Áèä ýíýõ¿¿ ñåìíàðèéí àæèëäàà Áðèòàíè,

ÎÕÓ-ûí íîìûí ñàíãèéí òóõàé àâ÷ ¿çëýý. Òóñ íîìûí ñàíãóóä íü 140 - 250 æèëèéí ò¿¿õòýé 17 - 30 ñàÿ íîìòîé äýëõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íîìûí ñàíãèéí ¿¿ñýë õºãæèë, áàðèëãà áàéãóóëàìæûí òàëààð ºã¿¿ëëýý. Òà áèäýíä áàéãàà ñàéí ñàéõàí þì á¿õýí ýöñèéí ýöýñò ÿìàãò íîìûí à÷ áóÿí áàéäàã.

ÎÕÓ –ûí íîìûí ñàíÓëñûí íîìûí ñàí íü äýëõèéä àëäàðòàé

äýëõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íîìûí ñàíãóóäûí íýã áºãººä öàð õ¿ðýýãýýðýý äýëõèéä ãóðàâò îðäîã.

Óëñûí íîìûí ñàí íü 1862 îíû 6- ñàðûí 1-íä Ðóìÿíöåâèéí ìóçåé íýðòýéãýýð àíõ áàéãóóëàãäàæ, Ïàøêîâûí ãýæ àëäàðøñàí áàéøèíä áàéðëàæýý.

Óëñûí íîìûí ñàíãèéí ñàí õºìðºã íü Í. Ï. Ðóìÿíöåâèéí õóâèéí íîìûí öóãëóóëãààñ ýõëýëòýé áºãººä 28,000 íîì, 710 ãàð áè÷ìýë, 1000-ààä ãàçðûí çóðãààñ á¿ðäñýí áàéæýý. Ïàøêîâûí áàéðíû ãîë òàíõèìä 300 õ¿íèé ñóóäàë á¿õèé óíøëàãûí òàíõèìûã 1915 îíä íýýæ óäàëã¿é 500 áîëãîí íýìýãä¿¿ëæýý.

ÎÕÓ-ûí íîìûí ñàíãèéí ò¿¿õ íü: 1828 îíä Ðóìÿíöåâèéí ìóçåé 1862 - 1863 îíä Ìîñêâàãèéí íèéòèéí ìóçåé

áîëîí Ðóìÿíöåâèéí ìóçåé 1913 - 1917 îíä Ìîñêâàãèéí õààíû áà

Ðóìÿíöåâèéí ìóçåé 1924 - 1925 îíä Â.È.Ëåíèíèé íýðýìæèò óëñûí

íèéòèéí íîìûí ñàí 1925 - 1992 îíä Â.È.Ëåíèíèé íýðýìæèò

ÑÑÑÐ-èéí íîìûí ñàí 1 992 îíîîñ Îðîñ óëñûí íîìûí ñàí áîëæ ºðãºæñºí.

Óëñûí íîìûí ñàíä 1969 îíû áàéäëààð 11,7 ñàÿ íîì, 10,1 ñàÿ ñýòã¿¿ë, äýëõèéí 200 - ààä õýë äýýðõè 330 - ààä ìÿíãàí ãàð áè÷ìýë, 459 ìÿíãàí êèíîíû õàëüñ òóñ òóñ òºâëºðñºí áàéæýý.

Óëñûí íîìûí ñàí íü 1970 îíä 2500 óíøèã÷èéí

áàéð á¿õèé 22 óíøëàãûí òàíõèìòàé áîëæ àêàäåìè÷èä, äîêòîð ïðîôåññîðóóäàä ¿éë÷èëäýã 3 ñàëáàð òàíõèì íýýãäýí àæèëëàæ áàéñàí áàéíà.

Îðîñ óëñûí íîìûí ñàíãèéí ñàí õºìðºã íü ¿íäñýí 18 ôîíäóóäààñ á¿ðäýíý. ¯¿íä:

¯íäñýí òºâ ôîíä: Ýíý íü õàìãèéí ò¿ãýýìýë íèéòëýã àøèãëàãääàã îëîí òºðëèéí õýâëýìýë íîì ñýòã¿¿ë¿¿äèéí öóãëóóëãààñ á¿ðääýã 30 ñàÿ íîì á¿òýýë¿¿ä õàäãàëàãääàã.

Íîìç¿éí ëàâëàãààíû ôîíä: Ýíý íü íîìç¿éí ëàâëàãààíû ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýä çîðèóëàãäñàí á¿õ ÷èãëýëèéí ìýäýýëëèéí õýâëýë¿¿ä ëàâëàãààíû ìàòåðèàëóóäààñ á¿ðäýíý. Ýíý ôîíäîä 300,000 õóâü õýâëýìýë íîì á¿òýýë¿¿ä õàäãàëàãääàã.

Òóñëàõ òºâ ôîíä: Óíøèã÷äèéí ýðýëò õ¿ñýëòýýð àøèãëàãääàã òºðºë á¿ðèéí íîì, ñýòã¿¿ëèéí õóóëáàð ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýä øóóðõàé ¿éë÷ëýõýä çîðèóëàãääàã 130,000 ãàðóé õóâü á¿òýýëýýñ á¿ðääýã.

Ãàð áè÷ìýëèéí ôîíä: Îðîñûí ýðòíèé òºâ àðõèâèéí á¿òýýë¿¿äèéã òóñãàéëàí õàäãàëäàã áºãººä ò¿¿õýí áàðèìò, çîõèîã÷èéí á¿òýýë 500,000 îð÷èì áàéäàã.

Õîâîð ¿íýò á¿òýýëèéí ôîíä: Ýíä òóñãàé áºãººä 1825 îí õ¿ðòýëõ ÎÕÓ-ûí á¿òýýë¿¿ä 1700 îí õ¿ðòýëõ ãàäààäûí á¿òýýë íîìûí öóãëóóëãà ýðò ¿åèéí íîì áàéäàã.

Ãàçðûí çóðàã, çóðàãëàëûí ôîíä: Ýíý íü 250,000 ãàçðûí çóðàã çóðàãëàëûí òºðºëæñºí öóãëóóëãààñ á¿ðäýíý.

Õºãæìèéí áà äóó áè÷ëýãèéí ôîíä: Äýëõèéí áà Îðîñûí õºãæìèéí 400,000 ãàðóé á¿òýýëýýñ á¿ðäñýí öóãëóóëãàòàé.

Íîðì÷ëîãäñîí áè÷èã áàðèìòûí ôîíä: Óëñûí õýìæýýíèé íîðì÷ëîãäñîí ñòàíäàðòóóä,

ä¿ðýì, æóðìûí òºðºëæñºí öóãëóóëãààñ á¿ðäýõ áà 2 ñàÿ öóãëóóëãàòàé áàéäàã.

Îðîñûí áà ãàäààäûí óðàí çîõèîëûí ôîíä: Õèëèéí ÷àíäàä ä¿ðâýñýí îðîñ õ¿ì¿¿ñèéí á¿òýýë èõýíõ õóâèéã ýçëýõ áà ýíý ôîíäîä 700,000 õóâü á¿òýýë õàäãàëàãääàã.

Ýëåêòðîí áè÷èã áàðèìòûí ôîíä: Ò¿ð àøèãëàõàä çîðèóëàãäñàí òåõíèêèéí

àðãààð áýëòãýãäñýí òóñãàé ñýäýâ á¿õèé áè÷èã áàðèìòûí ôîíä þì. Ýíä CD ROM áà DVD áè÷èãäñýí øèíæëýõ óõààíû òºðºë á¿ðèéí öóãëóóëãà 2000 îð÷èì áèé.

Íîì ç¿é, íîìûí ñàí ñóäëàëûí ôîíä: Ýíý íü íîì ñóäëàëûí ìýðãýæèëòýí¿¿äýä

çîðèóëñàí á¿òýýëèéí 170,000 îð÷èì öóãëóóëãàòàé.

Ìèêðîôîðìûí ôîíä: Ýíý íü ìèêðîêèíî, ìèêðîôèøèéí ÷óõàë áà õîâîð á¿òýýë, ìºí õîâîð êèíîíû öóãëóóëãààð õýðýãëýã÷äèéí ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõ çîðèëãîîð õóóëáàðëàñàí á¿òýýë¿¿ä 3 ñàÿ áè÷ëýãòýé.

Ñîëèëöîîíû áà íººöèéí ôîíä: Îðîñûí õýìæýýíèé õàìãèéí òîì ôîíäûí íýã þì. 14

ñàÿ á¿òýýë õàäãàëàãääàã.

Àðõèâèéí ôîíä: Òóõàéí íîìûí ñàíãèéí áàéíãà õàäãàëàãäàæ íîìûí ñàíãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íä áèé áîëñîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ôîíä þì.

Ñî¸ë óðëàãèéí ôîíä: Îðîñûí óðëàã ñî¸ëûí òàëààðõè á¿òýýë¿¿ä, ò¿¿íèé ìýäýýëýë, ëàâëàãààíû òºðºëæñºí ôîíä áºãººä 11,000 îð÷èì á¿òýýë áèé.

Ýëåêòðîí íîìûí ñàí: Áè÷èã áàðèìòààñ àíõ ýëåêòðîí õýëáýðýýð á¿ðä¿¿ëñýí íîìûí ñàíãèéí ýëåêòðîí õóóëáàð ýíý íü õàìãèéí ýðýëò õýðýãöýýòýé 400,000 áè÷èã áàðèìòààñ á¿ðäýíý.

Ãàð áè÷ìýëèéí ôîíä: ¯íäñýí áà òóñëàõ ôîíäîîñ á¿ðääýã. ¯íäñýí ôîíä íü ãàð áè÷ìýë, ãðàôèê çóðãèéí öóãëóóëãààñ á¿ðäýíý. Òóñëàõ ôîíä íü ãàð áè÷ìýëòýé àæèëëàõàä øààðäàãääàã ìàòåðèàëóóä, á¿òýýë¿¿äýýñ á¿ðääýã.

Äîðíî äàõèíû õýë äýýðõè óòãà çîõèîëûí ôîíä: Ýíý ôîíäîä Àçè, Àôðèêèéí 115 õýë äýýðõè íèéãýì, óëñ òºð, õ¿ì¿¿íëýãèéí øèíæëýõ óõààí óðàí çîõèîëûí íîìíóóä ãîë áàéðûã ýçýëäýã.

Îðîñ óëñûí íîìûí ñàíãèéí ôîíä íü íèéò 43 ñàÿ íýãæ õàäãàëàìæòàé ¿¿íýýñ äýëõèéí 147 õýë äýýðõè 17 ñàÿ íîìòîé. Ýäãýýð íîìíóóäûã 275 êì óðò òàâèóð äýýð òàâüñàí áàéäàã. Òóñ íîìûí ñàíãààð ºäºðò 4000 õ¿í, æèëä 1,3 ñàÿ õ¿í, ìîñêâà îð÷èì õîòóóäûí 8000 ãàðóé õ¿í ¿éë÷ë¿¿ëäýã.

Óëñûí íîìûí ñàí íü Ìîñêâàãèéí áîëîí Îðîñûí

ñî¸ëûí ¿íýò ºâ òºäèéã¿é äýëõèéí îþóíû ñàí õºìðºãèéí íýãýí ãàéõàìøèã áèëýý.

Áðèòàíû íîìûí ñàí íü ïàðëàìåíòèéí øèéäâýðýýð 1973 îíû 6-ð ñàðûí 1-íä áàéãóóëàãäñàí áºãººä Áðèòàíèéí ìóçåéí íîìûí ñàíãèéí ñàëáàð, ¯íäýñíèé òºâ íîìûí ñàí, Øèíæëýõ óõààí, òåõíèêèéí íîìûí ñàí, Äóó áè÷ëýãèéí èíñòèòóò, Áðèòàíèé ¿íäýñíèé íîì ç¿é, Òåõíèêèéí ìýäýýëýë, ïàòåíòèéí íîìûí ñàí çýðýã íýãæ¿¿äýýñ á¿ðäñýí.

Òóñ íîìûí ñàí íü íèéò 150 ñàÿ íîì õýâëýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿¿íýýñ 25 ñàÿ íîì, 310 ìÿíãàí ãàð áè÷ìýë, 59 ñàÿ ïàòåíò, 4 ñàÿ ãàçðûí çóðàã,

260 ìÿíãàí òºðëèéí ñýòã¿¿ë, 8 ñàÿ øóóäàíãèéí ìàðê, äóãòóé, 2,5 ñàÿ äóó áè÷ëýã, Ìݪ 300 æèëýýñ îäîîã õ¿ðòýë äýëõèéí á¿õ ñîíèí õàäãàëàãäàæ áàéíà. Íîìûí òàâèóðûã óðòààø íü àâ÷ ¿çâýë 625 êì æèëä 10 ààä êì-ýýð óðòàñäàã. Òóñ íîìûí ñàíä Íýãäñýí âàíò óëñ, Èðëàíäàä õýâëýãäñýí á¿õ íîì, äýëõèéí îðíóóäàä õýâëýãäñýí îëîí íîì á¿òýýëèéã õ¿ëýýí àâ÷, æèëä 3 ñàÿ á¿òýýãäýõ¿¿íýýð ñàí õºìðºãºº áàÿæóóëäàã.

¯íäýñíèé ìàðêíû öóãëóóëãà íü 1891 îíä Òàïëèíãèéí õàíäèâëàñàí öóãëóóëãààñ ýõòýé öóãëóóëñàí øóóäàíãèéí ìàðêíû òîî ºíººäºð 25 ñàÿä õ¿ðñýí áàéíà.

Äóó õºãæìèéí áè÷ëýã-èéí õýñýãò 1 ñàÿ èë¿¿ äèñê, 200,000 îð÷èì êàññåò, äýëõèéí 100-ààä æèëèéí ºìíºõ äóó õºãæèì, óðàí çîõèîë, àìàí ò¿¿õ, àìüä áàéãàëèéí äóó àâèà õàäãàëàãääàã. 2006 îíä äóó áè÷ëýã¿¿äèéã îíëàéí õýëáýðò îðóóëæ, 4200 öàãèéí áè÷ëýã íü èíòåðíýòýä òàâèãäñàí.

Áðèòàíû íîìûí ñàíä Áðèòàíèéí áà Èðëàíäûí 1840 îíîîñ õîéøõè ñîíèíãèéí á¿õ öóãëóóëãà áàéäàã. Íèéò 660,000 áàãö ñîíèí, 370,000 ìèêðîôèëüìèéí õàëüñòàé äàìàð, 52,000 íýð á¿õèé õýäýí 10 ñàÿ ñîíèíã 45 êì óðò òàâèóð äýýð òàâüñàí. Áðèòàíèéí íîìûí ñàíä ìîíãîë õýë äýýðõè ìîíãîë íîì ñóäàð, ãàð áè÷ìýë íýëýýä áèé. ¯¿íä: “ Áîäü ìºðèéí çýðýã ”, “ Ëàìðèí ×åìáî ”, “ Öàãààí ºâãºí íýðò ñóäàð ” ãýõ ìýò.

Áðèòàíèé íîìûí ñàí íü öàð õ¿ðýýãýýðýý Êîíãðåññèéí íîìûí ñàíãèéí äàðàà îðîõ äýëõèéí õî¸ð äàõü òîì íîìûí ñàí áºãººä äýëõèéí õàìãèéí òîì ñóäàëãààíû íîìûí ñàí þì.

Ýöýñò íü ä¿ãíýæ ¿çýõýä Îðîñ, Àíãëèéí íîìûí ñàíãèéí ¿éë àæèëëàãàà íü òóõàé óëñ îðíû ñî¸ëûí ò¿¿õýí ¿éë ÿâöûã õàðóóëààä çîãñîõã¿é íèéãìèéí îëîí òàëáàðò çºâõºí ººðèéí îðíû õýìæýýíä òºäèéã¿é îëîí óëñûí õýìæýýíä íîìûí ñàíãèéí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ ñàíàà÷èëãûã áèé áîëãîõ ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðä¿¿ëæ íîìûí ñàíãóóäàä ¿ëãýð æèøýý áîëæ áàéíà.