Park Narodowy Dolina Dolnej Odry

Wydawca: Ministerstwo Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów Kraj Związkowy BrandenburgiaRedakcja: Urząd Środowiska Kraju Związkowego Brandenburgia, Referat ds. informacji o środowisku, public relations 14476 Potsdam, OT Groß Glienicke Seeburger Chaussee 2 Tel.: 033 201 / 442-0 Park Narodowy Unteres Odertal

Tekst: D. Treichel, H.-J. Wilke Zdjęcia: G. Blutke (4), D. Damschen (3), B. Grimm (1) P. Pleul (1), H. Schmidt (1), J. Teubner (1), H.-J. Wilke (6) Mapa: Pro Line Concept, Berlin Opracowanie graficzne: Goscha Nowak, Berlin Druk: Landesvermessung und Geobasisinformation Brandenburg Nakład: 8.000 Lipiec 2013 roku

Witamy w parku narodowym Dolina Dolnej Odry położona na północy Brandenburgii,

bezpośrednio przy granicy polsko-niemieckiej, zaliczana jest

do niewielu naturalnych dolin rzecznych w Europie Środkowej.

Ta wąska dolina z przylegającymi zboczami Odry jest jedynym

parkiem narodowym – pośród 14 niemieckich parków naro-

dowych – powstałym na terenie doliny rzecznej. Parki narodowe

łączy jedna prosta zasada – „Pozostawić przyrodę samej sobie”.

W intensywnie eksploatowanych Niemczech stanowią one swoiste

oazy niezakłóconego rozwoju dzikiej przyrody i mają nieocenione

znaczenie dla utrzymania krajobrazów przyrodniczych.

Uroki parku narodowego widać

o każdej porze roku. Podczas

gdy jesienią nizinę przemierzają

spowite gęstą mgłą wielkie

chmary żurawi i gęsi, w mroźne

zimy dominuje cisza na pokry-

tych szronem pastwiskach i

niemal bezgłośny pochód lodu na Odrze. Budząca się wiosna

przyciąga z kolei na łęgi hałaśliwe chmary ptaków, latem zaś wiele

przybrzeżnych stref starorzeczy urzeka czarującą okazałością

kwitnących na nich bagiennych i wodnych roślin.

Parę słów o historii Dolina Dolnej Odry to rozciągająca się na długości ponad 60 km

nizina rzeczna między Hohensaaten na południu a Szczecinem

na północy. Trwająca prawie 10 tys. lat historia tej doliny sięga

aż pomorskiego stadium zlodowacenia Wisły. Nizinę o szerokości

3 – 5 km otaczają moreny denne i końcowe względnie piaszczyste

tarasy dolinowe. Sieć polderów utworzona w latach 1906 – 1928

według holenderskiego wzoru decyduje do dziś, zwłaszcza w

półroczu zimowym, o stanie wody Odry oraz sytuacji na większości

obszarów łęgów – mimo regulowania biegu rzeki i budowy wałów.

Poldery są w stanie pobrać do 130 mln m³ wody. Tym samym

stanowią naturalną ochronę przeciwpowodziową.

Dzięki informacjom o świecie ptaków gromadzonym przez wiele lat

przez ornitologów pracujących na bazie wolontariatu udało się już

w 1980 roku nadać rozległym terenom polderów status obszarów

podmokłych o międzynarodowym znaczeniu (FIB). W 1992 roku

Polska i Niemcy porozumiały się w sprawie utworzenia transgra-

nicznego obszaru chronionego – „Międzynarodowy Park Dolina

Dolnej Odry“ (Internationalpark Unteres Odertal). Jego celem jest

zachowanie przestrzeni krajobrazowej unikalnej również w skali

europejskiej. W końcu w czerwcu 1995 roku parlament krajowy

Brandenburgii uchwalił ustawę o utworzeniu Parku Narodowego

Dolina Dolnej Odry (Unteres Odertal). Ustawę znowelizowano w

2006 roku.

Międzynarodowy Park Dolina Dolnej Odry obejmuje Park Naro-

dowy Dolina Dolnej Odry (Nationalpark Unters Odertal – 10.300 ha),

obszar ochrony krajobrazu Region Parku Narodowego Dolina Dol-

nej Odry (Nationalparkregion Unteres Odertal – 18.000 ha) jako

strefę buforową oraz polskie parki krajobrazowe – Park Krajobra-

zowy Dolina Dolnej Odry (6.000 ha) oraz Cedyński Park Krajobra-

zowy (30.000 ha).

Fauna i flora

Park narodowy znany

jest przede wszystkim

jako ważny obszar, na

którym ptaki odbywają

lęgi, odpoczywają i

zimują. Wypoczywa

tu do 35 tys. gęsi

białoczelnych, 30 tys.

gęsi zbożowych, 17 tys. kaczek krzyżówek, 15 tys. świstunów,

8000 cyraneczek oraz 9000 rożeńców. Jesienią lub wiosną nizinę

odrzańską przemierza około 200 tys. ptaków wodnych. Co roku

w październiku do swoich noclegowni w północnej dolinie Odry

przylatuje na kilka tygodni do 15 tys. żurawi.

W ubiegłych latach w dolinie

Dolnej Odry zaobserwowano

284 gatunków ptaków, z

których 161 odbywa tu lęgi.

Szczególnie bogato zalesione

zbocza na skraju doliny słyną

z tego, że stanowią obszar

lęgowy rzadkich dużych pta-

ków, takich jak bielik, orlik

krzykliwy, żuraw i bocian

czarny. Dolina Dolnej Odry to

jedyne miej-sce w Niemczech,

w którym wodniczka wycho-

wuje jeszcze swoje młode.

Również derkacz występujący

na terenie parku narodowego

w liczebności do 200 wołają-

cych samców zaliczany jest do

jednej z największych populacji

lęgowych w Niemczech.

Nie tylko świat ptaków jest tu

unikalny. Występuje tutaj 50

gatunków ssaków, 11 gatun-

ków płazów ziemnowodnych,

6 gatunków gadów oraz 49

gatunków ryb. Tym samym ni-

zina Odry stanowi ważne refu-

gium dla rzadkich kręgowców.

Po ponownym osiedleniu

bobrów na obszarze środkowej

Odry w latach 70. i 80. XX

wieku mamy dziś w parku na-

rodowym znowu 50 bobrowni.

Różnorodność gatunkowa odnosi się również do świata roślinnego.

W parku narodowym mamy zarówno zaciszne starorzecza, pokryte

liliami wodnymi i paprocią pływającą, jak również ubarwione, pod-

mokłe łąki. Ponadto występują tu też pierwotne pozostałości lasów

łęgowych, a na nadodrzańskich zboczach naturalne liściaste lasy

mieszane. Osobliwością są kolorowo kwitnące murawy kserotermicz-

ne. Tutaj przebiega także północno-zachodnia granica występowania

wielu roślin i gatunków roślin i zwierząt strefy stepowej.

Żurawie jesienią

Budowa drogi wodnej Hohensaaten-Friedrichsthaler- Wasserstraße na północ od Schwedt nad Odrą, 1913 rok

Bocian czarny

Orzeł bielik

Zimorodek

Wydra

Miłek wiosenny

Jaz Saathener Wehr nad Odrą, polder A/B

Landesamt fürUmwelt,Gesundheit undVerbraucherschutz

Landesamt fürUmwelt,Gesundheit undVerbraucherschutz

Schwedter Querfahrt

166

2

1132

2

NSGGeesower Hügel

NSGSilber-berge

Lubicz(Lindow)

2/198

L284

2

NSGSalveytal

OderOstoder

Wel

se

Odra

Wel

se

Felchow-see

Odra Zachodnia

Tyw

a

Rurzy

ca

MündeseeHaus-

see

Odra Zachodnia

Odra Wschodnia

Odra Wschodnia

Westoder

Hohensaaten-Friedrichsthaler-Wasserstraße

Pars

tein

er S

ee

Felchow

R Z E C Z P O S P O L I T A P O L S K A

Hohen-selchow

Casekow

Vierraden

Flemsdorf

Neukünken-dorf

Lunow

Lüders-dorf

Stolzen-hagen

Schmargen-dorf

Schönermark

HerzsprungDOBBERZIN

Gellmers-dorf

Stolpe

Crussow

Passow

Pinnow Parstein-werder

Meyenburg

Berkholz-

Friedrichs-thal

Criewen

Zützen

Stützkow

Schöneberg

Hohenreinken-dorf

GARTZ/ODER

Jamikow

StendellWoltersdorf

GroßPinnow

Hohen-felde

Kunow

Mürow

Geesow

Mescherin

Criewen-Vorwerk

Tantow

Neurochlitz

RadekowBiesen-dahlshof

Kummerow

Blumen-hagen

Augustenhof

Nieder-landin

Heinersdorf

Alt Galow

Staffelde

Damitzow

Heinrichshof

Petershagen

Hohenlandin

Neu Galow

Ognica(Nipperwiese)

Widuchowa(Fiddichow)

Gryfino(Greifenhagen) Bielinek

(Bellinchen)Piasek(Peetzig)

Lubiechów Górny(Hohen Lübbichow)

Gatow

Marwice(Marwitz)

Krajnik Górny(Hohenkränig)

Pacholeta(Pakulent)

Krajnik(Buddenbrock)Czepino

(Wintersfelde)

Lubiechów Dolny(Nieder Lübbichow)

Wilhelms-felde

Zaton Dolny(Niedersaathen)

Radun(Raduhn)

W kierunkuSZCZECINA

W kierunkuBAD FREIENWALDE

W kierunkuEBERSWALDE

Pargowa(Pargow)

Kamieniec(Schöningen)

Moc

zyly

(Sch

iller

sdor

f)

Zabnica(Mönchkappel)

Parstein

Pomellen

Bölkendorf

Neuhof

Teerofen-brücke

Nowe-Czarnowo(Neu Zarnow)

Wirów(Wierow)

Zórawie(Kronheide)

Daleszewo(Ferdinandstein)

Steklno(Stecklin)

Krzywin(Kehrberg)

Rynica(Roderbeck)

Grabowo(Grabow)

Klein Ziethen

Schu

tzzo

ne II

W kierunku PENKUN

Wald-erlebnis-

pfad

Quell-erlebnis-pfad

SalveyMühle 3

Hafen

Ausbau

Rosow

Nationalpark-haus

RheinsbergNemitz

Cedynski Park Krajobrazowy (Landschaftsschutzpark Zehden)

Cedynia(Zehden)

Weltyn(Woltin)

Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry (Landschafts-schutzpark Unteres Odertal)

Strefa ochronna Parku(Pufferzone)

Krajnik Dolny(Niederkränig)

NSGFelchowsee

Hohen-saaten

NSGLandinerHaussee

Debogóra(Brusenfelde)

11

Auenlehr-pfad

Linde

R E P U B L I K A F E D E R A L N A

N I E M I E C

1662

2

Lubicz(Lindow))

2/198

2

Wel

selse

WW

We

WWlsl

e

Tyw

aTT

Rurzy

ca

MündeseesHaus-s

see

Odrar Zachodnia

OOddrrd aarrr WWsWW cchodnniia

Odrar WsWW chodnia

Pars

tein

erSe

e

R Z E C Z P O S P O L IO T A P O L S K AO

Hohen-selchow

Casekow

V erradenierr

Neukünken-Ndorf

Lüders-dorf

Schmargen-margen-margen-chmargdorf

Schönermarkmark

HerzsprungsprungzsprungungerzspruDOBBERZINBED

PassowPas

Pinnow Parstein-ParsteParstewerderwerdewerde

Meyenburg

Berkholz-

Jamikowko

StendellS eWoltersdorf

GroßGPinnow

Hohen-H -Hfelde

Kunow

Mürow

TantowtowwwTT

RadekowBiesen-dahlshof

KummerowKu wmmmKu

Blumen-enhagenh

Augustenhofen

Niedeieie r-landinllla

Heinersdorf

Damitzow

Heinrichshofhochs

Petershagen

Hohenlandin

Ognicagn aa(Nipperwiese)p e

Widuchowac(Fiddichow)cho

Gryfino(Greifenhagen))( ag

GatowGaatow

Marwicewic((Marwitz)tz)(M

Pacholeeeta(Pakulent)

Krajnik(Buddenbrock)bbCzepino

(Wintersfelde)

Wilhelms-felde

W kierunkurunkuunkunkuSZCZECINAA

W kierunkuBAD FREIENWALDEWW

W kierunkuW kierunkuWWEBERSEBEREBERSWALLDELDWW

Pargowagoarg(Pargow)(Pa

Kamieniec(Schöningen)( n)

Zabnican(Mönchkappel)chkapp )kkappel)

Parstein

Pomellen

Bölkendorff

Neuhof

Nowe-Czarnowo(Neu Zarnow)

Wirów(Wierow)

ZórawieZó(Kronheide)Kro

Daleszewo(Ferdinandstein)stein)

Steklno(Stecklin)

Krzywinin(Kehrberg)hrbe(

Rynica(Roderbeck)

Grabowo(Grabow)

Klein nZiethen

W kierunku PENKUN

Hafen

Rosow

Weltyn(Woltin)

Krajnik Dolny(Niederkränig)

Hohen-aatensasaa

NSGGGLandinerererHausseeHa

Debogóra(Brusenfelde)

11

R E P U B L I K A U BF E D E R A L N AE R

N I E M I E CE M

P P

P

P

P

P

P

PP

P

P

P

P

P

PP P

NPStechlin-Ruppiner Land

BR Flusslandschaft Elbe-Brandenburg

Bernau

Wielkopowierzchniowe obszary chronione w Brandenburgii

BERLIN

Potsdam

NPMärkische Schweiz

NPBarnim

NLPUnteres Odertal

NPWest-havelland

BR Schorfheide-Chorin

NLP = Park narodowyBR = Rezerwat biosferNP = Park przyrodniczy

NPNuthe-Nieplitz

NPHoher Fläming

NPDahme-Heideseen

BRSpreewald

NPSchlaubetal

NPNiederlausitzerLandrücken

NPNiederlausitzerHeidelandschaft

NPUckermärkischeSeen

SCHWEDT/ODER

ANGERMÜNDE

0 5 km

Informacja

Wypoz.yczalnia rowerów

Dom Parku Narodowego(Nationalparkhaus)

Strefa ochronna I b (przyszl/e obszary dzikiej przyrody)

Obszar ochrony krajobrazu (strefa buforowa)

Polskie parki krajobrazowe

Szlak rowerowy nad Odra, i Nysa,Punkt widokowy

Wiez.a obserwacyjna /

Szal/as obserwacyjnySzlaki zimowe i letnie

Szlaki letnieMosty

Administracja / Organizacja „Naturwacht” („Straż Ochrony Przyrody”)

Parking

Wycieczki kajakowe z przewodnikiem

Park Narodowy Dolina Dolnej Odry (Unteres Odertal)

Strefa ochronna I a (istnieja,ce obszary dzikiej przyrody)

Strefa ochronna II

P

OFE

RTA

Ście

żka

dyda

ktyc

zna

Tury

styka

kon

na /

jeźdz

iecka

Wyp

ożyc

zaln

ia r

ower

ów

Prz

ejaż

dżka

po

Odr

ze

Wyp

ożyc

zaln

ia łó

dek

Prz

ysta

ń

Gos

poda

Pol

a ke

mpi

ngow

e

Info

rmac

ja

Noc

legi

MIEJSCOWOŚCIBerkholz/Meyenburg • • •Criewen • • • • •Schöneberg/Stützkow • • •Flemsdorf •Friedrichsthal • •Gartz • • • • •Gatow • • •Geesow • • •Groß Pinnow • • • •Teerofen • • • • •Hohensaaten • • • • •Angermünde • • • • •Lüdersdorf • •Lunow • • • • •Mescherin • • • • • • •Schwedt • • • • • • • • •Stolpe • • •Stolzenhagen • • • • •Tantow • • • •Vierraden • • • •Zützen • • • •

Przyroda i ochrona środowiska

Administracja Parku Narodowego Dolina Dolnej Odry Park 2 16303 Schwedt / Oder, OT Criewen Tel.: 033 32 / 267 70 Faks: 033 32 / 267 72 20 nlp-unteres-odertal@lugv.brandenburg.de www.nationalpark-unteres-odertal. brandenburg.de www.nationalpark-unteres-odertal.eu

Zwiedzanie z przewodnikiem / Wycieczki Tel.: 033 32 / 267 72 01

Dom Parku Narodowego Tel.: 033 32 / 267 72 44 1.4.-31.10. Pon - nd w godz. od 9 do 18 1.11.-31.3. Pt - nd w godz. od 10 do 17 Wstęp wolny

Straż Ochrony Przyrody Park 2 16303 Schwedt / Oder, OT Criewen Tel.: 033 32 / 51 64 06 Faks: 033 32 / 25 01 20 unteresodertal@naturwacht.de www.naturwacht.de

Szkoła dzikiej przyrody Teerofenbrücke Tel.: 033 32 / 83 88 40 Fax: 033 32 / 83 88 48 info@wildnisschule-teerofenbruecke.de www.wildnisschule-teerofenbruecke.de

Park narodowy – niezapomniane przeżycie

Praca strażników przyrody jest wielostronna: Współpraca w realizacji programów związanych z ochroną gatunków, monitoring, edukacja ekologiczna, a także organizowanie wycieczek z przewodnikiem dla turystów. Sprawują oni ponadto opiekę nad Domem Parku Narodowe-go (Nationalparkhaus) z wystawą poświęconą przyrodzie i krajobrazowi przy zamku w Crie-wen. Największą atrakcją każdego zwiedzania jest tam wielkie Akwarium Odrzańskie.

Od połowy lipca do połowy listopada warto wziąć udział w przejażdżce kajakiem z przewodnikiem, aby „zanurkować“ w fascynujący wodny świat Doliny Dolnej Odry. W prawie każdy weekend organizowane są także zwiedzania z przewodnikiem, wycieczki oraz wędrówki przyrodniczo-przygodowe.

Spokoju, rozległości oraz zacisza Doliny Dolnej Odry doświadczyć można poruszając się pieszo, bryczką, a najlepiej rowerem po drogach wałowych o łącznej długości ponad 120 kilome-trów. Z miejscowości Schwedt i Mescherin dotrzeć można do polskich parków krajobrazowych.

Na zboczach odrzańskich pod Stolpe wybudowano w XII w. zamek, z którego zachowała się już tylko wieża. Grubość jej potężnych murów wynosi 5 m. Tym samym zalicza się ona do najpotężniejszych wież zamkowych w Niemczech. Roztacza się z niej rozległy widok na dolinę Odry.

Turystyka

Związek Turystyki Parku Narodowego Dolina Dolnej Odry Vierradener Straße 36 16303 Schwedt / Oder Tel.: 033 32 / 255 90 Faks: 033 32 / 25 59 59 touristinfo@unteres-odertal.de www.unteres-odertal.de

Związek Turystyki Angermünde e. V. Brüderstraße 20 16278 Angermünde Tel.: 033 31 / 29 76 60 Faks: 033 31 / 29 76 61 info@angermuende-tourismus.de www.angermuende-tourismus.de

Regionalna Dyrekcja Ochrony Srodowiska 70-382 Szczecin Ul. Jagiellonska 32 Tel.: 00 48 91 / 43 05 200 Faks: 00 48 91 / 43 05 229 sekretariat.szczecin@mos.gov.pl www.szczecin.rdos.gov.pl

Warsztat ekologiczny „Unteres Odertal” e.V. Park 4 16303 Schwedt / Oder, OT Criewen Tel.: 033 32 / 25 08 10

i

Zamek w Criewen