ots prva parc

7/26/2019 OTS Prva Parc

http://slidepdf.com/reader/full/ots-prva-parc 1/8

1. Šta je sistem?

U principu sve je sistem i podsistem nekog sistema. Pod sistemom

podrazumijevamo postojanje skupa objekata (dijelova) objedinjenih vezama

između njih samih i njihovih svojstava. Pri tome objekti (dijelovi) !unkcioni"u uvremenu kao jedna cjelina. #vaki objekat podsistem ili $elija radi sa zajedni%kom

ciljem koji stoji ispred sistema kao cjeline

&. 'enicija teorije sistema.

eorija sistema je skup teorija koje imaju zajedni%ko obja"njenje obilje*ja za

analiziranje tih sistema. +snovni zadatak teorije sistema je da objasni zakone

postanka organizacije pona"anja i razvoja realnih sistema.

,. +snovne karakteristike koncepta sistemskog razmi"ljanja.

Postoje dva na%ina razmi"ljanja- klasični i sistemski . lasi%ni na%in razmi"ljanja

se svodi na induktivno istra*ivanje (induktivan = koju se zaključuje putem

indukcije, indukcija = zaključivanje iz pojedinačnog o opštem, metod mišljenja

kojim se dolazi na osnovu posmatranja.)

/. 0auke koje su integrisane u teoriji sistema.

• op"ta teorija sistema• kibernetika• teorija in!ormacija• semiotika• in!ormatika• matemati%ka teorija sistema.

. #tatika i dinamika sistema.

retanje je niz prelazaka iz jednog u drugo stanje. Promjena sistema njegova

dinamika sastoji se iz stalnog prelaska iz jednog u drugi sistem. o kretanje se ne

mo*e zaustaviti.

2. 3unkcija i dinamika sistema.

'inami%ki sistemi imaju svoju !unkciju. o je onaj zadatak koji sistem kao cjelina

izvr"ava. 3unkcije dinami%kih sistema se stalno mijenjaju. 'inami%ki sistemi imaju

i svoju strukturu. #trukturu sistema određuju elementi koji ga %ine i jo" vi"e

na%in na koji su ti elementi povezani. 3unkcija i struktura sistema su međusobnozavisne.



4. 5ijerarhija sistema.

#istemi ni*eg reda mogu istovremeno biti podsistemi vi"e sistema vi"eg reda.

#istemi podsistemi i elementi podsistema imaju svoje okru*enje. +kru*enje

jednog sistema %ini sredina u kojoj on djeluje i sa kojom je u interakciji.#ljedstveno tome okru*enje sistema ni*eg reda 6 podsistema 6 %ine svi ostli

podsistemi istog sistema vi"eg reda sa kojima je u interakciji a okru*enje

elemenata svi ostali elementi istog sistema.

7. 'enicija ekonomskog sistema.

Pod ekonomskim sitemom podrazumijevamo dru"tveno određeni mehanizam za

rje"avanje temeljnih ekonomskih pitanja ("ta kako i za koga proizvoditi).

8. 9lavne komponente ekonomskog sistema.

• :esursi- inputi 6 !aktori proizvodnje tehni%ko ; tehnolo"ko znanje

preduzetni"tvo i organizacione sposobnosti.• <konomski subjekti- doma$instva preduze$a dr*ava. #vaki od u%esnika je

uklju%en u neki proces dono"enja odluke gdje se stvaraju razli%iti tipovi

hijerarhijskih odnosa i razli%iti polo*aji pojedinih u%esnika u njima.• Procesi 6 ekonomske aktivnosti koje obja"njavaju kako !unkcioni"e

ekonomski sistem tj. upotreba inputa (resursa) i njihova trans!ormacija uoutpute (rezultate).

• <konomske institucije kao ustaljen odnos između ekonomskih subjekata a

plod su navika obi%aja i propisa koji determini"u pravila ljudske akcije i

organizacije trajnijeg ekonomskog pona"anja.

1=. 3unkcije saobra$ajnog sistema.

o su prevoz robe i ljudi i prenos poruka. Potrebe razlikujemo po prostoru i

vremenu. 3unkcija saobra$ajnog sistema razli%ita je po podru%jima i vremenskompresjeku. 3unkcija saobra$aja zavisi i od njegove strukture.



11. #truktura saobra$ajnog sistema.

o su elementi i na%in na koji su povezani u ostvarivanju njihovih !unkcija. >ma

vi"e veza između elemenata-

• red vo*nje• prevozna mo$ putne mre*e• obim kretanja drumskih i motornih vozila• usklađeni kapaciteti• saobra$ajno "kolstvo.

#truktura saobra%ajnog sistema jednog podru%ja mo*e se razlikovati od strukture

drugog podru%ja i zbog razlika u prirodnim uslovima uspostavljanja saobra$aja.

0a strukturu saobra$anog sistema uti%e i okru*enje tog sistema. akođer na

strukturu saobra$ajnog sistema uti%u istorijski uslovi saobra$aja u ranim etapama

razvoja.

1&. Podsistemi saobra$ajnog sistema.

Prema teritoriji na koju sistem djeluje saobra$ajni sistem se dijeli na određene

podsisteme. #vjetski saobra$ajni sistem se dijeli na svoje podsisteme- saobra$ajni

sistem kontinenata a oni na saobra$ajni sistem pojedinih zemalja. #aobra$ajni

sistem neke zemlje se dijeli na podsistem u*ih teritorijalnih cjelina- dr*ava

kanton regija pokrajina op"tina itd.

Prema vrstama djelatnosti dijeli se na podsisteme- podsistem prevoza putnika

podsistem prevoza tereta i podsistem prenosa poruka.

Prema organizaciji saobra$aja to je- institucionalna podjela ustanova i

organizacija.

Prema vrsti saobra$ajnog puta odnosno grana to su- drumski *eljezni%ki

pomorski rje%ni jezerski vazdu"ni i cjevni saobra$aj.

ao poseban podsistem je i P saobra$aj.

1,. Pojam saobra$ajne politike.

#aobra$ajna politika je evoluiraju$i proces koji proizilazi iz prethodnog razvojnog

razdoblja i tradicije te iz postoje$ih zakonitosti i odnosa.



1/. +p$e obilje*je saobra$aja.

Poznati engleski ekonomist arshall opisao je saobra$aj kao djelatnost koja

prodire svugdje posmatraju$i sve !aze proizvodnje razmjene podjele i potro"nje

dobara. U razvijenom dru"tvu saobra$aj prakti%no uti%e na sve dijelova dru"tva i

na sve ekonomske subjekte.

1. #peci%na obilje*ja saobra$aja.

U najva*nija speci%na obilje*ja saobra$aja koja uti%u na vođenje saobra$ajne

politike treba uvrstiti-

• kapitalnu intenzivnost saobra$aja• dugi vijek trajanja njegovih objekata• nedjeljivost saobra$ajne in!rastrukture• eksterne koristi• zna%aj prevozne potra*nje i• slo*enost saobra$aja kao tehni%ko;tehnolo"kog sistema.

12. @rste saobra$ajne politike.

ogu$e su razne podjele saobra$ajne politike. Prema jednoj od tih podjela

razlikuju se ne!ormalna i !ormalna politika.

Neformalna politika, nije izri%ito iskazana te se javlja u rje"enjima najvi"ih

zakonodavnih tijela i u njihovim izjavama o op$im AnazorimaB i Ana%elimaB.

Primjeri su takve politike (očitovanja) o privatnom vlasni"tvu javnom ulaganju

razvojnoj ulozi dr*ave ili stav prema nekim pravima i povlasticama u saobra$aju

koje to dru"tvo priznaje.

Formalna politika s druge strane sastoji se od izri%ito iskazanih izjava sadr*anih

u zakonima kojima se !ormalno progla"avaju nacionalni ciljevi i osnove

saobra$ajne politike.

14. 'eterminante saobra$ajne politike.

'eterminante saobra$ajne politike predodređuju pravac i mogu$nosti razvoja

saobra$aja a time i bitne elemente saobra$ajne politike. 0ajzna%ajnije su

sljede$ih osam determinanti-

a) geogra!sko;saobra$arni polo*aj



b) prevozna potra*nja

c) prevozna ponuda odnosno razvijenost saobra$ajnog sistema

d) mogu$nost zemlje da zadovolji potrebe za prevozom

e) dru"tveno;ekonoski sistem i uslovi poslovanja

f) ciljevi razvoja saobra$ajnog sistema

g) tehnolo"ki napredak u saobra$aju te

h) neekonomske determinante i razna razvojna ograni%enja..

17. Principi !ormiranja prevoznih cijena.

3ormiranju prevoznih cijena u osnovi polaze od cijene ko"tanja jedinice prevozne

usluge uva*avaja strukture i dinamike tro"kova poslovanja prevoza.

Prvi princip podrazumijeva di!erenciranje prevoznih cijena u zavisnosti od

veli%ine i te*ine robnih po"iljaka odnosno broja putnika koje treba prevesti.

Prevozne cijene su ni*e za ve$e transportne po"iljke i obrnuto vi"e su za manje

transportne po"iljke. U politici tari!a ovaj princip se zove principom horizontalnog

stepenovanja tari!a.

'rugi princip rezultira u degresiranju prevoznih cijena po pojedinim zonama

udaljenosti na koju se prevoz obavlja. Podrazumijeva se da su jedini%ne prevozne

cijene ni*e "to je udaljenost prevoza ve$a. U politici tari!a ovaj princip je poznat

kao princip vertikalnog stepenovanja tari!a.

18. 3ormiranje i utvrđivanje cijene prevozne usluge.

Cijene u obavljanju prevoznog procesa !ormiraju se u zavisnosti prema

tro"kovima vrsti speci%nosti robe i usluga udaljenosti prevoza odnosno

prenosa ponudi i potra*nji na prevoznom tr*i"tu prema tome obavlja li se prevoz

u zemlji ili međunarodni prema obimu dodatnih radnji tokom prevoza i prenosa

usluga i poruka u po"tanskom i telekomunikacionom saobra$aju i dr.

&=. Cijena ko"tanja prevoznih usluga.

Dedini%na cijena ko"tanja odnosno cijena ko"tanja po 1 nkm kao jedinica kojom

se izra*ava obim prevoza predstavlja$e rezultat odnosa tro"kova poslovanja i

ostvarenog obima prevoza tj-



Cijena koštanja 1 nkm = Troškovi poslovanja/Ostvareni obim prevoza

&1. Uloga tari!ne politike.

ari!na politika sadr*i osnovna na%ela i ciljeve a realizacija je kroz tari!ni sistem.

0ajva*niji dio tari!ne politike %ine tari!e njihova osnova i struktura a u

operativnom smislu na%in njihovog utvrđivanja i njihove primjene. Ebog op"teg

dru"tveno i ekonomskog zna%enja saobra$aja dru"tvo pokazuje poseban interes

za !ormiranje cijena prevoznih usluga. #toga ono zadr*ava sebi pravo u%e"$e ili

bar uticaj na utvrđivanje tih cijena.

&&. eoretske osnove za politiku cijena.

&,. +p"ta politika cijena.

#uvi"e visoke vozarine mogu dale dovesti do nepotpunog iskori"tavanja

kapaciteta a suvi"e niske vozarine do njihovog nerazumnog iskori"tavanja i

nemogu$nosti normalnog odr*avanja. #matra se da je vje"tina tari!ne politikeutvrditi takvu visinu vozarina kojom $e se uspostaviti razuman odnos između

potreba za prevozom i stepena iskori"tavanja postoje$ih kapaciteta. U skladu s

tim op"ta se politika vozarina mo*e svrstati u tri glavne grupe-

1) da se usluge ponude besplatno

&) da se ponude uz djelimi%nu naknadu i

,) da se ponude uz punu naknadu.

&/. +dređivanje cijena.

Premda na cijenu prevozne usluge bitno uti%e tro"ak njene proizvodnje stvarni

iznos nov%ane naknade za pru*enu uslugu ako se isklju%i eventualna intervencija

dr*ave zavisit $e o tr*i"tu. +dređivanje cijena se mo*e posmatrati u uslovima

konkurencije monopola i oligopola.

&. @rste tari!nih sistema.



Pod tari!nim sistemom podrazumijevamo cjelokupnost tari!a jednog saobra$ajnog

sredstva i skup na%ela na kojima su te tari!e izgrađene. Postoje %etiri vrste tari!nih

sistema-

1. prirodni

&. ekonomsko;politi%i

,. dr*avni i

/. mje"oviti.

&2. endencije u razvoju tari!nih sistema.

:e!orme tari!nih sistema jasno pokazuju tendenciju ka mijenjanju karaktera

tari!nog sistema u svim zemljama. +snovni pravac tih promjena morao je po sili

logike tr*i"ne privrede biti usmjeren na pretvaranje monopolskih tari!a u

konkurentske na su*avanje dejstva na%ela Aad valoremB i uklju%ivanja dva bitna

elementa u ja%oj mjeri u tari!ni sistem- na%ela vrijednosti prevozne usluge i

konkurentskih odnosa.

@eli%inu prevozne usluge određuje vrijednost robe (ad valorem).

ots prva parc

Documents