phÇn v - vndoc.coms1.vndoc.com/data/file/2015/thang07/14/giao-an-sinh-hoc... · web viewthể dị...

GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3

Ngµy so¹n: ………………………………………..Chương I: CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ

TiÕt 1. GEN, MÃ DI TRUYỀN VÀ QUÁ TRÌNH NHÂN ĐÔI CỦA ADNI. Mục tiêu.

Qua bài học, học sinh phải:1. Kiến thức.- Học sinh trình bày được khái niệm cấu trúc chung của gen và nêu được hai loại gen chính.- Học sinh nêu và giải thích được mã di truyền. - HS mô tả quá trình nhân đôi ADN ở Ecoli và phân biệt được sự khác nhau giữa nhân sơ và nhân

chuẩn. 2. Kỹ năng.- Phát triển năng lực quan sát, phân tích, so sánh, khái quát hoá.- Rèn kỹ năng làm việc độc lập với sách giáo khoa.3. Thái độ. - Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về gen và mã di truyền. - Hình thành thái độ yêu thích khoa học tìm tòi nghiên cứu. II. Phương tiện dạy học.Tranh vẽ hoặc máy chiếu, phiếu học tập. III. Phương pháp dạy học.Vấn đáp tìm tòi.IV. Tiến trình tiết học.1. Ổn định lớp - kiểm diện.2. Kiểm tra bài cũ.Thay bằng: Giới thiệu chung chương trình sinh học 12.3. Bài mới.

Hoạt động dạy - học Nội dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ kh¸i niÖm vµ cÊu tróc cña gen.GV yªu cÇu HS n/c môc I vµ H1.1 ®Ó tr¶ lêi c©u hái. Em hiểu thế nào là gen ?+ Đưa k/n gen- Yêu cầu h/s q/s hình 1.1và nghiên cứu sgk. trả lời câu hỏi :- Cấu trúc của gen?- Vị trí nhiệm vụ từng vùng ?- Trả lời câu hỏi + HS tìm hiểu sự giống và khác nhau về gen của SV nhân sơ và nhân chuẩn ?HS trả lời :- GV đưa thêm thông tin về exon và intron- Có những loại gen nào ?- Vai trò của từng loại ? VD?+ HS trả lời 2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ M· di truyÒn- Y/c h/s tìm hiểu tại sao mã di truyền lại có 3 nucleotit mã hoá 1 aa?(cho h/s xây dựng về mã di truyền )+ Tự đọc sách thảo luận tìm câu trả lời

- Chia nhóm yêu cầu h/s tự đưa ra đặc điểm

I. Khái niệm và cấu trúc của gen.1. Khái niệm. Gen là một đoạn ADN mang thông tin mã hoá cho một sản phẩm xác định như chuỗi polipeptit hay ARN.2. Cấu trúc của gen. a. Cấu trúc chung của gen cấu trúcMỗi gen gồm 3 vùng trình tự nucleotit:- Vùng điều hoà: Mang mã gốc của gen, mang tín hiệu khởi động, kiểm soát quá trình phiên mã.- Vùng mã hoá: Mang thông tin mã hoá các a.a- Vùng kết thúc: Mang tín hiệu kết thúc phiên mã.b. Cấu trúc không phân mảnh và phân mảnh của gen- Ở sinh vật nhân sơ: Các gen có vùng mã hoá liên tục gọi là gen không phân mảnh.- Ở sinh vật nhân thực: Hầu hết các gen có vùng mã hoá không liên tục (các đoạn êxon xen kẽ các đoạn intron) gọi là gen phân mảnh.Có nhiều loại như gen cấu trúc, gen điều hoà ...II. Mã di truyền Mã di truyền là trình tự các nuclêôtit trong gen quy định trình tự các aa trong phân tử prôtêin. Mã di truyền được đọc trên cả mARN và ADN. Mã di truyền là mã bộ ba. Có tất cả 43 = 64 bộ ba, trong đó có 61 bộ ba mã hoá cho 20 loại axit amin. * Đặc điểm của mã di truyền - Mã di truyền là mã bộ ba, cứ 3 nu đứng kế tiếp nhau mã hoá một axit amin.

Gi¸o ¸n SH12-NC 1

GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 của mã di truyền vào phiếu học tập

3. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ qu¸ tr×nh nh©n ®«i cña ADN.- Treo sơ đồ nhân đôi của ADN ở ecolihoặc máy tính đưa quá trình nhân đôi ADN chiếu cho h/s quan sát

- Đưa ra nguyên tắc nhân đôi ADN- Chia nhóm học tập y/c h/s tìm hiểu thảo luận và lên trình bày qt nhân đôi ADN ở SV nhân sơ

- Hai mạch của ADN có chiều ngược nhau mà ezim ADN polimeraza chỉ xúc tác theo chiều 5’ – 3’ , vậy quá trình liên kết các nuclêôtit diễn ra trên 2 mạch của ADN là giống nhau hay khác nhau ?

Nguyên tắc bán bảo toàn thể hiện như thế nào trong quá trình tổng hợp ADN ?- Hãy nghiên cúu hình vẽ và nội dung trong SGK để tìm ra sự giống và khác nhau trong cơ chế tự nhân đôi của ADN ở sv nhân sơ và sv nhân thực ?- HS n/c SGK tr¶ lêi c¸c c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

- Có tính đặc hiệu, tính thoái hoá, tính phổ biến. - Trong 64 bộ ba có 3 bộ ba kết thúc (UAA, UAG, UGA) và một bộ ba mở đầu (AUG) mã hoá aa mêtiônin ở sv nhân thực (ở sv nhân sơ là foocmin mêtionin).III. Quá trình nhân đôi của ADN. 1. Nguyên tắc: ADN có khả năng nhân đôi để tạo thành 2 phân tử ADN con giống nhau và giống ADN mẹ theo nguyên tắc bổ sung và bán bảo toàn. 2. Quá trình nhân đôi của ADN. a. Nhân đôi ADN ở sinh vật nhân sơ (VK E. coli).- Nhờ các enzim tháo xoắn phân tử ADN được tách làm 2 mạch tạo ra chạc chữ Y (một mạch có đầu 3’- OH, một mạch có đầu 5’- P). Enzim ADN pôlimeraza bổ sung Nu vào nhóm 3’- OH.- Trên mạch có đầu 3’- OH (mạch khuôn), sẽ tổng hợp mạch mới một cách liên tục bằng sự liên kết các nuclêôtit theo nguyên tắc bổ sung.- Trên mạch có đầu 5’- P (mạch bổ sung), việc liên kết các nuclêôtit được thực hiện gián đoạn theo từng đoạn Okazaki (ở tế bào vi khuẩn dài 1000 – 2000Nu). Sau đó enzim ligaza sẽ nối các đoạn Okazaki lại với nhau tạo thành mạch mới.- Hai phân tử ADN được tạo thành. Trong mỗi phân tử ADN được tạo thành thì một mạch là mới được tổng hợp còn mạch kia là của ADN mẹ ban đầu (bán bảo toàn).b. Nhân đôi ADN ở sinh vật nhân thực.- Cơ chế giống với sự nhân đôi ADN ở sinh vật nhân sơ. Tuy nhiên có một số điểm khác:+ Nhân đôi ở sv nhân thực có nhiều đơn vị nhân đôi, ở sv nhân sơ chỉ có một.+ Nhân đôi ở sv nhân thực có nhiều enzim tham gia.

3. Củng cố.- Gen là gì ? Cấu trúc như thế nào ? Có những loại gen nào ?- Trình bày đặc điểm của mã di truyền ?- Tóm tắt quá trình tự nhân đôi ở sv nhân sơ ? So sánh với quá trình đó ở sv nhân thực ?4. Hướng dẫn về nhà.- Học bài và trả lời các bài tập cuối bài.- Xem bảng mã di truyền. - Soạn trước bài 2: Phiên mã và dịch mã.

Gi¸o ¸n SH12-NC 2


Ngµy so¹n: ……………………..TiÕt 2: PHIÊN MÃ VÀ DỊCH MÃ

I. Mục tiêu.Qua bài học, học sinh phải:1. Kiến thức.- Học sinh trình bày được khái niệm phiên mã, dịch mã.- Học sinh nêu cơ chế phiên mã.- HS mô tả quá trình dịch mã. 2. Kỹ năng.- Phát triển năng lực quan sát, phân tích, so sánh, khái quát hoá.- Rèn kỹ năng làm việc độc lập với sách giáo khoa.3. Thái độ. - Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về gen và mã di truyền. - Hình thành thái độ yêu thích khoa học tìm tòi nghiên cứu. II. Phương tiện dạy học.Tranh vẽ hoặc máy chiếu, phiếu học tập. III. Phương pháp dạy học.Vấn đáp tìm tòi.IV. Tiến trình tiết học.1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ.a. Gen là gì ? Trình bày cấu trúc chung của gen mã hoá prôtêin ?b. Trình bày quá trình tự nhân đôi của ADN ở sinh vật nhân sơ ?3. Bài mới.

Hoạt động dạy - học Nội dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu c¬ chÕ phiªn m·- Quá trình phiên mã hay sao mã là quá trình truyền thông tin từ đâu đến đâu ?Quá trình đó xảy ra ở đâu và vào trhời điểm nào ? Kết quả tạo ra sản phẩm gì ?Enzim nào tham gia vào quá trình p.m ?- Điểm khởi đầu đứng trước gen phía đầu 3’ của mạchkhuôn, đoạn ARN polimeraza hoạt động tương ứng với 1 gen.Quá trình tổng hợp mARN diễn ra theo nguyên tắc nào ?

2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ c¬ chÕ dÞch m·.- Thế nào là quá trình dịch mã ?

- Trong quá trình dịch mã có những thành phần nào tham gia ?

- Hãy nghiên cứu SGK và tóm tắt diễn biến quá trình dịch mã ? - Trong tb chất nhờ các enzim đặc hiệu và năng lượng ATP, các aa đîc hoạt hoá và gắn

I. Cơ chế phiên mã:1. Khái niệm:Sự truyền thông tin di truyền từ phân tử ADN mạch kép sang phân tử ARN mạch đơn là quá trình phiên mã (còn gọi là sự tổng hợp ARN).- Quá trình pmã diễn ra trong nhân tb, ở kì trung gian giữa 2 lần phân bào, lúc NST đang giãn xoắn.2. Diễn biến của cơ chế phiên mã Gồm 3 giai đoạn: khởi đầu, kéo dài và kết thúc.- Phiên mã ở SV nhân thực tạo ra mARN sơ khai gồm các exon và intron. Sau đó các intron bị loại bỏ chỉ còn lại các exon tạo thành mARN trưởng thành.

II. Cơ chế dịch mã.1. Khái niệm:- Là quá trình chuyển mã di truyền chứa trong mARN thành trình tự các aa trong chuỗi polipeptit của prôtêin.2. Diễn biến:a. Hoạt hoá aa:- Trong tb chất nhờ các enzim đặc hiệu và năng lượng ATP, các aa đựơc hoạt hoá và gắn với tARN tạo nên phức hợp aa - tARN.b. Dịch mã và hình thành chuỗi polipeptit:Giai đoạn mở đầu- tARN mang aa mở đầu tiến vào vị trí codon mở đầu sao cho anticodon trên tARN của nó khớp bổ sung với

Gi¸o ¸n SH12-NC 3

GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 với tARN tạo nên phức hợp aa- tARN .

- Hoàn thiện kiến thức.Và giải thích thêm cho học sinh- Các bộ ba trên mARN gọi là các codon- Bộ ba trên t ARN là các anticodon- Lk giữa các aa gọi là lk peptit được hình thành do enzim xúc tác.- Rib dịch chuyển trên m ARN theo chiều 5’-3’ theo từng nấc, mỗi nấc ứng với 1 codon.- Các codon kết thúc là UAG, UGA, UAA.

Qua cơ chế phiên mã và dịch mã em hãy cho biết mối quan hệ giữa ADN – mARN – tính trạng.- GV nhËn xÐt, kl.

codon mở đầu trên mARN.Giai đoạn kéo dài chuỗi pôlipeptit- tARN mang aa thứ nhất đến codon thứ nhất sao cho anticodon của nó khớp bổ sung với codon thứ nhất trên mARN. Enzim xúc tác tạo liên kết péptit giữa aa 1 và aa mở đầu- Ribôxôm dịch chuyển đi 1 bộ ba đồng thời tARN mang aa mở đầu rời khỏi RBX. - tARN mang aa thứ hai đến codon thứ hai sao cho anticodon của nó khớp bổ sung với codon thứ hai trên mARN. Enzim xúc tác tạo liên kết péptit giữa aa 2 và aa 1.- Sự dịch chuyển của RBX lại tiếp tục theo từng bộ ba trên mARN.Giai đoạn kết thúc chuỗi pôlipeptit- Quá trình dịch mã tiếp diễn cho đến khi RBX gặp codon kết thúc trên mARN thì quá trình dịch mã dừng lại.- RBX tách khỏi mARN và chuỗi polipeptit được giải phóng, aa mở đầu cũng rời khỏi chuỗi polipeptit để trở thành prôtêin hoàn chỉnh.3. Poliriboxom:- Trên mỗi phân tử mARN thường có một số RBX cùng hoạt động được gọi là poliriboxom. Như vậy, mỗi một phân tử mARN có thể tổng hợp được từ 1 đến nhiều chuỗi polipeptit cùng loại rồi tự huỷ.- RBX có tuổi thọ lâu hơn và đa năng hơn.4. Mối liên hệ ADN – mARN – tính trạng:Cơ chế của hiện tượng di truyền ở cấp độ phân tử: ADN m ARN Prôtêin tính trạng.

4. Củng cố.- Bài tập: A. Với các codon sau trên mARN, hãy xác định các bộ ba đối mã của các tARN vận chuyển aa tương

ứng:Các codon trên mARN : AUG UAX XXG XGA UUUCác bộ ba đối mã trên tARN: ................................................B. Với các nuclêôtit sau trên mạch khuôn của gen, hãy xác định các codon trên mARN, các bộ ba đối

mã trên tARN và các aa tương ứng trong prôtêin đựoc tổng hợp:Các bộ ba trên ADN : TAX GTA XGG AAT AAGCác codon trên mARN : ...............................................Các anticodon trên tARN: ...............................................Các aa: ...............................................5. Hướng dẫn về nhà.- Học bài theo vở và SGK, trả lời các câu hỏi cuối bài - Chuẩn bị bài sau: Điều hoà hoạt động của gen.ĐA.Với các codon sau trên mARN, hãy xác định các bộ ba đối mã của các tARN vận chuyển aa

tương ứng:Các codon trên mARN : AUG UAX XXG XGA UUUCác bộ ba đối mã trên tARN: UAX AUG GGX GXU AAAB. Với các nuclêôtit sau trên mạch khuôn của gen, hãy xác định các codon trên mARN, các bộ ba đối

mã trên tARN và các aa tương ứng trong prôtêin đựoc tổng hợp:Các bộ ba trên ADN : TAX GTA XGG AAT AAGGi¸o ¸n SH12-NC 4


Các codon trên m ARN : AUG XAU GXX UUA UUXCác anticodon trên tARN: UAX GUA XGG AAU AAGCác aa: Met- His- Ala- Leu- Phe

[

Gi¸o ¸n SH12-NC 5


Ngµy so¹n: ……………………………….TiÕt 3. ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN

I. Mục tiêu.Häc xong bµi nµy HS cÇn.1. Kiến thức.- Nêu được khái niệm và các cấp độ điều hòa hoạt động của gen.- Sự điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ.- Ý nghĩa của sự điều hòa hoạt động của gen.- Giải thích được tại sao trong tế bào lại chỉ tổng hợp prôtêin khi cần thiết. 2. Kỹ năng.- Phát triển tư duy phân tích logic và khả năng khái quát hoá.- Rèn kỹ năng làm việc độc lập với sách giáo khoa.3. Thái độ. - Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về điều hoà hoạt động cua gen. - Hình thành thái độ yêu thích khoa học tìm tòi nghiên cứu. II. Phương tiện dạy học.Tranh vẽ hoặc máy chiếu. III. Phương pháp dạy học.Vấn đáp tìm tòi.IV. Tiến trình tiết học.1. Kiểm tra bài cũ.Vẽ và giải thích sơ đồ mối liên hệ giữa ADN – mARN – Prôtêin ?Trong tế bào lúc nào thì gen hoạt động tạo ra sản phẩm ?2. Bài mới. Làm thế nào để tế bào có thể điều khiển cho gen hoạt động đúng vào thời điểm cần thiết ?Đó là cơ chế điều hòa hoạt động của gen mà bài học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu.

Hoạt động dạy - học Nội dung1. T×m hiÓu kh¸i niÖm ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen.Ví dụ: về điều hòa hoạt động của gen.- Ở động vật có vú các gen tổng hợp prôtêin sữa chỉ hoạt động ở cá thể cái, vào giai đoạn sắp sinh và cho con bú.- Ở VK E.coli các gen tổng hợp những enzim chuyển hóa đường lactozơ chỉ hoạt động khi môi trường có lactozơ.- Vậy khi nào thì điều hòa hoạt động gen ?2. T×m hiÓu vÒ c¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen ë sinh vËt nh©n s¬.

I. Khái niệm Điều hòa hoạt động của gen là điều khiển gen có được phiên mã và dịch mã hay không, bảo đảm cho các gen hoạt động đúng thời điểm cần thiết trong quá trình phát triển cá thể.

II. Cơ chế điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ. 1. Khái niệm opêron.Là cụm gen cấu trúc có liên quan về chức năng, có chung một cơ chế điều hòa.a. Cấu tạo của opêron Lac theo Jacôp và Mônô.- Nhóm gen cấu trúc liên quan nhau về chức năng nằm kề nhau.- Vùng vận hành (O) nằm trước gen cấu trúc là vị trí tương tác với chất ức chế.- Vùng khởi động (P) nằm trước vùng vận hành, đó là vị trí tưong tác của ARN polimeraza để khởi đầu phiên mã.b. Cơ chế hoạt động của opêron Lac ở E.coli.Sự hoạt động của opêron chịu sự điều khiển của 1

Gi¸o ¸n SH12-NC 6


- Trong tế bào có những loại gen nào ? Vai trò của gen cấu trúc, gen điều hòa ? (gen cấu trúc mang thông tin mã hóa cho các sản phẩm tạo nên thành phần cấu trúc hay chức năng của tế bào. Gen điều hòa tạo ra sản phẩm kiểm soát hoạt động cảu các gen khác).- Quan sát hình ảnh trả lời: Opêron là gì ?- Điều hòa hoạt động của gen ở SV nhân sơ chủ yếu ở giai đoạn phiên mã. Ở SV nhân thực điều hòa hoạt động gen diễn ra như thế nào ? (NST ở TB nhân sơ chính là ADN trần dạng vòng, nằm ở TBC, không có màng nhân cách biệt, gen không có cấu trúc phân mảnh.- Khi môi trường không có chất cảm ứng lactôzơ thì gen điều hoà (R) tác động như thế nào để ức chế các gen cấu trúc không phiên mã.- Tại sao khi môi trường có chất cảm ứng lactôzơ thì các gen cấu trúc hoạt đông p. mã.3. T×m hiÓu vÒ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen ë sinh vËt nh©n thùc

- Điều hòa hoạt động ở sinh vật nhân thực diễn ra như thế nào ?- HS n/c môc III SGK ®Ó tr¶ lêi c©u hái.

gen điều hoà nằm ở phía trước opêron.Bình thường gen R tổng hợp ra prôtêin ức chế gắn vào vùng vận hành, do đó gen cấu trúc bị ức chế nên không hoạt động khi có chất cảm ứng thì opêron chuyển sang trạng thái hoạt động. * Khi môi trường không có lactozơ: Prôtêin ức chế gắn với gen vận hành O làm ức chế phiên mã của gen cấu trúc A, B, C (gen cấu trúc không hoạt động được).* Khi môi trường có lactozơ: Prôtêin ức chế bị lactozơ cảm ứng, nên prôtêin ức chế bị bất hoạt không gắn với gen vận hành O nên gen vận hành hoạt động bình thường và gen cấu trúc bắt đầu dịch mã. III. Điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân thực (nhân chuẩn). - Chỉ một phần nhỏ ADN mã hóa các thông tin di truyền, đại bộ phận đóng vai trò điều hòa hoặc không hoạt động.- Điều hòa hòa động của gen ở SV nhân thực qua nhiều mức điều hòa, qua nhiều giai đoạn.+ NST tháo xoắn.+ Phiên mã.+ Biến đổi sau phiên mã.+ Dịch mã.+ Biến đổi sau dịch mã.- Có các gen gây tăng cường, gen gây bất hoạt tác động lên gen điều hòa gây tăng cường hoặc ngừng sự phiên mã.

Gi¸o ¸n SH12-NC 7

GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 - GV nhËn xÐt, kl.

3. Củng cố.- HS đọc phần ghi nhớ sgk .- Điều hoà hoạt động của gen ở sv nhân thực khác gì so với ở sv nhân sơ ?4. Hướng dẫn về nhà.Về nhà làm bài tập SGK và chuẩn bị bài mới.- Khái niệm, các dạng đột biến gen.- Nguyên nhân, cơ chế phát sinh đột biến gen.- Hậu quả và ý nghĩa.

Gi¸o ¸n SH12-NC 8


Ngµy so¹n: 25/8/2008TiÕt 4. ĐỘT BIẾN GEN

I. Mục tiêu.Häc xong bµi nµy HS cÇn 1. Kiến thức.- Học sinh phân biÖt được khái niệm đột biến gen và thể đột biến. - Phân biệt đựoc các dạng đột biến. - Nêu đựơc nguyên nhân và cơ chÕ phát sinh đột bến. - Nêu được hậu quả và ý nghĩa của đột biến gen.- Giải thích tính chất biểu hiện của đột biến gen.2. Kỹ năng.- Phát triển tư duy phân tích logic và khả năng khái quát hoá.- Rèn kỹ năng làm việc độc lập với sách giáo khoa.3. Thái độ. - Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về gen và mã di truyền. - Hình thành thái độ yêu thích khoa học tìm tòi nghiên cứu. II. Phương tiện dạy học.Tranh vẽ hình 4.1, 4.2III. Phương pháp dạy học.Vấn đáp tìm tòi.IV. Tiến trình tiết học.1. Kiểm tra bài cũ.Trình bày cơ chế điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ. Cơ chế điều hòa ở sinh vật nhân sơ

có gì khác so với sinh vật nhân thực ?2. Bài mới.

Hoạt động dạy - học Nội dung1. T×m hiÓu vÒ kh¸i niÖm vµ c¸c d¹ng ®ét biÕn gen.- GV đặt vấn đề thế nào là đột biến gen ?- Em hãy phân biệt đột biến gen và thể đột biến. HS trả lời câu hỏi.GV yêu cầu h/s q/s hình 4.1 sgk và cho biết sự thay đổi các nucleotit sau khi đột biến xảy ra. - Vậy có những dạng đột biến nào ?- Hậu quả của từng loại ?HS trả lời có 3 loại.- Đột biến thay thế làm thay đổi 1 bộ ba có thể thay đổi 1 aa.- Đột biến thêm và mất 1 nuclêôtit gây dịch khung nên dẫn đến thay thế các aa từ vị trí đột biến.2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ nguyªn nh©n cµc¬ chÕ ph¸t sinh ®ét biÕn gen.- Đột biến do những nguyên nhân nào ?

GV yêu cầu h/s q/s hình 4.2 SGK HS trình bày cơ chế gây đột biến do chất 5-BU gây nên.GV giảng cơ chế gây đột biến của acrdin.

I. Khái niệm và các dạng đột biến gen.1. Khái niệm. Là những biến đổi nhỏ xảy ra trong cấu trúc của gen. Những biến đổi này liên quan đến một cặp nucleotit gọi là đột biến điểm hoặc một số cặp nucleotit.- Tần số đột biến trong tự nhiên 10-6 - 10-4.- Nhân tố gây đột biến gọi là tác nhân gây đột biến. * Thể đột biến là những cá thể mang đột biến gen đã biểu hiện ra kiểu hình. 2. Các dạng đột biến gen.a. Đột biến thay thế.Một cặp nuclêôtit riêng lẻ trên ADN được thay thế bằng một cặp nuclêôtit khác b. Đột biến thêm hay mất một họac một số cặp nuclêôtit.

II. Nguyên nhân và cơ chế phát sinh đột biến gen.1. Nguyên nhân.- Sai sót ngẫu nhiên trong phân tử ADN do đứt gãy các liên kết hoá học.- Tác động của các tác nhân vật lí, hoá học sinh học làm biến đổi cấu trúc của gen dẫn đến đột biến.2. Cơ chế phát sinh đột biến.* Sự kết cặp không đúng trong tái bản ADN các bazơ nitơ tồn tại dạng thường và dạng hiếm, dang hiếm có vị trí liên kết hidrro thay đổi làm chúng kết cặp không đúng trong tái bản dẫn đến phát sinh đột biến gen.

Gi¸o ¸n SH12-NC 9


-GV đặt đột biến xảy ra sẽ làm a/h đến tính trạng như thế nào ?HS thảo luận và trả lời HS bổ sung

Đột biến có ý nghĩa gì ?HS cho VD về thành tựu của gây đột biến GV giảng về đột biến tự nhiên hay gây tạo và đưa ra VD cho h/s

GV chia nhóm cho h/s tự tìm hiểu thảo luận về sự biểu hiện của đột biến và hoàn thành phiếu học tập.

ĐB giao tử

ĐB tiền phôi

ĐB xôma

Phát sinhKhả năng di truyền Thể hiện

- Đột biến gen phụ thuộc vào loại tác nhân liều lượng, cường độ và đặc điểm cấu trúc của gen.- Tác nhân hóa học như 5- brôm uraxin gây thay thế A-T bằng G-X (5-BU).- Chất acridin có thể làm mất hoặc xen thêm một cặp nuclêôtit trên ADN. Nếu acridin chèn vào mạch mới đang tổng hợp sẽ tạo nên đột biến mất một cặp nuclêôtit. 3. Hậu quả và vai trò của đột biến gen.Hậu quả của đột biến gen là làm rối loạn quá trình sinh tổng hợp protein nên nhiều đột biến là có hại, làm giảm sức sống của cơ thể. Một số đột biến tạo ra cơ thể có sức sống tốt hơn và có khả năng chống chịu, một số là trung tính.* Ý nghĩa của đột biến gen.- Đối vơi tiến hoá: xuất hiện các alen mới cung cấp cho tiến hoá.- Đối với chọn giống: cung cấp nguyên liệu cho quá trình tạo giống.III. Sự biểu hiện của đột biến gen. - Đột biến giao tử: phát sinh trong quá trình giảm phân hình thành giao tử qua thụ tinh sẽ đi vào hợp tử.đột biến gen trội sẽ biểu hiện ngay, đột biến gen lặn sẽ phát tán trong quần thể giao phối và thể hiện khi có tổ hợp đồng hợp tử lặn.- Đột biến tiền phôi: xảy ra ở lần nguyên phân đầu tiên của hợp tử trong giai đoạn 2-8 phôi bào sẽ truyền lại cho thế hệ sau qua sinh sản hữu tính. - Đột biến xôma: xảy ra trong nguyên phân ở một TB sinh dưỡng sẽ được nhân lên ở một mô, được nhân lên qua sinh sản sinh dưỡng.

3. Củng cố.Nhắc lại các dạng đột biến gen và lấy ví dụ.4. Hướng dẫn về nhà.- HS đọc phần ghi nhớ sgk.- Về nhà làm bài tập SGK và chuẩn bị bài mới.

Gi¸o ¸n SH12-NC 10


Ngµy so¹n: 29/8/2008TiÕt 5. NHIỄM SẮC THỂ

I. Mục tiêu.Häc xong bµi nµy HS cÇn 1. Kiến thức.Nêu được điểm khác nhau giữa vật chất di truyền của sinh vật nhân sơ và sinh vật nhân chuẩn.2. Kỹ năng.- Phát triển năng lực quan sát, phân tích, so sánh, khái quát hoá.- Rèn kỹ năng làm việc độc lập với sách giáo khoa.3. Thái độ. - Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về gen và mã di truyền. - Hình thành thái độ yêu thích khoa học tìm tòi nghiên cứu. II. Phương tiện dạy học.Tranh vẽ hình 5.1Máy chiếu. III. Phương pháp dạy học.Vấn đáp tìm tòi.IV. Tiến trình tiết học.1. Kiểm tra bài cũ.Trình bày cơ chế điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ. Cơ chế điều hòa ở sinh vật nhân sơ


Hoạt động dạy - học Nội dung1. Hoạt động 1: Tìm hiểu đại cương về NSTGV yêu cầu đọc sgk, thảo luận về NST ở sinh vật nhân sơ và nhân chuẩn.

HS đọc sgk, thảo luận và các nhóm nêu đại cương về NST. nhóm khác nhận xét bổ sung.

2. Hoạt động 2: Tìm hiểu về cấu trúc NST sinh vật nhân thực

GV yêu cầu học sinh q/s hình 5.

Nêu nhận xét - Cấu tạo NST ?- Hình thái ? - Cấu trúc ?- Cấp độ xoắn ?- Kích thước từng loại sợi ?- Trình bày các cấp độ xoắn của NST - Trong nhân mỗi tế bào đơn bội ở người chứa 1m ADN. Bằng cách nào lượng ADN khổng lồ này có thể xếp gọn trong nhân ?+ ADN được xếp vào trong 23 NST và được gói bọc theo các mức độ xoắn cuộn khác nhau làm chiều dài co ngắn hàng ngàn lần.

I. Đại cương về nhiễm sắc thể - NST ở vi khuẩn chỉ là phân tử ADN trần, có dạng vòng, không liên kết với prôtêin. Ở một số virut NST là ADN trần hoặc ARN.- Ở sinh vật nhân thực NST được cấu tạo từ chất nhiễm sắc chủ yếu là ADN và prôtêin histon.- Ở TB xôma NST tồn tại thành từng cặp tương đồng có 1 cặp NST giới tính.- Bộ NST của mỗi loài SV đặc trưng về số lượng, hình thái cấu trúc.II. Cấu trúc NST sinh vật nhân thực. 1. Hình thái và cấu trúc hiển vi của NST.Mỗi nhiễm sắc thể giữ vững hình thái, cấu trúc đặc thù qua các thế hệ tế bào và cơ thể, nhưng có biến đổi qua các giai đoạn của chu kì tế bào.2. Cấu trúc siêu hiển vi.- NST gồm chủ yếu là ADN và prôtêin loại histon, xoắn theo các mức khác nhau.- NST gồm các gen, tâm động các trình tự đầu mút và trình tự khởi đầu tái bản.

- Phân tử ADN mạch kép chiều ngang 2nm, quấn 1

vòng (chứa 146 cặp nuclêotit) quanh khối prôtêin (8 phân tử histon) tạo nên nuclêôxôm.các nuclêôxôm nối với nhau bằng 1 đoạn ADN và 1 phân tử prôtêin histôn tạo nên chuỗi nuclêôxôm chiều ngang 11 nm gọi sợi cơ bản. Tiếp tục xoắn bậc 2 tạo sợi nhiễm sắc 30nm. Xoắn tiếp lên 300nm và xoắn lần nữa thành cromatit 700nm (1nm = 10-3 micromet).


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 3. Hoạt động 3: Tìm hiểu chức nămg của NST

GV yêu cầu h/s tự tìm hiểu vai trò của NST - Dựa vào cấu trúc, hãy nêu chức năng của NST ? Tại sao NST lại có được chức năng đó ?+ Lưu giữ vì NST mang gen.Bảo quản vì ADN liên kết với histon nhờ trình tự nu đặc hiệu và các mức độ xoắn khác nhau. Truyền đạt vì NST có khả năng tự nhân đôi, phân li và tổ hợp trong nguyên phân, giảm phân và thụ tinh.

III. Chức năng của NST. - Lưu giữ, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền. - Các gen trên NST được sắp xếp theo một trình tự xác định và được di truyền cùng nhau.- Các gen được bảo quản bằng liên kết với prôtêin histon nhờ các trình tự nu đặc hiệu và các mức xoắn khác nhau.- Gen nhân đôi theo đơn vị tái bản.- Mỗi NST sau khi tự nhân đôi tạo nên 2 crôma tit gắn với nhau ở tâm động. - Bộ NST đặc trưng cho loài sinh sản hữu tính được duy trì ổn định qua các thế hệ nhờ 3 cơ chế nguyên phân, giảm phân và thụ tinh.- Điều hoà hoạt động của các gen thông qua các mức xoắn cuộn của NST.- Giúp tế bào phân chia đều vật chất di truyền vào các tế bào con ở pha phân bào.

3. Củng cố.+ Sợi có chiều ngang 10nm là: (sợi cơ bản).+ Mỗi nuclêôxôm được một đoạn ADN dài chứa bao nhiêu cặp nu quấn quanh: (chứa 146 cặp nu).+ Số lượng NST trong bộ lưỡng bội của loài phản ánh: tính đặc trưng của bộ NST ở mỗi loài.4. Hướng dẫn về nhà.- HS đọc phần ghi nhớ sgk.- Tại sao nói NST là cơ sở vật chất di truyền ở mức độ TB ?- Về nhà làm bài tập SGK và chuẩn bị bài mới.



Ngµy so¹n: …………………………TiÕt 6. ®ét biÕn CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

I. Mục tiêu.Häc xong bµi nµy HS cÇn1. Kiến thức.- Học sinh nêu khaí niệm đột biến NST. - Phân biệt đựoc đặc điểm của 4 dạng đột biến cấu trúc. - Học sinh trình bày được nguyên nhân cơ chế phát sinh, hậu quả vai trò và ý nghĩa của các dạng đột

biến. 2. Kỹ năng.- Phát triển năng lực quan sát, phân tích, so sánh, khái quát hoá.- Rèn kỹ năng làm việc độc lập với sách giáo khoa.3. Thái độ. Hình thành thái độ yêu thích khoa học tìm tòi nghiên cứu. II. Phương tiện dạy học.Tranh vẽ hình 6 SGK.III. Phương pháp dạy học.Vấn đáp tìm tòi.IV. Tiến trình tiết học.1. Kiểm tra bài cũ.- Nêu cấu trúc và chức năng của NST ?- Tại sao NST được coi là cơ sở vật chất của tính di truyền ở cấp độ tế bào ?2. Bài mới.

Hoạt động dạy - học Nội dung1. Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm và các dạng đột biến cấu trúc NSTGV: Thế nào là đột biến cấu trúc NST ?Có những dạng nào của đột biến cấu trúc NST ? Nêu hiện tượng xảy ra của mỗi dạng đó.HS: nghiên cứu SGK để trả lời câu hỏi.

2. Hoạt động 2: Tìm hiểu nguyên nhân, hậu quả, vai trò của đột biến cấu trúc NST.GV yêu cầu h/s q/s hình 6 và cho biết có những dạng đột biến cấu trúc nào ? và điền nội dung vào phiếu học tập.

Dạng ĐB Nguyên nhân

Hậu quả

Vai trò

Ví dụ

Mất đoạn Lặp đoạn

I. Khái niệm.Là những biến đổi trong cấu trúc của NST làm thay đổi hình dạng và cấu trúc của NST.II. Các dạng đột biến cấu trúc NST. 1. Đột biến mất đoạn: làm mất từng loại NST, mất đầu mút hoặc mất đoạn giữa NST. làm giảm số lượng gen trên NST.2. Đột biến lặp đoạn: là một đoạn của NST có thể lặp lại một hay nhiều lần, làm tăng số lượng gen trên NST.3. Đảo đoạn: đoạn NST bị đứt ra rồi đảo ngược lại 1800, có thể chứa tâm động hoặc không chứa tâm động. Làm thay đổi trình tự gen trên NST.4. Chuyển đoạn: là sự trao đổi đoạn trong 1 NST hoặc giữa các NST không tương đồng.Trong đột biến chuyển đoạn giữa các NST một số gen trong nhóm liên kết này chuyển sang nhóm liên kết khác.

III. Nguyên Nhân, hậu quả và vai trò của đột biến cấu trúc NST. 1. Nguyên nhân: Do tác nhân lí, hoá, do biến đổi sinh lí, sinh hoá nội bào làm đứt gãy NST hoặc ảnh hưởng đến qt tự nhân đôi ADN tiếp hợp hoặc trao đổi chéo không đều giữa các cromatit.- Các tác nhân vật lí: Đb phụ thuộc liều phóng xạ. - Các tác nhân hoá học: gây rối loạn cấu trúc NST như chì benzen, thuỷ ngân, thuốc trừ sâu ,thuốc diẹt



Đảo đoạn Chuyển đoạn

HS thảo luận và các nhóm đưa ra nội dung mỗi nhóm lên trình bày 1 loại đb. HS:Các nhóm khác nhận xét và bổ xung. GV yêu cầu tìm hiểu kỹ phần chuyển đoạn NST các gen trên đó bị thay đổi như thế nào ?GV hoàn thiện bổ xung -giải thích các VDVD1: ở người mất đoạn vai ngắn NST số 5 gây nên hội chứng mèo kêu (chậm phát triển trí tụê, bất thường về hình thái cơ thể).Mất đoạn vai dài NST số 22 gây ung thư máu ác tính. - Ở ngô và ruồi dấm mất đoạn nhỏ không làm giảm sức sống, ứng dụng loại bỏ gen không mong muốn.VD2: ở đại mạch lặp đoạn làm tăng hoạt tính của enzim amilaza rất có ý nghĩa trong công nghiệp sản xuất bia.VD3:12 dạng đảo đoạn trên NST số 3 liên quan đến chịu nhiệt độ khác nhau.VD4: Bệnh đao có 3 NST 21, 1 chiếc chuyển vào NST 14 và số NST không đổi nhưng gây 1 số triệu trứng: sọ nhỏ, trấn hẹp, khe mắt xếch, lưỡi dày, dị tật tim hoặc ống tiêu hoá, thiểu năng trí tuệ.GV cho HS thảo luận đột biến có vai trò gì ?

HS trình bày vai trò của đb GV nhận xét, kl.

cỏ ...- Tác nhân virut: Một số vỉut gây đột biến NST.VD: Virut Sarcoma và Herpes gây đứt gãy NST.2. Hậu quả: đột biến cấu trúc NST làm rối loạn sự liên kết của các cặp NST tương đồng trong giảm phân làm thay đổi tổ hợp các gen trong giao tử dẫn đến biến đổi kiểu gen và kiểu hình. a. Mất đoạn: Làm giảm số lượng gen trên đó thường gây chết, hoặc giảm sức sống do mất cân bằng của hệ gen.b. Lặp đoạn: làm tăng cường hoặc giảm bớt mức biểu hiện của tính trạng. c. Đảo đoạn: ít ảnh hưỏng đến sức sống, tạo ra sự đa dạng phong phú giữa các thứ trong một loài.- Đảo đoạn nhỏ thường gây chết hoặc mất khả năng sinh sản. Có khi hợp nhất NST với nhau làm giảm số lượng NST, hình thành lòai mới.3.Vai trò.* Đối với qt tiến hoá:cấu trúc lại hệ: gen -->cách li sinh sản -->hình thành loài mới. * Đối với nghiên cứu di truyền học: xác định vị trí của gen trên NST qua n/c mất đoạn NST.* Đối với chọn giống: ứng dụng viẹc tổ hợp các gen trên NSt để tạo giống mới.

3. Củng cố.- Trình bày các dạng đột biến cấu trúc và hậu quả của chúng.- Nêu ví dụ về hậu quả của các dạng đột biến cấu trúc NST ?4. Hướng dẫn về nhà.- Học bài và trả lời câu hỏi SGK. Làm bài tập sách bài tập.- Dưới tác động của tác nhân dột biến NST bị đứt ra các đoạn sau đó nối lại có thể tạo nên những

dạng đột biến nào ? - Chuẩn bị bài đột biến số lượng NST.



Ngµy so¹n: ............................................

TiÕt 7. ĐỘT BIẾN SỐ lîng NHIỄM SẮC THỂI. Mục tiêu.

Häc xong bµi nµy HS cÇn1. Kiến thức.

- Trình bày được nguyên nhân, các dạng, cơ chế hình thành, hậu quả và vai trò của lệch bội. - Phân biệt tự đa bội va dị đa bội, cơ chế hình thành đa bội.- Học sinh nêu đựoc hậu quả và vai trò của đa bội thể.

2. Kỹ năng.- Phát triển năng lực quan sát, phân tích, so sánh, khái quát hoá.- Rèn kỹ năng làm việc độc lập với sách giáo khoa.3. Thái độ. - Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về gen và mã di truyền. - Hình thành thái độ yêu thích khoa học tìm tòi nghiên cứu. II. Phương tiện dạy học.Tranh vẽ hình 5.1Máy chiếu. III. Phương pháp dạy học.Vấn đáp tìm tòi.IV. Tiến trình tiết học.1. Kiểm tra bài cũ.Trình bày cơ chế điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ. Cơ chế điều hòa ở sinh vật nhân sơ


Hoạt động dạy - học Nội dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ ®ét biÕn lÖch béiGV đưa ra khái niệm đột biến số lượng NST.Gồm có 2 loại lệch bội và dị bội

GV chia 4 nhóm yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập:

Nội dung Lệch bộiKhái niệmCác dạngCơ chế phát sinh Hậu quả, vai trò

HS từng nhóm lên trình bày HS: các nhóm khác bổ sung và đánh giá GV: hoàn thiện GV cho h/s q/s hình 7.1 để minh hoạ cho hậu quả của lệch bội. GV chia 4 nhóm yêu cầu HS n/c nội dung sgk hoàn thành phiếu học tập:- Ý nghĩa của lệch bội ?HS mỗi nhóm lên trình bày 1 nội dung cuả đột biến lÖch bội.

I. Lệch bội.1. Khaí niệm.Là những biến đổi về số lượng NST xảy ra ở một hay một số cặp NST.* Các dạng thể lệch bội:- Thể không nhiễm: 2n - 2- Thể một nhiễm: 2n - 1- Thể một nhiễm kép: 2n -1 - 1- Thể ba nhiễm: 2n + 1- Thể ba nhiễm kép: 2n +1 + 1- Thể bốn nhiễm: 2n + 2- Thể bốn nhiễm kép: 2n + 2 + 2 2. Nguyên nhân và cơ chế phát sinh. * Nguyên nhân: Các tác nhân vật lí, hóa học hoặc sự rối loạn của môi trường nội bào làm cản trở sự phân li của một hay một số cặp NST. * Cơ chế: sự không phân li của một hay một số cặp NST trong giảm phân tạo ra các giao tử thừa hay thiếu một hoặc vài NST. 3. Hậu quả của các lệch bội. - Sự tăng hay giảm số lượng của một hay vài cặp NST một cáh khác thường đã làm mất cân bằng của toàn hệ gen nên các thể lệch bội thường không sống được hay giảm sức sống, giảm khả năng sinh sản tuỳ loài.4. Ý nghĩa của các lệch bội.Đột biến lệch bội cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hoá, trong chọn giống sử dụng thể lệch bội để thay


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 HS: các nhóm khác bổ sung và đánh giá GV: hoàn thiện. 2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ ®ét biÕn ®a béiGV cho h/s q/s hình 7.2 để giải thích minh hoạ thể dị đa bội được hình thành do lai xa.Cơ chế hình thành:

Loài A x Loµi A cơ thể AA x AA G: A, AA AA Hợp tử AAA: thể tam bội bất thụ. . AAAA: thể tứ bội hữu thụ. Cơ chế hình thành: Loài A x loài BP : AA BBG: A BF1 : AB con lai lưỡng bội bất thụ , ở thực vât tự thụ phấn. G: AB ABF2: AABB thể dị tứ bội hữu thụ (song nhị bội thể).

- Hậu quả và vai trò của của đột biến đa bội.+ Ở động vật ?+ Ở thực vật ?- ThÓ ®a béi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g×?

HS t×m hiÓu SGK ®Ó tr¶ lêi cau hái, ®ång thêi lÊy vÝ dô thùc tÕ minh ho¹ (nÕu cã).

GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

thế NST theo ý muốn. Dùng để xác định vị trí của gen trên NST.II. Đa bội.1. Khái niệm: Là hiện tượng trong tế bào chứa số NST đơn bội lớn hơn 2n.2. Phân loại đa bội.a. Tự đa bội: là tăng số NST đơn bội của cùng một loài lên một số nguyên lần gồm đa bội chẵn (4n, 6n...) và đa bội lẻ (3n, 5n...).b. Dị đa bội: là hiện tượng cả hai bộ NST cuả hai loài khác nhau cùng tồn tại trong một TB.3. Nguyên nhân và cơ chế phát sinh. - Do tác nhân vật lí, hoá học và do rối loạn môi trường nội bào, do lai xa. Khi giảm phân bộ NST không phân li tạo giao tử chứa (2n) kết hợp gt (n) thành cơ thể 3n hoặc gt(2n) kết hợp với gt (2n) thành cơ thể 4n.- Trong lần ng. phân đầu tiên của hợp tử (2n), nếu tất cả các cặp không phân li thì tạo nên thể tứ bội. 4. Hậu quả và vai trò.a. Ở thực vật: Đa bội thể là hiện tượng khá phổ biến ở hầu hết các nhóm cây. Đa bội lẻ tạo cây không hạt Đa bội chẵn tạo giống mới cho chọn giống và THb. Ở động vật: Hiện tượng đa bội thể rất hiếm xảy ra gặp ở các loài lưỡng tính như giun đất; loài trinh sản như bọ cánh cứng, tôm, các vàng, kì nhông…c. Các đặc điểm của thể đa bội.TB đa bội có số ADN tăng gấp bội nên quá trình sinh tổng hợp các chất hữu cơ xảy ra mạnh mẽ nên thể đa bội có TB to, cơ quan dinh dưỡng lớn, phát triển khoẻ chống chịu tốt.Các thể đa bội lẻ không có khả năng sinh giao tử bt, như các giống cây không hạt như nho, dưa…

3. Củng cố.- Phân biệt sự khác nhau giữa đột biến đa bội và dị bội.- Ở một loài sinh vật có bộ NST 2n = 78. Hãy xác định: + Thể không nhiễm: 2n - 2+ Thể một nhiễm: 2n - 1+ Thể một nhiễm kép: 2n -1 - 1+ Thể ba nhiễm: 2n + 1+ Thể ba nhiễm kép: 2n +1 + 1+ Thể bốn nhiễm: 2n + 24. Hướng dẫn về nhà.- HS đọc phần ghi nhớ sgk.- Hãy phân biệt thể tự đa bội và thể dị đa bội ? Làm bài tập SGKvà bài tập chương I

Ngµy so¹n: ..............................TiÕt 8 - Bµi tËp ch¬ng I

I. Mục tiêu bài họcSau khi häc xong bµi nµy HS cÇn1. Kiến thức



Học sinh xác định đựơc dạng đột biến gen khi cấu trúc gen thay đổi Giải bài tập về nguyên phân để xác định dạng lệch bội Xác điịnh được các dạng đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể khi biết cấu trúc các gen trên NST thay đổi Xác định được kiểu gen và tỉ lệ phân li kiểu gen khi biết dạng đột biến số lượng NST Vận dụng kiến thức đã học để giải bài tập tương tự 2. Kỹ năngTăng cường khả năng phối hợp,tổng hợp các kiến thức để giaỉ quyết vấn đề -Rèn kỹ năng làm việc độc lập với sách giáo khoa.

3. Thái độ - Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về gen và mã di truyền - Hình thành thái độ yêu thích khoa học tìm tòi nghiên cứu II. Phương tiện dạy họcĐồ dùng dạy học và các đề bài tập

III.Tiến trình dạy học 1. Kiểm tra bài cũ 2. Bµi míi

Hoạt động d¹y - häc Nội dungGV gọi h/s lên bảng làm bài tậpHS lên làm HS dưói lớp theo dõi và gv kiểm tra bài tập về nhà HS nhận xét và lên chữa GV chỉnh lý ,bổ xung và nhấn mạnh lý thuyết liên quan từng bài Bài 1: ADN ruồi dấm 2n=8 =2,83x108cặp nuclêotit ,NST có dài TB ở kỳ giữa =2 m ngắn hơn bao nhiêu lần với pt ADN kéo thẳng .

Bài 2: Phân tử ADN chỉ chứa N15 phóng xạ nÕu chuyển ecoli này sang môi trường chỉ có N14 thì sau 4 lần nhân đôi sẽ có bao nhiêu phân tử ADN còn chứa N15?Bài 3:.a.hãy xác định trình tự các cặp nucleotit trên gen đã tổng hợp đoạn polipeptit?

b. Khi xay ra đột biến ,mất 3 cặp nuclêotit số 7,8,9,trong gen thì a/h như thế nào đến mARN và đoạn polipeptit?

c. Nếu cặp nucleotit thứ 10 (X-G chuyển thành cặp A_T thì hậu quả ?

Bài 4:

Bài1 Ruồi dấm có 8 NST nên chiều dài bộ NST là 2,83 x108x3,4Ao=9,62 x108

Chiều dài TB 1 phân tử ADN của ruồi dấm là9,62 x108

0

NST ruồi dấm ở kỳ giữa có chiều dài là 2 m=2x104A0 vậy NST

cuộn chặt với số lần là lần

Bài 2Chỉ có 2 phân tử ,vì chỉ có 2 mạch cũ nằm ở 2 phân tử

Bài 3 metionin- alanin- lizin- valin- lơxin-kết thúc mARN: AUG –GXX-AAA-GUU-UUG-UAGmạch khuon: TAX-XGG-TTT-XAA-AAX-ATXm.bổ xung:ATG-GXX-AAA-GTT-TTG-TAGMất 3 Cặp 7,8,9 thì mARN mất 1 bộ ba AA còn lại là :mARN : AUG-GXX-GUU-UUG-UAGchuỗi polipêptit còn lại metionin- alanin- valin- lơxin-kết thúcmạch khuon: TAX-XGG-TTT-AAA-AAX-ATXm.bổ xung:ATG-GXX-AAA-GTT-TTG-TAGmARN: AUG –GXX-AAA-GUU-UUG-UAGchuỗi polipeptit làmetionin- alanin- lizin- pheninalanin- lơxin-kết thúc


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 Một đoạn gen bình thường mã hoá chuỗi peptit có trật tự aa là xerin-tirozin-izôzin-izolơxin-triptphan-lizin…Giả thiết riboxom trượt từ trái sang phảI và mỗi bộ ba chỉ mã hoá cho 1 aaa.Hãy viết trật tự các ribonucleotit cảu phân tử mARN và trật tự các cặo nuclêotit ở hai mạch đơn của gen tương ứng ?b.Nếu gen bị đột biến mất các cặp nuclêotit thứ 4,11,và 12 thì các aa trong đoạn pêptit tương ứng sẽ bị ảnh hưởng?Bài 5: ở thể đột biến của một loài TB sinh dục sơ khai nguyen phân liên tiếp n4 lần tạo ra số TB có tổng cộng là 144 NST a. Bộ NST lưỡng bội của loài là bao nhiêu ?Đó là đột biến nào ?b. Có thể có bao nhiêu loại gt không bình thưòng về số lượng NST?

Bài 6: cho 2 NST có cấu trúc và trình tự gen A B C D E . F G H M N O P Q .R a. Hãy cho biết tên và và giảI thích các đột biến cấu trúc NST tạo ra các NST có cấu trúc và trình tự gen sau?

b. Hãy cho biết trường hợp nào trên đây không làm thay đổi hình dạng NST

c. trưòng hợp nào trên đây làm thay đổi nhóm liên kết gen khác nhau

Bài 7 lai 2 cây thuốc là có kiểu gen như sau:p=AaBB x AAbbbiết rằng 2 gen a len A và a nằm trên cặp NST số 3 còn 2 gen B và b nằm trên cặp NST số 5 .Haỹ viết các kiểu gen có thể có của con lai trong các trường hợp

Bài 4a. xerin-tirozin-izôzin- -triptphan-lizin…mARN: UXU-UAU-AUA-UGG-AAG…m.khuôn: AGA-ATA-TAT-AXX-TTX…m.bổ xung :TXT- TAT- ATA-TGG-AAG…b.gen đột biến là : AGA-TAT-ATA-TTX.mARN :UXU-AUA-UAU-AAGchuỗi :xerin- izolơxin- tirozin- lizin…

Bài 5a.2nx24=144 bộ NST của thể đột biến là 2n=144/16=9 nên bộ NST của loài có thể là :2n-1=9 ->2n=10 đột biến thể ba2n+1=9 -> 2n =8 đột biến thể một3n=9 ->2n=6b.-nÕu đột biến ở dạng 2n+1 hay 8+1 thì có thể có 4 dạng giao tử thừa 1 NST - nÕu đột biến ở dạng 2n-1 hay 10-1 thì có thể có 5 dạng giao tử thiếu 1 NSTBài 6TH1: ABCF.EDGH đảo đoạn gồm có tâm động, đoạn DEF có tâm động đứt ra quay 180o rồi gắn vào vị trí cũ của NST TH2:A B C B C D E . F G H Lặp đoạn : đoạn BC lặp lại 2 lần TH3:A B C E .F G Hmất đoạn :mất đoạn DTH4:A D E. F B C G H chuyển đoạn trong một NST :Đoạn BC được chuyển sang 1 cánh (vai ) khác của chính NST đó TH5: M N O A B C D E .F G H P Q .Rchuyển đoạn không tương hỗ : Đoạn MNO gắn sang đầu ABC của NST khác TH6:M N O C D E .F G H A B P Q . Rchuyển đoạn tương hỗ : Đoạn MNO và đoạn A B C đổi chỗ tương hỗ với nhau.TH7:A D B C E . F G H a.đảo đoạn ngoài tâm động :đoạn BCD quay 180o rồi gắn lại b-trương hợp đảo đoạn ngoài tâm động không làm thay đổi hình thái NST c-trường hợp chuyển đoạn không tương hỗ và chuyển đoạn tương hỗ làm thay đổi các nhóm liên kết khác nhau do một số gen từ NST này chuyển sang NST khác Bài 7. Ta có P :AaBB x AAbbF1: AaBb, AaBba. con lai tự đa bội hoá lên thành 4ncó kiểu gen là 2n AABb-> 4nAAAABBbb2n A a Bb-> 4n AAaaBBbb



Bài 8:ở cà chua gen A qđ quả đỏ trội hoàn toàn so với gen a qđ quả vàng .a.Cây cà chua tứ bội quả đỏ thần chủng AAAA có thể được hình thành theo nhưnữg phương thức nào b. Cây 4n quả đỏ AAAAgiao phấn với cây 4n quả vàng aaaa được F1 .F1 có kiểu gen ,kiểu hình và các loại giao tử như thế nào ?c. Viết sơ đồ lai đến F2 kiểu gen và kiểu hình ở F2 sẽ như thế nào ?

b. xảy ra đột biến trong giảm phân ở cây cái: Giao tử là 2n (AaBB)kết hợp với n(Ab) -> tạo con lai 3n là AAaBBb-ở cây đực :giao tử 2n là (AAbb) kết hợp giao tử : 2n (AAbb) kết hợp vơí n(AB) -> con lai 3n là AAABbb2n (AAbb) kết hợp vớin(aB) -> con lai 3n là AAaBbbc.Thể ba ở NST số 3 §ột biến ở cây cái : gt AaB két hợp với Ab ->AAaBb Đọt biến ở cây đực : gtAAb kết hợp với AB ->con lai 3n là AAaBbgtAAb kết hợp với aB ->AAaBbBài 8a.cây tứ bội có thể được hình thành theo các phương thức sau:-nguyên phân : Lần phân bào đầu tiên của hợp tử các NST đã tự nhân đôI nhưnưg không phân li .Kết quả tạo ra bộ NST trong TB tăng lên gấp đôI AA->AAAAGiảm phân va thụ tinh : trong quá trình phát sinh giao tử ,sự không phân li của ất cả các cặp NST tương đồng sẽ tạo ra giao tử 2n ở cả bố va mẹ .khi thụ tinh các gt 2n kết hợp với nhau tạo nên hợp tử 4nP:AA x AAgt: AA AAHt :AAAAb. AAAA xaaaaF1:AAaaquar đỏ cây F1 có cá loại gt sau: AA,A a, aa ,A, a, AAa, Aaa,AAaa ,o, chỉ có 3 dạng giao tử hữu thụ là :AA, Aa, aa, C. ta có sơ đồ laiF1: AAaa x AAaagt hữu thụ : 1/6AA, 4/6 A a,1/6 aa 1/6AA, 4/6 A a,1/6 aaF2: kiểu gen 1/36 AAAA,8/36AAAa,18/3 A aaa, 1/36aaaakiểu hình 35/36dỏ ,1/36 vàng

3. Cñng cè: GV nhấn mạnh lý thuyết liên quan từng bài 4. Híng dÉn vÒ nhµ: Làm bài tập phÇn nµy trong sách bài tập

Ngày soạn:………………………..

TIẾT 9. TH: XEM PHIM VỀ CƠ CHẾ NHÂN ĐÔI CỦA ADN, PHIÊN MÃ VÀ DỊCH MÃI. MỤC TIÊU Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn:1. KiÕn thøc:- Vận dụng được những kiến thức đã học để chỉ ra các giai đoạn và diễn biến của từng giai đoạn trong quá trình phiên mã và dịch mã.2. KÜ n¨ng:- Rèn luyện được kỹ năng quan sát phân tích và phát huy tính sáng tạo trong những tình huống khác nhau.II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC- Máy tính và máy chiếu đa năng- Ti vi, đầu đĩa- Đĩa III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC- Vấn đáp – tái hiện


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 - Vấn đáp – tìm tòiIV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC1. Ổn định tổ chức lớp2. Dạy bài mới

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ c¬ chÕ nh©n ®«i cña ADN.- Gv: Cho học sinh xem phim c¬ chÕ nh©n ®«I ADN.- GV yªu cÇu ? Chỉ ra các thành phần tham gia? Chỉ ra các mốc thời gian bắt đầu và kết thúc mỗi quá trình? Trình bày diễn tiến của mỗi quá trình.- HS tr¶ lêi ¸c c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ c¬ chÕ phiªn m·.- Gv: Cho học sinh xem phim c¬ chÕ phiªn m·.- GV yªu cÇu ? Chỉ ra các thành phần tham gia? Chỉ ra các mốc thời gian bắt đầu và kết thúc mỗi quá trình? Trình bày diễn tiến của mỗi quá trình.- HS tr¶ lêi ¸c c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

3. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ c¬ chÕ dÞch m·.Gv: Cho học sinh xem phim c¬ chÕ dÞch m·.? Chỉ ra các thành phần tham gia? Chỉ ra các mốc thời gian bắt đầu và kết thúc mỗi quá trình? Trình bày diễn tiến của mỗi quá trình.- GV nhËn xÐt, chuÈn kiÕn thøc

1. Cơ chế nhân đôi của ADN- Tháo xoắn- Tổng hợp mạch mới- Tổng hợp đoạn okazaki- ADN con xoắn lại

2. Cơ chế phiên mã- Enzyme tháo xoắn một đoạn của ADN- Tổng hợp sợi ARN sơ khai- Hình thành ARN thành thục

3. Dịch mã- Mở đầu- Kéo dài- Kết thúc

3. Cñng cè:Vẽ hình quan sát đượcPhân chia thành các giai đoạn khác nhau của các quá trình4. Híng dÉn vÒ nhµ:- ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ nh©n ®«i ADN, phiªn m·, gi¶i m·.- §äc tríc vµ chuÈn bÞ cho néi dung thùc hµnh: Quan s¸t c¸c d¹ng ®ét biÕn sè l îng NST trªn tiªu b¶n.



Ngày soạn:…………………………TIẾT 10. th: QUAN SÁT CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN SỐ LƯỢNG NST

TRÊN TIÊU BẢN CỐ ĐỊNH HAY TIÊU BẢN TẠM THỜII. MỤC TIÊU Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn:1. KiÕn thøc:- Biết cách làm tiêu bản tạm thời và sử dụng kính hiển vi- Phân biệt các dạng đột biến số lượng NST trên tiêu bản cố định hay tiêu bản tạm thời- Vẽ được hình thái, số lượng NST đã quan sát được.2. KÜ n¨ng:- RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝchII. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC- Kính hiển vi. Bộ đồ mổ- Dung dịch cacmin- Tiêu bản cố định NST của một số loàiIII. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC- Vấn đáp – tái hiện- Vấn đáp – tìm tòiIV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC1. Ổn định tổ chức lớp.2 Dạy bài mới

HOẠT ĐỘNG CỦA THÀY TRÒ NỘI DUNG BÀI HỌCGv: Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm ở nhàKiểm tra kết quả thu được của mỗi học sinhHướng dẫn đồng thời làm mẫu để học sinh quan sát.Làm thí nghiệm dưới sự giám sát và hướng dẫn của giáo viên

Hướng dẫn học sinh cách sử dụng kính hiển vi và cách đưa lam kính vào vị trí để quan sát.Làm theo hướng dẫn của giáo viên đồng thời vẽ hình quan sát được.

1. Làm tiêu bản tạm thời quan sát NST- Trồng củ khoai môn, khoai sọ vào chậu cát ẩm- Khi rễ mọc dài được 2 – 3 cm thì cắt lấy rễ rửa sạch ngâm vào dung dịch 3 phần cồn 900 với 1 phần acid axetic đặc- Rửa rễ bằng cồn 700

- Đun cách thủy rễ trong dung dịch cacmin 5% trộn với acid acetic 45% cho tới khi rễ mềm ra.- Lấy 1 chóp rễ dài 1 – 2mm đặt lên phiến kính rồi nhỏ vào 1 giọt cacmin. - Đậy lamen lên, dùng tay ấn mạnh vuông góc để chóp rễ dàn đều lên phiến kính.- Dùng giấy thấm thấm bớt thuốc nhuộm rồi đặt lên kính quan sát.2. Quan sát tiêu bản- Quan sát tiêu bản tạm thời qua kính hiển vi- Quan sát tiểu bản cố định qua kính hiển vi

3. Cñng cèVẽ hình quan sát được, chỉ rõ các cặp NST.4. Híng dÉn vÒ nhµ:

Ngày soạn:………………………………

CHƯƠNG II: TÍNH QUY LUẬT CỦA HIỆN TƯỢNG DI TRUYỀN



TIẾT 11. QUY LUẬT PHÂN LYI. MỤC TIÊU Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn:1. KiÕn thøc:- Trình bày được thí nghiệm và giải thích được kết quả thí nghiệm của Mendel- Phát biểu được nội dung của quy luật phân ly- Giải thích được cơ sở tế bào học của quy luật phân ly2. KÜ n¨ng:- Rèn luyện được kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình để từ đó thu nhận thông tin- Có ý thực vận dụng quy luật phân ly vào thực tiễn sản xuấtII. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC- Tranh ảnh về phép lai một cặp tính trạng- Sơ đồ giải thích về cơ sở tế bào học của quy luật phân lyIII. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC- Vấn đáp – tái hiện- Vấn đáp – tìm tòiIV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC1. Ổn định tổ chức lớp.2. Dạy bài mới

HOẠT ĐỘNG d¹y - häc NỘI DUNG

- GV cho HS n/c SGK ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:? Trình bày nội dung của thí nghiệm Menden?

? Menden đã giải thích như thế nào về các tình huống phát sinh trong quá trình thí nghiệm của ông?

? Giải thích như thế nào về hiện tượng giao tử thuần khiết?

? Trình bày nội dung của quy luật phân ly? Cơ sở tế bào học của quy luật phân ly là gì?- HS n/c SGK vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

BÀI 11: QUY LUẬT PHÂN LYI. Nội dung1. Thí nghiệm của MendenPt/c: Hoa đỏ X Hoa trắngF1: Hoa đỏ (100%)F2: 3 Hoa đỏ : 1 Hoa trắngF2 tự thụ phấn:1/3 cây hoa đỏ F2 cho toàn hoa đỏ2/3 cây hoa đỏ F2 cho tỷ lệ 3 đỏ : 1 trắngCây hoa trắng F2 cho toàn hoa trắng2. Giải thích của Menden- Mỗi tính trạng do một nhân tố di truyền quy định- Cơ thể lai F1 nhân được một nhân tố di truyền từ bố và mọt nhân tố di truyền từ mẹ- Giao tử của mẹ chỉ chứa một nhân tố di truyền hoặc của bố hoặc của mẹ.- Khi thụ tinh các nhân tố di truyền của F1 kết hợp với nhau một cách ngẫu nhiên để tạo ra thể hệ F2

- Giao tử thuần khiết: Là hiện tượng hai giao tử của bố và mẹ cùng tồn tại trong cơ thể con nhưng chúng không hòa trộn vào nhau, chúng vẫn hoạt động độc lập với nhau.3. Nội dung quy luật (SGK)III. Cơ sở tế bào học- Trong tế bào lưỡng bội NST tồn tại thành từng cặp nên gen cũng tồn tại thành từng cặp alen nằm trên cặp NST tương đồng.- Khi giảm phân thì mỗi chiêc về một giao tử nên mỗi giao tử chỉ chứa một alen.- Sự tổ hợp của các NST tương đồng trong thụ tinh đã khôi phục lại cặp alen trong bộ NST lưỡng bội của loài.- Do sự phân ly đồng đều của NST trong giảm phân nên kiểu gen Aa cho 2 loại giao tử A, a với tỷ lệ đều bằng 50%



- Sự kết hợp ngẫu nhiên của hai loại giao tử này trong thụ tinh đã tạo ra F2 với tỷ lệ kiểu gen 1AA:2Aa:1aaF1 hoàn toàn đỏ do A>>a do đó AA và Aa có kiểu hình như nhau vì vậy F2 phân ly theo tỷ lệ 3đỏ:1trắng

3. Cñng cèTrả lời các câu hỏi 1, 2 3 trong SGK.4. Híng dÉn vÒ nhµ:Nghiªn cøu tríc néi dung bµi qui luËt ph©n li ®éc lËp.

Ngµy so¹n: .............................................................TiÕt 12. QUY LUẬT PHÂN LI ĐỘC LẬP

I - MỤC TIÊU BÀI HỌC1. KiÕn thøc:- Trình bày được thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của menđen.- Biết phân tích kết quả thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của menđen.- Nêu được nội dung quy luật phân li độc lập của menđen.- Giải thích dược cơ sở tế bào học của quy luật phân li độc lập.- Biết vận dụng công thức tổ hợp để giải thích tính đa dạng của sinh giới và các bài tập về QL di

truyền.



2. KÜ n¨ng:- Phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình.- Phát triển kĩ năng phân tích kết quả thí nghiệm.

II – ph¬ng tiÖn Các tranh ảnh về phép lai hai cặp tính trạng và sơ sở tế bào học của quy luật phân li độc lập.III. Ph¬ng ph¸p

- ThuyÕt tr×nh – VÊn ®¸p.- T×m tßi bé phËn

IV - TIẾN TR×NH bµi häc1. Kiểm tra bµi cò

- Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm của mình như thế nào? Phát biểu nội dung của quy luật phân li.

- Giải thích cơ sở tế bào học của quy luật phân li. 2. Bài mới:

Ho¹t ®éng d¹y vµ häc Néi dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ néi dung cña qui luËt ph©n li ®éc lËp- Gvcho HS n/c môc I ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái.Giải thích sự tương ứng và phân bố của hạt trong quả ở các thế hệ:KH hạt vàng, vỏ trơn ở F1 nằm trong quả của cây mẹ (P).4 KH của F2: hạt vàng, vỏ trơn; hạt vàng, vỏ nhăn; hạt xanh, vỏ trơn; hạt xanh, vỏ nhăn nằm đan xen ngay trong các quả của các cây F1.Yêu cầu HS phân tích các số liệu ở F2 và rút ra nhận xét.? Em có nhận xét gì về các KH ở F2 so với P?Người ta gọi các KH khác P ở F2 là biến dị tổ hợp.? BDTH là gì?? Vai trò của BDTH ?Từ kết quả phân tích thí nghiệm trên, cho HS rút ra quy luật phân li độc lập.Yêu cầu HS trả lời lệnh mục I: Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm trên như thế nào?

2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ c¬ së tÕ bµo häc.Yêu cầu HS quan sát và phân tích hình 12 thông qua hệ thống câu hỏi:? Mỗi bên P cho loại giao tử nào?? Sự thụ tinh giữa giao tử đực và giao tử cái cho F1 có KG như thế nào?

I. Néi dung 1. Thí nghiệm:Lai thuận nghịch:P(TC): Hạt vàng, vỏ trơn x Hạt xanh, vỏ nhănF1: Hạt vàng, vỏ trơn : 100%F1: Hạt vàng, vỏ trơn x F1: Hạt vàng, vỏ trơn

F2: Hạt vàng, vỏ trơn: Hạt vàng, vỏ nhăn:

Hạt xanh, vỏ trơn: Hạt xanh, vỏ nhăn.

Xét riêng từng cặp tính trạng ở F2:- Tỉ lệ:hạt vàng/hạt xanh = 3:1. Như vậy: hạt vàng là tính trạng trội (chiếm 3/4) còn hạt xanh là tính trạng lặn (chiếm 1/4)- Tỉ lệ:hạt trơn/hạt nhăn = 3:1. Như vậy: hạt trơn là tính trạng trội (chiếm 3/4) còn hạt nhăn là tính trạng lặn (chiếm 1/4) Các tính trạng màu sắc hạt và dạng vỏ hạt di truyền độc lập với nhau.

* Xác suất xuất hiện mỗi KH ở F2 bằng tích xác suất xuất hiện các tính trạng hợp thành nó. 2. Quy luật phân li độc lập:Khi lai cặp bố mẹ thuần chủng khác nhau về hai (hoặc nhiều) cặp tính trạng tương phản, di truyền độc lập với nhau thì xác suất xuất hiện mỗi kiểu hình ở F2 bằng tích xác suất của các tính trạng hợp thành nó.

2. Giải thích: Các cặp gen phân li độc lập với nhau trong quá trình hình thành giao tử. II. CƠ SỞ TẾ BÀO HỌC- Mỗi cặp alen quy định một cặp tính trạng tương phản nằm trên một cặp NST tương đồng. Sở dĩ có sự di truyền độc lập của từng cặp tính trạng vì trong quá trình phát sinh giao tử của F1 có sự phân li độc lập của các cặp NST tương đồng dẫn tới sự phân li độc lập của các cặp gen tương ứng tạo nên các loại giao tử khác nhau với xác suất ngang nhau. - Các loại giao tử này kết hợp ngẫu nhiên với


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 ? Vì sao F1 đã tạo được 4 loại giao tử có tỉ lệ là 1/4 ?? Sự kết hợp ngẫu nhiên của 4 loại giao tử đực với 4 loại giao tử cái của F1 đã tạo ra tỉ lệ KG ở F2 như thế nào?? Có nhận xét gì về sự tương ứng giữa KG và KH ở F2?Nếu HS trả lời chưa chính xác thì GV cần chính xác hóa lại; thậm chí có thể giải thích thêm cho HS hiểu rõ. (Trong cách viết trên, dấu gạch ngang (-) thay cho gen trội hoặc gen lặn vì thể đồng hợp về gen trội và thể dị hợp có chung một KH).Yêu cầu HS giải đáp lệnh (hãy nêu khái quát cơ sở tế bào học của QL phân li độc lập) và hoàn chỉnh lời giải.

3. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ c«ng thøc tæng qu¸t.GV cho HS thực hiện lệnh mục III- Dẫn dắt HS xác định các thông số theo các mục trong bảng khi xét 1,2,3, … cặp tính trạng; suy ra công thức tổng quát.- Hoàn chỉnh, nhận xét, đánh giá.Nhấn mạnh: Sự di truyền độc lập là nguyên nhân chủ yếu tạo nên sự đa dạng về KG và phong phú về KH làm xuất hiện nhiều biến dị tổ hợp ở những loài sinh sản hữu tính, tạo nguồn nguyên liệu dồi dào cho chọn giống và tiến hóa. Ý nghĩa của quy luật Menđen: Khi biết được tính trạng nào đó di truyền theo quy luật Menđen chúng ta có thể tiên đoán trước được kết quả lai.

xác suất ngang nhau trong thụ tinh tạo nên F2.

VD: Sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của 2 cặp gen dị hợp AaBb ở F1 đã tạo ra 4 loại giao tử với tỉ lệ ngang nhau là: AB, Ab, aB, ab. Sự kết hợp giữa 4 loại giao tử đực với 4 loại giao tử cái cho ra 16 tổ hợp giao tử ở F2; trong đó có 9 KG với 4 KH theo tỉ lệ tương ứng là: - KG: 1/16 AABB + 2/16 AABb + 2/16 AaBB + 4/16 AaBb. KH: 9(A-B-) hạt vàng, vỏ trơn - KG: 1/16 AAbb + 2/16 AabbKH: 3 (A-bb) hạt vàng, vỏ nhăn - KG: 1/16 aaBB + 2/16 aaBbKH: 3 (aaB-) hạt xanh, vỏ trơn - KG: 1/16 aabb. KH:1 hạt xanh, vỏ nhăn Như vậy: Sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp NST tương đồng trong phát sinh giao tử đưa đến sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp alen.III. CÔNG THỨC TỔNG QUÁTSố cặp gen dị hợp của F1

Số lượng các loại giao tử của F1

Tỉ lệ phân li KG ở F2

Số lượng các loại KG ở F2

Tỉ lệ phân li KH ở F2

Số lượng các loại KH ở F

123…n

21

22

23

…2n

(1:2:1)1

(1:2:1)2

(1:2:1)3

…(1:2:1)n

31

32

33

…3n

(3:1)1

(3:1)1

(3:1)1

…(3:1)n

222…2

3. Cñng cè- Vì sao Menđen cho rằng màu sắc và hình dạng hạt đậu Hà lan di truyền độc lập với nhau?- Phát biểu quy luật phân li độc lập.- Giải thích cơ sở tế bào học của quy luật phân lo độc lập? Vì sao F1 (AaBb) qua giảm phân tạo được

4 loại giao tử và F2 có 9 KG?- Nêu điều kiện nghiệm đúng cho quy luật phân li độc lập của Menđen?- Nêu các điều kiện cần có để khi lai các cá thể khác nhau về hai tính trạng sẽ thu được đời con có tỉ lệ

phân li KH xấp xỉ 9:3:3:1 ?- Làm thế nào để biết hai gen nào đó nằm trên hai NST tương đồng khác nhau nếu chỉ dựa trên kết

quả của các phép lai?- Tại sao không thể tìm được hai người có KG giống hệt nhau, ngoại trừ trường hợp sinh đôi cùng

trứng?- Cây có KG:AaBbCc khi tự thụ phấn sẽ cho bao nhiêu phần trăm đời con có KH trội về tất cả các

tính trạng?4. Híng dÉn vÒ nhµ- Học thuộc bài để trả lời được các câu hỏi và bài tập ở cuối bài.- Đọc trước bài 13 và soạn các lệnh của bài vào tập bài tập.



Ngày soạn:…………………………………TIẾT 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH ĐA HIỆU CỦA GEN

I. MỤC TIÊU bµi häc1. KiÕn thøc:- Phân tích và giải thích được kết quả các thí nghiệm trong bài học- Nêu được bản chất của các kiểu tác động của gen đối với sự hình thành tính trạng, tương tác giữa các gen không alen, tác động cộng gộp và đa hiệu của gen.- Khái quát được mối quan hệ giữa gen và tính trạng hay giữa kiểu gen và kiểu hình.2. KÜ n¨ng:- Phát triển được kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình- Phát triển được kỹ năng phân tích kết quả thí nghiệmII. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC- Tranh ảnh về tác động cộng gộp các gen- Tranh ảnh về tác động đa hiệu của genIII. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC- Vấn đáp – tái hiện- Vấn đáp – tìm tòiIV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC1. Kiểm tra bài cũ? Phát biểu ND quy luật phân ly độc lập của Menden và nêu cơ sở tế bào học của quy luật.2. Bµi míi

HOẠT ĐỘNG d¹y vµ häc NỘI DUNG 1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ t¸c ®éng cña nhiÒu gen lªn mét tÝnh tr¹ng

GV cho HS n/c môc I SGK ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái sau.

Giải thích thế nào là gen không alen?Trình bày thí nghiệm?

Kết quả thí nghiệm?

Đối chiếu với tỷ lệ 9:3:3:1 em rút ra nhận xét gì về mối liên hệ giữa hai tỷ lệ?

Yêu cầu học sinh lên bảng viết sơ đồ lai đến F2

Có nhận xét gì về sự di truyền và biểu hiện tính trạng của hai gen trên?Xét dưới góc độ sinh hóa người ta giải thích như thế nào?Ngoài tương tác bổ trợ theo kiểu 9:7 còn có các kiểu tương tác khác như 9:6:1; 9:3:4 v.v...

I. Tác động của nhiều gen lên một tính trạng1. Tương tác bổ sung giữa các gen không alena. Thí nghiệm: Lai hai thứ đậu thơmPt/c: Hoa đỏ x Hoa trắngF1: 100% đỏ thẫmF2: 9/16 đỏ thẫm : 7/16 trắngb. Giải thích- F2 cho 16 kiểu tổ hợp ---> F1 cho 4 loại giao tử ---> F1

có hai cặp gen dị hợp. Vậy có sự tương tác gen: hai cặp gen nằm trên hai cặp NST khác nhau quy định một tính trạng- Từ tỷ lệ F2 là 9:7 đối chiếu với tỷ lệ của hai cặp gen phân ly độc lập là: 9:3:3:1 ta suy ra kiểu gen và kiểu hình ở F2 như sau:A-B-: Hoa đỏA-bbaaB- Hoa trắngaabbSơ đồ lai: Pt/c: Đỏ x Trắngc. Nhận xét:+ Hai cặp gen phân ly độc lập với nhau nhưng không tác động riêng rẽ mà có sự tác động qua lại để hình thành màu hoa+ Gen A tạo ra tiền chất, gen B tạo ra enzyme biến đổi tiền chất thành sắc tố đỏ2. Tác động cộng gộpa. Thí nghiệm: Lai hai thứ lúa mìPt/c: Đỏ đậm x TrắngF1: HồngF2: 15 đỏ : 1 trắngCác cây đỏ có màu trừ đỏ nhạt đến đỏ đậm.b. Giải thích



Trình bày thí nghiệm?

? giải thích thí nghiệm bắt đầu từ kết quả ở F2.Có nhận xét gì về mối quan hệ giữa các gen trong kiểu gen với sự biểu hiện của chúng ra bên ngoài?

Viết sơ đồ lai?

Em có nhận xét gì về hiện tượng di truyền kiểu này?- HS n/c SGK ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái.- GV nhËn xÐt, chuÈn kiÕn thøc.2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ t¸c ®éng cña mét gen lªn nhiÒu tÝnh tr¹ng.- GV yªu cÇu HS n/c môc II SGK ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái.? Người ta gọi đó là hiện tượng gì?? Nªu ý nghĩa của gen đa hiệu?- HS n/c SGK ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV chuÈn kiÕn thøc.

- F2 gồm 16 kiểu tổ hợp ---> tính trạng màu hạt do hai cặp gen quy định- Phân loại màu sắc ở thế hệ F2 đối chiếu với tỷ lệ 9:3:3:1 ta suy ra tỷ lệ kiểu gen và kiểu hình ở F2 như sau:AABB: Đỏ đậmAABbAaBBAaBbAAbb aaBBAabbaaBb aabb: Trắng- Sơ đồ lai: Pt/c: Đỏ đậm x TrắngKG: AABB x aabb(Viết đến F2)c. Nhận xét: + Hai cặp gen không alen nằm trên hai cặp NST khác nhau quy định một tính trạng+ Sự có mặt của mỗi gen trội đóng góp một phần như nhau trong việc hình thành tính trạng.+ Hiện tượng này được gọi là tác động cộng gộp của các gen không alen hay tác động đa gen.II. Tác động của một gen lên nhiều tính trạng- Trường hợp một gen quy định nhiều tính trạng gọi là tính đa hiệu của gen.- Gen đa hiệu là cơ sở giải thích hiện tượng biến dị tương quan. Khi một gen đa hiệu bị đột biến thì sẽ đồng thời kéo theo một số tính trạng do nó chi phối bị ảnh hưởng.

3. Cñng cè:Giáo viên giới thiệu thêm về các kiểu tương tác bổ trợ 9:3:3:1, 9:6:1, các kiểu át chế 12:3:1, 13:3, 9:3:4.4. Híng dÉn vÒ nhµ:- Tr¶ lêi vµ lµm bµi tËp 1,2,3,4 SGK- Nghiªn cøu tríc néi dung bµi míi.


Đỏ

Hồng

Đỏ nhạt


Ngµy so¹n: ...................................................TiÕt 14. DI TRUYỀN LIÊN KẾT

I. môc tiªu : Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn1.Kiến thức:- Trình bày được thí nghiệm của Moocgan trên ruồi giấm.- Phân tích và giải thích được các thí nghiệm. Nêu được bản chất của hiện tượng di truyền liên kết hòan

toàn và không hòa toàn.- Giải thích được cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen tạo ra tái tổ hợp gen.- Nêu được ý nghĩa của hiện tượng di truyền liên kết2. Kỹ năng: - Rèn luyện kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình.- Phát triển kỹ năng phân tích kết quả thí nghiệm.

II. ph¬ng tiÖn d¹y häcIII. tiÕn tr×nh d¹y häc

1. KTBC:Yêu cầu hs làm bài tập sau: Cho hai thứ bí thuần chủng quả tròn lai với quả tròn. Ở F 1 thu được 100% bí quả dẹt. Cho các cây bí quả dẹt tự thụ phấn, ở F2 người ta thu được sự phân li kiểu hình là 9 dẹt : 6 tròn : 1 dài. Hãy biện luận và viết sơ đồ lai từ P à F2.

2. Bài mới:Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dung

Hoạt động 1. T×m hiÓu vÒ di truyÒn liªn kÕt hoµn toµn- HS đọc mục I trong SGK nghiên cứu thí nghiệm và nhận xét kết quả, so sánh sự khác nhau với bài tập trên bảng.- Hoạt động 1: Tìm hiểu Liên kết gen- Tại sao có sự khác nhau đó?- Giải thích kết quả của các phép lai và viết sơ đồ lai từ P→ F2?- Một loài có bộ NST 2n= 24 có bao nhiêu nhóm gen liên kết?N= 12 vậy có 12 nhóm gen liên kết- GV : có phải các gen trên 1 NST lúc nào cũng di truyền cùng nhau?Hoạt động 2: T×m hiÓu vÒ di truyÒn liªn kÕt kh«ng hoµn toµn.- GV y/c HS nghiên cứu thí nghiệm của Moocgan trên ruồi giấm thảo luận nhóm và nhận xét kết qủa- Cách tiến hành thí nghiệm về hiện tượng LKG và HVG- So sánh kết quả TN so với kết quả của PLĐL và LKG- Học sinh đọc mục II.2 thảo luận nhóm : Moocgan giải thích hiện tượng này ntn?- HSquan sát hình 11 trong sgk thảo luận:- Sơ đồ mô tả hiện tượng gì , xảy ra ntn?- Có phải ở tất cả các crômatit của cặp NST tương đồng không?( chú ý vị trí phân bố của gen trên mỗi NST ban đầu và sau khi xảy ra hiện tượng đó ).- Hiện tượng diễn ra vào kì nào của phân bào giảm phân? két quả của hiện tượng? ? sơ đồ lai trong trường hợp LKG và HVG.

I/ Di truyền liên kết hoàn toàn:1. Bài toán: (Sách giáo khoa).2. Nhận xét: nếu gen quy định màu thân và hình dạng cách phân li theo Menđen thì tỷ lệ phân ly KH là 1:1:1:1.3. Giải thích: số kiểu tổ hợp giảm, số kiểu hình giảm,do các gen trên cùng 1 NST luôn đi cùng nhau trong quá trình sinh giao tử, hạn chế sự tổ hợp tự do của các gen.4 Kết luận:- Các gen trên cùng một NST luôn di truyền cùng nhau được gọi là một nhóm gen lk. Số lượng nhóm gen liên kết của một loài thường bằng số lượng NST trong bộ NST đơn bộiII. Di truyền liên kết không hoàn toàn:1. Thí nghiệm của Moogan và hiện tượng hoán vị gen:* TN : sách giáo khoa .* Nhận xét: khác nhau là đem lai phân tích ruồi đực hoặc ruồi cái F1.- Kết quả khác với thí nghiệm phát hiện ra hiện tượng LKG và hiện tượng PLĐL của Menđen.2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng HVG:- Cho rằng gen quy định hình dạng cánh và mầu săc thân cùng nằm trên 1 NST, khi giảm phân chúng di cùng nhau nên phần lớn con giống bố hoặc mẹ.- Ở một số tế bào cơ thể cái khi giảm phân xảy ra TĐC giữa các NST tương đồng khi chúng tiếp hợp dẫn đến đổi vị trí các gen xuất hiện tổ hợp gen mới ( HVG). * Cách tính tần số HVG(p).- Bằng tổng tỷ lệ giao tử mang hóan vị (giao tử chiếm tỷ lệ thấp).



Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ B¶n ®å di truyÒnGV y/c HS n/c môc III ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- Bản đồ di truyền là gì?- Hãy cho biết cách tính tần số hoán vị gen?? tính tần số HVG trong thí nghiệm của Moogan( tỷ lệ phần trăm mõi loại giao tử phụ thuộc vào tấn số HVG ,trong đó tỷ lệ giao tử chứa gen hoán vị bao giờ cũng chiếm tỉ lệ nhỏ hơn.- Tại sao tấn số HVG ≤ 50%.+ HS n/c môc III ®Ó tr¶ lêi c©u hái.+ GV nhËn xÐt, kl.Ho¹t ®éng 4: T×m hiÓu vÒ Ý nghĩa của hiện tượng di truyền liên kết:+ GV y/c HS n/c môc III ®Ó tr¶ lêi c©u hái.? em hãy nhận xét về sự tăng giảm số tổ hợp ở LKG và đưa ra kết luận ( giảm số kiểu tổ hợp ).từ đó nêu ý nghĩa của hiện tượng LKG đặc biệt trong chọn giống vật nuôi cây trồng*GV: nhận xét sự tăng giảm số kiểu tổ hợp ở HVG và đưa ra kết luận ( tăng số kiểu tổ hợp).- Cho biết ý nghĩa của hiện tượng HVG?- Khoảng cách giữa các gen nói lên điều gì ( các gen càng xa nhau càng dễ xảy ra hoán vị ) - Biết tần số HVG có thể suy ra khoảng cách giữa các gen đó trên bản đồ di truyền và ngược lại.+ HS n/c môc III ®Ó tr¶ lêi c©u hái.+ GV nhËn xÐt, kl.

- Tần số HVG không vượt quá 50%.III. Bản đồ di truyền:- Là sơ đồ phân bố các gen trên nhiễm sắc thể của một loài sinh vật.- Khi lập bản đồ di truyền, cần phải xác định sô snhóm gen liên kết, trình tự và khoảng cách của các gen trong nhóm gen liên kêt trên nhiễm sắc thể.- Dựa vào xác định tần số hoán vị gen, người ta xác lập trình tự và khoảng cách của các gen trên nhiễm sắc thể.

IV. Ý nghĩa của hiện tượng di truyền lk.1. Ý nghĩa của liên kết hoàn toàn:- Làm hạn chế sự xuất hiện biến dị tỏ hợp- Đảm bảo sự di truyền bền vững của nhóm gen quý có ý nghĩa trong chọn giống.2. Ý nghĩa của liên kết không hòan toàn:-Tăng biến dị tổ hợp, tạo nguồn à nguyên liệu cho tiến hoá và chọn giống.- Các gen quý có cơ hội được tổ hợp lại tạo thành nhóm gen liên kết mới à Rất có ý nghĩa trong tiến hóa và chọn giống.- Thiết lập được khoảng cách tương đối của các gen trên nhiễm sắc thể à thiết lập bản đồ gen có thể dự đoán trước tần số các tổ hợp gen mới trong các phép lai, có ý nghĩa trong chọn giống( giảm thời gian chọn đôi giao phối một cách mò mẫm ) và nghiên cứu khoa học.

3. Củng cố: - Làm thế nào biết 2 gen đó liên kết hay phân li độc lập.

- Các gen a,b,d,e cùng nằm trên 1 NST. biết tần số HVG giữa a và e là 11,5%, giữa d và b là 12,5%, giữa d và e là 17%. hãy viết bản đồ gen của NST trên.

- Một cá thể có tp kiểu gen(AaBbCcDd) được lai với cá thể (Aabbcc) người ta thu được kết qủa như sau:aBCD 42 Abcd 43 ABCd 140 aBcD 6AbCd 9 ABcd 305 abCD 310

Xác định trật tự và khoảng cách giữa các gen.4. Híng dÉn vÒ nhµ: T×m hiÓu tríc bài “Di truyền liên kết với giới tính”

So¹n ngµy: .................................................TiÕt 15. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH

I. môc tiªu : Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn1. Kiến thức:



- Nêu được cơ chế xác định giới tính bằng nhiễm sắc, thể đặc điểm di truyền của các gen nằm trên NST giới tính. Giải thích được nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt về cách thức di truyền của gen trên NST thường và NST giới tính.

- Đặc điểm di truyền ngoài nhân, phương pháp xác định tính trạng do gen ngoài nhân quy định.2. Kỹ năng: Hình thành kĩ năng nhận biết, lập luận để xác định được di truyền liên kết giới tính.

II. Ph¬ng tiÖn d¹y häc- Hình vẽ 15.1 hình 15.4 trong SGK phóng to.

iii. ph¬ng ph¸p d¹y häc - ThuyÕt tr×nh – VÊn ®¸p. - Quan s¸t – T×m tßi.iv. tiÕn tr×nh bµi gi¶ng.

1. Kiểm tra bài cũ:- Cơ sở của hiện tượng hoán vị gen? tần số HVG phụ thuộc vào điều gì?- Điều kiện đối với các gen để có thể xảy ra LKG hay HVG2. Bài mới:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ NhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh.- GV đặt vấn đề: người ta đã nhận thấy giới tính được quy định bởi 1 cặp NST gọi là NST giới tính→ gv giới thiệu bộ NST của ruồi giấm- GV cho HS quan sát hình 15.1 và trả lời câu hỏi:+ Hãy cho biết đặc điểm của các gen nằm trên vùng tương đồng hoặc không tương đồng?+ Thế nào là NST giới tính? + NST thường và NST giới tính khác nhau như thế nào? + Bộ NST giới tính của nam và nữ có gì giống và khác nhau?- HS n/c môc I vµ h×nh 15.1 SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ gen trªn NST X.- GV yªu cÇu HS n/c môc II vµ H15.2 ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái sau:+ Gi¶i thÝch sù di truyÒn mµu m¾t ë ruåi giÊm qua H 15.2.+ Tế bào sinh trứng giảm phân cho mấy loại trứng?+ Kết quả 2 phép lai thuận nghịch của Moocgan+ Kết qủa ở F1 , F2?+ Kết qua đó có gì khác so với kết quả thí nghiệm phép lai thuận nghịch của Menđen? + Hãy nhận xét đặc điểm di truyền cña gen trên NST X (chú ý sự di truyền tính tr¹ng màu mắt trắng cho đời con ở phép lai thuận)?- HS n/c môc II vµ h×nh 15.2 SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.3. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ gen trªn NST Y.- GV yªu cÇu HS n/c môc III vµ H 15.3; H15.4 ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái sau:

i. NhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh- Là loại NST có chứa gen quy định giới tính ( có thể chứa các gen khác).- Cặp nhiễm sắc thể giới tính có thể tương đồng hoặc không tương đồng.- Cặp nhiễm sắc thể giới tính khác nhau giữa giới đực và gới cái.* Kiểu XX, XY- Con cái XX, con đực XY: động vật có vú,,,,, ruồi giấm, người.- Con cái XY, con đực XX : chim, bươmc, cá, ếch nhái.* Kiểu XX, XO:- Con cái XX, con đực XO: châu chấu ,rệp, bọ xit.- Con cái XO, con đực XX : bọ nhậy.

II. Gen trªn NST X- Thí nghiệm:Sách giáo khoa.- Nhận xét:Kết quả của 2 phép lai thuận nghịch của Moocgan là khác nhau và khác kết quả của phép lai thuận nghịch của Menđen.- Giải thích : Gen quy định tính trạng màu mắt chỉ có trên NST X mà không có trên Y→ vì vậy cá thể đực ( XY) chỉ cần 1 gen lặn nằm trên NST X đã biểu hiện ra KH.* Đ ặc đ iểm di truyền của gen trên NST X :- Di truyền chéo.

iii. gen trªn nst yVD : người bố có túm lông tai sẽ truyền đặc điểm này cho tất cả các con trai mà con gái thì ko bị tật này.


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 + HS ng/cứu SGK nêu 1 số vd về hiện tượng di truyền của 1 só tính trạng do gen nằm trên NST Y quy định?+ Làm thế nào để biết gen quy định tính trạng đang xét nằm trên Y?+ Tính chất di truyền của ng nằm trên NST Y?- HS n/c môc III vµ H 15.3; H15.4 SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.4. Ho¹t ®éng 4: T×m hiÓu vÒ ý nghÜa cña di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh.- GV yªu cÇu HS n/c môc ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái + Ý nghĩa của hiện tượng di truyền liên kết với giới tính?+ Hãy nhận xét đặc điểm biểu hiện kiểu hình của F1 so với KH của bố mẹ trong 2 phép lai thuận nghịch?+ Kết quả thí nghiệm này có gì khác so với pháep lai thuận nghịch ở TN phát hiện di truyền LK với giới tính và PLĐL của Menđen?+ Từ nhận xét đó đưa ra pp xác định quy luật di truyền cho mỗi trường hợp trên?- HS n/c môc IV ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

* giải thích : gen quy định tính trạng nằm trên NST Y, ko có alen tương ứng trên X→ Di truyền cho tất cả cá thể mang kiểu gen XY trong dòng họ.* đ ặc đ iểm : di truyền thẳng.

iv. ý nghÜa cña di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh.- Điều khiển tỉ lệ đực cái theo ý muốn trong chăn nuôi trồng trọt.- Nhận dạng được đực cái từ nhỏ đẻ phân loại tiện cho việc chăn nuôi.- Phát hiện được bệnh do rối loạn cơ chế phân li, tổ hợp của cặo NST giới tính.

3. Củng cố: Bệnh mù màu đỏ -xanh lục ở người do 1 gen lặm nằm trên NST Y quy định, một phụ nữ bình thường có em trai bị bênh mù màu lấy 1 người chồng bình thường, xác suất cặp vợ chồng này sinh con trai đầu lòng bình thường là bao nhiêu? biết bố mẹ của cặp vợ chồng này không bị bệnh.4. Híng dÉn vÒ nhµ: Học bài va chuẩn bị bài “ Di truyền ngoài nhiễm sắc thể”



So¹n ngµy: ........................................................................TiÕt 16. DI TRUYỀN NGOÀI NHIỄM SẮC THỂ

I. môc tiªu: Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn:1.Kiến thức:- Nắm được đặc điểm di truyền ngoài nhiễm sắc thể, phân tích, giải thích được các thí nghiệm trong sách

giáo khoa.- Nêu được bản chất sự di truyền của ty thể và lục lạp. Nêu được ý nghĩa thực tiễn của sự di truyền ngoài

nhiễm sắc thể. 2. Kỹ năng: - Rèn luyện kĩ năng phân tích kênh hình và phân tích kết quả thí ghiệm.

II. Ph¬ng tiÖn d¹y häc- Hình vẽ 16.1 , hình 16.2 trong SGK phóng to.


1. Kiểm tra bài cũ:- Nhiễm sắc thể giới tính là gì? so sánh nhiễm sắc thể giới tính với các nhiễm sắc thể thường?- So sánh đặc điểm củ sự di truyền các gen năm trên X không có alen trên Y với gen nằm trên Y không

có alen trên X.2. Bài mới:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ Di truyÒn theo dßng mÑ.- GV yªu cÇu HS n/c môc I SGK vµ H 16.1 ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.+ Trình bày thí nghiệm?+ So sánh kết quả lai thuận và lai nghịch trong thí nghiệm trên?+ Tính trạng con lai giống bố hay giống mẹ?+ Vì sao con lai mang đặc điểm của mẹ nhiều hơn?+ Thế nào là hiện tượng di truyền ngoài nhiễm sắc thể?+ Vì sao hiện tượng di truyền ngoài nhiễm sắc thể còn được gọi là di truyền theo dòng mẹ?+ Thế nào là hiện tượng bát thụ đực?+ Hiện tượng bất thụ đực ở một số loài thực vật không bị mất đi qua nhiều thé hệ là nhờ đâu?+ Hiện tượng bất thụ đực được sử dụng như thế nào trong chọn gióng?- HS n/c môc I vµ H 16.1 SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ Sù di truyÒn cña çc gen trong Ti thÓ vµ Lôc l¹p.- GV yªu cÇu HS n/c môc II SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.+ Lục lạp và ty thể nằm ở đâu?+ Các ADN ngoài nhân có đặc điểm cấu tạo gì khác so với ADN trong nhân?+ Các ADN ngoài nhân có khả năng bị đột biến không?

I. Di truyền theo dòng mẹ:1. Thí nghiệm: Lai thuận nghịch hai thứ đại mạch xanh lục và lục nhạt. Các cây con mang đặc điểm giống cây mẹ.- Trong sự di truyền tính trạng màu sắc ở thí nghiệm sách giáo khoa liên quan đến tế bào chất của cây mẹ à Sự di truyền này gọi là di truyền qua tế bào chất (Di truyền ngoài nhân)- Do mẹ cho con lai nhiều tế bào chất hơn bố, nên con lai mang nhiều đặc điểm di truyền của mẹ cho nên di truyền qua tế bào chất còn được gọi là di truyền theo dòng mẹ.- Cây không tạo phấn hoa hoặc phấn hoa không thụ tinh đuợc à bất thô đực.- Khi cây bất thụ đực được làm cây cái thụ tnh bởi phấn hoa cây hữu thụ à Thế hệ sau đều bất thụ đực (do di truyền theo dòng mẹ)à Hiện tượng bất thụ đực được sử dụng trong tạo hạt lai mà không cần bỏ phấn hoa cây mẹ.

II/ Sự di truyền của các gen trong ty thể và lục lạp:- Các phân tử ADN trong lục lạp , ty thể thuéc tế bào chất (Gen ngoài nhiễm sắc thể).- Các ADN ngoài nhân thường có mạch kép vòng, còng có khả năng đột biến.1. Sự di truyền của ty thể:- Bộ gen của ty thể được kí hiệu là mtADN (MitochondrialADN) có hai c/n chủ yếu:


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 + Bộ gen trog ty thể được kí hiệu như thế nào?+ Bộ gen của ty thể có chức năng gì?+ Bộ gen trog lục lạp được kí hiệu như thế nào?+ Bộ gen của lục lạp có chức năng gì?- HS n/c môc II SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

3. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ ®Æc ®iÓm di truyÒn ngoµi NST.- GV yªu cÇu HS n/c môc III SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.+ Sự di truyền của các gen ngoài nhân có gì khác so vớ dự di truyền của các gen trong nhân?+ Vì sao có sự khác nhau đó?+ Sự di truyền của các gen ngoài nhân có đặc điểm gì?- HS n/c môc III SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

+ Mã hóa nhiều thành phần trong ty thể: rARN, tARN và nhiều loại prôtêin có trong màng trong ty thể. + Mã hóa cho một số prôtêin tham gia vào chuçi chuyền electron.2. Sự di truyền của lục lạp: - Bộ gen của lục lạp được kí hiệu là cpADN (Chloroplast ADN)+ Mã hóa nhiều thành phần trong ty thể: rARN, tARN và nhiều loại prôtêin của riboxom của màng lục lạp cần thiết cho việc chuyền điện tử trong quá trình quang hợp.III/ Đặc điểm di truyền ngoài nhiễm sắc thể:- Kết quả lai thuận kkhác lai nghịch, trong đó con lai thờng mang tính trạng của mẹ (di truyền theo dòng mẹ). Trong di truyền qua tế bào chất, vai trò chủ yếu thuộc về tế bào chất của giao tử cái được tạo ra từ mẹ.- Các tính trạng di truyền không tuân theo quy luật di truyền của nhiễm sắc thể. Vì tế bào chất không được phân phối đồng đều tuyệt đối cho các tế bào con như đối với nhiễm sắc thể.- Tính trạng do gen trong tế bào chất quy định sẽ vẫn tốn tại khi thy thế nhân tế bào bằng một nhân có cấu trúc di truyền khác.

3. Củng cố: - Thế nào là hiện tượng di truyền qua tế bào chất? vì sao hiện tượng di truyền qua tế bào chất còn

đuợc gọi là di truyền theo dòng mẹ?- So sánh sự di truyền của các ADN trong nhân và ADN ngoài nhân?

4. Híng dÉn vÒ nhµ Học bài và chuẩn bị bài “Ảnh hưởng của moi trường lên sự biểu hiệncủa gen”



So¹n ngµy .............................................TiÕt 17. ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN

i. môc tiªu: Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn1.Kiến thức:- Phân tích được mối quan hệ giữa kiểu gen – kiểu hình và môi trường.- Nêu được khái niệm, tính chất của thường biến.- Hiểu được mức phản ứng và ứng dụng của sự hiểu biết về mức phản ứng.2. Kỹ năng: - Rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn sản xuất.

II. Ph¬ng tiÖn d¹y häc- Hình vẽ 17 trong SGK phóng to.


1. Kiểm tra bài cũ:- Thế nào là sự di truyền theo dòng mẹ?- Trình bày đặc của gen ngoài nhân? sự di truyền của ccs gen ngoài nhân khác gì với sự di truyền của các

gen trong nhân?2. Bài mới:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ Mèi quan hÖ gi÷a kiÓu gen - m«i trêng – kiÓu h×nh.- GV yªu cÇu HS n/c môc I vµ H 17 SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.+ Em có nhận xét gì về vật chất di truyền của các cây hoa nói trong thí nghiệm?+ Trong những đkmt trường khác nhau thì cây hoa có những p.ứng giống nhau không?+ Vậy thực chất từ KG đến KH có chịu sự ảnh hưởng của điều kiện môi trường không?+ Như vậy bố mẹ truyền cho con cái gì? + Kiểu gen có vai trò gì trong quá trình quy định tính trạng?+ Vậy kiểu hình là gì? Kiểu hình được hình thành như thế nào?+ Bên cạnh sự ảnh hưởng của các yếu tố môi trường ngoài, sự biểu hiện kiểu hình của kiểu gen còn chịu sự ảnh hưởng của nhân tố nào? cho ví dụ?+ Khả năng chịu sự chi phối của môi trường phụ thuộc vào yếu tố nào?- HS n/c môc I vµ H17 ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ Thêng biÕn- GV y/c HS n/c môc II ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.+ Qua nghiên cứu các ví dụ trong sách giáo khoa. Hãy cho biết thường biến là gì?+ Như vậy sự biến đổi KH trong các trường hợp đó có ảnh hưởng gì đến kiểu gen không?

I. Mối quan hệ giữa kiểu gen – kiểu hình và môi trường:Ví dụ: sách giáo khoa.Gen ( ADN) → mARN →Prôtêin → tính trạng- Với cùng một kiểu gen nhưng trong nh÷ng điều kiện môi trường khác nhau cho những kiểu hình khác nhau.

Bố mẹ không truyền cho con những tính trạng đã hình thành sẵn mà truyền cho con một kiểu gen. - Kiểu gen quy định khả năng phản ứng của có thể trước điều kiện môi trường.- Kiểu hình là kết quả của sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường.- Trong quá trình biểu hiện kiểu hình, kiểu gen còn chịu sự tác động của nhiều yếu tố bên trong và bên ngòai cơ thể.- Sự tác động của môi trường lên sự biểu hiện của gen còn phụ thuộc vào loại tính trạng.

II. Thường biến:1. Khái niệm:Là những biến đổi kiểu hình của cùng một kiểu gen, phát sinh trong quá trình phát triển cá thể dưới ảnh hưởng của điều kiện môi trường, không liên quan đến biển đổi KG.2. Đặc điểm:- Chỉ biến đổi kiểu hình.- Không biến đổi kiểu gen.- Xảy ra đồng loạt theo một hướng xác định- Không di truyền được


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 + Thường biến có những đắc điểm gì?+ Nếu chỉ biến đổi KH, không liên quan đến KG à thường biến có di truyền được không?+ Nếu không di truyền được thì chúng có vai trò gì trong tiến hóa và chọn giống không?+ Vậy thường biến có ý nghĩa gì đối với sv?- HS n/c môc II SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.3. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ Møc ph¶n øng- GV yªu cÇu HS n/c môc II SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.+ Mức phản ứng là gì?+ Cho ví dụ về mức phản ứng của mộ số kiểu gen?+ Mức phản ứng do yÕu tè nµo quy đÞnh?+ Mức phản ứng của các kiểu gen khác nhau giống hay khác nhau?+ Khi hiểu biết về mức phản ứng của mỗi kiểu gen, người ta có thể ứng dụng để làm gì trong trồng trọt và chăn nuôi?+ Để nâng cao năng suất các giống vật nuôi và cây trồng bên cạnh việc cải tiến kĩ thuật sản xuất người ta còn tiến hành cải tạo giống là dựa vào cơ sở nào? vì sao?+ Thế nào là sự mềm dẽo về kiểu hình? sự mềm dẽo về kiểu hình phụ thuộc vào yếu tố nào?- HS n/c môc III SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

- Không có ý nghĩa trong tiến hóa và chọn giống.- Chỉ có giá trị thích nghi.

III. Mức phản ứng:1. Khái niệm: - Tập hợp các kiểu hình của cùng 1 KG tương ứng với các môi trường khác nhau gọi là mức phản ứng cua 1 KG. (Giới hạn thường biến của kiểu gen)VD:Con tắc kè hoa2. Đặc điểm:- Mức phản ứng do gen quy định, trong cùng 1 KG mỗi gen có mức phản ứng riêng.- Có 2 loại mức phản ứng: mức phản ứng rộng và mức phản ứng hẹp, mức phản ứng càng rộng sinh vật càng dễ thích nghi.- Di truyền được vì do KG quy định- Thay đổi theo từng loại tính trạng.

Kiểu gen quy định mức phản ứng, khả năng về năng suất của giống. Kĩ thuật sản xuất quy định năng suất cụ thể của một giống. Như vậy để nâng cao năng suất cần có kĩ thuật chăm sóc cao đồng thời với việc làm thay đổi vốn gen (cải tạo giống)* Sự mềm dẻo về kiểu hình:* Hiện tượng một KG có thể thay đổi KH trước những điều kiện MT khác nhau gọi là sự mềm dẻo về KH.- Do sự tự điều chỉnh về sinh lí giúp sv thích nghi với những thay đổi của MT- Mức độ mềm dẻo về kiểu hình phụ thuộc vào KG.- Mỗi KG chỉ có thể điều chỉnh kiểu hình của mình trong 1 phạm vi nhất định.

3. Củng cố: - Trình bày mối quan hệ giữa kiểu gen – môi trường và kiểu hình?- Nói: cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng má lún đồng tiền có chính xác ko? tại sao / nếu cần thì phải sửa lại câu nói đó như thế nào/- Tại sao các nhà khoa học khuyên nông dân không nên trồng 1 giống lúa duy nhất trên một diện tích rộng trong 1 vụ ( cho dù đó là giống có năng suất cao ).- Tại sao cần đặc biệt quan tâm đến bà mẹ khi mang thai?4. Híng dÉn vÒ nhµ:- Học bài và làm bài tập chương II, chuẩn bị tiết sau giải bài tập.



So¹n ngµy ......................................................TiÕt 18. BÀI TẬP CHƯƠNG II

i. môc tiªu: Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn1. Kiến thức:- Học sinh nhận dạng được các bài tập cơ bản và có thể giải được một số bài tập cơ bản.2. Kỹ năng: - RÌn luyÖn kÜ n¨ng lËp luËn, ph©n tÝch, lÝ gi¶i l«gic.

ii. ph¬ng tiÖn d¹y häc- Sách giáo khoa + Một số tài liệu tham khảo.

iii. ph¬ng ph¸p d¹y häc - ThuyÕt tr×nh – VÊn ®¸p. - Quan s¸t – T×m tßi.iv. tiÕn tr×nh bµi gi¶ng.1. Híng dÉn HS lµm bµi tËp:* HiÖn t îng tréi kh«ng hoµn toµn : F1 xuất hiện tính trạng trung gian và tỷ lệ phân li kiểu hình ở F2

không phải là 3T:1L mà là 1T:2TG:1L.Vd: Cho lai hai thứ hoa thuần chủng hoa đỏ và hoa trắng, F1 cho 100% hoa hồng. Cho các cây F1 tự thụ phấn, ở F2 người ta thu được 1 hoa đá: 2 hoa hồng : 1 hoa trắng.

Giải thích bằng hiện tượng trội không hòan toàn.Quy ước bằng hai trường hợp.TH 1: Gen A quy định tính trạng màu hoa đỏ là trội không hòan toàn so với gen a quy định tính trạng hoa trắng.TH 2: Gen A quy định tính trạng màu hoa trắng là trội không hòan toàn so với gen a quy định tính trạng hoa đỏ… * Trong quy luật phân li độc lập: để viết nhanh tỷ lệ kiểu gen và kiểu hình ta có thể sử dụng phương pháp đường chéo hoặc quy luật nhân giao tử.* Trong phần tác động của nhiều gen lên môt tính trạng: Giới thiệu bổ sung thêm cho học sinh

- Tương tác bổ sung (tác động bổ trợ) còn có các tỷ lệ: 9:6:1; 9:7.cách quy ước như sau. 9(A-B-):6(3A-bb vµ 3aaB-):1(aabb)

9(A-B-):7(3A-bb, 3aaB-vµ 1(aabb) - Tương tát át chế:Các tỷ lệ: 13:3; 12:3:1.* Bµi tËpa. Cách giải bài tập lai 1 cặp tính trạng.

* Xác định kiểu gen hay kiểu hình ở F1hay F2.Đề bài cho biết tính trạng trội hoàn toàn hay không hoàn tòan, gen quy định tính trạng (đa hiệu , tương tác giữa các gen không a len, tính trạng đa gen…) và liểu hình của P. Căn cứ vào yêu cầu của đề xác định F1hay F2., suy ra tỷ lệ kiểu gen của P. Từ đó viết sơ đồ lai từ P àF1hay F2 để xác định tỷ lệ kiểu gen và kiểu hình của F1hay F2 Ví dụ: Tỷ lệ kiểu hình 3:1 (trội hòan toàn), 1:1(lai phân tích), 1:2:1 (Trội không hoàn toàn), Tỷ lệ 9:7 hoặc 9:6:1 à Tương tác bổ sung, tỷ lệ 13:3 hay 12:3:1 à Tương tác át chế, tỷ lệ 15:1 à tương tác tích lũy hay tác động cộng gộp.

* Xác định kiểu gen và kiểu hình của P.Đề bài cho biết số lượng hay tỷ lệ kiểu hình ở F1hay F2.Căn cứ vào kiểu hình hay tỷ lệ của nó quy luật di truyền chi phối tính trạng, từ đó suy ra kiểu gen và kiểu hình (Nếu đề bài chưa cho). Ví dụ: Nếu F1 có tỷ lệ kiểu hình 3:1 à P đều dị hợp, hay 1:1 thì một bên P là dị hợp còn bên kia là đồng hợp lặn. Nếu F 2 có tổng tỷ lệ kiểu hình bằng 16 và tùy từng tỷ lệ kiểu hình mà xác định kiểu tương tác gen không alen cụ thể. b. Cách giải các bài tập lai hai hay nhiều cặp tính trạng.

* Xác định tỷ lệ kiểu gen và kiểu hình ở F1hay F2

Đề bài cho quy luật di truyền của từng cặp tính trạng và các gen chi phối các cặp tính trạng cùng nằm trên một nhiễm sắc thể hay trên các nhiễm sắc thể khác nhau. Dựa vào dữ kiện của đề cho, ta viết sơ đồ lai từ P à F1hay F2 để xác định tỷ lệ kiểu gen và kiểu hình ở F1hoặc F2

* Xác định kiểu gen và kiểu hình.



Đề bài cho số lượng các cá thể hoặc tỷ lệ các kiểu hình ở F1hay F2, trước hết phải xác định quy luật di truyền chi phối từng cặp tính trạng, từ đó suy ra kiểu gen của P hoặc F 1 của cặp tính trạng. Căn cứ vào tỷ lệ kiểu hình thu được của phép lai để xác định quy luật di truyền chi phối các cặp tính trạng:

- Nếu tỷ lệ kiểu hình bằng tích xác xuất của các tính trạng hợp thành thì các tính trạng bị chi phối bởi quy luật phân li độc lập.

- Nếu tỷ lệ kiểu hình là 3:1 hoặc 1:2:1 thì các cặp tính trạng di truyền liên kết hoàn toàn.- Nếu tỷ lệ kiểu hình không ứng với hai trường hợp trên thì các cặp tính trạng di truyền liên kết không

hoàn toàn.Gợi ý đáp án các bài tập.

Bài tập 1: Quy ước: Gen A quy định tính trạng lông ngắn là trội hòan toàn so với gen a quy định tính trạng lông dài.

a. Trường hợp 1: Nếu P: AA (Ngắn) aa (dài) à 100% Aa(Ngắn)a. Trường hợp 2: Nếu P: Aa (Ngắn) aa (Dài) à 50%Aa (Ngắn): 50%aa (Dài).

Bài tập 2: Gen A quy định tính trạng đỏ thẩm là trội so với gen a quy định tính trạng xanh lục.Câu a: F1: 74,9% đỏ thẩm: 25,1% xanh lục tỷ lệ 3:1

Kết quả của phép lai Aa (đỏ thẩm) Aa (đỏ thẩm).Câu b: F1100% Đỏ thẩm P có thể có hai trường hợp sau:

Trường hợp 1: AA (đỏ thẩm) AA (đỏ thẩm).Trường hợp 2: AA (đỏ thẩm) Aa (đỏ thẩm).

Câu c: F1: 50,2% đỏ thẩm : 49,8% xanh lục tỷ lệ 1:1 Kết quả của phép lai Aa (đỏ thẩm) aa (trắng).

Bài tập 3: Ptc Trắng (AA) Đen (aa) F1 100% (Aa) Xanh da trời. Đây là kết quả của hiện tượng các gen trội không hoàn toàn. Theo đề Tính trạng lông trắng là tính trạng lặn. Vậy ta có thể quy ước như sau:

Gen A quy định tính trạng lông đen là trội không hoàn toàn so với gen a quy định tính trạng lông trắng. Ptc Đen (AA) Trắng (aa)G A aF1 100% (Aa) Xanh da trời.F1 F1: Aa (Xanh da trời) Aa (Xanh da trời).G A, a A, aTLKGF2: 1AA:2Aa:1aa.Ở F2 xuất hiện tỷ lệ kiểu hình 1:2:1 (1 Đen:2 xanh da trời:1 trắng) Bài tập 4:Gen A quy định tính trạng mắt đen là trội hoàn toàn so với gen a quy định tính trạng mắt xanh.Câu a: Để con có cả mắt xanh lẫn mắt đen thì kiểu hình và kiểu gen của bố mẹ có thể có hai trường hợp sau:

Trường hợp 1: Aa (Mắt đen) Aa (Mắt đen)Trường hợp 2: Aa (Mắt đen) aa (Mắt xanh)

Câu b: Để các con sinh ra đều có mắt đen thì kiểu hình và kiểu gen của bố mẹ có thể có hai trường hợp sau:Trường hợp 1: AA (Mắt đen) AA (Mắt đen)Trường hợp 2: AA (Mắt đen) Aa (Mắt xanh)

Bài tập 5: Lai thuận và lai nghịch hai nòi ngựa thuần chủng lông xám và lông hung đỏ đều được F1 đề lông xám. Cho F1 giao phối với nhau được F2 có tỷ lệ 12 xám: 3 đen: 1 hung. Giải thíc: Vì F2 phân li theo tỷ lệ 12:3:1 = 16 tổ hợp giao tử. Vì F2 là kết quả giao phối F1 và F1 à Nên F1

phải cho 4 loại giao tử (Số tổ hợp giao tử = tích số giao tử đực với giao tử cái). Nếu các gen phân li độc lập và tác động riêng lẻ lên sự hình thành tính trạng thì F2 sẽ phân ly theo tỷ lệ 9:3:3:1. Kết quả này không phù hợp Các gen phân li độc lập nhưng không tác động riếng lẻ. Trong khi đó, ở F2 có tỷ lệ phân ly là 12:3:1 đây là kết quả của sự tương tác át chế trội.Quy ước: 12(9A-B- vµ 3A-bb):3(aaB-):1(aabb) hoÆc 12(9A-B- vµ 3aaB-):3(A-bb):1(aabb)Bài tập 6: Câu a: Vì F2 phân li theo tỷ lệ Nếu các gen phân li độc lập và tác động riêng lẻ lên sự hình thành tính trạng thì F2 sẽ phân ly theo tỷ lệ 9:3:3:1. Kết quả này không phù hợp Các gen phân li độc lập nhưng không tác động riếng lẻ. Trong khi đó, ở F2 có tỷ lệ phân ly như đề cho là kết quả của sự tương tác bổ sung.Quy ước:A- B- (Mào hình hạt đào); A-bb (Mào hình hoa hồng hoặc hinh hạt đậu); aa B- (Mào hình hạt đậu hoặc Mào hình hoa hồng); aa bb (Mào hình lá)


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 Câu b: Để thế hệ sau sinh ra 1mào hình hạt đào: 1 mào hình hoa hồng: 1 mào hình hạt đậu: 1 Mào hình lá thì bố mẹ có thể là:

Trường hợp 1: AaBb(hạt đào) aabb(hình lá)Trường hợp 2: Aabb(Hạt đậu) aaBb(Hoa hồng).

2. Híng dÉn häc sinh vÒ nhµ:- TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c bµi tËp cßn l¹i.- ChuÈn bÞ néi dung thùc hµnh: Lai gièng.



Ngày soạn : .................................TiÕt 19. thùc hµnh lai gièng

I.Mục tiêu- Học sinh làm quen với các thao thác lai hữu tính, biết cách bố trí thí nghiệm thực hành lai giống, đánh giá kết qua thí nghiệm bằng phương pháp thống kê- Thực hiện thành công các bước tiên hành lai giống trên 1 số đối tượng cây trồng ở địa phươngII. Chuẩn bị1. Vật liệu và dụng cụ cần thiết- Cây cà chua bố mẹ- Kẹp, kéo ,kim mũi mác,, đĩa kính đồng hồ, bao cách li, nhãn, bút chì, bút lông, bông ,hộp pêtri2. Chuẩn bị cây bố mẹ- Chọn giống: chọn các giống cây khác nhau rõ ràng về hình dạng hoặc màu sắc quả để có thể phân biệt dể dàng bằng mắt thường- Gieo hạt những cây dùng làm bố trước những cây dùng làm mẹ từ 8 đến 10 ngày- Khi cây bố ra hoa thì tỉa bớt số hoa trong chùm và ngắt bỏ những quả non để tập trung lấy phấn được tốt- Khi cây mẹ ra được 9 lá thì bấm ngọn và chỉ để 2 cành, mỗi cành lấy 3 chùm hoa, mỗi chùm hoa lấy từ 3 đến 5 quảIII.Cách tiến hành 1. GV hướng dẫn thực hành

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dung*GV: tại sao phải gieo hạt những cây làm bố trước những cây làm mẹ?mục đích của việc ngắt bỏ những chùm hoa và quả non trên cây bố, bấm ngọn và ngắt tỉa cành, tỉa hoa trên cây mẹ- GV hướng dẫ hs thực hiện thao tác khử nhị trên cây mẹ? Tại sao cần phải khử nhị trên cây mẹGv thực hiện mẫu : kỹ thuật chọn nhị hoa để khử, các thao tác khi khử nhị* Mục đích của việc dùng bao cách li sau khi đã khử nhị ?* GV hướng dẫn học sinh chọn hoa trên cây mẹ để thụ phấnGv thực hiện các thao tác mẫu- Không chọn những hoa đầu nhuỵ khô, màu xanh nhạt nghĩa là hoa còn non , đầu nhuỵ màu nâu và đã bắt đầu héo thụ phấn không có kết quả- Có thể thay bút lông bằng những chiếc lông gàGV hướng dẫn học sinh phương pháp thu hoạch và cất giữ hạt lai

Lai gièng Thùc vËt1. Khử nhị trên cây mẹ- Chọn những hoa còn là nụ có màu vàng nhạt để khử nhị ( hoa chưa tự thụ phấn)-Dùng kim mũi mác tách 1 bao phấn ra nếu phấn còn là chất trắng sữa hay màu xanh thì được. nếu phấn đã là hạt màu trắng thì không được- Đùng ngón trỏ và ngón cái của tay để giữ lấy nụ hoa- Tay phải cầm kẹp tách bao hoa ra, tỉa từng nhị một , cần làm nhẹ tay tránh để đầu nhuỵ và bầu nhuỵ bị thương tổn- Trên mỗi chùm chọn 4 đến 6 hoa cùng lúc và là những hoa mập để khử nhị , cắt tỉa bỏ những hoa khác- Bao các hoa đã khử nhị bằng bao cách li2. Thụ phấn- Chọn những hoa đã nở xoà, đầu nhị to màu xanh sẫm, có dịch nhờn- Thu hạt phấn trên cây bố : chọn hoa vừa nở, cánh hoa và bao phấn vàng tươi, khi chín hạt phấn chín tròn và trắng- Dùng kẹp ngắt nhị bỏ vào đĩa đồng hồ- Đùng bút lông chà nhẹ trên các bao phấn để hạt phấn bung ra

-Dùng bút lông chấm hạt phấn cây bố lên đầu nhuỵ hoa của cây mẹ đã khử nhị- Bao chùm hoa đã thụ phấn bằng túi cách li, buộc nhãn ,ghi ngày và công thức lai3.Chăm sóc và thu hoạch- Tưới nước đầy đủ-Khi quả lai chín thì thu hoạch, cẩn thận tránh nhầm lẫn các công thức lai- Bổ từng quả trải hạt lên tờ giấy lọc ghi công thức lai và thứ tự quả lên tờ giấy đó



* GV hướng dẫn học sinh nghiên cứu phương pháp xử lý kết quả lai theo phương pháp thống kê được giới thiệu trong sách giáo khoaViệc xử lý thống kê không bắt buộc học sinh phải làm nhưng gv nên hướng dẫn hs khá giỏi yêu thích khoa học kiểm tra đánh giá kết quả thí nghiệm và thông báo cho toàn lớp

- Phơi khô hạt ở chổ mát khi cầ gieo thì ngâm tờ giấy đó vào nước lã hạt sẽ tách ra4. Xử lí kết qủa laiKết qủa thí nghiệm được tổ hợp lại và xử lí theo phương pháp thống kêII. Lai mét sè loµi c¸ c¶nh1. Giíi thiÖu mét sèl oµi c¸ c¶nh- Khæng tíc.- KiÕm.- Món.- H¨cm«ni.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i.3. §Æc ®iÓm sinh häc.

2. Hoc sinh thực hành- Từng nhóm học sinh tiến hành thao tác theo hướng dẫn3. Viết báo cáo:Học sinh viết báo cáo về các bước tiến hành thí nghiệm và kết quả nhận được



Ngày soạn : ………….. Tiết thứ 20 KIỂM TRA 1 TIẾT I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc:Hệ thống kiến thức về + Cơ chế di truyền và biến dị.+ Tính quy luật của hiện tượng di truyền2. Kĩ năng:Rèn luyện kĩ năng phân tích3. Thái độ: Có thái độ nghiêm túc trong khi thi theo đúng qui chế thiII. NỘI DUNG1. Ma trận :

Çc chñ ®Ò chÝnh

Çc møc ®é cÇn ®¸nh gi¸ Tæng®iÓmNhí Th«ng hiÓu VËn dông

TNKQ TL TNKQ TL TNKQ TL1. C¬ chÕ di

truyÒn vµ biÕn dÞ

C©u 1(1,5®)

C©u 2(2,0®)

2c©u3,5

2. TÝnh qui luËt cña hiÖn tîng di

truyÒn

C©u 3(2,0®) C©u 4(1,5®)

C©u 5 (3,0®)

3c©u6,5

Tæng sè ®iÓm C©u 1,3,4

5,0 C©u 5 3,0 C©u 2 2,0 10 ®

2. §Ò thi C©u 1 (1,5®) : Díi ®©y lµ tr×nh tù nuclª«tit trªn m¹ch khu«n cña gen 3’ ...TAT GGG XAG TGA AAT GGX...5’ a. X¸c ®Þnh tr×nh tù nuclª«tit trªn m¹ch bæ sung ( 5’-3’) b. X¸c ®Þnh tr×nh tù nuclª«tit trªn mARN ®îc tæng hîp tõ m¹ch khu«n trªn .C©u 2 (2®): ở thể đột biến của một loài TB sinh dục sơ khai nguyen phân liên tiếp 4 lần tạo ra số TB có tổng cộng 144 NST a. Bộ NST lưỡng bội của loài là bao nhiêu ? Đó là đột biến nào ?b. Có thể có bao nhiêu loại giao tử không bình thưòng về số lượng NST? C©u 3 (2®): a. Nªu çc kiÓu t¸c ®éng cña çc gen kh«ng alen lªn sù h×nh thµnh tÝnh tr¹ng ? b. §Æc ®iÓm cña çc tÝnh tr¹ng do çc gen trªn NST X vµ trªn NST Y ? c. B»ng çch nµo ®Ó ph¸t hiÖn ®îc di truyÒn tÕ bµo chÊt ?Câu 4: (1.5 điểm)

a/ Thế nào là mức phản ứng của một kiểu gen? b/ So sánh hiện tượng di truyền phân li độc lập và hiện tượng di truyền di truyền liên kết?

C©u 5 (3®) : a. Ở người gen A qui định mắt đen trội hoàn toàn so với mắt xanh. Gen qui định màu mắt nằm trên NST thường. Bố và mẹ phải có kiểu gen và kiểu hình như thế nào thì con sinh ra có đứa mắt đen, có đứa mắt xanh ? b. Ở cà chua gen A qui định quả đỏ, a - quả vàng,B - quả tròn, b - quả bầu dục. Cho cây cà chua quả đỏ, dạng tròn dị hợp về hai cặp gen lai với cây cà chua quả vàng, dạng bầu dục. Kết quả thu được sẽ như thế nào. Từ đó rút ra kết luận về phép lai phân tích ?


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 ĐÁP ÁN :C©u 1. (1,5®)

L¬× gi¶i §iÓm M¹ch bæ sung : 5’...ATA XXX GTX AXT TTA XXG ..3’ M¹ch m· gèc : 3’ ..TAT GGG XAG TGA AAT GGX..5’ mARN : 5’.. AUA XXX GUX AXU UUA XXG..3’

0,750,75

C©u 2. (2,0®)L¬× gi¶i §iÓm

a. 2n x 24 = 144 2n = 144/16 = 9 nên bộ NST của loài có thể là :2n - 1 = 9 ->2n = 10 đột biến thể ba2n + 1 = 9 -> 2n = 8 đột biến thể một3n = 9 ->2n = 6 b.- nếu đột biến ở dạng 2n+1 thì có thể có 4 dạng giao tử thừa 1 NST - nếu đột biến ở dạng 2n-1 thì có thể có 5 dạng giao tử thiếu 1 NST

1,0

0,50,5

C©u 3.(2,0®)L¬× gi¶i §iÓm

a. Çc kiÓu t¸c ®éng cña çc gen kh«ng alen lªn sù h×nh thµnh tÝnh tr¹ng:

- T¬ng t¸c gen kiÓu bæ sung,¸t chÕ,céng gép- Gen ®a hiÖu

b. Çc gen trªn NST X vµ trªn NST Y- Çc gen trªn NST X cã hiÖn tîng di truyÒn chÐo- Çc gen trªn NST Y cã hiÖn tîng di truyÒn th¼ng

c. §Ó ph¸t hiÖn ®îc di truyÒn tÕ bµo chÊt ta sö dông phÐp lai thuËn nghÞch

0,75

0,75

0,5

C©u 4.(1,5®)L¬× gi¶i §iÓm

a. Kh¸i niÖm møc ph¶n øng.Møc ph¶n øng mang tÝnh di truyÒnb. Ph©n biÖt gi÷a di truyÒn ph©n li ®éc lËp víi di truyÒn liªn kÕt

0,5

1,0C©u 5.(3,0®)

L¬× gi¶i §iÓm a. Bè vµ mÑ ph¶i cã kiÓu gen lµ Aa x aa hoÆc Aa x Aa S¬ ®å lai b. AaBb (®á,trßn) x aabb ( vµng,bÇu dôc) FB : KiÓu gen vµ kiÓu h×nh ®Òu cã tØ lÖ 1 :1 :1 :1 S¬ ®å lai * Lai ph©n tÝch lµ phÐp lai gi÷a c¬ thÓ cã tÝnh tr¹ng tréi víi c¬ thÓ cã tÝnh tr¹ng lÆn ®Ó kiÓm tra kiÓu gen cña tÝnh tr¹ng tréi.S¬ ®å lai

1,0

1,0

1,0

Së gd & ®t thanh ho¸Trêng thpt yªn ®Þnh 3

®Ò kiÓm tra m«n sinh häc líp 12 n©ng caoThêi gian lµm bµi: 45 phót.

Hä vµ tªn: Líp 12....... M· ®Ò 121.C©u 1. ThÓ lÖch béi lµ g×? C¬ chÕ ph¸t sinh vµ hËu qu¶?C©u 2. ë mét loµi sinh vËt cã sè nhãm liªn kÕt b»ng 10. Do ®ét biÕn NST, bé NST trong tÕ bµo sau khi ®ét biÕn cã 22 NST. Kh¶ n¨ng ®ét biÕn lo¹i nµo cã thÓ x¶y ra, gi¶i thÝch sù kh¸c biÖt gi÷a çc ®ét biÕn trªn?


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 C©u 3. Cho lai gi÷a 2 dßng ruåi giÊm thuÇn chñng ®îc F1 ®ång tÝnh ruåi giÊm m×nh x¸m çnh dµi. Cho F1 tù phèi th× F2 thu ®îc 10% ruåi giÊm m×nh x¸m çnh dµi vµ çc tÝnh tr¹ng kh¸c. Cho biÕt çc qu¸ tr×nh diÔn ra hoµn toµn b×nh thêng.a. H·y gi¶i thÝch vµ tÝnh tÇn sè ho¸n vÞ gen.b. LËp s¬ ®å lai ®óng tõ P ®Õn F2.



Ngµy so¹n: ..........................................Ch¬ng iii. Di truyÒn häc quÇn thÓ

TiÕt 21. CẤU TRÚC DI TRUYỀN CỦA QUẦN THỂ i. môc tiªu: Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn:

1. Kiến thức:- Nêu được khái niệm và đặc trưng của quần thể về mặt di truyền.- Nêu được khái niệm và cách tính tần số tương đối của các alen và kểu gen.- Trình bày được những đặc điểm và sự di truyền của quần thể tự phối2. Kỹ năng: - Rèn luyện năng lực tư duy về lý thuyết và kỉ năng giải bài tập về cách tính tần số tương đối của các alen

và kiểu gen.ii. ph¬ng tiÖn d¹y häc

- H×nh 20 Sách giáo khoa + Một số tài liệu tham khảo.iii. ph¬ng ph¸p d¹y häc - ThuyÕt tr×nh – VÊn ®¸p. - Quan s¸t – T×m tßi.iv. tiÕn tr×nh bµi gi¶ng.1. Giíi thiÖu s¬ lîc kiÕn thøc cña ch¬ng III.2. Bài mới:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dung1. T×m hiÓu vÒ Kh¸i niÖm quÇn thÓ:- GV cho HS quan sát tranh về một số quần thể.+ Yêu cầu học sinh cho biết quần thể là gì?+ Cho mét sè vÝ dô vÒ quÇn thÓ.+ Ph©n biÖt quÇn thÓ giao phèi víi quÇn thÓ tù phèi ?- HS n/c môc I ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ TÇn sè t¬ng ®èi cña çc alen vµ kiÓu gen.- GV y/c HS n/c môc II ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái sau:+ Làm thế nào để xác định được vốn gen của một quần thể?.+ Xác định được tần số alen+ Xác định thành phần kiểu gen của quần thể.+ Giả sử quần thể đậu có d cây có KG AA, h cây có kiểu gen Aa, và r cây có kiểu gen aa.+ Tính tần số alen A trong quần thể cây này là bao nhiêu?+ Tần số alen a?+ Tính tần số kiểu gen AA, Aa và aa?

+ Nếu tần số alen thì tỷ lệ kiểu gen có thể

được tính như thế nào?- HS n/c SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

I. Khái niệm quần thể: Quần thể là một nhãm các cá thể cùng loài, sống trong cùng một khoảng không gian xác định, tồn tại qua thời gian nhất định, có khả năng giao phối sinh ra các thế hệ con cái để duy trì nòi giống (Quần thể giao phối). II. Tần số tương đối của các alen và kiểu gen:Mỗi quần thể được đặc trương bới một vốn gen nhất định.* Vốn gen: - Tập hợp tất cả các alen có trong quần thể ở một thời điểm xác định. Vốn gen bao gồm những kiểu gen riêng biệt, được biểu hiện thành những kiểu hình nhất định.- Quần thể được đặc trưng bới tần số tương đối của các alen và tần số kiểu gen, kiểu hình.* Tân số alen: (Tần số tương đối của gen) - Tỉ lệ giữa số lượng alen đó trên tổng số alen của các loại alen khác nhau của gen đó trong quần thể tại một thời điểm xác định. Hay tỷ lệphần trăn của số gia tử mang a len đó trong quần thể. * Tân số kiểu gen của quân thể:- Tần số của một loại kiểu gen nào đó trong quần thể được tính bằng tỉ lệ giữa số cá thể có kiểu gen đó trên tổng số cá thể có trong quần thể.Ví dụ: Xét một gen có 2 alen A và a thì trong quần thể có 3 kiểu gen là: dAA, hAa, raa. Gọi p là tần số tương đối của alen A và q là tần số của các alen a. thì tần số tương đối của alen A/a là p/q.

. Trong đó: p = d + và q = r +

(Vì cơ thể có kiểu gen AA (aa) cho 1 loại giao tử A (a) chiếm tỷ lệ 100% à dAA (raa) cho d (r) giao tử A



3. Ho¹t ®éng 3. T×m hiÓu vÒ QuÇn thÓ tù phèi.- GV y/c HS n/c môc III ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái:(Giáo viên cho học sinh quan sát một số tranh về hiện tượng thoái hóa do tự thụ phấn).+ ThÕ nµo lµ hiÖn tîng tù phèi?+ H·y cho biÕt:HËu qu¶ cña tù phèi trong tù nhiªn:Vai trß cña tù phèi?NÕu thÕ hÖ ban ®Çu lµ 100% Aa th× sau n thÕ hÖ tù phèi tØ lÖ KG sÏ nh thÕ nµo?- Gv vấn đáp gợi ý để rút ra kết luận: P: Aa x Aa F1: 50% đồng hợp ( AA + aa): 50% dị hợp (Aa) F2: 75% đồng hợp: 25% dị hợp F3: 87,5% đồng hợp: 12,5% dị hợpThế hệ thứ n có:

+ Kiểu gen AA = { ( ) /2 }. 4n

+ Kiểu gen Aa =

+ Kiểu gen aa = { ( ) /2 }. 4n

- Giáo viên yêu cầu học sinh rút ra nhận xét về tần số kiểu gen qua các thế hệ tự thụ phấn?- Tại sao luật hôn nhân gia đình lại cấm không cho người có họ hàng gần trong vòng 3 đời kết hôn với nhau?- GV: Liên hệ quần thể người: hôn phối gần à sinh con bị chết non, khuyết tật di truyền 20- 30% à cấm kết hôn trong vòng 3 đời.

(a); cơ thể có kiểu gen Aa cho 50% giao tử mang alen

A và 50% giao tử mang alen a à hAa cho giao tử

mang alen A và giao tử mang alen a.

là tần số tương đối của alen A so với alen a.III. Quần thể tự phối: tự thụ phấn đối với thực vật, tự giao phối động vật lưỡng tính hoặc trong giao phối cận huyết.- Trong quá trình tự phối liên tiếp qua nhiều thế hệ thì:- Trong quần thể,tỷ lệ đồng hợp tử tăng dần trong khi đó tỷ lệ dị hợp giảm dần đi một nửa qua mỗi thế hệ.- Tần số tương đối của các alen duy trì không đổi nhưng tần số tương đối của các kiểu gen hay cấu trúc di truyền của quần thể bị thay đổi.* Công thức tông quát cho tân số kiểu gen ở thế hệ thứ n của quân thể tự thụ phối là:

Tần số KG Aa =

Tần sốKG AA= Tần sốKG aa =

* Kết luận:

- Thành phần kiểu gen của quần thể cây tự thụ phấn

qua các thế hệ sẽ thay đổi theo hướng tăng dần tần số

kiểu gen đồng hợp tử và giảm dần tần số kiểu gen dị

hợp tử.

3. Củng cố: - Quần thể là gì? thế nào là tần số của các alen? tần số kiểu gen là gì?- Nêu công thức tổng quát xác định tần số alen cho thế hệ n của quần thể tự phối? 4. Híng dÉn vÒ nhµ: Học bài và chuẩn bị bài “trạng thái cân bằng của quần thể giao phối ngẫu nhiên”



Ngµy so¹n: ..................................................TiÕt 22. TRẠNG THÁI CÂN BẰNG CỦA QUẦN THỂ GIAO PHỐI NGẪU NHIÊN

i. môc tiªu: Sau khi häc xong bµi nµy, HS cÇn1. Kiến thức:- Nêu được đặc trưng di truyền của quần thể giao phối- Phát biểu được nội dung định luật Hacđi – Vanbec.- Chứng minh tần số tương đối của các alen trong quần thể ngẫu phối duy trì khôn gđổi qua các thế hệ.

Nêu được công thức khái quát khi quần thể ở trạng thái cân bằng di truyền.- Trình bày được ý nghĩa và điều kiện nghiệm đúng của định luật Hacđi Vanbec.2. Kỹ năng: - Phát triển năng lực tư duy lý thuyết và rèn luyện kĩ năng giải bài tập xác định cấu trúc di truyền của

quần thể.ii. ph¬ng tiÖn d¹y häc

- B¶ng vÒ nhãm m¸u cña VN, Nga vµ NhËt (Sách giáo khoa) + Một số tài liệu tham khảo.iii. ph¬ng ph¸p d¹y häc - ThuyÕt tr×nh – VÊn ®¸p. - Quan s¸t – T×m tßi.iv. tiÕn tr×nh bµi gi¶ng.

1. Kiểm tra bài cũ:- Quần thể là gì? thế nào là tần số của các alen? tần số kiểu gen là gì?- Nêu công thức tổng quát xác định tần số alen cho thế hệ n của quần thể tự phối? 2. Bài mới:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dung1. Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ QuÇn thÓ giao phèi ngÉu nhiªn.- GV y/c HS n/c môc I ®Ó tr¶ lêi c©u hái.+ Thế nào là quần thể giao phối? quần thể giao phối ngẫu nhiên là gì?+ Vì sao quần thể ngẫu phối được xem là đơn vị sinh sản của loài?+ Quần thể ngẫu phối có ý nghĩa như thế nào?+ Vì sao trong quần thể ngẫu phối lại có sự đa dạng về kiểu gen?+ Sự đa dạng về kiểu gen trong quần thể ngẫu phối có ý nghĩa gì trong tiến hòa và chọn giống?+ Giải thích tính đa hình của quần thể ngẫu phối?+ Các cá thể trong quần thể ngẫu phối có đặc điểm như thế nào?+ Mỗi QT xác định được phân biệt với quần thể khác bằng những đại lượng nào?+ Thiết lập công thức tính số kiểu gen trong quần thể ngẫu phối?+ Công thức này có giống với công thức tính trong quy luật phân li độc lập không?- HS n/c môc I SGK ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.2. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ §Þnh luËt Hac®i-Vanbec.- GV y/c HS n/c môc II ®Ó tr¶ lêi

I. Quần thể giao phối ngẫu nhiên:- Là quần thể mà trong đó các cá thể tự do chọn lựa bạn tình để giao phối và sinh ra con cái. Đây là hình thức giao phối phổ biến nhất ở động vật.- Quần thể ngẫu phối là đơn vị tồn tại và đơn vị sinh sản của loài trong tự nhiên.- Quan hệ sinh sản là cơ sở đảm bảo cho quần thể tồn tại trong không gian và thời gian.- Quá trình giao phối à quần thể đa dạng về kiểu gen và đa dạng về kiểu hình à Quần thể giao phối nỗi bật đặc điểm đa hình.- Trong một quần thể động vật và thực vật giao phối thì số gen trong kiểu gen rất lớn, số gen có nhiều alen cũng rất phổ biến à Quần thể rất đa hình Các cá thể trong quần thể giao phối chỉ giống nhau về những nét cơ bản, nhưng sai khác nhau về các nét chi tiết.- Tuy quần thể đa hình nhưng một QT xác định được phân biệt với QT khác cùng loài ở những tần số tương đối các alen, các kiểu gen và KH.* Nếu gọi r là số alen thuộc một gen (locut), n là số gen khác nhau trong đó các gen phân ly độc lập thì số kiểu gen

trong quần thể được tính bằng công thức:

II. Định luật Hacđi – Vanbec:Nội dung định luật:- Trong những điều kiện nhất định, thì ngay trong lòng một quần thể giao phối, tần số tương đối của các alen ở mổi gen có khuynh hướng duy trì không đổi từ thế hệ này sang thế hệ khác.Chứng minh:


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 c©u hái.+ Phát biểu nội dung định luật Hacđi – Vanbec?+ Cơ thể có kiểu gen AA khi phân li hình thành giao tử sẽ tạo ra những loại giao tử nào? chiếm tỷ lệ là bao nhiêu?+ Cơ thể có kiểu gen aa khi phân li hình thành giao tử sẽ tạo ra những loại giao tử nào? chiếm tỷ lệ là bao nhiêu?+ Cơ thể có kiểu gen Aa khi phân li hình thành giao tử sẽ tạo ra những loại giao tử nào? chiếm tỷ lệ là bao nhiêu?+ Vậy tần số alen A là bao nhiêu?+ Tần số alen a là bao nhiêu?

+ Vậy tần số tương đối của các alen là bao

nhiêu?

+ Nếu gọi tần số tương đối của alen là

(P là tần số của alen A và q là tần sô của alen a) thì tỷ lệ kiểu gen của quầnthể ở trạng thái cân bằng là bao nhiêu?

+ Nếu kiểu gen có hai a len, alen A có tần số là P và alen a có tần số là q thì tần số tương đối của các kiểu gen có thể triển khai như thế nào?+ Nếu trong trường hợp, kiểu gen có nhiều alen thì các số hạng trong tỷ lệ kiểu gen có thể được triển khai như thế nào?- HS n/c môc II SGK ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

3. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ

- Giả sử trong 1 kiểu gen có 2 alen A và a, thì trong quần thể tồn tại 3 kiểu gen AA, Aa, aa. - P: AA aa à F1: 100Aa tần số tương đối của alen

F1 F1: Aa Aa à F2 phân ly theo tỷ lệ 25AA: 50Aa:25aa.- Cơ thể có kiểu gen AA cho 100% giao tử mang alen A à 25A- Cơ thể có kiểu gen aa cho 100% giao tử mang alen a→ 25a- Cơ thể có kiểu gen Aa cho 50% giao tử mang alen A à 25A và 50% giao tử mang alen a à 25a.

Vậy tổng số giao tử mang alen A = 25 +25 = 50 giao tử mang alen A

Vậy tổng số giao tử mang alen a = 25 +25 = 50 giao tử mang alen a

- Do đó, tần số tương đối của alen

Như vậy, tần số tương đối của các alen duy trì không đổi qua các thế hệ. (Nếu tiếp tục xét ở các thế hệ tiếp theo ta cũng có kết quả tương tự).

* Nếu gọi tần số tương đối của alen (P + q =1) thì

tỷ lệ kiểu gen khi quần thể ở trạng thái cân bằng di truyền là P2AA, 2pqAa, q2aa. (P + q)2

Trong đó p là tần số alen A và q là tần số alen a.Nếu biết tỷ lệ kiểu gen ta có thể suy ra tần số tương đối

của các alen và ngược lại nếu biết tần số tương đối của các alen ta có thể dự đoán được tỷ lệ kiểu gen.Ví dụ: Trong một quần thể có tỷ lệ kiểu gen là

dAA:hAa:raaà p = d + , q = r + . nếu các cá thể ngẫu

phối thì thế hệ tiếp theo có tỷ lệ phân ly kiểu gen là: 0,36AA:0,48Aa:0,16aa

à P = 0,36 + = 0,6 và q = 0,16 + = 0,4

Vậy tần số tương đối alen

Vậy nếu kiểu gen có hai alen có tần số là alen A là p và alen a có tần số là q à Tần số tương đối của các gen là các số hạng triển khai bình phương tổng tần số alen (P + q)2.- Nếu trương hợp sự cân bằng của quần thể với các dãy alen thì tần số tương đối của các gen là các số hạng triển khai bình phương tổng tần số các alen (p + q + r …)2

III. Điều kiện nghiệm đúng của định luật Hacđi – Vanbec:Định luật Hacđi – Vanbec chỉ đúng trong những diều kiện nhất định:- Số lượng cá thể đủ lớn.- Quần thể ngẫu phối. - Các loại giao tử cơ khả năng sống và thu tnh như nhau.


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 ®iÒu kiÖn nghiÖm ®óng vµ ý nghÜa cña ®Þnh luËt Hac®i-Vanbec.- GV y/c HS n/c môc III vµ IV ®Ó tr¶ lêi c©u hái.+ Định luật Hacđi – Vabec đúng trong điều kiện nào?+ Vì sao, địn luật Hacđi – Vanbec chỉ đúng trong những điều kiện như vậy?+ Về mặt lý luận, định luật Hacđi – Vanbec có ý nghĩa như thế nào?

+ Về mặt thực tiễn, định luật Hacđi – Vanbec có ý nghĩa như thế nào?- HS n/c môc III vµ IV SGK ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái.- GV nhËn xÐt, kl.

- Các liạo hợp tử có sức sống như nhau, không có đột biến và chọn lọc, không có hiện tượng du nhập gen.IV. Ý nghĩa của định luật Hacđi – Vanbec:a. Về mặt lý luận:- Phản ánh trạng thái cân bằng di truyền trong quần thể.- Giải thích vì sao trong tự nhiên lại có những quần thể ổn định trong thời gian dài.b. Về mặt thực tiễn:- Biết tỷ lệ kiểu hình ta có thể xác định được tần số tương đối của các kiểu gen và các alenà Khi biết được tần số xuất hiện đột biến nào đó, có thể dự tính được xác xuất bắt gặp cá thể đột biến trong quần thể hoặc dự đoán sự tiềm tàng của các gen hay các đột biến có hại trong quần thể

3. Củng cố: - Quần thể giao phối là gì?- Quầnthể giao phối khác gì với quần thể ngẫu phối? - Nêu công thức tính số kiểu gen trong quần thể ngẫu phối?- Khi quần thể đang ở trạng thái cân bằng thì tỷ lệ phân ly kiểu hình có thể được tính như thế nào? (Cả trường hợp một gen có nhiều alen).4. Híng dÉn vÒ nhµ: Học bài và chuẩn bị chương “ứng dụng của di truyền học”



Ngµy so¹n: ........................................... ch ¬ng IV: øng dông di truyÒn häc

TiÕt 23 - bµi 22: Chän gièng vËt nu«i vµ c©y trång I. Môc tiªu bµi häc:Sau khi häc xong bµi nµy, HS cÇn ph¶i:1. KiÕn thøc:

- BiÕt ®îc nguån vËt liÖu cho chän gièng tõ tù nhiªn vµ nh©n t¹o- BiÕt ®îc vai trß cña biÕn dÞ tæ hîp trong chän gièng vËt nu«i vµ c©y trång

2. KÜ n¨ng:- N©ng cao kÜ n¨ng ph©n tÝch hiÖn tîng ®Ó t×m hiÓu b¶n chÊt cña sù viÖc

qua t¹o chän gièng míi tõ nguån biÕn dÞ tæ hîp* Träng t©m: BiÕn dÞ tæ hîp lµ nguån nguyªn liÖu quan träng cho chän gièng: biÕn dÞ tæ hîp lµ nguyªn nh©n cña sù ®a d¹ng vÒ KG vµ phong phó vÒ kiÓu h×nhII. Ph¬ng tiÖn:

- H×nh t liÖu vÒ c©y hoang d¹i, vËt nu«i ®îc thuÇn ho¸- S¬ ®å ph¸t sinh giao tö vµ thô tinh theo men®en- S¬ ®å h×nh 22 phãng to

III. Ph¬ng ph¸p:- Ph¬ng ph¸p vÊn ®¸p kÕt hîp víi th¶o luËn nhãm - Ph¬ng ph¸p gi¶ng gi¶i – minh ho¹.

IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1. KiÓm tra bµi cò:Trong QT quÇn thÓ ngêi, cø 10000 ngêi th× cã 1 ngêi bÞ b¹ch t¹ng. H·y x¸c

®Þnh tØ lÖ ngêi mang gen bÖnh?2. Bµi míi:Gv: Nªu quy tr×nh chän t¹o gièng?Hs: (1)t¹o nguån nguyªn liÖu, (2)Chän läc, ®¸nh gi¸ chÊt lîng gièng, (3)§a ra

gièng tèt ®Ó ¸p dông vµo s¶n xuÊt

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungHo¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ Giíi thiÖu vÒ nguån gen tù nhiªn vµ nh©n t¹o- GV yªu cÇu HS n/c môc I SGK ®Ó th¶o luËn tr¶ lêi çc c©u hái sau:Nhãm 1+2: T¹i sao vËt nu«i c©y trång hoang d¹i l¹i thÝch nghi víi m«i trêng?Gv ®a ra çc trung t©m gièngNhãm 3+4: T¹i sao lai gièng lµ ph¬ng ph¸p t¹o sù ®a d¹ng vËt liÖu di truyÒn?T¹i sao BDTH l¹i cã vai trß quan träng?- HS th¶o luËn ®Ó tr¶ lêi.§¹i diÖn nhãm tr¶ lêi nhãm kh¸c bæ sung.- GV nhËn xet, kl.

I. Giíi thiÖu vÒ nguån gen tù nhiªn vµ nh©n t¹o1. Nguån gen tù nhiªn- C©y trång vµ vËt nu«i hoang d¹i thêng rÊt thÝch nghi víi tù nhiªn vµ ®ã lµ nguån gen tù nhiªn- Bíc ®Çu lµ thu thËp vËt liÖu ban ®Çu ®Ó t¹o bé su tËp gièng2. Nguån gen nh©n t¹o- Lai gièng ®· t¹o ra rÊt nhiÒu tæ hîp gen kh¸c nhau vµ t¹o ra v« sè kiÓu h×nh, ®ã lµ nguån gen nh©n t¹o- BDTH cã vai trß quan träng v× §B chØ ph¸t sinh ë 1vµi ç thÓ, qua gp ph¸t t¸n trong quÇn thÓ vµ biÓu hiÖn ra KH


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ Chän gièng tõ nguån biÕn dÞ tæ hîp- GV giíi thiÖu vµ ph©n tÝch vai trß cña lai t¹o ra nguån biÕn dÞ tæ hîpDßng thuÇn cã vai trß gi?Dßng thuÇn ®îc t¹o ra ntn?Gv yªu cÇu hs ph©n tÝch h22 sgk ®Ó lµm râGv nhËn xÐtGv giíi nh¾c l¹i vÒ u thÕ lai¦u thÕ lai cã ®Æc ®iÓm gi?V× sao cã hiÖn tîng u thÕ lai?Nªu ph¬ng ph¸p t¹o u thÕ lai?¦u thÕ lai biÓu hiÖn nh thÕ nµo?

- HS nghiªn cøu môc II ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn

II. Chän gièng tõ nguån biÕn dÞ tæ hîp1. T¹o gièng thuÇn dù trªn nguån BDTH- Dßng thuÇn cã ý nghÜa trong ph©n tÝch di truyÒn vµ nguyªn liÖu cho lai t¹o gièng míi- Dßng thuÇn ®îc t¹o ra qua sinh s¶n h÷u tÝnh (tù thô phÊn, giao phèi gÇn)2. T¹o gièng lai cã u thÕ lai cao- Kh¸i niÖm: u thÕ lai cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt, chèng chÞu, kh¶ n¨ng sinh trëng vît tréi so víi P - Gi¶ thuyÕt vÒ u thÕ lai: gi¶ thuyÕt siªu tréi. vÝ dô AA < Aa > aa- Ph¬ng ph¸p: + T¹o dßng thuÇn + Lai thuËn nghÞch hoÆc lai kh¸c dßng + Chän läc vµ ®a ra gièng míi

- ¦u thÕ lai biÓu hiÖn cao nhÊt ë F1 sau gi¶m dÇn do tho¸i ho¸

3. Cñng cè:- T¹i sao biÕn dÞ tæ hîp lµ nguån nguyªn liÖu quan träng cho chän gièng vËt nu«i c©y trång

4. Híng d·n vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp cuèi bµi vµ «n l¹i bµi - §äc tríc bµi 23



Ngµy so¹n: ..................................................TiÕt 24 - bµi 23: Chän gièng vËt nu«i vµ c©y trång (TiÕp theo)I. Môc tiªu bµi häc:Sau khi häc bµi nµy, HS cÇn ph¶i:1. KiÕn thøc:

- HiÓu ®îc c¬ së khoa häc cña viÖc g©y ®ét biÕn nh©n t¹o cho chän gièng vËt nu«i c©y trång2. KÜ n¨ng:

- N©ng cao kÜ n¨ng ph©n tÝch hiÖn tîng ®Ó t×m hiÓu b¶n chÊt cña sù viÖc qua chän t¹o gièng míi tõ nguån biÕn dÞ ®ét biÕn* Träng t©m: G©y ®ét biÕn nh©n t¹o ®Ó chän läc gièng míiII. Ph¬ng tiÖn:

- S¬ ®å qu¸ tr×nh g©y ®ét biÕn b»ng 5BU ....III. Ph¬ng ph¸p:

- Ph¬ng ph¸p vÊn ®¸p kÕt hîp víi th¶o luËn nhãm - Ph¬ng ph¸p gi¶ng gi¶i – minh ho¹.

IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1. KiÓm tra bµi cò:Nªu çc d¹ng ®ét biÕn ®· häc?2. Bµi míi:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungHo¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ T¹o gièng b»ng ph¬ng ph¸p g©y ®bNªu c¬ së cña t¹o gièng b»ng g©y ®ét biÕnThÕ nµo lµ g©y ®ét biÕn nh©n t¹o?Nªu quy tr×nh ?Gv cho çc nhãm th¶o luËn vµ tr¶ lêi

Gv nhËn xÐt

Nªu çc t¸c nh©n g©y ®b? T¹i sao ph¶i lùa chän t¸c nh©n khi xö lÝ?

V× sao gäi t¸c nh©n g©y §B ho¸ häc lµ siªu t¸c nh©n?

V× sao ph¶i chän läîcc së nµo?

III. T¹o gièng b»ng ph¬ng ph¸p g©y ®b 1. Kh¸i niÖm vÒ t¹o gièng b»ng ph¬ng ph¸p g©y ®ét biÕn- Kh¸i niÖm: g©y ®ét biÕn t¹o gièng míi lµ ph¬ng ph¸p sö dông çc t¸c nh©n vËt lÝ ho¸ häc nh»m thay ®æi vËt liÖu di truyÒn ®Ó phôc vô lîi Ých cña con ngêi- Quy tr×nh: + Xö lÝ mÉu b»ng t¸c nh©n g©y §B + Chän läc çc ç thÓ §B + T¹o dßng thuÇn chñnga. Xö lÝ mÉu vËt b»ng t¸c nh©n g©y §B- Muèn ®¹t hiÖu qu¶ cao ta ph¶i lùa chän t¸c nh©n g©y §B- Cã 2 lo¹i t¸c nh©n: vËt lÝ vµ ho¸ häc- Siªu t¸c nh©n g©y ®b lµ çc t¸c nh©n ho¸ häc

b. Chän läc ç thÓ cã kiÓu h×nh mong muèn


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 T¹i sao ta ph¶i t¹o dßng thuÇn chñng?- HS n/c môc II ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

- ViÖc chän läc çc ç thÓ mong muèn lµ dùa vµo ®Æc ®iÓm cã thÓ nhËn biÕt ®Ó t¸ch chóng ra khái çc ç thÓ kh¸cc. T¹o dßng thuÇn- Nh©n thÓ §B mong muèn thµnh dßng

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ Mét sè thµnh tùu t¹o gièng b»ng t¸c nh©n g©y §B- GV yªu cÇu HS ®äc môc III.2 ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.Nªu çch thÕn hµnh víi t¸c nh©n vËt lÝ?Nªu vÝ dô?Nªu çch thÕn hµnh víi t¸c nh©n ho¸ häc?Hoµn thµnh b¶ng sau?Gièng mãi

gièng cò t¸c nh©n

®Æc ®iÓm

t¸o m¸ hång... ... ... ...

- HS n/c SGK vµ tr¶ lêi c©u hái ®Ó h×nh thµnh kiÕn thøc.- GV chuÈn kiÕn thøc.

2. Mét sè thµnh tùu t¹o gièng b»ng t¸c nh©n g©y §Ba. G©y §B b»ng t¸c nh©n vËt lÝ:- vÝ dô: sgk

b. G©y ®ét biÕn b»ng t¸c nh©n ho¸ häc- vÝ dô: sgk- Hs tù ®iÒn b¶ng vµo vë

3. Cñng cè:- Nªu c¬ chÕ g©y §B ®a béi thÓ ë TV cña c«sixin?4. Híng dÉn vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp vµo vë vµ «n l¹i bµi- §äc tríc bµi 24: T¹o gièng b»ng c«ng nghÖ tÕ bµo.



Ngµy so¹n: ……………TiÕt 25 - bµi 24: T¹o gièng b»ng c«ng nghÖ tÕ bµo I. Môc tiªu bµi häc:Sau khi häc bµi nµy, HS cÇn ph¶i:1. KiÕn thøc:

- Nªu ®îc çc øng dông c«ng nghÖ tÕ bµo trong chän gièng c©y trång vËt nu«i2. KÜ n¨ng:

- RÌn luyÖn kÜ n¨ng ph©n tÝch, kh¸m ph¸ khoa häc.3. Th¸i ®é:

- T¹o niÒm tin vµo khoa häc vÒ c«ng t¸c t¹o gièng míi cho hs* Träng t©m: T¹o gièng thùc vËt vµ c«ng nghÖ tÕ bµo ®éng vËtII. Ph¬ng tiÖn:

- S¬ ®å ph¸t sinh giao tö ë ®éng vËt vµ thùc vËt- Tranh ¶nh vÒ thµnh tùu b»ng c«ng nghÖ tÐ bµo


IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1. KiÓm tra bµi cò:

- Nªu quy tr×nh t¹o gièng b»ng g©y ®ét biÕn nh©n t¹o?- Nªu thµnh tùu b»ng g©y ®ét biÕn nh©n t¹o

2. Bµi míi:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungHo¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ T¹o gièng thùc vËt- GV chia líp thµnh 4 nhãm, yªu cÇu çc nhãm n/c môc I SGK ®Ó tr¶ lêi kiÕn thøc:+Nhãm 1:T¹i sao çc giao tö ®Òu cã bé NST lµ n nhng KG l¹i kh¸c nhau?Cã mÊy çch t¹o c©y 2n?Nªu hiÖu qu¶ cña ph¬ng ph¸p nµy?

+ Nhãm 2:Nªu c¬ së cña nu«i cÊy in vitro?ThÕ nµo lµ m« sÑo?Nªu ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p nµy?

+ Nhãm 3:Nªu c¬ së cña ph¬ng ph¸p nµy?ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p nµy?

+ Nhãm 4:C¬ së khoa häc cña dung hîp tb trÇn?

- HS n/c môc II ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

I. T¹o gièng thùc vËt1. Nu«i cÊy h¹t phÊn- Ph¬ng ph¸p: nu«i çc h¹t phÊn trªn m«i tr-êng nu«i cÊy t¹o dßng tb n. Qua chän läc t¹o dßng ®¬n béi, råi t¹o c©y 2n- Cã 2 çch t¹o c©y 2n tõ n: + tb n t¹o tb 2n t¹o c©y 2n (c«sixin) + tb n t¹o c©y n t¹o c©y 2n (c«sixin)- ý nghÜa: tõ h¹t phÊn t¹o gièng lóa chiªm chÞu l¹nh, phÌn, h¹n, kh¸ng bÖnh ...- Thµnh tùu sgk2. Nu«i cÊy tÕ bµo thùc vËt in vitro t¹o m« sÑo- C¬ së khoa häc: + T×m ra m«i trêng nu«i cÊy chuÈn kÕt hîp víi sö dông hoãcm«n sinh trëng+ M« sÑo lµ khèi tÕ bµo cha ph©n ho¸+ Tõ m« sÑo ph©n ho¸ thnµh c©y míi- ý nghÜa: nh©n nhanh çc gièng c©y trång cã n¨ng suÊt cao, chÊt lîng tèt, thÝch nghi víi m«i trêng vµ kh¸ng s©u bÖnh- Thµnh tùu: sgk3. T¹o gièng b»ng dßng x«ma cã chøa biÕn dÞ- C¬ së khoa häc: Nu«i cÊy tb 2n trong m«i trêng nh©n t¹o, chóng sinh s¶n thµnh nhiÒu dßng tb víi biÕn dÞ cao h¬n h¼n møc b×nh thêng (2n+1; 2n-1; 2n+2; 2n-2 ...)- ý nghÜa: T¹o c©y trång míi cã n¨ng xuÊt vµ



chÊt lîng cao - Thµnh tùu: sgk4. Dung hîp tÕ bµo trÇn- C¬ së khoa häc: + Bãc thµnh xenlul«z¬ b»ng enzim hoÆc vi phÉu + Dung hîp tÕ bµo trÇn 2 loµi - ý nghÜa: t¹o gièng míi, c©y lai cã ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm cña 2 loµi- Thµnh tùu: sgk

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ T¹o gièng ®éng vËt- GV yªu cÇu HS nghiªncøu môc II ®Ó tr¶ lêi c©u hái:? Nªu c¬ së khoa häc cña ph¬ng ph¸p nµy?? ý nghÜa cña cÊy truyÒn ph«i?

Gv giíi thiÖu s¬ ®å nh©n b¶n cõu §oly, nªu çc bíc nh©n b¶n v« tÝnh?

Nªu ý nghÜa cña nh©n b¶n v« tÝnh?- HS n/c môc II ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

II. T¹o gièng ®éng vËt1. CÊy truyÒn ph«i (T¨ng sinh ë ®v)- C¬ së khoa häc: LÊy ph«i ®v cho, xö lÝ råi cÊy vµo ®v nhËn. Xö lÝ gåm 1 trong çc bíc sau: + T¸ch ph«i thµnh 2 hay nhiÒu phÇn sau ph¸t triÓn thµnh çc ph«i (¸p dông cho ®v quý hiÕm hay ss chËm) + Phèi hîp 2 hay nhiÒu ph«i thµnh thÓ kh¶m råi t¹o c¬ thÓ tõ thÓ kh¶m + Lµm biÕn ®æi thµnh phÇn trong tb cña ph«i theo híng cã lîi cho con ngêi2. Nh©n b¶n v« tÝnh- Çc bíc nh©n b¶n v« tÝnh: + T¸ch tb tuyÕn vó cña cõu cho nh©n + T¸ch tb trøng cña cõu kh¸c lo¹i bá nh©n + chuyÓn nh©n cña tb tuyÕn vó vµo tb trøng bá nh©n + nu«i cÊy trªn m«i trêng nh©n t¹o + ChuyÓn ph«i vµo tö cung cña cõu mang thai sau ®Î ra cõu §«ly gièng cõu cho nh©n- ý nghÜa: nh©n nhanh gièng vËt nu«i quý hiÕm hoÆc t¨ng n¨ng xuÊt trong ch¨n nu«i ...

3. Cñng cè:- Ph©n biÖt çc ph¬ng ph¸p chän gièng tv b»ng kÜ thuËt nu«i cÊy tb?

§Æc ®iÓm Nu«i cÊy h¹t phÊn

Nu«i cÊy in vitr«

Chän dßng tb x«ma biÕn dÞ

Dung hîp tb trÇn

Nguån nguyªn liÖu ban ®Çu

Çch tiÕn hµnhC¬ së di truyÒn

4. Híng dÉn vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp vµ «n l¹i bµi- §äc tríc bµi 25



Ngµy so¹n: …………..TiÕt 26 - bµi 25: T¹o gièng b»ng c«ng nghÖ gen I. Môc tiªu bµi häc:Sau khi häc bµi nµy, HS cÇn ph¶i:1. KiÕn thøc:

- HiÓu ®îc b¶n chÊt çc kh¸i niÖm coong nghÖ gen, kÜ thuËt chuyÓn gen- N¾m ®îc quy tr×nh chuyÓn gen- H×nh thµnh niÒm tin vµ say mª khoa häc tõ nh÷ng thµnh tùu cña c«ng nghÖ gen trong t¹o gièng míi

2. KÜ n¨ng:- Ph¸t triÓn kÜ n¨ng qua s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh

* Träng t©m: Quy tr×nh chuyÓn gen, enzim c¾t vµ nèiII. Ph¬ng tiÖn:

- H×nh 25.1, 25.2, 25.3- PhiÕu häc tËp


IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1. KiÓm tra bµi cò:- Nªu thµnh tùu cña t¹o gièng b»ng c«ng nghÖ tÕ bµo2. Bµi míi:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungHo¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ Kh¸i niÖm c«ng nghÖ gen- GV y/c HS n/c môc I ®Î tr¶ lêi c©u hái:? ThÕ nµo lµ c«ng nghÖ gen?? ThÕ nµo lµ kÜ thuËt chuyÓn gen?- HS n/c môc I ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

I. Kh¸i niÖm c«ng nghÖ gen- C«ng nghÖ gen: lµ quy tr×nh t¹ ra nh÷ng tÕ bµo hoÆc sinh vËt cã gen bÞ biÕn ®æi, cã thªm gen míi, tõ ®ã t¹o ra c¬ thÓ víi ®Æc ®iÓm míi - KÜ thuËt chuyÓn gen: lµ chuyÓn 1 ®o¹n ADN tõ tÕ bµo cho sang tÕ bµo nhËn b»ng nhiÒu çch

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ Quy tr×nh chuyÓn gen- Gv giíi thiÖu H25.1 sgk, kÜ thuËt chuyÓn gen cã mÊy kh©u?ThÕ nµo lµ vect¬ chuyÓn gen?

Muèn chuyÓn gen cÇn ADN nhËn, ADN nhËn gäi lµ g×?Yªu cÇu çc nhãm tr¶ lêi theo néi dung sauNhãm 1+2:Tr×nh bµy kÜ thuËt t¹o ADN t¸i tæ hîp?Gv giíi thiÖu H25.1 vµ 25.2 sgk, 2 s¬ ®å trªn cã ®iÓm g× gièng vµ kh¸c nhau?Nªu ®Æc ®iÓm cña enzim c¾t vµ nèi

Nhãm 3: Cã nh÷ng çch nµo chuyÓn ADN t¸i tæ hîp vµo tb nhËn?

II. Quy tr×nh chuyÓn gen- Gåm 3 kh©u- ADN dïng ®Ó chuyÓn gen gäi lµ thÓ truyÒn- VÐc t¬ chuyÓn gen: lµ ph©n tö ADN cã kh¶ n¨ng tù nh©n ®«i vµ tån t¹i ®éc lËp trong tÕ bµo vµ mang ®îc gen cÇn chuyÓn- ThÓ truyÒn thêng dïng lµ ADN plasmit hoÆc thÓ thùc khuÈn

1. T¹o ADN t¸i tæ hîp- KÜ thuËt t¹o ADN t¸i tæ hîp + T¸ch ADN cña tb cho vµ tb nhËn ra khái tb. + Dïng enzim c¨t vµ nèi ADN cña tb cho vµo ADN nhËn t¹o ADN t¸i tæ hîp- Sù kh¸c nhau khi dïng thÓ truyÒn lµ plasmit vµ thÓ thùc khuÈn: + ThÓ truyÒn lµ plasmit: lµ ADN vßng, ®Çu ®Ýnh so le


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 Nhãm 4:Khi chuyÓn ADN t¸i tæ hîp vµ tb nhËn, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c tb nhËn ®Òu cã gen chuyÓn, lµm thÕ nµo ®Ó nhËn biÕt vµ t¸ch?

- HS n/c môc II ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

+ ThÓ truyÒn lµ thÓ thùc khuÈn: ADN th¼ng, ®Çu ®Ýnh b»ng

- Enzim c¾t (restrictaza): t×m vµ c¾t ë nh÷ng liªn kÕt x¸c ®Þnh trªn ADN- Enzim nèi (ligaza): nèi ADN cña tb cho vµo thÓ truyÒn2. ChuyÓn ADN t¸i tæ hîp vµo tÕ bµo nhËn: - Ph¬ng ph¸p biÕn n¹p: + Dïng muèi CaCl2 + Dïng xung ®iÖn cao ¸p + Vi tiªm gen .....- Ph¬ng ph¸p t¶i n¹p: + Vi rót l©y nhiÔm vi khuÈn + ThÓ thùc khuÈn kÝ sinh vi khuÈn3. T¸ch dßng tÕ bµo chøa ADN t¸i tæ hîp- §Ó nhËn biÕt tÕ bµo vi khuÈn ®· nhËn ®îc ADN t¸i tæ hîp ph¶i chän thÓ chuyÒn cã dÊu chuÈn hoÆc gen ®¸nh dÊu- VÝ dô: dÊu chuÈn lµ gen kh¸ng kh¸nh sinh, khi bæ sung vµo m«i trêng nu«i cÊy kh¸ng sinh th× tb kh«ng chøa ADN t¸i tæ hîp sÏ chÕt

Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ Thµnh tùu øng dông c«ng nghÖ gen- Gv giíi thiÖu H25.3 sgk, nªu c¸c thµnh tùu chuyÓn gen?- HS n/c môc III ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

III. Thµnh tùu øng dông c«ng nghÖ gen - Cã thÓ tæ hîp th«ng tin di truyÒn 2 loµi rÊt xa nhau trong ph©n lo¹i- T¹o sinh vËt chuyÓn gen t¹o s¶n phÈm cho con ngêi

3. Cñng cè:- Nªu kh¶ n¨ng øng dông cña c«ng nghÖ gen trong y häc? kÓ mét vµi thµnh

tùu?4. Híng dÉn vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp vµ «n l¹i bµi- §äc tríc bµi 26



Ngµy so¹n: …………….TiÕt 27 - bµi 26: T¹o gièng b»ng c«ng nghÖ gen (tiÕp theo) I. Môc tiªu bµi häc:Sau khi häc xong bµi nµy HS cÇn ph¶i:1. KiÕn thøc:

- Tr×nh bµy ®îc øng dông c«ng nghÖ gen trong t¹o gièng vsv, c©y trång, vËt nu«i

- X©y dùng niÒm tin vµo khoa häc kÜ thuËt ë häc sinh trong viÖc t¹o ra c¸c gièng míi cho s¶n phÈm kh«ng cã trong tù nhiªn, nh»m n©ng cao h¬n n÷a ®êi sèng cho con ngêi.2. KÜ n¨ng:

- Ph¸t triÓn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch h×nh vÏ trong bµi häc* Träng t©m: Chän gièng vi sinh vËt vµ thùc vËtII. Ph¬ng tiÖn:

- H×nh vÏ 25.1 26.4 sgk- PhiÕu häc tËp


IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1. KiÓm tra bµi cò:C©u hái: tr×nh bµy quy tr×nh t¹o ADN t¸i tæ hîp? chuyÓn ADN t¸i tæ hîp vµo

tÕ bµo nhËn nh thÕ nµo?2. Bµi míi:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungHo¹t ®éng 1: Gv: viÖc cÊy cña loµi kh¸c vµo VSV ®· ph¸ vì ranh giíi c¸c loµiNhãm 1+2: Insulin cã vai trß g×?NÕu thiÕu cã ¶nh hëng nh thÕ nµo? §Ó chuyÓn gen tæng hîp insulin ë ngêi vµo VSV nh thÕ nµo?

Nhãm 3+4: somatostatin cã vai trß g×?NÕu thiÕu cã ¶nh hëng nh thÕ nµo? §Ó chuyÓn gen tæng hîp somatostatin ë ngêi vµo VSV nhthÕ nµo?

Nªu mét sè øng dông kh¸c?

T¹o gièng VSV cã u ®iÓm g×?

IV. T¹o gièng vi sinh vËt1. T¹o chñng vi khuÈn E.coli s¶n xuÊt insulin cña ngêi- Vai trß cña insulin lµ ®iÒu hoµ gluc«z¬ trong m¸u, thiÕu sÏ g©y bÖnh ®¸i th¸o ®êng- Ph¬ng ph¸p: t¸ch gen tæng hîp insulin ë ngêi råi chuyÓn vµo E.coli b»ng vÐct¬ lµ Plasmit. Sau ®ã s¶n xuÊt trªn quy m« c«ng nghiÖp thu ®îc lîng lín insulin ®ñ ®¸p øng nhu cÇu ch÷a bÖnh2. T¹o chñng vi khuÈn E.coli s¶n xuÊt somatostatin- Vai trß cña somatostatin ®iÒu hoµ sinh trëng vµ dÉn insulin ®i vµo m¸u- Ph¬ng ph¸p: Gen m· ho¸ somatostatin ®îc tæng hîp invitro råi chuyÓn vµo E.coli b»ng Plasmit. Sau ®ã s¶n xuÊt trªn quy m« c«ng nghiÖp thu ®îc lîng lín* Mét sè thµnh tùu kh¸c:- T¹o VSV xö lÝ vÕt dÇu loang- T¹o VSV xö lÝ níc th¶i- T¹o VSV s¶n xuÊt aa- T¹o VSV s¶n xuÊt pr«tªin- T¹o VSV s¶n xuÊt hoocm«n ch¨n nu«i, trång trät...- T¹o VSV s¶n xuÊt thuèc: kh¸ng sinh ...- ChuyÓn gen kh¸nh s©u bÖnh cña thuèc l¸



Gv nhËn xÐt çc nhãmc¶nh vµo c©y trång...* ¦u ®iÓm:- Gi¸ thµnh rÎ- S¶n lîng nhiÒu ®ñ ®¸p øng nhu cÇu- ¸p dông trªn quy m« c«ng nghiÖp

Ho¹t ®éng 2:T¹o gièng thùc vËt cã nh÷ng thµnh tùu g×?

Nªu çc u ®iÓm chuyÓn gen TV?tÝnh tr¹ng nµo ®· ®îc chuyÓn gen?

TÕ bµo thùc vËt cã ®Æc ®iÓm g×?

Nhãm 1+2: Nªu çc u ®iÓm cña cµ chua chuyÓn gen?

Nhãm 3+4: Nªu çc u ®iÓm cña lóa chuyÓn gen?

V. T¹o gièng thùc vËt* Thµnh tùu:- S¶n xuÊt çc chÊt bét-®êng- S¶n xuÊt çc pr«tªin trÞ liÖu- S¶n xuÊt kh¸ng thÓ- S¶n xuÊt chÊt dÎo* ¦u ®iÓm:- Rót ng¾n thêi gian t¹o gièng míi- Thu ®îc nhiÒu thµnh qu¶: 1200 gièng ®· ®îc chuyÓn gen, 290 gièng c¶i dÇu, 133 gièng khoai t©y...* §Æc ®iÓm chuyÓn gen ë tv:- Cã thµnh xenlul«z¬ cøng nªn ph¶i ph¸ thµnh råi chuyÓn gen b»ng nhiÒu çch: + ChuyÓn b»ng plasmit + ChuyÓn b»ng virut + ChuyÓn b»ng vi tiªm gen + ChuyÓn qua èng phÊn + chuyÓn b»ng sóng b¾n gen1. Cµ chua chuyÓn gen- §Æc ®iÓm: T¹o gièng c©y cã s¶n phÈm b¶o qu¶n tèt h¬n- VÝ dô: cµ chua chuyÓn gen sinh etilen ®· ®îc bÊt ho¹t lµm qu¶ chÝn chËm l¹i hay cµ chua cã gen kh¸ng virót nªn gi¶m nhu cÇu dïng thuèc ho¸ häc, gi¶m g©y ¤NMT2. Lóa chuyÓn gen tæng hîp -Car«ten- §Æc ®iÓm: Cung cÊp vitaminA- VÝ dô: lóa chuyÓn gen tæng hîp -Car«ten cã h¹t mµu vµng ®· gióp phßng çc bÖnh do thiÕu vtm A

Ho¹t ®éng 3:Cã nh÷ng biÖn ph¸p nµo ®Ó chuyÓn gen vµo ®éng vËt?

Nªu nh÷ng thµnh tùu?Gv yªu cÇu çc nhãm hoµn thµnh phiÕu

Nªu u ®iÓn cña ph¬ng ph¸p nµy?

Gv nhËn xÐt, kÕt luËn.

VI. T¹o gièng ®éng vËt* Ph¬ng ph¸p: phæ biÕn dïng vi tiªm gen, södông tÕ bµo nguån cã c¶i biÕn gen, dïng tinh trïng nh vect¬ mang gen ..1. T¹o gièng cõu s¶n xuÊt pr«tªin cña ngêi- Ph¬ng ph¸p: chuyÓn gen huyÕt thanh ngêi vµo cõu sÏ s¶n xuÊt ra sè lîng lín trong s÷a- Thµnh tùu: s¶n phÈm nµy chÕ thµnh thuèc chèng u s¬ nang, 1 sè kbÖnh h« hÊp2. T¹o gièng bß chuyÓn gen- Ph¬ng ph¸p: ®a gen mong muèn vµo hîp tö- Thµnh tùu: bß chuyÓn gen s¶n xuÊt r - pr«tªin ngêi. Tõ ®ã s¶n xuÊt ra pr«tªin C ch÷a bÖnh vãn côc g©y t¾c m¹ch m¸u

3. Cñng cè:- Cã nh÷ng ph¬ng ph¸p nµo ®Ó chuyÓn gen? cã u ®iÓm g×?



4. Híng dÉn vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp vµ «n l¹i bµi cò- §äc bµi 27



Ngµy so¹n: ……………..Ch ¬ng v: di truyÒn häc ng êi

TiÕt 28 - bµi 27: ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn ngêi I. Môc tiªu bµi häc:

- Tr×nh bµy ®îc çc ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn häc ngêi- §äc, x¸c®Þnh ®îc s¬ ®å ph¶ hÖ, nguyªn nh©n cña mét sè bÖnh di truyÒn cô

thÓ- Ph¸t triÓn t duy khoa häc trong viÖc t×m hiÓu c¬ chÕ di truyÒn çc ®Æc tÝnh

di truyÒn ë ngêi- Ph¸t triÓn kÜ n¨ng ph©n tÝch h×nh

* Träng t©m: Çc ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn ngêiII. Ph¬ng tiÖn:

- H×nh 27.1 27.3 sgk- S¬ ®å ph¶ hÖ bÖnh m¸u khã ®«ng


IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1. KiÓm tra bµi cò:C©u hái 1: Nªu quy luËt di truyÒn cña gen trªn X, YC©u hái 2: Nªu quy luËt di truyÒn x¸c ®Þnh giíi tÝnh ë ngêi2. Bµi míi:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungHo¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi trong nghiªn cøu di truyÒn ngêi- GV y/c HS n/c môc I SGK ®Ó tr¶ lêi c©u hái:Nghiªn cøu di truyÒn ngêi gÆp nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi g×?- HS n/c SGK ®Ó tr¶ lêi c©u hái.- GV chuÈn kiÕn thøc.

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn ngêi- GV y/c HS n/c môc II SGK ®Ó tr¶ lêi c©u hái theo nhãm:

I. Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi trong nghiªn cøu di truyÒn ngêi* Khã kh¨n: - sinh s¶n muén, sinh Ýt con- §êi sèng kÐo dµi- Kh«ng ¸p dông ph¬ng ph¸p ph©n tÝch di truyÒn v× lÝ do x· héi vµ kh«ng thÓ sö dông ®ét biÕn ...* ThuËn lîi:- ë ngêi ®îc nghiªn cøu toµn diÖn nhÊt so víi çc sinh vËt kh¸c

II. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn ngêi1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ph¶ hÖa. Môc ®Ých:- X¸c ®Þnh tÝnh tr¹ng lµ tréi hay lÆn- N»m trªn NST thêng hay giíi tÝnh- Di truyÒn theo quy luËt nµob. Néi dung:- Nghiªn cøu tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh trªn nh÷ng ngêi


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 Nhãm 1+2: Nªu môc ®Ých, néi dung vµ kÕt qu¶ cña nghiªn cøu ph¶ hÖ?Gv giíi thiÖu s¬ ®å H27.1 sgk, Nªu çch kÝ hiÖu?? Gen g©y bÖnh lµ tréi hay lÆn?? Ph©n tÝch x¸c ®Þnh kiÓu gen cña 4 vµ 8?Nhãm 3: Nªu môc ®Ých, néi dung vµ kÕt qu¶ cña nghiªn cøu trÎ ®ång sinh?

Nhãm 4: Nªu môc ®Ých, néi dung vµ kÕt qu¶ cña nghiªn cøu tÕ bµo häc?Gv giíi thiÖu H27.2 sgk, nªu c¬ chÕ ph¸t sinh bÖnh ®ao?Gv giíi thiÖu H27.3 sgk, nªu c¬ chÕ ph¸t sinh bÖnh tíc n¬ vµ çc bÖnh trªn NST giíi tÝnh kh¸c?T¹i sao thêng gÆp ®ét biÕn trªn NST 21, 22, giíi tÝnh?Nªu çc ph¬ng ph¸p nghiªn cøu kh¸c?- HS n/c môc II SGK ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái.- GV nhËn xÐt, kÕt luËn.

cã quan hÖ hä hµng qua nhiÒu thÕ hÖc. KÕt qu¶:- sgk2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu trÎ ®ång sinha. Môc ®Ých: b. Néi dung: c. KÕt qu¶: 3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tÕ bµo häca. Môc ®Ých: b. Néi dung: c. KÕt qu¶: 4. Çc ph¬ng ph¸p kh¸ca. Ph¬ng ph¸p quÇn thÓ:b. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ph©n tö:

3. Cñng cè:- T¹i sao nghiªn cøu di truyÒn ë ngêi l¹i kh¸c víi ®éng vËt? kÓ tªn çc ph¬ng

ph¸p ®ã?- Nªu ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tÕ bµo häc?4. Híng dÉn vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp cßn l¹i, «n l¹i bµi- §äc bµi 28+29



Ngµy so¹n:…………………. TiÕt 29 - bµi 28 + 29: Di truyÒn y häc I. Môc tiªu bµi häc:Sau khi häc xong bµi nµy, HS cÇn ph¶i:1. KiÕn thøc - Gi¶i thÝch kh¸i niÖm vµ çc bÖnh tËt di truyÒn, ph©n lo¹i vµ nguyªn nh©n g©y bÖnh, tËt di truyÒn

- Nªu ®îc kh¸i niÖn di truyÒn y häc t vÊn vµ c¬ së cña nã- Nªu ®îc kh¸i niÖm gen vµ øng dông- Nªu ®îc kh¸i niÖn chØ sè gen vµ øng dông.

2. KÜ n¨ng:- RÌn luyÖn kÜ n¨ng ph©n tÝch, so s¸nh.

3. Th¸i ®é:- Gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ m«i trêng sèng vµ chèng ¤NMT- Tin tëng vµo di truyÒn y häc hiÖn ®¹i vµ lµm gi¶m hËu qu¶ mét sè bÖnh di

truyÒn* Träng t©m: - Kh¸i niÖm vµ çc bÖnh tËt di truyÒn

- Di truyÒn y häc t vÊn vµ çc dù b¸o bÖnh tËt di truyÒn ®Ó ®Ò phßng II. Ph¬ng tiÖn:

- H 27.2, 27.3, H 28.1 H 28.3- S¬ ®å hÖnh m¸u khã ®«ng hoÆc yÕu tè Rh


IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1. KiÓm tra bµi cò:Lµm bµi tËp 4, 5, 6 sgk2. Bµi míi:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungHo¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ Kh¸i niÖm di truyÒn y häc vµ çc bÖnh tËt ë ngêi- GV yªu cÇu HS ®äc môc I SGK ®Ó tr¶ lêi c©u hái theo nhãm, h×nh thµnh kiÕn thøc.+ Nhãm 1+2:? Nªu kh¸i niÖm di truyÒn y häc?

? Nªu kh¸i niÖm bÖnh , tËt di truyÒn?H·y m« t¶ mét sè bÖnh tËt di truyÒn ®· häc? nguyªn nh©n?? thÕ nµo lµ bÖnh tËt do sai sãt gen?

+Nhãm 3+4:? Nªu sù ph¸t sinh ung th m¸u?? Nªu sù ph¸t sinh çc bÖnh do §B NST giíi tÝnh g©y ra?? Nªu sù ph¸t sinh çc bÖnh do §B NST thêng g©y ra?- HS n/c môc I, th¶o luËn, ®¹i diÖn nhãm tr¶ lêi, nhãm kh¸c bæ sung.- Gv treo s¬ ®å, nhËn xÐt, kÕt luËn.

I. Kh¸i niÖm di truyÒn y häc vµ çc bÖnh tËt ë ngêi1. Kh¸i niÖm di truyÒn y häc:- Sgk2. Kh¸i niÖm çc bÖnh, tËt di truyÒn:- BÖnh di truyÒn: - TËt di truyÒn: a. BÖnh tËt do ®ét biÕn gen:- Do gen bÞ ®ét biÕn dÉn ®Õn thay ®æi tÝnh chÊt pr«tªin - Do nhiÒu gen t¬ng t¸c víi nhau hay gen t-¬ng t¸c víi m«t trêng g©y ra- VÝ dô bÖnh hång cÇu h×nh liÒmb. BÖnh tËt do ®ét biÕn NST:* Do ®ét biÕn cÊu tróc NST:- Do §B cÊu tróc NST g©y ra- VÝ dô ung th m¸u* Do ®ét biÕn sè lîng NST:- Do §B trªn NST thêng hay NST giíi tÝnh g©y ra- VÝ dô: ®ao, tíc n¬, claiphent¬, 3X...- S¬ ®å ph¸t sinh: hs vÏ


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ Mét vµi øng dông vµ Di truyÒn y häc t vÊn- GV yªu cÇu HS ®äc môc II & III SGK ®Ó tr¶ lêi c©u hái theo nhãm, h×nh thµnh kiÕn thøc.

+ Nhãm 1:?Nªu mét vµi øng dông?+ Nhãm 2:? Nªu kh¸i niÖm Di truyÒn y häc tvÊn?

? Gi¶i thÝch b»ng c¬ së khoa häc?

? Nªu ph¬ng ph¸p t vÊn bÖnh m¸u khã ®«ng, biÕt vî chång b×nh thêng?+ Nhãm 3:? Nªu kh¸i niÖm?

? Nªu mét sè øng dông?+ Nhãm 4:? Nªu kh¸i niÖm?

? Nªu c¸c øng dông?

- HS n/c môc I, th¶o luËn, ®¹i diÖn nhãm tr¶ lêi, nhãm kh¸c bæ sung.- Gv nhËn xÐt, kÕt luËn.

II. Mét vµi øng dông- cã 4 øng dông (sgk)III. Di truyÒn y häc t vÊn1. Kh¸i niÖm:- sgk2. C¬ së khoa häc:- X¸c minh bÖnh vµ ®Æc ®iÓm di truyÒn cña bÖnh: pp ph¶ hÖ, xÐt nghiÖm, ph©n tÝch ho¸ sinh ...3. Ph¬ng ph¸p t vÊn:- Hs tù x©y dùng ph¬ng ph¸p t vÊn cho bÖnh m¸u khã ®«ng (sgk)- YÕu tè tiªu huyÕt thai (Rh)IV. LiÖu ph¸p gen1. Kh¸i niÖm:- sgk2. Mét vµi øng dông:- ChuyÓn gen TNF vµo b¹ch cÇu ch÷a ng th-...V. Sö dông chØ sè ADN1. Kh¸i niÖm:- sgk2. C¸c øng dông:- x¸c minh cha con, chuÈn ®o¸n bÖnh di truyÒn- NhËn diÖn x¸c chÕt ch¸y hay téi ph¹m

3. Cñng cè:- MÑ b×nh thêng, cho bÞ mï mµu, con cña häc nh thÕ nµo?4. Híng dÉn vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp, «n l¹i bµi.- §äc, t×m hiÓu tríc bµi 30: B¶o vÖ vèn gen cña Loµi ngêi.



Ngµy so¹n : TiÕt 30. Bµi 30 b¶o vÖ vèn gen cña loµi ngêi

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Nªu ®îc c¬ së di truyÒn cña bÖnh ung th ,bÖnh AIDS vµ sù DT trÝ n¨ng cña loµi ngêi - HiÓu ®îc v× sao ph¶i b¶o vÖ vèn gen cña loµi ngêi 2. Kü n¨ng : Ph¸t triÓn n¨ng quan sát, phân tích kênh hình trong bài học. 3. Gi¸o dôc : N©ng cao ý thøc vÒ tµi s¶n di truyÒn cña loµi ngêi tõ ®ã tÝch cùc ®Êu tranh v× hßa b×nh,chèng th¶m häa do chiÕn tranh ®Ó l¹i.II. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : - H×nh ¶nh su tÇm ®ét biÕn gen ë ngêi do h¹t nh©n vµ da cam - H×nh ¶nh m« t¶ HIVIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : - Tr×nh bµy mét sè bÖnh di truyÒn do ®ét biÕn gen g©y nªn,nªu nguyªn nh©n chung cña çc bÖnh nµy ? - ThÕ nµo lµ çc bÖnh di truyÒn do biÕn ®æi sè lîng ,cÊu tróc NST g©y nªn ? Tr×nh bµy mét sè bÖnh mµ em biÕt ? 2. Néi dung bµi gi¶ng : ThÕ nµo lµ « nhiÔm m«i trêng ? M«i trêng bÞ « nhiÔm g©y ra nh÷ng hËu qu¶ g× cho ®êi sèng con ngêi ?

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dungHo¹t ®éng 1 : T×m hiÓu vÒ g¸nh nÆng di truyÒn GV : V× sao gäi lµ g¸nh nÆng di truyÒn ? Hëu qu¶ mµ nã g©y ra lµ g× ?HS : Nghiªn cøu, tr¶ lêiGV : KÕt luËn bæ sungHo¹t ®éng 2 : T×m hiÓu vÒ di truyÒn y häc víi bÖnh ung th vµ aids.- GV : Yªu cÇu hs nghiªn cøu sgk ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái sau :- Hãy cho một số ví dụ về bệnh ung thư mà em biết- Hiện nay bệnh ung thư đã có thuốc chữa trị chưa- Nguyên nhân gây bệnh ung thư- Chúng ta có thể làm gì để phòng ngừa các bệnh ung thư- Di truyền học có biện pháp gì để ngăn chặn đại dịch AIDS- V× sao ®Ó b¶o vÖ vèn gen DT cña loµi ngêi ph¶i b¶o vÖ m«i trêng sèn,chèng « nhiÔm kh«ng khÝ,níc ,®Êt, thùc hiÖn an toµn thùc phÈm…®Æc biÖt tÝch cùc

I. G¸nh nÆng di truyÒn :Lµ sù tån t¹i trong vèn gen cña quÇn thÓ ngêi çc ®ét biÕn gen g©y chÕt hoÆc nöa g©y chÕt,nÕu gen nµy ë tr¹ng th¸i ®ång hîp sÏ lµm chÕt çc ç thÓ hay lµm gi¶m søc sèng cña hä .II. Di truyÒn y häc víi bÖnh ung th vµ AISD :1. Di truyÒn y häc víi bÖnh ung th :- K/N : là loại bệnh đặc trưng bởi sự tăng sinh không kiểm soát được của 1 số loại tế bào cơ thể dẫ đến hình thành các khối u chèn ép các cơ quan trong cơ thể. khối u được gọi là ác tính khi các tế bào của nó có khả năng tách khỏi mô ban đàu di chuyển đến các nơi khác trong cơ thể tạo các khối u khác nhau- Nguyªn nh©n g©y ung th ë møc ph©n tö ®Òu liªn quan ®Õn biÕn ®æi cÊu tróc ADN. - chưa có thuốc điều trị, dùng tia phóng xạ hoặc hoá chất để diệt các tế bào ung thư- Phßng ngõa ung th cÇn b¶o vÖ m«i tr-êng sèng trong s¹ch ,h¹n chÕ çc t¸c


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 ®Êu tranh v× hßa b×nh,chèng th¶m häa chiÕn tranh h¹t nh©n g©y nªn ?HS: Nghiªn cøu,tr¶ lêiGV : KÕt luËn,bæ sungHo¹t ®éng 3 : 8’T×m hiÓu vÒ vÊn ®Ò di truyÒn kh¶ n¨ng trÝ tuÖ- GV : Yªu cÇu hs nghiªn cøu sgk ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái sau :- Di truyÒn trÝ tuÖ lµ g× ?- HÖ sè th«ng minh ®îc ®¸nh gi¸ qua tiªu chÝ nµo ?- Kh¶ n¨ng trÝ tuÖ cã di truyÒn kh«ng ?HS: Nghiªn cøu,tr¶ lêiGV : KÕt luËn,bæ sung

Ho¹t ®éng 4 : 7’T×m hiÓu vÒ B¶o vÖ di truyÒn cña loµi ngêi vµ cña ngêi viÖt nam GV : Yªu cÇu hs nghiªn cøu sgk vµ cho biÕt ®Ó b¶o vÖ di truyÒn cña loµi ngêi vµ cña ngêi viÖt nam çc nhµ khoa häc ®· lµm nh÷ng g× ?HS: Nghiªn cøu,tr¶ lêiGV : KÕt luËn,bæ sung

nh©n g©y ung th. 2. Di truyền học với bệnh AIDS- Để làm chậm sự tiến triển của bệnh người ta sử dụng biện pháp di truyền nhằm hạn chế sự phát triển của virut HIVIII. Vấn đề di truyền khả năng trí tuệ- K/N : TrÝ n¨ng ®îc x¸c ®Þnh lµ cã di truyÒn . BiÓu hiÖn cña kh¶ n¨ng trÝ tuÖ phô thuéc vµo gen ®iÒu hßa nhiÒu h¬n gen cÊu tróc. Sù di truyÒn nµy ®îc ®¸nh gi¸ qua chØ sè IQ.+ Hệ số thông minh ( IQ)được xác định bằng các trắc nghiệm với các bài tập tích hợp có độ khó tăng dần+ Khả năng trí tuệ và sự di truyền- Tập tính di truyền có ảnh hưởng nhất định tới khả năng trí tuệ IV. B¶o vÖ di truyÒn cña loµi ngêi vµ cña ngêi viÖt nam- Di truyÒn häc phãng x¹ nghiªn cøu çc lo¹i bøc x¹ ion hãa ®Òu cã kh¶ n¨ng g©y ®ét biÕn.- Çc chÊt hãa häc, çc ch©t th¶i g©y « nhiÔm ®Òu cã kh¶ n¨ng g©y nguy h¹i cho vèn gen di truyÒn cña con ngêi.

3. Cñng cè Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi vµ tuyªn truyÒn vÒ HIV/AIDS- Bệnh nhân nhiễm HIV đầu tiên trên Thế giới được phát hiện vào ngày 5/6/1981 (Mỹ). Ở Việt Nam, ca nhiễm HIV được phát hiện đầu tiên ở TP. HCM vào tháng 12/1990.

- Năm 1983 virus HIV được phân lập (là HIV typ I), năm 1986 phân lập được HIV typ II. 98% các ca nhiễm HIV là HIV typ I, chỉ có 2% là HIV typ II.

- Cơ chế lây nhiễm của HIV (typ I) đã được nghiên cứu: khi bị nhiễm, virus xâm nhập vào tb lympho T (T CD4) và hoà nhập bộ gen virus với bộ gen tế bào, tạo nên các provirus ở vô số tb lympho T. Trong 1điều kiện nào đó, bộ gen của HIV tách ra khỏi bộ gen tb, tái bản tạo thế hệ HIV mới phá vỡ các tế bào tiếp tục xâm nhiễm các tế bào khác. Ngoài các tế bào lympho T, HIV còn có thể xâm nhiễm các tế bào khác nh ư: lympho B, đại thực bào đa nhân, bạch cầu, tb thần kinh, …

Các xu hướng điều trị nhiễm HIV/AIDS bằng liệu pháp gen:4. Híng dÉn vÒ nhµ:

- ¤n l¹i kiÕn thøc cò ch¬ng III, IV, V- ChuÈn bÞ:

+ Nhãm 1: chuÈn bÞ b¶ng 31.1 + s¬ ®å môc 2+ Nhãm 2: chuÈn bÞ s¬ ®å môc 3 +b¶ng 31.2+ Nhãm 3: chuÈn bÞ b¶ng 31.3 + 31.4+ Nhãm 4: chuÈn bÞ b¶ng 31.5 + 31.6Çc nhãm chuÈn bÞ s¬ ®å, b¶ng ra giÊy, tiÕt sau tr×nh bµy.



Ngµy so¹n:TiÕt 31. bµi tËp ch ¬ng III, IV, V I. Môc tiªu bµi häc:

- BiÕt nhËn d¹ng c¸c bµi tËp, biÕt lµm bµi tËp d¹ng tr¾c nghiÖm- Ph¸t triÓn t duy ph©n tÝch tæng hîp th«ng qua s¬ ®å kiÕn thøc

II. Ph¬ng tiÖn:- Bµi tËp - SGK, SBT sinh häc 12


IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1. æn ®Þnh tæ chøc: KiÓm tra sÜ sè2. Bµi míi:

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungHo¹t ®éng 1:nhãm 1+2: lµm bµi tËp 3,4 trang 68, sbtnhãm 3+4: lµm bµi tËp 5,6 trang 68, sbtHs th¶o luËn vµ lµm bµi tËp§¹i diÖn lªn b¶ng tr×nh bµyHs nhËn xÐt.GV kÕt luËn.

I. Bµi tËp ch¬ng III- Bµi 3: pM = 0,89 qN = 0,11- Bµi 4: 0.16DD + 0.48Dd + 0.36dd- Bµi 5: + qthÓ 1: p = q = 0.5 + qthÓ 2: p = 0.7 q = 0.3 + qthÓ 3: p = 0.2 q = 0.8- Bµi 6: 0.0198 hay kho¶ng 2%

Ho¹t ®éng 2:nhãm 1+2: lµm bµi tËp 1 3 trang 1.2, sbtnhãm 3+4: lµm bµi tËp 4 6 trang 10.3 sbtHs th¶o luËn vµ lµm bµi tËp§¹i diÖn lªn b¶ng tr×nh bµyHs nhËn xÐtGV kÕt luËn.

II. Bµi tËp ch¬ng IV- §¸p ¸n: trang 110 ®Õn 114 s¸ch bµi tËp

Ho¹t ®éng 3:nhãm 1+2: lµm bµi tËp 1 4nhãm 3+4: lµm bµi tËp 5 8Hs th¶o luËn vµ lµm bµi tËp§¹i diÖn gi¶i thÝchHs nhËn xÐt.GV kÕt luËn.

V. Bµi tËp ch¬ng V§¸p ¸n:1 2 3 4 5 6 7 8c c a d b d d b

3. Híng dÉn vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm trong s¸ch bµi tËp phÇn ch¬ng III, IV, V- ChuÈn bÞ kiÕn thøc thi häc k× I



Ngµy so¹n:TiÕt 32 - Bµi 31: «n tËp phÇn v: di truyÒn häc

I . Môc tiªu bµi häc: - HÖ thèng ho¸ ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ di truyÒn häc - VËn dông ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò trong thùc tiÔn ®êi sèng vµ s¶n xuÊt- Ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy lÝ luËn

II . Ph¬ng tiÖn d¹y häc: Tranh ¶nh phãng to nÕu cã .

III . TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:1 . æn ®Þnh líp: 2 . Bµi míi .

Ho¹t ®éng d¹y - häc Néi dungNhãm 1: - §iÒn b¶ng 31.1

- Hoµn thµnh s¬ ®å ë môc 2- Gv nhËn xÐt bæ sung

1. §iÒn néi dung phï hîp vµo b¶ng 31.12. §iÒn côm tõ thÝch hîp vµo « vu«ng vµ chiÒu mòi tªn s¬ ®å mèi quan hÖ gen - tÝnh tr¹ng

Nhãm 2: - Hoµn thµnh s¬ ®å ë môc 3

- §iÒn b¶ng 31.2- Gv nhËn xÐt bæ sung

3. H·y gi¶i thÝch s¬ ®å ph©n lo¹i4. §iÒn néi dung phï hîp vµo b¶ng 31.2

Nhãm 3: - §iÒn b¶ng 31.3- §iÒn b¶ng 31.4- Gv nhËn xÐt bæ sung

5. §iÒn néi dung phï hîp vµo b¶ng 31.36. §iÒn dÊu (+) nÕu cho lµ ®óng vµo b¶ng 31.4

Nhãm 4: - §iÒn b¶ng 31.5- §iÒn b¶ng 31.6- Gv nhËn xÐt bæ sung

7. §iÒn dÊu (+) nÕu cho lµ ®óng vµo b¶ng 31.58. §iÒn dÊu (+) nÕu cho lµ ®óng vµo b¶ng 31.6

Néi dung cña phiÕu häc tËp sè 1:Çc c¬

chÕDiÔn biÕn c¬ b¶n

Nh©n ®«i ADN .

- ADN th¸o xo¾n t¸ch thµnh hai m¹ch ®¬n khi b¾t ®Çu t¸i b¶n . - Çc m¹ch ®¬n ®îc tæng hîp theo chiÒu 5’ – 3’ mét m¹ch ®îc tæng hîp liªn tôc , m¹ch cßn l¹i ®îc tæng hîp gi¸n ®o¹n . - Cã sù tham gia cña çc enzim , th¸o xo¾n , kÐo dµi m¹ch . - DiÔn ra theo nguyªn t¾c bæ sung nöa b¶o toµn vµ khu«n mÉu .

Phiªn m· .- Ezim tiÕp cËn ë ®iÓm khëi ®Çu vµ ®o¹n ADN (gen) th¸o xo¾n .- Ezim dÞch chuyÓn trªn m¹ch khu«n theo chiÒu 3’–5’vµ sîi ARN kÐo dµi theo chiÒu 5’ - 3’ çc sîi ®¬n ph©n kÕt hîp theo nguyªn t¾c bæ sung . - §Õn ®iÓm kÕt thóc , ARN t¸ch khái m¹ch khu«n .

DÞch m· .- Çc axitamin ®· ho¹t ho¸ ®îc tARN mang vµo rib«x«m . - Rib«x«m chuyÓn dÞch trªn mARN theo chiÒu 5 ’ -3’ theo tõng bé ba vµ - chuçi polipeptit ®ù¬c kÐo dµi . - §Õn bé ba kÕt thóc chuçi polipeptit t¸ch khái rib«x«m .

§iÒu hoµ h® cña

gen

- Gen ®iÒu hoµ tæng hîp pr«tªin øc chÕ k×m h·m sù phiªn m·, khi chÊt c¶m øng lµm bÊt ho¹t chÊt k×m h·m th× sù phiªn m· diÔn ra. Sù ®iÒu hoµ phô thuéc nhu cÇu tb

S¬ ®å mèi quan hÖ gen-tÝnh tr¹ng:Néi dung phiÕu häc tËp sè 2:S¬ ®å ph©n lo¹i biÕn dÞ: gv treo tranh (vÏ lªn b¶ng)C¬ chÕ çc d¹ng ®ét biÕn:


ADNN

Pr«tªin

TÝnh tr¹ng

mARN


Çc dang §B C¬ chÕ§B gen - B¾t cÆp sai hay t¸c ®éng cña §B vµo m¹ch ®ang

tæng hîp- Ph¶i qua tiÒn §B míi xuÊt hiÖn §B

§B CÊu tróc NST - Do mÊt, lÆp, ®¶o, chuyÓn vÞ trÝ cña ®o¹n NST§B sè lîng NST - Do kh«ng ph©n li cña çc cÆp NST

- Do thoi v« s¾c kh«ng h×nh thµnh trong nguyªn ph©n vµ gp

Néi dung phiÕu häc tËp sè 3:Tãm t¾t quy luËt di truyÒn:

Tªn quy luËt Néi dung C¬ së tÕ bµoPh©n li . Do sù ph©n li ®ång ®Òu cña cÆp

nh©n tè di truyÒn nªn mçi giao tö chØ chøa mét nh©n tè cña mét cÆp .

Ph©n li, tæ hîp cÆp NST t¬ng ®ång .

T¬ng t¸c gen kh«ng alen .

Çc gen kh«ng alen t¬ng t¸c víi nhau trong sù h×nh thµnh tÝnh tr¹ng .

Çc cÆp NST t¬ng ®ång ph©n li ®éc lËp .

T¸c ®éng céng gép .

Çc gen cïng cã vai trß nh nhau ®èi víi sù h×nh thµnh tÝnh tr¹ng .


T¸c ®éng ®a hiÖu

Mét gen chi phèi nhiÒu tÝnh tr¹ng . Ph©n li tæ hîp cÆp NST t¬ng ®ång

Di truyÒn ®éc lËp .

Çc cÆp nh©n tè di truyÒn ph©n li ®éc lËp víi nhau trong ph¸t sinh giao tö .


Liªn kÕt hoµn toµn .

Çc gen trªn NST cïng ph©n li vµ tæ hîp trong ph¸t sinh giao tö vµ thô tinh .

Sù ph©n li vµ tæ hîp cña çc cÆp NST t¬ng ®ång .

Ho¸n vÞ gen . Ho¸n vÞ çc gen alen t¹o sù t¸i tæ hîp cña çc gen kh«ng alen

Trao ®æi nh÷ng ®o¹n t¬ng ®ång cña cÆp NST t¬ng ®ång.

Di truyÒn liªn kÕt giíi tÝnh .

TÝnh tr¹ng do gen trªn X quy ®Þnh di truyÒn chÐo , cßn do gen trªn Y quy ®Þnh di truyÒn th¼ng .

Nh©n ®«i , ph©n li , tæ hîp cña cÆp NST giíi tÝnh .

H·y ®iÒn dÊu + nÕu ®óng:Çc chØ tiªu so s¸nh §ét biÕn Thêng biÕn

- Kh«ng liªn quan tíi biÕn ®æi kiÓu gen +- Di truyÒn ®îc +- Mang tÝnh ç biÖt, xuÊt hiÖn ngÉu nhiªn +- Theo híng x¸c ®Þnh +- Mang tÝnh chÊt thÝch nghi cho ç thÓ +- Lµ nguyªn liÖu cho tiÕn ho¸ vµ chän gièng

+

Néi dung phiÕu häc tËp sè 4:So s¸nh quÇn thÓ tù phèi vµ ngÉu phèi:

Çc tiªu chÝ so s¸nh . Tù phèi NgÉu phèi

- Lµm gi¶m tØ lÖ dÞ hîp tö vµ t¨ng tØ lÖ ®ång hîp tö qua çc thÕ hÖ

+

- T¹o tr¹ng th¸i c©n b»ng di truyÒn cña quÇn thÓ +- TÇn sè çc alen kh«ng ®æi qua çc thÕ hÖ + +- Cã cÊu tróc p2AA : 2pqAa : q2aa +


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 - Thµnh phÇn c¸c kiÓu gen thay ®æi qua c¸c thÕ hÖ +- T¹o ra nguån biÕn dÞ tæ hîp phong phó +

§iÒn néi dung phï hîp vµo b¶ng:§èi tîng Nguån vËt liÖu Ph¬ng ph¸p

Vi sinh vËt §ét biÕn §B nh©n t¹oThùc vËt §ét biÕn, biÕn dÞ tæ hîp G©y §B, lai t¹o§éng vËt Chñ yÕu lµ biÕn dÞ tæ

hîplai t¹o lµ chñ yÕu

3. Cñng cè:- So s¸nh qu¸ tr×nh nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n?- So s¸nh nh©n ®«i ADN, phiªn m· vµ dÞch m· vÒ n¬I diÕn ra, en zim tham gia,

diÔn biÕn,

4 . Híng dÉn vÒ nhµ:- Lµm bµi tËp ch¬ng III, IV, V phÇn di truyÒn. TiÕt sau ch÷a bµi tËp

Ngµy so¹n:Phần sáu : TIẾN HOÁ

Chương I:BẰNG CHỨNG TIẾN HOÁ

TiÕt thø 33. BÀI 32. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẪU HỌC SO SÁNH VÀ PHÔI SINH HỌC SO SÁNH

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Phân biệt cơ quan tương đồng,thoái hoá,cho ví dụ,nêu được ý nghĩa - Chứng minh nguồn gốc chung của các loài thông qua sự phát triển phôi của chúng phân tích được mối quan hệ họ hàng gần xa giữa các loài thông qua sự phát triển phôi của chúng - Định luật phát sinh sinh vật 2. Kü n¨ng : Ph¸t triÓn n¨ng quan sát,phân tích kênh hình trong bài học. 3. Gi¸o dôc : Học sinh ý thức được việc bảo vệ các loài là điều kiện cần thiếtII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : Hình 32.1;32.2, bảng phụ,câu hỏi trắc nghiệm

III. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : GV giới thiệu sơ lược kiến thức của chương 2. Néi dung bµi gi¶ng :

HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC NỘI DUNGHoạt động 1: Tìm hiểu về bằng chứng giải phẫu học so sánh.GV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk, H32.1 để trả lời các câu hỏi sau:- Có nhận xét gì về cấu tạo các xương chi trước của các loài?- Vì sao các cơ quan tương đồng lại có những đặc điểm giống nhau ?

I.Bằng chứng giải phẫu học so sánh 1.Cơ quan tương đồng- Cơ quan tương đồng(cùng nguồn) là những cơ quan nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể,có cùng nguồn gốctrong quá trình phát triển phôi cho


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 - Cơ quan tương đồng là gì ? Cho ví dụ- Các cơ quan tương đồng phản ánh điều gì

- Thoái hoá là gì?- Vậy cơ quan thoái hoá gì? - Nêu ví dụ về cơ quan thoái hoá.- Ngoài ra còn TH nếu cơ quan thoái hoá phát triển mạnh và biểu hiện ở 1 cá thể nào đó gọi là hiện tượng lại tổ.- Hãy cho biết thế nào là cơ quan tương tự- Cơ quan tương tự phản ánh điều gì?- HS : Nghiên cứu, trả lời- GV : Kết luận, bổ sung

Hoạt động 2 : Tìm hiểu về bằng chứng phôi sinh học so sánhYêu cầu HS quan sát hình 32.2 trả lời câu lệnh:- Em có nhận xét gì về điểm giống nhau trong giai đoạn đầu phát triển của phôi ở các loài sinh vật nêu trên?- Rút ra mối quan hệ giữa chúng ?- Dựa vào nguyên tắc này có thể tìm hiểu quan hệ họ hàng giữa các lài khá nhau.Dựa trên nhận xét Đacuyn và một số công trình nghiên cứu khác,2 nhà khoa học Đức và Hêcken đã phát hiện ra định luật phát sinh sinh vật.Định luật phát biểu như thế nào? Hãy cho ví dụ? - Định luật phát sinh sinh vật phản ánh điểu gì?- HS : Nghiên cứu, trả lời- GV : Kết luận, bổ sung

nên có kiểu cấu tạo giống nhau - Kiếu cấu tạo giống nhau của các cơ quan tương đồng phản ánh nguồn gốc chung,phản ánh sự tiến hoá phân li 2.Cơ quan thoái hoá - Cơ quan thoái hoá là cơ quan phát triển không đầy đủ ở cơ thể trưởng thành.Do điều kiện sống của loài thay đổi các cơ quan này mất dần chức năng ban đầu tiêu giảm dần và chỉ để lại 1 vài vết tích xưa kia của chúng - TH cơ quan thóai hoá lại phát triển mạnh và biểu hiện ở cá thể nào đó gọi là hiện tượng lại tổ. 3.Cơ quan tương tự - Cơ quan tương tự(cơ quan củng chức năng)là cơ quan có nguồn gốc khác nhưng đảm nhận những chưc 1năng giống nhau nên có hình thái tương tự nhau. - Cơ quan tương tự phản ánh sự tiến hoá đồng quy nên có hình thái tương tự .

II.Bằng chứng phôi sinh học so sánh 1.Sự giống nhau trong phát triển phôi VD:Phôi của người ,gà,giống cá,thú Sự giống nhau trong phát triển phôi của các loài thuộc các nhóm phân loại khác là một bằng chứng về nguồn gốc chung của chúng.những điểm giông nhau đó càng nhiều và càng kéo dài trong những giai đoạn phát triển muộn của phôi chứng tỏ quan hệ họ hàng càng gần 2.Định luật phát sinh sinh vật. - Định luật:sự phát triển cá thể phản ánh 1 cách rút gọn sự phát triển của loài. - Định luật phản ánh quan hệ giữa phát triển cá thể và phát triểnchủng loại,có thể vận dụng để xem xét mối quan hệ họ hàng giữa các loài.

3. Cñng cè * Cñng cè : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi Những cơ quan nào dưới đây là cơ quan tương đồng?A. Cánh sâu bọ và cánh dơiB. Tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước bọt của động vật khácC. Mang cá và mang tômD. Chân chuột chũi và chân dế chũi4. Híng dÉn vÒ nhµ : - Sưu tầm những nội dung về bằng chứng giải phẫu so sánh- Lµm bµi tËp, häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp.



Ngày soạnTiết 34. Bài 33 BẰNG CHỨNG ĐỊA LÍ SINH HỌCI. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Trình bày được những đặc điểm hệ động,thực vật ở 1 số vùng lục địa và mối quan hệ của chúng với các điều kiện địa lí,sinh thái,lịch sử địa chất của mộ số vùng đó - Phân biệt được những hệ động,thực vật ở đảo đại dương và đảo lục địa,nêu được ý nghĩa tiến hoá của những đặc điểm đó,phân tích được giá trị tiến hoá của những bằng chứng địa sinh vật học 2. Kü n¨ng : Ph¸t triÓn n¨ng quan sát,phân tích kênh hình trong bài học. 3. Gi¸o dôc : Phát triển tư duy,bồi dưỡng thế giới quan khoa họcII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc :Hình 33.1-13.4III. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : Thế nào là cơ quan tương tự, cơ quan tương đồng ? Ý nghĩa ? 2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ) : Các hệ động, thực vật ở các vùng khác trên trái đất có sự khác không?Sự hình thành của các hệ động,thực vật ở các vùng khác trên Trái Đất có liên quan lịch sử địa chất với nhau như thế nào?

Hoạt động dạy - học Nội dungHoạt động 1 : Tìm hiểu về đặc điểm của hệ động thực vật ở một số vùng lục địa- GV: Yêu cầu hs đọc sgk ,H33.1 và trả lời câu hỏi sau:

- Vì sao ở vùng cổ bắc và tân bắc có hệ động vật về cơ bản là giống nhau?- Sự tồn tại một số loài đặc trưng ở mỗi vùng được giải thích như thế nào?- Giải thích vì sao ngày nay thú có túi chỉ có ở lục địa úc mà không tồn tại ở lục địa khác?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận bổ sung

+ Hình thành do 1 vùng đáy biển bị nâng cao và chưa bao giờ có liên hệ trực tiếp với lục địa.+ Đảo đại dương ít hơn đảo lục địaVùng Cổ Bắc và Tân Bắc có hệ động vật về căn bản là giống nhau vì cho đến kỉ Đệ Tam,2 vùng Cổ Bắc và Tân Bắc còn nối liền nhau,do đó sự phân bố động,thực vật của cả 2 vùng đồng nhất.+ Thú có túi chỉ có ở lục địa Úc vì lục địa này đã tách rời lục địa Châu Á vào cuối đại Trung Sinh và đến kỉ Đại Tam thì tách khỏi lục địa Nam Mĩ.Vào thời điểm đó chưa xuất hiện thú có nhau…Hoạt động 2 : Tìm hiểu về hệ động thực vật trên các đảoGV yêu cầu hs đọc sgk,thảo luận nhóm và cho biết : - Người ta phân biệt làm mấy loại đảo?

I.Đặc điểm của hệ động ,thực vật ở một số vùng lục địa1.Hệ động,thực vật vùng Cô Bắc và vùng Tân BắcVùng cổ Bắc và Tân Bắc có hệ động vật về căn bản là giống nhau.Sự tồn tại một số loài đặc trưng ở mỗi vùng là do đến Kỉ Đệ Tứ đại lục Châu Mĩ mới tách đại lục Âu- Á tại eo biển Bêrinh,vì vậy sự hình thành các loài đặc hữu giữa 2 vùng là độc lập với nhau và cách li địa lí.

2.Hệ động,thực vật ở vùng lục địa Úc Hệ động vật ở đây khác biệt rõ rệt so với các vùng lân cận.Thú bậc thấp:thú có túi,thú mỏ vịt…Đặc điểm hệ động thực vật từng vùng không những phụ thuộc vào điều kiện địa lí sinh thái của vùng đó mà còn phụ thuộc vùng đó đã tách khỏi các vùng địa lí khác vào thời kì nào trong quá trình tiến hoá của sinh giới.II.Hệ động,thực vật trên các đảo- Hệ động ,thực vật ở đảo đại dương nghèo hơn ở đảo lục địa.Đặc điểm hệ động,thực vật ở đảo là bằng chứng về quá trình hình thành loài mới dưới tác dụng của CLTN và cách li địa lí


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 - Thế nào là đảo lục địa? Đảo đại dương?- So sánh:+ Hệ động, thực vật ở 2 đảo? chứng minh được điều gì?+ Nêu 1 số ví dụ ở Việt Nam?+ Những tài liệu địa sinh vật học chứng tỏ điều gì?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận bổ sung

Những tài liệu địa sinh vật học chứng tỏ mỗi loài sinh vật đã phát sinh trong 1 thời kì lịch sử nhất định,tại 1 vùng nhất định.Cách li địa lí là nhân tố thúc đẩy sự phân li của các loài.

Thông tin bô sung :Một nhóm các nhà địa chất quốc tế đã tái tạo lại bộ mặt gần đúng của trái đất hơn 1,5 tỷ năm về trước. Đó là một siêu lục địa khổng lồ cổ đại, già hơn nhiều so với bất cứ thứ gì chúng ta ước tính tới nay, được mệnh danh là Columbia.Các nhà khoa học giả thuyết rằng, siêu lục địa Columbia đã phân tách thành nhiều phần nhỏ, trước khi sáp nhập lại thành một siêu lục địa mới có tên gọi Rodinia. Kế đến, một quá trình tương tự tái diễn: Siêu lục địa Rodinia vỡ - sáp nhập, tạo nên siêu lục địa Pangaea. Sau cùng, Pangaea cũng bị xé lẻ, tạo nên hình thế của các lục địa nhỏ rải rác trên trái đất như ngày nay.Kết luận này được các nhà nghiên cứu đưa ra dựa trên những mẫu đá thu thập từ Ấn Độ, Đông Phi và Ảrập Xêút.Trưởng nhóm nghiên cứu - Giáo sư John Rogers, Đại học Bắc Carolina (Mỹ) - đã đề nghị đặt tên cho siêu lục địa cổ đại của trái đất là Columbia, vì những chứng cứ tốt nhất về nó được tìm thấy trong vùng sông Columbia, phía tây Bắc Mỹ. Ông Roger cho biết: “Bắt đầu vào khoảng 1,8 tỷ năm trước đây, tất cả các mảng lục địa tồn tại ở thời điểm đó xô vào nhau, móc nối thành một lục địa lớn duy nhất - Columbia.

3. Cñng cè- Sự tồn tại một số loài đặc trưng ở mỗi vùng được giải thích như thế nào?- Giải thích vì sao ngày nay thú có túi chỉ có ở lục địa úc mà không tồn tại ở lục địa khác?4. Híng dÉn vÒ nhµ : T×m hiÓu tríc néi dung B»ng chøng tÕ bµo häc vµ sinh häc ph©n tö. Tõ ®ã

- Giải thích được vì sao tế bào chỉ sinh ra từ tế bào sống trước nó. - Nêu được những bằng chứng sinh học phân tử về nguồn gốc thống nhất của sinh giới. - Giải thích được những mức độ giống và khác nhau trong cấu trúc của ADN và prôtêin giữa các loài



Ngày soạn:Tiết 35. Bài 34: BẰNG CHỨNG TẾ BÀO HỌC VÀ SINH HỌC PHÂN TỬ

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Trình bày nội dung và ý nghĩa của học thuyết tế bào. - Giải thích được vì sao tế bào chỉ sinh ra từ tế bào sống trước nó. - Nêu được những bằng chứng sinh học phân tử về nguồn gốc thống nhất của sinh giới. - Giải thích được những mức độ giống và khác nhau trong cấu trúc của ADN và prôtêin giữa các loài 2. Kü n¨ng : Ph¸t triÓn n¨ng quan sát,phân tích kênh hình trong bài học. 3. Gi¸o dôc : Củng cố niềm tin vào khoa học hiện đại trong việc nhận thức bản chất của các hiện tượng sinh học .

II. Ph¬ng tiÖn d¹y häc :SGK. Mét sè tµi liÖu tham kh¶oIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGK

IV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : Giải thích nguyên nhân hình thành đặc điểm hệ động vật, thực vật lục địa Úc. Từ đó rút ra được kết luận gì? 2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ) : Tế bào thực vật do ai phát hiện ra, nhờ dụng cụ gì?

Hoạt động dạy - học Nội dungHoạt động 1: Tìm hiểu về bằng chứng tế bào họcGV yêu cầu hs nghiên cứu sgk phần I và trả lời các câu hỏi sau:- Nội dung của học thuyết tế bào?- Thuyết tế bào đã gợi ra ý tưởng gì về nguồn gốc của sinh giới?- Cấu tạo tế bào nhân sơ, nhân thực, tế bào thực vật và động vật có khác nhau không?- Vì sao có sự khác nhau giữa các dạng tế bào?- Ý nghĩa của học thuyết tế bào?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung+ Vì do trình độ tổ chức khác nhau, thực hiện những chức năng khác nhau tiến hóa theo những hướng khác nhau.+ Phân tích rõ câu nói của Virchov: “Mọi tb đều sinh ra từ các dạng sống trước nó”.

Hoạt động 2: Tìm hiểu về bằng chứng sinh học phân tửGV yêu cầu hs nghiên cứu sgk phần II và trả lời các câu hỏi sau:- Nêu những đặc điểm cơ bản và chức năng của ADN ở các loài?- Mức độ giống và khác nhau trong cấu trúc của

I. Bằng chứng tế bào học 1. Nội dung học thuyết tế bào- Tất cả các cơ thể sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào.- Tế bào là đơn vị cấu tạo của cơ thể.- Các tế bào đều được sinh ra từ các tế bào sống trước nó. 2. Ý nghĩa: Nguồn gốc thống nhất của sinh giới.

II. Bằng chứng sinh học phân tử. 1. Bằng chứng. a) ADN. - Các loài sinh vật đều có vật chất di truyền là ADN.- ADN của các loài đều được cấu tạo từ 4 loại nuclêôtit. ADN có vai trò mang và truyền đạt thông tin di truyền.- ADN của các loài khác nhau ở thành phần, số lượng,


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 ADN ở các loài do yếu tố nào qui định?- Vẽ sơ đồ cây phát sinh phản ảnh nguồn gốc giữa các loài?- Từ những bằng chứng sinh học phân tử ta có thể kết luận điều gì về nguồn gốc của các loài?- Nhận xét gì về mối quan hệ giữa các loài? - Nhận xét gì về đặc điểm mã di truyền ở các loài?- Cho biết mức độ giống và khác nhau trong cấu trúc prôtêin ở các loài do yếu tố nào qui định?- Hãy phân tích ví dụ vể trình tự các nuclêôtit trong mạch mang mã gốc của một đoạn gen mã hóa cấu trúc của nhóm enzim đêhiđrôgenaza ở người và các loài vượn người. - Đọc bảng 34 và trả lời lệnh trang 139.- Mối quan hệ từ gần đến xa giữa người và các loài theo trình tự.- Người – chó – kỳ nhông – cá chép – cá mập.HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

trình tự sắp xếp của các loại nuclêôtit. b) Mã di truyền.- Mã di truyền của các loài sinh vật có đặc điểm giống nhau.- Thông tin di truyền ở tất cả các loài đều được mã hóa theo nguyên tắc chung. c) Prôtêin.- Prôtêin của các loài sinh vật đều được cấu tạo từ 20 loại axit amin.- Mỗi loại prôtêin của loài được đặc trưng bởi số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp của các loại axit amin.

* Các loài có quan hệ họ hàng càng gần nhau thì trình tự và tỉ lệ các axit amin và nuclêôtit càng giống nhau và ngược lại

2. Ý nghĩa.Nguồn gốc thống nhất của các loài

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ : - Nội dung và ý nghĩa của học thuyết tế bào ? - Nguồn gốc thống nhất của sinh giới được thể hiện ở những bằng chứng sinh học phân tử ?

- Mức độ giống và khác nhau giữa ADN và prôtêin được giải thích như tn ?4. Híng dÉn vÒ nhµ : Chuẩn bị nội dung theo đề cương ôn tập thi học kì


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 TiÕt 36. KiÓm tra häc k× I I. Môc tiªu bµi häc:

- Cñng cè kiÕn thøc ®· häc- HÖ thèng l¹i kiÕn thøc theo chuyªn ®Ò, ch¬ng bµi- §¸nh gi¸ kiÕn thøc hs- RÌn kÜ n¨ng lµm bµi

II. ChuÈn bÞ:§Ò thi víi 2 m· ®ÒIII. TiÕn tr×nh kiÓm tra:

1. æn ®Þnh tæ chøc: KiÓm tra sÜ sè2. KiÓm tra:

TiÕt 36. thi häc k× iI. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc:Hệ thống kiến thức về + Tính quy luật của hiện tượng di truyền+ Di truyÒn häc quÇn thÓ2. Kĩ năng:Rèn luyện kĩ năng phân tích3. Thái độ: Có thái độ nghiêm túc trong khi thi theo đúng qui chế thiII. NỘI DUNG

1. Ma trận :

C¸c chñ ®Ò chÝnh

C¸c møc ®é cÇn ®¸nh gi¸ Tæng®iÓmNhí Th«ng hiÓu VËn dông

TNKQ TL TNKQ TL TNKQ TL1. TÝnh qui luËt cña hiÖn tîng di truyÒn

C©u 1(2,0®)C©u 2(2,0®)

C©u 3(2,0®) C©u 4(2,0®)

4c©u8,0®iÓm

2. Di truyÒn häc quÇn thÓ

C©u 5(2,0®)

1c©u2,0®iÓm

Tæng sè ®iÓm C©u 1,2.

4,0®iÓm

C©u3,4.

4,0®iÓm

C©u 5.

2,0®iÓm

10 ®

2. §Ò thi:C©u 1. ( 1,5 ®iÓm)

Nªu ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn cña Men®en. §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cho qui luËt ph©n li ®éc lËp.C©u 2. (1,5 ®iÓm)

Ph¸t biÓu néi dung qui luËt ph©n li ®éc lËp. C¬ së tÕ bµo häc cña qui luËt nµy.C©u 3. (2,0 ®iÓm)

PhÐp lai gi÷a 2 c¬ thÓ F1: AaBb x AaBb sÏ cho tØ lÖ kiÓu h×nh ë ®êi con F2 lµ bao nhiªu? NÕu biÕt 1 cÆp lµ tréi lÆn hoµn toµn, cÆp cßn l¹i lµ tréi lÆn kh«ng hoµn toµn.C©u 4. (2,5 ®iÓm)

Lai hai cây hoa màu trắng thuần chủng với nhau, thu được F1 gồm 100% cây có hoa màu trắng.Cho F1 lai với 2 cây khác nhau cùng có hoa màu trắng, thu được đời con phân li như sau:- Phép lai với cây thứ nhất: 701 cây hoa trắng : 102 cây hoa vàng.- Phép lai với cây thứ hai : 3930 cây hoa trắng : 262 cây hoa vàng.Biện luận và viết sơ đồ lai cho các phép lai.


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 C©u 3: Khi kh¶o s¸t mét quÇn thÓ hoa ngêi ta thÊy tû lÖ hoa tr¾ng b»ng 4%, biÕt r»ng mµu s¾c hoa do mét cÆp gen gåm 2 alen chi phèi, trong ®ã alen A qui ®Þnh hoa ®á, alen a qui ®Þnh hoa tr¾ng. QuÇn thÓ ë tr¹ng th¸i c©n b»ng di truyÒn.

a. TÝnh tÇn sè t¬ng ®èi cña c¸c alen trong quÇn thÓ trªn?b. NÕu cho quÇn thÓ trªn ngÉu phèi th× ®Õn thÕ hÖ F5 quÇn thÓ sÏ cã cÊu tróc di

truyÒn nh thÕ nµo? X¸c ®Þnh tû lÖ kiÓu h×nh ë thÕ hÖ nµy?



3. §¸p ¸n C©u 1. (2,0®)

L¬× gi¶i §iÓm- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn cña Men®en- §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cña qui luËt Men®en

1,01,0

C©u 2. (2,0®)L¬× gi¶i §iÓm

- Néi dung qui luËt ph©n li ®éc lËp- C¬ së tÕ bµo häc cña qui luËt ph©n li ®éc lËp

1,01,0

C©u 3.(2,0®)L¬× gi¶i §iÓm

- CÆp tréi lÆn hoµn toµn: Aa x Aa → 1AA : 2 Aa : 1 aa. TLKH: 3 tréi : 1 lÆn- CÆp tréi lÆn kh«ng hoµn toµn: Bb x Bb → 1 BB : 2 Bb : 1 bb. TLKH: 1 tréi : 2 trung gian: 1 lÆnVËy F1: AaBb x AaBb → TLKH ë F2 lµ (3 : 1)(1 : 2 : 1)

0,750,750,5

C©u 4.(2,0®)L¬× gi¶i §iÓm

-XÐt phÐp lai 2 ë F2 thu ®îc 15 tr¾ng : 1 vµng (→ F1 : AaBb x AaBb). Trong ®ã (A-B-, A-bb, aaB-) : tr¾ng, (aabb) : vµng. ViÕt S§L- XÐt phÐp lai 1 ë F2 thu ®îc 7 tr¾ng : 1 vµng (→ F1 : AaBb x Aabb hoÆc AaBb x aaBb).Qui íc nh trªn. ViÕt S§L

1,0

1,0

C©u 5.(2,0®)L¬× gi¶i §iÓm

a. Theo bµi ra ta cã: Do gen A qui ®Þnh hoa mµu ®á. V× vËy, hoa mµu ®á cã kiÓu gen lµ A- gen a qui ®Þnh hoa mµu tr¾ng. V× vËy, hoa mµu tr¾ng cã kiÓu gen lµ aa.VËy tû lÖ kiÓu gen aa = 4%. Mµ quÇn thÓ cã cÊu tróc di truyÒn ë tr¹ng th¸i c©n b»ng nªn quÇn thÓ cã cÊu tróc d¹ng: p2 + 2pq + q2 = 1. VËy tÇn sè cña alen a lµ = a x a = 0,04 . Suy ra alen a = 0,2. Mµ A + a = 1, suy ra alen A cã tÇn sè lµ 1 - 0,2 = 0,8.VËy tÇn sè t¬ng ®èi cña c¸c alen trong quÇn thÓ lµ: alen A = 0,8. alen a = 0,2.b. Do quÇn thÓ ®· ®¹t tr¹ng th¸i c©n b»ng di truyÒn do ®ã khi cho ngÉu phèi tù do ®Õn thÕ hÖ F5 th× quÇn thÓ vÉn cã cÊu tróc kh«ng ®æi lµ: p2 + 2pq + q2 = 1, hay nãi c¸ch kh¸c quÇn thÓ cã cÊu tróc lµ: KiÓu gen AA = 0,8 x 0,8 = 0,64. KiÓu gen aa = 2 x 0,8 x 0,2 = 0,32. KiÓu gen aa = 0,2 x 0,2 = 0,04.CÊu tróc di truyÒn cña quÇn thÓ ë thÕ hÖ F5 lµ: 0,64 AA + 0,32 aa + 0,04 aa = 1.* Tû lÖ kiÓu h×nh: - hoa mµu ®á cã kiÓu gen lµ A- nªn cã tû lÖ lµ 96%. - hoa mµu tr¾ng cã kiÓu gen lµ aa nªn cã tû lÖ lµ 4%.

1,0

1,0


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 TRƯỜNG THPT YÊN ĐỊNH 3

ĐỀ THI HỌC KÌ 1, NĂM HỌC 2010 – 2011MÔN: SINH HỌC LỚP 12 – NÂNG CAO

Họ và tên :………………………………………….. Lớp :12C1 Mã đề : A

C©u 1. ( 1,5 ®iÓm)Nªu ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn cña Men®en. §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng

cho qui luËt ph©n li ®éc lËp.C©u 2. (1,5 ®iÓm)

Ph¸t biÓu néi dung qui luËt ph©n li ®éc lËp. C¬ së tÕ bµo häc cña qui luËt nµy.C©u 3. (2,0 ®iÓm)

PhÐp lai gi÷a 2 c¬ thÓ F1: AaBb x AaBb sÏ cho tØ lÖ kiÓu h×nh ë ®êi con F2 lµ bao nhiªu? NÕu biÕt 1 cÆp lµ tréi lÆn hoµn toµn, cÆp cßn l¹i lµ tréi lÆn kh«ng hoµn toµn.C©u 4. (2,5 ®iÓm)

Lai hai cây hoa màu trắng thuần chủng với nhau, thu được F1 gồm 100% cây có hoa màu trắng.Cho F1 lai với 2 cây khác nhau cùng có hoa màu trắng, thu được đời con phân li như sau:- Phép lai với cây thứ nhất: 701 cây hoa trắng : 102 cây hoa vàng.- Phép lai với cây thứ hai : 3930 cây hoa trắng : 262 cây hoa vàng.Biện luận và viết sơ đồ lai cho các phép lai.C©u 5. (2,5 ®iÓm)

Quần thể ban đầu của một loài thực vật có 301 cây hoa đỏ, 402 cây hoa hồng, 304 cây hoa trắng. Hãy xác định tỷ lệ kiểu gen và tỷ lệ kiểu hình của quần thể sau một thế hệ giao phối ngẫu nhiên trong các trường hợp:- Trường hợp 1: Quần thể ban đầu tuân theo điều kiện của định luật Hacđi-Vanbec.- Trường hợp 2: Trong quá trình phát sinh giao tử, ở quần thể ban đầu xảy ra đột biến giao tử mang alen A thành giao tử mang alen a với tần số đột biến là 20%. Biết rằng quần thể không chịu tác động của chọn lọc, các kiểu gen có sức sống như nhau và alen A quy định hoa đỏ trội không hoàn toàn so với alen a quy định hoa trắng.

Bµi lµm

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 …………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………

TRƯỜNG THPT YÊN ĐỊNH 3

ĐỀ THI HỌC KÌ 1, NĂM HỌC 2010 – 2011MÔN: SINH HỌC LỚP 12 – NÂNG CAO

Họ và tên :………………………………………….. Lớp :12C1 Mã đề : B

C©u 1. ( 1,5 ®iÓm)Ph¸t biÓu néi dung qui luËt ph©n li. C¬ së tÕ bµo häc cña qui luËt nµy.

C©u 2. (2,0 ®iÓm)



V× sao c¬ thÓ F1 (AaBb) qua gi¶m ph©n t¹o ®îc 4 lo¹i giao tö vµ F2 cã 9 lo¹i kiÓu gen?C©u 3. (1,5 ®iÓm)

T¬ng t¸c gen lµ g×? Bè vµ mÑ ®Òu cã da n©u ®en th× cã thÓ sinh ra con cã da tr¾ng ®îc kh«ng? Gi¶i thÝch.C©u 4. (2,5 ®iÓm)

Lai hai cây hoa màu trắng thuần chủng với nhau, thu được F1 gồm 100% cây có hoa màu trắng.Cho F1 lai với 2 cây khác nhau cùng có hoa màu trắng, thu được đời con phân li như sau:- Phép lai với cây thứ nhất: 701 cây hoa trắng : 102 cây hoa vàng.- Phép lai với cây thứ hai : 3930 cây hoa trắng : 262 cây hoa vàng.

Biện luận và viết sơ đồ lai cho các phép lai.C©u 5. (2,5 ®iÓm)

Quần thể ban đầu của một loài thực vật có 301 cây hoa đỏ, 402 cây hoa hồng, 304 cây hoa trắng. Hãy xác định tỷ lệ kiểu gen và tỷ lệ kiểu hình của quần thể sau một thế hệ giao phối ngẫu nhiên trong các trường hợp:- Trường hợp 1: Quần thể ban đầu tuân theo điều kiện của định luật Hacđi-Vanbec.- Trường hợp 2: Trong quá trình phát sinh giao tử, ở quần thể ban đầu xảy ra đột biến giao tử mang alen A thành giao tử mang alen a với tần số đột biến là 20%. Biết rằng quần thể không chịu tác động của chọn lọc, các kiểu gen có sức sống như nhau và alen A quy định hoa đỏ trội không hoàn toàn so với alen a quy định hoa trắng.

Bµi lµm

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 ……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….

………………………………………………………………………

Ngµy so¹n:Chương II . NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ TIẾN HÓA

Bài 35. HỌC THUYẾT TIẾN HÓA CỔ ĐIỂN

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc :

- Trình bày được những luận điểm cơ bản trong học thuyết của Lamac.- Phân tích được quan niệm của ĐacUyn về: Biến dị và di truyền, mối quan hệ của chúng với chọn lọc. Vai trò của chọn lọc tự nhiên trong sự hình thành các đặc điểm thích nghi. Sự hình thành loài mới và nguồn gốc các loài.

2. Kü n¨ng : Ph¸t triÓn n¨ng quan sát,phân tích kênh hình trong bài học. 3. Gi¸o dôc : Ghi nhận đóng góp và tồn tại của Lamac và ĐacUyn trong việc giải thích tính đa dạng và hợp lý của sinh giớiII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : Tranh ảnh về tiến hóa của Lamac và ĐacUyn, phiếu học tậpIII. Ph¬ng ph¸p - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò :

- Nguồn gốc thống nhất của sinh giới được thể hiện ở những bằng chứng sh phân tử nào? Mức độ giống và sai khác nhau trong cấu trúc của ADN và prôtêin giữa các loài

được giải thích như thế nào? 2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ) : Giới sinh vật đang tồn tại nổi bật ở tính đa dạng và hợp lý. Người ta giải thích vấn đề này như thế nào? Các quan niệm duy tâm siêu hình và quan niệm duy vật biện chứng của Lamac về sự biến đổi của sinh vật.

Hoạt động d¹y - häc Nội dungHoạt động 1: Tìm hiểu về học thuyết tiến hóaGV: Yêu cầu hs nghiên cứu sgk, thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập sau :Phiếu học tập 1

Chỉ tiêu LamacNguyên nhân tiến hóaCơ chế tiến hóaSự hình thành đặc điểm thích nghiSự hình thành loài mớiChiếu hướng tiến hóa

- Quan sát H 35a và giải thích quan điểm của Lamac ?- Những cống hiến của Lamac?- Vì sao nói Lamac chưa thành công trong việc giải thích tính hợp lí của các đặc điểm thích nghi trên cơ thể sinh vật.HS : Thảo luận nhóm và cử đại diện trả lờiGV : Kết luận, bổ sung : trong loài hươu cố ngắn, xuất hiện biến dị cá thể (có con cổ dài, những con cổ ngắn không kiếm được lá cây chết, hươu cổ dài ăn được lá trên cao sống sót sinh sản nhiều loài hươu cao cổ).Hoạt động 2: Tìm hiểu về học thuyết của Đác UynGV yêu cầu HS nghiên cứu mục II.1 và trả lời các câu hỏi:- ĐacUyn quan niệm về biến dị và di truyền như thế nào?- Những loại biến dị và biến đổi nêu trên tương ứng với những loại biến dị nào theo quan niệm di truyền học hiện đại?- Vai trò của biến dị và di truyền đối với quá trình tiến hóa?- Hạn chế của ĐacUyn trong vấn đề biến dị và di truyền?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sungGV yêu cầu HS nghiên cứu mục II.2, thảo luận nhóm và điền vào phiếu học tập các vấn đề về

I. Học thuyết của Lamac (1744-1829):* Tiến hóa không đơn thuần là sự biến đổi mà là sự phát triển có kế thừa lịch sử .* Dấu hiệu của tiến hóa : Sự nâng cao dần trình độ tổ chức của cơ thể từ đơn giản đến phức tạp.1. Nguyên nhân : Do thay đổi của ngoại cảnh hoặc tập quán hoạt động của động vật.2. Cơ chế: Những biến đổi do tác dụng của ngoại cảnh hoặc tập quán hoạt động của đv đều được di truyền và tích lũy qua các thế hệ.3. Sự hình thành đặc điểm thích nghi: Ngoại cảnh thay đổi chậm nên mọi sinh vật có khả năng phản ứng kịp thời và không loài nào bị đào thải.4. Sự hình thành loài mới: Loài mới được hình thành từ từ tương ứng với sự thay đổi ngoại cảnh.5. Thành công và tồn tại: Thành công :- Người đầu tiên xây dựng học thuyết tiến hóa trên cơ sở duy vật biện chứng.- Người đầu tiên bác bỏ vai trò của thượng đế trong việc giải thích nguồn gốc các loài. Tồn tại : Chưa giải thích được tính hợp lý của đặc điểm thích nghi.và chưa giải thích được chiều hướng tiến hóa của sinh giới.

II. Học thuyết của ĐacUyn (1809-1882)1. Biến dị và di truyềna) Biến dị cá thể: Sự phát sinh những đặc điểm sai khác giữa các cá thể cùng loài trong quá trình sinh sản xuất hiện ở từng cá thể riêng lẻ và theo hướng không xác định là nguyên liệu chủ yếu của chọn giống và tiến hóa.b) Tính di truyền: Cơ sở cho sự tích lũy các biến dị nhỏ biến đổi lớn.2. Chọn lọc nhân tạoa) Nội dung: Vừa đào thải những biến dị bất lợi, vừa tích lũy những biến dị có lợi cho con người.b) Động lực: Nhu cầu thị hiếu của con người.c) Kết quả: Mỗi giống vật nuôi hay cây trồng thích nghi cao độ với nhu cầu xác định của người.d) Vai trò: Nhân tố chính qui định chiều hướng và tốc độ biến đổi của các giống vậtnuôi,cây trồng.


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 chọn lọc nhân tạo và chọn lọc tự nhiên.Chỉ tiêu Chọn lọc

nhân tạoChọn lọc tự nhiên

Nội dungĐộng lựcKết quảVai trò

- Quan sát H35b và giải thích theo quan điểm của Đac uyn?.- Nêu mối quan hệ của biến dị, di truyền và chọn lọc.HS :Thảo luận nhóm và cử đại diện trả lờiGV : Kết luận, bổ sung+ GV phân tích thêm học thuyết ĐacUyn đã giải thích những thành công và điểm tồn tại trong học thuyết của Lamac.

3. Chọn lọc tự nhiêna) Nội dung: Vừa đào thải những biến dị bất lợi, vừa tích lũy những biến dị có lợi cho sinh vật.b) Động lực: Đấu tranh sinh tồn.c) Kết quả: Phân hóa khả năng sống sót và sinh sản của các cá thể trong quần thể.d) Vai trò: Nhân tố chính qui định sự hình thành các đặc điểm thích nghi trên cơ thể sinh vật.e) Sự hình thành loài mới: Loài mới được hình thành qua nhiều dạng trung gian dưới t/d của CLTN theo con đường phân li tt từ 1 gốc chung.4. Thành công và tồn tại: - Chứng minh toàn bộ sinh giới ngày nay là kết quả quá trình tiến hóa từ một gốc chung- Chưa hiểu rõ nguyên nhân phát sinh biến dị và cơ chế di truyền các biến dị.

3. Cñng cè Vai trò của chọn lọc tự nhiên trong sự hình thành các đặc điểm thích nghi.

4. Híng dÉn vÒ nhµ : T×m hiÓu tríc néi dung vÒ ThuyÕt tiÕn ho¸ hiÖn ®¹i vµ tr¶ lêi - Phân biệt được tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn. - Giải thích được vì sao quần thể là đơn vị tiến hóa cơ sở.



Ngµy so¹n: TiÕt 38. Bài 36: THUYẾT TIẾN HÓA HIỆN ĐẠII. Môc tiªu : Sau khi häc xong bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Nêu được những cơ sở cho sự ra đời của thuyết tiến hóa hiện đại. - Phân biệt được tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn. - Giải thích được vì sao quần thể là đơn vị tiến hóa cơ sở. - Nêu được những luận điểm cơ bản trong thuyết tiến hóa bằng đột biến trung tính 2. Kü n¨ng : Ph¸t triÓn n¨ng quan sát,phân tích kênh hình trong bài học. 3. Gi¸o dôc : Học sinh nhận biết nguồn gốc chung của các loàiII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc :SGK vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o, phiếu học tậpIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : - Trình bày nội dung thuyết tiến hóa của lamác? - Trình bày nội dung thuyết tiến hóa của Đác uyn? 2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ) : Lamac là người đầu tiên đề ra học thuyết tiến hoá. Tuy nhiên,quan điểm của ông về tiến hoá là chưa chính xác.Đến Đacuyn, ông đã đưa ra được những quan điểm đúng đắn về CLTN, biến dị di truyền, nguồn gốc chung của sinh giới….Nhưng ông vẫn chưa giải thích được nguyên nhân phát sinh và cơ chế di truyền các biến dị. Tiếp tục khắc phục những hạn chế của Đacuyn, đưa quan niệm tiến hoá đi đến chỗ đúng đắn và đầy đủ hơn, thuyết tiến hoá hiện đại đã ra đời.

Hoạt động d¹y - häc Nội dung Hoạt động 1 : Tìm hiểu về thuyết tiến hóa tổng hợpGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời các câu hỏi sau :- Thuyết tiến hóa tổng hợp hình thành dựa trên những thành tựu nào?- Những ai là đại diện đầu tiên cho thuyết tiến hóa tổng hợp? Trong đó, mỗi người đã đóng góp những gì?- Thuyết tiến hóa tổng hợp hiện được chia thành mấy mức độ?Cho hs 3 phút hoàn thành bảng so sánh tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏ trong phiếu học tập.HS : nghiên cứu , cử đại diện trả lời GV : Kết luận, bổ sung : Nhờ di truyền học quần thể và sinh học phân tử, tiến hóa nhỏ sáng tỏ rồi thành trung tâm thuyết tiến hóa hiện đại. 1 thời gian, tiến hóa lớn được xem là hệ quả của tiến hóa nhỏ.

I. Thuyết tiến hóa tông hợp: 1. Sự ra đời của thuyết tiến hóa tổng hợp: - Dobsanxki: biến đổi di truyền liên quan đến tiến hóa, chủ yếu là biến dị nhỏ tuân theo các qui luật Menđen- Mayơ: đề cập các khái niệm: sinh học về loài, sự hình thành loài khác khu. - Simson: tiến hóa là sự tích lũy dần các gen đột biến nhỏ trong quần thể. 2. Tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn:a. Tiến hóa nhỏ :- K/N: quá trình biến đổi thành phần kiểu gen của quần thể gốc đưa đến hình thành loài mới- Diễn biến : phát sinh đột biến trong quần thể,thông qua giao phối phát tán đb.- Qui mô : Phạm vi phân bố tương đối hẹp, thời gian lịch sử tương đối ngắnb. Tiến hóa lớn :- K/N : Là quá trình hình thành các đơn vị trên loài như chi, họ, bộ, lớp, ngành.- Qui mô : Rộng lớn, thời gian địa chất rất dài

Vấn đề Tiến hóa nhỏ Tiến hóa lớnNội dungQui mô, thời gianPhương thức nghiên cứu

Hoạt động d¹y - häc Nội dung- Đơn vị tiến hóa cơ sở phải có điều kiện gì? - Vì sao quần thể là đơn vị tổ chức tự nhiên? Đơn

3. Đơn vị tiến hóa cơ sở: a. Quần thể: đơn vị tiến hóa cơ sở


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 vị sinh sản nhỏ nhất?- Chứng minh qt là nơi diễn ra tiến hóa nhỏ?- Quá trình TH bắt đầu bằng hiện tượng gì?- Dấu hiệu nào chứng tỏ bắt đầu có quá trình tiến hóa?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

Hoạt động 2 : Tìm hểu về thuyết tiến hóa trung tínhGV : Yêu cầu hs Nghiên cứu sgk và trả lời- Thuyết tiến hóa trung tính do ai đề xuất? Nói đến sự tiến hóa ở cấp độ nào?- Vậy đột biến trung tính là gì?- Theo Kimura, nhân tố nào đã thúc đẩy sự tiến hóa ở cấp phân tử? - Ki đã đóng góp những gì cho tiến hóa?- Thuyết TH bằng các đột biến trung tính có phủ nhận thuyết TH bằng con đường CLTN ?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

+ Có tính toàn vẹn trong không gian, thời gian+ Biến đổi cấu trúc di truyền qua các thế hệ+ Đơn vị tồn tại thực trong tự nhiên,đơn vị sinh sản nhỏ nhất,là nơi diễn ra tiến hóa nhỏ b. Quá trình tiến hóa:- Bất đầu bằng những biến đổi di truyền trong qt- Dấu hiệu: sự thay đổi tần số alen và kiểu gen của qt theo hướng xác định, qua nhiều thế hệ

II. Thuyết tiến hóa trung tính:- Do Kimura đề xuất dựa trên các nghiên cứu về cấp phân tử (prôtêin)- Đột biến trung tính: đột biến không có lợi cũng không có hại (đa số ở cấp phân tử)- Nội dung thuyết tiến hóa trung tính:- Nhân tố tiến hóa: Quá trình đột biến làm phát sinh những đột biến trung tính- Cơ chế tiến hóa: Sự củng cố ngẫu nhiên các đột biến trung tính, không chịu tác dụng của CLTN- Cống hiến: Nêu lên sự tiến hóa cấp phân tử. Giải thích sự đa dạng của các phân tử prôtêin, sự đa dạng cân bằng trong quần thể

3. Củng cố:

Vấn đề Tiến hóa nhỏ Tiến hóa lớn

Nội dungLà quá trình biến đổi thành phần kiểu gen của quần thể gốc đưa đến hình thành loài mới

Là quá trình hình thành các đơn vị trên loài như chi, họ, bộ, lớp, ngành.

Qui mô, thời gian Phạm vi phân bố tương đối hẹp, thời gian lịch sử tương đối ngắn

Qui mô rộng lớn, thời gian địa chất rất dài

Phương thức nghiên cứu Có thể nghiên cứu bằng thực nghiệm Thường nghiên cứu gián tiếp qua các bằng chứng

Nhân tố tiến hóa theo Kimura

Quá trình đột biến làm phát sinh những đột biến trung tính

2. Cơ chế tiến hóa theo Kimura

Sự củng cố ngẫu nhiên các đột biến trung tính, không chịu tác dụng của CLTN

3.Cống hiến theo Kimura

Nêu lên sự tiến hóa cấp phân tử. Giải thích sự đa dạng của các phân tử prôtêin, sự đa dạng cân bằng trong quần thể

4. VÒ nhµ: Tr¶ lêi c©u hái 2, 3 cuèi bµi (SGK)T×m hiÓu tríc néi dung vÒ C¸c nh©n tè tiÕn ho¸ vµ tr¶ lêi c¸c néi dung:- Giaûi thích ñöôïc moãi quaàn theå giao phoái laø kho döï tröõ bieán dò di truyeàn voâ cuøng phong phuù.- Vai troø cuûa ñoät bieán, di nhaäp gen, giao phoái khoâng ngaãu nhieân trong tieán hoùa nhoû theo quan nieäm hieän ñaïi.



TiÕt thø 39. BAØI 37: CAÙC NHAÂN TOÁ TIEÁN HOÙA Ngµy so¹n : ..............

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Vai troø cuûa ñoät bieán, di nhaäp gen, giao phoái khoâng ngaãu nhieân trong tieán hoùa nhoû theo quan nieäm hieän ñaïi.- TSÑB cuûa cuûa caùc gen thaáp nhöng coù vai troø raát quan troïng trong tieán hoùa.- phaân bieät caùc hình thöùc giao phoái (ngaãu nhieân vaø khoâng ngaãu nhieân)- Giaûi thích ñöôïc moãi quaàn theå giao phoái laø kho döï tröõ bieán dò di truyeàn voâ cuøng phong phuù. 2. Kü n¨ng : Ph¸t triÓn n¨ng quan sát,phân tích kênh hình trong bài học. 3. Th¸i ®é : Caùc kieán thöùc ñoät bieán trong söï taêng cöôøng söùc ñeà khaùng ôû saâu boï vaø vi khuaån để öùng duïng trong tieâu dieät caùc loaøi saâu boïở địa phương.II. Ph¬ng tiÖn d¹y häc :SGK, H37 minh ho¹ hoÆc phãng to (nÕu cã)III. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : - Trình bày nội dung thuyết tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn? 2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ ) : Quá trình tiến hóa diễn ra trong thời gian dài và chịu sự chi phối của các nhân tố đột biến ,vậy đó là những nhân tố nào ta cùng tìm hiểu bài 37

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNGHoạt động 1 : Tìm hiểu về đột biến GV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời- Trong quaù trình tieán hoaù nhoû, söï hình thaønh loaøi môùi chòu taùc ñoäng cuûa nhöõng yeáu toá naøo?- Đột biến coù maáy daïng? - Vai troø trong quaù trình tieán hóa.- Vì sao noùi đb töï nhieân ña soá laø coù haïi nhöng laïi ñöôïc xem laø nguoàn nguyeân lieäu cho choïn gioáng vaø tieán hoaù?- Cho VD chöùng minh ôû saâu boï coù caùnh vaø khoâng coù caùnh ôû quaàn ñaøo Meñerô- Vì sao ñoät bieán gen laø nguoàn nguyeân lieäu chuû yeáu hôn so vôùi ñoät bieán NST?- Tần số đột biến gen laø gì?- Tần số đột biến gen nhoû hay lôùn? Vaø phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá naøo?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

Hoạt động 2 : Tìm hiểu về di nhập gen

I. ÑOÄT BIEÁN- Taïo ra nguoàn nguyeân lieäu sô caáp cho tieán hoùa.- Taïo ra caùc bieán dò di truyeàn à gaây ra nhöõng sai khaùc nhoû hoaëc nhöõng bieán ñoåi lôùn treân cô theå SV.- Phaàn lôùn đb töï nhieân laø coù haïi nhöng laø nguyeân lieäu tieán hoùa, theå đb coù theå thay ñoåi giaù trò thích nghi khi moâi tröôøng thay ñoåi hoặc thay đổi tuøy töøng toå hôïp gen.- ÑBG laø nguoàn nguyeân lieäu chuû yeáu vì: phoå bieán và ít aûnh höôûng ñeán söùc soáng vaø söï sinh saûn cuûa sinh vaät hơn đb nhiễm sắc thể.

- Tần số đb ôû moãi gen raát thaáp (10-6

à10-4) nhöng SV coù soá löôïng gen raát lôùn neân soá gen ÑB nhieàu.- f phuï thuoäc vaøo caùc loaïi taùc nhaân ÑB vaø ñaëc ñieåm caáu truùc cuûa gen.

II. DI NHAÄP GEN.


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 GV cho nêu ví duï trong sgk và phát vấn di – nhaâïp gen là gì ? Vì sao di – nhaäp gen vöøa laøm thay ñoåi tần soá vöøa laøm phong phuù voán gen cuûa quaàn theå?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sungHoạt động 3 : Tìm hiểu về giao phối không ngẫu nhiênGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời- Vai troø cuûa giao phoái khoâng ngaãu nhieân trong choïn gioáng vaø tieán hoaù?- Taïi sao noùi giao phoái khoâng ngaãu nhieân laø nguoàn nguyeân lieäu thöù caáp trong quaù trình tieán hoaù?- Ruùt ra keát luaän gì veà vai troø cuûa ñb vaø giao phoái trong quaù trình tieán hoaù?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

- Di - nhaäp gen (doøng gen) laø söï lan truyeàn gen töø quaàn theå naøy sang quaàn theå khaùc.- Di nhaäp gen laøm thay ñoåi tần số caùc gen vaø voán gen cuûa quaàn theå.

III. GIAO PHOÁI KHOÂNG NGAÃU NHIEÂN.- Taïo ra nguoàn nguyeân lieäu thöù caáp cho tieán hoùa.- laøm cho tæ leä caùc kieåu gen trong quaàn theå thay ñoåi qua caùc theá heä.Töï phoái, töï thuï hoaëc giao phoái gaàn laøm thay ñoåi caùu truùc di truyeàn cuûa quaàn theå, tæ leä dò hôïp giaûm, ñoàng hôïp taêng taïo ñieàu kieän cho gen laën bieåu hieän.

3. Cñng cè Caâu 1: Moãi quaàn theå giao phoái laø 1 kho bieán dò voâ cuøng phong phuù vìA. CLTN dieãn ra theo nhieàu höôùng khaùc nhau.B. Soá caëp gen dò hôïp trong quaàn theå giao phoái laø raát lôùn.C. Nguoàn nguyeân lieäu sô caáp trong quaàn theå raát lôùn.D. Tính coù haïi cuûa ñb ñaõ ñöôïc trung hoaø, taïo ra nhöõng toå hôïp gen thích nghi.

Caâu 2: vai troø cuûa quaù trình ngaãu phoái ñoái vôùi tieán hoaù laøA. laøm thay ñoåi voán gen cuûa qt B. laøm thay ñoåi giaù trò thích nghi cuûa caùc KGC. taïo nguoàn nguyeân lieäu thöù caáp D. taïo nguoàn nguyeân lieäu sô caáp

Caâu 3: theo thuyeát tieán hoaù hieän ñaïi, giao phoái khoâng ngaãu nhieân laøA.khoâng laøm thay ñoåi taàn soá alen, khoâng laøm thay ñoåi caáu truùc di truyeàn cuûa qtB.laøm thay ñoåi taàn soá alenC.khoâng laøm thay ñoåi caáu truùc di truyeàn cuûa quaàn theåD.khoâng laøm thay ñoåi taàn soá alen, nhöng laøm thay ñoåi caáu truùc di truyeàn cuûa qt

Caâu 4: Ñoái vôùi töø gen rieâng reõ thì taàn soá ñoät bieát töï nhieân trung bình laøA. 10-6 B. 10- 4 C. 10- 2 ñeán 10-4 D. Töø 10-6 ñeán 10- 4

Caâu 5: Nguyeân lieäu chuû yeáu cuûa quaù trình tieán hoaù laøA. Ñoät bieát NST B. Bieán dò di truyeàn C. Ñoät bieán gen D. Bieán dò toå hôïp.

4. Híng dÉn vÒ nhµ : Lµm bµi tËp, häc bµi cò vµ chuÈn bÞ tríc néi dung T¸c dông cña Chän läc tù nhiªn.



Ngµy so¹n : TiÕt thø 40. BÀI 38: CÁC NHÂN TỐ TIẾN HÓA ( tiÕp theo)

I. Môc tiªu : Sau khi häc xong bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Biết được tác động chủ yếu của chọn lọc tự nhiên lên quá trình tiến hóa. - Phân biệt được các hình thức CLTN (chọn lọc ổn định, chọn lọc vận động và chọc lọc định hướng). - Biết được biến động di truyền tác động lên tiến hóa như thế nào? 2. Kü n¨ng : . Phân tích, tư duy nhận định vấn đề khoa học 3. Gi¸o dôc : Có tầm nhìn mở rộng về thế giới và chiều hướng tiến hóa.II. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : GA, SGK ,SGV, H38 SGKIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi IV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : Nêu vai trò của quá trình đột biến, di nhập gen trong tiến hóa. 2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ) : Vì sao mỗi quần thể giao phối là một kho biến dị di truyền vô cùng phong phú.Nêu lại một số nhân tố tiến hóa.

HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNGHoạt động 1 :Tìm hiểu về chọn lọc tự nhiênGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời các câu hỏi sau:- Một kiểu gen thích nghi tốt với điều kiện môi trường thì phát triển thành kiểu hình sống sót. Vậy nếu không thích nghi tốt thì kết quả như thế nào?

- Việc loại bỏ các kiểu gen có hại gọi là gì?

- CLTN tác động lên kiểu hình của cá thể thông qua tác động lên thành phần nào?

- Vì sao các alen trội bị tác động của chọn lọc nhanh hơn các alen lặn?

- CLTN làm cho tần số tương đối của cá alen trong mỗi gen theo hướng xác định. Hãy so sánh áp lực của chọn lọc tự nhiên với áp lực của đột biến.

- Qua ví dụ SGK rút ra nhận xét gì?

- Hãy phân tích mối quan hệ giữa ngoại cảnh và chọn lọc tự nhiên. Thảo luận nhóm

- Có những hình thức chọn lọc nào?

- Diễn ra trong trường hợp nào?

- Đặc trưng của mỗi hình thức chọn lọc.

IV. CHỌN LỌC TỰ NHIÊN:1. Tác động của chọn lọc tự nhiên:- Tác động chủ yếu của CLTN là sự phân hóa khả năng sinh sản của những kiểu gen khác nhau trong quần thể, làm cho tần số tương đối của các alen trong mỗi gen biến đổi theo hướng xác định và các quần thể có vốn gen thích nghi hơn sẽ thay thế những quần thể kém thích nghi - Áp lực của chọn lọc tự nhiên lớn hơn áp lực áp lực của đột biến và tác động lên cả quần thể. 2. Các hình thức chọn lọc tự nhiên: a. Chọn lọc ôn định:- là kiểu chọn lọc bảo tồn những cá thể mang tính trạng trung bình, đào thải những cá thể mang tính trạng lệch xa mức trung bình.- Diễn ra khi điều kiện sống không thay đổi.- Hướng chọn lọc ổn định, kết quả kiên định kiểu gen đã đạt được.b. Chọn lọc vận động:- Tần số kiểu gen biến đổi theo hướng thích nghi với tác động của nhân tố chọn lọc định hướng- Diễn ra khi điều kiện sống thay đổi theo hướng xác định.- Kết quả: đặc điểm thích nghi cũ dần thay thế bởi đặc điểm thích nghi mới.c. Chọn lọc phân hóa:- Khi điều kiện sống thay đổi và trở nên không đồng nhất, số đông cá thể mang tính trạng trung bình rơi vào điều kiện bất lợi bị đào thải. Chọn lọc diễn ra theo một số hướng, trong mỗi hướng hình thành nhóm các thể thích nghi với hướng chọn lọc. Sau đó mỗi nhóm chịu tác động của kiểu chọn lọc ổn định.


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 Nhận xét, bổ sung.

HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

Hoạt động 2 : Tìm hiểu về các yế tố ngẫu nhiên-.Hiện tượng này gọi là biến động di truyền hay phiêu bạt di truyền. Nguyên nhân của hiện tượng này là gì? Xảy ra ở những quần thể nào?- Kích thước quần thể quyết định hiện tượng biến động di truyền.- Hãy phân tích mối quan hệ giữa biến động di truyền và chọn lọc tự nhiên.HS : Nghiển cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

- Kết quả: quần thể ban đầu bị phân hóa thành nhiều kiểu hình. * Chọn lọc tự nhiên không chỉ là nhân tố quy định nhịp độ biến đổi thành phần kiểu gen của quần thể mà còn định hướng quá trình tiến hóa thông qua các hình thức chọn lọc

V. CÁC YẾU TỐ NGẪU NHIÊN:- Tần số tương đối cảu các alen trong một quần thể có thể thay đổi đột ngột do một yếu tố ngẫu nhiên nào đó. VD : Tần số của quần thể gốc là 0.5A:0.5a đột ngột biến đổi thành 0.7A: 0.3a ở quần thể mới, thậm chí tần số của A= 0, của a = 1- Hiện tượng này thường xảy ra trong những quần thể nhỏ.

3. Cñng cè Câu 1: Tác động chủ yếu của chọn lọc tự nhiên là

A. sự phân hóa khả năng sống sót của các alen trong qt B. sự phân tầng các cá thể trong qtC. sự phân hóa khả năng sinh sản của những KG khác nhau trong qt. D. sự phân hóa KG của qt.

Câu 2: Các hình thức chọn lọc làA. Chọn lọc ổn định, vận động, không vận động B. Chọn lọc vận động, không vận động, phân hóaC. Chọn lọc ổn định, vận động, phân hóa. D. Chọn lọc ổ định, phân hóa, không vận động.

Câu 3: Chọn lọc vận động làA. tần số kiểu gen biến đổi theo hướng thích nghi với tác động của nhân tố chọn lọc định hướng.B. kiểu chọn lọc bảo tồn những cá thể mang tính trạng trung bình, đào thải những cá thể mang tính trạng lệch xa mức trung bình.C. khi điều kiện sống thay đổi và trở nên không đồng nhất, số đông cá thể mang tính trạng trung bình rơi vào điều kiện bất lợi bị đào thải.D. sự phân hóa khả năng sinh sản của những kiểu gen khác nhau trong quần thể, làm cho tần số tương đối của các alen trong mỗi gen biến đổi theo hướng xác định.

Câu 4: Vì sao nói chọn lọc là nhân tố chính của tiến hóa?A. Quy định nhịp độ và chiều hướng tiến hóa. B. Diễn ra trong thời gian ngắn.C. Tác động lên các cá thể trong quần thể. D. Quan hệ chặt chẽ với biến động di truyền.4. Híng dÉn vÒ nhµ : - Lµm bµi tËp cuèi bµi.- ChuÈn bÞ tríc bµi Qu¸ tr×nh h×nh thµnh dÆc ®iÓm thÝch nghi vµ gi¶i thÝch ®îc :

+ Vai troø cuûa quaù trình ñoät bieán, giao phoái vaø choïn loïc töï nhieân ñoái vôùi söï hình thaønh ñaëc ñieåm thích nghi.+ Hieän töôïng ña hình caân baèng di tryeàn.



CHƯƠNG III. SỰ PHÁT SINH VÀ PHÁT TRIỂN SỰ SỐNG TRÊN TRÁI ĐẤT

BÀI 43: SỰ PHÁT SINH SỰ SỐNG TRÊN TRÁI ĐẤT

Sè tiÕt : 1 TiÕt thø : 45 Ngµy so¹n : 12/02/2009

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Học sinh nắm được quá trình hình thành sự sống bằng con đường tiến hóa hóa học, tiến hóa tiền sinh học và tiến hóa sinh học.

- Nắm những sự kiện quan trọng trong các giai đoạn tiến hóa. 2. Kü n¨ng : Phaùt trieån ñöôïc naêng löïc tö duy lí thuyeát cho hs 3. Gi¸o dôc : Có tầm nhìn mở rộng về thế giới và chiều hướng tiến hóa.II. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míiIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi IV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : không kiểm tra bài cũ2. Néi dung bµi gi¶ng :(đvđ) : Thực vật ,động vật được sinh ra từ đâu ?

HĐ GV Nội dung Hoạt động 1 : 20’Tìm hiểu giai đoạn tiến hóa hóa học GV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời- Sự hình thành các chất hữu cơ đơn giản diễn ra như thế nào ?

- Trong điều kiện hiện nay của trái đất,các hợp chất hữu cơ được hình thành bằng con đường nào ?

- Sự hình thành các đại phân tử từ các hợp chất hữu cơ đơn giản diễn ra như thế nào ?

- Sự kiện nổi bật của tiến hóa hóa học là gì ?


Hoạt động 2 : 10’ Tìm hiểu về giai đoạn tiến hóa tiền sinh họcGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời- Nhắc lại đặc trưng cơ bản của sự sống?- Giai đoạn tiến hóa hóa học có dấu hiệu của sự sống hay không?- sự sống được thể hiện khi nào?- Giai đoạn này có sự kiện gì nổi bật so với giai đoạn tiến hóa hóa học?- CLTN tác động các đại phân tử tự nhân đôi trong

I. TIẾN HÓA HÓA HỌC: Gồm 3 bước:1. Sự hình thành các chất hữu cơ đơn giản.- Trong khí quyển nguyên thủy chứa: CO, NH3

,

hơi H2O, ít N2, không có O2.- Nguồn năng lượng tự nhiên tác động các khí vô cơ -> hợp chất hữu cơ đơn giản (C, H)->C, H, O (lipit, Sacarit,…).2. Sự hình thành các đại phân tử từ các hợp chất hữu cơ đơn giản:- Hợp chất hữu cơ đơn giản hòa tan trong các đại dương -> cô động trên nền đáy sét -> protêin, nuclêic.3. Sự hình thành các đại phân tử tự nhân đôi:- Các đơn phân axit amin, nuclêôtit…trùng hợp -> ADN, ADN có khả năng tự nhân đôi

II. TIẾN HÓA TIỀN SINH HỌC:- Xuất hiện cơ thể sống đơn bào đầu tiên từ sự tập hợp các đại phân tử trong một hệ thống mở có màng lipoprotêin bao bọc ngăn cách với môi trường ngoài nhưng có sự tương tác với môi trường -> tế bào.


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 mộttổ chức -> tiến hóa dần -> tế bào sơ khai.HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

Hoạt động 3 : 10’ Tìm hiểu giai đoạn tiến hóa sinh học GV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời- Hiện nay có bao nhiêu loài trong sinh giới?- Đa số các loài có cấu tạo cơ thể thuộc nhóm tế bào nào?- Từ tb guyên thủy dưới tác dụng của CLTN-> Toàn bộ sinh giới ngày nay được diễn ra như thế nào?- Hãy giải thích vì sao hiện nay các cơ thể sống không có khả năng hình thành bằng con đường vô cơ ?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

III. TIẾN HÓA SINH HỌC:Từ tế bào nguyên thủy dưới tác dụng của CLTNà tb nhân sơ à cơ thể đơn bào nhân thực à cơ thể đa bào nhân thựcà sinh giới đa dạng hiện nay.

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ : - Giai đoạn tiến hóa hoá học có đặc điểm gì? Sự sống được phát sinh như thế nào?1. Trong khí quyển nguyên thủy trái đất chưa có :

A. CH4, NH4 B. O2 C. Hơi H2O D. C2H2

2. Chất hữu cơ được hình thành trong giai đoạn tiến hoá hoá học nhờ :A. Tác dụng của hơi nước B.Tác dụng của các yếu tố sinh họcC. Do mưa kéo dài hàng ngàn năm D. Nhiều nguồn năng lượng tự nhiên

3. Mần mống sống đầu tiên được hình thành ở : A. Trên mặt đất B. Trong không khí C. Trong đại dương D. Trong lòng đất4. Mầmmống sống đầu tiên được hình thành trong giao đoạn tiến hóa

A. hoá học B. tiền sinh học C. sinh học D. cơ học 5. Giai đoạn tiến hoá sinh học được tính từ khi

A. Hình thành các hợp chất hữu cơ đơn giàn-> phức tạpB. Hình thành tế bào nguyên thủt -> sinh vật đầu tiênC. Sinh vật đầu tiên -> toàn bộ sinh giới ngày nayD. Sinh vật đa bào -> toàn bộ sinh giới ngày nay

* Híng dÉn vÒ nhµ : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi lµm bµi tËp,häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp.

Bài 44 : SỰ PHÁT TRIỂN CỦA SINH GIỚI QUA CÁC ĐẠI ĐỊA CHẤT


I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Nêu được khái niệm hóa thạch, vai trò của hóa thạch trong nghiên cứu sinh học và địa chất học, cách xác định tuổi của hóa thạch - Trình bày được mối quan hệ giữa sinh vật với môi trường và khí hậu qua các kỉ 2. Kü n¨ng : Phaùt trieån ñöôïc naêng löïc tö duy lí thuyeát cho hs 3. Gi¸o dôc : Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về nguồn gốc phát sinh và tiến hóa của các loàiII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 III. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi IV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : Sự sống được phát sinh như thế nào ? Đặc điểm tiến hóa của 3 giai đoạn tiến hóa : hóa học,tiền sinh học và sinh học ?2. Néi dung bµi gi¶ng :(đvđ) : Bò sát cổ khổng lồ sống ở thời đại nào cách chúng ta bao nhiêu triệu năm ?

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNGHoạt động 1: 11’tìm hiểu về hóa thach và phân chia thời gian địa chấtGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời các câu hỏi sau :- Hóa thạch là gì ?

- Hóa thạch có ý nghĩa thực tiễn gì trong nghiên cứu khảo cổ và thực tiễn ?

- Để xác định tuổi của các lớp đất đá và hóa thạch người ta dựa vào tiêu chuẩn nào?

- Căn cứ vào đâu để phân định các mốc thời gian địa chất ?

HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận,bổ sung :

Hoạt động 2: 26’ Tìm hiểu về sinh vật trong các đại địa chấtGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk ,trả lời- Sinh vật ở đại thái cổ?- Vì sao đại thái cổ lại có ít hóa thạch nhất?- Những SV xuất hiện trong đại thái cổ?

- Có những kỉ nào trong đại cổ sinh? - Đặc điểm xuất hiện sinh vật trong các kỉ ở đại cổ sinh ?- Sự kiện quan trọng của đại cổ sinh là gì?- Nguyên nhân của sự xuất hiện ôxi trên trái đất?- Nguyên nhân nào dẫn đến sự di cư của động vật lên cạn?

- Có những kỉ nào trong đại trung sinh? - Đặc điểm xuất hiện sinh vật trong các kỉ ở đại trung sinh ?

I. Hóa thạch và phân chia thời gian địa chất1. Hóa thạch:a. Hóa thạch là gì?Là di tích của các sinh vật đã từng sống trong các thời đại trước để lại trong các lớp đất đá. b. Ý nghĩa của hóa thạch : có ý nghĩa to lớn trong nghiên cứu SH và địa chất học- Từ hóa thạch có thể suy ra lịch sử phát sinh ,phát triển và diệt vong của sinh vật.- Là dẫn liệu quí để nghiên cứu lịch sử vỏ TĐ2. Sự phân chia thời gian địa chấta. Phương pháp xác định tuổi các lớp đất đa và hóa thạch- Để xác định tuổi tương đối của lớp đất đa dựa vào lớp trầm tích trong đất (lớp càng sâu tuổi càng cao)- Để xác định tuổi tuyệt đối sử dụng pp đồng vị phóng xạ,căn cứ vào thời gian bán rã của 1 chất đồng vị phóng xạ nào đó có trong hóa thạchb. Căn cứ để phân định các mốc thời gian địa chất dựa vào những biến đổi lớn về địa chất ,khí hậu.

II. Sinh vật trong các đại địa chất :1. Đại thái cổ : (khoảng 3500 triệu năm)- Hóa thạch SV nhân sơ cổ nhất2. Đại nguyên sinh : (2500 triệu năm)- Hóa thạch SV nhân thực cổ nhất- Hóa thạch đv cổ nhất- ĐV không sương sống thấp ở biển ,tảo3. Đại cổ sinh : (300 – 542 triệu năm)- Kỉ cambric: xuất hiện đv dây sống- Kỉ silua: cây có mạch và côn trùng chiếm lĩnh trên cạn,xuất hiện cá- Kỉ đêvôn: phân hóa cá sương,xuất hiện lưỡng cư.- Kỉ than đá: xuất hiện TV hạt trần,bò sát…- Kỉ pecmi: phân hóa bò sát và côn trùng 4. Đại trung sinh : (200 – 250 triệu năm)- Kỉ tam điệp : cá sương phát triển,phân hóa bò sát cổ,xuất hiện chim và thú.- Kỉ jura: bò sát cổ ngự trị tuyệt đối trên cạn, dưới nước và trên không.- Kỉ phấn trắng: xuất hiện thực vật hạt kín 5. Đại tân sinh : (1,8 – 65 triệu năm)- Kỉ đệ tam : phân hóa thú,chim,xuất hiện các nhóm



- Sự kiện quan trọng của đại trung sinh ?

- Có những kỉ nào trong đại tân sinh? - Đặc điểm xuất hiện sinh vật trong các kỉ ở đại tân sinh ?- Sự kiện quan trọng của đại cổ sinh là gì?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận,bổ sung:

linh trưởng.- Kỉ đệ tứ: thực vật và động vật giống ngày nay,xuất hiện loài người.

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ :* Cñng cè : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi - Tại sao hóa thạch là bằng chứng của tiến hóa ? - Người ta căn cứ vào đâu để tính tuổi của hóa thạch ? - Nêu sinh vật điển hình của các kỉ ? - Phân tích mối quan hệ giữa điều kiện địa chất ,khí hậu với sv qua các kỉ địa chất ? - Hãy chọn phương án trả lời đúng : Thực vật có hoa xuất hiện vào đại nào sau đây ? A. Đại cổ sinh B. Đại trung sinh C. Đại tân sinh D. Đại nguyên sinh,thái cổ* Híng dÉn vÒ nhµ : lµm bµi tËp,häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp.

BÀI 45 : SỰ PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI


I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Liệt kê được 4 giai đoạn phát sinh và tiến hóa của loài người - Liệt kê các nhân tố sinh học và nhân tố xã hội tác động đến quá trình phát sinh và tiến hóa của loài người. Giải thích được tại sao nhân tố văn hóa đóng vai trò quyết định 2. Kü n¨ng : Phaùt trieån ñöôïc naêng löïc tö duy lí thuyeát cho hs 3. Gi¸o dôc : Nâng cao nhận thức đúng đắn và khoa học về nguồn gốc phát sinh và tiến hóa của loài ngườiII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV, H45 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míiIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi IV. TiÕn tr×nh bµi d¹y : 1. KiÓm tra bµi cò : Hoá thạch là gì? Nêu các sinh vật điển hình của các kỉ ?2. Néi dung bµi gi¶ng :(đvđ) : Vượn người hiện nay : ví dụ tinh tinh có thể biến đổi thành người được không ?

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNGHoạt động 1: 23’tìm hiểu về các dạng vượn người hoá thạchGV : giới thiệu hình 45.1 sách giáo khoa.Câu hỏi thảo luận:- Nêu những giai đoạn chính trong quá trình phát sinh loài người ?- Hãy tìm những đặc điểm sai khác giữa người

I. NHỮNG GIAI ĐOẠN CHÍNH TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI :1. Các dạng vượn người hoá thạch: Đriôpitec : phát hiện 1927 ở Châu Phi.2. Các dạng người vượn hoá thạch (người tối cổ) :Ôxtralôpitec: phát hiện 1924 ở Nam Phi.- Chúng đã chuyển t ừ lối sống trên cây xuống sống ở



vượn hoá thạch với vượn người ?- Hãy tìm những dẫn liệu chứng minh loài người có chung nguồn gốc với vượn người ?

- Homo habilis -Peticantrop – Xinantrop phát hiện đầu tiên ở đâu ? Năm nào ?

- Nêu các đặc điểm sai khác giữa người cổ Homo habilis với người cổ Homo erectus ?

- Hãy tìm những đặc điểm sai khác giữa người đứng thẳng Homo erectus với ng ười v ượn hoá thạch?- Homo neanderthalensis phát hiện đầu tiên ở đâu ? Năm nào ?- Nêu đặc điểm hình thái và đặc điểm sinh hoạt của người Neandectan ?- Phát hiện đầu tiên ở đâu ? Năm nào ?- Chiều cao,thể tích hộp sọ,đặc điểm mặt, công cụ lao động và sinh hoạt của người hiện đại ?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận,bổ sung :

Hoạt động 2: 13’ Tìm hiểu vai trò của nhân tố SH và xã hội.GV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk ,trả lời- Nêu các nhân tố sinh học chi phối quá trình phát sinh loài người- Nhân tố xã hội gồm các nhân tố nào? Tại sao nói nhân tố xã hội là quyết định sự phát triển của loài người?- Những nhân tố tự nhiên và xã hội nào hiện nay đang tác động xấu đến sức khoẻ và đạo đức con người ?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận,bổ sung:

mặt đất, đi bằng hai chân.- Cao 120- 140 cm, nặng 20 – 40 kg, có hộp sọ 450 – 750 cm 3.- Chúng đã biết sử dụng cành cây, hòn đá, mảnh xương thú để tự vệ và tấn công.3. Ng ười cổ Homo:a. Homo habilis: tìm thấy ở Onđuvai năm 1961- 1964.-Cao 1- 1,5 m, nặng 25 – 50 kg, có hộp sọ 600 – 800 cm 3.- Sống thành đàn, đi thẳng đứng, tay biết chế tác và sử dụng công cụ bằng đ á.b. Homo erectus: - Peticantrop: tìm thấy ở Inđônêxia năm 1891.Cao 1,7m họp sọ 900- 950 cm3 . Biết chế tạo công cụ bằng đá, dáng đi thẳng .- Xinantrop: tìm thấy ở Bắc Kinh ( Trung Quốc) năm 1927Họp sọ 1000 cm3 , đi thẳng đứng, biết chế tác và sử dụng công cụ bằng đ á, x ương, biết d ùng l ửa c. Homo neanderthalensis: (Đức năm 1856)+ Cao : 1,55-1,66m,Họp sọ 1400cm3

+ Xương hàm gần giống người, có lồi cằm.+ Biết chế tạo và sử dụng lửa thành thạo, sống săn bắt và hái lượm, bước đầu có đời sống VH+ Công cụ lao động bằng đá tinh xảo hơn như: dao, búa, rìu.4. Người hiện đại ( Homo sapiens): tìm thấy ở làng Grômanhon( Pháp) năm 1868.+ Cao: 1,8m, hộp sọ 1700cm3.Có lồi cằm rõ.+ Công cụ LĐ: đá, xương, sừng, đồng, sắt.+ Họ sống thành bộ lạc có nền văn hoá phức tạp, có mầm móng mĩ thuật và tôn giáo.

II. Các nhân tố chi phối quá trình phát sinh loài người : 1. Tiến hoá sinh học: gồm biến dị di truyền và chọn lọc tự nhiên: đóng vai trò chủ đạo trong giai đoạn người vượn hoá thạch và người cổ. 2. Tiến hoá xã hội: các nhân tố văn hoá, xã hội ( cải tiến công cụ lao động, phát triển lực lượng sản xuất, quan hệ xã hội…) đã trở thành nhân tố quyết định của sự phát triển của con người và xã hội loài người.

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ :* Cñng cè : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi 1. Loài người xuất hiện vào đại nào sau đây? A. Đại Cổ sinh B. Đại Tân sinh C. Đại Trung sinh D. Đại Nguyên sinh, Thái cổ 2. Loài người phát sinh trải qua các giai đoạn chính theo trình tự nào sau đây : A. vượn người hoá thạch, người vượn hoá thạch, người cổ và người hiện đại.


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 B. vượn người hoá thạch, người cổ, người vượn hoá thạch và người hiện đại. C. người vượn hoá thạch, vượn người hoá thạch , người cổ và người hiện đại. D. người vượn hoá thạch, người cổ, người vượn hoá thạch và người hiện đại.* Híng dÉn vÒ nhµ : lµm bµi tËp,häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp.

BÀI 46 : Thực hành : BẰNG CHỨNG VỀ NGUỒN GỐC ĐỘNG VẬT CỦA LOÀI NGƯỜIGồm 1 tiết Tiết thứ 48 Ngày soạn : 22/02/2009

I. Mục tiêu : Sau khi học song bài này học sinh phải1. Kiến thức : - Giải thích được của nguồn gốc động vật của loài người dựa trên các bằng chứng giải phẫu so sánh,phôi sinh học so sánh, đặc biệt là mối quan hệ giữa người và vượn người. - Biết sử dụng các hình vẽ, tranh, mô hình…. để so sánh,phân tích các đặc điểm giống nhau và khác nhau giữa người và thú,đặc biệt với vượn người.2. Kỹ năng : Rèn luyện kỹ năng thực hành cho các em và phân tích kết quả thí hành.3. Giáo dục : Có quan điểm khoa học duy vật biện chứng về nguồn gốc của loài người.II. Kiểm tra kiến thức cơ sở và sự chuẩn bị :1. Kiểm tra kiến thức cơ sở : - Loài người ngày nay đã trải qua những dạng người trung gian nào ? - Con người ngày nay có còn tiến hóa nữa không ?2. Chuẩn bị : Vật liệu, thiết bị và dụng cụ - Tranh vẽ H46, máy vi tính và máy chiếu đa năng - Bảng phóng to các mục 1 và 2 về các đặc điểm giống và khác nhau giữa người và thú - Đĩa CD – Rom về các dạng linh trưởng, mô hình bộ xương người và vượn ngườiIII. Nội dung thực hành : - Sự giống nhau giữa người và thú - Sự giống và khác nhau giữa người và vượn người ngày nayIV. Tiến hành các hoạt động thực hành :

Hoạt động của thầy và trò Nội dung- GV : Yêu cầu hs quan sát các đặc điểm của người so với đv có xương sống và nhất là với thú qua các liệt kê trong sgk và rút ra kết luận.- HS : Quan sát, trả lời- GV: Cho hs so sánh người và vượn người ,từ đó rút ra kết luận.- HS : Quan sát, trả lời

- GV : Cho hs qua sát H46sgk và mô hình bộ xương người và vượn người để phân tích các đặc điểm như bộ xương,não,xương hàm,răng,răng nanh…- HS : Quan sát, trả lời

1. Sự giống nhau giữa người và thúCấu tạo của cơ thể người có nhiều đặc điểm chung với đặc điểm có xương sống,nhất là lớp thú

2. Sự giống nhau giữa người và vượn người ngày nayNgười và vượn người đều thuộc bộ linh trưởng và có chung nguồn gốc

3. Sự khác nhau giữa người và vượn người ngày nay:Nhữnh điểm khác nhau giữa người và vượn người chứng tỏ vượn người không phải là tổ tiên trực tiếp của người mà người và vượn người là 2 nhánh phát sinh của 1 gốc chung nhưng tiến hóa theo 2 hướng khác nhau.

V. Giải thích kết quả và rút ra kết luận : Tiến hành như thế nào và mục tiêu đã đạt được chưa * Bản tường trình thực hành : bài thực hành số 3 : lai giống 1 . Mục tiêu thực hành : 2 . Các hoạt động thực hành :Chuẩn bị, tiến hành, kết quả, giải thích và nhận xét kết quả 3 . Đánh giá của giáo viên : Kiến thức, kỹ năng, giáo dục. Ma trËn thiÕt kÕ ®Ò kiÓm tra 45 phót M«n sinh häc khèi 12

Ch¬ng tr×nh n©ng caogåm 1 tiÕt tiÕt thø 49 ngµy so¹n : 06/03/2009



A. Ma trËn :

Çc chñ ®Ò chÝnhÇc møc ®é cÇn ®¸nh gi¸ Tæn

g®iÓm

Nhí Th«ng hiÓu VËn dôngTNKQ TL TNKQ TL TNKQ TL

1.Học thuyết tiến hóa cổ điển và hiện đại

C©u 1(0,25®) 5,5

®2. Các nhân tố tiến hóa C©u 7

(0,25®)C©u 9(5®) 1 ®

3. Quá trình hình thành các đặc điểm thích nghi

Câu 2(0,25®)

Câu 10(3đ)

C©u 11(2®)

4. Loài sinh học Câu 3,4,6(0,75®)

5. Nguồn gốc chung của các loài

Câu 8(0,25đ)

6. Sự phát sinh và phát triển của sự sống

Câu 5(0,25đ)

Tæng sè ®iÓm 8 C©u (2 đ) 1 C©u (3®) 2 C©u (5®) 10 ®

B. Nội dung đề :I. Phần câu hỏi trắc nghiệm (2 điểm) :

C©u 1

Chän läc tù nhiªn lµ qu¸ tr×nh

A. ®µo th¶i nh÷ng biÕn dÞ bÊt lîi cho sinh vËtB. tÝch lòy nh÷ng biÕn dÞ cã lîi cho sinh vËtC. võa ®µo th¶i nh÷ng biÕn dÞ bÊt lîi võa tÝch lòy nh÷ng biÕn dÞ cã lîi cho

sinh vËtD. tÝch lòy nh÷ng biÕn dÞ cã lîi cho con ngêi vµ cho b¶n th©n sinh vËt

C©u 2

§iÒu nµo kh«ng ®óng víi sù ®a h×nh c©n b»ng?

A. Kh«ng cã sù thay thÕ hoµn toµn mét alen nµy b»ng mét alen kh¸cB. Cã sù thay thÕ hoµn toµn mét alen nµy b»ng mét alen kh¸cC. Cã sù u tiªn duy tr× çc thÓ dÞ hîp vÒ mét gen hoÆc mét nhãm gen.D. Çc thÓ dÞ hîp thêng tá ra cã u thÕ so víi thÓ ®ång hîp t¬ng øng vÒ søc

sèng, kh¶ n¨ng sinh s¶n , kh¶ n¨ng thÝch øng tríc ngo¹i c¶nh.C©u

3Tiªu chuÈn nµo ®îc dïng th«ng dông ®Ó ph©n biÖt hai loµi ?

A. Tiªu chuÈn h×nh th¸i C. Tiªu chuÈn sinh lÝ - hãa sinh

B. Tiªu chuÈn ®Þa lÝ - sinh th¸i D. Tiªu chuÈn di truyÒn

C©u 4

H×nh thµnh loµi b»ng con ®êng lai xa vµ ®a béi hãa lµ ph¬ng thøc th-êng thÊy ë

A. thùc vËt C. ®éng vËt Ýt di chuyÓn xa

B. ®éng vËt di chuyÓn xa D. ®éng vËt kÝ sinh

C©u 5

Sù phån thÞnh cña thùc vËt h¹t kÝn,s©u bä,chim,thó vµ ngêi xuÊt hiÖn vµo ®¹i

A. cæ sinh B. trung sinh C. t©n sinh D. Gi¸o ¸n SH12-NC 102


nguyªn sinh,th¸i cæC©u

6Theo thuyÕt tiÕn hãa hiÖn ®¹i ,®¬n vÞ tiÕn hãa c¬ së ë nh÷ng loµi giao phèi lµ

A. quÇn thÓ. B. ç thÓ C. loµi D. nßi ®Þa lý vµ nßi sinh th¸i

C©u 7

Nh©n tè tiÕn hãa cã vai trß ®Þnh híng cho qu¸ tr×nh tiÕn hãa nhá lµ

A. qu¸ tr×nh ®ét biÕn B. çc c¬ chÕ çch li C. biÕn ®éng di truyÒn D. CLTN

C©u 8

Trong lÞch sö tiÕn hãa ,nh÷ng sinh vËt xuÊt hiÖn sau mang nhiÒu ®Æc ®iÓm hîp lý h¬n nh÷ng sinh vËt xuÊt hiÖn tríc lµ do

A. ¸p lùc cña chän läc thêng diÔn ra theo híng t¨ng dÇn trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn.

B. CLTN ®µo th¶i nh÷ng d¹ng kÐm thÝch nghi vµ chØ gi÷ l¹i nh÷ng d¹ng thÝch nghi nhÊt.

C. kÕt qu¶ cña vèn gen ®a h×nh, gióp sinh vËt dÔ dµng thÝch nghi khi ®iÒu kiÖn sèng thay ®æi.

D. ®ét biÕn vµ biÕn dÞ tæ hîp kh«ng ngõng ph¸t sinh,chän läc tù nhiªn kh«ng ngõng t¸c ®éng nªn çc ®Æc ®iÓm thÝch nghi liªn tôc ®îc hoµn thiÖn ngay c¶ khi hoµn c¶nh sèng æn ®Þnh.

II. Phần câu hỏi tự luận : (8 điểm)C©u 9. Nªu vai trß cña ®ét biÕn trong tiÕn hãa. V× sao ®a sè ®ét biÕn th-êng cã h¹i nhng l¹i ®îc xem lµ nguyªn liÖu tiÕn hãa ?C©u 10. Nªu vai trß cña giao phèi ngÉu nhiªn vµ kh«ng ngÉu nhiªn trong tiÕn hãa. V× sao mçi quÇn thÓ giao phèi lµ mét kho biÕn dÞ di truyÒn v« cïng phong phó ?C©u 11. ThÕ nµo lµ hiÖn tîng ®a h×nh c©n b»ng. V× sao nãi çc ®Æc ®iÓm thÝch nghi chØ hîp lÝ t¬ng ®èi ?C. Ý thức chấp hành qui chế khi làm bài kiểm tra của học sinh HS không tham gia kiểm tra …………………………………………………………… HS vi phạm qui chế …………………………………………………………………….

Đáp ánI. Phần câu hỏi trắc nghiệm (2 điểm) : 8 x 0,25 = 2đ C©u 1 2 3 4 5 6 7 8§¸p ¸n C B A A C A D DII. Phần câu hỏi tự luận (8 điểm) :C©u 9. a. Vai trß cña ®ét biÕn trong tiÕn hãa : lµm thay ®æi tÇn sè alen vµ thµnh phÇn kiÓu gen trong quÇn thÓ,lµ nguån nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh tiÕn hãa vµ chän gièng. b. §a sè ®ét biÕn thêng cã h¹i nhng l¹i ®îc xem lµ nguyªn liÖu tiÕn hãa v× - Gi¸ trÞ thÝch nghi phô thuéc vµo m« trêng vµ tæ hîp gen…. - PhÇn lín ®ét biÕn gen tån t¹i ë tr¹ng th¸i lÆn,tån t¹i trong cÆp gen dÞ hîp nªn kh«ng biÓu hiÖn ra kiÓu h×nh, thêng biÓu hiÖn ë thÓ ®ång hîp

- §ét biÕn gen phæ biÕn vµ Ýt ¶nh hëng tíi søc sèng ,søc sinh s¶n cña ç thÓ h¬n ®ét biÕn nhiÔm s¾c thÓ


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 C©u 10. a. Vai trß cña giao phèi ngÉu nhiªn vµ kh«ng ngÉu nhiªn trong tiÕn hãa * NgÉu phèi : - T¹o tÝnh c©n b»ng trong quÇn thÓ - Ph¸t t¸n ®ét biÕn trong quÇn thÓ, t¹o ra sù ®a h×nh c©n b»ng vÒ KG vµ KH - T¹o ra v« sè biÕn dÞ tæ hîp lµ nguån nguyªn liÖu thø cÊp cho tiÕn hãa - Trung hßa tÝnh cã h¹i cña ®ét biÕn ,t¹o ra çc tæ hîp gen thÝch nghi * Vai trß cña giao phèi kh«ng ngÉu nhiªn lµm thay ®æi thµnh phÇn kiÓu gen cña quÇn thÓ lµ nh©n tè tiÕn hãa

b.Mçi quÇn thÓ giao phèi lµ mét kho biÕn dÞ di truyÒn v« cïng phong phó v× trong

quÇn thÓ sè cÆp gen dÞ hîp nhiÒu vµ sè ç thÓ línC©u 11. a. HiÖn tîng ®a h×nh c©n b»ng lµ hiÖn tîng quÇn thÓ tån t¹i mét sè lo¹i kiÓu h×nh ë tr¹ng th¸i c©n b»ng æn ®Þnh, kh«ng cã sù thay thÕ hoµn toµn mét alen nµy b»ng mét alen kh¸c, çc thÓ dÞ hîp thêng tá ra u thÕ h¬n thÓ ®ång hîp

c. Çc ®Æc ®iÓm thÝch nghi chØ hîp lÝ t¬ng ®èi v× khi ®iÒu kiÖn sèng thay ®æi gi¸ trÞ

d. thÝch nghi míi thÝch nghi h¬n sÏ thay thÕ gi¸ trÞ thÝch nghi cò kÐm thÝch nghi . Trong hoµn c¶nh sèng dï m«i trêng cã æn ®Þnh th× ®ét biÕn, biÕn dÞ tæ hîp vÉn kh«ng ngõng x¶y ra CLTN kh«ng ngõng t¸c ®éng ,gi¸ trÞ thÝch nghi lu©n ®îc hoµn thiÖn

Baøi 47: MOÂI TRÖÔØNG VAØ CAÙC NHAÂN TOÁ SINH THAÙI Sè tiÕt : 1 TiÕt thø : 50 Ngµy so¹n : 10/03/2009

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Neâu ñöôïc khaùi nieäm moâi tröôøng , nhaân toá sinh thaùi , nôi ôû , oå sinh thaùi vaø caùc quy luaät sinh thaùi - Phaân bieät caùc loaïi moâi tröôøng soáng , caùc nhoùm nhaân toá sinh thaùi . 2. Kü n¨ng : Rèn luyÖn kü n¨ng lµm viÖc víi s¸ch gi¸o khoa 3. Gi¸o dôc : Häc sinh cã thÓ lµm ®îc çc bµi tËp ¸p dông trong SGKII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míiIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y :1. KiÓm tra bµi cò : 2. Néi dung bµi gi¶ng : (®v®) : Ta thêng nãi m«i trêng sèng vµ çc nh©n tè sinh th¸i, vËy m«i trêng lµ g× vµ cã nh÷ng lo¹i m«i trêng nµo ta cïng nghiªn cøu bµi 47



Bài 48: ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI LÊN ĐỜI SỐNG SINH VẬTSè tiÕt : 1 TiÕt thø : 51 Ngµy so¹n : 13/03/2009

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Nêu được ảnh hưởng của ánh sáng và nhiệt độ lên đờI sống của sinh vật - Nêu được khái niệm nhịp sinh học 2. Kü n¨ng : rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, tổng hợp 3. Gi¸o dôc : vận dụng kiến thức vào thực tiễn sản xuất, giảI thích nghi của sinh vật vớI môi trường sốngII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míiIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y :1. KiÓm tra bµi cò : -Thế nào là môi trường? Có mấy loại môi trường? -Thế nào là giới hạn sinh thái? Khái niệm về nơi ở và ổ sinh thái?2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ) : Ánh sáng, nhiệt độ có ảnh hưởng gì đến đời sống của sinh vật ?

Hoạt động của thầy và trò Nội dungHoạt động 1: 20’Tìm hiểu sự tác động của ánh sángGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời các câu hỏi sau :- Tại sao cây ưa sáng thân có vỏ dày?

- Tại sao cây ưa bóng râm có lá nằm ngang?

- Hãy cho biết thảm thực vật trong hình 48.2 gồm những tầng nào?- Sự phân chia tầng như vậy có lợi ích như thế nào?

- Kể tên một số loài động vật hoạt động vào ban ngày và ban đêm

- Cho biết các đặc điểm về màu sắc hình dạng, ý nghĩa sinh học của nó?- Nhận xét hoạt động sinh lí hình thái của các sinh vật trong hình H48.5- Nhịp sinh học là gì?- Cho một số ví dụ về nhịp sinh học?- Có những loại nhịp sinh học nào?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

Hoạt động 2: 18’Tìm hiểu sự tác động của nhiệt độ

I. Ảnh hưởng của ánh sáng:1.Sự thích nghi của thực vật:2.Sự thích nghi của động vật:- Động vật hoạt động vào ban ngày: ong, thằn lằn, nhiều loài chim và thú…, có thị giác phát triển và thân có màu sắc sặc sỡ để nhận biết đồng loại, để nguỵ trang hay để doạ nạt kẻ thù- Động vật hoạt động vào ban đêm hoặc sống trong hang như:cú mèo, bướm đêm, cá hang…thân màu sẫm, mắt có thể rất tinh hoặc nhỏ lại hoặc tiêu biến, xúc giác và cơ quan phát sáng phát triển- Động vật hoạt động vào chiều tối như: muỗi dơi và sáng sớm như: nhiều loài chim

3.Nhịp sinh học:a. Khái niệm nhịp sinh học: là sự thay đổI có tính chu kì của các nhân tố sinh thái đã tác động đến sinh vật một cách có chu kì và tạo nên những phản ứng nhịp nhàng có tính chu kìb. Phân loại nhịp sinh học:-nhịp sinh học theo chu kì ngày đêm-nhịp sinh học theo chu kì mùa- nhịp sinh học theo chu kì năm

II. Ảnh hưởng của nhiệt độ:-Nhiệt độ tác động mạnh đến hình thái, cấu trúc cơ thể, tuổI thọ, các hoạt động sinh lí- sinh thái và tập tính của sinh vật



GV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời các câu hỏi sau :- Giới hạn sinh thái là gì?- Nhiệt độ ảnh hưởng như thế nào đến đờI sống sinh vật?

- Sự khác nhau giữa sinh vật sống ở vùng giá rét, ôn đới và nhiệt đới?

- Sinh vật được chia thành mấy nhóm? đặc điểm của mỗI nhóm?

- Nhóm nào có khả năng phân bố rộng hơn vì sao?


-Sinh vật được chia thành hai nhóm: nhóm biến nhiệt và nhóm hằng nhiệt (đồng nhiệt)-Ở sinh vật biến nhiệt nhiệt được tích luỹ trong một giai đoạn phát triển hay cả đờI sống gần như một hằng số và tuân theo công thức sau:T= (x – k)nTrong đó:T: tổng nhiệt hữu hiệu (độ ngày,độ giờ,độ năm)x: nhiệt độ môi trường (o C ) k: nhiệt độ ngưỡng của sự phát triển (o C ) n: số ngày cần thiết để hoàn thành một giai đoạn phát triển hay cả đờI sống của sinh vật (ngày, năm, tháng…)

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ :* Cñng cè : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi1/Nhóm động vật ưa sáng bao gồm các động vật hoạt động vào:A. ban ngày B. ban đêm C. chiều tối D. nửa đêm2/ Ở cây bạch đàn lá xếp nghiên so vớI mặt đất có tác dụng :A.tránh các tia nắng chiếu thẳng vào bề mặt lá, làm cho lá đỡ bị đốt nóng B.hạn chế sự thoát hơi nướcC.giúp cây giữ nước duy trì hoạt động của tế bàoD.tăng cường sự thoát hơi nước3/ Ở ruồI giấm, thời gian phát triển từ trứng đến ruồI trưởng thành ở 25oC là 10 ngày đêm, còn ở 18oC là 17 ngày đêm. Ngưỡng nhiệt phát triển của ruồI giấm là: A. 56 B. 250 C. 170 D. 8 4/ Ở ruồI giấm, thời gian phát triển từ trứng đến ruồi trưởng thành ở 25oC là 10 ngày đêm, ngưỡng nhiệt phát triển là 8. Tổng nhiệt hữu hiệu của giai đoạn phát triển từ trứng đến ruồI trưởng thành là: A. 56 B. 250 C. 170 D. 85/ Ở ruồI giấm, thờI gian phát triển từ trứng đến ruồI trưởng thành ở 18oC là 17 ngày đêm, ngưỡng nhiệt ph t triển là 8, tổng nhiệt hữu hiệu của giai đoạn phát triển từ trứng đến ruồI trưởng thành là 170. Số thế hệ trung bình của ruồI giấm trong một năm là:A. 36.5 ngày B. 21.47 ngày C. 170 ngày D. 8 ngày* Híng dÉn vÒ nhµ : lµm bµi tËp,häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp.

Bài 49§. ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI LÊN ĐỜI SỐNG SINH VẬT (tiếp theo)Sè tiÕt : 1 TiÕt thø : 52 Ngµy so¹n : 14/11/2008

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Nêu được ảnh hưởng của độ ẩm, nhiệt - ẩm và các nhân tố khác (không khí, lửa) đến đời sống sinh vật - Nêu được sự tác động của sinh vật lên môi trường 2. Kü n¨ng : Rèn luyện kỹ năng, làm việc sách giáo khoa, phân tích, so sánh… 3. Gi¸o dôc : Có ý thức bảo vệ môi trường sốngII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míiIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGK


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 IV. TiÕn tr×nh bµi d¹y :1. KiÓm tra bµi cò : 2. Néi dung bµi gi¶ng :Tại sao trong rừng cây lại phân tầng?Màu sắc trên thân động vật có những ý nghĩa sinh học gì?

Hoạt động của GV Nội dungHoạt động 1: 13’Tìm hiểu ảnh hưởng của độ ẩm đến đời sống sinh vật GV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời các câu hỏi sau :- Nêu ví dụ và đặc điểm của các thực vật sống ở ven bờ nước và vùng khô hạn?- Sinh vật có những đặc điểm thích nghi như thế nào với điều kiện sống nơi khô hạn? HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

Hoạt động 2: 16’Tìm hiểu sự tác động tổ hợp của nhiệt - ẩmTìm hiểu sự tác động tổ hợp của nhiệt độGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và trả lời các câu hỏi sau :- Nhiệt - ẩm ảnh hưởng như thế nào đến sinh vật?- Cho ví dụ và nêu đặc điểm các thực vật có đời sống thích nghi với sự phát tán nhờ gió

- Tác động của con người làm thay đổi sự vận chuyển của không khí, làm ảnh hưởng đến đời sống sinh vật- Để thích nghi với lửa cháy tự nhiên vùng khô hạn, TV có đặc điểm thích nghi nào?-Lửa cháy do con người không có ý thức đã gây ra hậu quả sinh thái nặng nềHS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

Hoạt động 3: 8’ Tìm hiểu sự tác động trở lại của sinh vật lên môi trườngGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và cho biết sự tác động trở lại của sinh vật lên môi trường ?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

I. Ảnh hưởng của độ ẩm đến đời sống sinh vật- Dựa vào độ ẩm, sinh vật được chia thành 3 nhóm: nhóm ưa ẩm, nhóm ưa ẩm vừa và nhóm chịu hạn- Trong điều kiện khô hạn, sinh vật có đặc điểm thích nghi nổi bật:*Thực vật: Trữ nước trong cơ thể, giảm sự thoát hơi nước,tăng khả năng tìm nước trốn hạn* Động vật: Giảm tuyến mồ hôi, Ít bài tiết nước tiểu,hoạt động ban đêm hay trong hangthay đổi màu sắc thân

II. Sự tác động tổ hợp của nhiệt - ẩmNhiệt - ẩm quy định sự phân bố của các loài trên bề mặt hành tinh, tạo ra vùng sống của sinh vật gọi là thủy nhiệt đồ1. Sự thích nghi của sinh vật với sự vận động của không khía. Thực vật:- Hạt: Có túm lông, có cánh, có gai dài → dễ phát tán- Thân: thường thấp hoặc thân bò- Rễ: Ăn sâu, có bạnh rễ, có rễ phụ, rễ chốngb. Động vật:Có màng da nối các chi để bayCôn trùng có cánh ngắn hoặc tiêu giảm

2. Sự thích nghi của thực vật với lửaSống ở vùng khô hạn, nhiều gió, để thích nghi với lửa cháy tự nhiên, 1 số thực vật có đặc điểm: thân có vỏ dày chịu lửa, thân ngầm…

III. Sự tác động trở lại của sinh vật lên môi trườngSinh vật không chỉ chịu ảnh hưởng của môi trường mà còn tác động trở lại, làm cho môi trường biến đổi. Sự biến đổi càng mạnh khi sinh vật sống trong tổ chức càng cao

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ :* Cñng cè : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi- Thực vật, động vật sống trong điều kiện khô hạn có những đặc điểm tích nghi nào nổi bật- Thực vật và đv có những biến đổi gì về hình thái để thích nghi với điều kiện lộng gió?- Cây thích nghi với lửa có những đặc điểm gì nổi bật?1. Dựa vào độ ẩm, sinh vật được chia thành các nhóm:A. trên cạn và dưới nước B. ưa ẩm và ưa hạnC. ưa ẩm, ưa ẩm vừa và chịu hạn D. ưa ẩm, chịu hạn và ưa hạn


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 2. Đặc điểm hình thái nào không đặc trưng cho những loài chịu khô hạn?A. lá hẹp hoặc biến thành gai B. trữ nước trong lá, thân, củ hay rễC. trên mặt lá có nhiều khí khổng D. rễ rất phát triển3. Câu nào sau đây không đúng?A. độ ẩm ảnh hưởng đến sự phân bố của các loài sinh vậtB. độ ẩm ảnh hưởng đến mức độ phong phú của các loài sinh vậtC. phân nhóm thực vật dựa vào độ ẩm chỉ áp dụng đối với thực vật ở cạnD. các thực vật ưa ẩm là thực vật thủy sinh4. Đặc điểm nào sau đây là đặc điểm thích nghi của thực vật với môi trường khô hạn?A. bề mặt lá bóng, có tác dụng phản chiếu ánh sáng mặt trờiB. có thân ngầm phát triển dưới đấtC. lỗ khí đóng lại khi gặp khí hậu nóngD. lá xoay chuyển tránh ánh nắng mặt trời5. So sánh giữa thực vật thụ phấn nhờ sâu bọ với thực vật thụ phấn nhờ gió, thực vật thụ phấn nhờ gió có đặc điểm:A. hoa có màu sáng và rực rỡ B. hoa có nhiều tuyến mậtC. có ít giao tử đực D. hạt phấn nhỏ, nhẹ, nhiều* Híng dÉn vÒ nhµ : lµm bµi tËp,häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp. BÀI 50 : Thực hành : Khảo sát vi khí hậu của một khu vựcGồm 1 tiết Tiết thứ 53 Ngày soạn : 16/03/2009

I. Mục tiêu : Sau khi học song bài này học sinh phải1. Kiến thức : - Học sinh làm quen với những dụng cụ nghiên cứu sinh thái đơn giản - Làm quen với cách đo đạc, khảo sát một vài nhân tố sinh thái đơn giản - Biết ghi chép, đánh giá và thảo luận các kết quả thu được2. Kỹ năng : Rèn luyện kỹ năng thực hành cho các em và phân tích kết quả thí hành.3. Giáo dục : Có quan điểm khoa học duy vật biện chứng về các nhân tố sinh tháiII. Kiểm tra kiến thức cơ sở và sự chuẩn bị :1. Kiểm tra kiến thức cơ sở : - Môi trường là gì? Nhân tố sinh thái là gì và có những loại nhân tố sinh thái nào ? - Ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng của vi sinh vật ?2. Chuẩn bị : Thước đo, ẩm kế và nhiệt kế, cọc dài 2m, sổ tay và bút chìIII. Nội dung thực hành : Khảo sát vi khí hậu của vườn bạch đàn sau trườngIV. Tiến hành các hoạt động thực hành : - Chia lớp thành 6 nhóm mỗi nhóm cử nhóm trưởng - Đo nhiệt độ và ẩm độ khu vực nghiên cứu - Quan sát trong 15 phút và ghi chép vào sổV. Giải thích kết quả và rút ra kết luận : Tiến hành như thế nào và mục tiêu đã đạt được chưa * Bản tường trình thực hành : bài thực hành số 3 : lai giống 1 . Mục tiêu thực hành : 2 . Các hoạt động thực hành :Chuẩn bị, tiến hành, kết quả, giải thích và nhận xét kết quả

Nhóm Địa điểm Nhiệt độ (0C)

Độ ẩm (%)

Các quan sát khác

Nhận xét

1 - Dưới mặt đất- Tại độ cao 2m

Số liệu từ nhiệt kế

Số liệu từ ẩm kế

Trời nắng, nhiều mây,đứng gió…

Đánh giá về nhiệt độ, độ ẩm dưới đất và trên cao 2m

2 - Dưới mặt đất- Tại độ cao 2m

3 - Dưới mặt đấtGi¸o ¸n SH12-NC 108


- Tại độ cao 2m4 - Dưới mặt đất




- Tại độ cao 2m 3 . Đánh giá của giáo viên : Kiến thức, kỹ năng, giáo dục.

CHƯƠNG II: QUẦN THỂ SINH VẬT

Bài 51: KHÁI NIỆM VỀ QUẦN THỂ VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC

CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ


I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Hiểu và giải thích được K/N về quần thể và đơn vị tồn tại của loài.

- Hiểu và trình bày được mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể. 2. Kü n¨ng : 3. Gi¸o dôc : Häc sinh cã thÓ lµm ®îc c¸c bµi tËp ¸p dông trong SGKII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míiIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y :1. KiÓm tra bµi cò : Đầu chương không kiểm tra2. Néi dung bµi gi¶ng :- GV Nêu 01 Số VD: Chim ở Lũy Tre Làng, Bèo Trên Mặt Ao, Các Cây Sen Trong Hồ Có Phải Là Quần Thể Không? Tại Sao? Vậy: khi nào là quần thể

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNGHoạt động 1: 11’Tìm hiểu khái niệm về quần thểGV : Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và cho biết - Quần thể là gì? VD- HS thảo luận nhóm.-> Trả lời lệnh SGK: Lựa chọn các quần thể trong tổ hợp của 10 nhóm cá thể.- Hãy tìm các VD khác ngoài SGK?- Tại sao nói qt là đơn vị tồn tại của loài?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung Hoạt động 2: 27’Tìm hiểu các mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể.

I. Khái niệm về quần thể:

Quần thể là nhóm cá thể của một loài, phân bố trong vùng phân bố của loài một thời gian nhất định, có khả năng sinh ra các thế hệ mới hữu thụ, kể cả loài sinh sản vô tính hay trinh sản

VD: SGK

II. Các mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể:


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 - Thế nào là quan hệ hỗ trợ?

- GV mở rộng: Mối quan hệ hỗ trợ là sự tu họp sống bầy đàn, sống thành xã hội.

- Hãy nêu VD về cách sống bầy đàn hay quần tụ của đv mà em biết trong tự nhiên?

- Các bụi tre, nứa sống chen chúc nhau trong một không gian hẹp như thế chúng có những lợi ích và bất lợi gì? tại sao chúng lại lực chọn kiểu sống quần tụ.

- Trong cách sống bầy đàn, các cá thể nhận biết nhau bằng những tín hiệu nào?

- GV: Cao hơn cách sống bầy đàn là kiểu XH

- Hãy nêu sự khác nhau giữa xã hội loài người với xã hội của các loài côn trùng

- Khi nào quần thể dẫn đến quan hệ cạnh tranh? Cho VD.

- Về lý thuyết, cạnh tranh trong cùng loài rất khốc liệt, vì sao? tại sao trong thực tế, cạnh tranh cùng loài ít xảy ra?- Bên cạnh quan hệ cạnh tranh còn có quan hệ nào khác?- Các cá thể cùng loài có kí sinh vào nhau không? xuất hiện trong điệu kiện nào?

- Ở điều kiện nào xảy ra ăn thịt đồng loại? Điều đó có lợi gì cho sự tồn tại của loài? HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

1. Quan hệ hỗ trợ:

- Quan hệ hỗ trợ là sự tu họp, sống bầy đàn, sống thành xã hội (trong nhiều trường hợp, quần tụ chỉ là tạm thời ở những thời gian nhất định như các con sống quây quần bên cha, mẹ hoặc các cá thể họp đàn để sinh sản săn mồi hay chống kẻ thù)

- Trong cách sống đàn cá thể nhận biết nhau bằng các mùi đặc trưng, màu sắc đàn, vũ điệu

- Hiệu suất nhóm: Là đặc điểm sinh lý và tập tính sinh thái có lợi; giảm lượng tiêu hao oxi, tăng cường dinh dưỡng…

2. Quan hệ cạnh tranh:

- Khi mật độ quần thể vượt quá “sức chứa đựng” của môi trường các cá thể cạnh tranh nhau làm giảm mức tử vong, giảm mức sinh sản… đó là hiện tượng tỉa thừa.

- Ngoài ra còn có kiểu quan hệ: Kí sinh cùng loài ăn thịt đồng loại trong những điều kiện môi trường xác định, giúp cho loài tồn tại và phát triển ổn định.

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ :* Cñng cè : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi1.Nhóm cá thể nào dưới đây là một quần thể ?A, Cá chiết và cá vàng trong bể cá cảnh . B. Cá rô đồng và cá săn sắt trong ao .C. Cây trong vườn. D. Cỏ ven bờ hồ.2. Mối quan hệ nào sau đây thuộc mối quan hệ hổ trợ ?A. Sống quần tụ , kí sinh. B. Sống bầy đàn ăn thịt đồng loại.C. Sống quần tụ , sống thành XH. D, sống thành xã hội ,cạnh tranh.3. Các loại cá thể trong quần thể quan hệ với nhau theo những mối quan hệ nào?A. Quan hệ hổ trợ, quan hệ cạnh tranh. B. Quan hệ hổ trợ, kí sinh.C. Quan hệ hổ trợ, ăn thịt đồng loại. D. Quan hệ hổ trợ, kí sinh, cạnh tranh, ăn thịt đồng loại.4. sống trong đàn, các cá thể nhận biết nhau bằng những tín hiệu đặc trưng nào ?A. Mùi đặc trưng, màu sắc đàn, vũ điệu. B. Màu sắc đàn, điệu bộ.C. Mùi đặc trưng, điệu bộ D. Mùi đặc trưng, ánh sáng phát ra từ các cơ quan phát quang.

* Híng dÉn vÒ nhµ : lµm bµi tËp,häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp.

Bài 52 : CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ Sè tiÕt : 1 TiÕt thø :55 Ngµy so¹n : 17/03/2009



I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Nêu được các dạng phân bố của các cá thể trong không gian và những điều kiện qui định cho sự hình thành các dạng phân bố đó. - Nêu được kahí niệm thế nào là cấu trúc giới tính và cấu trúc tuổi2. Kü n¨ng : Rèn HS kĩ năng phân tích, so sánh, khái quát 3. Gi¸o dôc : Giáo dục HS bảo vệ môi trường sống và dân sốII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míiIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y :1. KiÓm tra bµi cò : Quần thể sinh vật là gì ? Có những mối quan hệ nào giữa các cá thể ?2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ) : Các quần thể sinh vật trong tự nhiên có những đặc trưng nào ?HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNGHoạt động 1: 12’Tìm hiểu sự phân bố của các quần thể trong không gianGV treo tranh 52.1 SGK cho hs quan sát và cho biết có mấy dạng phân bố và các tiêu chuẩn qui định các dạng phân bố và cá thể trong không gian như thế nào?Ví dụ: SGKHS : Nghiên cứu, trả lờiGV : kết luận, bổ sung

Hoạt động 2: 25’Tìm hiểu về cấu trúc tuổi của quần thể- Thế nào là cấu trúc giới tính ?- Trong thiên nhiên tỉ lệ đực /cái tồn tại như thế nào?- Có phải các loài sinh vật tỉ lệ đực/cái đều bằng nhau không? nêu vd minh họa.- Cấu trúc giới tính là gì?- Tuổi thọ được tính bằng thời gian.Hãy khái niệm về 3 dạng của tuổi thọ?- Cấu trúc tuổi là gì?- Trong giới hạn sinh thái, cấu trúc tuổi của qthể biến đổi như thế nào ?+ GV đặt câu hỏi : * Khi rét đậm, trong qthể, nhất laànhững loài động thực vật bậc thấp ở miền Bắc nước ta,

I. Sự phân bố của các quần thể trong không gian:Các cá thể trong quần thể phân bố theo 3 dạng:- Phân bố đều : ít gặp trong tự nhiên, chỉ xuất hiện trong môi trường đồng nhất, các cá thể có tính lãnh thổ cao.- Phân bố ngẫu nhiên: ít gặp, xuất hiện trong môi trường đồng nhất nhưng các cá thể không có tính lãnh thổ và củng không sống tụ họp.- Phân bố theo nhóm: phổ biến, gặp trong môi trường không đồng nhất, sống tụ họp với nhau.

II. Cấu trúc của quần thể:1. Cấu trúc giới tính: Là những thích nghi của loài nhằm nâng cao hiệu quả thụ tinh và được hình hành trong quá tranh tiến hoá .- Ở các qt tự nhiên, tỉ lệ đực/ cái thường là 1:1, tỉ lệ này thay đổi tuỳ loài, theo các giai đoạn phát triển cá thể và điều kiện sống của qthể.2. Tuổi và cấu trúc tuổi:a. Tuổi thọ sinh lí: từ lúc sinh ra -> chết vì già- Tuổi thọ sinh thái : từ lúc sinh ra -> chết vì nguyên nhân sinh thái.- Tuổi thọ của qthể: là tuổi thọ trung bình của cá thể trong qthể.b. Cấu trúc tuổi: Tổ hợp các nhóm tuổi của qt- Trong giới hạn sinh thái, cấu trúc tuổi của qthể biến đổi một cách thích ứng với sự biến đổi của điều kiện môi trường.- Quần thể có 3 nhóm tuổi : trước sinh sản, đang sinh


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 những nhóm tuổi nào chết nhiều nhất ? tỉ lệ như thế nào ?* Người ta nói trong mùa xuân hè qthể sinh vật nói chung đều trẻ lại, tại sao ?- Dựa vào sự phát triển cá thể, người ta chia qt thành mấy nhóm tuổi sinh thái ?- Quan sát H52.3 SGK trả lời câu lệnh ?- Thế nào là tháp tuổi của qthể ?- Cho hs quan sát tranh 52.4 SGK giải thích :HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : kết luận, bổ sung

sản và sau sinh sản.- Khi xếp chồng các nhóm tuổi từ non -> già ta có tháp tuổi. Tháp tuổi chỉ ra 3 trạng thái phát triển số lượng của qthể: quần thể đang phát triển. qthể ổn định và qthể suy thái. 3.Cấu trúc dân số của quần thể : Dân số của nhân loại phát triển theo 3 gđ: gđ nguyên thủy, dân số tăng chậm; gđ của nền văn minh nông nghiệp, dsố bắt đầu tăng; vào thời đại CN, nhất là hậu công nghiệp, dsố bước vào gđ bùng nổ.

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ :* Cñng cè : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi1. Quần thể bị diệt vong khi mất đi một số nhóm trong các nhóm tuổi: A. Đang sinh sản và sau sinh sản. B. Đang sinh sản C. Trước sinh sản và sau sinh sản. D. Trước sinh sản và đang sinh sản.2. Chim cánh cụt hoàng đế ở Nam Cực thuộc dạng phân bố nào của các cá thể trong không gian ? A. Phân bố đều. C. Phân bố nhóm. B. Phân bố ngẫu nhiên. D. Phân bố cố định.3. Khi trứng vích được ấp ở nhiệt độ thấp hơn 150C thì : A. Số con đực và cái bằng nhau. B. Số con đực nở ra nhiều hơn con cái.C. Số con cái nở ra nhiều hơn con đực. D. Chỉ nở ra con cái. 4. Loại nào sau đây không có nhóm tuổi sau sinh sản ? A. Chuồn chuồn, phù du. B. Ve sầu, muỗi. C. Cá chình, muỗi. D. Cá chình, cá hồi.5. Hình thức phân bố cá thể đồng đều trong quần thể có ý nghĩa sinh thái gì ? A. Các cá thể hổ trợ nhau chống chọi với đều kiện bắt lợi cảu môi trường. B. Các cá thể tận dụng được nhiều nguồn sống từ môi trường . C. Giảm sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể. D. Các cá thể cạnh tranh nhau gay gắt giành nguồn sống. * Híng dÉn vÒ nhµ : lµm bµi tËp,häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp.

Bài 53: CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ (tiếp theo)


I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. KiÕn thøc : - Hiểu khái niệm và nêu được các ví dụ về kích thích quần thể, kích thước tối thiểu và kích thước tối đa cũng như ý nghĩa của những giá trị đó. - Nêu được nhựng nguyên nhân làm thay đổi kích thước quần thể

- HS hiểu và nhận biết được 2 dạng tăng trưởng số lượng của quần thể: trong môi trường không bị giới hạn và môi trường bị giới hạn. 2. Kü n¨ng : Rèn HS kĩ năng phân tích, nhận biết, so sánh, tổng hợp về các kiến thức

3. Gi¸o dôc : Häc sinh cã thÓ lµm ®îc c¸c bµi tËp ¸p dông trong SGKII. Ph¬ng tiÖn d¹y häc : 1. GV: GA, SGK ,SGV


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 2. HS : Häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míiIII. Ph¬ng ph¸p chñ yÕu : - VÊn ®¸p t×m tßi - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - Quan s¸t tranh t×m tßi - Tù nghiªn cøu SGKIV. TiÕn tr×nh bµi d¹y :1. KiÓm tra bµi cò : Trình bày cấu trúc tuổi của quần thể ?2. Néi dung bµi gi¶ng : (đvđ) : Các quần thể sinh vật trong tự nhiên có những đặc trưng nào ?

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNGHoạt động 1: 39’Tìm hiểu về kích thước của quần thể.- Thế nào là kích thước quần thể?

- Hãy phân biệt KT quần thể và kích thước cơ thể? (kích thước quần thể có 2 cực trị: tối thiểu và tối đa)

- Khi nào qt đạt kích thước tối thiểu?

(Kích thước tối thiểu quy định khoảng cách bắt buộc phải có để các cá thể có thể gặp gỡ, thực hiện quá trình sinh sản và các hoạt động chức năng sống khác)

- Trong vùng phân bố rộng, mật độ qt của một loài giun,dế,… quá thấp, các cá thể không có cơ hội gặp nhau, qt có thể tồn tại được không? Chúng có thể chống chọi được với những bất trắc xảy ra như môi trường bị ô nhiễm không ?

- Khi nào quần thể đạt kích thước tối đa ?- Nếu trong đk mật độ qua 1đông nguồn thức ăn hạn hẹp, các cá thể có thể tìm đủ thức ăn để sinh sống hay không ?- GV yêu cầu HS trả lời lệnh SGK?- Mật độ quần thể là gì?

- Kích thước quần thể thường biến động theo sự biến đổi của các nhân tố môi trường, trước hết là nguồn thức ăn, thông qua mức sinh sản và tử vong cũng như mức nhập cư và di cư của quần thể.- KT quần thể được mô tả bằng công thức Nt = N0 + B – D + I – E- Nguyên nhân nào gây ra sự biến động kích thước của qthể?- GV treo hình 53.1 yêu cầu HS nêu khái niệm và nêu ý nghĩa của 4 ng nhân trên?- Ngoài ra còn có 1 chỉ số quan trọng nữa là mức sống sót- Vậy : mức sống sót là gì?

- Dựa vào hình 53.1 : mô tả đường cong sống của 3 nhóm động vật?

- Sự tăng trưởng kích thước của qthể phụ thuộc

III. Kích thước quần thể:1. Khái niệm :a. Kích thước ?

Kích thước quần thể hay số lượng cá thể của quần thể là tổng số cá thể hoặc sản lượng hay tổng năng lượng của các cá thể trong qt đó.

- Kích thước quần thể có 2 cực trị:

+ Kích thước tối thiểu là số lượng cá thể ít nhất mà quần thể phải có, đủ đảm bảo cho quần thể cá khả năng duy trì nòi giống.

+ Kích thước tối đa là số lượng cá thể nhiều nhất mà qt có thể đạt được, cân bằng với sức của mt

b. Mật độ:

Mật độ quần thể chính là kích thước quần thể được tính trên đơn vị diện tích hay thể tích.

2. Các nhân tố gây ra sự biến động kích thước quần thể:

- Mức sinh sản : Là số ca 1thể mới do qthể sinh ra trong một khoảng thời gian nhất định.

- Mức tử vong : số cá thể của qthể bị chết trong một khoảng thời gian nhất định.

- Mức nhập cư: Số cá thế từ các qthể khác chuyển đến.

- Mức di cư : Một bộ phận cá thể rời khỏi qthể để đến một quần thể khác sống.

* Mức sống sót : là số cá thể còn sống đến một thời điểm nhất định.

CT : Ss = 1 – D

Trong đó: 1 là một đơn vị; D: mức tử vong (D<1).

- Mỗi nhóm sinh vật có dạng đường cong sống khác nhau, các loài đều có xu hướng nâng cao mức sống sót bằng nhiềi cáh khác nhau.

3. Sự tăng trưởng kích thước qthể:

a. Tăng trưởng kích thước qthể trong điều kiện môi trường lý tưởng ( không bị giới hạn)

- Môi trường lý tưởng thì mức sinh snả của qthể là tối


GV: Nghiªm M¹nh Th¾ng Tr-êng THPT Yªn §Þnh 3 vào 4 nhân tố nêu trên.

Nếu gọi b là tốc độ sinh sản riêng tức thời; d: tốc độ tử vong; r: là hệ số.CT: r= b-dNếu b > d : qthể tăng số lượng b = d : qthể ổn định .b < d : qthể giảm số lượng

- Môi trường ntn là môi trường lý tuởng? Tuân theo đường cong nào? biểu thức ?

- Đặc trưng của môi trường không bị giới hạn và môi trường bị giới hạn?

- Kiểu tăng trưởng này tuân theo biểu thức và đường cong nào?HS : Nghiên cứu, trả lờiGV : Kết luận, bổ sung

đa, còn mức tử vong là tối thiểu.

+ Số lượng tăng nhanh theo hàm mũ với đường cong đặc trưng hình chữ J

+ Biểu thức :

N = (b-d).NN = r.Nb. Tăng trưởng kích thước qthể trong điều kiện môi trường bị giới hạn.- Ở hầu hết các loài có kích thước lớn sự tăng trưởng số lượng chỉ đạt đến giới hạn cân bằng với sức chụi đựng của môi trường- Biểu thức : N = r.N (K-N)

- Đường cong có dạng S

3. Cñng cè vµ híng dÉn vÒ nhµ :* Cñng cè : Sö dông « ghi nhí vµ bµi tËp cuèi bµi1. Dựa theo kích thước quần thể, trong những loài dưới đây, loài noà có kiểu tăng trưởng số lượng gần với hàm mũ ? A. Rái cá trong hồ. B. Ếch, nhái ven hồ C. Ba ba ven sông. D. Khuẩn lam trong hồ.2. Những nhân tố nào thay đổi kích thước quần thể ?

A. Mức sinh sản. B. Mức tử vong, nhập cư.C. Nhập cư, di cư D. Mức sinh sản, nhập cư, tử vong, di cư

3. Nhân tố nào sau đây là bản chất vốn có của quần thể, quyết định thường xuyên đến sự biến đổi số lượng của quần thể?

A. Mức sinh sản, tử vong B. Mức sinh sản, nhập cưC. Mức tử vong, di cư D. Mức nhập cư, di cư.

* Híng dÉn vÒ nhµ : lµm bµi tËp,häc bµi cò vµ chuÈn bÞ bµi míi tríc khi ®Õn líp.


phÇn v - vndoc.coms1.vndoc.com/data/file/2015/thang07/14/giao-an-sinh-hoc... · web viewthể dị...

Documents