BIULETYN

Nr 12 (761) 7 lutego 2011 PISM

Redakcja: Marcin Zaborowski (redaktor naczelny), Agnieszka Kope (sekretarz redakcji),

ukasz Adamski, Beata Grka-Winter, Artur Gradziuk, Leszek Jesie,

Beata Wojna, Ernest Wyciszkiewicz

Rosnca rola Indii w zmieniajcym si porzdku midzynarodowym

Patryk Kugiel

Seria wizyt wiatowych przywdcw w Indiach w zeszym roku podkrela rosnce znaczenie tego kraju jako jednego z wyaniajcych si centrw nowego ukadu midzynarodowego. Indie bdce jedn z najszybciej rozwijajcych si gospodarek i najwiksz demokracj po-strzegane s jako naturalny partner zarwno przez USA, jak i UE. Wzmocnienie wsppracy z Indiami moe okaza si niezbdne w pokonywaniu gwnych wyzwa globalnych i za-pewnieniu stabilnoci systemu midzynarodowego. Rosnca rola Indii to take wyrany sy-gna dla Polski, aby w wikszym stopniu skupi si na rozwoju bliszych relacji dwustronnych.

Rosnce znaczenie Indii. Wizyta prezydenta Rosji Dmitrija Miedwiediewa w New Delhi w dniach

21-22 grudnia 2010 r. bya ostatni z serii wizyt wysokiej rangi w Indiach w ubiegych szeciu miesi-cach. Wczeniej oficjalne podre do Indii odbyli premier Zjednoczonego Krlestwa David Cameron (28-29 lipca), prezydent USA Barack Obama (6-9 listopada), prezydent Francji Nicolas Sarkozy (4-7 grudnia) oraz premier Chin Wen Jiabao (15-17 grudnia). W trakcie spotka zaplanowano szereg nowych inicjatyw, a czna warto podpisanych kontraktw gospodarczych przekroczya 50 miliar-dw dolarw. Ponadto indyjski premier Manmohan Singh wzi udzia w jedenastym szczycie UE-Indie w Brukseli 10 grudnia a nastpnego dnia spotka si z kanclerz Niemiec Angel Merkel w Berlinie.

Wydarzenia te odzwierciedlaj rosnce znaczenie polityczne Indii. W ostatnich latach Indiom uda-o si zbudowa bliskie relacje z wszystkimi potgami wiatowymi, stay si aktywnym czonkiem wielu forw wielostronnych, jak G-20, BRIC (Brazylia-Rosja-Indie-Chiny) czy IBSA (Indie-Brazylia-RPA), zaczy take odgrywa wan rol w rozmowach na temat przeciwdziaania zmianom klima-tycznym i w negocjacjach handlowych w ramach WTO. Od 1 stycznia 2011 r. objy na dwa lata funkcj niestaego czonka Rady Bezpieczestwa ONZ. Podczas gosowania w Zgromadzeniu Oglnym NZ w padzierniku ub. r. ich kandydatur poparo 187 pastw (wobec tylko 42 gosw otrzymanych w 1996 r.), co wyranie wskazuje na wzmocnion pozycj. Mona oczekiwa, e posiadajc poparcie wszystkich staych czonkw RB ONZ (z wyjtkiem Chin), Indie bd usilnie dyy w najbliszym czasie do reformy ONZ, aby uzyska stae miejsce w Radzie i tym samym potwierdzi swj status mocarstwowa wiatowego.

Indie to jedna z najszybciej rozwijajcych si gospodarek wiata, ze rednim tempem wzrostu PKB 8% w trakcie ostatnich szeciu lat. W przeciwiestwie do wikszoci krajw OECD Indie nie odczuy tak silnie skutkw wiatowego kryzysu gospodarczego. Wzrost PKB obniy si do poziomu 6.4% w 2008 r. i 5.7% w 2009 r., ale ju w zeszym roku mia wrci, wedle przewidywa, do pozio-mu 9,7%. Wedug niektrych prognoz Indie mog sta si trzeci najwiksza gospodark wiata jeszcze przed 2030 r., a rozmiar rynku konsumenckiego moe osign tam prawie 600 milionw osb w 2025 r. Ponadto plany ogromnych inwestycji w infrastruktur, sektor energetyczny, zbroje-niowy czy rozwj spoeczny czyni Indie niezwykle atrakcyjnym kierunkiem ekspansji wielu zachod-nich firm. Wszystkie te czynniki zoyy si w ostatnim czasie na ponowne odkrycie Indii i przemian ich relacji zarwno z USA jak i UE.

Historyczny zwrot w relacjach amerykasko-indyjskich. Nowa era w stosunkach USA i Indii rozpocza si wraz z wizyt prezydenta Billa Clintona w Indiach w marcu 2000 r. Ostatnie dziesi

2367 Polski Instytut Spraw Midzynarodowych

ul. Warecka 1a, 00-950 Warszawa, tel. 0 22 556 80 00, faks 0 22 556 80 99, sekretarz-biuletyn@pism.pl

lat to okres stopniowego wzmacniania i poszerzania strategicznego partnerstwa pomidzy najwik-szymi demokracjami wiata. Dwustronna wymiana handlowa wzrosa w tym czasie z 14 do blisko 40 miliardw dolarw rocznie. Przeomowy tzw. ukad nuklearny podpisany w 2008 r. i wyraenie w 2010 r. poparcia USA dla stara Indii o uzyskanie staego czonkostwa w RB ONZ wyniosy te relacje do stanu najlepszego w historii.

USA zdecydoway si wspomc Indie, gdy widz ten kraj jako strategiczn przeciwwag dla Chin, potencjaln si stabilizacyjn w Azji Poudniowej, wanego sprzymierzeca w wojnie z eks-tremistami religijnymi, a take wartociowego partnera gospodarczego. Z kolei Indie potrzebuj poparcia USA, aby przyspieszy swj rozwj ekonomiczny i wzrost znaczenia politycznego. Mimo e cigle wyrany jest deficyt zaufania, a partnerzy rni si w pogldach na wiele spraw (np. polityka wobec Pakistanu, negocjacje handlowe) w obu stolicach panuje ponadpartyjne przekonanie o potrzebie dalszej transformacji naturalnego partnerstwa w jedn z najwaniejszych relacji XXI wieku.

Rosnca atrakcyjno dla UE. Przy wartoci obrotw handlowych na poziomie 53 miliardw euro w 2009 r., Unia Europejska stanowi najwikszego partnera handlowego Indii, a te z kolei zajmuj dziewite miejsce na unijnej licie partnerw handlowych. Od 2000 r. EU i Indie odbywaj coroczne szczyty dc do rozszerzenia wsppracy ze sfery gospodarczej rwnie na sprawy polityczne i globalne. W 2004 r. zainaugurowano formalne partnerstwo strategiczne. Obie strony licz na to, e nowym impulsem wsppracy gospodarczej i politycznej bdzie umowa o wolnym handlu negocjowana od czerwca 2007 r. Pord najtrudniejszych obszarw do uzgodnienia pozosta-y m.in. rozdziay na temat zamwie publicznych i zrwnowaonego rozwoju. Chocia liderzy EU i Indii na ostatnim szczycie w Brukseli wyrazili nadziej, e uda si dokoczy negocjacje wiosn 2011, moe si to jednak opni do jesieni i przypa na okres polskiej prezydencji w Radzie UE.

Unia i Indie to wielokulturowe organizmy polityczne przywizane do demokracji i rzdw prawa, uznajce nadrzdno prawa midzynarodowego i potrzeb efektywnego multilateralizmu w stosun-kach midzynarodowych. Jednak w zwizku z rnicami w poziomie rozwoju, jak rwnie saboci organizacyjn UE, potencja partnerstwa wci nie jest naleycie wykorzystany, a same Indie czsto wol rozwija cilejsz wspprac z wybranymi krajami czonkowskimi. Trzy spord starszych czonkw Unii ustanowiy dwustronne strategiczne partnerstwo z Indiami: Francja w 1998 r., Niemcy w 2001 r. oraz Zjednoczone Krlestwo w 2004 r. W przeciwiestwie do nich, jak dotd aden z 12 nowych krajw czonkowskich nie zbudowa takich relacji.

Wnioski. Rosnca rola midzynarodowa Indii to kolejny sygna wskazujcy na ewolucj systemu midzynarodowego i stopniowe, ale prawdopodobnie nieodwracalne, przesunicie wadzy i bogactwa z obszaru Euroatlantyckiego w rejon Azji i Pacyfiku. To, czy rosnce w si Indie bd dziaay jak tzw. odpowiedzialny udziaowiec zaley w duej mierze od tego, jak Zachd odniesie si do ich wzrostu, szczeglnie w jaki sposb uwzgldni ich aspiracje odgrywania wikszej roli w instytucjach globalnych jak ONZ, MFW czy Bank wiatowy. Biorc pod uwag demokratyczny system polityczny, gospodarczy pragmatyzm i zblion ocen zagroe, Indie mog by jednak postrzegane jako naturalny partner zarwno przez USA jak i UE.

Relacje te nie bd wolne od napi, gdy Indie i ich bardziej rozwinici gospodarczo partnerzy rni si w wielu kwestiach (np. interwencja humanitarna, negocjacje WTO, odpowiedzialno za zmiany klimatyczne), a coraz bardziej asertywne Indie bd stanowczo realizoway wasne interesy podkrelajc swoj autonomi w stosunkach midzynarodowych. Niemniej jednak wzmocniona wsppraca z Indiami bdzie niezbdna w rozwizywaniu wyzwa globalnych, takich jak terroryzm, piractwo, destabilizacja Afganistanu, nieproliferacja, zmiany klimatyczne, itp. Jednoczenie nacisk Indii na rozwj gospodarczy i wydobycie z ubstwa milionw wasnych obywateli bd w duszej perspektywie dobrze suyy zachodnim interesom i globalnej gospodarce.

Polska, ktra bya jednym z najbliszych przyjaci i partnerw gospodarczych Indii w okresie zimnej wojny, ale przykadaa mniejsz uwag do tych relacji w trakcie dwch ostatnich dekad, nie moe teraz przegapi tego historycznego momentu. Poza pogbianiem wsppracy gospodar-czej (np. w grnictwie, energetyce, sprzcie wojskowym, zielonych technologiach, badaniach i rozwoju, IT, itp.) warto rwnie wzmocni wspprac polityczn i gospodarcz. Ostatnia wizyta premiera Donalda Tuska w Indiach we wrzeniu 2010 r. stanowia krok we waciwym kierunku. Aby nie straci sprzyjajcej atmosfery naleaoby uruchomi nowe wane inicjatywy i silniej zinstytu-cjonalizowa dialog z Indiami. Co wicej, zbliajca si prezydencja w Radzie UE stwarza rzadk okazj, aby Polska staa si bardziej widoczna w Indiach i zaprezentowaa si jako wany lider regionalny. Podczas gdy Indie mog by postrzegane jako gwny partner Polski w Azji, Polska ma szanse sta si pierwszym partnerem strategicznym Indii w Europie rodkowej.