadlaktice, ako se ulaz rane nalazi na spoljašnjoj strani nadlaktice. Pojava nagnječnog prstena na izlazu može se objasniti prignječenjem ivica izlaza rane o čvrstu podlogu u trenutku kada projektil probija kožu na izlazu.

Strelna rana načinjena odbijenim projektilom (Ricochet) Karakteristika rana nastalih dejstvom rikošetiranih projektila jeste nepravilan ulaz rane i nepravilan nagnječni prsten. Dubina prodora projektila obično je znatno manja od dubine prodora istog nerikošetiranog projektila. Ovo je uzrokovano deformacijom projektila odbijenog od čvrste podloge i gubitkom energije, odnosno brzine projektila (10-20%), kao i gubitkom žiroskopski determinisanog kretanja projektila. Projektili od čistog olova najčešće se fragmentišu i u telo prodiru u spljoštenom obliku. Projektili sa nepotpunom košuljicom mogu se spljoštiti i takvi dospeti do tela, a u samoj koži izgubiti košuljicu, ili se mogu odmah po udaru o prepreku fragmentisati i kao takvi dospeti do tela. Projektili sa potpunom košuljicom najčešće se pri rikošetiranju nešto spljošte i kao takvi dospevaju do tela ili potpuno gube košuljicu, uzrokujući rane nepravilnih ulaza i kanala. Ukoliko prilikom rikošetiranja dođe do oštećenja prepreke, fragmenti prepreke mogu kao sekundarni projektili izazvati povrede na telu pogođenog. Takođe pogođeni 25

mogu biti i metalni ili kakvi drugi predmeti na odeći (metalne kopče, dugmad, šnale na opasaču, značke i drugi predmeti). Projektili mogu rikošetirati od ovakvih predmeta i potom prodreti u telo, ali mogu i utisnuti iste predmete koji se u tom slučaju ponašaju kao sekundarni projektili. Redak, ali svakako moguć, foreznični problem predstavlja nesmrtno ili smrtno povređivanje sekundarnim projektilima sa prepreke (npr. deo vojničkog šlema), bez direktnog ustreljivanja primarnim projektilom iz vatrenog oružja. Na kraju možemo zaključiti da spoljašnje rikošetiranje projektila nije moguče samo kod rana iz apsolutne brzine i to kod onih kod kojih je potpun i upravan kontakt sa kožom, odnosno sluzokožom. Ukoliko u sklopu kanala dođe rane dođe do udara projektila u kost, može doći do specifičnog rikošetiranja u telu pogođenog koje se onda naziva unutrašnja defleksija putanje projektila. Problem unutrašnje defleksije putanje projektila direktno je u vezi sa problemom jednočinog, odnosno višečinog povređivanja kod višestrukih ustrela kada je teško zbog međusobne spojenosti kanala strelnih rana izdiferencirati kanale pojedinačno. Rešavanje ugla pucanja otežano je i u slučajevima unutrašnje disfleksije putanje projektila, kada se za izračunavanje ugla koristi smer kretanja projektila kroz telo (deo kanala rane) koji je projektil imao pre rikošetiranja. 10

10 Tasić Miloš i saradnici, Sudska medicina, Novi Sad 2007, str. 61. 11 Tasić Miloš i saradnici, Sudska medicina, Novi Sad 2007, str. 63.

Ustreline sačmom Ove ustreline nastaju jednocremenim ispaljivanjem više projektila. Opšta svojstva ovakve ustreline ne razlikuju se od drugih strelnih rana. Prema osobinama ulaza, dele se na: ustreline iz neposredne blizine, ustreline iz relativne blizine i ustreline iz daljine. U slučaju ustreina iz neposredne blizine, ulaz rane je zjapeći i često nepravilan. Na koži je uočljivo dejstvo plamena, dok je dejstvo barutnih čestica unutar samog tkiva. Prednji deo kanala je jedinstven, a dalje se deli u veći broj zasebnih kanala, zavisno od broja sačmi u punjenju. Unutar tela se, po pravilu, nađu papirni, plastični, plutani ili filcani elementi zatvaranja patrone. Kod ustrelina iz posredne blizine, u zavisnosti od realne udaljenosti usta cevi od pogođenog dela tela, nalazimo jedinstven otvor, znake ogarenja i barutne tetovaže, i poneki satelitski ulaz od pojedinih sačmi. Ovakav opis ulaza odgocvara realnom rastojanju usta cevi od ulaza na telu do približno 40 cm. Povećanjem rastojanja na međuprostor od 90 cm do 4,5 m, oblikuje se ulaz, koji osim centralnog velikog prodora, pokazuje gust, koncentino postavljeni prsten satelitskih ulaza. Kod udaljenosti cevi od tela većoj od 4,5 m, nalaze se samo pojedinačni ulazi koji odgovaraju zvonastom obliku kojim se širi snop sačmi. Prečnik ovog zvona raste sa povećanjem rastojanja.11 Eksplozivna povreda(vulnus explosivum) 26

Nastaje dejstvom eksplozije rasprskavajuceg oruda-minem bombe, granate.Može da imitira morfološke karakteristoke svih opisanih ozleda i rana.Postoje primarni i sekundarni projektili kod eksplozija-primarni su delovi košuljice eksplozivnog sredstva kao i punjenje (geleri), dok su sekundarni projektili nastali eksplozivnim dejstvom na okolinu-kamen, staklo, drvo, beton, asfalt,delovi automobila i sl.Neka novija sredstva izazivaju visoku temperaturu, tako da dovode i do ugljenisanja. CRUSH povrede Nastaju pritiskom na pojedine delove tela, najcešce na udove, što dovodi do remecenja ili potpunog prekida cirkulacije.Nasataju prilokom odrona kamena, zidova, rude, hodnika u rudnicima i sl.Patofiziološki, u tkivima nastaje hipoksija sa nekrozom mišicnih vlakana uz oslobadanje mioglobina koji odlazi u opštu cirkulaciju, samim tim u tubule bubrega, što preko bubrežne ishemije dovodi do akutne bubrežne insufivcijencije i smrti. Na telu se nalaze povrede usled prignjecenja (podlivi, razderine, nagnjecine,frakture).Na koži se mogu naci mehuri ispunjeni bistrom tecnošcu. BLAST povrede Nastaju dejstvom udarnog talasa eksplozije koji se može preneti vazduhom ,vodom ili cvrstim predmetima: 1.vazdušni-air blast, 2.vodeni-water-immersion-blast 3.cvrsti-solid blast. Kod vazdušnog blasta, nastaju povrede u predelu bubne opne, grudnog koša i trbuha, u vidu ruptura. Kod vodenog blasta, povrede nastaju ukoliko je covek u vodi kada se eksplozija dogodi takode u vodi.Vodom se blast brže i jace prenosi nego vazduhom.Povrede su cešce u šupljim organima. Cvrsti blast nastaje kada se udarni talas prenese pšreko cvrstog predmeta, najcešce metalnih zidova u tenku ili podmornici.Najcešce dolazi do preloma kostiju. 27

Embolija i tromboza Posebno mesto u sudskoj medicini.Cest uzrok naprasne smrti, u slucaju preživljavanja daju teška oštecenja. Vazdušna embolija (embolia aerea) nastaje prodorom vazduha u venski krvotok odakle on dospeva u pluca, srce, mozak i druge organe.Izazivajuci prestanak cirkulacije, tj.dotoka krvi, dovodi do infarkta organa, odnosno njegovog odumiranja. Kolicina vazduha od 100-150 ml dovoljna je da dovede do smrtnog ishoda.Ako se radi o arterijskoj vazdušnoj emboliji,smrt nastaje i pri prodoru manjih kolicina vazduha.Brzina nastanka smrti zavisi od kolicine vazduha i brzine kretanja njegovih mehurica-nekoloko minuta do nekoliko sati od prodora vazduha u cirkulaciju. Posebna vrsta embolije nastaje kod romilaca i radnika u kesonima-kesonska bolest, kod kojih se usled nagle dekompresije stvaraju mehurici azota u krvi, nastali od udahnutoh vazduha iz boca za disanje. Masna embolija (embolia adiposa s.oleosa) nastaje prodorom u cirkulaciju masnih kapljica iz polomljenih dugih kostiju, posle operacija na kostima, pri trovanjima, kod masne degeneracije jetre u alkoholicara.Nastaje pri prodoru 15-100 ml masti u vensku cirkulaciju, 2-3 dana posle povrede. Embolija plodovom vodom-amnionskom tecnošcu-retkakomplikacija porožaja, ali sa visokim stepenom smrtnosti.Plodova voda sa detritusom fetusa dospeva u pluca, zatvarajuci cirkulaciju, dajuci DIK sa šokom. Trombna embolija nastaje zacepljenjem venskih ili arterijskih krvnih sudova ugruškom krvi-koagulumom. Moguce su embolije projektilom ili delovima projektila, parazitima ili delovima tumora, kao i delovima organa. Posebne obdukcione tehnike dokazuju emboliju, narocito vazdušnu. Traumatski šok U osnovi, poremecaj homeostaze organizma izazvan povredom, sa disproporcijom cirkulišuce krvi i potrebe za njom. 28

Vrste šoka, komplementarne sa traumatskim:Kardiogeni, septicki, hipovolemijski, kardiogeni. Primarni šok:Odmah nakon povrede, jaka vaskularna i neurogena komponenta Sekundarni šok:hemoragicki, septicni,hipovolemijski, kardiogeni. Pluca su uvecana, edematozna-šokna pluca,srce i jetra-masna infiltracija sa redukcijom glikogena,bledi bubrezi-bubrežna insuficijencija,stres ulkusi na želucu, edem mozga, svi organi-mnogokrvni.

42) Navesti i objasniti fizičke povrede?

FIZIČKE POVREDE Povrede izazvane visokom temperaturom Opekotine(combustio) i oparotine (ambustio) nastaju dejstvom plamena, vrelih predmeta, vrelog vazduha, tečnosti i vrelih para.Imaju 4 stepena: I-combustio erythematosa II-combustio vesiculosa et bullosa III-combustio esharotica s.necrotica IV-carbonisatio Moguće je da se na istom lešu nađu sve vrste opekotina, ili da dođe do potpunog sagorevanja svih struktura tela.Kod oparotina nema ugljenisana, jer je ta temperatura (pare) nedovoljna da dovede do ugljenisanja. Zbog koagulacije belančevina u mišićima, oni su u fleksiji, pa leš ima tzv.bokserski ili borbeni stav. Uzroci smrti kod opečenih su: Hipovolemija, direktno dejstvo temperature-oštećenje organa, trovanje uglejnmonoksidom, koji se javlja u požarima, šok pluća zbog udisanja vrelog vazduha, akutna tubularna nekroza bubrega sa bubrežnom insuficijencijom. Poreklo opekotina je najčešće zadesno, a može da bude ubilačko i samoubilačko-samospaljivanje. Najznačajniji cilj sudskomedicinske obdukcije umrlih od opekotina je odgovor na pitanje: Da li se radi o zaživotnim ili postmortalnim opekotinama, tj.da li je osoba dospela u vatru živa ili posle smrti? 29

Zaživotni mehuri kože imaju žućkastu tečnost sa primesama eritrocita, leukocita i belančevina, dok mehuri nastalli dospevanjem mrtvog tela u vatru, nemaju ove elemente. Nalaženje gara u disajnim putevima siguran je znak zaživotnosti-osoba je disala boraveći u požaru-apsolutna vitalna reakcija. Prisustvo karboksihemoglobina u krvi siguramn je znak zaživotnog dospevanja u vatru.Ovo treba proveriti kod nalaza epiduralnog hematoma, odn.ekstravazata krvi. Da bi kosti potpuno sagorele, potrebna je temepartura 1200-1500 st.C. Sunčanica (insolatio) Nastaje dužim izlaganjem nepokrivene glave UV zracima sunca.Klinički, javlja se:Glavobolja sa povraćanjem,gubitak svesti, grčevi.Ako se ne ukaže pomoć, moguća je i smrt. Promene kod umrlih: Edem mozga, hiperemija, perivaskularna krvarenja, promene uobičajene za naprasnu smrt. Sunčanica je zadesnog porekla. Toplotni udar Nastaje usled poremećaja termoregulacije, kada je povišena temperatura, a cirkulacija vazduha smanjena, kada je znojenje, kao prirodni termoregulacioni mehanizam, smanjeno. Klinički:Visoka telesna temperatura, ubrzani rad srca i disanje, grčevi, gubitak svesti. Uzrok smrti je poremećaj rada CNS, sa depresijom kardiovaskularnog i disajnog centra. Patoanatomske promene su slične onima kod sunčanice. Povrede izazvane niskom temperaturom Niska temperatura deluje na čitav organizam ili lokalno. 30

Smrzavanje (congelatio) Potpuno zamrzavanje tela čoveka, kada se leš nalazi u uslovima ekstremno niske temperature. Patoanatomske promene ne nastaju usled zamrzavanja organa, već usled snižavanja temperature koja daje teško oštećenje metaboličkih funkcija.Zato je pravi naziv ovih povreda hipotermija ili ekspoziciona hipotermija. Pomažući faktori za nastanak ovih povreda su vlažnost okoline i odeće povređenog, postojanje vetra, upotreba alkohola i/ ili droge.Tako, hipotermiju sa ili bez promrzlina može izazvati hlađenje tela ili njegovih delova ne obavezno ispod nule, ukoliko postoje pomenuti faktori-promrzline mogu da nastanu na plus 4-5 st.C. ako postoji vetar ili vlaga. U uslovima niske temperature, telo se brani smanjenim odavanjem toplote i povećanom proizvodnjom toplote.Smanjenje odavanja toplote organizam izvodi vazokonstrikcijom, a povećanje proizvodnje toplote-drhtanjem-to je faza kompenzacije. Smanjenje toplote dovodi do smanjenja oksidoredukcijskih procesa, koji su ujedno termogenetski. Prvi znaci hipotermije su na temperaturi tela od 35,a ozbiljna oštećenja nastaju na 32.Minimalna temperatura tela-biološka nula-za koru velikog mozga je 31 st.Tada nastupa dekompenzacija, a smrt-na 26 st. U hladnoj vodi, gubitak telesne toplote je 25-30 puta veći nego na suvom, samim tim brži. Pri obdukciji, mrtvačke mrlje su svetlo crvene usled perkutane oksigenacije-karakterističan znak.Izmežu takvih mrlja, nalaze se modrikaste mrljice koje predstavljaju modrikaste podlive na mestu prepunjenih krvnih sudova-vibices.Unutrašnji organi su hiperemični,a na sluznici želuca, vide se erozije u nizu-mrlje Višnjevskog. Smrt je zadesna,a moguće je i ubistvo-odojčadi,novorođenčadi, nemoćnih osoba. Neretka je pojava da se nalazi na odeću smrznutih razbacanu pored puta kojim se kretala osoba pre smrti, što unesrećena osoba radi zbog mentalne konfuzije-tzv.paradoksalno svlačenje kod smrzavanja. Promrzline (pernio, perniones) 31

Nastaju kao lokalna posledica delovanja niske temperature. I stepen-crvenilo sa otokom, II stepen-pojava mehura na koži, III stepen-nekroza kože i potkožnog tkiva, IV stepen-gangrena sa otpadanjem delova tela. Sudska medicina utvrđuje okolnosti pod kojima su nastale promrzline i procenu telesnog oštećenja usled promena.

Povrede elektricitetom

1.Dejstvo električne struje (tehnički elektricitet) 2.Dejstvo groma (prirodni elektricitet) Povrede električnom strujom (electrocutio) Tipovi struje:-Jednosmerna -Naizmenična Osobine stuje: napon-volt,jačina-amper,frekvencija-Herc,otpor-Om. U domaćinstvu električna struja ima napon 220-330 V, učestalost 50 Hz, naizmenična je i opasna po život.Ponekad struje velike jačine i napona nisu smrtonosne kao neke slabije, jer stvaraju opekotine koje su izolator.Ponekad struja deluje preko tzv.Voltinog luka, koji stvara veliku toplotu. Struja jačine 30 mA izaziva bolno grčenje mišića šaka, jačine 40 mA-gubitak svesti, a jačine 50-80 mA tokom nekoliko sekundi izaziva smrt.Suva koža može da ima otpor do 100.000 Oma, a vlažna manje od 1000 Oma.Pri prolasku kroz telo, struja se kreće putem najmanjeg otpora, obično je to smer ruka-ruka ili ruka-noga.

Kada struja prolazi kroz srce i mozak uglavnom nastaje smrt. Uzrok smrti je fibrilacija srca,a zatim zastoj srca. Istovremeno nastaje prekid disanja zbog paralize centra za disanje u produženoj moždini, kao i disajne muskulature. Obdukcioni nalaz nije karakterističan, može se naći tzv.električna belega, koja liči na oguljotinu.Mogu se naći krvni podlivi.Mogući su prelomi kostiju usled jakih grčeva mišića.Na odeći se mogu naći nepravilni rascepi, takodje, na obući mogu biti odvaljeni ili oštećeni đonovi. Smrt usled dejstva elektrićne struje obično je zadesna, ređe samoubilačka, još ređe ubilačka.

Povrede prirodnim elektricitetom (fulguratio s. fulminatio)

Keraunomedicina-bavi se izučavanjem povreda prirodnim elektricitetom. Munja-električno pražnjenje između dva oblaka ili oblaka i zemlje-izmedju različitih potencijala..Zvučni efekat naziva se grom. Povrede munjom-udar groma-mogu biti, ali ne moraju biti smrtonosne.U slučaju preživljavanja, javlja se retrogradna amnezija. Na telu se javlja elektrićno, toplotno i mehaničko dejstvo.Mogu se naći oguljotine, krvni podlivi, rezderine, opekotine II i III stepena.Mogu da se nađu prelomi kostiju kao i povrede unutrašnjih organa.Mogu da se nađu šare u vidu razgranatog drveta (munjine šare)-dilatacija krvnih sudova usled prolaska struje.Metalni nakit ili delovi odeće mogu da se istope,dajući opekotine. Uzrok smrti je paraliza centra za disanje ili fibrilacija srca.

Obdukcioni nalaz je nespecifičan, a dejstvo prirodnog elektriciteta je isključivo zades.

43) Navesti i objasniti asfiktične povrede? ASFIKTIČNE POVREDEVećina metaboličkih procesa odvija se u prisustvu kiseonika.Smanjeno snabdevanje kiseonikom dovodi do slabljenja metaboličkih funkcija (hipoksija), a odsustvo kiseonika (anoksija) dovodi do smrti ćelija.Za normalno disanje, potrebni su sledeći uslovi:331.Normalni sastav vazduha za disanje,2.Normalna funkcija centra za disanje,3.Slobodni disajni otvori,4.Prohodni disajni putevi,5.Normalno stanje plućnih alveola,6.Normalni sastav krvi-eritrocita i hemoglobina,7.Normalno stanje tkiva-tkivnih enzima.Poremećaj disanja na bilo kojem od ovih nivoa dovodi do hipoksije,a ako nastupi prekid transporta O2 , javlja se anoksija i posledično ugušenje-asfiksija.Asfiksija usled oboljenja je prirodna-asphyxia naturalis, a ako je posledica povrede-to je nasilno ugušenje-asphyxia violenta.Nasilno ugušenje može da bude fizičko-izazvano elektricitetom, hemijsko-trovanje cijanidima, ugljen-monoksidom, i mehaničko.Definicija mehaničkog nasilnog ugušenja:Ugušenje koje nastaje prekidom disanja izazvanog zapušenjem disajnih otvora, začepljenjem disajnih puteva stranim telom ili stranim sadržajem, ili usled spoljašnjeg pritiska na organe za disanje.U mehanizmima nastanka mehaničke asfiksije značajna je anatomija vrata, kao i borba za kiseonik, gomilanje CO2, dispneja, prvo tahikardija, zatim bradikardija.

Obdukcijski nalaz odgovara nalazu naprasne smrti,ali spoljašnji nalaz kao i okolnosti nastanka smrti mogu doprineti razjašnjavanju uzroka smrti.Karakteristični su znaci prekida cirkulacije u predelu vrata-tačkasti I mrljasti krvni podlivi, naročiro u preledu beonjača, vežnjača.Mrtvačke mrlje se ranije stvaraju, tečnijeg su sadržaja.Zbog popuštanja sfinktera, mogu da se nađu kapi sperme, urina, crevni sadržaj u predelu anusa.Kao i kod ostalih naglih smrti, krv je tečna.Nailazi se na krvne podlive tačkastog oblika od po nekoliko mm u predelu visceralne pleure , oko donjih režnjeva pluća.Ovi podlivi nazivaju se Tardjeove mrlje (Tardieu), a karakteristični su za sve nagle smrti.Nasilno mehaničko ugušenje može da se izvede na dva načina:1.Zatvaranjem disajnih puteva ili začepljenjem disajnih puteva-sufokacija (suffocatio),2.Stezanjem organa za disanje-strangulaciona asfiksija (strangulatio)Sufokativna asfisija, po načinu izvršenja, može biti:1.Zapušenje disajnih otvora-nosa i usta-occlusio nasi et oris,2.Začepljenje ždrela i grkljana (obturatio pharyngolaringis),343.Začepljenje dušnika i dušnica (obturatio tracheobronchiorum),4.Utopljenje (submersio).

Strangulaciona asfiksija može biti:1.Zagušenje (strangulatio manualis),2.Zadavljenje (strangulatio funalis),3.Vešanje (suspensio),4.Pritisak na grudni koš (compressio thoracis)

Sufokativna asfiksija

1.Zapušenje disajnih otvora (nosa i usta)-occlusio nasi et orisNastaje pritiskom raznih predmeta na disajne otvore, ili pritiskom disajnih otvora na predmete.Pritisak se može izvršiti šakom ubice, naročito kada je reč o novorođenčadi, maloj deci, nejakim, starim ,bolesnim osobama, alkoholisanim ili drogiranim licima.Zadesna smrt zatvaranjem disajnih otvora nastaje u toku epileptičkih napada, u teškom pijanstvu, usled gubitka svesti bilo iz kog razloga, kod dece koja se igraju plastičnim kesama i sl.Na obdukciji se nalaze opšti znaci ugušenja-znaci brzo nastale smrti.Ponekad se mogu naći prelomi nosnih kostiju i hrskavice.Značajno je kriminalističko tehničko pronalaženje bioloških tragova ljudskog porekla-pljuvačka, dlake, tragovi krvi. Na osumnjičenom treba tražiti tragove odbrane žrtve.

2.Začepljenje ždrela i grkljana (obturatio pharyngolaryngis)

Ovaj oblik sufokativne asfiksije nastaje začepljenjem grkljanskog dela ždrela-hipofarinksa ili glasničkog dela grkljana (glotisa).Izazivaju ga različita hrana i predmeti, u svim uzrastima.Najčešće je zades, ređe ubistvo, a izuzetno retko samoubistvo.

Može da se završi smrtno,kada je mehanizam nastanka smrti zastoj rada srca usled nadražaja grana n.vagusa ili sama asfiksija.Moguće je preživljavanje ovakvih povreda.Na obdukciji je najznačajniji lokalni nalaz na grkljanu odn.ždrelu, gde nalazimo predmet ili hranu koji zatvaraju disajne puteve.

3.Začepljenje dušnika i dušnica (obturatio tracheobronchiorum)

Začepljenje dušnika i dušnica do IV reda nastaje udisanjem stranog sadržaja, često predmeta koji se već nalaze u ustima-bombone, žvake, kikiriki, trešnje, višnje,dugme, koštica lubenice i sl.Zrno pasulja je posebno opasno, jer bubri usled vlažnosti sluzokože i potpuno zaptiva disajni put.Često disajne puteve zapušuje povraćeni sadržaj, kod odojčadi, alkoholisanih ili u toku epi-napada.Smrt nastupa usled nadražaja donjih grana vagusa što izaziva prestanak rada srca,ili usled ugušenja.Na obdukciji, postoje znaci brze smrti, k ao i sadržaj koji je doveo do gušenja u dušnicama III i IV reda.Kada se želudačni sadržaj nađe u ovim dušnicama, onda se može tvrditi da je tu dospeo zaživotno-ukoliko ga ima u dušnicama nižeg reda, onda je pasivno iscureo u toku truležnih procesa.Ovakva smrt je najčešće zadesna.

4.Utopljenje (submersio)

Nastaje potapanjem disajnih otvora ispod površine vode, tako da tečnost prodire u alveole zatvarajući ih.Dakle, za utapanje nije potrebno da celo telo bude pod vodom.Smrt kod utapanja nastaje isključivo usled asfiksije.

Proces utapanja ima tri faze:1.Borba protiv tonjenja,2.Potapanje disajnih otvora ili čitavog tela (immersio),3.Udisanje tečnosti sa znacima asfiksije (suffocatio ex aspiratione liquoris)

Disanje se refleksno zaustavlja, ali ubrzo usled gomilanja CO2 u krvi nastaju snažni pokreti udisanja, što uvlači tečnost u pluća, koja se smeša sa sluzi i krvlju iz kapilara, koji prskaju –tako se stvara obilna pena, beloružičaste boje.Posle toga, disanje prestaje, zaustavlja se srce i nastaje smrt, pri čemu navedeno traje 3-5 min.Postoji tzv.smrt u vodi, što nije utopljenje-npr.skok u vodu sa udarcem trbuha u vodu (tzv.Golcov efekat,kada preko plexusa coeliacusa stane srce) ili moždani ili srčani infarkt u trenutku ulaska u vodu.Tada nema znakova utapanja.Primarna utapanja:Smrt nastala asfuksijom izazvanom utopljenjem,sekundarna utapanja:Smrt nastala asfiksijom usled utapanja, ali je u vodi došlo do pogoršanja već postojeće bolesti ili oštećenja.U vodi mogu da se nađu leševi umrlih na drugi način:¨Svi leševi izvađeni ili izbačeni od tečnosti nisu leševi utopljenika, već među njima ima leševa neutopljenika¨ (Milovanović).Na lešu utopljenika ima promena koje potiču od afiksije, delovanja vode na telo, od strane raznih oruđa-elise čamaca, brodova, granje, kamenje, povreda nanesenih od životinja u vodi.Izražene su mrtvačke mrlje i ukočenost, a oko nozdrva i usta nalazi se karakteristična pena.To je apsolutna vitalna reakcija, koja sigurno upućuje na disanje u vodi.Koža lica, vrata, grudi je sivkastoljubičasta, cijanotična.Pena u plućima koja se javlja kod utopljenika ne sliva se spontano, već samo na pritisak.Kada se prenesu na površinu vode, ovi sivobeličasti mehurići su međusobno povezani-emphyzsema aquosum s.spumosum). Ispod visceralne pleure nalaze se mrljasta krvarenja nepravilnog oblika-Paltaufove mrlje.Javljaju se zaživotno. U želucu i duodenumu nalazi se veća ili manja količina tečnosti.Voda i u duodenumu je apsolutna vitalna reakcija.Ovo su pojave karakteristične za utopljenika, a postoje i drugi znaci, koji su samo dokaz boravka leša u vodi:Guščija koža, naboranost i izbeljenost kože (koža pralja), koja je izražena na jagodicama prstiju posle 30 min,na celom prstu za 1 sat, na dlanovima za 2-3 dana, na nadlanicama i stoplaima za 5-6 dana.Naborana koža se posle 8-10 dana odvaja od potkožnog tkiva, da bi se posle 2-3 nedelje koža zajedno sa noktima oljuštila na šakama u obliku rukavica, a na stopalima u obliku čarapa.

Zelenocrveno prebojavanje glave,naduvenost celog leša usled truležnog emfizema, neprepoznatljivost crta lica, opadanje kose, leti nastaju tokom 5-6, a zimi nakon 12 ndelja, kada leš boravi u vodi. Usled pojave truležnih gasova, tokom leta, leš isplovi na površinu vode kroz 3-5 dana, zimi mnogo kasnije.Razlikuju se utopljenje u slanoj (hipertonoj) vodi i u slatkoj (hipotonoj).Slatka voda povećava volumen cirkulišuće krvi, a slana hipotoniju,sa alveolarnom hipertonijom.Nalaz planktona, npr.dijatomeja je jedan od sigurnih znakova utapanja.Smrt utapanjem je najčešće zadesna ili samoubilačka, retko ubilačka.

Strangulaciona asfiksija

Razlikuje se od sufokativne asfiksije po lokalnom nalazu u prelu vrata i grudnog koša kao i po mehanizmu nastanka smrti, gde pored asfiksije učestvuje prekid cirkulacije krvi u velikim krvnim sudovima vrata, nadražaj sinusa karotikusa i grana vagusa, koji dovode do hipoksije mozga,a takođe i do zastoja rada srca.

Za zatvaranje jugularnih vena potreban je pritisak od 2 kg na vrat, za karotidne arterije 3,5 do 5 kg, za dušnik 15 kg,a za vertebralne arterije-spolj.pritisak od 30 kg.

Zagušenje (strangulatio manualis)

Stezanje vrata jednom ili obema šakama.Žrtva može da se brani i nanese povrede napadaču.Spoljašnji nalaz pokazuje tačkasta krvarenja, oguljotine, krvni podlivi u vidu otiska jagodica prstiju.Ponekad, ukoliko napadač pritiska kolenima žrtvu, mogući su prelomi rebara,rupture jetre ili slezine.Ova smrt je isključivo ubilačkog porekla.

Zadavljenje (strangulatio funalis)

Stezanje vrata omčom, koju zateže druga osoba ili se pasivno zateže aktivnošću žrtve.Omča je svaki predmet koji može da stegne vrat čitavim obimom.Na mestu pritiska omče vidi se trag zadavljenja.Omča može da odslika svoj oblik u koži.Moguć je prelom podjezične kosti ili štitne rskavice.Uzrok smrti je ugušenje, ređe zastoj srca.Poreklo smrti je najčešče ubilačko ili samoubilačko, ređe zadesno.

Vešanje (suspensio)

Vrat se steže omčom koju zateže težina sopstvenog tela.Omča poseduje čvor, luk i krake.Tipićno vešanje je sa čvorom u predelu potiljka,a luk u prednjem delu vrata.Atipično vešanje je kada je čvor u prednjem ili bočnom delu vrata,a luk u zadnjem ili suprotnom bočnom delu vrata.Potpuno vešanje je kada osoba ni jednim delom tela ne dodiruje podlogu ili okolne predmete, a nepotpuno-kada osoba nekim delom tela dodiruje okolinu.Kod vešanja nije potrebno da telo visi čitavom svojom dužinom, odn.težinom.Smrt nastaje usled prekida arterijskog krvotoka prema mozgu, stezanja organa za disanje, nadražaja karotidnog sinusa, nadražaja grana vagusa.Obdukcija spada u specijalne obdukcije, zbog specifičnih povreda i lokalizacije.Kod tipičnog vešanja, javljaju se ‚‚bledi vešanici‚‚ zbog obostranog prekida vratne cirkulacije, a kod atipičnog vešanja-‚‚modri vešanici‚‚.Jezik je stisnut uz prednje zube, može da štrči.Mrtvačke mrlje su dobro izražene, a nalaze se u donjim delovima tela.Sfinkteri popuštaju.

Nalaz na vratu je karakterističan-brazda vešanja je u delu vrata sa najnvećim pritiskom, pruga vešanja-gubi se prema čvoru.Retko, kada telo pada sa veće visine, mogući su prelomi kičmenih (vratnih) pršljenova.Ponekad je moguće da se zadavljenje pokuša da prikrije naknadnim vešanjem, kada imamo dve vrste tragova na vratu.Smrt vešanjem najčešće je samoubilačka, ređe ubilačka ili zadesna.

Pritisak na grudni koš (compressio thoracis)

Strangulaciona asfiksija nastala pritiskom na grudni koš.Zove se još traumatska ili crush asfiksija.Zato se na obdukcijam analaze multiple povrede organa.Lice i vrat su izrazito modro prebojeni.Smrt je najčešče zadesna.