Pedagojİk Önerilerle Birlikte İngilizce ve Arapçadaki Temel Edatların Karşıtsal Çözümlemesi::· Rami HAMDALLAH-Hanna TUSHYEH

Çev. : Figen KERVANKAYA *':-

Giriş

İngilizce ve Arapça iki farklı dil ailesine mensuprur. Arapça Sami dil gru­

bunda, İngilizce ise Him-Avrupa dil grubunda yer almaktadır. Dolayısıyla ya­

bancı dil olariık İngilizce öğrenen Arap öğrencilerin bu dili öğrenirken genel bir

zorluk yaşamaları kaçınılmazdır.

İngilizce yapılar içerisinde edatların ne denli bir öğrenme güçlüğü teşkil et­

tiğini şu ifadelerden kolaylıkla anlayabiliriz: "İngilizceyi öğreten veya öğrenen biri

çok iyi bilir ki; edatların öğrenilmesi, öğretim sırasında karşıJaşılabilecek w rluklar

öngörülemezse oldukça zordur." (Pittman, 1966); "Herhangi bir İngilizce öğret­

meninin de bildiği gibi, edatlar anadili İngilizce olmayanlar için önemli bir so­

rundur." (McCarchy, 1972). İngilizce edatların öğrenilmesi, bu tür yapıların Arapçacia az bulunması ve kullan1mlarında farklılıklar bulunması sebebiyle ana­

dili Arapça olanlar için büyük bir problemdir.

Bu çalışmada İngilizce ve Arapçadaki temel edatların kısa bir açıklamasına ve tasnifıne yer verilip, edatların genel özelliklerinden bahsedilmiştir. İngilizcede basic ve bileşik, Arapçacia bitişik ve ayrı yazılan edatlar ohna.k üzere her iki dilin

edat türleri hakkında bilgi verilmiştir.

ÇaLşmacia ayrıca Arap öğrencilerin İngilizce edatları öğrenirken karşılaşması muhtemel güçlükler; eksik, gereksiz (fazla) veya yanlış edat kullanJmından kay­

naklanan hacalar üzerinde durulmuştur. Yapılan tespitlerden hareketle öğretim

·Bu çalışma, Rami Hamdallah ve Hanna Tushyeh (An-Najah National Universüy) tara­findan kaleme alınan "A Contrastive Analysis of Selected English and Arabic Prepositi­ons with Pedagogical Implications" (1993) adlı makalenin çevirisidir.

·· Aiş. Gör., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyar Fakültesi Aiap Dili ve Belagao -Anabilim Dalı.

Eskifehir Omumgnzi Onivmitai llnhiynt Fnktiltai Dergisi, V (2016), 177- 192 177

RAM! HAMDALLAH-HANNA TUSHYEH ·

ÇEV.: FIGEN KERVANKAYA

sırasında karşıtaşılması muhtemel güçlüiderinen aza indirilebilmesi amacıyla bir­talam önerilerde bulunulmuştur.

1. İngilizce ve Arapça Edadarm Tasnifi

Edaclar; kelimeleri, kelime gruplarını ve cümlecikleri cümledeki diğer keli­melere bağlayan if/evsel sözcüklerdi11 . Herhangi bir ek almadan yer, yön, zaman, durum vb. bildirme özelliği gösterirler. .

Aşağıdaki tabloda İngilizce ve Arapçadaki bazı edatların kullanış biçimlerine örnekler verilmiştir:

Türkçe Arapça İngilizce Edat

Am man' a git- .. w. Jl ü..ı.A~ I wenc to Arnman tO :J ! tim. u • .

Kızla (birlikre) ..:..J..JI . -~ with the girl with:~

onlar için ~ for them for :J

ondan 4..i...o from him from :u-o

Evdeyim (in)~~ ui I am at home at :(0)

kütüphanede <tA~ in the library in :y (bitişik)

-ile çarpmak ~-Y~ co mulriply by · in:~ (ayn)

1 Çeviren in N oru: İngilizcede iJlevsel sözdikler olarak isimlendirilen kelimelerin cek başına belirli bir an lamı yokrur, ancak bir cümle içindeki diğer keİimelerle bir araya geldiğinde anlaml ı ilişkiler ifade eder (edaclar, bağlaçlar, yardımcı fıiller, belineçler ve zamider vb.). (bk. Cryscal, David. Dictiomıry of Linguistics and Phonetics (6). Hoboken, GB: Wiley­BlackweiJ, 2009, s. 203. ProQuest ebrary. Web. 4 May 2016).

178

PEDAGOjlK ÖNERlLERLE BİRLİKTE lNG!LtzCE VE ARAPÇADAKi TEMEL EDATI..AR.IN

KARŞITSAL ÇÖZÜMLEMESI

Pazanesi (in) ~';ll f>Y- J on Menday

günü(nde) on:~

rafta (on) ~.,J l ~ on the shelf

Pazartesi günü ~~ı . by Monday by :(0)

Onunla gurur (in) ~ .).# ui . I am proud of him of :(0)

duyuyorum

Zughoul (1979), sınıf ortamında kullanıJan ifadelerdeki edatları üç katego­riye ayırmıştır:

Durum bildiren edatlar Sözlük anlamlı edatlar Öbekleşmiş edatlar

a. Go with Ali a. Stand up a. Turn to lesson 6 Ali ile git (Ayağa) kalk Aluncı dersi aç

b. the cover of the book b. Sitdown b. at the back of the

kitabın kapağı Otur room odanın arkasında

c. lt was taken by Samir. c. Wa,it outside c. on Monday

O, Samir tarafından

alındı. Dışarıda bekle Pazartesi günü(nde)

İngUizcede hem durum bildiren edatların hem de sözlük anlamlı edatların Arapçada doğrudan karşılığı vardır:

Durum bildiren edatlar T ürkçe İngilizce Arapça

edilgenlik tarafından by ~u-o

ile with 1......1

vasıra

179

yönelme

amaç

aitlik

birliktelik

RAMI HAMDALLAH-HANNA TUSHYEH

ÇEV.: FİGEN KERVANKAYA

-e doğru to

için for

-ın/-in of

ile beraber w ith

Sözlük anJamlı edatlar İngilizce

yukarı up

aşağı dow n -

içinde in (yer)

üstünde on (yer)

-e doğru to (yön)

içine int o

yanında beside

önünde in front of

-den/-dan from

180

J

~";,fJ

"-94;:,~1 . cc

Arapça

~i

~i

J "

~

J!

J>l.) J!

~~

r-lAi

0-0

PEDAGOJlK QNER!LERLE BIRLIKTE INGILIZCE VE ARAPÇADAKi TEMEL EDATI.ARIN

KARŞITSAL ÇÖZÜMLEMESI

önce before (zaman)

karşısında before (yer)

sonra afi:er

arkasında behind

alunda und er

üstünde on top of

2. İngilizce ve Arapça Edadarın Genel Özellikl~ri

A. İngilizcede Edadar:

LW

J.?Ll.o

~

....41>/~I.JJ

~

d .,.S

İngüizcede edatlar üç kritere göre olumsuz tanımlanır (Quirk vd., 1985). Edaclar;

1. "that" ile kurulan isim cümleciğini (a that clause),

2. fiili mastar şeklinde olan cümleyi (an infınirive clause),

3. özne konumundaki kişi zamirini (subjecr form of a personal pronoun) tamamlayıcısı olarak kullanamaz.

Ör.: • at (that) she noticed him (Fark edilmesine şaşırdı)

He was surprised • at to see her (Onu gördüğüne şaşırdı) • at she (Ona şaşırdı)

İngilizcede edaclar, iki gramer unsuru olan edat tamamlayıcısı ve nesne ara­sındaki ilişkiyi ifade ermek için kullanılır. "She put the sweater on lıer shoulder" (Kazağı anızuna aldı) örneğinde edann tamamlayıcısı olan "her shoulder" (om­zıma} ile nesne konumundaki "sweater" (kazak) arasında böyle bir üişki vardır.

181

RAMİ HAMDALLAH-HANNA TUSHYEH

ÇEV.: FİGEN KERVANKAYA

Aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi edatlar; isim, fıil veya sıfaun peşinden de

kullanılabilir (Hamdallah, 1988):

4. The teaeber at school is pleasant (Okuldaki öğretmen cana yakındır).

5. He travelled to London (Londra'ya gitti).

6. The class was empty of srudems (Sınıfta öğrenciler yoktu).

İngilizcedeki edatların bir özelliği de, aynı kelimeyle kullanılan farklı edatla­

rın çok çeşitli anlamlar veriyor olmasıdır. Fiil+edattan oluşan "look at"{bakmak,

göz ~tmak) ifadesindeki "at" edaunın yerine "for, tp veya after" edatlarından biri

getirildiğinde ortaya çıkan yeni anlamlar bu duruma iyi bir örnektir. Hatta kimi

zaman fıil+edat formundaki bazı Hillerin anlamları bileşenlerinin sahip olduğu anlamlardan tamamen farklı olabilmektedir. "Do" (yapmak, etmek) fiili, "He thre­

atened to do in alL those who betrayed him" (Ona ihanet eden herkesi öldürmekle

tehdit etti) örneğinde olduğu gibi "in" edatı ile bir araya geldiğinde asıl anlarnın­dan uzaklaşarak "öldiirmek" anlamı kazanır (Hamdallah, 1988).

İngilizcede edatlar kökü aynı olan bir kelimenin farklı türleriyle birlikte kul­

lanılabilir. Bir edat fıil formundaki bir kelimeyle, başka bir edat sıfat veya isim

formundaki bir kelimeyle kullanılabilir. Örneğin, "We are.fond of somethbıg" (Bazı şeyleri çok severiz) cümlesinde "fond" (çok seven) kelimesi sıfat, "We have

fondness for it" (Bmm çok seviyoruz) cümlesindeki "fondness" {sevgi) ise isim for­

mundadır. Ayrıca edatlar yapılarına göre; bir kelimeden oluşmaları durumunda

basit edat, iki veya daha fazla kelimeden oluşmaları durumunda birleşik edat adını

alırlar.

B. Arapçada Edadar:

Arap gramerciler kelimeleri isim, fıil ve harf olmak üzere üç gruba ayırır (İbn Hişam, 1969:8). Gramercilerin "haıfi cer" olarak isirnlendirdikleri edatlar harf

grubunda yer alır. 1

1 Arapçacia kelimeler; isim, fıil ve harf olmak üzere üçe ayrılır. Harfler ise kendi içinde "Hmiifiı'/-Mebimi" ve "Hımifiı'i-Meô.ni" olmak üzere iki kısma ayrılır. ''Hwlifiı'/-

182

PEDAGOJİK ÖNERILERLE BİRLİKfE iNGiLiZCE VEARAPÇADAKİ TEMEL EDATLARIN

KARŞITSAL ÇÖZÜMLEMESi

Arapçacia edaclar morfolojik açıdan iki gruba ayrılır. Birinci grupta bir ünsüz ve bir kısa ünlüden oluşan edaclar yer alır. Ön ek görevi yapan bu edaclar kendi­

sinden sonraki kelimeye bitişik yazılır.

Kendinden sonraki kelimeye bitişik yazılan edatlar

T ürkçe İngilizce Arapça

içinde, tarafından, ile at, by, in, with ... <...J

-e doğru, için to ... J

gibi as, like ... ..!.!

-e yemin olsun (Vallahi) by ... j/ü

İkinci grupta ise iki veya üç harfren oluşan, kendisinden sonraki kelimeye

bicişmeyen edatlar yer alır:

İki harften oluşan edatlar Üç harften oluşan edatlar

Türkçe İngilizce Arapça Türkçe İngilizce ArapÇa

-den from, ır

üsründe on ~ uzakta awayfrom

içinde in, at• J hariç except l..u:./)b.

Mebdni", herhangi bir manası olmayıp kelimeleri meydana getiren harflerdir. "Hurılfu'l-Melbıi", müsrakil bir manaifade etmeyip, ancak başka bir kelime ile bir araya

geldiğ~nde mana ifade eden harflerdir (cer, cezm, ıuısb ve atıf haıfleri gibi). Arapçacia "/mnifiı'l-metlııf" şeklinde isimlendirilen harfler İngilizcede "preposition" (edat) kavramı

ile karşılanmaktadır.

183

için

-den/-dan

RAM! HAMDALLAH-HANNA TUSHYEH

ÇEV.: FIGEN KERVANKAYA

in order co ~

-e doğru co, coward

from 0-0

kadar un til, up to

belki perhaps

-dığı za- when man

önce, -den ago,for

beri

J!

ı.§>

~

ı§.o

..i:ı..o

Yukarıdaki edatlardan bazıları (. .. _J/ ü • r.!.l , ..i..;.., ) cins isimlerle kullanılır- ·

ken, bazıları (uf,s:. •r.)-4 •J) hem cins isim hem de zamirlerle kullanılabilir.

Arapçada "c,}& •c)A ·~"gibi edatlar ·~ ,){:>. ,~"gibi edatlardan daha

sık kullanılmaktadır.

Tıpkı İngilizcedeki gibi Arapçadaki ( t.Y- •i.J-4 .J .J! •uf.s: •J •'-:-') edatlar

-"..i..;..," hariç- zamansal ve mekansal kullanıma sahiptir (Hamdallah, 1 988).

184

PEDAGOJlK Ö;NER.ILERLE BiRLIKTE iNGILIZCE VE ARAPÇADAKI TEMEL EDATLA!UN

KARŞITSAL ÇÖZÜMLEıVlESI

3. İngilizce Edadarın Öğreniminde Karşılaşılması Muhtemel Güçlükler

Khalil (1985), Khanji (1979), Schwabe (1981), Scott ve Tucker (1974),

Thahir (1987) ve Zughoul (1979) gibi yazarların hepsi İngilizcedeki edatların kendine has bir zorluğunun bulunduğunu ve öngörülemez2 olduğunu ifade eder.

Thahir (1987) İngilizcedeki edatların öğrenimi konusunda Arap öğrencile­rin zorluk yaşadıklarını belirtmektedir. Arapçada bulunmayıp yalnızca İngiliz­cede bulunan "oj by, at" gibi edatları yeterince kavrayamamaları durumunda,

öğrencilerin Arapça mantığıyla hareket ederek İngilizcede karşılığı olduğunu dü­

şündükleri bir edat kullanmaya yöneldHclerini ifade etmektedir.

Zughoul (1979) ise edatların öğrenirnindeki zorlukların sebeplerini beş

madde halinde sıralar. Ona göre ilk üç madde genel zorluklara işaret ederken son

iki madde yalnızca İngilizce öğrenen Arap öğrenciler için geçerlidir.

1. En temel sebep her bir edatın birden fazla anlam taşımasıdır.

2. Aynı fıille kullanılan farklı edatlar çoksayıda yeni anlam oluşturur: "look

at (bakmak, göz aunak).look after (korumak, gözermek). look up (söz­

lükte aramak)" vb.

3. Takahashi (1969)'ye göre anadili İngilizce olanlar, bu tür edatların (look at, !ook afier, look up, vb.} ortaya çıkışı veya kullanımı hakkında mantıklı

bir açıklama yapamazlar.

4. Dilbilgisi-çeviri yöntemi gibi geleneksel öğretim yöntemleri öğrencileri

kendi sezgileriyle çeviri yapmaya sevk eder.

5. Çeviri sorunuyla ilişkili olarak anadil (Arapça) girişimi3 ortaya çıkar.

2 Ç. N.: Edatları n öngörülemez oluşuyla kasredile n, kullanımlarıyla ilgili somut kuralların olmayışı, kimi sıfat veya fıilin birden çok edatla kullaruldığı durumlarda edatlar arasın­dan hangisinin tercih edileceğiyle ilgili belirli bir kriterin olmayışıdır.

3 Ç. N.: Dil giri~imi, yabancı dil öğrenim süresince; daha önceden edinilmiş olan ön bil­gilerin öğrenmeyi olumsuz yönde etkilernesi şeklinde açıklanabilir. Dil girişiminde normlardan sapmadan dolayı anlaomda ifade değişikliği, iletişim bozukluğu, anlam

185

RAM! HAMDALLAH - HANNA TUSHYEH

ÇEV.: FİGEN KERVANKAYA

Anadil (Arapça) girişimi konusunda yapnkları çalışmada Scorc ve Tucker (1974) İngilizce ve Arapçada birebir örtüşen edat sayısmın aı.lığına dikkar çeker.

İngilizce edatların Arapçada farklı türden çevirileri olsa da, İngilizce bir edatla ifade edilebilen Arapça edat sayısı birkaç ranedir. Edatların kullanımında yapılan hataların yaklaşık üçte ikisi anadil (Arapça) girişiminden, üçte biri de dil içi (İn­gilizce) girişiminden kaynaklanmaktadır.

Scott ve Tucker (1974) eksik edat kullanımından kaynaklanan hataların te­meli~de anadil (Arapça) girişimiyle birlikte dil içi (İngilizce) girişiminin yattığını ifa~e etmektedir. Gereksiz edat kullanımını esas olarak Arapçaya dayandınrken yanlış edat kullanımını hem Arapçanın hem de İngilizcenin yapısına dayandır­makradır. Öğrencilerin ilk olarak edatların kullanım kurallarını öğrenmek yerine sözlük anlamlarını eı.berlediği sonucuna varmaktadır.

4. Edat Kullanurunda Yapılan Hatalar

Arap öğrencilerin -özellikle konuşma sırasında- İngilizce edatların kullanı­mında yaptığı haraJar yanLş, gereksiz ve eksik edat kullanımı olmak üzere üçe ayrılır. Scorc ve Tucker (1974) yanlış edat kullanımını bir edaon yerine yanlış anlam verecek şekilde başka bir edatın kullanılması; gereksiz edat kullanımını ge­

relanediği halde edat kullanılması ya da tek bir edat gereken yerde birden fazla edatın kullanılı_nas ı; eksik edat kullanımını ise gerekli olduğu halde edann cüm­leden ç ıkartılması şeklinde tanımlar. Aşağıda bu üç yanlış kullanım türüne örnek­ler verilmiştir:

1. Yanlış edat kullanımı:

a. in the third day. (üçüncü günde)

b. think in. (düşünmek)

kayması ve ogrenim sürecinin aksaması gibi sonuçlar söz konusudur (bk. Öksüz, Garnı.e, "Rus Dili Öğretiminde Karşılaşılan Anadil Kaynaklı Girişim Hataları", Tur­kish Studies - Inrernational PeriodicaJ For The Languages, Lireramre and History of Turkish orTurkic, Volume 9/6, Spring 2014, p. 843-857).

186

PEDAGOJİK ÖNERILERLE BİRLİKTE lNGILlZCE VE ARAPÇADAKI TEMEL EDATLA.RJN

KARŞITSAL ÇÖZÜMLElViESi

c. Then he started to kill. it by his knife. (Sonra onu bıçakla öldürmeye başladı)

d. One of the men sir down below the car to try to repair it. (Adamlardan biri tamir etmeyi denemek için arabanın altına oturdu)

e. The time was shorc to us. (Zaman bizim için kısaydı)

f. Each month begins in Sarurday.4 (Her ay Cumartesi günü başlar)

2. Gereksiz edat kullaıumı:

a. judge on things. (bir şeyleri değerlendirmek, yargılamak)

b. treating with ochers. (başkalarına davranış)

c. I feel with happy. (Kendimi mutlu hissediyorum)

d. Factories make on littering. (Fabrikalar çevreyi kirletiyor)

e. They make on illness of people.5 (Onlar insanlarda hastalık yapıyor)

3. Eksik edat kullaıumı:

a. He carne Monday. (0, Pazartesi günü geldi)

b. I was born 22nd ofMay, 1978. (22 Mayıs 1978'de doğdum)

4 Ç. N.: Yanlış edat kullanımından kaynaklanan haralı cümleterin doğrusu şu şekilde ol­malıydı: a. on che third day, b. think of, c. Then he srarred ro kill it with his knife, d. One of the men sit down under the car ro try ro repair ir, e. The rime was short for us, f. Each month begins on Sarurday.

5 Ç. N.: Gereksiz edat kullanımından kaynaklanan haralı cümlelerin doğrusu şu şekilde olmalıydı: a. judge things, b. treating orhers, c. I feel happy, d. Facrories make lirrering, e. They make illness of people.

187

RAMI HAMDALLAH-HANNA TUSHYEH

ÇEV.: FIGEN KERVANKAYA

. c. It is bordered from the east lran:6 {İran' ın doğusuyla sınırı vardJr)

Zughoul (1979) İngilizce öğrenen Arap öğrencilerin edat kullanımında yap­

tığı hatalardan yola çıkarak şu sonuçlara ulaşmıştır:

a. Bazı durumlarda İngilizcedeki bir edatın Arapçada birebir karşılığı var­

dır.

b. Bazen Arapçada bir düşünce ifade edilirken, İngilizcede biredata karşılık

gelmesi için başka bir edat (ya da herhangi bir kelime) kullanmak gerek­

mez.

c. Genellikle öğrenciler İngilizcedeki her edatın birebir karşılığıru ezberle­

meye çalışır. Böyle birebir yapılan çeviriler kimi zaman tam İngilizce kar­şılığı verse de bu yöntemin sonuç vermediği birçok örnek .vardır.

d. İngilizce bir edatı~ karşılığı Arapçada her zaman bir edat olmak zorunda

değildir, onun karşılığı farklı bir sözcük türü de olabilir.

5. Çözüm Önerileri

Scott ve Tucker (1974) edat kullanımı konusunda kazanılacak yetk.inliğin,

anadil edinimi gibi geç bir kazanım olduğuna işaret etmektedir. Her n e kadar

edatlar hatalara zemin hazırlasa da yanlış kullanımları sebebiyle iletişimi engelle­

mesi gibi bir durum söz konusu değildir.

Arap öğrencilerin İngilizcedeki edatları iyi bir şekilde öğrenmelerini sağla­mak amacıyla İngilizce ve Arapçadaki bağlaçlar arasındaki farklılıkları ortaya koy­

mak gerekir:

1. İngilizcede edatlar her zaman kendilerinden sonraki kelimelerden ayrı

yazılırken Arapçada hem ayrı hem de bitişik yazılabilir.

6 Ç. N.: Eksik edat kullanımından kaynaklanan hacalı cümleleri n doğrusu şu şekilde ol­malıydı: a. He came on Monday, b. I was bom on 22nd ofMay, 1978, c. lı is bordered from the east oflran.

188

PEDAGOjlK ÖNERILERLE BİRLİKIE INGILIZCE VEARAPÇADAKİ TEMEL EDATlARlN KARŞITSAL ÇÖZÜMLEMESI .

2. İngüizcede edatlar bir veya daha fazla kelimeden oluşurken Arapçacia -ikili edatlar hariç- çoğunlukla tek kelimeden oluşur.

3. Arapça edatların yapısında İngilizcede ol~ayan bir özellik vardır. Keli­menin sonundaki ünlüyü, ister kısa isrer uzun olsun, ''lusra" adı verilen kısa ünlüye çevirerek "i" sesiyle okutur.

4. İngilizcede edatlar Arapçayanazaran daha çeşididir.

5. İngilizcede edatlar farklı anlamlar içeren birimler oluşturmak üzere fıil­le~e veya isimlere eklenebilir.

6. Özellikle "at, in, on" gibi edatların bazı kullanımları Arapçacia bunların yerine geçen edatlada karşılaştırıldığında belirsiz ve zordur.

Zughoul (1979) İngilizce öğretmenine verdiği ravsiyede, derse gerçek ve

mümkün olduğunca öğrenciye uygun konularla giriş yapılması gerektiğini ifade eder. Böylece öğrencinin etkili bir iletişim kurabilmesi yani kendini doğru ifade edebilmesi için hangi edat ve zarflara ihtiyaç duyduğunun görülebilmesini ister.

Öğretimin başlangıç noktası sınıf orraırudır. Yetişkinler için değilse de gü­

nünün büyük bir kısmını sınıfta geçiren öğrenci için burası gerçek bir öğrenme ortamıdır. Öğrermenin dersi yönerebilmesi için "stand ıp (kalk), sit dowıı (otur},

w ait outside ( dtjarıda bekle), go to the blackbom-d (tahtaya çık), sit b; front of Samir

(Samir'in önüne otw), write in ink (mürekkep/i kalemle yaz), take off your coats

(paltolamırzı çıkarmY gibi konuyla örtüşen komutlar vermesi gerekir.

Zaten sıradan bir iletişim esnasında kendiliğinden ortaya çıkan, hiçbiri öğ­

retmenin keşfı olmayan çok sayıda edat ve zarf vardır: "The spoon is in the cıp

(Ktqık fincanm içindediı), john is goiJig out of the shop (John dıtkklmm dı;mrı çıkı­

yoı), ]olm is at the barher shop (/olm berberdedü). "Kurgusal örneklerin derste yeri olmasına karşın mümkün olduğunca hayatın içinden örnekler vermeye özen gös­terilmelidir.

Zughoul (1979)'un edatların öğretimi ile ilgili dikkat çektiği birkaç husus daha vardır: ·

1. Dilciler tarafindan yapılan betimleyici nitelikteki kesin ayrımların peda­

gojik gramerde yeri yoktur. Dolayısıyla zarf ve edat, "Sit down" ve "He

189

RAM! HAMDALLAH-HANNA TUSHYEH

ÇEV.: FİGEN KERVANKAYA

ran down the stairs" (merdivenlerden fljağı koştu) cümlelerinde olduğu gibi rürlerine bakılmaksızın bir arada öğretilebilir.

2. Öğrencinin edatların kullanımında hata yapması olağa:ndır. Ancak dil öğretiminin esas arnacı iletişim olduğuna göre, anlaşılarnarna problemine yol açmadığı müddetçe hatalara tolerans gösterilebilir. Öğrermenin yap­mas; gereken şey, öğrencinin b ürün haralarını düzelterek onu savunmaya irmek ve konuşma cesaretini kırmak yerine doğru yönlendirmelerle ileri­şimi devarn ertirmek olmalıdır.

3. Anadilin etkisi her zaman olumsuz yönde olmayabilir. Öğretmen gerekli gördüğü yerlerde ve aşırı genellerneye sebep olmayacak şekilde iki dil ara­sındaki benzerlikten ve birebir çeviriden faydalanabilir.

McCarthy (1972) edatların öğretimi sırasında karşılaşılması muhtemel güç­

lüklecin en aza indirilebilmesi. amacıyla birtakım önerilerde bulunmaktadır:

190

I. Edatların öğretiminde başvurulan yöntemlerden birisi de öğrencilerin sı­navlarda yaptığı ortak hataların ele alınmasıdır. Üçlü veya dörtlü bir grup edaun tek bir seferde öğretilmesi hatta öğrencilerin kendi dillerinde pa­

ralellik gösteren· ifadelerle öğretim e başlanması en iyisidir. Bir grup edat "share with {paJdapnak), cope with {bttfa çıkmak), canfor with {danışmak)"; başka bir grup ''call up (aramak), get ıp (yataktan kalkmak), foo k up (söz­lükte aramak), take ıtp 6rapmaya başlamak) •; diğer bir grup da "cross out (listeden silmek), figure out (çözmek), pick out {seçmek), point out (göster­mek)" veya "ask for (istem ek), cal/ for (istemek), look for (aramak), vote for (oy vemıek)" şeklinde düzenlenebilir. Her gün sadece bir grup edatın öğ­rerilrnesi uygun olur. Öğrenciden gruptaki her biredau kullanarak cümle

kurması, daha sonra bu cümleleri de tek bir yargı bildirecek şekilde bir­birine bağlaması istenebilir: "!cal/ed up ]olm, after I got up fi'om my nap and looked up his phone mı'nıber" (Uyanıp telefon numarasına baktıktan sonra ]olm 'u aradım).

2. Yapı ve anlam bakırnından birbirine benzeyen i(adelerden bahsedilebilir.

Her biri örneklendirilerek aralarındaki farklar ortaya koyulabilir. Örne­ğin öğrencilerden, "on time, in time, at 8 o 'clock" ifadelerinin içinde geç­

tiği bir cümle kurmaları istenebilir: "If )'O ll com e to class on time, at 8

PEDAGOJlK ()NERfLERLE BiRLIKTE iNGILIZCE VE ARAPÇADAKI TEMEL EDATU\RJN

KARŞITSAL ÇÖZÜMLEMESI

o 'clock, you will in time devetop a good habit" (Eğer sımfo zamrmında, saat B 'de gelirsen, zamanla iji bir alııkmılık kazamm[ olacaksın).

3. Öğrencilerin öğrendiği her bir fıil tahtaya yazılıp, yanlarına bu fıillere uyum sağlayan edatların yazılması ve içinde bu ifadeterin geçtiği cümleler kurulması veya paragrafta boş bırakılan yerlerin uygun edatlada doldu­

ı:ulması istenebilir:

a. ger_, lo ok_, rake __ veya

b. When I arrived __ school __ 8 o'clock, I went __ the lib­rary, looked __ some books, picked __ two books, and read

rhem one hour.

Bazı fıillerin birden fazla edat alması durumunda ortaya çıkan anlam farklılıklarının öğrencilere açıklanması gerekir: "looked at some bo­oks {birkaç kitaba göz arn), looked for some books (birkaç kitap aradı), looked in same books (bazı kitaplarda aradı)."

4. Uygulamalan zenginleştirrnek ve eğlenirken öğrenmeyi sağlamak ama­cıyla bulmaca gibi çeşidi etkinliklerden yararlanılabilir.

Sonuç olarak edatların, söz varlığının müsrakil bir ögesi olduğu ve bu şekilde öğretilmesi gerektiği anlaşıldığında öğrencilerin bu konuyu daha iyi aniayabilmesi

sağlanacaktır.

Kaynakça

HamdalJah, R. W. ı 988. Syntactic eJTOrs in written English: A study of en·ors made by Arab students of English. Unpublished doctoral disserration. University oflancaster, Eng­land.

Ibn Hisham, A. Y. ı969. Sharh qatr el-nada wa bel! es-sada. Edited by M. M. AbduJ­Hamid. Cairo: AJ-Maktabah AJ-Tujariyyah AJ-Kubra.

Khalil, A. ı985. "Interlingual and intralingual errors inArab freshman English". Bethle­hem Ullicversity]ouma/4. 8-ı3.

Khanji, R. ı 979. "Error analysis of A.rab srudenrs". Unpublished paper, S care University of New York, College at Fredonia, N. Y.

McCarthy, K. 1972. "Teaching English prepositions". TEFL 6. 2-3.

191

RAM! HAMDALLAH-HANNA TUSHYEH

ÇEV.: FIGEN KERVANKAYA

Pirrman, G. A. 1966. Accivaring me use of English preposirions. London: Longmans.

Schwabe, G. T. 1981. "Oral differences in English and Arabic: A view from me ESL reacher's perspective". ERIC Docummt ED 210 918.

Scon, M. and Tucker, G. R. 1974. "Error analysis and English-language srraregies of

Arab srudems". Language Lenming 24. 69-97.

T akahashi, G. 1969. "Perception of space and funccion of cerrain English preposirions".

Laııgunge Lenmilıg 19. 3-4.

Thahir, M. 1987. A contrnstive mınb•sis of same syntnctic fontures in English nnd Arabic. · Unpublished docroral disserration, Universiry oflndiana ar Bloomingron, Indiana.

Zughoul, M. R. 1979. "Teaching English preposidons". E11glisb Tenching Forum 17. 24-29.

Quirk, R., Greenbaurn, S., Leech, G., and Svartvik,J. 1985.Agrttmmnrofcontempornry English. Cambridge: Cambridge Universiry Press.

192