plan wynikowy – kryteria oceniania z przyrody klasa...
TRANSCRIPT
Opracowały:Opracowały:Urszula BurtanUrszula BurtanMagdalena StępniakMagdalena Stępniak
Przedmiotowy system oceniania z przyrodyPrzedmiotowy system oceniania z przyrodyrok szkolny 2012/2013rok szkolny 2012/2013
1. Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie – umieszczone w szczegółowym planie wynikowym dla klas IV, V, VI-tych, dostępne u
Pani Dyrektor i nauczycieli przyrody.
2. Minimalna ilość ocen w semestrze:
Klasa Odpowiedzi ustne
Sprawdziany Kartkówki Zadania domowe
IV 2 2 1 2
V 2 2 1 2
VI 2 2 1 2
3. Poprawa oceny cząstkowej (ocena niedostateczne lub dopuszczająca ze sprawdzianu) – tryb poprawy, zgodny z zapisem w WSO –
uczeń zobowiązany jest poprawić ocenę niedostateczną ze sprawdzianu w terminie 2 tygodni od momentu poinformowania go o ocenie w
formie ustalonej wraz z uczniem przez nauczyciela. Dopuszcza się poprawę oceny dopuszczającej ze sprawdzianu na prośbę ucznia w
terminie i formie ustalonej przez nauczyciela.
Ocenianie sprawdzianów – procentowo:
a) ocena celująca – powyżej 100%,b) ocena dobra – 75 – 89%,
c) ocena bardzo dobra – 90 – 100%,d) ocena dostateczna – 51 – 74%,e) ocena dopuszczająca 30 – 50%,f) ocena niedostateczne poniżej 30%,
4. Wystawienie oceny śródrocznej i rocznej – ustala się następującą hierarchię ocen cząstkowych: - największe znaczenie mają oceny ze sprawdzianów
- następnie oceny z odpowiedzi ustnych
- oceny z kartkówek
- oceny z zadań domowych (+++++ ocena 5 i - - - - - ocena 1)
- oceny z aktywności (+++++ ocena 5 i - - - - - ocena 1)
- oceny z referatów, konkursów (w tym akcji ekologicznych)
Uczeń, który jest laureatem Konkursu Przyrodniczego, otrzymuje ocenę celującą z przedmiotu na półrocze lub koniec roku (w zależności
od etapu konkursu).
5. Tryb poprawy oceny rocznej – zgodnie z zapisem w WSO (§6).
6. Sposoby informowania uczniów o ocenach – nauczyciel informuje ustnie o każdej ocenie wszystkich uczniów wobec całej klasy. Oceny z
odpowiedzi ustnych i sprawdzianów wpisywane są do zeszytu ucznia, a przyjęcie ich do wiadomości rodzic potwierdza podpisem. Oceny z
zadań domowych wpisywane są w zeszycie ćwiczeń, a wpis ten również potwierdzają rodzice. Informacja o ocenie śródrocznej i rocznej
przekazywana jest pisemnie w zeszycie ucznia w terminie zgodnym z WSO i kalendarzem roku szkolnego, a rodzic potwierdza przyjęcie jej do
wiadomości podpisem.
7. Sposoby informowania rodziców o ocenach. –zgodnie z zapisem w WSO – rodzice informowani są o ocenach na wywiadówkach oraz w
formie podanej w punkcie 7. Informację o ocenach i postępach dziecka w nauce rodzice mogą również uzyskać kontaktując się z
wychowawcą lub nauczycielem przyrody.
8. Dla uczniów posiadających opinię Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej kryteria oceniania są dostosowane do ich poziomu
umiejętności i możliwości.
9. Dostosowanie wymagań dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Wymagania dostosowuje się do uczniów indywidualnie na podstawie konkretnej opinii z PPP .
Słaba technika i tempo czytania, rzutują na ogólne zrozumienie tekstów i poleceń wobec czego nauczyciel wydłuża czas przeznaczony na
przyswojenie modułów tematycznych, na udzielenie odpowiedzi ustnych, pozwala pisać sprawdzian w czasie dłuższym od pozostałych
uczniów, dodatkowo wyjaśnia i nakierowuje na prawidłowy tok myślenia.
Ilość błędów ortograficznych nie wpływa w żaden sposób na końcową ocenę ze sprawdzianów, czy kartkówek.
W indywidualnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się by na sprawdzianie uczeń wybrał sobie z gotowego zestawu połowę zadań(te,
które są dla niego najłatwiejsze).
Nauczyciel wydłuża uczniowi z dysfunkcjami czas potrzebny na poprawę oceny ze sprawdzianu.
Dopuszcza się możliwość ustnego odpytywania podczas konsultacji indywidualnych.
10. Praca z uczniem zdolnym.
Na lekcjach przyrody uczniowie zdolni mogą rozwijać swoje zainteresowania i pogłębiać wiedzę, wykorzystując różne źródła informacji.
Prezentowanie wyników pracy jest mobilizujące i zachęca do podejmowania większego trudu w zdobywaniu wiedzy i umiejętności.
Formy pracy:
1. Konkursy organizowane przez KO i inne instytucje zewnętrzne, jak też wewnątrzszkolne
2. Korzystanie ze środków multimedialnych w zdobywaniu wiedzy i umiejętności do konkursów międzyszkolnych.
3. Wykonywanie prac dodatkowych:
o sprawozdania z wycieczek, wystaw
o opis krajoznawczy
o czytanie lektur, czasopism przyrodniczych
o hodowla roślin i zwierząt
o prowadzenie obserwacji pogody
o doświadczenia
o projekt trasy wycieczki
o rozwiązywanie kart pracy oraz dodatkowych zadań na sprawdzianach, wykraczających poza program nauczania
o kolekcje własne np. zielniki, zbiory skał, nasion itp.
o Prezentowanie wykonanych prac- kolekcji, zbiorów na forum klasy.
Plan wynikowy dla klasy 4„Tajemnice przyrody – nowa podstawa programowa”
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:1. Lekcja organizacyjna. W jaki sposób będziemy pracować na lekcjach przyrody?
określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; podaje przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa
Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:1. Pierwsza lekcja przyrody
2. Jak będziemy poznawać przyrodę?
wymienia źródła informacji o przyrodzie (B); korzysta z płyty dołączonej do podręcznika (D); omawia podstawowe zasady pracy i bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni przyrodniczej (B)
wymienia elementy tworzące świat przyrody (A); omawia, czym zajmuje się przedmiot przyroda (C); korzysta ze wskazanej przez nauczyciela edukacyjnej strony internetowej (D)
podaje przykłady wykorzystania pomocy dydaktycznych znajdujących się w pracowni przyrodniczej (C); wyjaśnia celowość istnienia regulaminu pracowni przyrodniczej (D)
podaje przykłady zagadnień, które będzie miał możliwość poznać na lekcjach przyrody (C); wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych (B)
przygotowuje krótką notatkę na temat różnych informacji znajdujących się we wskazanych przez nauczyciela dodatkowych źródłach, np. atlasach, albumach, encyklopediach itp. (D)
2. Dobrze się czujemy w szkole i w domu
3. Co wpływa na dobre samopoczucie w szkole i w domu?
proponuje sposoby bezpiecznego spędzania przerw (C); wyjaśnia, na czym polega zachowanie asertywne (nie używając terminu „asertywność”) (C); podaje przykłady obowiązków domowych, które może wykonywać uczeń 4 klasy (B)
omawia sposób właściwego przygotowania miejsca do nauki (B); wymienia zasady skutecznego uczenia się (B); wymienia osoby, do których może się zwrócić uczeń mający problemy (B); podaje przykłady czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole i w domu (B)
omawia zasady skutecznego uczenia się (B); wyjaśnia, dlaczego w sytuacjach trudnych warto zwrócić się o pomoc do innych (B); podaje przykłady sytuacji, w których może służyć pomocą innym (C)
omawia wpływ hałasu na samopoczucie w szkole (B); charakteryzuje czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu (C)
analizuje wybrane 2–3 cechy charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami (D)
3. Uczymy się planować
4. Dlaczego planowanie zajęć jest ważne?
analizuje przykładowy plan dnia (C); podaje przykłady form wypoczynku aktywnego (B); podaje przykłady form wypoczynku biernego (B)
omawia zasady zdrowego stylu życia (B); wyjaśnia, dlaczego należy planować codzienne czynności (B); planuje formy wypoczynku dostosowane do codziennych czynności (C)
wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia (B); konstruuje własny plan dnia (D); wyjaśnia, dlaczego ważne jest stosowanie różnorodnych form wypoczynku (D)
uzasadnia, że planowanie codziennych czynności jest elementem zdrowego stylu życia (D)
proponuje, wraz z uzasadnieniem, ciekawe formy wypoczynku dla swojej rodziny, możliwe do zrealizowania w dniu wolnym od pracy (D)
Podsumowanie działu 1
5., 6. Podsumowanie i sprawdzian z działu „Poznajemy najbliższe otoczenie”
Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:1. Przyroda i jej składniki
7. Poznajemy składniki przyrody
wymienia 3–4 elementy przyrody nieożywionej (A); podaje 3–4 elementy przyrody ożywionej (A)
wyjaśnia znaczenie pojęcia „przyroda nieożywiona” (B); wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia (A); podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka (B)
wymienia cechy ożywionych elementów przyrody (A); wskazuje w najbliższym otoczeniu przykłady wytworów działalności człowieka (C)
podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej (A); klasyfikuje wskazane elementy na ożywione i nieożywione składniki przyrody oraz wytwory działalności człowieka (C)
wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy (B)
2. Jak poznawać przyrodę?
8. Jakimi sposobami poznajemy przyrodę?
wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata (B); omawia dowolną cechę przyrodnika (C)
omawia rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata (B); wymienia cechy przyrodnika (B)
porównuje ilość i rodzaj informacji uzyskiwanych za pomocą poszczególnych zmysłów (C); określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody (B); omawia etapy doświadczenia (A)
na podstawie obserwacji podejmuje próbę przewidzenia niektórych sytuacji i zjawisk (np. dotyczących pogody, zachowania zwierząt) (D); wyjaśnia, czym jest doświadczenie (B)
przeprowadza dowolne doświadczenie wraz z zapisem wyników obserwacji (D); wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów (D)
3. Przyrządy i pomoce przyrodnika
9. Przyrządy i pomoce ułatwiające prowadzenie obserwacji w terenie
podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie (A); przeprowadza obserwację za pomocą lupy lub lornetki (C); notuje 2–3 spostrzeżenia dotyczące obserwowanych obiektów (C); wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu (C)
przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu (C); proponuje przyrządy, jakie należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie (D); określa charakterystyczne cechy obserwowanych obiektów (C)
planuje miejsca 2–3 obserwacji (C); dobiera przyrząd do obserwowanego obiektu (C)
planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie (D); uzasadnia celowość zaplanowanej obserwacji (D)
przygotowuje informacje na temat innych przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin) (D)
9a. Lekcja w terenie –Przyrządy i pomoce przyrodnika
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:10. Poznajemy budowę i działanie mikroskopu
podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu (B); wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu (C)
omawia przeznaczenie mikroskopu (B); przygotowuje mikroskop do prowadzenia obserwacji (C)
podpisuje na schemacie poszczególne części mikroskopu (C); przeprowadza obserwację mikroskopową zgodnie z instrukcją (D)
określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu (C)
samodzielnie wykonuje prosty preparat mikroskopowy (D); przygotowuje informacje na temat mikroskopu elektronowego (D)
4. Określamy kierunki geograficzne
4. Określamy kierunki geograficzne cd.
11. W jaki sposób określamy kierunki geograficzne?
podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela głównych kierunków geograficznych (C)
podaje nazwy głównych kierunków geograficznych (C)
wyjaśnia, co to jest widnokrąg (B); omawia budowę kompasu (B)
podaje przykłady wykorzystania w życiu umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (B)
podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (D)podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (D)
12. Określamy kierunki geograficzne za pomocą kompasu i gnomonu
wyznacza kierunki geograficzne za pomocą kompasu (C)
posługując się instrukcją, wyznacza kierunki geograficzne za pomocą gnomonu (C)
omawia sposób wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą gnomonu (B)
porównuje dokładność wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu (D)
13. Inne sposoby wyznaczania kierunków geograficznych
rysuje różę głównych kierunków geograficznych (B)
podaje nazwy pośrednich kierunków geograficznych (A); rysuje różę głównych i pośrednich kierunków geograficznych (B)
wyznacza kierunki geograficzne, stosując poznane wcześniej sposoby (C)
omawia sposoby wyznaczania kierunku północnego na podstawie obserwacji obiektów przyrodniczych i wytworów człowieka (C)
odszukuje ukryty obiekt, poruszając się według instrukcji podanej przez nauczyciela (D)
13a. Lekcja w terenie – Ćwiczenia w wyznaczaniu kierunków geograficznych
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:5. Mapa –niezbędna pomoc dla przyrodnika
14. Jak czytać mapę?
wymienia rodzaje map (A); odczytuje informacje zapisane w legendzie planu (C)
wyjaśnia pojęcie „legenda” (B); określa przeznaczenie różnych rodzajów map (B); dobiera rodzaj mapy do określonego zadania (C); rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych (C/D)
opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie (D); przygotowuje „zbiór” znaków topograficznych dla najbliższej okolicy (C)
porównuje dokładność poszczególnych rodzajów map (D); odszukuje na mapie wskazane obiekty (C/D)
rysuje fragment drogi do szkoły, np. ulicy, zmniejszając jej wymiary (np. 1000 razy), używając właściwych znaków topograficznych (D)
6. Jak się orientować w terenie?
15. Jak się orientować w terenie?
wskazuje kierunki geograficzne na mapie (C)
określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu (C)
wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy (B); orientuje mapę za pomocą kompasu (C)
orientuje mapę za pomocą obiektów w terenie (C)
dostosowuje sposób orientowania mapy do otaczającego terenu (D)
15a. Lekcja w terenie – Jak się orientować w terenie?
7. Obserwujemy i pielęgnujemy rośliny
16. Poznajemy zasady pielęgnacji roślin
wymienia zasady pielęgnacji roślin (B)
omawia zasady pielęgnacji roślin (B); podaje przykłady roślin stosowanych jako przyprawy do potraw (B)
rozpoznaje wybrane rośliny doniczkowe (C); wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość wymagań życiowych uprawianych roślin (D)
wymienia kilka powodów, dla których uprawiamy rośliny (B); porównuje wymagania dwóch roślin doniczkowych (np. kaktusa i paproci) (D)
prezentuje jedną egzotyczną roślinę (ozdobną lub przyprawową), omawiając jej wymagania życiowe (D)
17. Poznajemy etapy kiełkowania fasoli
na podstawie instrukcji zakłada i prowadzi uprawę fasoli (C); dzieli rośliny na drzewa, krzewy i rośliny zielne (B); wykonuje zielnik zawierający 5 roślin (D)
prezentuje wyniki obserwacji rozwoju uprawianej fasoli (D); podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach (C); wykonuje zielnik zawierający 10 roślin (D)
podaje nazwy etapów rozwoju rośliny (A); rozpoznaje drzewa i krzewy rosnące w najbliższym otoczeniu (C); wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące na określonym siedlisku, np. na poboczach dróg (D)
określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin (C); porównuje budowę zewnętrzną drzew, krzewów i roślin zielnych (C); wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące w kilku różnych siedliskach (D)
przygotowuje informację na temat roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie (D)
17a. Lekcja w terenie –Rozpoznawanie drzew, krzewów i roślin zielnych
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:8. Obserwujemy i pielęgnujemy zwierzęta
18. Poznajemy zasady opieki nad hodowanymi zwierzętami
podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka (B); omawia wymagania zwierzęcia hodowanego w domu lub w pracowni przyrodniczej (B); opowiada o hodowanym zwierzęciu (D)
wyjaśnia, dlaczego decyzja o hodowli zwierzęcia powinna być dokładnie przemyślana (D); omawia zasady opieki nad zwierzętami (B)
określa cel hodowli zwierząt (B); wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu (B); wskazuje źródła informacji na temat hodowanych zwierząt (C)
formułuje apel do osób mających zamiar hodować zwierzę lub podarować je w prezencie (D)
przygotowuje ciekawostki i dodatkowe informacje na temat zwierząt (np. najszybsze zwierzęta) (D)
Podsumowanie działu 2
19., 20. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika”
Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych
1. Woda występuje w trzech postaciach
21. Poznajemy stany skupienia wody
wymienia stany skupienia wody w przyrodzie (A); podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia (B); odczytuje wskazania termometru (C)
omawia budowę termometru (B); przeprowadza, zgodnie z instrukcją, doświadczenia wykazujące wpływ: – temperatury otoczenia na parowanie wody (C),– wielkości powierzchnina parowanie wody (C);wyjaśnia pojęcia: parowanie i skraplanie wody (B)
wyjaśnia zasadę działania termometru (B); formułuje wnioski do przeprowadzonych doświadczeń (D)
dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D)
wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji (D)
2. Kiedy wodazamarza, kiedy lód się topi?
22. Obserwujemy zmiany stanu skupienia wody w przyrodzie
podaje warunki krzepnięcia wody (B); podaje nazwy przemian stanów skupienia wody (C); przyporządkowuje stany skupienia wody do
przeprowadza doświadczenie wykazujące zmianę objętości wody podczas krzepnięcia (C); przeprowadza doświadczenie wykazujące
formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń (D); rysuje schemat przedstawiający zmiany stanu skupienia wody (C)
dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D)
uzasadnia, że obieg wody w przyrodzie pozwala zachować jej stałą ilość na Ziemi (może zaproponować doświadczenie) (D); omawia obieg wody w przyrodzie (B)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:właściwych przedziałów temperaturowych (B)
wpływ temperatury na proces topnienia (C); obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne występujące w Polsce (C)
3. Obserwujemypogodę
23. Poznajemyskładniki pogodyi sposoby ichpomiaru
wymienia składniki pogody (A);rozpoznaje rodzaje opadów (C)
zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną (C); na podstawie obserwacji określa stopień zachmurzenia nieba (C); omawia sposób pomiaru ilości opadów (B); podaje nazwy osadów atmosferycznych (B); określa jednostki, w których wyraża się składniki pogody (B)
wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych (A); omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu roku (B); omawia sposób powstawania chmur (B); rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych (C)
analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych (C); wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów (D); rozpoznaje rodzaje chmur (D)
wykazuje związek rodzajów chmur z możliwością wystąpienia opadów (B); wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi (D)23a. Lekcja
w terenie – Obserwacja i pomiar składników pogody
4. Skąd się bierzewiatr?
24. Badamy obecność powietrza i ciśnienia atmosferycznego
przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów obserwacji meteorologicznych (C)
przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność powietrza (C); podaje nazwę jednostki pomiaru ciśnienia (A); przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność ciśnienia atmosferycznego (C); podaje nazwę jednostki, w której wyraża się prędkość wiatru (A)
wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne (B); formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń (D)
dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D); wyjaśnia, jak powstaje wiatr (B)
omawia związek zmian ciśnienia atmosferycznego z aktywnością psychofizyczną człowieka (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:25. Wiatr i jego pomiar
odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody (C); prowadzi kalendarz pogody na podstawie obserwacji wybranych składników pogody (C)
na podstawie instrukcji buduje wiatromierz (C); dokonuje pomiaru składników pogody – prowadzi kalendarz pogody (C)
omawia budowę wiatromierza (B); przygotowuje możliwą prognozę pogody na dzień następny dla swojej miejscowości (C)
na podstawie obserwacji określa kierunek wiatru (C)
przygotowuje informację na temat rodzajów wiatru (C)
5. Słońce zmienia położenie nad widnokręgiem
26. Jak zmienia się położenie Słońca nad widnokręgiem?
wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca (B)
omawia pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem (B); wskazuje zależności między wysokością Słońca a długością cienia (C)
omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia (B); wyjaśnia, czym są górowanie Słońca i południe słoneczne (B)
omawia zmiany długości cienia w ciągu dnia (B)
podaje przykłady praktycznego wykorzystania wiadomości dotyczących zmian temperatury i długości cienia w ciągu dnia (np. wybór ubrania, pielęgnacja roślin, ustawienie budy dla psa) (B)
6. Obserwujemy pory roku
27. Jak zmienia się pogoda i przyroda w ciągu roku?
wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku (A); podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku (C); proponuje sposoby opieki nad zwierzętami w okresie zimy (C)
wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe (B); omawia cechy pogody w poszczególnych porach roku (B)
omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku (B)
porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnych porach roku (C)
wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności (A)
27a. Lekcja w terenie – Jak zmienia się pogoda i przyroda w ciągu roku?
Podsumowanie działu 3
28., 29. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych”
Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:1. Wspólne cechy organizmów
30. Poznajemy budowę i czynności życiowe organizmów
wyjaśnia pojęcia: organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy (B); odróżnia organizmy jednokomórkowe od wielokomórkowych (C); omawia dwie wybrane czynności życiowe organizmów (B)
podaje charakterystyczne cechy organizmów (B); rozpoznaje na ilustracji wybrane organy/narządy (C); wymienia czynności życiowe organizmów (A)
omawia hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych (B); charakteryzuje czynności życiowe organizmów (C); omawia cechy rozmnażania płciowego i bezpłciowego (B)
podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności przez organizmy (np. ruch, wzrost) (C); porównuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe (C)
przygotowuje informacje na temat najmniejszych i największych organizmów żyjących na Ziemi (D)
2. Różnorodność organizmów
31. W jaki sposób uporządkowano organizmy?
omawia cechy przedstawicieli dwóch dowolnych królestw organizmów (B)
podaje nazwy królestw organizmów (A); omawia cechy roślin, zwierząt i grzybów (B); opisuje wybranych przedstawicieli roślin, zwierząt i grzybów, uwzględniając środowisko, w którym żyją (C)
omawia cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów (B); charakteryzuje królestwo protistów (B)
porównuje sposoby odżywiania się roślin, zwierząt i grzybów (C)
uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów (C); charakteryzuje wirusy (C); wymienia nazwy jednostek systematycznych (A); omawia zasady nazewnictwa organizmów (B); przygotowuje informacje na temat długości życia wybranych organizmów (żyjących najdłużej i najkrócej) (D)
3. Organizmy różnią się sposobem odżywiania
32. Jak odżywiają się rośliny i dla jakich organizmów są pożywieniem?
przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne) (B); podaje przykłady organizmów cudzożywnych (B)
dzieli organizmy na samożywne cudzożywne (C); podaje przykłady organizmów roślinożernych (B)
wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny (B); wymienia cechy roślinożerców (B)
omawia sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny (B)
przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie roślin (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:33. W jaki sposób zdobywają pokarm zwierzęta mięsożerne i wszystkożerne?
wymienia przedstawicieli mięsożerców żyjących w Polsce (B); wymienia przedstawicieli wszystkożerców (B); wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników (B)
dzieli mięsożerców na drapieżniki i padlinożerców (B); wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność (B)
podaje przykłady zwierząt odżywiających się szczątkami glebowymi (B); wymienia przedstawicieli pasożytów (B)
określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi (C); wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo (B)
przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie bakterii, grzybów, protistów (D)
4. Zależności pokarmowe w przyrodzie
34. Poznajemy zależności pokarmowe między organizmami
układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów (C)
wyjaśnia, czym są zależnościpokarmowe (B); podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (A)
wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (B); wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (B)
uzasadnia, że rośliny nie mogłyby istnieć bez obecności zwierząt (D)
podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt (C); uzasadnia, że zniszczenie jednego elementu przyrody może doprowadzić do wyginięcia innych (D)
Podsumowaniedziału 4
35., 36. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia”
Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka1. Odżywianie się 37. Poznajemy
składniki pokarmudzieli pożywienie ze względu na pochodzenie (B); podaje przykłady produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (C); omawiaznaczenie wody dla organizmu (B)
wymienia składniki pokarmowe (A); podaje przykłady produktów zawierających duże ilości białek, cukrów, tłuszczów (B)
omawia rolę składnikówpokarmowych w organizmie (B); wymienia produkty zawierające sole mineralne (B)
omawia rolę witamin (B); omawia skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych (B); wymienia wybrane objawy niedoboru jednej z poznanych witamin (B)
przedstawia krótkie informacje na temat sztucznych barwników, aromatów identycznych z naturalnymi, konserwantów znajdujących się w żywności (D)
38. Poznajemy zasady przygotowywania i spożywaniaposiłków
omawia zasady przygotowywania posiłków (B)
wymienia zasady spożywania posiłków (B)
wyjaśnia, na czym polega estetyczne nakrycie stołu (B)
na podstawie analizy piramidy pokarmowej układa dzienny jadłospis dla ucznia 4 klasy (D)
przedstawia krótkie informacje na temat wpływu napojów energetyzujących na organizm człowieka (D); omawia objawy i skutki anoreksji (B)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:2. Trawieniei wchłanianiepokarmu
39. Jak przebiega trawienie i wchłanianie pokarmu?
wskazuje na modelu położenie poszczególnych narządów przewodu pokarmowego (C); wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm (B); uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem (C)
wymienia narządy budujące przewód pokarmowy (B); omawia rolę układu pokarmowego (B); omawia zasady higieny układu pokarmowego (C)
opisuje drogę pokarmu w organizmie (B); omawia, co dzieje się z pokarmem po zakończeniu trawienia (B)
wyjaśnia rolę enzymów trawiennych (B); wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu (B)
omawia rolę narządów wspomagających trawienie (B); wymienia czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki (A)
3. Krążenie krwi 40. Jaką rolęodgrywa układkrwionośny?
wskazuje na schemacie serce naczynia krwionośne (C);mierzy puls (D); liczy ilość uderzeń serca na minutę (D)
omawia rolę serca i naczyńkrwionośnych (B); omawiarolę układu krwionośnegow transporcie substancjiw organizmie (C)
wymienia funkcje układukrwionośnego (B); wyjaśnia,czym jest tętno (B); proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego (D)
wyjaśnia, jak należy dbaćo układ krwionośny (B);podaje przykłady produktów żywnościowych korzystniewpływających na pracę układu krwionośnego (C)
przygotowuje informacjena temat grup krwi lub chorób krwi (D); charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi (B)
4. Jak oddychamy? 41. Jak oddychamy?
na modelu pokazuje położenie narządów budujących układ oddechowy (C); wymienia zasady higieny układu oddechowego (B)
wymienia narządy budujące drogi oddechowe (B); określa rolę układu oddechowego (A); opisuje zmiany w wyglądzie części piersiowej tułowia podczas wdechu i wydechu (C)
określa cel wymiany gazowej (B); omawia budowę płuc (B)
omawia wymianę gazową zachodzącą w płucach (B)
porównuje wielkość płuca lewego i prawego – wyjaśnia przyczynę różnicy (B)
5. Energia jest niezbędna do życia
42. Jak organizm uzyskuje energię niezbędną do życia?
podaje przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia (B)
wymienia produkty oddychania komórkowego (A)
wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe (B)
wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm (C)
uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:43. Jakie substancje powstają w wyniku oddychania i spalania?
wykonuje, zgodnie z instrukcją, doświadczenie wykazujące obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu (C); podaje nazwy substancji powstających w procesie oddychania (B)
poprawnie opisuje przebieg doświadczenia wykazującego obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu (C)
porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny) (C)
formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń (D); analizuje wartości energetyczne wybranych produktów spożywczych (D)
przygotowuje informacje na temat dziennego zapotrzebowania energetycznego człowieka w zależności od płci, wieku, rodzaju wykonywanej pracy (D)
6. Szkielet i mięśnie umożliwiają ruch
44. Jakie układy narządów umożliwiają ruch organizmu?
wskazuje na modelu lub planszy elementy szkieletu (C); wyjaśnia pojęcie „stawy” (B); omawia 2 zasady higieny układu ruchu (C)
wymienia elementy budujące układ ruchu (A); podaje nazwy głównych elementów szkieletu (B); wymienia 3 funkcje szkieletu (A); wymienia zasady higieny układu ruchu (B)
rozróżnia rodzaje połączeń kości (C); podaje nazwy głównych stawów organizmu człowieka (A)
na modelu lub planszy wskazuje kości o różnych kształtach (C); omawia pracę mięśni szkieletowych (C)
wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę (B); omawia działanie mięśni narządów wewnętrznych (B)
7. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia
45. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narząd wzroku
wymienia narządy zmysłów (A); na planszy lub modelu wskazuje elementy oka służące jego ochronie przed zanieczyszczeniami: brwi, powieki, rzęsy (C)
omawia rolę poszczególnych narządów zmysłów (B); podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony (A)
wskazuje na planszy elementy budowy oka (C); wymienia zadania mózgu (B)
wymienia narządy budujące układ nerwowy (B); wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia (B)
podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego (A)
46. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narządy: węchu, smaku, słuchu i dotyku
omawia rolę ucha (B); wymienia zadania narządów smaku i powonienia (A); wymienia rodzaje smaków (A)
wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową (C); omawia rolę skóry jako narządu zmysłu (B); wymienia zasady higieny oczu i uszu (B)
wskazuje na planszy pozostałe elementy wnętrza ucha (C); wskazuje na planszy drogę informacji dźwiękowych (C)
uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D)
przygotowuje informacje na temat wad wzroku lub słuchu (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:8. Kobieta i mężczyzna
47. Różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny
przyporządkowuje podane cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny (C); wskazuje na planszy położenie narządów układu rozrodczego (C)
wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy (A); określa rolę układu rozrodczego (A); omawia zasady higieny układu rozrodczego (B)
wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny (C); omawia rolę poszczególnych narządów układu rozrodczego (C)
wyjaśnia przyczyny różnic w budowie układu rozrodczego żeńskiego i męskiego (D)
przygotowuje przykładowe informacje na temat roli kobiet i mężczyzn w rodzinie i społeczeństwie na przestrzeni kilku pokoleń (np. zajęcia prababci, babci, mamy, starszej siostry, itp.) (D)
9. Od poczęcia do narodzin
48. Od poczęcia do narodzin
rozpoznaje komórki rozrodcze: męską i żeńską (C); wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie” (B)
na planszy wskazuje miejsce rozwoju zarodka (C); wyjaśnia pojęcie „ciąża” (B)
na planszy wskazuje miejsce zapłodnienia (C); omawia główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki (A)
omawia rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy (A); wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko (B)
podaje przykłady czynników, które mogą zakłócić rozwój płodu (A)
10. Od narodzin do starości
49. Od noworodka do ucznia
podaje nazwy etapów życia po narodzeniu (A); charakteryzuje dowolny etap rozwojowy (C)
podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych (A)
omawia zmiany zachodzące w dwóch dowolnie wybranych etapach rozwojowych człowieka (A)
omawia zmiany zachodzące w poszczególnych etapach rozwojowych (A)
wykonuje oś czasu przedstawiającą okresy życia człowieka (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:50. Od okresu dojrzewania do starości
podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci (B)
wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców (B); podaje nazwy kolejnych okresów rozwojowych (A)
charakteryzuje okres wieku dorosłego i okres starości (A)
porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia (D)
wykonuje oś czasu przedstawiającą okresy życia człowieka (D)
Podsumowanie działu 5
51., 52. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice ciała człowieka”
Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia1. Choroby zakaźne
53. Poznajemy choroby zakaźne
wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych (A); odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania) (C); wymienia miejsca występowania kleszczy(A); wskazuje sposoby zabezpieczania się przed kleszczami (B)
wymienia przyczyny chorób zakaźnych (A); wyjaśnia, co to jest gorączka (B); omawia przyczyny zatruć (B); określa zachowania zwierzęcia, które mogą świadczyć o tym, że jest ono chore na wściekliznę (C)
wymienia objawy towarzyszące gorączce (A); wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym (B); omawia zasady przechowywania żywności (C)
opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych (B); omawia sposób postępowania w przypadku chorób zakaźnych (C); wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę (B)
wyjaśnia istotę działania szczepionek (B); przygotowuje informacje na temat objawów boreliozy i sposobów postępowania w przypadku zachorowania (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:2. Choroby pasożytnicze
54. Poznajemy choroby pasożytnicze
wymienia pasożyty wewnętrzne człowieka (A); omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się wybranym pasożytem wewnętrznym (C); wymienia pasożyty zewnętrzne (A)
rozpoznaje wszy i kleszcze (C); omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami wewnętrznymi (C); omawia sytuacje sprzyjające zarażeniom pasożytami zewnętrznymi (C)
wyjaśnia pojęcie „pasożyty wewnętrzne” (B); podaje przykłady pasożytów zewnętrznych (B); wyjaśnia pojęcie „pasożyty zewnętrzne” (B); omawia zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe (C)
dzieli pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne, podając przykłady (C); charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego (C);
przygotowuje informacje na temat pasożytów wewnętrznych, innych niż omówione na lekcji (D)
3. Jak dbaćo higienę?
55. Jak dbaćo higienę?
omawia lub demonstrujesposób mycia rąk (C); wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk (B); omawia sposób mycia zębów (C)
wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry (B); omawia sposób mycia włosów (C); opisuje sposób pielęgnacji paznokci (C); wyjaśnia, na czym polega właściwy dobór odzieży (C)
opisuje sposób pielęgnacjiskóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania (C); wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej (B)
omawia zmiany, jakie mogą pojawić się na skórze w okresie dojrzewania (B); wyjaśnia,na czym polega higiena osobista (C)
przygotowuje informacjeo znaczeniu filtrów UV,rozsądnym korzystaniu z kąpieli słonecznych i solariów (D)
4. Jak sobie radzićw sytuacjachniebezpiecznychw domu?
56.Niebezpieczeństwa i pierwsza pomoc w domu
wymienia przyczyny upadków (B); wyjaśnia, dlaczego nawet drobne zranienia powinnyzostać zdezynfekowane (B); wymienia numery telefonów alarmowych (A)
omawia skutki upadków (B); omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadkuskaleczeń (C); omawia zasady udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach (C)
charakteryzuje objawy stłuczeń i złamań (C); omawia objawy oparzeń (C)
demonstruje sposób zakładania opatrunków (C); demonstruje sposób unieruchamiania kończyn (C)
wykonuje plakat lub gazetkęze wskazówkami, jak uniknąć niebezpiecznych sytuacjiw domu (D)
57. Jak uniknąćniebezpiecznychsytuacji w domu?
omawia zasady bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych (C)
omawia zasady pielęgnacji ozdobnych roślin trujących i silnie drażniących (C)
odczytuje symbole umieszczane na opakowaniach substancji niebezpiecznych (C)
omawia zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi (C)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:5. Uważaj na siebie i innych również poza domem
58. Jak dbaćo bezpieczeństwo poza domem?
wymienia przyczyny wypadków drogowych (B); omawia zasady poruszania się po drogach (B); objaśnia znaczenie kilku znaków dotyczących bezpieczeństwa na drogach (C)
omawia zagrożenia związane z przebywaniem nad wodą (B); podaje przykłady wypadków, które mogą się zdarzyć na wsi (B); wyjaśnia, na czym polega bezpieczeństwo podczas zabaw ruchowych (B); omawia sposób postępowania w przypadku pożaru (B); wyjaśnia, jak należy postępować z zardzewiałymi przedmiotami niewiadomego pochodzenia (B)
wyjaśnia, czym są niewypałyi niewybuchy (B); omawiazagrożenia ze strony owadówi roślin (B)
charakteryzuje rodzajezagrożeń występującychpoza domem (C); rozpoznaje 2–3 dziko rosnące roślinytrujące (C)
przygotowuje dane statystyczne dotyczące np. liczby pożarów, liczby wypadków drogowych z udziałem pieszych, dzieci itp.(D)
6. Uzależnienia sągroźne
59. Uzależnieniai ich skutki
podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka (B); prezentuje właściwe zachowanie asertywnew wybranej sytuacji (C)
podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać (B); podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie (C)
wyjaśnia, na czym polega palenie bierne (B); wymieniaskutki przyjmowania narkotyków (B); wyjaśnia, czym jest asertywność (B)
wyjaśnia, czym jest uzależnienie (B); charakteryzuje substancje znajdujące się w dymie papierosowym (C);uzasadnia koniecznośćzachowań asertywnych (D)
przygotowuje informacje na temat pomocy osobom uzależnionym (D); przygotowuje informacje na temat możliwych przyczyn, postaci i profilaktykichorób nowotworowych (D)
Podsumowaniedziału 6
60., 61. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zdrowia”
Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie1. Wody słodkie i wody słone
62. Wody słodkie i wody słone
wskazuje na mapie lądy oraz morza i oceany (C); podaje przykłady wód słonych (B)
podaje przykłady wód słodkich (w tym wód powierzchniowych) i wód słonych (B); wyjaśnia, jak powstają rzeki (B); wskazuje różnice między oceanem a morzem (C)
wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone (B); charakteryzuje wody powierzchniowe (C); omawia warunki niezbędne do powstania jeziora (B)
charakteryzuje wody słodkie występujące na Ziemi (C); omawia, jak powstają bagna (B)
wyszukuje i prezentuje informacje typu „naj” (najdłuższa rzeka, największe jezioro, największa głębia oceaniczna) (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:2. Warunki życia w wodzie
63. Warunki życia w wodzie – ruch i opór wody
wymienia przystosowania wybranych zwierząt, np. ryb, delfinów, do życia w wodzie (C); rysuje liście roślin wodnych, np. wywłócznika (C)
charakteryzuje warunki życia w wodzie (B); omawia przystosowania roślin do życia w wodzie (C); wyjaśnia, co to jest plankton (B)
wymienia cechy budowy zwierząt wodnych ułatwiające pokonywanie oporu wody (B); podaje przykłady zwierząt unoszonych przez prąd wody, pływających, przytwierdzonych pod wodą i żyjących na dnie (B)
omawia, popierając przykładami, wpływ ruchu wody na aktywność ruchową organizmów (B)
przygotowuje informacje na temat przystosowań organizmów wodnych (np. żaby) do przetrwania zimy (D)
64. Warunki życia w wodzie –zawartość tlenu, temperatura, naświetlenie
podaje 2–3 przykłady zwierząt oddychających tlenem rozpuszczonym w wodzie (B); podaje przykłady organizmów żyjących na dnie zbiornika wodnego (B)
wymienia źródła tlenu rozpuszczonego w wodzie (B); opisuje sposoby pobierania tlenu przez organizmy żyjące w wodzie (C)
wyjaśnia, dlaczego większość organizmów wodnych może przetrwać zimę (B); omawia warunki świetlne panujące w zbiorniku wodnym (B)
wyjaśnia, dlaczego zbiornik wodny nie zamarza do dna (B); wymienia czynniki wpływające na ilość światła i głębokość, na jaką ono przenika (B)
64a. Lekcja w terenie – Warunki życia w wodzie
3. Obserwujemy rzekę
65. Poznajemy rzekę
na planszy lub schematycznym rysunku przyporządkowuje (lub opisuje): koryto rzeki, obszar zalewowy, dolinę, brzeg prawy i lewy (C); opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście (C)
na planszy lub schematycznym rysunku podpisuje elementy doliny rzeki (C); podaje nazwy organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki (B)
omawia budowę doliny rzecznej (B); wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki (C); omawia przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki (C)
omawia rzeźbotwórczą działalność rzeki (B)
podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka (D)
66. Z jaką prędkością i dokąd płynie rzeka?
wskazuje na mapie rzekę główną i jej dopływy (C)
wskazuje na mapie dorzecze (C); wyjaśnia pojęcia: rzeka główna,
omawia sposób pomiaru prędkości wody w rzece (B)
oblicza prędkość z jaką woda płynie w rzece (C)
przygotowuje informacje na temat rzek, np. największych, najdłuższych, okresowych
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:dopływ, dorzecze (B) (D)66a. Lekcja
w terenie – Z jaką prędkością i dokąd płynie rzeka?
4. Mniej znane organizmy wód –glony i pierwotniaki
67. Poznajemy glony i pierwotniaki
rozpoznaje na rysunku glony jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe (C); odróżnia glony jednokomórkowe od pierwotniaków (C); rozpoznaje amebę i pantofelka (C)
wymienia cechy glonów (A); podaje nazwy przedstawicieli glonów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych (C); wymienia sposoby poruszania się pierwotniaków (B)
wyjaśnia pojęcie „glony” (B); wskazuje poszczególne elementy budowy glonów wielokomórkowych (C); omawia znaczenie glonów (B); omawia znaczenie pierwotniaków (A)
wyjaśnia pojęcie „plecha” (B); omawia odżywianie się pierwotniaków (B); omawia rolę pierwotniaków w łańcuchach pokarmowych (C)
podaje przykłady pozytywnej i negatywnej roli glonów morskich (B)
5. Życie w jeziorze 68. Poznajemy warunki życia w jeziorze
opisuje, np. na schematycznym rysunku, nazwy stref życia w jeziorze (C); odczytuje z ilustracji nazwy 2–3 organizmów żyjących w poszczególnych strefach jeziora (C)
podaje nazwy stref życia w jeziorze (A)
omawia warunki życia w jeziorze w zależności od pory roku (C); wymienia czynniki warunkujące życie w poszczególnych strefach jeziora (A)
wyjaśnia wpływ mieszania się wód jeziora na życie organizmów wodnych (B)
przygotowuje krótki opis najbliższego jeziora (D)
69. Poznajemy strefy życia w jeziorze
uzupełnia brakujące nazwy organizmów tworzących łańcuch
z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy w jeziorze (C); omawia
charakteryzuje roślinność strefy przybrzeżnej jeziora (B); omawia warunki
wyjaśnia, dlaczego w strefie przybrzeżnej jeziora występuje
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:pokarmowy w jeziorze (C); podaje przykłady ryb żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora (B); podaje przykłady innych zwierząt żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora (B); wymienia po 1 przykładzie zwierząt żyjących w strefie toni wodnej i strefie wód głębokich jeziora (B)
warunki panujące w strefie przybrzeżnej jeziora (B); podaje przykłady roślin strefy przybrzeżnej jeziora (B); podaje nazwy organizmów tworzących plankton (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie toni wodnej lub strefie wód głębokich jeziora (B)
panujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (B); wyjaśnia, dlaczego w strefie wód głębokich jeziora nie występują rośliny (B)
bogactwo organizmów żywych (B); charakteryzuje zależności pokarmowe występujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (C); omawia sposób odżywiania się małży (B)
69a. Lekcja w terenie – Życie w jeziorze
6. Życie w morzu i oceanie
70. Strefy życia w morzu i oceanie
podaje nazwy stref życia w morzach i oceanach (A); podaje nazwy organizmów tworzących plankton (A); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie przybrzeżnej mórz i oceanów (B)
wymienia czynniki wpływające na obecność organizmów żyjących w morzach i oceanach (A); omawia piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów (B)
wyjaśnia, dlaczego glony są rozmieszczone piętrowo w morzach i oceanach (B); omawia warunki panujące w strefie głębinowej mórz i oceanów (B); podaje przykłady zależności pokarmowych występujących w morzach i oceanach (C)
wyjaśnia przyczyny różnic w zasoleniu w mórz i oceanów (C); opisuje cechy przystosowujące organizmy do życia w strefie głębinowej mórz i oceanów (B)
przygotowuje ciekawostki na temat organizmów żyjących w morzach (B); wskazuje na mapie położenie morza najbardziej i najmniej zasolonego (C)
Podsumowanie działu 7
71., 72. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia w wodzie”
Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie1. Czy wszystkie skały są twarde?
73. Czy wszystkie skały są twarde?
na podstawie obserwacji wymienia 2 cechy charakteryzujące skały: lite, zwięzłe i luźne (C); przyporządkowuje podane skały (1–2) do poszczególnych grup (C)
podaje nazwy grup skał (A); podaje przykłady poszczególnych rodzajów skał (B)
omawia budowę skał (B); opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (C)
opisuje skały występujące w najbliższej okolicy (D)
przygotowuje kolekcję skał z najbliższej okolicy wraz z ich opisem (D)73a. Lekcja
w terenie–Poznajemy skały w najbliższej okolicy
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:2. Od skały do gleby
74. Jak powstaje gleba?
wymienia 2–3 nazwy gleb (A); wymienia organizmy żyjące w glebie (A)
omawia etapy powstawania gleby (B); omawia budowę gleby (B); wymienia rodzaje gleb występujących w Polsce (A); omawia rolę organizmów glebowych (C)
wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica (B); omawia żyzność poszczególnych rodzajów gleb (C); wyjaśnia, dlaczego należy dbać o glebę (B)
przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały (C)
ocenia żyzność gleb w najbliższej okolicy (D); przygotowuje dokumentację fotograficzną na temat organizmów glebowych występujących w najbliższej okolicy (D)
3. Warunki życia na lądzie
75. Warunki życia na lądzie
omawia przystosowania zwierząt do zmian temperatury (C)
omawia rolę korzeni roślin lądowych (B); wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą (C)
charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody (C); wymienia przykłady przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru (B); opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych (C)
omawia przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta (C); omawia rolę wiatru w życiu roślin (B); charakteryzuje wymianę gazową u roślin (C)
przygotowuje informacje na temat przystosowań 2–3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych (C)
4. Poznajemy organizmy żyjące w lesie
76. Poznajemy budowę lasu i warunki w nim panujące
na planszy dydaktycznej lub ilustracji wskazuje warstwy lasu (C); wymienia po dwa gatunki organizmów żyjących w jednej lub dwóch wybranych warstwach lasu (B)
podaje nazwy warstw lasu (A); omawia zasady zachowania się w lesie (B); wymienia nazwy przykładowych organizmów żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C)
omawia znaczenie lasu (B); omawia wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C)
charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach (D)
przygotowuje informacje o życiu wybranych organizmów leśnych (innych, niż omawiane na lekcji) z uwzględnieniem ich przystosowań do życia w danej warstwie lasu (C)
77., 77a. Jakie organizmy spotkamy w lesie? (wycieczka do lasu)
5. Poznajemy różne rodzaje lasów
78. Poznajemy różne rodzaje lasów
podaje po dwa przykłady drzew iglastych i liściastych (B);
podaje charakterystyczne cechy igieł (B); porównuje wygląd igieł
porównuje drzewa liściaste z iglastymi (C); rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny
przyporządkowuje rodzaj lasu do typu gleby, na której rośnie (C); podaje
przygotowuje informacje na temat roślin iglastych pochodzących z innych
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:rozpoznaje dwa drzewa iglaste i dwa liściaste (C)
sosny i świerka (C); wymienia cechy budowy roślin iglastych ułatwiające ich rozpoznawanie, np. kształt i liczba igieł, kształt i wielkość szyszek (B); wymienia cechy ułatwiające rozpoznawanie drzew liściastych (B)
iglaste (C); rozpoznaje przynajmniej sześć gatunków drzew liściastych (C); wymienia typy lasów rosnących w Polsce (A)
przykłady drzew rosnących w poszczególnych typach lasów (C)
regionów świata, uprawianych w ogrodach (D), charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny
78a. Lekcja w terenie –Poznajemy różne rodzaje lasów
6. Na łące 79. Na łące opisuje wygląd łąki (uwzględnia występowanie traw, drobnych zwierząt) (B); podaje dwa przykłady znaczenia łąki (A); wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw (B)
wymienia cechy łąki (B); wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej (B); w formie łańcucha pokarmowego przedstawia proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące (C)
przedstawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku (C); rozpoznaje pięć gatunków roślin występujących na łące (C)
przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki (C); uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt (C)
wykonuje zielnik roślin łąkowych (D)
79a. Lekcja w terenie – Na łące
7. Na polu i w sadzie
80. Na polu i w sadzie
podaje nazwy zbóż uprawianych na polach (C); podaje przykłady warzyw uprawianych na
omawia sposoby wykorzystywania roślin zbożowych (B); wymienia nazwy
wyjaśnia, które zboża należą do ozimych, a które do jarych (B); podaje przykłady wykorzystywania
podaje przykłady innych upraw niż zboża, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, wskazując sposoby ich
wyjaśnia, czym jest walka biologiczna (B); przygotowuje informacje na temat korzyści
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:polach (B); wymienia nazwy drzew uprawianych w sadach (A); wymienia dwa szkodniki upraw polowych (A); uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu (C)
krzewów uprawianych w sadach (A)
uprawianych warzyw (B); wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych (B)
wykorzystywania (B); przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów pokarmowych (C)
i zagrożeń wynikających ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki (D)
80a. Lekcja w terenie– Na polu i w sadzie
Podsumowanie działu 8
81., 82. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia na lądzie”
Plan wynikowy – kryteria oceniania z przyrody klasa VTytuł
w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
1. O czym będziemy się uczyć na lekcjach przyrody w klasie 5?
Uczeń:wymienia zagadnienia, które będą omawiane w klasie 5; wyjaśnia, na czym polega przedmiotowy system oceniania; wymienia przykładowe sposoby pracy na lekcjach przyrody; prezentuje sposób korzystania z płyty CD
Dział 1. Polska – moja ojczyzna
1. Polska w Europie
2. Położenie Polski
wymienia państwa graniczące z Polską (A); odczytuje z wykresu
wymienia stolice państw graniczących z Polską (A);
wskazuje na mapie granice Polski z krajami sąsiadującymi (C)
wykorzystując wiadomości z historii, opowiada, jak zmieniały
prezentuje informacje o jednym z państw sąsiadujących z Polską
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
w Europie nazwy państw mających większą powierzchnię niż Polska (C)
wymienia kraje europejskie wysoko rozwinięte gospo-darczo (A)
się granice Polski (w XVII w., w okresie rozbiorów, po I i II wojnie światowej) (D)
(powierzchnia, stolica, liczba ludności itd.)
3. Polska w Unii Europejskiej
wymienia przynajmniej 5 państw należących do Unii Europejskiej (A); opisuje flagę Unii (A); podaje nazwę waluty obowiązującej w części państw Unii Europejskiej (A)
podaje przykłady inwestycji lokalnych powstałych dzięki funduszom unijnym (A)
podaje datę powstania Unii Europejskiej (A); wymienia cele Unii Europejskiej (A)
wymienia przykłady inwestycji współfinansowanych przez Unię Europejską (A); wymienia prawa państw członków Unii Europejskiej (A)
wyszukuje w różnych źródłach ogólne informacje o sposobach zarządzania w Unii Europejskiej (D)
2. Podział administra-cyjny Polski
4. Podział administra-cyjny Polski
podaje nazwę województwa, powiatu i gminy, w których mieszka (A)
podaje nazwy władz lokalnych (wójt, burmistrz) (A)
wyjaśnia, co to jest podział administracyjny kraju (B); wskazuje na mapie Polski województwa oraz powiaty w swoim województwie (C); wymienia województwa sąsiadujące z tym, w którym mieszka (A)
nazywa władze wojewódzkie, powiatowe, gminne (D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o swojej gminie (liczba ludności, sposób zarządzania, podział administracyjny, charakter gminy) (D)
3. Ukształ-towanie powierzchni Polski
5. Jakie siły kształtowały rzeźbę Polski?
wyjaśnia znaczenie pojęcia „epoka lodowcowa” (B); podaje 2 dowody działalności lądolodu na terytorium Polski (A)
wymienia 2–3 przykłady śladów działalności lądolodu w Polsce (A)
charakteryzuje epokę lodowcową (C); wyjaśnia znaczenie pojęć „morena czołowa” i „morena denna” (B)
opisuje krajobraz polodowcowy (D); wskazuje obszary w Polsce, na których występuje rzeźba polodowcowa (A)
wyszukuje w najbliższej okolicy (lub w miejscach odwiedzanych w czasie wakacji) ślady działania lądolodu (D); opracowuje opis wyprawy „Śladami lądolodu” (D)
6. Charakte-rystyczne cechy rzeźby Polski
wskazuje na mapie fizycznej Polski główne pasy rzeźby (C); odczytuje z mapy ogólno-geograficznej nazwy głównych pasów rzeźby w Polsce (C)
wyjaśnia, dlaczego rzeźba terenu w Polsce ma charakter pasowy (B)
opisuje rzeźbę terenu wybranego pasa, podając także m.in.: nazwy krain geograficznych, nazwy i wysokości najwyższych wzniesień (C)
na podstawie analizy mapy wskazuje obszary w Polsce, na których działanie sił zewnętrznych jest najbardziej widoczne (D)
opisuje krajobraz okolicy swojego miejsca zamieszkania, uwzględniając działanie sił wewnętrznych i zewnętrznych (D)
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
4. Skały, po których chodzimy
7. Poznajemy skały
podaje po 1 przykładzie skał litych, zwięzłych i luźnych (A); rozpoznaje wybrane 3 skały (C); podaje przykłady zastosowania 2 wybranych skał (C)
przyporządkowuje poznanym grupom skał po 2 nazwy skał spośród podanych przez nauczyciela (C); podaje przykłady zastosowania 3–4 wybranych skał (C)
omawia budowę skał (A); wyjaśnia, od czego zależy twardość skały (B)
wymienia rodzaje skał przeważających (występujących najczęściej) w poszczególnych częściach Polski (C); porównuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (D)
wyszukuje w różnych źródłach dodatkowe informacje o jednej z omawianych grup skał (D)
8. Jakie rodzaje skał występują w okolicy? (wycieczka)
podczas wycieczki wskazuje przykłady skał: litej, zwięzłej i sypkiej (D)
segreguje znalezione okazy skał na skały: lite, zwięzłe i luźne (D)
przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastoso-wanie) (D)
przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie, a także zdjęcia terenu, na którym znaleziono okazy oraz ciekawostki zaczerpnięte z różnych źródeł informacji) (D)
wykonuje folder „Skały w naszej okolicy” (D)
5. Gleby Polski 9. Jakie rodzaje gleb występują w Polsce?
omawia znaczenie gleby w rozwoju roślin (A)
wyjaśnia, od czego zależy żyzność gleby (B)
omawia skład próchnicy (A); wymienia typy gleb (A)
wymienia najżyźniejsze i mało żyzne gleby występujące w Polsce (A); wskazuje na mapie Polski miejsca występowania czarnoziemów (D)
opisuje gleby występujące w najbliższej okolicy (D)
6. Lasy Polski 10. Rozmiesz-czenie lasów w Polsce
podaje przykłady wykorzys-tywania lasów w Polsce we wcześniejszych okresach historycznych (A)
na podstawie tekstu omawia zmiany w rozmieszczeniu lasów w Polsce w dziejach (D); wyjaśnia, dlaczego korzystne jest sadzenie lasów mieszanych (B)
wskazuje obszary w Polsce, na których zachowało się najwięcej i najmniej lasów (D); podaje przyczyny zmniejszania się w przeszłości powierzchni lasów (A)
wyjaśnia, dlaczego drzewa iglaste są mniej odporne na zanieczyszczenia przemysłowe i szkodniki niż drzewa liściaste (B)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o szkodnikach lasu; przedstawia kilka szkodników lasu (D)
11. Poznajemy typy lasów w Polsce
rozpoznaje pospolite drzewa iglaste (C); rozpoznaje pospolite drzewa liściaste (C); opisuje wybrany typ lasu (D)
odróżnia las naturalny od posadzonego (C); wymienia po kilka roślin charakterystycznych dla poznanych typów lasu (C)
wymienia podstawowe typy lasu występujące w Polsce (A); wskazuje na mapie Polski tereny, na których występują bory świerkowe i jodłowe (D); wymienia gatunki charaktery-styczne dla poznanych typów lasu (A)
wyjaśnia związek między rozmieszczeniem lasów a rodzajem gleb (D); porównuje grądy z lasami bukowymi (D); wyjaśnia, dlaczego runo lasu liściastego jest najbogatsze wiosną (B)
uzasadnia, popierając to przykładami, że sadzenie lasów jednogatunkowych ułatwia ich niszczenie przez szkodniki (D); wymienia gatunki chronione rosnące w borach, lasach grądowych, lasach łęgowych i lasach bukowych Polski (A)
7. Wody powierzch-niowe Polski
12. Poznajemy rzeki Polski
wskazuje na mapie rzekę główną i jej dopływy (C); odczytuje z mapy Polski nazwy kilku rzek głównych (D)
wyjaśnia, które rzeki nazywamy głównymi, a które – dopływami (B); odczytuje z mapy nazwy dopływów Wisły i Odry (D)
wskazuje na mapie dorzecza Wisły i Odry oraz dział wodny między tymi rzekami (C); wskazuje na mapie Kanał Bydgoski i Kanał Augustowski (C)
korzystając z mapy i podręcznika, przygotowuje informacje na temat Wisły i Odry – „od źródła do ujścia” (D)
ocenia (ogólnie) czystość głównych rzek Polski (D)
13. Jeziora i bagna w Polsce
wskazuje na mapie największe jeziora w Polsce (C); wymienia 2 różnice między jeziorami a stawami (A)
wskazuje na mapie Polski obszary bagienne (C); wyjaśnia, w jakim celu buduje się sztuczne zbiorniki wodne (B); wymienia zastosowania torfu (A)
wymienia typy jezior występujące w Polsce (A); charakteryzuje typy jezior występujące w Polsce (C)
omawia powstawanie bagien (A); wyjaśnia, dlaczego na obszarach wcześniejszych zlodowaceń występuje niewiele jezior (B)
opracowuje folder „Typy jezior w Polsce” (A)
8. Bogaty świat przyrody ożywionej
14. Jak podzielono świat orga-nizmów?
odróżnia komórkę roślinną od komórki zwierzęcej (C); wymienia 2 charakterystyczne cechy roślin (A)
podaje nazwy królestw, na które podzielono organizmy (A); wyjaśnia, dlaczego rośliny są organizmami samożywnymi (B)
charakteryzuje poszczególne królestwa (C); omawia funkcje poszczególnych struktur komórkowych (C)
przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela organizmy odpowiednim królestwom (D)
wyszukuje w różnych źródłach przykłady roślin pasożytniczych i mięsożernych (A)
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
15. W jaki sposób uporządkowano królestwo roślin?
podaje nazwy gatunkowe 2–3 dowolnych organizmów (A)
w podanej przez nauczyciela nazwie organizmu (np. sosna zwyczajna) wskazuje człon oznaczający rodzaj i człon oznaczający gatunek (C)
omawia zasługi Karola Linneusza (A)
na podstawie ilustracji wskazuje podobieństwa między gatunkami sosny (C)
wyszukuje w różnych źródłach informacje i ciekawostki dotyczące roślin (A)
9. Formy ochrony przyrody
16. W jaki sposób chronimy przyrodę w Polsce?
wymienia 2–3 formy ochrony przyrody w Polsce (A); omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych (B)
wyjaśnia, dlaczego należy chronić przyrodę (B); wskazuje na mapie 2–3 parki narodowe położone najbliżej miejsca zamieszkania (C)
charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody (C); wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita, a na czym – ochrona częściowa (B)
porównuje park narodowy z rezerwatem przyrody (C)
wymienia formy ochrony przyrody w najbliższej okolicy (A); prezentuje informacje o najbliższym parku narodowym (D)
10. Podsu-mowanie
17,18. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Polska – moja ojczyzna”
Dział 2. Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko życia
1. Warunki życia w Morzu Bałtyckim
19. Jakie warunki panują w Morzu Bałtyckim?
wskazuje na mapie Polski rzeki wpadające do Morza Bałtyckiego (C); odczytuje z mapy w podręczniku nazwy krajów nadbałtyckich (C)
wyjaśnia, dlaczego najwięcej organizmów występuje w wodach przybrzeżnych (B)
wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest nazywane morzem śródziemnym (B); porównuje wschodnie wybrzeże Morza Bałtyckiego z wybrzeżem zachodnim (C)
wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest bardzo słabo zasolone (B); omawia związek zasolenia wód z występowaniem roślinności (D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o stanie czystości Morza Bałtyckiego (D)
2. Podwodny świat morskich glonów
20. Poznajemy glony morskie
wyjaśnia, co nazywamy plechą (B); opisuje plechę dowolnego glonu (D)
na podstawie ilustracji omawia rozmieszczenie glonów morskich (C); omawia rolę planktonu w morzu (A)
wymienia przystosowania glonów do życia w morzu (A); wyjaśnia, czym glony różnią się od roślin (B)
wyjaśnia związek między przenikaniem światła w morzu a rozmieszczeniem glonów morskich (C)
podaje przykłady wykorzystania przez człowieka glonów morskich (A)
3. Tam, gdzie ląd styka się z morzem
21. Poznajemy „rzeźbiarzy” wybrzeża
na podstawie ilustracji opisuje wybrzeże wysokie i wybrzeże niskie (C); wskazuje na mapie mierzeję i jezioro przybrzeżne (C)
wymienia cechy charakte-rystyczne wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego (A)
charakteryzuje działalność fal na wybrzeżu niskim i wybrzeżu wysokim (C); omawia rolę Wisły w tworzeniu Żuław Wiślanych (A)
wyjaśnia, dlaczego wybrzeże wysokie cofa się (B); podaje przykłady budującej działalności morza (A)
przygotowuje w formie plakatu ilustrowany słowniczek pojęć (np.: wybrzeże wysokie, wybrzeże niskie, mierzeja, jezioro przybrzeżne, zatoka, półwysep, wyspa) (D)
22. Czym charakteryzuje się pogoda nad morzem?
wymienia charakterystyczne cechy pogody nad morzem (A)
wskazuje 2–3 różnice między pogodą nad morzem a pogodą w głębi lądu i (D)
wyjaśnia, jak powstaje bryza morska (B)
wyjaśnia, dlaczego bryza w nocy wieje od lądu ku morzu, a w dzień – odwrotnie (B)
wyjaśnia, dlaczego pobyt nad morzem korzystnie wpływa na drogi oddechowe (B)
4. Wędrujemy po pobrzeżach bałtyckich
23. Osobliwości przyrodnicze pobrzeży bałtyckich
wskazuje na mapie Polski pas pobrzeży (C); wymienia parki narodowe na pobrzeżach (A); wskazuje na mapie wymienione parki (C)
podaje przykłady osobliwości nadmorskich parków narodowych (C)
opisuje Woliński Park Narodowy (A)
podaje przykłady niszczącej i budującej działalności morza (A); charakteryzuje parki narodowe na pobrzeżach (C)
planuje tygodniową wycieczkę po pobrzeżach bałtyckich i uzasadnia wybór trasy (D)
24. Jak ludzie gospodarują na pobrzeżach bałtyckich?
wymienia główne miasta pobrzeży (A)
wymienia główne zajęcia mieszkańców pobrzeży (A)
omawia główne cechy krajobrazu pobrzeży (A)
wymienia gałęzie przemysłu przeważające w głównych miastach pobrzeży (A)
5. Podsu-mowanie
25, 26. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko życia”
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
Dział 3. Jeziora – słodkowodne środowisko życia
1. Warunki życia w jeziorze
27. Jakie czynniki umożliwiają życie w jeziorze?
wymienia czynniki niezbędne do życia roślinom wodnym (A)
wymienia źródła dwutlenku węgla zawartego w wodzie (A); porównuje temperaturę wody w jeziorze latem i zimą (C)
wyjaśnia, od czego zależy ilość światła w jeziorze i głębokość, na jaką ono dociera (B); omawia korzyści, jakie mieszanie się wody przynosi organizmom wodnym (C)
wyjaśnia związek przenikania światła z występowaniem roślin w jeziorze (B); wyjaśnia, dlaczego woda w jeziorze nigdy nie zamarza do dna (C)
porównuje warunki życia w jeziorze z warunkami życia na lądzie (D)
2. Słodko-wodne glony
28. Poznajemy glony słodkowodne
podaje przykłady glonów występujących w wodach słodkich (A); rozpoznaje struktury organizacyjne glonów (jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe) (C)
rysuje schematycznie glony jednokomórkowe i kolonijne (C); omawia znaczenie glonów (A)
dzieli glony słodkowodne na jednokomórkowe, kolonijne i wielokomórkowe (C); podaje przykłady glonów jedno-komórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych (C)
omawia budowę okrzemek (A); porównuje okrzemkę z pierwotkiem (D); wyjaśnia, dlaczego glonów nie zalicza się do roślin (B)
korzystając z różnych źródeł informacji, analizuje możliwe przyczyny śnięcia ryb w jeziorze w okresie letnim (D)
3. Jak rośliny przystosowały się do życia w wodzie?
29. Jak rośliny przystosowały się do życia w wodzie?
wyjaśnia, dlaczego łodygi roślin wodnych są elastyczne i wytrzymałe na rozerwanie (C)
wymienia 2–3 cechy budowy przystosowujące rośliny do życia w wodzie (A)
posługując się przykładami, charakteryzuje rodzaje liści występujących u roślin wodnych (C)
wyjaśnia rolę komór powietrznych w liściach i łodygach (B); omawia sposób rozmnażania się roślin wodnych (A)
wyszukuje w różnych źródłach informacje i ciekawostki dotyczące roślin wodnych (D)
4. Roślinność naszych jezior
30. Jakie rośliny spotykamy w jeziorze?
rozpoznaje 2–3 rośliny strefy przybrzeżnej (C); podaje nazwy stref życia w jeziorze (A)
opisuje warunki życia w strefie przybrzeżnej (B); określa granicę między strefą przybrzeżną a strefą otwartej toni wodnej (B)
omawia znaczenie szuwarów (C); omawia przystosowania roślin do życia w strefie otwartej toni wodnej (A)
przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela gatunki roślin odpowiednim strefom życia w jeziorze (C/D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o ptakach mających miejsca lęgowe w szuwarach (D)
5. Wędrujemy po Pojezierzach Mazurskim i Suwalskim
31. W Krainie Wielkich Jezior Mazurskich
wskazuje na mapie Polski Pojezierze Mazurskie (C); odczytuje z mapy nazwy kilku jezior (C)
wskazuje na mapie szlak opisany w podręczniku (C)
charakteryzuje miasta leżące nad wielkimi jeziorami: Ruciane-Nidę, Mikołajki, Giżycko (C)
opisuje osobliwości przyrodnicze na trasie rejsu po wielkich jeziorach mazurskich (A)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o wybranym jeziorze i okolicach (D); na ich podstawie opracowuje folder (D)
32. Poznajemy Pojezierze Suwalskie
wskazuje na mapie Polski Pojezierze Suwalskie (C); wskazuje na mapie Polski jezioro Hańcza (C)
wymienia osobliwości przyrodnicze Puszczy Augustowskiej (A)
opisuje Puszczę Augustowską (C) opisuje krajobraz Pojezierza Suwalskiego, uwzględniając siły, które go kształtowały (D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o Wigierskim Parku Narodowym (D)
6. Podsu-mowanie
33, 34. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Jeziora – słodkowodne środowisko życia”
Dział 4. Ląd jako środowisko życia
1. Mchy – jedne z pierwszych roślin lądowych
35. Poznajemy budowę mchów
wymienia 2–3 siedliska, w których występują mchy (A);rysuje mech na podstawie obserwacji makroskopowej (C)
na okazie mchu lub na planszy wskazuje chwytniki, łodyżkę i zarodnię (C)
opisuje budowę i rolę poszczególnych części mchu (C)
uzasadnia stwierdzenie, że mchy są najprostszymi roślinami lądowymi (D); wymienia 3–4 gatunki mchów występujące w Polsce (A)
opracowuje informacje o wybranych gatunkach mchów (w formie albumu lub wystawki) (D)
36. Jaką rolę mchy odgrywają w przyrodzie i w gospodarce?
odróżnia torfowiec od innych mchów (C); podaje 2 przykłady wykorzystania torfu (A)
omawia rolę mchów w przyrodzie i gospodarce (A)
opisuje budowę liści torfowca (C) wyjaśnia związek budowy liści z magazynowaniem wody przez torfowiec (B)
wyjaśnia, dlaczego mchy nazywamy roślinami pionierskimi (B)
2. Bliscy krewni olbrzymów sprzed milionów lat
37. Poznajemy paprocie
nazywa części paproci (A);wskazuje zarodnie na liściu paproci (C)
wymienia miejsca występowania paproci (A); rozpoznaje na ilustracjach paprocie chronione (C)
omawia kształt blaszekliściowych u paproci (A);opisuje położenie zarodniu paproci (C)
wyjaśnia sposób otwierania zarodni u paproci (B)
przygotowuje informacje o paprociach uprawianych w klasie (D); wyszukuje w różnych źródłach informacje o salwinii pływającej (D)
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
38. Poznajemyskrzypyi widłaki
odróżnia skrzyp od innychroślin (C); odróżnia widłakod innych roślin (C)
wymienia 2–3 miejscawystępowania skrzypówi widłaków (A); wymienia2–3 gatunki widłakówwystępujące w Polsce (A)
odróżnia pędy wiosenneod letnich u skrzypu (C); opisuje budowę morfologicznąwidłaka (C)
charakteryzuje rolę pędówwiosennych i letnich skrzypu(B); uzasadnia nazwę „roślinyzarodnikowe” (D)
wykonuje folder (album,wystawkę) „Rośliny zarodnikowe” (D); wyszukuje w różnych źródłach informacje o powstawaniu węglakamiennego (D)
3. Roślinynasienne
39. Którerośliny należądo nasiennych?
wymienia rośliny należące do nagonasiennych (A); podaje3–4 przykłady roślin okrytonasiennych (A); rozpoznajenasiona wybranych roślin (C)
podaje przykłady wykorzystania roślin nasiennych (C)
wyjaśnia znaczenie nazw:„nagonasienne” i „okryto-nasienne” (B)
wyjaśnia, w jakim celu roślinywytwarzają nasiona (B);wskazuje różnice międzyroślinami zarodnikowymia roślinami nasiennymi (D)
wyszukuje w różnych źródłachinformacje o roślinachnasiennych występującychw najbliższej okolicy (D)
4. Jak jestzbudowanaroślinanasienna?
40. Budowai rola korzeniroślin nasiennych
nazywa części roślinynasiennej (A); wymienia2 funkcje korzeni (A)
rozpoznaje typy systemówkorzeniowych roślin (C)
porównuje systemy korzeniowe – palowy i wiązkowy (C);opisuje budowę morfologicznąkorzeni (C)
wymienia przykłady roślinmających korzenie spichrzowe(A)
podaje przykłady przekształceń korzeni (A)
41. Poznajemybudowęi funkcje pędu
opisuje budowę pędunadziemnego (B); omawia rolęłodygi (A); opisuje budowęzewnętrzną liścia (C)
podaje przykłady roślin mających pędy podziemne (A); wymienia funkcje liścia (A)
omawia funkcje pędów– nadziemnego i podziemnego (A); wymienia funkcje łodygi (A); omawia rolę aparatu szparkowego u roślin (A)
podaje przykłady przekształceń łodyg (A); omawia kształtliści, podając przykłady (C)
podaje przykłady przekształceń liści (A); omawia wykorzystanie poszczególnych części roślin przez człowieka (A)
42. Jakzbudowanyjest kwiatroślinynasiennej?
podaje nazwy części kwiatu(A); na modelu lub planszywskazuje poszczególne częścikwiatu (C)
podaje nazwy części kwiatu(A); na modelu lub planszywskazuje poszczególne częścikwiatu (C); wyjaśnia znaczenie pojęć: „kwiaty jednopłciowe” i „kwiaty obupłciowe” (B)
opisuje kwiatostany męskiei żeńskie roślin nagonasiennych (C); odróżnia kwiat od kwiatostanu (C); charakteryzuje rolę poszczególnych części kwiatu (C)
wyjaśnia znaczenie pojęć:„zapylenie” i „zapłodnienie”(B); rozpoznaje typy kwiatostanu (D); korzystając ze schematu, omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej (D)
wykazuje związek budowykwiatu ze sposobem zapylaniarośliny (D)
43. Co kryje owoc?
dzieli owoce na suche i mięsiste (C); podaje przykłady owoców suchych i mięsistych (C); rozpoznaje nasiona fasoli, grochu, słonecznika itd. (D)
opisuje przystosowania owoców do rozprzestrzeniania przez zwierzęta (C); omawia warunki niezbędne do kiełkowania nasion (A)
charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozsiewania (C)
omawia budowę owocu (C); planuje doświadczenie, które pozwoli określić warunki kiełkowania nasion (D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o nasionach bogatych w białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy sole mineralne (D)
5. Budowa i różnorodność grzybów
44. W królestwie grzybów
na podstawie obserwacji rysuje grzyb kapeluszowy (D); podaje nazwy części grzyba (kapelusz, trzon) (A)
wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo (B)
podaje przykłady grzybów jedno- i wielokomórkowych (A); podaje przykłady szkodliwego działania grzybów na żywność i organizmy (B)
wyjaśnia, dlaczego nie należy niszczyć owocników grzybów (B); opisuje kształty owocników, podając przykłady (C)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o grzybicy (D)
45. Jak odróżniać grzyby jadalne od trujących?
wyjaśnia, dlaczego należy zbierać tylko znane sobie grzyby (B); rozpoznaje 2–3 gatunki grzybów jadalnych (C)
odróżnia gatunki jadalne grzybów od gatunków trujących (D)
wymienia cechy budowy morfologicznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie (A)
wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami (A)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o chronionych gatunkach grzybów (D); przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania (D)
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
6. Porosty 46. Poznajemy porosty
wymienia miejsca występowania porostów (A); wymienia organizmy tworzące porost (A)
omawia znaczenie porostów (A) omawia kształt i barwę plech porostów (A)
wyjaśnia, dlaczego porosty nazywa się organizmami symbiotycznymi (B); wyjaśnia, dlaczego porosty nazywamy wskaźnikami czystości powietrza (B)
charakteryzuje porosty występujące w najbliższej okolicy (D); wnioskuje o czystości powietrza na podstawie obecności porostów (D)
7. Podsu-mowanie
47, 48. Powtórzenie wiadomości z działu „Ląd jako środowisko życia"49. Sprawdzian wiadomości
Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich
1. Niziny Środkowo-polskie
50. Poznajemy Nizinę Śląską
wskazuje na mapie Polski pas nizin (C); odczytuje z mapy nazwy najważniejszych miast Niziny Śląskiej (C)
odczytuje z mapy Polski nazwy nizin (C); na podstawie mapy określa położenie Niziny Śląskiej (C); omawia cechy klimatu Niziny Śląskiej (A)
wymienia cechy krajobrazu nizin (A); omawia związek warunków klimatycznych i glebowych z gospodarką na Nizinie Śląskiej (C)
omawia rolę lądolodu w kształtowaniu krajobrazu nizin (B); na podstawie mapy wymienia bogactwa mineralne występujące na Nizinie Śląskiej (C)
przygotowuje przewodnik turystyczny po wybranej nizinie, uwzględniający walory przyrodniczo-geograficzne, zabytki i miejsca, które warto odwiedzić (D)51. Poznajemy
Nizinę Mazowiecką
wskazuje na mapie Polski Nizinę Mazowiecką (C); wskazuje na mapie Polski Wisłę, Warszawę, Łódź (C)
wskazuje na mapie Polski rozległe obszary leśne na Nizinie Mazowieckiej (C)
wymienia cechy krajobrazu Niziny Mazowieckiej (A)
opisuje krajobraz Niziny Mazowieckiej, uwzględniając wpływ lądolodu (D)
52. Jakie osobliwości spotkamy na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej?
wskazuje na mapie Polski Polesie Lubelskie i Nizinę Podlaską (C); wskazuje na mapie Polski główne miasta Polesia Lubelskiego i Niziny Podlaskiej (C)
omawia klimat Niziny Podla-skiej (A); wymienia parki narodowe na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej (A)
wyjaśnia, dlaczego Polesie Lubelskie jest krainą słabo przekształconą przez człowieka (B); omawia wybrany park narodowy (nazwa, symbol, położenie, co podlega ochronie) (C)
omawia pochodzenie jezior występujących na Polesiu Lubelskim (A); charakteryzuje parki narodowe na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej (C)
2. Puszcza Białowieska – pierwotny obszar leśny
53. Poznajemy Puszczę Białowieską
wskazuje na mapie Polski Puszczę Białowieską (C); na podstawie zdjęcia opisuje wygląd żubra – symbolu Białowieskiego Parku Narodowego (C)
podaje przykłady roślin występujących w Puszczy Białowieskiej (A)
wyjaśnia, w jaki sposób odbywa się krążenie substancji pokarmowych w lesie (B)
opowiada historię Puszczy Białowieskiej (A); wyjaśnia, w jaki sposób drzewa oddziałują na inne organizmy (i odwrotnie) (B)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o osobliwościach Białowieskiego Parku Narodowego (D)
3. Podsu-mowanie
54. Powtórzenie wiadomości z działu „Krajobrazy Nizin Środkowopolskich"
Dział 6. Krajobrazy wyżyn
1. Wyżyna Śląska
55. Czym charakteryzuje się krajobraz Wyżyny Śląskiej?
na podstawie zdjęcia lub obserwacji opisuje krajobraz Wyżyny Śląskiej (C); wskazuje na mapie Polski główne miasta Wyżyny Śląskiej (C)
wskazuje na mapie Polski Wyżynę Śląską (C); wymienia 2–3 bogactwa mineralne występujące na Wyżynie Śląskiej (A)
omawia wpływ działalności człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej (C)
uzasadnia stwierdzenie, że środowisko Wyżyny Śląskiej nie jest przyjazne dla jej mieszkańców (D)
proponuje działania, które mogą poprawić stan środowiska przyrodniczego Wyżyny Śląskiej (D)
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
2. Wyżyna Krakowsko- - Często-chowska – kraina białych skał
56. Czym charakteryzuje się krajobraz Wyżyny Krakowsko- - Często-chowskiej?
na podstawie zdjęcia omawia wygląd Jaskini Łokietka (A); opowiada historię Jaskini Łokietka (A)
wskazuje na mapie Polski Wyżynę Krakowsko-- Częstochowską (C)
wymienia cechy krajobrazu krasowego (A)
opisuje krajobraz krasowy (D); wymienia osobliwości krajobrazu Wyżyny Krakowsko-- Częstochowskiej (A)
omawia zastosowanie skał wapiennych (A)
57. Dlaczego na Wyżynie Krakowsko-- Częstochowskiej jest duża różnorodność roślin?
wymienia typy lasu, które występują na Wyżynie Krakowsko-- Częstochowskiej (A)
podaje przykłady roślin wystę-pujących na Wyżynie Krakowsko-- Częstochowskiej (A)
omawia przystosowania suchorośli do warunków życia (A)
uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego Parku Narodowego (D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o Ojcowskim Parku Narodowym (D)
3. Wśród wąwozów i pól Wyżyny Lubelskiej
58. Poznajemy Wyżynę Lubelską
wskazuje na mapie Polski Wyżynę Lubelską (C); wskazuje na mapie Polski główne miasta Wyżyny Lubelskiej (C)
wymienia rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej najczęściej (A)
charakteryzuje krajobraz Wyżyny Lubelskiej (C)
wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy (B)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o Roztoczańskim Parku Narodowym (D)
4. Podsu-mowanie
59. Powtórzenie wiadomości z działu „Krajobrazy wyżyn”60. Sprawdzian wiadomości z działów „Krajobrazy Nizin Środkowopolskich” i „Krajobrazy wyżyn”
Dział 7. Krajobrazy gór
1. Góry Świętokrzyskie – kraina gołoborzy
61. Góry Świętokrzyskie – kraina gołoborzy
wskazuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie (C); odczytuje z mapy wysokość najwyższych wzniesień w Górach Świętokrzyskich (C)
wyjaśnia przyczyny zniszczenia lasów w Górach Świętokrzyskich (B)
wyjaśnia, dlaczego Góry Świętokrzyskie są pasmami niewysokich wzniesień (B); wyjaśnia, w jaki sposób powstały gołoborza (B)
podaje przykłady zjawisk krasowych w Górach Święto-krzyskich (C); wyjaśnia przyczyny wymierania jodeł w Puszczy Jodłowej (B)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o Świętokrzyskim Parku Narodowym (D)
2. Sudety – góry o osobliwych formach skalnych
62. Poznajemy Sudety
wskazuje Sudety na mapie Polski (C); odczytuje nazwę wysokość najwyższego szczytu Sudetów (C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia „kotlina” (B); wskazuje na mapie Polski Kotlinę Jelenio-górską (C)
wskazuje na mapie Polski pasma górskie otaczające Kotlinę Jeleniogórską (C); wskazuje na mapie Polski miasta uzdrowiskowe w Kotlinie Jeleniogórskiej (C)
opisuje krajobraz Karkonoszy (C); wyjaśnia, dlaczego w Sudetach obumierały lasy (B)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o parkach narodowych w Sudetach (D)
3. Tatry – kraina turni, dolin i jezior górskich
63. Poznajemy wysokogórski krajobraz Tatr
wskazuje Tatry na mapie Polski (C); na podstawie zdjęcia omawia charakterystyczne cechy krajobrazu wysokogórskiego (C)
wskazuje Rysy na mapie Polski (C); wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu wysokogórskiego (A)
opisuje krajobraz Tatr Wysokich (C); opisuje krajobraz Tatr Zachodnich (C); wyjaśnia, jak powstają żleby (B)
używa ze zrozumieniem terminów: „turnia”, „grań”, „żleb”, „stożek piargowy” (D); porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich (D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o miejscach w Tatrach Wysokich, które warto zobaczyć (D)
4. Pogoda i roślinność Tatr
64. Czym charakteryzuje się pogoda w Tatrach?
wymienia 2–3 cechy tatrzańskiej pogody (A)
wyjaśnia, dlaczego w wyższych partiach gór dłużej zalega śnieg (B)
oblicza temperaturę na szczytach, znając temperaturę u podnóża gór (D)
omawia charakterystyczne cechy wiatru halnego (A)
opracowuje spis zasad, których należy przestrzegać, wybierając się w góry (D)
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
65. Poznajemy roślinność Tatr
podaje nazwy pięter roślinnych w Tatrach (A); omawia wybrane piętro roślinne w Tatrach (C)
odróżnia limbę od sosny zwyczajnej (C); wyjaśnia, dlaczego limba jest drzewem chronionym (B)
opisuje przystosowania kosodrzewiny do życia w warunkach górskich (C); wyjaśnia, co decyduje o piętrowym rozmieszczeniu roślinności w górach (B)
opisuje przystosowania roślin (innych niż kosodrzewina) do życia w surowym klimacie górskim (C)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o Tatrzańskim Parku Narodowym (D)
5. Podsu-mowanie
66, 67. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Krajobrazy gór"
Dział 8. Budowa i właściwości materii
1. O oddzia-ływaniach w przyrodzie i ich skutkach
68. Jakie siły działają w przyrodzie?
podaje przykłady zjawisk związanych z przyciąganiem ziemskim (C)
podaje nazwy 2 sił, które wprawiają przedmioty w ruch (A); wskazuje przykłady oddziaływań sprężystych w życiu codziennym (C)
podaje przykłady pozytywnego i negatywnego działania siły grawitacji i siły tarcia (A)
podaje przykłady współdziałania siły grawitacji z siłą tarcia (A)
proponuje, posługując się przykładami, sposoby zmniejszania siły tarcia (C); wyjaśnia, czym jest spowodo-wany stan nieważkości (D)
69. Poznajemy przykłady działania siły oddziaływania magnetycznego i siły oddziaływania elektrostatycz-nego
nazywa bieguny magnesu (A); podaje przykłady przedmiotów przyciąganych przez magnes (A)
wskazuje przykłady oddziały-wania magnetycznego i oddziaływania elektrostatycz-nego w życiu codziennym (C)
wyjaśnia znaczenie pojęć: „bieguny jednoimienne", „bieguny różnoimienne" (B)
wyjaśnia działanie sił elektro-statycznych (B)
podaje przykłady praktycznego zastosowania magnesu (A)
2. Jak przezwyciężyć siłę grawitacji?
70. Jak działa dźwignia?
podaje 2 przykłady wykorzy-stania dźwigni w życiu codziennym (C); rysuje żuraw (A)
wymienia urządzenia, w których budowie wykorzystano zasadę działania dźwigni (C); wymienia nazwy maszyn prostych (A)
rysuje schematycznie dźwignię dwustronną (C); rysuje schematycznie dźwignię jednostronną (C)
porównuje budowę dźwigni dwustronnej i dźwigni jednostronnej (D); omawia zasadę działania dźwigni dwustronnej i dźwigni jednostronnej (A)
konstruuje model wskazanej przez nauczyciela maszyny prostej (D); prezentuje działanie skonstruowanej przez siebie maszyny prostej (D)
71. Czym są: blok, równia pochyła i kołowrót?
podaje 2 przykłady zastoso-wania bloku, równi pochyłej i kołowrotu (A); rozpoznaje na ilustracjach blok, równię pochyłą i kołowrót (C)
omawia działanie wybranej maszyny prostej (A)
wyjaśnia zasadę działania bloku (C); opisuje budowę kołowrotu (A); podaje przykłady praktycznego wykorzystania równi pochyłej (A)
podaje 2 przykłady zastosowania poznanych maszyn prostych we współczesnych urządzeniach technicznych (A)
3. Z czego jest zbudowany otaczający nas świat?
72. Z czego jest zbudowany otaczający nas świat?
rysuje modele atomu i cząsteczki (C); odróżnia na rysunkach schematycznych atomy od cząsteczek (C); wymienia stany skupienia substancji (A)
podaje przykłady substancji w poszczególnych stanach skupienia (C)
podaje przykłady cząsteczek zbudowanych z jednakowych i z różnych atomów (C); omawia podstawowe właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (A)
porównuje ruch cząsteczek w ciałach stałych, cieczach i gazach (D); wyjaśnia zależność właściwości ciał stałych, cieczy i gazów od odległości między cząsteczkami w tych substancjach (B)
wyszukuje w różnych źródłach i prezentuje (w formie plakatu, rysunków schematycznych, modeli) informacje o najwięk-szych i najmniejszych atomach (D)
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
73. Poznajemy właściwości fizyczne substancji
omawia właściwości fizyczne wybranych substancji (C)
wymienia cechy, które pozwalają określić właściwości substancji (A)
porównuje właściwości tej samej substancji w różnych stanach skupienia (D)
wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji (C)
dowodzi doświadczalnie, że rozdrobnienie substancji nie wpływa na zmianę ich właściwości (D)
4. Właściwości ciał stałych
74. Poznajemy właściwości ciał stałych
podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło (C); podaje przykłady ciał twardych, kruchych, plastycznych i sprężystych (C); rysuje ułożenie cząsteczek w ciałach stałych (C)
wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych (A); na rysunku schematycznym rozpoznaje ciała bezpostaciowe i kryształy (C)
wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość (B); dzieli ciała stałe w zależności od sposobu ułożenia cząsteczek (C); wyjaśnia znaczenie pojęć: „przewodnik” i „izolator” (B)
porównuje ułożenie cząsteczek w ciałach bezpostaciowych i kryształach (C); podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych (D)
wyjaśnia zasadę działania termosu (D); wyjaśnia, czy powiedzenie „futro grzeje” jest prawdziwe (D)
5. Właściwości cieczy
75, 76. Poznajemy budowę i właściwości cieczy
omawia podstawowe właściwości cieczy (A)
porównuje właściwości fizyczne cieczy i ciał stałych (C)
wyjaśnia, dzięki jakim siłom krople mają kształt zbliżony do kuli; wyjaśnia, dlaczego lekkie przedmioty utrzymują się na powierzchni cieczy (B)
wyjaśnia, kiedy powstaje menisk wklęsły, a kiedy – menisk wypukły (B); porównuje przewodnictwo cieplne cieczy i ciał stałych (D); wyjaśnia, o czym decydują siły spójności i siły przylegania (B)
wyjaśnia, wykorzystując informacje zdobyte samodzielnie, dlaczego niektóre owady mogą „chodzić” po powierzchni wody(D)
6. Właściwości gazów
77. Poznajemy budowę i właściwości gazów
omawia właściwości gazów (A); podaje przykłady praktycznego wykorzystania ściśliwości i rozprężliwości gazów (C)
wyjaśnia, dzięki czemu możliwe jest ogrzewanie mieszkań za pomocą kaloryferów (B)
podaje przykłady świadczące o tym, że gazy nie są dobrymi przewodnikami ciepła (C)
uzasadnia związek budowy cząsteczkowej gazów z ich właściwościami (D); porównuje oddziaływania międzycząsteczkowe w ciałach stałych, cieczach i gazach (D)
omawia zasady bezpieczeństwa przy posługiwaniu się urządzeniami, w których wykorzystano zjawisko ściśliwości gazów (A)
7. Jak zmiana temperatury wpływa na ciała stałe, ciecze i gazy?
78. W jaki sposób zmiana temperatury wpływa na ciała stałe?
podaje przykłady z życia codziennego potwierdzające zjawisko rozszerzalności tem-peraturowej ciał stałych (A)
wyjaśnia, dlaczego latem na jezdniach powstają koleiny (B)
wyjaśnia, czym jest gęstość substancji (B); wyjaśnia, na czym polega anomalna rozszerzalność temperaturowa wody (B)
wyjaśnia związek rozszerzalności temperaturowej ciał stałych z ich budową cząsteczkową (C); podaje przykłady ciał, które nie zmieniają stanu skupienia pod wpływem temperatury (A)
wyjaśnia, dlaczego nocne przymrozki i ocieplenia na przedwiośniu wpływają niekorzystnie na stan dróg (D)
79. W jaki sposób zmiany temperatury wpływają na ciecze i gazy?
podaje przykłady wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy (A)
wyjaśnia, na jakiej zasadzie zamyka się szczelnie słoiki z przetworami (B)
porównuje zjawisko parowania ze zjawiskiem wrzenia (C); podaje przykłady z życia świadczące o rozszerzalności temperaturowej gazów (A)
wyjaśnia, dlaczego balony wypełnia się podgrzanym powietrzem (B)
podaje przykłady wykorzystania zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów (inne niż omawiane na lekcji) (A)
8. Podsu-mowanie
80, 81. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Budowa i właściwości materii"
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
Dział 9. Przemiany chemiczne wokół nas
1. Substancje proste i złożone
82. Poznajemy substancje proste
rysuje modele budowy pierwiastków (C); podaje przykłady pierwiastków chemicznych (A); wymienia właściwości i zastosowania wybranych metali (A)
odróżnia na rysunkach schematycznych pierwiastki chemiczne od związków chemicznych (C); określa właściwości metali wskazanych przez nauczyciela (C); podaje przykłady niemetali będących ciałami stałymi i będących gazami (C)
wyjaśnia, dlaczego pierwiastki chemiczne nazywa się substancjami prostymi (B); podaje przykłady związków chemicznych (A); wymienia zastosowania metali o największej ciągliwości i kowalności (A); podaje przykłady zastosowania niemetali (A)
rysuje modele wskazanych przez nauczyciela pierwiastków chemicznych i związków chemicznych (D); podaje przykłady metali o różnej twardości (A)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o metalach i niemetalach występujących w organizmach (D)
83. Związki chemiczne – substancje złożone
rysuje model cząsteczki wody (C); wymienia 3–4 związki chemiczne występujące w przyrodzie (A)
podaje 2 zastosowania dwutlenku węgla (A)
wyjaśnia, dlaczego dwutlenek węgla jest używany do wypełniania gaśnic (B); wyjaśnia, dlaczego związki chemiczne to substancje złożone (B)
porównuje wybrane właściwości pierwiastków i związku chemicznego, który z nich powstał (D); wyjaśnia, czym jest reakcja chemiczna (B)
wskazuje miejsca występowania w Polsce wybranych minerałów (D)
2. Mieszaniny substancji
84, 85. Co to są mieszaniny?
wykonuje doświadczenie zgodnie z instrukcją (D); zapisuje obserwacje (D); na podstawie obserwacji odróżnia mieszaninę jednorodną od mieszaniny niejednorodnej (C); wyjaśnia, dlaczego powietrze jest mieszaniną jednorodną (B); omawia właściwości fizyczne powietrza (A)
wyjaśnia, dlaczego gleba jest mieszaniną niejednorodną (B); wymienia 2–3 przedmioty wykonane z mosiądzu, brązu (A); odczytuje z wykresu skład ilościowy powietrza (C)
podaje inne niż wymienione na lekcji przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (D); wyjaśnia, podając przykłady, że woda może tworzyć zarówno mieszaninę jednorodną, jak i niejednorodną (D)
projektuje doświadczenie potwierdzające, że woda jest mieszaniną niejednorodną (D); wyjaśnia, dlaczego w praktyce częściej używa się stopów niż czystych metali (B)
wyjaśnia, dlaczego katastrofy tankowców są groźne dla środowiska (B)
86. W jaki sposób rozdzielać składniki mieszanin?
rozdziela składniki 2–3 mieszanin niejednorodnych (np. grochu i piasku, spinaczy i siarki, trocin i piasku) (D)
wyjaśnia, jak rozdzielić mieszaninę soli z wodą (A)
proponuje sposób rozdzielenia składników mieszaniny jednorodnej, uwzględniając różne właściwości ciał tworzących tę mieszaninę (D)
wyjaśnia, na czym polega odparowanie (D)
omawia różne sposoby rozdzielania mieszanin (A)
3. Właściwości roztworów wodnych
87. Jak powstaje roztwór?
sporządza roztwór według instrukcji (D); wymienia czynniki przyspieszające proces rozpuszczania (A); otrzymuje kryształy soli z roztworu wodnego (D)
wyjaśnia, dlaczego roztwór jest przykładem mieszaniny jednorodnej (B)
używa ze zrozumieniem pojęć: „rozpuszczalnik”, „substancja rozpuszczona” (B); wyjaśnia, na czym polega krystalizacja (B)
wyjaśnia, dlaczego podwyż-szenie temperatury przyspiesza rozpuszczanie (B)
wskazuje procesy krystalizacji zachodzące w przyrodzie (A)
88. Jakie znaczenie mają roztwory wodne w przyrodzie?
wyjaśnia znaczenie tlenu rozpuszczonego w wodzie dla organizmów (B)
wyjaśnia, dlaczego picie wody mineralnej jest korzystne dla organizmu (B)
wskazuje przykłady pozytywnej i negatywnej roli wody jako rozpuszczalnika (D)
dowodzi, że nie wszystkie roztwory są przyjazne dla środowiska (D)
podaje przykłady potwierdzające szkodliwość niektórych roztworów dla środowiska (D)
Tytuł w podręcznik
uNumer i temat
lekcjiWymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
4. Udział tlenu w niektórych przemianach chemicznych
89. Na czym polega spalanie, a na czym utlenianie
podaje przykłady spalania (A); wymienia 2 skutki korozji (A); wymienia 2 sposoby zapobiegania korozji (A)
wymienia cechy spalania (A); opisuje sposoby zapobiegania korozji (A)
wyjaśnia różnice między utlenianiem a spalaniem (C); wyjaśnia rolę tlenu w procesie spalania (B); podaje przykłady skutków korozji (A)
wyjaśnia, na czym polega utlenianie w komórkach (B)
porównuje: spalanie, utlenianie i oddychanie (D)
5. Podsu-mowanie
90, 91. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Przemiany chemiczne wokół nas”
Dział 10. Ochrona przyrody
1. Co i jak zagraża przyrodzie?
92. W jaki sposób człowiek wpływa na środowisko przyrodnicze?
podaje przykłady działań czło-wieka niekorzystnych dla śro-dowiska przyrodniczego (C)
wymienia 2 źródła zanieczyszczeń powietrza (A); wyjaśnia, dlaczego nie należy wypasać bydła i uprawiać gleby w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych (B)
omawia działania człowieka w dawnych czasach, których szkodliwe skutki w środowisku trwają do dziś (C); wyjaśnia, jak powstaje smog (B)
wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady (B); dowodzi, że zatrucie jednego składnika środowiska powoduje niekorzystne zmiany pozostałych (D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o najbardziej zanieczyszczonych miejscach w Polsce i wykonuje mapę tych miejsc, ilustrując ją zdjęciami, rysunkami itd. (D)
93. W jaki sposób ścieki i odpady stałe niszczą środowisko?
wymienia 2–3 źródła zanie-czyszczeń wód powierzchnio-wych (A); podaje przykłady zanieczyszczeń środowiska w najbliższej okolicy (D)
wyjaśnia, dlaczego hałdy stanowią zagrożenie dla środowiska (B); proponuje sposoby zagospodarowania hałd (C/D)
wyjaśnia, dlaczego wylewanie ścieków do rzek stanowi zagrożenie dla środowiska i zdrowia człowieka (B)
dowodzi, że odpady składowane na wysypiskach mogą zanieczyścić wody podziemne i duże powierzchnie gleby (D); ocenia stan środowiska w najbliższej okolicy (D)
2. Jak ratować przyrodę?
94. Jakie działania służą ochronie przyrody?
podaje 3 przykłady działań globalnych służących ochronie środowiska (A)
uzasadnia celowość segregacji odpadów (C)
omawia globalne akcje na rzecz ochrony przyrody (C)
podaje przykłady odpadów szczególnie groźnych dla środowiska (D)
wyszukuje w różnych źródłach informacje o historii ochrony przyrody w Polsce (D)
95.W jaki sposób możemy chronić przyrodę?
podaje 3 przykłady indywidu-alnych działań służących ochronie środowiska (A)
charakteryzuje indywidualne działania służące ochronie środowiska (C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia „utylizacja” (B)
proponuje działania lokalne służące ochronie środowiska (D)
charakteryzuje stan środowiska w najbliższej okolicy (D)
3. Podsu-mowanie
96, 97. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Ochrona przyrody”
Roczny plan wynikowy nauczania przyrody w VI klasie szkoły podstawowej- kryteria oceniania
Tematz
podręcznikaNumer i temat
lekcjiZakres treści
podręcznikowychWymaganiapodstawowe Wymagania ponadpodstawowe
Ścieżka edukacyjna
Treścize ścieżki
Uwagi
1 2 3 4 5 6 7
Dział programu: ZIEMIA CZĘŚCIĄ WSZECHŚWIATA
1. W jaki sposób będziemy poznawać przyrodę w VI klasie?
Uczeń: opisuje sposoby poznawania
przyrody wyjaśnia zasady pracy i sposób
przygotowania się do lekcji objaśnia, w jaki sposób
korzystać z informatora o egzaminie po VI klasie szkoły podstawowej (standardy)
Zapoznanie uczniów z:
zakresem materiału nauczania
wymaganiami programowymi na poszczególne oceny
sposobami sprawdzania i oceniania osiągnięć
Teoriaheliocentryczna Kopernika
2. Poznajemy heliocentryczną teorię Mikołaja Kopernika
gwiazdy Wszechświat
odczytuje informacje z dowolnej kartki kalendarza
wskazuje zastosowania kalendarza
wyjaśnia teorię heliocentryczną wyjaśnia pojęcia: gwiazdy,
Wszechświat (kosmos)
uzasadnia, że obserwacja jest ważnym sposobem poznawania świata
wyjaśnia przyczyny obserwowanych ruchów ciał niebieskich
wyjaśnia pojęcie: orbita wyjaśnia pojęcie: znaki zodiaku wymienia przykładowe znaki zodiaku,
np. swój opisuje zasługi Mikołaja Kopernika dla
rozwoju nauk przyrodniczych
Wychowanie patriotycznei obywatelskie sylwetki
wielkich Polaków
PolegrawitacyjneZiemi
3. Pole grawitacyjne Ziemi
oddziaływanie grawitacyjne
wyjaśnia pojęcia: siła grawitacji, planety, gwiazdozbiory
wykazuje istnienie pola grawitacyjnego Ziemi
opisuje doświadczenie przeprowadzone przez Isaaca Newtona
wyjaśnia, co nazywamy polem grawitacyjnym
określa, od czego zależy wartość siły grawitacji
wyjaśnia prawo powszechnej grawitacji wyjaśnia, dlaczego ciężar ciała zmienia
się w zależności od odległości od środka Ziemi
UkładSłoneczny
4. Poznajemy Układ Słoneczny; Słońce i bliższe planety
Droga Mleczna galaktyki
podaje różnice między planetami a gwiazdami
opisuje warunki umożliwiające istnienie życia na Ziemi
wymienia planety Układu Słonecznego
wymienia planety skalne
opisuje, w jaki sposób powstał Układ Słoneczny
porządkuje planety Układu Słonecznego od najbliższej Słońcu do najdalszej
wyjaśnia pojęcie: satelita wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie ma
atmosfery 5. Poznajemy dalekie planety
Droga Mleczna galaktyki
wykazuje różnice między planetoidami a meteorytami
wyjaśnia, co to są galaktyki podaje przykłady wykorzystania
sztucznych satelitów wymienia nazwy planet
gazowych
wymienia różnice między Ziemiąa planetami-olbrzymami
uzasadnia, w jakim celu podejmuje się loty w kosmos
wymienia nazwiska i dokonania najsłynniejszych astronautów
Edukacja czytelniczai medialna wydawnictwa
informacyjneWychowanie patriotycznei obywatelskie sylwetki
wielkich Polaków
Podsumujmy 6. Ziemia częścią Wszechświata – podsumowanie
Dział programu: ZIEMIA – NASZA PLANETA
Kula ziemska 7. Kula ziemska kształt i rozmiary Ziemi
zmiany oświetlenia Ziemi w rytmie dobowym
Ziemia jako planeta
opisuje budowę globusa wskazuje na globusie bieguny
ziemskie i oś Ziemi podaje wymiary obwodu Ziemi
(równika)
opisuje skutki ruchu obrotowego Ziemi wyjaśnia związek pozornej wędrówki
Słońca po niebie z ruchem obrotowym Ziemi
demonstruje na globusie ruch obrotowy Ziemi
podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej
PolemagnetyczneZiemi
8./9. Poznajemy oddziaływania elektrostatycznei magnetyczne
oddziaływanie magnetyczne
podaje przykłady oddziaływańw przyrodzie
wskazuje bieguny magnetyczne Ziemi
rysuje linie pola magnetycznego
wymienia 3–4 przykłady przedmiotów przyciąganych przez magnes
wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał przez tarcie
wyjaśnia, co nazywamy polem magnetycznym
objaśnia, na czym polegają oddziaływania magnetyczne
wyjaśnia, kiedy magnesy przyciągają się, a kiedy odpychają
opisuje, jak doświadczalnie wykazać istnienie pola magnetycznego
10. Pole magnetyczne Ziemi
pole magnetyczne Ziemi
podaje przykład zjawiska, które ma związek z istnieniem pola magnetycznego Ziemi
podaje przykład magnesu naturalnego
wyznacza kierunek przy użyciu kompasu
wyjaśnia, dlaczego igła magnetyczna ustawia się w kierunku północ–południe
zaznacza na rysunku bieguny magnetyczne Ziemi
wyjaśnia różnice między biegunem magnetycznym a geograficznym
pokazuje na rysunku rozmieszczenie biegunów magnetycznych i geograficznych
podaje przykłady materiałów, z których można wykonać magnesy
Jak określić położenie geograficzne?
11. Co to jest siatka geograficzna?
Ziemia jako planeta
wskazuje na globusie południki i równoleżniki
wskazuje równik pokazuje półkule północną
i południową, wschodnią i zachodnią
wyjaśnia, do czego służy siatka geograficzna
wymienia cechy odróżniające równik od innych równoleżników
wskazuje kierunki świata na mapie, posługując się południkami i równoleżnikami
12. Współrzędne geograficzne
Ziemia jako planeta
wskazuje południk zerowy i 180°
wskazuje równik pokazuje półkule
wschodnią i zachodnią, północną i południową
wyjaśnia pojęcia: długość geograficzna i szerokość geograficzna
rysuje na globusie indukcyjnym elementy siatki geograficznej,
nanosi na globus indukcyjny wskazane przez nauczyciela współrzędne geograficzne punktów
13. W jaki sposób określamy położenie geograficzne?
Ziemia jako planeta
określa w stopniach położenie geograficzne wskazanych miejsc na globusie
określa w stopniach położenie geograficzne wskazanych miejsc na globusie i mapie
odszukuje punkty na globusie, mapie, mając podane współrzędne geograficzne
Podsumujmy 14. Ziemia – nasza planeta15. Sprawdzian Tematy 2–14
Dział programu: ROLA SŁOŃCA
Światło i zjawiska świetlne
16. Poznajemy źródła światła
podstawowe zjawiska optyczne
podaje przykłady źródeł światła klasyfikuje, popierając
przykładami, źródła światła na naturalne i sztuczne
buduje prosty obwód elektryczny
wyjaśnia, jak się zachować w czasie burzy
podaje zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych
rysuje prosty schemat obwodu elektrycznego
wyjaśnia, popierając przykładami, co to są przewodniki i izolatory
17. Prostoliniowe rozchodzenie się światła
podstawowe zjawiska optyczne
rysuje, jak rozchodzi się światło klasyfikuje, popierając
przykładami, ciała na przezroczyste i nieprzezroczyste
wyjaśnia, co to jest cień i półcień
wyjaśnia, co nazywamy promieniem świetlnym
wyjaśnia, co oznacza grot strzałki narysowany przy promieniu świetlnym
tłumaczy zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca
przedstawia schematycznie powstanie cienia i półcienia
18. Jakie są skutki prostoliniowego rozchodzenia się światła.?
zmiany oświetlenia Ziemi w rytmie dobowym
wyjaśnia zjawisko następowania dnia i nocy
wyjaśnia przyczynę różnic w długości dnia i nocy
oblicza długość dnia i nocy, mając podane godziny wschodu i zachodu Słońca
19./20. Odbicie i załamanie światła
podstawowe zjawiska optyczne
rysuje odbicie światła od powierzchni lustrzanych płaskich
wymienia pojęcia związane ze zjawiskami świetlnymi: odbicie, rozproszenie, załamanie światła
wyjaśnia, kiedy następuje rozproszenie światła
wyjaśnia, jaki obraz nazywamy pozornym
tłumaczy zjawisko załamania światła rysuje promień świetlny przechodzący
z powietrza do innego ośrodka przezroczystego
wymienia przykłady zjawisk związanych
z odbiciem i załamaniem światła
21. Światło białe i światła barwne
podstawowe zjawiska optyczne
wyjaśnia, co się dzieje ze światłem białym przechodzącym przez pryzmat
wskazuje, gdzie w przyrodzie można zaobserwować zjawisko rozszczepienia światła
opisuje zjawisko rozszczepienia światła dowodzi, że światło białe jest
mieszaniną wielu barw wymienia barwy tęczy („czemu patrzysz
żabko zielona na głupiego Filemona?” – barwy: czerwona, pomarańczowa, żółta, zielona, niebieska, granatowa, fioletowa)
potrafi zademonstrować powstawanie widma światła białego
22. Barwy ciał w przyrodzie
podstawowe zjawiska optyczne
wymienia barwy podstawowe i dopełniające
wyjaśnia powstawanie barw widzianych ciał
wyjaśnia, co to są filtry świetlne i podaje przykłady ich zastosowania
opisuje budowę oka wyjaśnia, kiedy ciała mają barwę
czarną, a kiedy białą
Czy dzień może trwać pół roku?
23./24. Pory roku jako następstwo ruchu obiegowego Ziemi
zmiany oświetlenia Ziemi w rytmie rocznym
podaje przyczyny następowania pór roku
wymienia daty rozpoczęcia pór roku
wymienia daty przesilenia letniego i zimowego (powtórzenia z klasy IV)
objaśnia rysunek przedstawiający oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach pór roku
wyjaśnia zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej
wyjaśnia, dlaczego niektóre lata są przestępne
25. Strefy oświetlenia Ziemi
zmiany oświetlenia Ziemi w rytmie rocznym
wymienia strefy oświetlenia Ziemi
wskazuje na globusie strefy oświetlenia Ziemi
wyjaśnia pojęcie: strefa międzyzwrotnikowa
wymienia równoleżniki wyznaczające granice stref oświetlenia Ziemi
podaje szerokości geograficzne równoleżników: zwrotników Raka i Koziorożca, kół podbiegunowych północnego i południowego
charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi
Podsumujmy 26. Rola Słońca – podsumowanie27. Sprawdzian Tematy 17–26
Dział programu: WSZECHOCEAN
Kontynenty i oceany
28. Kontynenty na Ziemi
odkrywanie kontynentów i oceanów
lądy i oceany na mapie świata
nazywa kontynenty na kuli ziemskiej
wskazuje je na mapie oraz na globusie
określa ich położenie na półkulach
podaje wielkości kontynentów rozpoznaje kontynenty po ich konturach pokazuje na mapie trasę wyprawy
Krzysztofa Kolumba omawia przebieg i znaczenie wyprawy
Krzysztofa Kolumba poszukuje informacji o wyprawach
Krzysztofa Kolumba
Edukacja czytelniczai medialna wydawnictwa
informacyjne
Cztery oceany
29. Co to jest Wszechocean?
lądy i oceany na mapie świata
wyjaśnia pojęcie Wszechoceanu
wskazuje oceany na mapie i globusie
określa ich położenie na półkulach
pokazuje na mapie, jakie kontynenty oblewa każdy z oceanów
objaśnia pojęcia: morze przybrzeżne, morze śródziemne (powtórzenie z klasy V)
porównuje oceany według ich wielkości podaje wielkości oceanów wymienia przykłady mórz wchodzących
w skład poszczególnych oceanów podaje przyczyny zmiany zasięgu
lądów i oceanów przed milionami lat i obecnie
Czynniki wpływające na warunki życia w morzu
30. Czynniki wpływające na warunki życia w morzu
morza zimne i ciepłe
wymienia czynniki warunkujące życie w jeziorze i morzu (powtórzenie z klasy V)
wyjaśnia, dlaczego na głębokości poniżej 100 m panują ciemności
wskazuje czynniki wpływające na przezroczystość wód morskich
wyjaśnia, dlaczego woda morska jest słona
wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego zasolenia wód morskich
określa przyczyny i skutki zróżnicowania warunków panujących w morzu (zasolenie, temperatura)
Ukształtowanie dna morskiego
31. Jak ukształtowane jest dno morskie?
lądy i oceany na mapie świata
wskazuje na schemacie elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski łańcuch górski, rów oceaniczny
opisuje warunki panujące na szelfie
wskazuje na mapie przykłady podmorskich łańcuchów górskich, rowów oceanicznych, wysp podmorskich
wyjaśnia, co nazywamy szelfem, podmorskim łańcuchem górskim, rowem oceanicznym
opisuje rafę koralową wyjaśnia, od czego są zależne
korzystne bądź niekorzystne warunki do rozwoju organizmów na poszczególnych elementach dna oceanicznego
wymienia konsekwencje budowy platform wiertniczych na szelfie
Edukacja ekologiczna degradacja
środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi
Ruch wody morskiej
32. Ruchy wody morskiej
lądy i oceany na mapie świata
podaje przykłady ruchów wody morskiej
wymienia przyczyny falowania wody
określa, czym są przypływy i odpływy
wskazuje na mapie Prąd Zatokowy
opisuje falę wyjaśnia przyczynę przypływów
i odpływów objaśnia przyczynę powstawania
prądów morskich podaje przykłady wpływu prądów
morskich na żeglugę oraz klimat wskazuje na mapie, gdzie bierze
początek i dokąd płynie Prąd Zatokowy
Podsumujmy 33. Morza i oceany – podsumowanie
Dział programu: CHARAKTERYSTYKA STREF ŻYCIA W MORZU
Charaktery-styka stref życia w morzu
34. Charakterystyka stref życia w morzu
morza ciepłe i zimne
nazywa strefy życia w morzu opisuje warunki świetlne
panujące w poszczególnych strefach
wyjaśnia pojęcie: plechowce
porównuje warunki życia w jeziorze z warunkami życia w morzu
charakteryzuje warunki (świetlne, termiczne) panujące w poszczególnych strefach, uwzględniając morza ciepłe i zimne
wyjaśnia przyczyny „piętrowego” rozmieszczenia roślinności w morzu – powtórzenie z klasy V
Strefa przybrzeżna morza
35. Poznajemy strefę przybrzeżną morza
morza ciepłe i zimne
przystosowanie budowy morfologicznej zwierząt morskich do środowiska życia, wybrane czynności życiowe
klasyfikuje zwierzęta na kręgowce i bezkręgowce
odróżnia polipa od meduzy rysuje chełbię wyjaśnia, na czym polega
symbioza ukwiała z pustelnikiem
wyjaśnia pojęcie: parzydełkowce
uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiałów do parzydełkowców
wskazuje charakterystyczne cechy polipa i meduzy
opisuje przystosowania w budowie chełbi do warunków życia
charakteryzuje koralowce wskazuje na mapie obszary
występowania raf koralowych
Strefa otwartej toni wodnej
36./37. Strefa otwartej toni wodnej
morza ciepłe i zimne
przystosowanie budowy morfologicznej zwierząt morskich do środowiska życia, wybrane czynności życiowe
opisuje budowę zewnętrzną ryby
wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie
wymienia przykłady ssaków żyjących w morzach
omawia czynności życiowe ryb wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb objaśnia, na czym polega jajorodność
i żyworodność ryb wykazuje różnorodność budowy
zewnętrznej ryb w zależności od strefy życia w morzu
opisuje przystosowania ssaków do życia w wodzie
Strefa denna 38. Zwierzęta strefy dennej
morza ciepłe i zimne
przystosowanie budowy morfologicznej zwierząt morskich do środowiska życia, wybrane czynności życiowe
opisuje budowę zewnętrzną skorupiaków morskich na przykładzie homara
podaje przykłady skorupiaków morskich
omawia znaczenie małży w przyrodzie
tłumaczy, na czym polega zjawisko linienia skorupiaków
wykazuje różnorodność skorupiaków w budowie, sposobie pobierania pokarmu i poruszania się
rozpoznaje wybrane skorupiaki morskie na ilustracjach i okazach
opisuje zależność budowy małży od warunków środowiska i trybu życia
omawia znaczenie skorupiaków i małż w życiu człowieka
Co to jest dźwięk?
39. Co to jest dźwięk?
źródła dźwięków fala dźwiękowa rozchodzenie się
fal dźwiękowych echo ultradźwięki
wymienia źródła dźwięków tłumaczy, co to jest echo wyjaśnia, do czego służy
echosonda wskazuje na schemacie
elementy budowy ucha ludzkiego
wyjaśnia, co nazywamy falą dźwiękową podaje przykłady ośrodków różniących
się prędkością rozchodzenia się fal dźwiękowych
wyjaśnia, na czym polega echolokacja
Poznanie i znaczenie oceanów
40. W jaki sposób poznano oceany?
odkrywanie kontynentów i oceanów
opisuje podróż Ferdynanda Magellana
wyjaśnia, do czego służy batyskaf
pokazuje na mapie szlak, którym płynął Ferdynand Magellan
opisuje znaczenie wypraw dawnych żeglarzy dla poznania świata
wyjaśnia, w jakim celu ludzie badają dno mórz i oceanów
Edukacja czytelniczai medialna wydawnictwa
informacyjne
41./42. Jakie znaczenie mają oceany?
znaczenie mórz i oceanów, ich zanieczyszczenie i konieczność ochrony
wymienia korzyści, które człowiek czerpie z mórz i oceanów
wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem
podaje przykłady gospodarczego wykorzystania oceanów
wyjaśnia, dlaczego wprowadzane są limity połowów
analizuje skutki korzystania przez człowieka z zasobów morskich
Podsumujmy 43. Charakterystyka stref życia w morzu – podsumowanie44. Sprawdzian Tematy 28–43
Dział programu: Z WODY NA LĄD
Życiew jeziorze
45. Warunki życia w jeziorze w zależności od pór roku
warunki życia w jeziorze i ich zmienność w zależności od pór roku
wymienia warunki niezbędne do życia zwierząt w jeziorze
opisuje zmiany warunków życia
w jeziorze w zależności od pór roku
podaje trzy cechy różniące jezioro od morza
wyjaśnia, dlaczego w jeziorach żyją głównie zwierzęta zmiennocieplne
podaje przykłady przystosowania roślin do środowiska wodnego
wykorzystując schemat, omawia strefy roślinności w jeziorze
wyjaśnia pojęcie: organizm samożywny
46. Poznajemy mikroświat zwierzęcy jeziora
różnorodność świata zwierzęcego jeziora: pierwotniaki
opisuje budowę pierwotniaków na przykładzie pantofelka
wyjaśnia pojęcie: organizm jednokomórkowy
omawia budowę komórki zwierzęcej
wyjaśnia pojęcie: plankton
tłumaczy, dlaczego organizmy zwierzęce nazywamy cudzożywnymi
odróżnia komórkę zwierzęcą od roślinnej
opisuje budowę i czynności życiowe pantofelka i ameby
przygotowuje preparat mikroskopowy pantofelków
podaje przykłady organizmów planktonowych
47. Stułbia przedstawicielem parzydełkowców słodkowodnych
różnorodność świata zwierzęcego jeziora: parzydełkowce
wyjaśnia pojęcie: organizm wielokomórkowy
omawia budowę stułbi
wymienia przystosowania stułbi do trybu życia
wskazuje podobieństwa i różnice w budowie stułbi i chełbi
wyjaśnia pojęcie: rozmnażanie płciowe i bezpłciowe
opisuje rozmnażanie bezpłciowe stułbi48./49. Inne zwierzęta żyjące w jeziorze
różnorodność świata zwierzęcego jeziora: skorupiaki, ślimaki
zależności pokarmowe w jeziorze
wymienia charakterystyczne cechy budowy stawonogów
wylicza przykłady zwierząt żyjących w jeziorze
podaje przykłady zależności pokarmowych w jeziorze
wyjaśnia pojęcia: producent, konsument
odróżnia stawonogi od innych zwierząt wodnych
rozpoznaje wybrane zwierzęta występujące w jeziorze
charakteryzuje faunę występującą w różnych strefach jeziora
wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać tylko w czystych wodach
nawiązanie do tematów w kl. IV (zależności pokarmowe)
Wyjście zwierząt na ląd
50./51. Wyjście zwierząt na ląd
płazy – zwierzęta wodno-lądowe: ogólna charakterystyka, przystosowania budowy zewnętrznej do wodno-lądowego trybu życia, wybrane czynności życiowe (oddychanie, rozmnażanie, odżywianie) w aspekcie przystosowania do środowiska
przegląd płazów ochrona
gatunkowa płazów
wymienia czynniki warunkujące życie na lądzie
nazywa części ciała żaby opisuje czynności życiowe
płazów wymienia 2–3 przykłady płazów
chronionych
porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie
wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia na lądzie
opisuje rozwój żaby klasyfikuje, popierając przykładami,
płazy bezogonowe i ogoniaste
52. Życie w jeziorze – podsumowanie53. Sprawdzian Tematy 45–52
Dział programu: WARUNKI ŻYCIA W ŚRODOWISKU LĄDOWYMJak gady przystosowały się do życia w środowisku lądowym?
54. Jak gady przystosowały się do życia w środowisku lądowym?
świat zwierzęcy środowisk lądowych: gady – przystosowania budowy zewnętrznej do lądowego trybu życia, niektóre czynności życiowe (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie)
różnorodność zwierząt
ochrona gatunkowa zwierząt
porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie
omawia cechy budowy gadów będące przystosowaniami do życia na lądzie
odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży
wyjaśnia, jak należy postępować po ukąszeniu przez żmiję
wymienia zwierzęta należące do gadów
omawia rozmnażanie się gadów wykazuje różnice między sposobem
rozmnażania się płazów i gadów charakteryzuje budowę żółwi,
jaszczurek i węży
wykazuje różnice w budowie zewnętrznej żmii zygzakowatej i zaskrońca
Edukacja prozdrowotna ochrona przed
zagrożeniami naturalnymi
Ptaki – latające i śpiewające kręgowce
55. Poznajemy ptaki świat zwierzęcy środowisk lądowych: ptaki – przystosowania budowy zewnętrznej do lądowego trybu życia, niektóre czynności życiowe (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie)
różnorodność zwierząt
znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka
ochrona gatunkowa zwierząt
opisuje budowę zewnętrzną ptaka
wymienia cechy będące przystosowaniami ptaka do lotu
rozpoznaje rodzaje piór opisuje budowę pióra na
podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne
cechy dziobów i kończyn wskazanych ptaków (w tym ptaków drapieżnych)
wskazuje podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi
wyjaśnia, jakie znaczenie ma stałocieplność dla ptaków
opisuje rozmnażanie się ptaków objaśnia, popierając przykładami,
pojęcia: gniazdowniki i zagniazdowniki
56. Wędrówki ptaków
świat zwierzęcy środowisk lądowych: ptaki – przystosowania budowy zewnętrznej do lądowego trybu życia, niektóre czynności życiowe (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie)
różnorodność zwierząt
znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka
ochrona gatunkowa zwierząt
nasze ptaki odlatujące na zimę do Afryki
podaje przykłady ptaków odlatujących z Polski
omawia znaczenie ptaków w przyrodzie
wymienia 3 przykłady gatunków ptaków chronionych
wymienia przyczyny wędrówek ptaków wskazuje cechy charakterystyczne
wybranych grup ptaków na wybranych przykładach wykazuje
przystosowania ptaków do miejsca ich życia i rodzaju pobieranego pokarmu
Ssaki – najdoskonalsze kręgowce
57. Poznajemy ssaki świat zwierzęcy środowisk lądowych: ssaki – przystosowania budowy zewnętrznej do lądowego trybu życia, niektóre czynności życiowe (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie)
różnorodność zwierząt
ochrona gatunkowa zwierząt
wymienia charakterystyczne cechy ssaków
podaje przykłady ssaków z różnych środowisk
rozpoznaje wybrane gatunki ssaków chronionych w Polsce
wymienia wytwory skóry ssaków charakteryzuje rozmnażanie się i rozwój
ssaków na wybranych przykładach wykazuje
przystosowania ssaków do miejsc ich życia i rodzaju pobieranego pokarmu
Małe zwierzęta lądowe
58. Dżdżownica jako przedstawiciel małych zwierząt lądowych
świat zwierzęcy środowisk lądowych: pierścienice – przystosowania budowy zewnętrznej do lądowego trybu życia, niektóre czynności życiowe (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie)
różnorodność zwierząt
znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka
wyjaśnia pojęcie: bezkręgowce podaje przykłady
bezkręgowców żyjących w wodzie
wymienia charakterystyczne cechy pierścienic
omawia cechy przystosowujące dżdżownicę do życia w glebie
opisuje czynności życiowe dżdżownicy uzasadnia pozytywną rolę dżdżownic
w użyźnianiu gleby
59. Poznajemy pajęczaki
świat zwierzęcy środowisk lądowych: pajęczaki – przystosowania budowy zewnętrznej do lądowego trybu życia, niektóre czynności życiowe (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie)
różnorodność zwierząt
znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka
opisuje budowę zewnętrzną pajęczaków na przykładzie pająka krzyżaka
opisuje sposób postępowania w wypadku przyczepienia się kleszcza
rozpoznaje na ilustracji krzyżaka ogrodowego
opisuje przystosowania pająka do zdobywania pokarmu
charakteryzuje inne pajęczaki – roztocze, np: kleszcze
Edukacja prozdrowotna ochrona przed
zagrożeniami naturalnymi
60. Owady – najliczniejsza grupa zwierząt lądowych
świat zwierzęcy środowisk lądowych: owady – przystosowania budowy zewnętrznej do lądowego trybu życia, niektóre czynności życiowe (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie)
różnorodność zwierząt
znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka
wskazuje na ilustracji poszczególne części ciała owada
odróżnia owady od pajęczaków na podstawie liczby odnóży
omawia rolę owadów w przyrodzie
wykazuje różnorodność aparatów gębowych owadów w zależności od rodzaju pobieranego pokarmu
opisuje rozwój owadów na przykładzie motyla
wskazuje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia owadów dla człowieka
61. Ślimak winniczek – przedstawiciel ślimaków lądowych
świat zwierzęcy środowisk lądowych: mięczaki – przystosowania budowy zewnętrznej do lądowego trybu życia, niektóre czynności życiowe (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie)
różnorodność zwierząt
znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka
podaje przykłady poznanych mięczaków
wskazuje dwie cechy charakterystyczne mięczaków
nazywa części ciała ślimaka winniczka
wyjaśnia pojęcie: obojnak wskazuje przystosowania do lądowego
trybu życia
Podsumujmy 62. Warunki życia w środowisku lądowym – podsumowanie63. Sprawdzian Tematy 54–62
Dział programu: KRAJOBRAZY ZIEMI
Co to jest klimat?
64. Co to jest klimat?
pogoda i jej składniki, przyrządy pomiarowe
sposoby notowania wyników obserwacji
wymienia składniki pogody wymienia podstawowe
elementy klimatu odczytuje dane z wykresów oblicza średnią temperaturę
powietrza i amplitudę temperatur
odczytuje wartości składników pogody z przyrządów
wyjaśnia, w jaki sposób określa się klimat danego obszaru
wykonuje obliczenia, wykorzystując dane zawarte na wykresie i na ich podstawie określa cechy klimatu
na podstawie analizy wykresów porównuje klimaty
Strefy geograficzne
65. Ogólna charakterystyka stref krajobrazowych (geograficznych)
przegląd stref klimatyczno--roślinnych świata
układ stref klimatyczno--roślinnych na kontynentach: Azji, Afryki, Ameryki Północnej, Ameryki Południowej i Australii
strefy klimatyczno--roślinne Europy
wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi
podaje kryteria podziału kuli ziemskiej na strefy krajobrazowe
pokazuje na mapie rozmieszczenie stref krajobrazowych
opisuje strefy krajobrazowe na terenie Europy
opisuje krajobraz wybranej strefy podaje przyczyny istnienia różnych stref
krajobrazowych przyporządkowuje strefy krajobrazowe
strefom oświetlenia Ziemi
Wilgotne lasy równikowe – strefa bez pór roku
66. Zdobywcy lasów równikowych
granice strefy wilgotnych lasów równikowych
ekspedycje i podróżnicy
pokazuje na mapie granice strefy wilgotnych lasów równikowych
wyjaśnia cel ekspedycji do lasów równikowych w XIX wieku
opowiada o wyprawach mających na celu poznanie lasów równikowych
Edukacja czytelniczai medialna literatura
popularno-naukowa
67./68. Krajobraz lasów równikowych
strefa wilgotnego lasu równikowego: roczny rozkład temperatur i opadów, warunki życia w poszczególnych piętrach lasu (porównanie z lasem strefy umiarkowanej), różnorodność roślin i zwierząt – zagrożenie tej różnorodności
główne zajęcia ludności, przyczyny małej gęstości zaludnienia
charakteryzuje klimat równikowy na podstawie danych z wykresów
podaje 2–3 przykłady roślin, które można spotkać w lesie równikowym
podaje przykłady zwierząt żyjących w lesie równikowym
opisuje przebieg dnia w lesie równikowym
wyjaśnia przyczynę małej żyzności gleb
w lesie równikowym charakteryzuje warunki świetlne
panujące w lesie równikowym
omawia wybrane przystosowania roślin do życia w lesie równikowym
charakteryzuje przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym
69. Gospodarka człowieka w lesie równikowym
główne zajęcia ludności, przyczyny małej gęstości zaludnienia
podaje przykłady roślin uprawianych na plantacjach w strefie równikowej
opisuje znaczenie gospodarcze lasów równikowych
wymienia przykłady artykułów spożywczych pochodzących z lasów równikowych
opisuje wpływ klimatu i roślinności na sposób gospodarowania mieszkańców strefy
wskazuje przyczyny i skutki zmniejszania się obszaru lasów równikowych
Edukacja ekologiczna degradacja
środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi
Dwie pory roku w strefie sawann
70. Krajobraz sawann
strefa sawann: główne cechy klimatu sawanny afrykańskiej, świat roślin i zwierząt
pokazuje na mapie strefę sawann
odczytuje z wykresu temperaturę oraz opady w po-rze deszczowej i suchej
wyjaśnia pojęcie sawanny wymienia 5 gatunków zwierząt
występujących na sawannach wymienia 3 gatunki roślin
występujących na sawannach
omawia przystosowania roślin do warunków panujących w porze deszczowej i suchej
porównuje wygląd sawanny w porze deszczowej i suchej
opisuje krajobraz sawanny charakteryzuje faunę sawanny omawia przystosowania zwierząt
sawanny do zdobywania pokarmu podaje przykłady zwierząt
roślinożernych i mięsożernych (drapieżnych)
71. Gospodarka w strefie sawann
główne sposoby gospodarowania – pasterstwo i uprawa roli
wymienia rośliny uprawiane w strefie sawann
opisuje rolnictwo tradycyjne w strefie sawann
charakteryzuje Sahel
Całoroczna susza w strefie pustyń
72. Krajobraz pustyń strefa pustyń zwrotnikowych – przykład Sahary: podstawowe cechy klimatu, brak wody a słabe zaludnienie, ogólna charakterystyka środowiska przyrodniczego, świat zwierząt
pokazuje strefę pustyń na mapie
charakteryzuje klimat pustynny wymienia 3–4 gatunki zwierząt
żyjących na pustyni
wymienia rodzaje pustyń porównuje krajobrazy różnych rodzajów
pustyń omawia przystosowania roślin do życia
w warunkach pustynnych charakteryzuje faunę pustyń opisuje przystosowania zwierząt do
życia na pustyni
73. Mieszkańcy pustyni
brak wody a słabe zaludnienie, sposoby gospodarowania
wyjaśnia pojęcie: oaza wymienia zajęcia mieszkańców
pustyń: koczowników i mieszkańców oaz
wymienia główne uprawy w oazach
opisuje wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania i gęstość zaludnienia
przewiduje dalsze zmiany środowiska na skutek eksploatacji złóż ropy naftowej
Edukacja ekologiczna degradacja
środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi
74. Życie w dolinie Nilu
wykorzystanie wód podziemnych i wód Nilu do nawadniania
pokazuje na mapie Nil wyjaśnia, dlaczego w dolinie
Nilu od tysięcy lat rozwija się rolnictwo
opisuje współczesne warunki życia w dolinie Nilu
uzasadnia powiedzenie „Egipt darem Nilu”
Upalne i suche lato w strefie śródziemno-morskiej
75./76. Krajobraz śródziemnomorski
strefa śródziemno-morska: położenie, główne cechy klimatu, walory przyrodnicze i kulturowe jako podstawa turystyki
charakterystyczne rośliny uprawiane w strefie, duża gęstość zaludnienia jako jedna z przyczyn degradacji środowiska
pokazuje na mapie strefę śródziemnomorską
opisuje klimat śródziemnomorski, wykorzystując dane zawarte na wykresach
wymienia 2–3 gatunki zwierząt występujących w krajobrazie śródziemnomorskim
wymienia 2–3 gatunki roślin występujących w krajobrazie śródziemnomorskim
wymienia typowe rośliny uprawne strefy śródziemnomorskiej
charakteryzuje roślinność śródziemnomorską
opisuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych
wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemnomorskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach
charakteryzuje makię śródziemnomorską
charakteryzuje uprawy w strefie śródziemnomorskiej
charakteryzuje faunę śródziemnomorską
Edukacja ekologiczna degradacja
środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi
77. Strefa śródziemnomorska kolebką cywilizacji europejskieji atrakcyjnym regionem turystycznym
strefa śródziemnomorska – kolebka kultury europejskiej
duża gęstość zaludnienia jako jedna z przyczyn degradacji środowiska
wyjaśnia, co powoduje, że basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie
wymienia główne zajęcia mieszkańców
wyjaśnia, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji
wymienia wady i zalety rozwoju turystyki w strefie śródziemnomorskiej
78./79. Podsumowanie i sprawdzian
Tematy 64–77
Krajobraz lasów liściastych i mieszanych
80./81. Strefa lasów liściastych zrzucających liście na zimę
strefa lasów liściastych i mieszanych
zróżnicowanie środowisk
pokazuje na mapie strefę lasów liściastych
opisuje charakterystyczne cechy klimatu strefy lasów liściastych
wymienia warstwy lasu (powtórzenie z kl. IV i V)
podaje przykłady gatunków roślin i zwierząt, które występują w poszczególnych warstwach lasu
rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt, które występują w lasach liściastych
wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów
charakteryzuje wybrane gatunki zwierząt
omawia zależności pokarmowe występujące w lesie
opisuje typy lasów występujących w Polsce (powtórzenie z kl. V)
Krajobraz stepów – „morza traw”
82. Krajobraz stepów
krajobraz stepowy Azji Środkowej: charakterystyczne cechy klimatu; szata roślinna i zwierzęta; przyczyny dużej gęstości zaludnienia
pokazuje na mapie granice strefy stepów
wyjaśnia pojęcia: preria, pampa charakteryzuje klimat stepowy opisuje roślinność stepową wymienia cechy drapieżników wymienia 3–4 gatunki roślin
i zwierząt żyjących na stepach
wyjaśnia, dlaczego obszary strefy stepów odgrywają ważną rolę w wyżywieniu ludności świata
wskazuje przystosowania roślin do warunków stepowych
charakteryzuje przystosowania zwierząt do życia na stepie
Krajobraz tajgi
83. Krajobraz tajgi strefa tajgi: rozkład temperatury powietrza w ciągu roku, długość dnia, roślinność i świat zwierzęcy
rodzaje działalności gospodarczej człowieka, słabe zaludnienie
pokazuje na mapie strefę północnych lasów iglastych
opisuje krajobraz tajgi wymienia gatunki zwierząt
żyjących w tajdze charakteryzuje gospodarkę
człowieka w tajdze
opisuje klimat strefy północnych lasów iglastych
uzasadnia brak drzew liściastych w tej strefie
omawia przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w tajdze
wyjaśnia, co to jest wieczna zmarzlina wyjaśnia, dlaczego brak jest tajgi na
półkuli południowej
Edukacja ekologiczna degradacja
środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi
Krajobraz tundry
84. Krajobraz tundry strefa tundry: rozkład temperatury powietrza w ciągu roku, długość dnia, roślinność i świat zwierzęcy
wskazuje na mapie południową granicę tundry
opisuje klimat tundry wymienia gatunki roślin
występujące w tundrze
porównuje pory roku w tundrze wyjaśnia pojęcie: lato polarne uzasadnia występowanie zjawiska dnia
i nocy polarnej jako konsekwencję ruchu obiegowego Ziemi
charakteryzuje przystosowania roślin i zwierząt do warunków klimatycznych panujących w tundrze
omawia przystosowania lisa polarnego do warunków klimatycznych
85. Życie i praca mieszkańców tundry
rodzaje działalności gospodarczej człowieka, słabe zaludnienie
opisuje zajęcia mieszkańców tundry: Eskimosów, Lapończyków i Jakutów
wymienia główne bogactwa mineralne występujące w tundrze
omawia wpływ warunków przyrodni-czych na sposób gospodarowania mieszkańców tundry
opisuje zmiany w środowisku spowodowane eksploatacją bogactw naturalnych
Edukacja ekologiczna degradacja
środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi
Wieczne mrozyw strefie pustyń lodowych
86. Poznajemy Antarktydę – obszar wokół bieguna południowego
strefa pustyni lodowej: warunki skrajnie trudne (niskie temperatury powietrza, wiatry)
Antarktyda łańcuch
pokarmowy na wybrzeżu
współpraca międzynarodowa w dziedzinie ochrony przyrody
udział Polaków w badaniach kontynentu
pokazuje na mapie Antarktydę pokazuje biegun zimna opisuje warunki klimatyczne
panujące na Antarktydzie omawia przystosowania
pingwinów do życia w klimacie polarnym
wyjaśnia, dlaczego Antarktyda nazywana jest pustynią lodową
opisuje warunki panujące w oazach charakteryzuje faunę wód przybrzeż-
nych Antarktydy wyjaśnia, dlaczego fauna wód
przybrzeżnych Antarktydy jest bogatsza niż w głębi kontynentu
wymienia badaczy Antarktydy pokazuje na mapie trasy wypraw
polarnych omawia wkład Polaków w badania
Antarktydy
Wychowanie patriotycznei obywatelskie sylwetki
wielkich Polaków
87. Arktyka – obszar wokół bieguna północnego
strefa pustyni lodowej: warunki skrajnie trudne (niskie temperatury powietrza, wiatry)
udział Polaków w badaniach Arktyki
pokazuje na mapie Arktykę charakteryzuje klimat Arktyki
porównuje Antarktydę i Arktykę pokazuje na mapie trasy wypraw
polarnych omawia wkład Polaków w badania
Arktyki
Wychowanie patriotyczne i obywatelskie sylwetki
wielkich Polaków
Podsumujmy 88. Podsumowanie89. Sprawdzian Tematy 80–88
Dział programu: ZIEMIA – WSPÓLNE DOBRO
Zagrożenia i szanse przyrody
90./91. Zagrożenia i szanse przyrody
działania czło-wieka wpływające na przekształcenia środowiska przyrodniczego
przykłady wpływu człowieka na wszystkie ele-menty środowiska przyrodniczego w skali lokalnej i globalnej
gospodarowanie jako wykorzystanie (zużywanie) zasobów naturalnych
znaczenie niszczenia szaty naturalnej na przykładzie wycinania lasów równikowych
przenoszenie zanieczyszczeń powietrza przez wiatry, wody rzeczne i morskie
rola ochrony zasobów naturalnych i bioróżnorodności, przykłady współpracy międzynarodowe
wymienia przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym
opisuje skutki zanieczyszczenia środowiska
charakteryzuje zanieczyszczenia środowiska
wymienia formy ochrony przyrody
podaje przykłady gatunków chronionych
wyjaśnia przyczyny powstawania zanieczyszczeń powietrza, wody, gleby
charakteryzuje wybrane parki narodowe przewiduje skutki niewłaściwego
składowania odpadów radioaktywnych i substancji trujących
podaje przykłady działań międzynarodowych na rzecz ochrony przyrody
Edukacja ekologiczna degradacja
środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi