Parlamenti, Roli i Parlamentit dhe Organet e tij

Parlamenti, Roli i Parlamentit dhe Organet e tijMr.sc.Xhevahire IZMAKUForma e Qeverisjes dhe Ndarja e PushtetitKosova sht Republik demokratike e bazuar n parimin e ndarjes s pushteteve dhe kontrollit e balancimit n mes tyre, sikurse sht prcaktuar me kt Kushtetut.Kuvendi i Republiks s Kosovs ushtron pushtetin legjislativPresidenti i Republiks s Kosovs prfaqson unitetin e popullit. Presidenti i Republiks s Kosovs sht prfaqsues legjitim i vendit brenda dhe jasht dhe garantues i funksionimit demokratik t institucioneve t Republiks s Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut.Qeveria e Republiks s Kosovs sht prgjegjse pr zbatimin e ligjeve e politikave shtetrore dhe i nnshtrohet kontrollit parlamentar.Pushteti gjyqsor sht unik, i pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat.Gjykata Kushtetuese sht organ i pavarur i mbrojtjes s kushtetutshmris dhe bn interpretimin prfundimtar t Kushtetuts.Republika e Kosovs ka institucionet e veta pr mbrojtjen e rendit kushtetues dhe t integritetit territorial, rendit dhe qetsis publike, t cilat funksionojn nn autoritetin kushtetues t institucioneve demokratike t Republiks s Kosovs.Kushtetuta sht akti m i lart juridik i Republiks s Kosovs. Ligjet dhe aktet e tjera juridike duhet t jen n pajtim me kt Kushtetut. Pushteti qeveriss buron nga Kushtetuta. Republika e Kosovs respekton t drejtn ndrkombtare. Secili person dhe organ n Republikn e Kosovs u nnshtrohet dispozitave t Kushtetuts. Kuvendi sht institucion ligjvns i Republiks s Kosovs i zgjedhur drejtprdrejt nga populli.Kuvendi sht institucion ligjvns i Republiks s Kosovs i zgjedhur drejtprdrejt nga populli.

Struktura e KuvendiKuvendi ka njqind e njzet (120) deputet t zgjedhur me votim t fsheht bazuar n listat e hapura. Vendet n Kuvend ndahen midis t gjitha partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatve t pavarur, n prpjestim me numrin e votave t vlefshme, t fituara prej tyre, n zgjedhjet pr Kuvendin.N kuadr t ksaj ndarjeje, njzet (20) prej njqind e njzet (120) vendeve jan t garantuara pr prfaqsimin e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosovs, si vijon: (1) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar se prfaqsojn komunitetin Serb, do t ken numrin e vendeve n Kuvend t fituar n zgjedhjet e hapura, me minimumin dhjet (10) vende t garantuara, n rast se numri i vendeve t fituara sht m i vogl se dhjet (10); (2) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar se prfaqsojn komunitetet e tjera, n Kuvend do t ken numrin e vendeve t fituara n zgjedhjet e hapura me minimumin e vendeve t garantuara si n vijim: komuniteti Rom nj (1) vend; komuniteti Ashkali nj (1) vend; komuniteti Egjiptian nj (1) vend; dhe nj (1) vend shtes do ti jepet komunitetit Rom, Ashkali, ose Egjiptian, q ka numrin m t madh t votave t prgjithshme; komuniteti Boshnjak tri (3) vende, komuniteti Turk dy (2) vende dhe komuniteti Goran nj (1) vend, nse numri i vendeve t fituara nga secili komunitet sht m i vogl se numri i vendeve t garantuaraKompetencat e Kuvenditmiraton ligje, rezoluta dhe akte t tjera t prgjithshme;vendos t ndryshoj Kushtetutn me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij, prfshir dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve q mbajn vendet e rezervuara dhe t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov; shpall referendum, n pajtim me ligjin;ratifikon traktatet ndrkombtare; miraton Buxhetin e Republiks s Kosovs; zgjedh dhe shkarkon Kryetarin dhe nnkryetart e Kuvendit; zgjedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e Republiks s Kosovs n pajtim me kt Kushtetut; zgjedh Qeverin dhe shpreh mosbesimin ndaj saj; mbikqyr punn e Qeveris dhe t institucioneve t tjera publike, t cilat, n baz t Kushtetuts dhe ligjeve, i raportojn Kuvendit; zgjedh antart e Kshillit Gjyqsor t Kosovs dhe t Kshillit Prokurorial t Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut; propozon gjyqtart e Gjykats Kushtetuese; mbikqyr politikn e jashtme dhe t siguris; jep plqimin pr dekretin e Presid

Zgjedhja dhe MandatiKuvendi i Kosovs zgjidhet me mandat katrvjear, duke filluar nga dita e seancs konstituive, q mbahet brenda tridhjet (30) ditsh nga dita e shpalljes zyrtare t rezultateve t zgjedhjeve. Zgjedhjet e rregullta pr Kuvend mbahen m s voni tridhjet (30) dit para prfundimit t mandatit, kurse n raste t shprndarjes s Kuvendit, jo m von se dyzet e pes (45) dit pas shprndarjes. Presidenti i Republiks s Kosovs e thrret seancn e par t Kuvendit. N rast se Presidenti i Republiks s Kosovs nuk sht n gjendje t thrras seancn e par, Kuvendi mblidhet pa pjesmarrjen e PresidentitMandati i Kuvendit t Kosovs mund t vazhdohet vetm n raste t Gjendjes s Jashtzakonshme pr masa emergjente t mbrojtjes ose n rast t rrezikut ndaj rendit kushtetues ose siguris publike t Republiks s Kosovs, dhe vetm pr aq sa zgjat Gjendja e Jashtzakonshme, si sht prcaktuar me kt Kushtetut. Kushtet, zonat dhe procedurat zgjedhore, rregullohen me ligj. Zgjedhja e Kryetarit dhe NnkryetarveKuvendi i Kosovs nga radht e veta zgjedh Kryetarin dhe pes (5) nnkryetar. 2. Kryetari i Kuvendit propozohet nga grupi m i madh parlamentar dhe zgjedhet me shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit. 3. Tre (3) nnkryetart t propozuar nga tri grupet m t mdha parlamentare, zgjidhen me shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit.Dy (2) nnkryetar prfaqsojn komunitetet q nuk jan shumic n Kuvend dhe ata zgjidhen me shumicn e votave t t gjith deputetve. Njri nnkryetar do t jet nga radht e deputetve t Kuvendit q mbajn vendet t rezervuara ose t garantuara t komunitetit Serb, dhe tjetri nnkryetar nga radht e deputetve t Kuvendit q mbajn vende t rezervuara ose t garantuara nga komunitetet tjera q nuk jan shumic. Kryetari dhe nnkryetart e Kuvendit shkarkohen me votn e shumics prej dy t tretave (2/3) t numrit t prgjithshm t deputetve.Kryetari dhe nnkryetart formojn Kryesin e Kuvendit. Kryesia sht prgjegjse pr funksionimin administrativ t Kuvendit n mnyrn e prcaktuar me Rregulloren e Puns t Kuvendit.Kryetari i Kuvendit:prfaqson Kuvendin; (2) prcakton rendin e dits, thrret dhe kryeson seancat; (3) nnshkruan aktet e miratuara nga Kuvendi; (4) ushtron edhe funksione t tjera, n baz t ksaj Kushtetute dhe Rregullores s Puns t KuvenditN rast mungese ose pamundsie pr t ushtruar funksionin, Kryetarin e Kuvendit e zvendson njri nga nnkryetart.SeancatMbledhjet e Kuvendit t Kosovs jan publike. - Mbledhjet e Kuvendit t Kosovs mund t jen t mbyllura me krkesn e Presidentit t Republiks s Kosovs, t Kryeministrit ose t nj t trets (1/3) s deputetve, n rastet e prcaktuara me Rregulloren e Puns t Kuvendit. Vendimi miratohet n mnyr t hapur e transparente dhe krkon votn e dy t tretave (2/3) t deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn.Kuvendi i Kosovs punimet vjetore i zhvillon n dy sesione.

Sesioni pranveror fillon t hnn e tret t muajit janar, kurse sesioni vjeshtor fillon t hnn e dyt t muajit shtator. Kuvendi ka kuorum kur jan t pranishm m shum se gjysma e t gjith deputetve t Kuvendit. Kuvendi i Kosovs mblidhet n seanc t jashtzakonshme me krkes t Presidentit t Republiks, t Kryeministrit ose t nj t trets (1/3) t deputetve.Mandati i DeputetveDeputett e Kuvendit jan prfaqsues t popullit dhe nuk i nnshtrohen asnj mandati detyrues. Mandati i deputetit t Kuvendit t Kosovs fillon ditn e certifikimit t rezultatit t zgjedhjesMandati i deputetit mbaron ose bhet i pavlefshm, nse:

(1) nuk bn betimin; (2) jep dorheqjen; (3) emrohet antar i Qeveris s Kosovs; (4) prfundon mandati i Kuvendit; (5) mungon gjasht (6) muaj rresht n seancat e Kuvendit. N raste t veanta, Kuvendi I Kosovs mund t vendos ndryshednohet me vendim gjyqsor t forms s prer pr vepr penale me nj ose m shum vjet burgim; (7) ajo/ai vdes. Vendet e liruara t deputetve n Kuvend, plotsohen menjher, n pajtim me kt Kushtetut dhe me ligji

Kualifikimet dhe Barazia GjinoreSecili shtetas i Republiks s Kosovs i cili sht tetmbdhjet (18) vje ose m i madh dhe prmbush kriteret ligjore, mund t jet kandidat pr deputet. Prbrja e Kuvendit t Kosovs do t respektoj parimet e barazis gjinore t cilat jan t pranuara n pajtim me parimet ndrkombtare.PapajtueshmriaDeputeti i Kuvendit t Kosovs nuk mund t mbaj ndonj post ekzekutiv n administratn publike ose n ndonj ndrmarrje n pronsi publike, dhe as t ushtroj ndonj funksion tjetr ekzekutiv, sikurse sht prcaktuar me ligj.Pamundsia e KandidimitNuk mund t kandidohen dhe as t zgjidhen deputet t Kuvendit, pa hequr dor paraprakisht nga detyra e tyre:gjyqtart dhe prokurort; pjestart e Forcs s Siguris t Kosovs; pjestart e Policis s Kosovs; pjestart e Doganave t Kosovs; pjestart e Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc; udhheqsit e agjencive t pavarura; prfaqsuesit diplomatik; kryetart dhe antart e Komisionit Qendror t ZgjedhjeveNuk mund t kandidohen pr deputet personat e privuar nga zotsia juridike pr t vepruar, me vendim prfundimtar t gjykatsKryetart dhe zyrtart e tjer, t cilt mbajn prgjegjsi ekzekutive n nivel komune, nuk mund t zgjidhen si deputet t Kuvendit pa hequr dor paraprakisht nga detyra e tyre.Ushtrimi i FunksionitDeputett e Kuvendit t Kosovs ushtrojn funksionin e tyre n interesin m t mir t Republiks s Kosovs dhe n pajtim me kt Kushtetut, ligjet dhe rregullat e procedurs s Kuvendit.ImunitetiDeputett e Kuvendit gzojn imunitet nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr veprimet dhe vendimet e tyre brenda fushveprimit t prgjegjsive t tyre si deputet t Kuvendit. Imuniteti nuk pengon ndjekjen penale t deputetve t Kuvendit pr veprimet e ndrmarra jasht fushveprimit t prgjegjsive s tyre si deputet t Kuvendit.Deputeti i Kuvendit nuk mund t arrestohet dhe as ndalohet prderisa sht duke kryer detyrat e tij/saj si deputet i Kuvendit, pa plqimin e shumics s t gjith deputetve t Kuvendit.[Komisionet]Kuvendi i Kosovs emron komisione t prhershme, komisione funksionale dhe komisione ad hoc, q pasqyrojn prbrjen politike t Kuvendit. Kuvendi, me krkesn e nj t trets (1/3) s t gjith deputetve t tij, cakton komisione pr nj shtje t veant, duke prfshir edhe shtje hetimore. S paku nj zvendskryesues i secilit komision parlamentar, do t jet nga radht e komunitetit tjetr nga ai i kryesuesit. Pushtetet dhe procedurat e komisioneve prkufizohen me Rregulloren e Puns t KuvenditKomisioni pr t Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve sht komision i prhershm I Kuvendit. Ky komision prbhet nga nj e treta (1/3) e antarve q prfaqsojn grupin e deputetve t Kuvendit, t cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetin Serb, nga nj e treta (1/3) e antarve q prfaqsojn grupin e deputetve t Kuvendit, t cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetet e tjera q nuk jan shumic, dhe nj e treta (1/3) e antarve nga komuniteti shumic, t prfaqsuar n Kuvend.[Nisma Legjislative] Nismn pr t propozuar ligje, mund ta marr Presidenti i Republiks s Kosovs nga fushveprimtaria e saj/tij, Qeveria, deputett e Kuvendit, ose m s paku dhjetmij qytetar, sipas mnyrs s prcaktuar me ligj[Shprndarja e Kuvendit]Kuvendi shprndahet n kto raste: nse brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e caktimit t mandatarit nga Presidenti i Republiks s Kosovs, nuk mund t formohet Qeveria; nse pr shprndarjen e Kuvendit votojn dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve, shprndarja bhet me dekret t Presidentit t Republiks s Kosovs;nse brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e fillimit t procedurs s zgjedhjes, nuk zgjedhet Presidenti i Republiks s Kosovs. Kuvendi mund t shprndahet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, pas votimit t suksesshm t mosbesimit t Qeveris.