plani i veprimit - rec publications...shumtë, e gjithë zona e nënshkodrës u përmbyt dhe qeveria...
TRANSCRIPT
PLANI I VEPRIMITnë SITUATAT e FATKEQËSIVE NATYRORE
KOMUNAT E ZONËS SË ULËT TË QARKUT SHKODËR
Plani VePrimitPër Parandalimin
e FatkeqësiVe natyrore
Komunat e Zonës së Ulët të Qarkut Shkodër
Qershor 2011
Ky dokument është përgatitur nga Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Shqipëri, nëpërmjet kontributit të ekspertëve vendorë dhe bashkëpunimit me prefekturën, këshillin e qarkut dhe komunat e zonës së Nënshkodrës.
Projekti për “Reduktimin e rrezikut të fatkeqësive natyrore, Shkodër” dhe ky botim janë financuar nga Konfederata Zviceriane përmes Agjencisë Zviceriane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC – Swiss Agency for Development and Cooperation)
Lista e ekspertëve që kanë kontribuar në hartimin e këtij dokumenti (në rend alfabetik) Dr. Brilanda BushatiDr. Djana BejkoMsc. Eduart CaniProf. Dr. Mahir HotiProf. Asoc. Marash RakajInxh. Mehmet MetaInxh. Rajmonda GjurajMsc. Rezart KapedaniProf. Dr. Sherif Lushaj
Tabela e përmbajTjeS
HYrje .......................................................................................................................... 5
1. PËRMBLEDHJA E PËRGJITHSHME ..................................................................... 7
2. ANALIZA E PËRGJITHSHME E SITUATËS DHE PËRSHKRIMI I GJENDJES .... 82.1. Shtrirja gjeografike, relievi, klima në zonën fushore të Shkodrës me fokus kryesor komunat Dajç, Velipojë, ana e malit, bushat dhe rrethina ...........................8
2.2. Hidrologjia e ekosistemit Drin-bunë-liqen. luhatjet e nivelit të ujërave, rreziku i përmbytjeve .......................................................................................................................10
2.3. Situata demografike në zonën e Nën-Shkodrës .............................................................11
2.4. Situata e tokave, bujqësia dhe pyjet .............................................................................18
2.5. Vlerat e biodiversitetit të zonës.....................................................................................22
2.6. emergjencat civile ............................................................................................ 25
3. PROBLEMET E EVIDENTUARA ......................................................................... 313.1. matrica e analizës së problemeve .................................................................................33
3.2 Ndërveprimi më çështjet e tjera të marra në shqyrtim ....................................................40
3.3. Nisma dhe projekte në zonë ................................................................................ 40
4. VLERËSIMI I MUNDËSIVE DHE ZGJIDHJEVE PËR PROBLEMATIKËN E VËREJTUR .................................................................... 43
5. PLANI VEPRIMIT ................................................................................................ 45
6. SHTOJCAT ............................................................................................................ 57
Shtojca 1: Harta e zonave të përmbytura, janar 2010 .........................................................59
Shtojca 2: Harta e infrastrukturës rrugore për zonën e Nënshkodrës .....................................59
Shtojca 3: Shpërndarja e popullsisë sipas komunave të zonës së Nënshkodrës ......................60
Shtojca 4: Të dhëna për ujësjellësin në komunën bushat ........................................... 63
4
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
5
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
HYRJE
Zona e Nënshkodrës është një ndër zonat më problematike në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë përsa i përket problemeve të përmbytjeve. Në fillim të vitit 2010, për shkak të shirave të shumtë, e gjithë zona e Nënshkodrës u përmbyt dhe qeveria shpalli gjendjen e emergjencës lokale.
Për më tepër pasojat që la kjo përmbytje ishin shumë të mëdha ku mund të përmendim përmbytjen e rreth 11 400 hektarë tokë bujqësore dhe evakuimin e 5 174 personave. Për më tepër kjo situatë u përkeqësua nga mungesa e ujit të pijshëm i cili u ndot me rreth 3 herë më shumë se normat e lejuara.
Ndër mangësitë më të theksuara të evidentuara gjatë kësaj situate ishte dhe mungesa e një Plan Veprimi për parandalimin e Fatkeqësive Natyrore i cili do të mundësonte minimizimin e dëmeve dhe bashkërendimin e veprimeve të aktorëve të ndryshëm lokal dhe qendror.
Ky raport është pjesë e një projekti më të gjerë ku përfshihen dhe ndërhyrje konkrete në terren që do të mundësojnë ruajtjen e rezervave të ujit të pijshëm nga ndotja për shkak të përmbytjeve.
Ky projekt është mundësuar nga një Financim i Konfederatës Zviceriane përmes Agjencisë Zviceriane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC – Swiss Agency for Development and Cooperation) të cilin e falenderojmë përzemërsisht për mbështetjen që ka dhënë në këtë projekt si dhe në një sërë projektesh të tjera në këtë rajon dhe në të gjithë Shqipërinë.
Gjithashtu falenderojmë dhe për kontributin aktiv të ekspertëve nga fusha të ndryshme në përgatitjen e këtij plan veprimi.
Domosdoshmëria e këtij projekti u vërtetua dhe nga koha ku gjatë vitit 2010, zona e Nën-Shkodrës u përmbyt dhe tre herë të tjera ku përmbytja e Dhjetorit 2010 ishte edhe më e madhe në përmasa sesa ajo e Janarit.
Duke shpresuar se ky publikim do të ndihmojë aktorët vendorë në përballimin me sukses të situatave të ngjashme në të ardhmen, jemi të hapur për çdo kontribut apo sugjerim në përmirësimin e këtij plani.
6
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
7
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
1. PËRMBLEDHJA E PËRGJITHSHME
Fusha e Nënshkodrës është pjesë e ultësirës së Shkodrës e vendosur në juglindje të saj, midis qytetit të Shkodrës në veri dhe atij të Lezhës në jug dhe zë një sipërfaqe 638 km2, (ose 63 800 ha). Për nga origjina fusha e Nënshkodrës përfaqëson një territor fundosjesh tektonike intensive që shprehet në struktura grabenore të reja si ato të Zadrimës, torovicës, Velipojës, që janë mbushur me depozitime kryesisht aluvionale të kuaternarit, duke u bërë shkak tjetër i modelimit dhe formimit të fushave të mësipërme. Megjithëse territori është kryesisht fushor, ai paraqitet më i lagësht se pjesa tjetër e ultësirës Perëndimore, dhe mbi mesataren e Shqipërisë. Zona e Nënshkodrës, liqeni i Shkodrës, pjesa e fundore e Lumit Drin dhe Delta e Bunës së bashku me Lagunën e Vilunit, kënetat, moçalishtet dhe rrjetin e kanaleve lidhëse, përbëjne një kompleks ekosistemesh të tokave të lagështa (wetland) nga më të rëndësishmit dhe interesantet, jo vetëm për Detin Adriatik, por për të gjithë zonën e Mesdheut.
Zona e ulët e Shkodrës përmbledh në vetvete një tërësi ujore origjinale, ujërat e së cilës gravitojnë e konvergojnë në Jug, Jug-Perëndim të qytetit me ndikim të jashtëzakonshëm në planin hidrologjik, ekologjik dhe në përgjithësi me vlera të gjithanshme shkencore e aplikative. Ngjarjet e jashtëzakonshme të përmbytjeve të Janarit dhe Dhjetorit 2010 në zonën e ulët fushore të Nën-Shkodrës dhe pjesërisht të qytetit të Shkodrës, ishin rrjedhojë së pari e reshjeve të shumta e të vazhdueshme dhe e temperaturave të larta jo të zakonshme për muajt e dimrit (deri 15-170C) që shkrinë dhe dëborën e rënë, por edhe nga shkarkimi i detyruar i ujërave të shumta nga tunelet e hEC-eve, meqenëse nivelet e liqenit ishin të tejmbushura deri përtej kuotave maksimale të lejuara.
Kjo zonë është dendësisht e populluar ndërkohë që pjesa më e madhe e fuqisë punëtore janë të punësuar në sektorin privat si bujqësi, njësi tregtare dhe ndërtim etj., tokat e Nënshkodrës janë të përshtatshme për zhvillimin e bujqësisë me bimët e arave (drithëra, foragjere, perime, por edhe pemtaria, vreshtaria, ulliri dhe bimët mjeksore). tokat në zonën e Nënshkodrës konsiderohen me rrezik të lartë nga erozioni i cili llogaritet në rreth 15-20 ton/ha/vit.
Furnizimi me ujë në komunat e Nën-Shkodrës sigurohet përmes rrjetit të ujësjellësave dhe puseve të shpimit. Në situatat e përmbytjeve ndodh shpesh që ujit të ndotet.
Gjatë 20 vjetëve të fundit ka pasur një përmirësim të ndjeshëm të rrjetit rrugor, ndërkohë që janë më të vogla investimet në fusha të tjera të infrastrukturës.
Problematika e këtyre zonave është e shumëllojshme por ndër çështjet kryesore që kanë ndikim dhe në përmbytjet e vazhdueshme mund të përmendim (i) problemet me shtratin e lumit Buna, (ii) dëmtimi dhe mosfunksionimi i sistemit të kullimit, (iii) mungesa e ujit të pijshëm, (iv) përmbytjet e tokave bujqësore etj.
Këto problematika komplekse që kanë një ndikim shumëplanësh në zonë kërkojnë gjithashtu dhe zgjidhje komplekse ku mund të përmendim: (i) ndërtimin e argjinaturave mbrojtëse dhe thellimin e shtratit të lumit Bunë, (ii) pastrimin e kanaleve kulluese parësore , dytësore dhe tretësore, (iii) ndërtimin e ujësjellësave në zonat e nevojshme etj.
Siç del qartë nga ky plan veprimi, për të evituar sa më shumë dëmet e shkaktuara nga përmbytjet e vazhdueshme kërkohen investime të konsiderueshme afatshkurtra dhe afatgjata.
8
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
2. ANALIZA E PËRGJITHSHME E SITUATËS DHE PËRSHKRIMI I GJENDJES
2.1. Shtrirja gjeografike, relievi, klima në zonën fushore të Shkodrës me fokus kryesor komunat Dajç, Velipojë, Ana e Malit, Bushat dhe Rrethina
Shtrirja Gjeografike
Fusha e Nënshkodrës është pjesë e ultësirës së Shkodrës e vendosur në juglindje të saj, midis qytetit të Shkodrës në veri dhe atij të Lezhës në jug. Ndryshe quhet dhe ultësira e Nënshkodrës ose dhe fusha midis Shkodrës dhe Lezhës. Ajo shtrihet në Jug-Perëndim deri në detin Adriatik, në Veri-Lindje deri në malësinë Pukë-Mirditë dhe në skajin Veri-Perëndimor të vargjeve të Skënderbeut. Krahas fushës së mirëfilltë që mbizotëron dhe i jep tiparet e saj karakteristike si zonë e ulët, në të bëjnë pjesë dhe një sistem kodrash, që shtrihen në mesin dhe periferinë e saj. Pjesa fushore fillon që nga niveli i detit (Velipojë) deri në 17 m dhe pjesa më e madhe (rreth 80%) ka lartësi 0-5 m, ndërsa ajo kodrinore nga 30 m deri në lartësinë maksimale 545 m (Maja e Zezë, mali i Rencit).
Fusha e Nënshkodrës zë një sipërfaqe 638 km2, (ose 63 800 ha). Në të bëjnë pjesë administrativisht disa komuna si ajo e Anës së Malit, Bërdicës, Dajçit, Velipojës, Bushatit, Guri i Zi, hajmelit e pjesërisht ajo e rrethinave e përfaqësuar në këtë fushë vetëm me fshatin Zues dhe me pjesen bregliqenore të Dobraçit. Meqenëse ky plan veprimi ka në fokus komuna e qarkut Shkodër, në këtë rast nuk përfshihen disa komuna të qarkut Lezhë si ato të Zadrimës e torovicës (megjithëse edhe këto i përkasin në fakt gjeografikisht fushës së Nënshkodrës).
Relievi
Për nga origjina fusha e Nënshkodrës përfaqëson një territor fundosjesh tektonike intensive që shprehet në struktura grabenore të reja si ato të Zadrimës, torovicës, Velipojës, që janë mbushur me depozitime kryesisht aluvionale të kuaternarit, duke u bërë një shkak tjetër i modelimit dhe formimit të fushave të mësipërme. Edhe sektorët e tjerë fushorë si ato të Bregut të Bunës (nënkupto këtu të Bërdicës, të Dajçit, dhe të Anës së Malit pra pothuaj krejt territori fushor i Nënshkodrës është vepër e lumenjve Drin dhe Bunë të formuara nga depozitimet e aluvioneve të tyre). uniformitetin e saj e prishin aty-këtu disa kodra me përbërje flishore e gëlqerore me lartësi 30-200 m, që qëndrojnë si dëshmi e mbetjes nga fundosjet e tabanit të fushës së Nënshkodrës. Fushat e formuara nga lumenjtë Drini e Buna kanë një pjerrësi në drejtim Jug-Perëndim me vlera të vogla nga 0% deri në 3% dhe për shkaqe të tjera natyrore por dhe menaxhuese në këtë zonë janë të pranishme përmbytjet.
Klima
tiparet klimatike të Nënshkodrës përcaktohen nga disa faktorë:
a) si pjesë e nënzonës veriore të klimës mesdhetare fushore;
b) shtrirja e saj në skajin Veri-Perëndimor të ultësirës bregdetare dhe hapja e gjerë e saj nga Jug-Perëndimi lejon ndikimin zbutës të detit. Ndërsa nga gryka e Drinit (Vau i Dejës) vjen ndikimi lindor kontinental mbizotërues;
c) relievi mbizotërues pak a shumë i sheshtë i saj
9
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
tiparet klimatike shprehen dhe në shpërndarjen hapësinore dhe regjimin në kohë të treguesve të elementëve klimatike. Bazuar në mesataret vjetore shumëvjeçare të temperaturave deri në fillim të viteve 90’, vlerat luhaten nga 14.6°C në Dajç të Zadrimës, deri në 16.3°C në Mjedë. Mesatarja e Janarit si muaji më i ftohtë është në vlera që luhaten nga 6.2°C në Bushat në 6.9°C në Mjedë, ndërsa mesatarja e Korrikut si muaji më i ngrohtë shkon nga 23.7°C Dajç të Zadrimës deri në 25.6°C në Mjedë. Velipoja si një fushë e madhe dhe pranë ndikimit të detit ka vlerë të temperaturës mesatare vjetore 15.3°C, dhe muajin më të ftohtë Janarin 6.6°C dhe më të nxehtë Korrikun 24°C.
Në regjimin e reshjeve (element që ndikon drejtpërdrejt dhe në rrjetin hidrografik) ndikojnë:
a) veprimtaria ciklonare në gjysmën e lagësht të vitit dhe ajo anticiklonare në verë, si dhe
b) faktorët lokal që luajnë rol mjaft të rëndësishëm si relievi karakteristik fushor, afërsia me detin, kufizimi nga malet në lindje, bimësia mbizotëruese natyrore dhe agrobiocenoza. Edhe tek veçoritë e reshjeve, ka luhatje në lartësinë mujore, stinore e vjetore të reshjeve, bile çrregullsia e regjimit mesdhetar paraqitet më i theksuar në reshje se sa në temperatura.
Regjimi i çrregullt i reshjeve shprehet qartë në shpërndarjen vjetore, ku në gjysmën e lagësht të vitit (tetor-mars) bie afërsisht 65-70% e sasisë së reshjeve vjetore, ndërsa në gjysmën e ngrohtë të vitit (prill-shtator) bie afërsisht 30-35% e sasisë vjetore.
Stina më e lagësht është dimri me 35% të reshjeve vjetore ku dhjetori është muaji më i lagësht (rreth 15% të reshjeve vjetore). Stina e verës është e thatë me deri 7-10% të reshjeve vjetore bazuar në normën mesatare vjetore për shumëvjeçarin dhe korriku është muaji më i thatë me mesatarisht 2-3% të reshjeve vjetore. Pothuajse e gjithë sasia e reshjeve bie në formë shiu, ndërsa dëbora është dukuri e rrallë në këtë fushë.
Megjithëse territori është kryesisht fushor, ai paraqitet më i lagësht se pjesa tjetër e ultësirës Perëndimore, dhe mbi mesataren e Shqipërisë. Kjo zonë ka intensitet ta lartë reshjesh dhe në periudha të shkurtra kohore. Kështu në Vau i Dejës me 2.10.1949 kanë rënë 398 mm ose në Shkodër me datë 22.09.84 kanë rënë për 6 orë, 305 mm shi. Numri mesatar i ditëve me reshje vit varion nga 96 ditë në vit në Velipojë deri në 121 ditë në vit Dajç të Zadrimës (ditë me reshje në kë vlerësim janë llogaritur ato me deri 10 mm në shi në brenda një dite).
Duhet theksuar se për tiparet e rrjetit ujor në zonën e ulët të Shkodres nuk ndikojnë reshjet që bien direkt këtu, por ato të prejardhura prej rajoneve malore që gravitojnë këtu, qoftë ato të kaskadës së Drinit, si dhe ato jashtë kësaj kaskade (Kiri, Gjadri) dhe të pellgut ujëmbledhës malor të liqenit të Shkodrës.
Fusha e Nënshkodrës është e ndikuar dhe nga erërat që vijnë nga deti si nga Jugu, Jug-Perëndimi e Perëndimi që në përgjithësi e zbusin klimën, e lagështojnë atë dhe sjellin reshje, ashtu si dhe ato që vijnë nga Veri-Lindja e Lindja me nuanca kontinentale e që konsiderohen si erëra të forta e të thata meqë kanë karakter zbritës. Në disa pjesë të zonës si në Vau i Dejës e Zadrimë shpejtësia e erës ka vlera të mëdha. Karakteristike për këtë zonë janë 2 lloj erërash lokale shiroku dhe murlani me karakteristika të ndryshme. Shiroku me drejtim kryesisht Jug-Perëndimor, është erë e lagësht dhe e ngrohtë dhe fuqizon intensitetin e reshjeve në dimër, duke ndikuar negativisht krahas faktorëve të tjerë dhe në rrjedhën e lirë të Bunës. Ndërkohë, murlani paraqitet si një erë e ftohtë, e fortë dhe e thatë dhe vjen nga drejtimi Veri-Lindor.
10
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
2.2. hidrologjia e ekosistemit Drin-Bunë-Liqen. Luhatjet e nivelit të ujërave, rreziku i përmbytjeveHidrologjia e ekosistemit Liqen-Bunë-Drin
Zona e ulët e Shkodrës përmbledh në vetvete një tërësi ujore origjinale, ujërat e së cilës gravitojnë e konvergojnë në Jug, Jug-Perëndim të qytetit me ndikim të jashtëzakonshëm në planin hidrologjik, ekologjik dhe në përgjithësi me vlera të gjithanshme shkencore e aplikative. Çdo studim për këtë tërësi ujore është i vlefshëm kur llogarit secilin objekt ujor të ndërlidhur me tjetrin (Liqeni i Shkodrës, Drini, Buna) dhe në raste të veçanta edhe Kirin e Gjadrin si pjesë të këtij sistemi.
- tiparet e rrjedhjes ujore dhe potenciali i madh hidrik i kësaj tërësie reflekton patjetër dhe nuk mund të merret i shkëputur nga veçoritë e krejt pellgut ujëmbledhës prej 19 582 km2 brenda e jashtë kufirit të Republikës së Shqipërisë (hSh 1984);
- Kjo tërësi ujore shumë interesante shumë e vlerësuar historikisht edhe nga të huajt, nuk është trajtuar në mënyrën e duhur, prandaj deri tani më shumë është përmendur kur ndodhin situata të jashtëzakonshme hidrometereologjike;
- është fakt i njohur se sot prurjet e ujit në lumin Drin nuk janë vetëm ato natyrore, si ato që ishin para ndërtimit të hEC-eve mbi të. Ato “komandohen” nga liqenet e njëpasnjëshme artificiale ndërtuar përgjatë kaskadës së Drinit, për prodhimin e energjisë elektrike;
- Megjithatë, situata problematike krijohen edhe sot kur është e modifikuar rrjedhja natyrore. Drini, Buna dhe liqeni kanë tipare të përbashkëta në regjimin e prurjeve dhe të niveleve gjë që shprehet edhe nga lakoret e paraqitura në grafikun nr. 1.
Lumi Buna, që del nga liqeni, rreth 32-40% të rrjedhës vjetore e ka gjatë stinës së dimrit, ndërsa në përgjithësi në periudhën e lagësht (tetor-mars) kalon në rrjedhje 78% e rrjedhjes vjetore. Kjo situatë natyrshëm është e tillë dhe në krejt pellgun ujëmbledhës dhe të liqenit të Shkodrës.
Veçori dalluese e rrjetit hidrologjik të liqenit është prania e një pellgu shumë të fuqishëm hidrogjeologjik (nëntokësor), i cili rezulton i tillë nga shkalla e lartë e infiltrimit. Pikërisht ky pellg nëntokësor i fuqishëm, furnizon me ujëra nëntokësore liqenin në tabanin dhe periferinë e tij, duke gravituar nga zonat përreth nëpërmjet burimeve të shumta. Kjo veçori së bashku me reshjet e shumta në pellgun ujëmbledhës që luajnë rolin kryesor si dhe ujërat nëntokësore ndikojnë në vlerat e larta të bilancit (potencialit) ujor të liqenit dhe të krejt tërësisë ujore të Shkodrës.
Ngjarjet e jashtëzakonshme të përmbytjeve të Janarit dhe Dhjetorit 2010 në zonën e ulët fushore të Nënshkodrës dhe pjesërisht në qytetin e Shkodrës, ishin rrjedhojë së pari e reshjeve të shumta e të vazhdueshme si dhe e temperaturave të larta jo të zakonshme për muajt e dimrit (deri 15-170C) që shkrinë dhe dëborën e rënë dhe së dyti e shkarkimit të detyruar të ujërave të shumta nga tunelet e hEC-eve, meqenëse nivelet e liqenit ishin të mbushura përtej kuotave maksimale të lejuara (Shih Shtojcën 1 për hartën e zonave të përmbytura në janar 2010). Kjo situatë u shkaktua nga një kompleks faktorësh që vepruan së bashku, duke shtuar pa dyshim dhe mungesën e kujdesit gjatë periudhës së tranzicionit për një menaxhim bashkëkohor, si dhe ndërhyrjet njerëzore në shtratin e Bunës dhe në periferi të liqenit. Investimet e munguara në 20 vitet e fundit dhe mos zgjidhja e sistemimit të plotë të zonës së Nënshkodrës dhe gjatë 50 vjetëve të regjimit komunist, e ka përkeqësuar gjendjen e regjimit hidrologjik të liqenit dhe lumenjve të kësaj tërësie ujore, duke parë dhe se përmbytjet po vihen re edhe kur nuk ka maksimume historike të reshjeve.
11
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Grafiku 1: Grafiku i lakoreve (Nyja hidrografike e Shkodrës)
2.3. Situata demografike në zonën e Nën-Shkodrëstreguesit demografik përbëjnë një instrument të fuqishëm të drejtimit dhe administrimit urban dhe ndërurban, ndërmjet komunave e brenda komunave. Njohja e popullsisë së qytetit dhe komunave, karakteristikat e tyre, njohja e mikropopullatave, dhe e elementeve të administrimit demografik, lidhen ngushtë e reciprocikisht me parametrat e tjerë ekonomik e sociale. Ndërtimi dhe analiza e statistikave jo vetëm ndërmjet zonave, por dhe brenda tyre së bashku me studimin klasik të numrit dhe strukturës së popullsisë është i nevojshëm për marrjen e vendimeve të drejta dhe ndërfutjen e demografisë në administriin politik dhe rregullimin e territorit.
Paraqitja e situatës së fatkeqësive natyrore të shkaktuara nga përmbytjet nuk do të ishte e plotë pa i bërë një analizë demografike këtyre zonave duke identifikuar treguesit demografik të zonës së Nënshkodrës. Rezultatet e paraqitura janë të përmbledhura, ato përfaqesojnë të dhënat më domethënëse dhe japin një pamje të situatës demografike, karakteristikave të ndryshme të popullsisë, bizneseve, furnizimit me ujë, institucioneve arsimore dhe shëndetësore dhe në plotësim të tyre edhe përcaktimin e numrit të bagëtive të cilat janë një nga mjetet bazë të jetesës së banorëve të këtyre zonave. Kjo analize shërben për përcaktimin e hartës së përmbytjeve në zonën e përmendur duke specifikuar zonat me rrezikshmëri më të madhe e deri në ato me rrezikshmëri më të dobët dhe në këtë mënyrë i shërbehet përcaktimit të masave sipas rrezikshmërisë së zonave. Në funksion të realizimit të kësaj analize është hartuar një anketë demografike e cila përmban tematikën e nevojshme për përcaktimin e treguesve të nevojshëm e cila i është shpërndarë të gjitha komunave të përfshira në studim.
Duke iu referuar tabelës së shpërndarjes së popullsisë në Shtojcën 3, në zonën e Nënshkodrës numri i
12
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
përgjithshëm i banorëve është 84299 me një ndarje gjinore të paraqitur në Grafikun 2.
41807
42492
Femra
Meshkuj
Grafiku 2: Ndarja sipas gjinisë
Numri i familjeve ka ardhur duke u rritur në qendrat e komunave pjesërisht si rezultat i disa lëvizjeve të popullsisë nga zonat më të thella dhe pjesërisht si rezultat i konceptimit të mënyrës së re të jetesës dhe i krijimit të familjeve të reja. Mesatarisht një familje në këtë zonë përbëhet nga 4-6 anëtarë.
Familjet me 4-6 anëtarë rezulton që brenda 5 viteve të fundit të jenë rritur në një masë prej 15% në këtë zonë.
Popullsia paraqitet përgjithësisht homogjene sidomos në komunat Bushat, Guri i Zi pasi numri i të ardhurve është relativisht i vogël. Pjesa e banorëve që kanë ardhur u përket dy periudhave të ndryshme. Pjesa më e madhe e tyre kanë ardhur në kohën e ndërtimit të hidrocentraleve (zhvendosje nga përmbytja e tokës nga liqenet e hidrocentraleve) dhe një pjesë e vogël pas viteve 90-të. Banorët e ardhur kanë rritur larminë e kulturave, dhe duhet theksuar që bashkëjetesa është e shkëlqyer.
Në disa komuna si p.sh Velipojë e Bërdicë popullsia është heterogjene e ardhur në kohë të ndryshme dhe nga zona të ndryshme të periferisë së Qarkut. Në këtë zonë bashkëjetojnë harmonishëm kulturat e zonës së Malësisë së Mbishkodrës, të Zadrimës, Malësisë së Dukagjinit dhe asaj të Mirditës. Jeta e përbashkët ekonomike e sociale ka ndikuar në përzierjen e elementëve të kulturave të ndryshme. Megjithatë, në ceremonitë familjare e fetare, veshje, mënyrën e jetesës në familje, të folurën (nëndialektet), dallohen dukshëm elementët specifikë të secilës kulturë. Aktivitetet kryesore ekonomike të popullsisë së zonës së ulët të Shkodrës janë bujqësia, blegtoria dhe në vitet e fundit ndërtimi, turizmi familjar dhe agroturizmi. Problematika kryesore e popullsisë së ardhur në këto zona është fakti se kjo popullsi ka krijuar probleme duke prishur strukturën demografike për shkak se kanë ngritur vendbanimet e tyre në vende jo të përshtatshme për jetese (në zonat më të rrezikuara nga përmbytjet), dhe në rast e nevojës së evakuimit të tyre, problematike ka qenë edhe akomodimi i tyre pranë mjediseve të ofruara nga shteti si konvikte etj. Banorët vendas nuk e kanë këtë problem pasi ato janë strehuar pranë të afërmve të tyre në rastet e përmbytjeve. Si shembull mund të përmendim në rastin e komunës Guri i Zi, ku Lagja Kasape ka në
13
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
përbërjen e vet mbi 90 %, popullsi të ardhur nga zonat malore, kryesisht nga Puka. 30 % e të ardhurve janë përqendruar pikërisht në këtë lagje.
Familje e ardhura kanë këto specifikat:
- Janë në gjendje ekonomike më të keqe se mesatarja e zonës;
- Kanë probleme të mungesës së tokës bujqësore dhe jetojnë kryesisht me të ardhurat që sjell emigracioni;
- Kanë përqindje më të lartë të moshuarish (kjo për shkak se të rinjtë janë në emigracion);
- Jetojnë në zona që kanë probleme urbanizimi, të mungesës së rrugëve, kanalizimeve etj;
- Nuk kanë pasur përvoja përmbytjesh, janë më të papërgatitur për t’u orientuar dhe për përballimin e situatave te tilla; dhe
- Kanë ndjesinë se janë të diferencuar dhe shërbimi i ofruar nuk është i asaj cilësie që u jepet popullsisë autoktone.
Në situatën e përmbytjeve dhjetor 2010 u evakuuan rreth 2 674 familje, u përmbytën 24 440 shtëpi dhe 4 240 të tjera ishin të rrethuara nga uji.
Duke iu referuar nivelit arsimor të banorëve theksojmë se është rritur numri i banorëve me arsim të lartë por vendin kryesor e zë niveli i mesëm arsimor. Ndër profesionet e banorëve me arsim të lartë më të shumtë janë mësues, veterinerë, agronomë, zooteknikë dhe shumë pak inxhinierë dhe ekonomistë. Ndërkohë që Komunat duhet të drejtojnë vëmendjen e të rinjve drejt arsimimit.
Punësimi
Në komunat e zonës së ulët të Shkodrës nuk gjejmë të dhëna të sakta në lidhje me punësimin e banorëve.
Pjesa më e madhe janë të punësuar në sektorin privat si bujqësi, njësi tregtare dhe ndërtim etj., dhe të paregjistruar si punëkërkues aktivë në zyrat e punës. Përsa i takon trajtimit me ndihmë ekonomike kemi:
- Në komunën Velipojë përfitojnë ndihmë ekonomike 247 familje (12% e popullsisë), ku 172 trajtohen për paaftësi dhe 75 me ndihmë sociale;
- Në komunën Guri i Zi trajtohen me ndihmë ekonomike 460 familje dhe numri i invalidëve të punës është 279;
- Në komunën e Dajçit 28 familje marrin ndihmë ekonomike; rreth 170 persona handikapatë, invalidë etj;
- Në komunën e Ana e Malit janë 150 familje që trajtohen me ndihmë ekonomike; dhe
- Në komunën Bërdicë trajtohen me ndihmë ekonomike rreth 103 familje.
Arsimi
Në komunën Bushat gjenden 10 kopshte fëmijësh, 13 shkolla fillore, 8 shkolla 9-vjeçare, 2 shkolla të mesme me një staf arsimor me 185 vetë. Zona ka një traditë të mirë në arsim dhe një numër i
14
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
konsiderueshëm personash janë arsimuar nga kjo zonë.
Komuna e Velipojës ka 2 shkolla 9 vjeçare dhe 4 shkolla fillore. Numri i nxënësve të shkollës është 1119, nga të cilët 177 janë nxënës të shkollës së mesme.
Komuna Ana e Malit ka 1 shkollë të mesme dhe 5 shkolla 9-vjeçare në të cilat japin mësim 73 mësues dhe mësojnë 1 085 nxënës. të gjitha shkollat janë dëmtuar nga përmbytjet.
Komuna Bërdicë ka 4 shkolla 9-vjeçare, 1 shkollë fillore dhe 2 shkolla të mesme ku njëra është në fshatin Bërdicë e Madhe dhe një shkollë e Mesme Profesionale në fshatin trush. Numri i nxënësve që frekuentojnë shkollën është 1 240. të gjitha shkollat janë përmbytur dhe dëmtuar në situatën e dhjetorit 2010.
Komuna e Dajçit ka 8 shkolla nga të cilat 4 janë dëmtuar rëndë nga përmbytjet. Komuna ka edhe 4 kopshte të vendosura në fshatrat Dajç, Samrisht, Pentar dhe Shirq.
Komuna e Gurit të Zi ka një shkollë të mesme të bashkuar (cikli fillor – 9 vjeçar dhe të mesëm) në Gur të Zi, shkolla 9 vjeçare në Juban, Rrenc, Vukatanë, Rragam, Kuç, Sheldi (me klasa kolektive), Mazrrek (me klasa kolektive), dhe Shpor (fillore me klasa kolektive).
Gjendja e shkollave përgjithësisht është e mirë, problem mbetet shkolla e Vukatanit (ka 4 mjedise, është akorduar fondi për shkollë të re) dhe në Kuç ka 2 mjedise shkollash të ndara dhe jashtë parametrave të duhur, ndërkohë që pritet që të alokohen fonde për ndërtimin e një shkolle të re.
Burimet e të ardhurave dhe zhvillimi i biznesit
Industria e lehtë dhe ushqimore përfaqësohet nga dy fabrika mielli dhe një fabrikë për prodhimet plastike. Gjithashtu, funksionojnë shumë punishte të punimit të drurit, aluminit, mermereve, inerteve, si dhe punishte të përpunimit të qumështit dhe nën produkteve të tij.
Degët e tjera, si tregtia, artizanati dhe shërbimet kanë marrë zhvillim këto kohët e fundit. Në 2007, numërohen 165 subjekte private, persona juridikë e fizikë, nga të cilët në tregti 102 subjekte, në prodhim 27 subjekte, në shërbime 36 subjekte, etj. Në fshatin Melgush, është ngritur një treg i madh fruta-perimesh që mbulon jo vetëm zonën, por dhe më gjerë.
15
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Në tabelën 1 dhe 2, jepen të detajuar bizneset që ushtrojnë aktivitetin respektivisht në komunat Bushat, dhe Velipojë.
tab.1 Nr Lloji i aktivitetit Numri1 tregëtim me pakicë 302 tregëtim materiale ndërtimi 123 tregëtim karburanti 94 tregëtim gazi 25 Bar –restorant 316 Baxho 197 Punime duralumini 28 Punime druri 49 Furrë buke 210 Prodhim fidanë 211 Prodhim inerte 312 Prodhim plastmasi 113 Fabrikë bluarje 214 Farmaci 415 Farmaci Veterinare 116 Dentist 317 Ndërmarrje ndërtimi 218 Servis automjetesh 819 Autoshkolla 320 Salla lojrash 121 Parukeri 522 Fushë minifutbolli 223 Rrobaqepës 124 Shërbime interneti 125 transferta parash 126 transport udhëtarësh 1027 telefoni fikse 128 hoteleri 229 Shërbime të ndryshme 16
total 180
Sipas evidentimit të Komunës Velipojë për degën e tatimeve në fshatin Velipojë gjenden 95 hotele, të cila veprojnë si biznese më vete dhe janë një burim i mirë të ardhurash për pronarët e tyre. Ata janë të palicensuar e si rrjedhojë komuna ka kërkuar një licensim provizor nga dega e tatim-taksave. Numri i dhomave të tyre luhatet nga 6 në 30.
tab. 2Nr Lloji i aktivitetit Numri1 Prodhime inerte 42 Materiale ndërtimi 33 tregti me pakicë 214 Karburant 45 Punime duralumini 26 Baxho 37 Bilardo 18 tregti gazi 19 Bar-bufe 1010 Furrë buke 111 oficinë 212 Farmaci 113 Firmë ndërtimi 114 Parukeri 115 Punime druri 116 Fushë minifutboll 117 Byrektore 218 Bar-restorant 10
total 69
16
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
Në Komunën e Dajçit ka rreth 71 biznese, ndërsa në Komunën e Gurit të Zi, biznese janë:
të regjistruar:
Biznese të mëdha: 15 (në zonën e rrezikut të përmbytjeve 5)
Biznese të vogla: 55 (në zonën e rrezikut të përmbytjeve 12).
të paregjistruar:
Biznese të mëdha: 0
Biznese të vogla: 45 (në zonën e rrezikuar të përmbytjeve 32).
Këtu nuk janë përfshirë bizneset e zhvillimit bujqësor dhe blegtoral që janë aktualisht brenda zonës së rrezikuar të përmbytjeve. Në këtë kategori mund të futen 52 familje që kanë mbi 5 krerë gjedhë (lopë qumështi) dhe 22 familje të tjera që kanë sera diellore në sipërfaqe mbi 1000 m2 (gjithsej 3.2 ha sera diellore) dhe kanë si burim kryesor jetese të ardhurat nga këto sektorë.
Në komunën e Bërdicës ka rreth 107 biznese të cilat përfaqësohen nga dyqane, mjediset e punës etj.
Rreth 70 % e këtyre bizneseve rrezikohen nga përmbytjet.
Furnizimi me ujë të pijshëm
Në komunën e Gurit të Zi, uji i pijshëm sigurohet nëpërmjet puseve të shpimit. Për këtë qëllim, përdoren tuba çeliku në thellësi 4-6 m ku ndeshen dhe ujërat nëntokësore dhe uji nxirret me pompa thithëse. Ky ujë përdoret edhe si ujë teknologjik dhe për ujitje. Në rast përmbytjesh uji i nxjerrë në këtë mënyrë rezulton i rrezikshëm dhe i papërdorshëm për pirje.
Në komunën e Dajçit nga 11 fshatra që ka komuna 4 fshatra furnizohen me rrjetin e ujësjellësit. Numri i banorëve që furnizohen me ujë të pijshëm nga ujësjellësi përfaqëson 15% të popullsisë totale të komunës. Rreth 85% e popullsisë furnizohen me ujë të pijshëm nga shpimet individuale, të cilat nuk garantojnë cilësinë e duhur për konsumim.
Furnizimi me ujë të pijshëm në komunën Bërdicë kryhet nëpërmjet rrjetit të ujësjellësit për pesë fshatra, përjashtuar fshatin trush i cili përbën 38 % të komunës si nga shtrirja gjeografike ashtu dhe nga numri i banorëve.
Komuna Ana e Malit ka një mungesë të ujit të pijshëm për fshatrat Shtuf, Goricë, Fshati i Ri në Alimetaj, Dodaj dhe Muriqan. Ka një gjendje jo normale të sistemit ekzistues të furnizmit me ujë të pijshëm. Një problematikë shumë e madhe kjo që kërkon një zgjidhje që mund të jetë dhe ndërtimi i 4 ujësjellësave të furnizimit me ujë të pijshëm.
Komuna Bushat furnizon me ujë të pijshëm fshatrat e mëposhtme: Bushat, Shkjez, Ranxa, Mali i Jushit, Melgushë, Barbullush, Kukël dhe hoten. Secili fshat e siguron sasinë e ujit brenda territorit të tij. Në të gjithë fshatrat e sipërpërmendur, furnizimi bëhet me ngritje mekanike me anë të pompave elektrike. Përmirësimi i furnizimit me ujë të pijshëm dhe i ndërtimit të infrastrukturës, përmirësimi i treguesve të ndryshëm të furnizimit me ujë të banorëve lidhur me sasinë e shpërndarë dhe kontrollin e parametrave
17
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
ka ardhur si rezultat i një projekti të mbështetur nga Qeveria Austriake. Si rrjedhojë janë përmirësuar dhe treguesit ekonomiko-financiarë.
të dhëna më të detajuara në lidhje me disa nga treguesit teknik të ujësjellësave në komunën Bushat janë paraqitur në Shtojcën 4.
Vlen të theksohet se ujësjellësat janë përqendruar në fshatrat që nuk kanë pasur mundësi të vetë furnizohen. Një pjesë e mirë e familjeve të komunës kanë bërë shpime individuale mbasi zona e lejon këtë mundësi, meqë është e pasur me ujëra nëntokësorë. thellësia mesatare e këtyre shpimeve është 10-12 metra. Në zona të veçanta del ujë edhe në thellësinë 5-6 metra, por për arsye higjenike uji merret në thellësinë 10-12 metra. Për të vlerësuar cilësinë e ujit, komuna planifikon të organizojë kryerjen e analizave të këtyre shpimeve për të vlerësuar cilësinë e tyre në dobi të ruajtjes së shëndetit të banorëve.
Furnizimi me ujë për Komunën Velipojë bëhet nga fshati trush, nga një largësi prej 12 km. Rrjeti i ujësjellësit është me sistem pompash me ngritje mekanike, sistem depozitimi dhe sistem me rrjedhje të lirë. Stacioni i ujësjellësit trush ka 4 pompa vertikale dhe 1 horizontale. Komuna ka dy sisteme ujësjellësi, njëri furnizon fshatin Mali Kolaj dhe tjetri fshatrat e tjera të komunës.
Situata e furnizimit me ujë është përmirësuar, pasi në disa fshatra ka përfunduar faza e dytë e ujësjellësit. Megjithatë cilësia e ujit lë akoma për të dëshiruar, pasi rrjeti vazhdon të jetë shumë i amortizuar.
Gjendja e infrastrukturës
Njësitë vendore në dy dekadat e fundit i kanë fokusuar investimet e tyre kryesisht në përmirësimin e rrjetit rrugor. Ky ka qenë prioriteti kryesor i pushtetit vendor, nisur nga gjendja e trashëguar dhe nga zhvillimet e mëdha urbane me të cilat janë ndeshur njësitë vendore në Shqipëri. Infrastruktura rrugore në të gjithë zonën ka pasur përmirësime të dukshme gjatë viteve të fundit. Megjithatë, ajo akoma nuk ka arritur në nivelin që të plotësojë plotësisht nevojat e komunitetit dhe t’i përgjigjet situatave të fatkeqësive natyrore.
Krahas përmirësimit fizik, në shumë akse janë përmirësuar edhe parametra të tjerë duke rritur kapacitetin kalues të tyre për automjete, numri të cilave rritet nga viti në vit (shih Shtojcën 2 për detajet e rrjetit rrugor në zonën e Nën-Shkodrës).
Komuna e Gurit të Zi ka këto probleme në infrastrukturën rrugore: aktualisht rruga e fshatit Kuç (e cila përfshin lagjen Kasape) është jashtëzakonisht e amortizuar dhe janë alokuar fonde për një rrugë të re. Rrugët e brendshme të lagjeve dhe të parcelave mbeten problem.
Gjithashtu rruga e fshatit Vukatanë – paralel me hekurudhën - (përfshirë lagjen Metush) është jashtëzakonisht e amortizuar dhe janë alokuar fonde për ndërtimin e një rruge me standarde bashkëkohore. Mbetet problem dhe 1 km rrugë që lidh lagjen Metush me rrugën e re.
Rrugët komunale në komunën e Dajçit që lidhin qendrën e komunës me qendrën e fshatit janë thuajse të asfaltuara. Në 11 fshatra vetëm dy fshatra kanë të lidhur pjesërisht qendrën e tyre me qendrën e komunës me rrugë të asfaltuar i.e. jo e gjithë gjatësia e rrugës është e asfaltuar, ndërsa 9 fshatrat e tjerë e kanë të lidhur me rrugë të asfaltuar qendrën e fshatit me qendrën e komunës.
Në komunën Bushat kalojnë disa rrugë kombëtare të cilat mirëmbahen nga Zyra e Shërbimeve e cila, në funksion të kësaj pune, ka një kamion vetëshkarkues 10 tonësh dhe një fadromë. Kryesisht në këto rrugë është hedhur zhavorr, si dhe janë pastruar kanalet nga shkurret dhe mbetjet e ndryshme. Kjo mënyrë mirëmbajtjeje nuk është efektive, sepse sa herë bie shi, zhavorri formon gropa dhe kërkon
18
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
ndërhyrje të menjëhershme. Me asfalt janë të shtruara rrugët në fshatrat Stajkë dhe Kosmaç. Brenda një kohe të shkurtër do të shtrohen me asfalt dhe disa rrugë në fshatrat e tjerë.Rruga kombëtare hyn dhe në Plazhin e Velipojës. Sipas konceptit të mëparshëm të një plazhi pak të frekuentuar dhe me numër të kufizuar ndërtimesh, para pallateve ka një lulishte dhe një shesh me përmasa 30X800 m i cili funksionon si shëtitore. Nga qendra e plazhit për tek hidrovori i Vilunit ka një rrugë që të nxjerr në breg të kënetës së Vilunit për të shkuar në fshatin Rrjoll, përmes një ure vetëm për këmbësorë. Ndërtimet e pakontrolluara dhe mungesa e zbatimit të planit të zhvillimit të plazhit, kanë bërë që rrugët hyrëse për në plazh si dhe rrugët e brendshme që lidhin qendrën e plazhit ose rrugën kombëtare me hotelet, janë të vështira për t’u përshkuar dhe mirëmbajtur. Ndaj mund të thuhet se mungon rrjeti rrugor i komunikimit në territorin e plazhit, rrugët e brendshme janë të shkatërruara dhe në ditët me shi bëhen pothuajse të pakalueshme.
Në komunën Ana e Malit kemi 13.2 km rrugë nacionale, 5.5 km rrugë rurale të asfaltuara, 17 km rrugë të paasfaltuara kryesore, 20 km rrugë të brendshme të pashtruara dhe pa mirëmbajtje, ndërsa në Komunën Bërdicë situata e infrastrukturës është dëmtuar më tepër si pasojë e përmbytjeve sistematike të kësaj zone.
Mundësitë e evakuimit në situatën e përmbytjeveEvakuimi i banorëve në komunën Dajç kryesisht bëhet brenda komunës në fshatrat Pentar, Suka dhe Samrish i Ri, ku ka terrene të ngritura që shërbejnë për evakuimin e bagëtive dhe njerëzit qëndrojnë tek familjet e këtyre fshatrave. Një pjesë tjetër e banorëve, kryesisht familjet që nuk kanë bagëti apo pleqtë, femijët e gratë lëvizin në drejtim të konvikteve në qytet. Fshati Darragjat ka tendencë për t’u evakuuar në Bërdicë pasi është afër dhe ka mundësi për të evakuuar bagëtitë.Duhet të funksionojnë skema të parapërgatitura për raste evakuimi. Me shumë efektivitet kanë rezultuar përdorimi i 2-4 lundrave metalike për transportin e njerëzve, të cilat janë siguruar nëpërmjet subjekteve private nga ana e Komunës.Me efektivitet ka rezultuar dhe përdorimi i mjete lmotorrike (kamiona të lartë) për transportimin e tyre.Duhet të sigurohen struktura pritëse dhe akomoduese të parapërgatitura dhe të menaxhuara nga pushteti vendor. Me interes do të ishte përshtatja dhe përdorimi i reparteve ushtarake ose strukturave të reja. Pushteti vendor duhet të mbajë përgjegjësi për menaxhimin e përgjithshëm të situatës që nga transporti nga zona e rrezikut për tek strehimi, furnizimi me ushqime, veshmbathje, bazë ushqimore etj. Kjo rrit efektivitetin në punë, efiçencën e shpenzimeve dhe minimizon rastet e abuzimeve dhe te subjektivizmave.Për një situatë të ngjashme me atë të dhjetorit 2010, në rastin e komunës Guri i Zi mund të kërkohet punësimi i rreth 20 forcave të afta për punë, për periudhën e emergjencës dhe 2-3 persona me kohë të plotë për njohjen dhe parandalimin e këtyre situatave.
2.4. Situata e tokave, bujqësia dhe pyjet
Tokat
Në përgjithësi, tokat e Nënshkodrës janë të përshtatshme për zhvillimin e bujqësisë me bimët e arave (drithëra, foragjere, perime, por edhe pemëtaria, vreshtaria, ulliri dhe bimët mjekësore). tokat në këtë zonë janë me një pjerrësi 0-5 %, me ujëra nëntokësore afër sipërfaqes dhe të predispozuara ndaj përmbytjeve dhe ndryshimit të cilësive fizike dhe kimike. Në oblikë, Dajç, Guri i Zi dhe Bushat, dominojnë tokat aluvionale, të cilat pas përmbytjeve kërkojnë një punë të veçantë për rehabilitimin e tyre. Fusha
19
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
e Nënshkodrës ndërtohet nga depozitime të përziera ranore, deltina dhe gëlqerore që janë depozituar nga prurjet e lumenjve dhe ujëra nëntokësore afër sipërfaqes. Nisur nga kjo përbërje nevojitet që të përdoren teknologji të punimeve dhe praktika bujqësore të diferencuara dhe ulja e nivelit të ujërave nëpërmjet thellimit dhe pastrimit të sistemit të kullimit.
Në përputhje me klasifikimin kombëtar të tokave, ndeshen sipërfaqe të kufizuara të tipit të kafejta malore në Bushat, Gurin e Zi dhe oblikë dhe sipërfaqe të kufizuara toka të tipit të kafejta livadhore në Bushat. Në të gjitha komunat (Bushat, Guri i Zi, Ana e Malit dhe Dajç) dominojnë tokat aluvionale. Në komunën Dajç këto toka zënë rreth 70 % të sipërfaqes të tokës bujqësore. tokat aluvionale janë shumë të përshtatshme për shumicën e kulturave bujqësore. Në përputhje me klasifikimin ndërkombëtar, në këtë zonë, ndeshen tipet fluvisol, cambisol, arenosole, gleysol. Çdo tip i tokës është e përshtatshme për një grup të kulturave bujqësore dhe kërkojnë të zbatohen masa dhe praktika bujqësore të diferencuara.
Në Velipojë mbizotërojnë tokat livadhore të hinjta kafe (LhK). Këto janë toka me horizont të mesëm dhe të cekëta dhe me përbërje mekanike subargjilore të rëndë dhe të mesme të cilat gjatë stinës së verës çahen në sipërfaqe. Në këto toka, në kushtet e mungesës të kullimit, intensifikohen proceset e moçalizimit dhe kripëzimit, pra përkeqësimi i cilësive fizike dhe kimike të tokës.
Nga verifikimi në terren dhe vrojtimi i vetë komunave, si pasojë e përmbytjeve në të gjithë zonën, ka probleme me erozionin sipërfaqësor dhe gërryerjet në komunat Guri i Zi, Bërdicë dhe fshatin Shirq, si dhe gërryerje të brigjeve të lumit Buna në komunat Ana e Malit dhe Dajç. Bregdeti i Velipojës ka probleme nga mbushja me sediment dhe dëmtimi i strukturave mbrojtëse dhe gërryerja. Nga përllogaritja e humbjes së tokës duke përdorur ekuacionin universal të humbjes së tokës, rezulton se rreziku potencial i humbjes së tokës nga erozioni në zonën e Nënshkodrës varion në kufijtë 15-20 ton/ha/vit dhe nga kjo vlerë përmbytjet vjetore ndikojnë në rreth 3-5 ton/ha, përfshirë edhe humbjen e tokës nga brigjet e lumenjve. Në këtë zonë dominojnë tokat me strukturë rano-argjilore-lumore.
Në pikëpamjen hidrografike, zona përshkohet nga lumi Buna, i cili duke filluar nga ujërat e liqenit të Shkodrës, bashkohet me lumin Drin dhe si pasojë përbën një rrezik të vazhdueshëm të përmbytjes të tokave të kësaj zone si dhe ndikon në cilësitë e tokave bujqësore. Në këtë konteks, kullimi i tokave është një nga kërkesat kryesore për sigurimin e parametrave të tokës për një prodhim bujqësor të qëndrueshëm. Niveli i ujërave nëntokësore në afërsi të sipërfaqes dhe mungesa e kullimit ka bërë që në Velipojë rreth 400 ha tokë të jenë të kripëzuara, dhe kjo sipërfaqe ka tendencë të zgjerohet.
Bujqësia
Bujqësia është një nga aktivitetet kryesore për zonën e Nënshkodrës. Nga sipërfaqja e përgjithshme e tokës bujqësore, prej 19 180 ha, toka arë zë 15 795 ha ose 82 % të sipërfaqes të përgjithshme të tokës bujqësore dhe pemtaria 638 ha ose 3.4% të tokës bujqësore. Në sipërfaqen e dru frutorëve 72.8 % të sipërfaqes e zë ulliri, ndërsa vreshtat dhe agrumet 98.9 ha. Rreth 75 ha janë mbjellë me bimë mjekësore. Nga sipërfaqja e tokës arë, mbeten të pakultivuara (djerrë) 2 672 ha ose 17% e sipërfaqes të tokës arë, që është një sipërfaqe e konsiderueshme (Raporti vjetor, Drejtoria Rajonale e Bujqësisë). Gjatë vitit 2010 kjo sipërfaqe është rritur për shkak të përmbytjeve të muajit janar. Niveli i përdorimit dhe kultivimit të tokës bujqësore për vitin 2011, në këtë zonë mund të verifikohet saktësisht gjatë muajit Maj.
Bujqësia në komunat e studiuara, konsiderohet me një zhvillim të paqëndrueshëm dhe shfrytëzimi i kapacitetit prodhues të tokës për nivelin e prodhimit bujqësor është në nivelin 50-60 %, pra bujqësia është pothuajse e pazhvilluar. Në bimët e arave që mbillen në këtë zonë, peshën kryesore e zënë
20
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
mbjellja e bimëve foragjere, drithërat dhe perimet. Sipërfaqja e tokës arë prej 15 795 ha është kultivuar me: drithëra 4 160 ha (26 %), perime 1 930 ha (12 %), foragjere të njoma 7 000 ha (43 %) dhe patate, fasule duhan 560 ha (3.5 %).
Nga shqyrtimi i nivelit të zhvillimit dhe rezultateve të sektorit të bujqësisë, dalin disa probleme të lidhura edhe me nevojën e përmirësimit të infrastrukturës në bujqësi që mund të çojnë në rritjen e prodhimit dhe rendimentit për njësi të sipërfaqes të cilat janë paraqitur më poshtë:
• Mungesaekullimitdhepërmbytjet e vazhdueshme, shënojnë rendimente30-40%më tëulëta nga kapaciteti prodhues që kanë tokat e kësaj zone në kushtet e aplikimit të praktikave bujqësore normale. Kështu rendimenti i drithërave varion nga 30kv/ha grurë deri në 55 kv/ha misër. Një rendiment më i qëndrueshër arrihet në kulturat e perimeve, që luhaten nga 220-240 kv/ha. Në grupin e perimeve që kultivohen pëfshihen domatet specat, perime të njoma, bostani si dhe perimet e thata. Megjithatë me prodhimin e realizuar për njësi të sipërfaqes, kapaciteti prodhues i tokave të zonës është i shfrytëzuar jo më shumë se 70 %. Prandaj është e nevojshme të përmirësohen më tej praktikat bujqësore dhe infrastruktura në bujqësi. Ajo që është bërë deri tani për rehabilitimin e strukturave të mbrojtjes nga përmbytjet (veçanërisht argjinaturat) është minimale. Sistemi i kullimit duhet të pastrohet çdo vit, ndryshe prodhimi bujqësor do të mbetet në nivele të ulëta.
• Struktura e prodhimit bujqësor, nuk i përgjigjet sa duhet rajonizimit të kulturave sipaspërshtatshmërisë së tokës. Nëse do të zbatohen masat për mbrojtjen nga përmbytjet dhe kullimin e tokave, struktura e mbjelljeve mund të modifikohet dhe të bëhet më efektive. Kështu në tokat aluvionale mund të shtohet mbjellja e fasules, patates dhe misrit. Në tokat kodrinore të komunave, mund të rritet sipërfaqja e vreshtave dhe pemëve frutore. Mbjellja e duhanit gjithashtu mund të zgjerohet. Prodhimi i drithrave, aktualisht arrin vetëm 20-21 mijë ton dhe nuk i përgjigjet kapacitetit prodhues të tokës pasi, për të njëjtën sipërfaqe prodhimi mund të shkojë në 24-25 mijë ton drithra, po të përmirësohet sistemi i kontrollit të farërave dhe i teknologjive të prodhimit, i përdorimit të normave të plehrave, kullimit, ujitjes dhe mbjelljet e hershme.
• Sipërfaqjaekultivimittëperimevenëseramundtë rritet më shumë se sipërfaqja prej 23 ha që ka qenë gjatë viteve të fundit, me qëllim që të rritet eksporti i perimeve dhe i rrushit. Rendimenti i ullirit kg/rrënjë është i ulët përkatësisht në Velipojë 5.5 kg/rrënjë, Dajç 7.3 kg/rrënjë, Guri i Zi ka maksimumin me një rendiment prej 36 kg/rrënjë, Komuna Ana e Malit 14 kg/rrënjë. Prodhimi i ulët i ullirit nuk lidhet shumë me përmbytjet, por për rritjen e prodhimit të ullirit nevojitet pastrimi i ullishteve nga shkurret, punimi dhe plehërimi i tokës dhe bimëve që mund të sjellë një rritje të prodhimit me rreth 30-50 %.
Në Komunën e Bushatit dega kryesore e ekonomisë është bujqësia, e cila ka nivel zhvillimi mbi mesataren e vendit. Fusha është mjaft pjellore, në të janë krijuar ferma të vogla me drejtim bujqësor bleg-toral. Përveç kultivimit të bimëve të arave të shumëllojshme (si në arë dhe në sera), kultivohen vreshtat, drurët frutorë.Ekonomia blegtorale numëron 9 075 krerë gjedhe, 7 045 krerë të imta (dhen, dhi), 4485 krerë derra, 900 krerë njëthundrakë, 62 500 krerë shpendë (pula, pula deti, rosa dhe pata).
21
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Blegtoria
Përqëndrimi më të madh i blegtorisë në komunë Velipojë është në fshatrat Ças, Reç i Ri, Mal Kolaj dhe Baks - Rrjoll. Në fshatrat Ças dhe Reç i Ri ka një mbarështrim më të madh të gjedhit, meqë në këto zona kultivohen më shumë foragjeret dhe kultura e misrit për blegtorinë (shih tabelën 3). Ndërsa për fshatrat Mali Kolaj dhe Baks-Rrjoll, mbarështohen më tepër të imtat, dele dhe dhi. Këto fshatra kanë traditë në mbarështimin e dhisë (Mali Kolaj).
tabela 3: Shpërndarja e blegtorisë në raport me fermerët
Fshati Numri i fermerëve Gjedhëtë imta (dhen së bashku me dhi)
Velipoja 330 400 660
Reç i ri 248 315 75
Baksi i Ri 123 170 85
Mali Kolaj 133 177 345
Baks - Rrjoll 91 115 295
Luarz 116 198 50
Pulaj - Plazh 158 150 0
Gomsiqe 233 258 40
Reç Pulaj 84 119 70
Ças 148 185 170
Në territorin e komunës ushtrojnë aktivitet të përpunimit të qumështit katër baxho, të shpërndara në fshatrat Velipojë, Rec Pulaj, Ças, dhe Baks i Ri, që prodhojnë djathin si produkt kryesor dhe gjalpë, gjizë e hirrë si nënprodukte. Ato ushtrojnë aktivitetin e tyre gjatë gjithë vitit, por zotërojnë teknologji të vjetra dhe jo të përshtashme për higjenën dhe kërkesat e tregut.
Gjithashtu, ushtrojnë aktivitet mikroferma të vogla që mbarështojnë të imtat nga 300 deri në 1 000 krerë të imta dele.
Ekonomia blegtorale në Bushat numëron 9 075 krerë gjedhe, 7 045 krerë të imta (dhen, dhi), 4 485 krerë derra, 900 krerë njëthundrakë dhe 62 500 krerë shpendë (pula, pula deti, rosa, pata).
Përsa i përket bujqësisë dhe blegtorisë, komuna Bërdicë ka rreth 2 240 ha tokë bujqësore, ku mesatarisht një familje zotëron 9 dynym tokë bujqësore, në komunën Bërdicë numri i bagëtive është rreth 4 590 krerë lopë, 5 500 krerë dele, 220 kuaj dhe 1800 krerë derra. Mesatarisht një familje në komunën Bërdicë mbarështon 2 krerë lopë.
Në komunën e Dajçit kemi: gjedh 3 655, të imëta - 4 672, derra 3 705, njëthundrakë 221. Mesatarisht një familje ka 2 gjedh dhe 2 derra. Komuna ka një sipërfaqe toke prej 3 600 ha, ku çdo familje ka mesatarisht ka 1 ha tokë.
22
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
Fshatrat e përmbytur Lopë Dele Një-thundrakë Shpendë Derra*Kuç 536 320 36 1650 0
Guri Zi (Metush) 118 30 6 720 57
Rrenc (Kasape) 87 50 5 1850 81
Vukatane (zona e rrezikuar) 135 40 8 550 0
totali 876 440 55 4770 138
*Përsa i përket numrit të derrave një pjesë e madhe e familjeve mbajnë derra për nevoja familjare deri nga fillimi i dimrit dhe i therin për dimër. Meqenëse anketimi është bërë në fundin e dhjetorit një pjesë e numrit real të derrave duhet marrë me rezerva. Numri është afërsisht dyfish në periudhën prill – nëntor.
Pyjet
Pyjet në këtë zonë zënë sipërfaqe të kufizuara, në krahasim me zonën e lartë të pellgut ujëmbledhës të Drinit. Në këtë zonë pyjet shtrihen në zonën ranore bregdetare, në brigjet e lumenjve Buna dhe Drin. Pyjet shpesh u janë nënshtruar ndërhyrjeve, prerjeve dhe djegieve dhe zona brenda argjinaturave është me bimësi të rrallë. është i nevojshëm pyllëzimi në komunave dhe pyllëzimi i tokave brenda argjinaturave dhe brigjeve të lumenjve Buna dhe Drini, për mbrojtjen nga gërryerjet dhe erozioni. Njëkohësisht përsa kohë nuk janë gjetur burime alternative për ngrohjen e popullsisë prerja e pyjeve ka pak gjasa të reduktohet. Duhet theksuar se hartimi i një planit të menaxhimit të pyjeve është i domosdoshëm duke pasur parasysh se përmirësimi i gjendjes së pyjeve do të bëjë të mundur mbrojtjen e tokës nga erozioni dhe gërryerjet.
2.5. Vlerat e biodiversitetit që përmban zonaPjesa e zonës së Nënshkodrës së bashku me liqenin e Shkodrës është një pjesë mjaft e pasur për nga ana e biodiversitetit.
Liqeni i Shkodrës bën pjesë në Listën e Ramsarit, ndërsa pjesa malazeze ka statusin Park Kombëtar dhe së bashku me Deltën e Bunës janë përfshirë në Listën e Zonave me Rëndësi Globale për Shpendët (IBA), dhe Listën e Zonave të Rëndësishme për Bimët (IPA). Delta e Bunës është përfshirë edhe në Brezin e Gjelbër të Europës.
Liqeni i Shkodrës, pjesa e fundore e Lumit Drin dhe Delta e Bunës së bashku me Lagunën e Vilunit, kënetat, moçalishtet dhe rrjetin e kanaleve lidhëse, përbëjne një kompleks ekosistemesh të tokave të lagështa (wetland) nga më të rëndësishmit dhe interesantët, jo vetëm për Detin Adriatik, por dhe për të gjithë zonën e Mesdheut.
Habitatet
Ky kompleks ligatinor karakterizohet nga një larmi habitatesh mjaft të favorshme për rritjen dhe zhvillimin e një larmie organizmash bimore dhe shtazore.
habitatet kryesore:
• ujëra detare (pjesa e Detit Adriatik, ulqin-Rana e hedhun);
23
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
• estuarine (Delta e Bunës);
• liqene (liqeni i Shkodrës dhe Liqeni i Shasit);
• lumenj (lumenjtë Drin, Buna, Moraça etj.);
• lagunë (Laguna e Vilunit);
• ligatina dhe këneta përreth sistemit hidrologjik (Domen, Mërtemza, Kriporja e Shtojit, ulqin etj.);
• plazhe ranore (ulqin – Velipojë);
• duna ranore, tokë e kultivuar, livadhe, ishuj (Ada, Ishulli i Franc-Jozef dhe 7 ishuj të vegjël në fillim të Lumit Buna);
• pyje aluvionale të plepit, shelgut e frashërit gjethengushtë;
• pyje mesdhetare;
• ujëra nëntokësore;
• kanale kulluese;
• burime etj.
Kjo larmi habitatesh të paraqitura dhe në hartën nr. 1 është rezultat i veprimit të shumë faktorëve të favorshëm gjeografik, gjeologjik, ekologjik e limnologjik.
Zona e ulët e Qarkut të Shkodrës është zonë ndërkufitare (Shqipëri- Mali i Zi), prandaj vlera natyrore dhe ekologjike e ekosistemeve të lagështa (wetland) ka një rëndësi të veçantë në nivel kombëtar e ndërkombëtar, për më tepër që ato karakterizohen edhe nga një diversitet i lartë ekologjik e biologjik.
Diversitet i lartë ekologjik, i shprehur me një larmi habitatesh, ka bërë të mundur praninë e shumë llojeve të bimëve e kafshëve (shpendë, peshq etj.).
Flora
Flora është mjaft e pasur, bimësia është e zhvilluar dhe është e karakterit mesdhetar. Për këto ekosisteme, njihen rreth 800 lloje bimësh nga 1 900 lloje që ka rajoni i Shkodrës. Nga këto rreth 170 janë lloje hidrofile (ujore) e helofile (moçalore) dhe më pak halofite (të ujërave të kripura).
Në ekosistemet komplekse të deltës së Bunës janë jasur mbi 20 lloje bimësh të rralla dhe të kërcënuara. Disa nga bimët e rralla dhe më karakteristike janë:
1. Arra e ujit (Trapa natans), e rrallë dhe e kërcënuar në shkalle globale, takohet në liqen, Bunë dhe në kanalet e kënetës së Domnit e Velipojës;
2. Marsilia (Marsilea quadrifolia), e rrallë dhe e kërcënuar në shkallë globale, takohet në liqen;
3. hidrokotili (Hydrocotyle vulgaris), e rrallë, takohet në liqen dhe Ishullin e Franc Jozefit;
4. Dushku ose Rrënja (Quercus robur ssp. scutariensis), në rrezik zhdukje, takohet në Rezervat dhe Ishullin e Franc Jozefit;
5. Baldelia (Baldelia ranunculoides), e rrallë, takohet vetëm në Rezervat;
6. Salepi kënetor (Orchis palustris), i rrallë, gjetur në Rezervat dhe Ishullin e Franc Jozefit etj.
24
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
harta 1. harta e habitateve të Deltës së Bunës
Fauna
Fauna e kësaj zonë është gjithashtu mjaft e larmishme. Ajo përbëhet nga mbi 3 000 lloje kafshësh vertebrore e jo vertebrore, që janë pjesë e grupeve të ndryshme ekologjike, si zoobentos, zooplankton, nekton, shpendë etj.
Në ekosistemet komplekse të deltës së Bunës janë evidentuar mbi 120 lloje kafshësh të rralla dhe të kërcënuara. Disa nga grupet e kafshëve më karakteristike dhe më me interes janë:
- Molusqet mbi 40 lloje, prej të cilëve shumica janë Gastropodë (rreth 30 lloje) dhe më pak Bivalvia (rreth 10 lloje), të cilët takohen midis makrofiteve jo të zhytura dhe notuese, si Theodoxus, Viviparus, Planorbis, Lymnea, Dreissena etj.
- Peshqit , mbi 120 lloje dhe nënlloje, nga të cilet rreth 56 takohen në ujërat e ëmbla, 35 lloje në Lagunën e Vilunit dhe pjesa tjetër janë peshq të ujërave bregdetare.
Peshqit u përkasin kryesisht familjes së krapit, mbi 25 lloje dhe familjes së troftave rreth 10 lloje. Rreth 13 lloje jane migratorë: blini, ngjala, levreku, qefulli i verës e vjeshtës, kubla, shojza etj. Shumë nga këto lloje kanë vlera ekonomike, si krapi, qefujt, ngjala, gjucat, kubla, karasi, levreku, koca, barbuni etj.
- Shpendë ujorë të ndarë në (i) dimërues rreth 60 lloje ku numrin më të madh të tyre e përbëjnë rosat, çapkat, baltakët dhe karabullakët, dhe (ii) folenizues mbi 10 lloje, ku më të pranishëm janë zhytra e vogël, zhytra e madhe, gakthi i vogël, pula e ujit, bajukla, dallandyshja e detit etj.
25
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Në pjesën shqiptare janë numëruar deri në 24 000 individë, ndërsa në atë malazeze deri 224 000 individë. Krahas shpendëve ujorë në këto ekosisteme takohen dhe mbi 210 lloje shpendësh jo-ujorë prej të cilëve një pjesë janë dhe dimërues, folenizues, grabitqarë etj.
- Amfibë rreth 10 lloje, ku 3 janë amfibë me bisht dhe 7 pa bisht. Këto jetojnë kryesisht në ujëra të cekëta ose në brigjet e tyre, si bretkosa e leshterikut, bretkosa ballkanike, bretkosa e liqenit, bretkosa e gjelbër, zhaba, tritoni i zakonshëm etj.
- Zvarranikët, rreth 30 lloje, por në ujë jetojnë vetëm rreth 4 lloje: dy breshka (Emys dhe Mauremys) dhe dy gjarpërinj (Natrix).
- Gjitarë, rreth 20 lloje, por e lidhur direkt me ujin është lundërza ose vidra, ndërsa afër brigjeve takohen edhe çakalli, baldosa (vjedulla), derri i egër, kunadhja, dhelpra, lepuri, nuse lala, lakuriq nate, hundëgjati, e në ndonjë rast edhe ariu i murrmë (Maja e Zezë) etj.
Gjendja e biodiversitetit sidomos në vitet e fundit është e përkeqësuar.
Ka ndërhyrje nga ana e njeriut në zonat e mbrojtura me dëmtim të sipërfaqes pyjore përfshirë edhe Rezervatin e Velipojës, si dhe ndërtime hotelesh, shtëpish, betonime në Velipojë, shfrytëzim materialesh inerte në shtratin e lumit Drin dhe Buna. Janë hapur gurore në pjesën e sipërme të Lumit Buna (Shirokë-Zues), si dhe gjueti, peshkim ilegal dhe kullotje intensive edhe brenda zonës më të mbrojtur – Rezervatit të Velipojës.
Si pasojë e këtyre veprimeve ilegale është reduktuar sipërfaqja e zonës së mbrojtur (Velipojë), janë rralluar popullatat e shpendëve dhe gjitarëve, është ulur ndjeshëm numri i llojeve të peshqve dhe sasia e tij, është dëmtuar bimësia drunore etj. Dëmtimet e shkaktuara në këtë zonë në bashkësinë e shumëllojshme të bimëve dhe të kafshëve të rralla e të kërcënuara kanë si faktorin kryesor atë antropologjik.
Kjo pasuri e madhe natyrore e biologjike me vlera shkencore, edukative, praktike, pejsazhore e shlodhëse, rrezikohet çdo ditë për shkak të presionit njerëzor që ushtrohet mbi të, që sjell një shfrytëzim të jashtëzakonshëm dhe të pakontrolluar. Prandaj, duhet theksuar se nuk mjafton dhënia e statusit “Zonë e mbrojtur” por në pajtim me vlerat e saj komplekse duhet të hartohet dhe të zbatohet një strategji për zhvillimin perspektiv dhe integrues të saj me të gjithë rajonin e Shkodrës, Lezhës dhe të ulqinit, çka do të ndihmonte në mënyrë të padiskutueshme në ruajtjen, mbrojtjen, zhvillimin e këtyre vlerave të pazëvendësueshme, si dhe në rritjen ekonomike të komunitetit të zonës.
2.6. Emergjencat civile, statusi aktual
Kuadri ligjor
Ligji për emergjencat civile ka për qëllim:
a) parandalimin, pakësimin dhe riaftësimin nga çdo dëmtim që prek popullatën, gjënë e gjallë, pronën, trashëgiminë kulturore dhe mjedisin nga emergjencat civile;
b) sigurimin e kushteve për institucionet shtetërore, publike e private, për veprimtaritë ekonomike dhe për popullatën, për kalimin nga gjendja normale e jetesës dhe e punës në një situatë emergjente, me
26
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
humbje sa më të vogla për ruajtjen e rendit, për jetën e njerëzve, për gjënë e gjallë, për pronën, për trashëgiminë kulturore dhe për mjedisin kundër efekteve të një emergjence civile;
c) garantimin e përdorimit të të gjitha burimeve të mundshme të shtetit, me qëllim sigurimin publik, ruajtjen e vazhdueshme të ekonomisë kombëtare, lokalizimin e zonës së emergjencës dhe lehtësimin e pasojave.
Rajoni i Shkodrës është shumë i ekspozuar përballë fatkeqësive natyrore dhe fatkeqësive të tjera që mund të vijnë nga veprimtaria njerëzore. Krahas tërmeteve, vitet e fundit është vënë re se dukuri si përmbytjet, rrëshqitjet e tokës etj. po bëhen më evidente dhe kërkojnë gjithnjë e më tepër vëmendje për të treguar kujdes në parandalimin, përballimin dhe menaxhimin e situatave që mund të dalin jashtë kontrollit.
Për të paraprirë politikat e shtetit shqiptar në fushën e emergjencave civile është hartuar Plani Kombëtar për Emergjencat Civile (PKEC), i cili duke marrë në konsideratë përvojat dhe eksperiencat e ngjashme ka arritur të paraqesë gjithë ciklin e menaxhimit të emergjencave civile.
Planet lokale të menaxhimit të emergjencave civile hartohen në përputhje me PKEC, duke përfshirë veçantitë e njësisë mbi rastet më të mundshme për emergjencë civile të njësisë vendore.
Komunat kanë përgjegjësi për parapërgatitjen, planifikimin dhe operacionet e përgjigjes ndaj situatave emergjente që ndodhin në territorin e tyre. Menaxhimi i emergjencave civile në bashki/komunë, bëhen në përputhje me planet e emergjencave ose planet e gatishmërisë që ato përgatisin dhe përditësojnë periodikisht.
Çdo bashki/komunë, krijon dhe mban një sistem të:
• Njoftimittëhershëmdheinformimittëstrukturavekyç;
• Alarmitdheevakuimittëpopullsisë;
• Skuadrave,grupevedhestrukturavetëtjeraaktivetëpërgatiturapërtëparandaluar,lehtësuardhe për t’u përgjigjur në raste të emergjencave civile;
• Ndërmarrindheadministrojnëaktiviteteterehabilitimitpërzonëneprekurngaemergjenca;
• KomisioniVendoriEmergjencaveCivile(KVEC)ështëpërgjegjëspërhartiminemasavepërparandalimin, lehtësimin, përgatitjen, mbrojtjen dhe përgjigjen ndaj emergjencave civile;
• Siguriminevendstrehimevetëpërkohëshmetësigurta;
• Vlerësiminedëmevedhetënevojave;
• Mbajtjenekushtevehigjenikedukesiguruarfurniziminmeujë,mirëmbajtjenekanalizimeve,dhe kujdesjen për viktimat;
• BashkërendimindhembështetjenpërgrupeteKërkim-Shpëtimitdhetëvullnetarëve.
• Çështjetëtjeraqëkanëpërqëllimpërgjigjenefektivendajsituatëssëemergjencëscivile.
Nga pikëpamja juridike sipas nenit 2 të ligjit nr. 8 756, datë 26.3.2001 “Për emergjencat civile” i amen-
duar me ligjin nr. 10 137, datë 11.5.2009 “Për disa ndryshime në legjislacionin në fuqi për licencat, autorizimet dhe lejet në Repub-likën e Shqipërisë”; Emergjencë
civile është një situatë e shkaktuar nga faktorë natyrorë, ekologjikë,
industrialë, socialë, veprime terroriste, veprime ushtarake (në
gjendje lufte), të cilat sjellin dëme të menjëhershme e të rënda për jetën, për shëndetin e popullatës
dhe të gjësë së gjallë, për pasurinë, për trashëgiminë kulturore dhe për
mjedisin
27
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Sipas PKEC në çdo njësi vendore duhet të funksionojë skema e organizimit si më poshtë:
Përshkrimi i situatave të emergjencave
Situatat e emergjencave mund të ndodhin rrallë, por strukturat lokale, rajonale dhe kombëtare duhet të jenë të përgatitura për t’i menaxhuar ato. Çdo njësi vendore duhet të ketë Planin Lokal të Emergjencave Civile i cili mund të rishikohet nisur nga eksperiencat e kaluara nga vetë njësia apo nga njësi të tjera të ngjashme në drejtim të emergjencave civile.
Menaxhimi i mirë i një situate emergjence varet nga disa faktorë dhe kalon nëpër 4 etapat e listuara më poshtë:
a. puna për parandalimin e emergjencave;
b. përgatitja dhe bashkëpunimi;
c. aftësia për të reaguar në një situate emergjence;
d. dalja nga situata.
28
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
Aktualisht komunat nuk kanë të miratuar një Plan për Menaxhimin e Emergjencave Civile. Deri në muajin janar 2010, njësitë vendore nuk ishin përballur me situata të emergjencës civile shkaktuar nga përmbytjet në përmasa të tilla sa që i gjithë stafi administrativ të kalojë në funksion të emergjencës për një periudhë relativisht të gjatë. Për këtë ngritja e komisionit të emergjencës në komunë dhe komunikimi me shtabin e emergjencës në prefekturë, ishte një eksperiencë e re për njësitë vendore.
Gjatë gjithë vitit njësia vendore realizon ndërhyrje për të përmirësuar gjendjen fizike të infrastrukturave mbrojtëse që parandalojnë përmbytjet si argjinatura, rrjeti kullues etj. Këto ndërhyrje nuk rezultojnë shumë eficente për vetë natyrën komplekse që duhet të kenë këto ndërhyrje, pasi efekti mund të jetë i përqendruar në një njësi vendore, ndërsa shkaku në një tjetër njësi. Gjithashtu vlen të theksohet fakti që këto objekte ndodhen në territorin e njësisë vendore por janë në administrimin e strukturave të tjera. Për këto arsye dhe shumë të tjera, përfshirë mungesën e fondeve lokale, njësitë lokale kontribuojnë pak në parandalimin e emergjencave.
Komuna Dajç në fillim të janarit 2010, kaloi një nga situatat më të rënda të shkaktuar nga përmbytjet. Një vit më parë në këtë komunë ishte ndërtuar zyra me një ndalesë (One stop shop), e cila në fakt nuk kishte parashikuar, apo programuar një situatë të tillë. Megjithatë puna për përballimin e gjendjes së rëndë të krijuar u lehtësua nga kjo zyrë. Duke qenë se informimi i komunitetit është një element shumë i rëndësishëm, njoftimi i banorëve për situatën dhe më pas njoftimi për evakuim duke përzgjedhur familjet më në nevojë, u bë në një kohë të shkurtër. Po kështu u lehtësua komunikimi edhe me strukturat e tjera të emergjencës në prefekturë, me median, bashkëpunimi me kryesitë e fshatrave, monitorimi i procesit të vlerësimit, dokumentimi i ankesave për këtë proces, adresimi i tyre etj.
Skemat që komunat hartojnë për evakuimin e njerëzve dhe të bagëtive, rezultojnë të realizueshme vetëm në një kohë të shkurtër, pasi situatat rëndohen shumë shpejt dhe korridoret e lëvizjeve bllokohen me përkeqësimin e situatës.
Mungesa e eksperiencave të ngjashme, u reflektua edhe në fazën e dytë të përgatitjes dhe bashkëpunimit. Në një situatë shumë komplekse mungesa e të dhënave paraprake për një situatë të tillë mbi numrin e banorëve të rrezikuar, numrin e bagëtive në zonën e rrezikuar, numrin e ndërtesave që rrezikohen nga përmbytja etj.,ka bërë që stafi të shpenzojë kohë dhe energji për të vlerësuar gjendjen. Po kështu bashkëpunimi me mediat, organizata të ndryshme etj. është jo i lehtë pasi në mungesë të një personi kontakti në përgjithësi drejtohet shumë ngarkesë tek titullari.
Përballimi i situatave të tilla është thuajse i pamundur në qoftë se nuk ekziston vullnetarizmi, bashkëpunimi me kryesitë e fshatrave dhe me organizatat humanitare. Në kushtet kur janë mbyllur korridoret tokësore për furnizim dhe korridoret e tjerë janë të kufizuar, komuna përpiqet të aktivizojë mjete private dhe të rinj vullnetare. Në emergjencën e janarit 2010 si eksperiencë e parë kjo skemë rezultoi efikase, por kishte nevojë për t’u planifikuar më qartë dhe për t’u konsoliduar. Bashkëpunimi me forcat e ushtrisë dhe gjithë institucionet e tjera, pavarësisht se ishte në një nivel të kënaqshëm, rezultonte që veprimet i paraprinin vendimeve.
Në fazën e fundit, atë të daljes nga situata emergjente bëhet vlerësimi i dëmeve dhe analiza si një bazë për rimëkëmbjen e zonës. Strukturat e dëmtuara të furnizimit me ujë dhe e mbrojtjes së rrjetit, duhet të riparohen dhe të rikthehen të paktën në të njëjtin standard si përpara përmbytjeve e mundësisht të zhvillohen për të përballuar një përmbytje edhe më të madhe në të ardhmen.
Përmbytjes duhet t’i bëhet një rishikim në nivelin lokal, duke nxjerrë në pah shkaqet, qofshin ato natyrore ose njerëzore, si dhe per mënyrën e drejtimit dhe zhvillimit të operacioneve për përballimin e emergjencës.
29
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Mundësitë akomoduese
Akomodimi i të shpërngulurve nga zona e rrezikuar është një problem i madh për gjithë njësitë vendore të rrezikuara nga përmbytja. Në situatën e krijuar në janar të vitit 2010 njësitë vendore nuk kishin të siguruar vendin për të akomoduar familjet e larguara nga zona e përmbytur. Më e rëndë u paraqit situata në dhjetor të 2010, ku numri i familjeve që largoheshin nga zona e rrezikut ishte më i madh. Në këto kushte për njësitë vendore sigurimi i mjediseve për të akomoduar familjet e larguara dhe sidomos sigurimi i mjediseve për bagëtitë e nxjerra nga zona e rrezikut përbënte një problem serioz. Me përjashtim të komunës Velipojë në territorin e të cilës gjenden shumë hotele private, komunat e tjera të zonës së Nënshkodrës nuk kanë mundësi akomodimi në vende të grupuara për njerëzit e evakuuar.
Në njësitë vendore që janë përballur me situata të emergjencës civile, për akomodimin deri tani janë shfrytëzuar më tepër lidhjet familjare dhe miqësore që ekzistojnë për të bërë akomodimin në familje të tjera brenda komunës ose janë shfrytëzuar objektet e kultit për vendqendrimin e njerëzve, magazinimin e materialeve të domosdoshme etj.
Sigurimi i vendqendrimeve të sigurta me kushte normale të furnizimit me ushqim, ujë të pijshëm dhe energji elektrike mbetet një sfidë për qeverisjen vendore për të menaxhuar mirë situatat e emergjencave civile që mund të shkaktohen nga përmbytjet apo fatkeqësi të tjera natyrore dhe njerëzore. Duke qenë se shumica e familjeve në fshat sigurojnë të ardhurat nga bagëtitë, largimi i tyre nga zona e rrezikut është i lidhur ngushtësisht me largimin e bagëtive. Pikërisht transferimi dhe akomodimi i familjeve por sidomos i kafshëve shtëpiake mbetet sfida më e madhe e pushtetit vendor.
Me pamundësinë e pushtetit vendor për të siguruar vende për akomodimin e banorëve të evakuuar është e lidhur jo vetëm faza e përgjigjes, por edhe faza e kthimit në gjendje normale. Në shumicën e rasteve banorët e larguar kur kthehen pas largimit të ujit në banesat e tyre ndodhen në kushtet e një lagështire shumë të madhe. Vështirësitë në kthimin e banorëve nuk lidhen vetëm me lagështinë që është e pranishme në këto zona, por edhe me kafshët e ngordhura që mund të jenë të pranishme dhe mjedisin që ndotet nga dalja në sipërfaqe e ujërave të zeza si dhe nga pamundësia e furnizimit me ujë të pijshëm.
30
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
31
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
3. PROBLEMET E EVIDENTUARA
33
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR3.
1. M
atric
a e
anal
izës
së
prob
lem
eve
Prob
lem
iSh
kaku
/qet
Ndi
kim
i Po
pulls
ia q
ë pr
eket
Shka
lla e
ndi
kim
itPr
iorit
ariz
imi
1. P
rurje
t e s
hum
ta të
hE
C të
kas
kadë
s së
Dr
init
dhe
në g
ropë
n e
Liqe
nit t
ë Sh
kodr
ës
- Res
hjet
e te
jzgj
atur
a dh
e in
tens
ive
10-1
5 di
të rr
jesh
t në
pellg
un u
jëm
bled
-hë
s të
Drin
it dh
e të
liqe
nit;
- Shk
rirja
e s
hpej
të e
dëb
orës
në
të
gjith
ë pe
llgun
ujë
mbl
edhë
s m
alor
të lu
-m
it Dr
in d
he a
tij të
Liq
enit
të S
hkod
rës
nga
tem
pera
tura
t 15-
17°C
(të
paza
-ko
nta
për m
uajt
Jana
r dhe
Dhj
etor
);- M
unge
sa e
të d
hëna
ve ri
tmik
e të
bu-
letin
it m
eter
eolo
gjik
. Shu
më
vend
mat
je
të d
ikur
shm
e në
Ver
i-Lin
dje
e Ve
ri nu
k fu
nksi
onoj
në m
ë.- M
enax
him
jo i
mirë
nga
ana
hid
ro-
tekn
ike
e ka
skad
ës s
ë Dr
init
dhe
mun
gesë
mon
itorim
i int
egra
l (or
ar) e
di
nam
ikës
së
nive
leve
të li
qene
ve V
au i
Dejë
s, Ko
man
, Fie
rzë.
- Rrit
je n
ë ku
ota
mak
si-
mal
e të
niv
elit
në h
EC e
ka
skad
ës s
ë Dr
init
dhe
rret
h 4
met
ër e
niv
elit
të p
asqy
rës
së L
iqen
it të
Sh
kodr
ës.
- tej
ngop
ja e
hor
izon
teve
në
ntok
ësor
e m
e uj
ë, n
uk
lejo
nte
më
infil
trim
in e
uj
ërav
e, d
uke
e lë
në k
ëtë
vëlli
m u
ji në
sip
ërfa
qe.
- Lën
gëzi
m i
trua
llit,
shum
ë i d
ëmsh
ëm p
ër b
ujqë
sinë
dh
e nd
ërte
sat s
i dhe
për
ku
shte
t siz
mog
jene
.
- Rre
th 7
0% e
po
pulls
isë
së N
ën-
Shko
drës
dhe
rret
h 25
% e
pop
ulls
isë
së q
ytet
it e
prek
ur
drej
tpër
sëdr
ejti.
E la
rtë
(Vle
ra e
dëm
eve
kons
ider
ohet
me
afër
si rr
eth
60
mili
onë
euro
, por
ak
oma
nuk
ka
vler
ësim
zyr
tar
përfu
ndim
tar.)
***
Ndë
rhyr
je
Afat
gjat
ë
2. S
htra
ti i B
unës
ësh
të
cekt
ësua
r dhe
ngu
sh-
tuar
shu
më.
Ka
vite
që
lum
i Bun
a nu
k ës
htë
më
i lun
drue
shëm
.
- Ndë
rtim
et e
shu
mta
në
të d
y an
ët e
sh
trat
it.- S
edim
ente
të g
rum
bullu
ara
në fu
ndin
e
shtr
atit
në v
ite.
- Ndë
rhyr
jet e
jash
tëlig
jshm
e.- M
bësh
tetje
jo s
a du
het n
ë ek
sper
tize
e as
iste
ncë
tekn
ike
me
përv
ojë
nga
vend
i dhe
jash
të v
endi
t.
- ësh
të z
vogë
luar
aftë
sia
heqë
se e
ujit
nga
shk
arki
mi
i plo
tave
të D
rinit
nga
tune
let e
hEC
-eve
.- K
a nd
rysh
uar s
asia
e
shka
rkim
it të
ujit
der
i në
vler
a m
aksi
mal
e.- N
drys
him
e në
pei
sazh
in e
ek
osis
tem
it.
- ësh
të p
reku
r më
tepë
r pop
ulls
ia e
gr
upm
oshë
s së
pun
ës,
që k
a pë
rbal
luar
për
p-je
kjet
për
të m
broj
tur
e sh
pëtu
ar d
içka
.- J
anë
evak
uar
krye
sish
t gra
, ple
q e
fëm
ijë.
E la
rtë
(për
jash
tuar
sh
pëtim
in e
jetë
ve
njer
ëzor
e që
ës
htë
rrje
d-ho
jë e
ndë
rhyr
-je
ve të
sht
etit
dhe
mas
ave
që m
orën
ve
te fa
milj
arët
)
***
Vler
ësoh
et
shum
ë i
rënd
ësis
hëm
që
kërk
on z
gjid
hje
të m
enjë
her-
shm
e dh
e af
atgj
atë.
34
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
3. Z
vogë
lim i
hapë
sirë
s na
tyro
re të
gro
pës
së
Liqe
nit t
ë Sh
kodr
ës.
- Alu
vion
et q
ë sj
ellin
lum
enjtë
e p
ërre
n-jtë
e A
lpev
e (p
jesa
Shq
ipta
re) d
he lu
mi
Mor
aça
dhe
përr
enj (
pjes
a M
alaz
eze)
.- M
bush
jet a
ntro
pogj
ene
me
mbe
tje
urba
ne e
ndë
rtim
ore
që u
shtr
ojnë
ag
resi
vite
t të
mad
h në
liqe
n.- N
dërt
imet
e s
hum
ta n
ë liv
adhe
t pe
rifer
ike
(afë
r qyt
etit)
të c
ilat m
ë pa
rë p
ërm
byte
shin
per
iodi
kish
t. Kë
to
ndër
time
kanë
zën
ë ve
ndin
e q
indr
a m
ijë m
etër
kub
ujë
.
- Im
pakt
et h
uman
e në
br
igje
t e li
qeni
t kan
ë sj
ellë
pë
rhap
jen
e uj
it në
të
gjith
ë zo
nat e
ban
uara
në
shtr
atin
mak
sim
al n
atyr
or
të li
qeni
t.- D
alja
e u
jëra
ve të
zez
a në
si
përfa
qe.
- Ndo
tja e
ujit
të p
ijshë
m.
- Ndi
kim
e në
bio
dive
rsite
t.
- “La
gja
e Li
vadh
eve”
m
e qi
ndra
sht
ëpi t
ë pë
rmby
tura
të n
dërt
u-ar
a gj
atë
20 v
iteve
të
tran
zici
onit.
Bllo
ku i
apar
ta-
men
teve
dhe
sht
ëpiv
e në
hyr
je të
qyt
etit.
- Shu
më
bizn
ese
të
dëm
tuar
a që
nga
la
gja
Bahç
allë
k e
deri
në X
habi
ej.
Për k
ëto
pjes
ë të
pë
rmby
tura
të
qyte
tit:
ësht
ë pj
esër
isht
e
lart
ë dh
e pj
esër
isht
e
mes
me.
Kons
ider
ohen
kë
shtu
nga
të
dhën
a pa
rapr
ake
pasi
nuk
ka
akom
a vl
erës
ime
të d
ëmev
e m
e sh
ifra
të s
akta
.
***
Kërk
on z
gjid
hje
të m
enjë
her-
shm
e dh
e du
ke
ndal
ur n
dërh
yr-
jet e
pal
igjs
hme.
4. D
ëmtim
e sh
umë
të
rënd
a të
sht
ëpiv
eZo
na të
ulë
ta d
he s
i të
tilla
rrez
ikoh
en
nga
përm
bytje
t dhe
ndë
rtim
e në
zon
at
jo të
për
shta
tshm
e
Ndi
kim
në
jete
sën
e ba
norë
ve, s
hënd
etin
, gj
endj
en e
kono
mik
e. D
ëm-
tim të
situ
atës
eko
nom
ike
tek
fam
iljet
Gjit
hë b
anor
ët e
zo-
nës
së n
ën-S
hkod
rës
E La
rtë
***
5. D
ëmtim
e m
osfu
nk-
sion
im i
sist
emit
të
kulli
mit
Përm
bytja
dhe
mos
mirë
mba
jtja
e ty
reN
diki
m n
ë ko
mun
itet d
he
në e
kono
min
e e
kom
unës
dh
e fa
milj
eve
Kom
unite
tiE
lart
ë**
*
6. M
unge
sa e
ujit
të
pijs
hëm
Mun
gesa
e u
jësj
ellë
save
Ndi
kim
neg
ativ
në
jetë
n e
bano
rëve
, në
shën
detin
e
tyre
dhe
në
jete
sën
e ty
re.
Kom
unite
tiE
lart
ë**
*
35
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
7. P
ërm
bytje
t e to
kave
bu
jqës
ore
Mos
funk
sion
imi i
rrje
tit k
ullu
es d
he
sist
emit
hidr
ik. t
okat
e N
ën S
hkod
rës,
janë
me
një
pjer
rësi
0-5
%, m
e uj
ëra
nën-
tokë
sore
afë
r sip
ërfa
qes
0.8-
1.2
m
dhe
të p
redi
spoz
uara
nda
j për
mby
tjeve
dh
e nd
rysh
imit
të c
ilësi
ve fi
zike
dhe
ki
mik
e. N
ë o
blik
ë, D
ajç,
Gur
i Zi d
he
Bush
at d
omin
ojnë
toka
t alu
vion
ale,
të
cila
t pas
për
mby
tjeve
kër
kojn
ë nj
ë pu
në të
veç
antë
për
reha
bilit
im.
Degr
adim
të to
kës,
ulje
të
prod
him
it dh
e re
ndim
ente
-ve
, që
shko
n 30
-50
% e
më
shum
ë.
6735
1 ba
norë
E la
rtë
Përm
bytja
zgj
at
për n
jë k
ohë
më
shum
ë se
1
mua
j, uj
i lëv
iz
me
shpe
jtësi
dhe
sh
kakt
on e
rozi
on
sipë
rfaqë
sor d
he
moç
aliz
im.
***
8. F
unks
ioni
mi i
pj
essh
ëm i
argj
inat
u-ra
ve
Mos
reha
bilit
imi i
19
km a
rgjin
atur
a në
zo
nën
e Ve
lipoj
ës p
ër m
unge
së fo
ndes
h dh
e st
udim
esh
Përm
bytja
e to
kave
dhe
qe
ndra
ve të
ban
uara
, pë
rkat
ësis
ht n
ë rr
eth
1200
0 ha
në
Jana
r dhe
13
650
ha n
ë Dh
jeto
r 201
0 (n
ga të
cila
t 121
50 h
a në
6
kom
unat
)
Popu
llsia
e K
omun
ës
Dajç
, Vel
ipoj
ë, A
na e
M
alit,
Bër
dicë
, Bus
hat
dhe
Gur
i Zi.
E la
rtë
***
36
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
9. M
unge
sa e
Pla
nit
Loka
l të
Emer
gjen
cave
Ci
vile
.
Mun
gesa
e k
apac
itete
ve lo
kale
për
të
hart
uar n
jë P
lan
Loka
l të
emer
gjen
cave
ci
vile
.M
unge
së v
lerë
sim
i për
një
det
yrim
lig
jor q
ë çd
o nj
ësi v
endo
re d
uhet
të
përm
bush
ë.
Mun
gesa
e P
lani
t ndi
kon
drej
tpër
drej
të n
ë m
enax
-hi
min
me
efika
site
t të
gjith
ë em
ergj
encë
s ci
vile
që
një
sia
vend
ore
kalo
n.N
jësi
a ve
ndor
e kr
yen
ndër
hyrje
për
të p
aran
da-
luar
em
ergj
enca
t civ
ile p
a nj
ë pl
an p
arap
rak
vjet
or.
Po k
ësht
u ed
he n
dërh
yrje
t em
ergj
ente
në
infra
s-tr
uktu
rën
mbr
ojtë
se n
ë pë
rgjit
hësi
kan
ë ko
sto
më
të la
rtë.
Në
mën
yrë
jo të
dre
jt-pë
rdre
jtë të
gjit
hë
bano
rët e
zon
ave
të
rrez
ikua
ra p
reke
n ng
a ve
prim
et e
von
uara
ap
o m
osve
prim
et
e st
afit l
okal
në
një
situ
atë
emer
gjen
te
E m
esm
eës
htë
i rën
dë-
sish
ëm h
artim
i i
një
doku
men
ti të
til
lë, p
or n
jë s
taf
loka
l i p
ërga
titur
ar
rin q
ë të
për
-sh
tate
t dhe
të
mar
rë v
endi
me
të rë
ndës
ishm
e që
ndi
hmoj
në
në k
apër
cim
in e
si
tuat
ës
***
10. P
roje
ktet
rrug
ore
të re
aliz
uara
nuk
kan
ë m
arrë
plo
tësi
sht n
ë ko
nsid
erat
ë gj
endj
en
qëe
krijo
het n
ë ra
ste
të p
ërm
bytje
s.Du
hen
pasu
r par
asys
h në
pro
jekt
imin
e
rrug
ëve
proj
ekte
që
mun
ësoj
në fu
nski
on-
imin
e a
ksit
rrug
or n
ë nj
ë si
tuat
ë pë
rmby
tje
Mun
gesa
e p
ërvo
jës
së s
tafit
loka
l.M
egjit
hëse
dis
a zo
na k
anë
qenë
po
tenc
ialis
ht z
ona
të rr
ezik
uara
nga
pë
rmby
tjet,
kur ë
shtë
ndë
rhyr
ë ng
a pu
shte
ti lo
kal p
ër t’
i asf
altu
ar n
uk
janë
par
ashi
kuar
ndë
rhyr
je p
ër t’
i bër
ë kë
to a
kse
rrug
ore
të re
zist
uesh
me
nga
përm
bytje
t (të
pak
tën
për p
rurje
jo
shum
ë të
mëd
ha).
Korr
idor
e to
këso
re
evak
uim
i jo
funk
sion
ale
në
rast
et e
em
ergj
encë
s Rr
ugët
e p
ërm
bytu
ra
kërk
ojnë
fond
e të
kon
side
r-ue
shm
e pë
r reh
abili
timin
e
tyre
Popu
llsia
që
jeto
n në
zo
nen
e rr
ezik
ut.
Shifr
a lu
hate
t në
varë
si të
kom
unav
e 10
% -
80%
të n
umrit
to
tal t
ë po
pulls
isë
e la
rtë
**
*
37
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
11. u
rban
izim
i i p
ap-
plan
ifiku
ar n
ë di
sa
zona
ve të
kom
unav
e.Kë
to z
ona
rrez
ikoh
en
të p
erm
byte
n ed
he
nga
ujër
at e
shi
ut s
i pa
sojë
e m
osfu
nksi
on-
imit
të k
anal
izim
eve.
Mun
gesë
kap
acite
tesh
loka
le p
ër të
ha
rtua
r pla
ne u
rban
e.M
unge
së e
kon
trol
lit p
ër te
rrito
rin n
ga
push
teti
qend
ror d
he lo
kal.
Mos
funk
sion
im s
i duh
et i
insp
ekto
riat-
eve
të m
broj
tjes
së to
kës,
të n
dërt
imit
etj.
Zona
urb
ane
të p
azhv
illu-
ara
dhe
të p
ambr
ojtu
ra.
Cilë
si e
ulë
t e s
hërb
imev
e ko
mun
ale
që u
ofro
het
këty
re z
onav
e.
Popu
llsia
që
jeto
n në
zo
nën
e rr
ezik
utu
rban
izim
i i
mun
dshë
m i
kety
re z
on-
ave
me
gjith
e el
emen
tët q
ë e
shoq
ëroj
në k
ëtë
proc
es, n
diko
n në
par
anda
limin
e
emer
gjen
cave
ci
vile
dhe
pë
rmirë
sim
in e
sh
ërbi
mev
e.
***
12. M
unge
së e
ve
ndev
e p
ublik
e pë
r ako
mod
imin
e
bano
rëve
dhe
bag
ë-tiv
e.
Mos
vle
rësi
m i
situ
atav
e të
mun
dshm
e të
em
ergj
enca
ve n
ga m
unge
sa e
eks
-pe
rienc
ave
në n
jësi
të v
endo
re.
Disa
një
si v
endo
re n
uk k
anë
përfu
n-du
ar p
roce
sin
e re
gjis
trim
it të
pro
nave
të
kom
unës
. Pa
mun
dësi
fina
ncia
re p
ër in
vest
ime.
Mun
gesa
e v
ende
ve të
sig
-ur
ta të
ako
mod
imit
ndik
on
drej
tpër
drej
të n
ë nu
mrin
e
njer
ëzve
që
evak
uohe
n ng
a zo
na e
rrez
ikut
(ato
larg
o-he
n m
e vë
shtir
ësi k
ur n
uk
kane
një
ven
d të
sig
urtë
pë
r të
qënd
ruar
vet
ë dh
e pë
r bag
ëtitë
e ty
re.
Kush
te m
ë të
mira
për
që
ndrim
in e
ban
orëv
e dh
e ka
fshë
ve s
htëp
iake
.
Gjit
hë p
opul
lsia
e z
o-na
ve të
rrez
ikua
ra q
ë pr
eket
nga
mun
gesa
e
ven
deve
pub
like
të
akom
odim
it
e la
rtë
***
38
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
13. S
hkal
la e
ulë
t e
info
rmim
it qy
teta
r.M
unge
sa e
str
uktu
rave
info
rmue
se të
ku
alifi
kuar
a lo
kale
.M
ospl
anifi
kim
i i re
aliz
imit
të fu
shat
ave
sens
ibili
zues
e dh
e in
form
uese
mbi
rr
ezik
un e
mun
dshë
m të
em
ergj
enca
ve.
Ndë
rmar
rja e
vep
rimev
e të
von
uara
për
mun
gesë
in
form
acio
ni rr
ezik
on je
tën,
sh
ënde
tin d
he m
jedi
sin
në
zonë
n e
rrez
ikua
r
Gjit
hë p
opul
lsia
e
zona
ve të
rrez
ikua
ra
prek
et n
ga m
unge
sa
e in
form
imit,
por
në
veça
nti j
anë
shtr
esat
në
nev
ojë
të c
ilat
kanë
mun
dësi
të k
ufi-
zuar
a ve
prim
esh.
E la
rtë
Pasi
gjit
hë p
una
për m
enax
him
in
e si
tuat
ës ë
shtë
e
lidhu
r ngu
shtë
m
e re
agim
in e
ko
mun
itetit
. Një
ko
mun
itet i
in-
form
uar n
ë ko
hë
reag
on p
oziti
vish
t nd
aj s
ituat
ave
emer
gjen
te.
***
14. M
unge
sa e
pla
n-ev
e rr
egul
lues
e. N
dër-
timet
pa
leje
në
zona
t jo
të p
ërsh
tats
hme
Mun
gesa
e fo
ndev
e M
unge
sa e
zba
tim-
it të
ligj
it pë
r kët
ë pr
oble
m. R
rjedh
jet
nga
zona
t mal
ore
të p
opul
lsis
ë
Dëm
tim i
infra
stru
ktur
ës
nga
ndër
timet
dhe
dëm
tim
i str
uktu
rës
dem
ogra
fike
Kom
unite
tiE
mes
me
**
15. M
unge
sa e
ndë
r-tim
it të
arg
jinat
urav
e të
reja
Mun
gesë
fond
esh
dhe
stud
imes
hPë
rmby
tje n
ë Bë
rdic
ë,
Dajç
,Dar
agja
t, tr
ush,
obl
ikë
, Vel
ipoj
ë et
j.
Kom
una
Bërd
icë,
An
a M
alit
dhe
fsha
ti Da
ragj
at
E la
rtë
Përm
bytja
ësh
të
inte
nsiv
e dh
e af
atgj
atë
(mbi
1
mua
j)
**
39
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
16. E
rozi
oni d
he g
ër-
ryer
ja e
tokë
s - P
ërm
bytje
t- m
unge
sa e
infra
stru
ktur
ës m
broj
tëse
- Mun
gesa
e m
asav
e m
broj
tëse
dhe
nd
ërhy
rjet n
ë sh
frytë
zim
in e
iner
teve
në
lum
enj
- Nga
për
lloga
ritja
e h
um-
bjes
së
tokë
s m
e ap
likim
in
e ek
uaci
onit
univ
ersa
l, re
zulto
n se
rrez
iku
pote
n-ci
al i
hum
bjes
së
tokë
s ng
a er
ozio
ni n
ë zo
nën
e N
ën-S
hkod
rës
vario
n në
ku
fijtë
15-
20 to
n/ha
/vit.
Pë
rmby
tjet v
jeto
re n
diko
n në
rret
h 3-
5 to
n/ha
- Në
këtë
zon
ë do
min
ojnë
to
kat a
luvi
onal
e m
e st
ruk-
turë
rano
-arg
jilor
e-lu
mor
e të
pre
disp
ozua
ra n
ga g
ër-
ryer
ja e
lum
enje
ve
toka
t në
kom
unat
e
Nën
Shk
odrë
s të
m
arra
në
stud
im.
E M
esm
e**
17. L
ënia
dje
rrë
e to
kës
bujq
ësor
e- p
ërm
bytje
t- m
osfu
nksi
onim
i i s
iste
mit
të k
ullim
it- u
lje e
pro
dhim
it bu
jqës
or- D
egra
dim
i to
kës
15-2
0 %
të s
ipër
faqe
s të
tokë
s bu
jqës
ore
( rr
eth
2600
-300
0 ha
/vi
t)
E M
esm
e**
18. R
ajon
izim
i i
prod
him
it bu
jqës
orN
uk m
bahe
n pa
rasy
sh rr
eziq
et e
pë
rmby
tjeve
në
dem
timin
e p
rodh
imit
bujq
ësor
dhe
shp
ërnd
arja
e k
ultu
rave
si
pas
përs
htat
shm
ëris
ë së
tokë
s.
-ulje
të p
rodh
imit
-rrit
ja e
sip
ërfa
qes
të lë
në
djer
rë-e
fekt
ivite
t i u
lët e
kono
mik
- të
gjith
a ko
mun
at e
N
ën S
hkod
rës
E M
esm
e **
40
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
19. P
yllë
zim
iDe
grad
imi i
pyj
eve
nga
prer
jet,
mbi
kul-
lotja
dhe
ero
zion
i- D
egra
dim
i i b
imës
isë
pyjo
re d
he z
hves
hja
e to
kës
pyjo
re n
ga e
rodi
mi i
lart
ë- D
egra
dim
i i m
bule
sës
së
bim
ësis
ë py
jore
, sht
imi i
gë
rrye
rjeve
dhe
për
mby
tje-
ve
Veça
nëris
ht k
omun
ën
Velip
ojë
I lar
të**
20. S
ensi
biliz
im
jo i
mja
ftues
hëm
i k
omun
itetit
për
pu
në v
ulln
etar
e dh
e so
lidar
itet n
jerë
zor p
ër
të p
ërba
lluar
situ
ata
emer
gjen
te d
he p
ost
emer
gjen
te.
Mun
gesa
e p
roje
ktev
e që
stim
uloj
në
zhvi
llim
in e
vul
lnet
ariz
mit
Shka
llë e
ulë
t e b
ashk
ëpun
imit
me
sho-
qata
të n
drys
hme
të s
hoqë
rise
civi
le.
Ka n
diki
m n
egat
iv n
ë pë
rbal
limin
e s
ituat
ës s
ë em
ergj
encë
s dh
e po
st
emer
gjen
cës.
treg
ues
i mat
shëm
i kë
tij p
robl
emi ë
shtë
që
shë
rbim
i nda
j ba
norë
ve k
ryhe
t ci
lësi
a e
ulët
dhe
jo
në k
ohë.
Kjo
ndi
kon
tek
të g
jithë
ban
orët
e
zonë
s së
rrez
ikua
r.
E m
esm
eë s
htë
një
elem
ent
shum
ë i r
ëndë
-si
shëm
sid
omos
pë
r faz
ën e
dyt
ë dh
e të
tret
ë të
cik
lit
të m
enax
him
it të
em
ergj
enca
ve.
Gjit
hash
tu k
ëto
situ
ata
kapë
rceh
en
edhe
me
pjes
ëmar
-rje
n e
forc
ave
të
usht
risë,
pol
icis
ë,
shoq
ata
të n
dry-
shm
e hu
man
itare
et
j.
**
21. N
uk k
a st
udim
të
plot
ë të
ndi
kim
it të
pr
urje
ve të
ujit
dhe
si
dom
os të
mat
eri-
alev
e in
erte
të lu
mit
Kir d
he G
jadë
r që
janë
ja
shtë
kas
kadë
s së
Dr
init
si d
he e
rreg
ul-
limit
të s
hkar
kim
it të
uj
ërav
e të
tepë
rta
nga
hEC.
- Mun
gesë
që
vjen
nga
për
qend
rimi n
ë çë
shtje
më
krye
sore
duk
e ha
rrua
r kët
o in
dika
torë
të rë
ndës
ishë
m- V
lerë
sim
jo n
ë pe
rspe
ktiv
ë
- Ka
zhav
orriz
im in
tens
iv
në rr
jedh
jen
e po
shtm
e të
Drin
it de
ri në
afë
rsi t
ë qy
tetit
dhe
me
ndik
im n
ë Bu
në d
uke
shtu
ar p
ërha
p-je
n e
ujit
jash
të s
htra
teve
.
- Në
këtë
rast
nuk
m
und
të p
ërca
ktoh
et
e sa
ktë
por ë
shtë
pj
esë
e nd
ikim
it në
të
rësi
në e
kus
htev
e so
cial
-eko
nom
ike
të
bano
rëve
.
E m
esm
eKo
nsid
eroh
et k
ësht
u pa
si p
robl
emi ë
shtë
pë
rqen
drua
r në
një
segm
ent t
ë sh
kurt
ër,
nuk
kërk
on s
hum
ë nd
ërhy
rje p
or s
tu-
dim
e e
lloga
ritje
që
të k
upto
het s
hkal
la
e nd
ikim
it.
*
41
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
22. h
umbj
e e
drur
ëve,
sh
kurr
eve
dhe
baris
htev
e si
pas
ojë
e sh
kulje
s ng
a m
bing
op-
ja e
tokë
s dh
e ve
prim
i er
oziv
Krye
sish
t nat
yror
e, s
i pas
ojë
e rë
nies
së
shira
ve in
tens
ive,
fryr
jes
së lu
men
jve
e pë
rren
jve
dhe
rrje
dhje
s m
e rr
ëm-
bim
të ty
re, p
or e
dhe
si p
asoj
ë e
një
men
axhi
mi j
o të
mirë
nga
inst
itu-
cion
et p
ërgj
egjë
se d
he m
unge
sës
së
inve
stim
eve
për s
iste
mim
in e
zon
ës s
ë pë
rmby
tur.
hum
bja
e bi
odiv
ersi
tetit
nd
odh
si p
asoj
ë e
ho-
mog
jeni
zim
it të
hab
itate
ve,
shku
ljes
së d
rurë
ve (s
i në
Ishu
llin
e Fr
anc
Joze
fit) d
he
përh
apje
s së
sed
imen
teve
.
Zona
t rur
ale:
Gur
i Zi
, Ku
c, B
ërdi
cë, o
bot,
Dajç
, tru
sh e
Vel
ipoj
ë,
E ul
ëtEf
ekte
t e
përm
bytje
s m
bi
biod
iver
site
tin
janë
të v
ësht
ira
për t
’u a
naliz
uar,
por p
ërgj
ithës
isht
, në
zon
ën e
ulë
t të
Qar
kut S
hkod
ër
men
doj s
e ef
ekti
mbi
bio
dive
rsite
-tin
ësh
të i
ulët
*
23. Z
vogë
lim i
dive
rsite
tit fl
oris
tik s
i pa
sojë
e p
ërha
pjes
së
sedi
men
teve
të p
asur
a m
e az
ot e
fosf
or n
ë zo
-në
n e
përm
bytu
r dhe
zh
villi
mit
të b
imës
isë
nitr
ofile
me
pak
spec
ie
Paso
jë e
rëni
es s
ë sh
irave
inte
nsiv
e,
fryrje
s së
lum
enjv
e e
përr
enjv
e dh
e rr
jedh
jes
me
rrëm
bim
të ty
re
hum
bje
e bi
odiv
ersi
tetit
, hu
mbj
e e
prod
him
eve
bujq
ësor
e dh
e ka
fshë
ve
shtë
piak
e, n
dotje
e m
jedi
sit
E gj
ithë
zona
e N
ën-
Shko
drës
E
ulët
Pellg
u ku
kal
ojnë
lu
men
jt dh
e zo
na
e pë
rmby
tur j
anë
zona
me
pak
ob-
jekt
e in
dust
riale
, dh
e si
pas
ojë
nuk
kem
i int
oksi
kim
e se
rioze
të m
je-
disi
t.
*
42
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
3.2 Ndërveprimi më çështjet e tjera të marra në shqyrtim
Shtrirja gjeografike e zonës dhe kushtet fiziko-gjeografike të saj, janë të vlefshme dhe shërbejnë për të trajtuar të gjitha çështjet në tematikën e marrë në studim për planin e veprimit në situatat e fatkeqësive natyrore në komunat e zonës së ulët të qarkut Shkodër. Vendndodhja dhe kushtet e ambjentit janë orientuese për çdo aspekt të studimeve. Vetë tematika e ndërthurur me aspektet e mësipërme dhe ato të biodiversitet, aspekteve demografike, shëndetësore, të infrastrukturës, gjendjes dhe problemeve të tokave, pyjeve, gatishmëria e strukturave të emergjencave civile etj, përbëjnë tërësinë e problemit dhe ndërsjelltazi ndikojnë tek njëri-tjetri. Kështu për shembull, në qoftë se flitet për hidrologjinë e ekosistemit është e lidhur dhe me cilësinë e tokave, përhapjen e llojeve bimore e shtazore dhe të zhvillimit të bujqësisë nga ujitjet. Nga këto varet dhe prodhimi bujqësor e blegtoral. Jetesa e banorëve të zonës kërkon së pari kushtet mjedisore (klimatike, hidrike e tokësore).
Çështjet e parashikuara në planin e mbrojtjes dhe rehabilitimit të tokave nga përmbytjet, kane lidhje të ndërsjelltë me çështjet social-ekonomike, biodiversiteti, mbrojtjen e mjedisit dhe emergjencat civile. Synimi i masave të planifikuara për tokat dhe pyjet ka të bëjë me një mbrojtje të qëndrueshme dhe afatgjatë, duke përjashtuar këto punime në kushte emergjente. Nëse argjinaturat e nevoishme do të ndërtohen në kohë dhe me cilësi, përmbytjet do të kufizohen në maksimum, jeta dhe shëndeti i njerëzve do të jetë i sigurtë, prodhimet bujqësore dhe blegtoria nuk do të dëmtohen, prodhimi bujqësor dhe të ardhurat do të shtohen. Kërkohet një ndërthurje më e mirë me gjeografinë gjatë projektimit të punimeve, për të mbajtur parasysh të dhënat e reshjeve vjetore dhe të shpërndarjes mujore si dhe prurjet e lumenjeve.
Dëmtimi i biodiversitetit në zonën e përmbytur është i integruar me efekte edhe në çështje të tjera, si me rënien e turizmit, përhapjen e sëmundjeve infektive, dëmtimin ekonomik të banorëve të zonës, rënien e prodhimeve bujqësore e blegtorale etj.
3.3. Nisma dhe projekte të cilat kanë vepruar, veprojnë dhe priten të veprojnë në zonëGjatë dhjetëvjeçarit të fundit ka pasur një sërë projektesh dhe nismash që kanë vepruar dhe disa vazhdojnë të veprojnë në këtë zonë. Ndër më kryesorët mund të përmendim:
• Shkëmbimidhebashkëpunimindërkufitar,Shqipëri-MaltëZi(2000-2008);
• PlaniStrategjikiVeprimevepërliqenineShkodrës,(SAP)Shqipëri-MaliZi(2007);
• AnalizaDiagnostikueseNdërkufitareeLiqenittëShkodrës(TDA)(2006);
• Projekti imenaxhimit të Ekosistemit të integruar të liqenit të Shkodrës (Fond iBesimit tëAMG-së);
• PlanifikimihapësinorpërzonënembrojturShirokë-Zogaj(GTZ2007);
• Projekt Italian për Ballkanin, ku përfshihet Qarku dhe Bashkia Shkodër i AQP (Riva)Riqualificazione ambientale del bacino di Scutari.
• Projekti iBankësBotëroreipropozuar,qëndihmonqeverinëShqiptarepërpërmbytjetngaDrini dhe Buna;
• ProjektiiBashkisëShkodërpërbypass-inpërgjatëbreguttëliqenitnëperiferitëqytetit,qëdo
43
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
të shërbejë si rrugë dhe argjinaturë;
• ProjektipërmenaxhimindheadministriminetokëskryesishtpërhidrovorëtnëShkodër-Lezhë.
• NdërhyrjenërikonstruksionineujësjellësitShkodër;
• Ndërhyrjenërrjetinekanalizimevetëujëravetëbardha(kolektorëve);
• ProjektiipërmbytjevedheburimeveujorenënkujdesineMMPAU,kaprioritetbaseninDrin-Bunë me investime për sigurinë nga përmbytjet;
• ProjektiiBurimeveNatyrore(BankaBotërore),kandërhyrënëvitetefunditpërpyllëzimedhepërmiresime pyjore në komunën Bushat, Guri Zi (Fshati Sheldi, Rragam) dhe Ana Malit (fshati oblikë)
• Nëpërgatitjendhezbatimineveprimittëmësipërmdotëketëbashkëpunimtëngushtëmepartner lokal e ndërkombetar.
Janë parashikuar nisma nga qarku për projekte që synojnë:
• StudimidhemonitorimiinyjevehidrologjiketëShkodrës;
• Përmirësimetësistemevembrojtësedhetëkullimit.
44
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
45
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
4. VLERËSIMI I MUNDËSIVE DHE ZGJIDHJEVE PËR PROBLEMATIKËN E VËREJTUR
Përmbytjet u shkaktuan nga impakti klimatik kryesisht reshjet intensive dhe të zgjatura në kohë si dhe impakti njerëzor që lidhet me menaxhimin dhe administrimin jo në kohën e duhur të situatës në hEC-e dhe dëmtimet nga ndërhyrjet në shtratin e Bunës dhe periferinë e liqenit. Nga problematika e vërejtur mund të vlerësohen si mundësitë dhe zgjidhjet më të volitshme ato të paraqitura më poshtë:
• ndërtimiiargjinaturavembrojtësepërgjatëBunës,pastrimifundordhezgjerimiishtratittëlumit Buna, thellimi i lumit Buna në Grykë Belaj si dhe sistemimi i pikës së bashkimit Drin-Bunë (Zues)
• ndërtimiiHEC-ittëAshtësdheSkavicës;
• Evidentimiisaktëigjithëndërtimevenëterritorinekomunës,studimiurbanistikpërgjithëfshatrat e komunës dhe legalizimi i ndërtimeve sipas ligjit dhe prishja e ndërtimeve të palegalizueshme;
• Pastrimiikanalevekullueseekzistuese,restaurimiiatyretëdëmtuaradhendërtimiikanalevetë reja kulluese si rezultat fenomenit në shtim të përmbytjeve;
• Ndërtimineujësjellësavenëzonatenevojshme;
• Mbajtjanëpunëdheshtimiihidrovorëvetënevojshëmnëzonënepërmbytur;dhe
• Largimiinjëpjesetëpopullatësngazonatepërmbyturamerrezikshmëritëlartë(Obot,Shirq,Kuç, etj.)
46
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
47
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
5. PLANI I VEPRIMIT
49
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Prob
lem
iVe
prim
etPr
iorit
eti
(I m
atur
me
shka
llën:
* =
Pak
i rë
ndës
ishë
m
** =
Mes
atar
isht
i rë
ndë-
sish
ëm
***
= S
hum
ë i r
ëndë
sish
ëm
(kër
kon
zgjid
hje
të m
enjë
her-
shm
e)Af
ati k
ohor
(I m
atur
me
shka
llën:
Afat
shk
urtë
r (de
ri në
1 v
it)Af
at m
esëm
(der
i 3 v
jet)
Afat
gja
të (d
eri 5
vje
t)
Akto
rët p
ërgj
egjë
s dh
e ba
shkë
-pu
nëto
rët e
mun
dshë
mKo
stoj
aEf
ekti
1. P
rurje
t e s
hum
ta
të h
EC të
kas
kadë
s së
Drin
it dh
e në
gr
opën
e L
iqen
it të
Sh
kodr
ës
Stud
im i
plot
ë dh
e pr
ojek
t për
ndë
rhyr
je**
*Kë
rkon
zgj
idhj
e të
m
enjë
hers
hme
Afat
gjat
ë de
ri në
5
vjet
Min
istr
ia e
Eko
nom
isë,
treg
tisë
dhe
Ener
gjet
ikës
, Min
istr
ia e
M
jedi
sit,
Pyje
ve d
he A
dmin
istr
imit
të u
jëra
ve, M
inis
tria
Buj
qësi
së,
ush
qim
it dh
e M
broj
tjes
së K
onsu
-m
ator
it, u
nive
rsite
ti Po
litek
nik,
u
nive
rsite
ti i S
hkod
rës.
700
mili
onë
Lekë
Real
izon
një
stu
dim
të
plot
ë e
të h
ollë
sish
ëm, m
e pr
oduk
t një
pro
jekt
ser
ioz
afat
gjat
ë pë
r ele
min
imin
os
e re
dukt
imin
e p
ërm
-by
tjeve
2. S
htra
ti i B
unës
ës
htë
cekt
ësua
r dh
e ng
usht
uar
shum
ë. K
a vi
te q
ë lu
mi B
una
nuk
ësht
ë m
ë i l
un-
drue
shëm
hapj
a e
sekt
orëv
e të
zë
në d
he p
astr
imi i
sh
trat
it fu
ndor
të B
unës
dh
e rr
egul
lime
në g
rykë
-de
rdhj
e
***
Kërk
on z
gjid
hje
afat
mes
me
dhe
afat
gjat
ë3-
5 vj
et
Min
istr
ia e
Eko
nom
isë,
treg
tisë
dhe
Ener
gjet
ikës
, Min
istr
ia e
M
jedi
sit,
Pyje
ve d
he A
dmin
istr
imit
të u
jëra
ve, K
ëshi
lli i
Qar
kut S
hko-
dër,
Dika
ster
et d
he in
stitu
cion
et
hom
olog
e në
Mal
të Z
i
E vl
erës
uar r
reth
2.
7 m
iliar
d le
kë
(pje
sa k
ryes
ore
mbë
shte
tje n
ga
Bank
a Bo
tëro
re)
Sigu
rohe
t rrje
dhje
e li
rë e
lu
mit
Buna
, rën
ie e
leht
ë e
pjer
rësi
së d
he k
thim
i i
aftë
sisë
lund
rues
e.
3. Z
vogë
lim i
hapë
sirë
s na
tyro
re
të g
ropë
s së
Liq
enit
të S
hkod
rës.
thel
lim, p
astr
im e
nd
ërhy
rje n
ë ob
jekt
et e
pa
ligjs
hme
të n
dërt
uara
në
per
iferi
të li
qeni
t pr
anë
qyte
tit.
Ndë
rtim
i i rr
ugës
e
cila
shë
rben
edh
e si
ar
gjin
atur
ë në
byp
ass-
in
përg
jatë
brig
jeve
të
liqen
it.
***
Afat
mes
ëm 3
vje
çar
Min
istr
ia e
Mje
disi
t, Py
jeve
dhe
Ad
min
istr
imit
të u
jëra
ve, K
ëshi
lli i
Qar
kut e
Bas
hkia
Shk
odër
Min
istr
ia e
Pun
ëve
Publ
ike
dhe
tran
spor
tit (D
rejto
ria e
Rru
gëve
)Ba
shki
a Sh
kode
r
140
mili
on L
ekë
550
mili
on L
ekë
Redu
ktoh
en p
ërm
bytje
t
- Sh
ërbe
n jo
vet
ëm s
i rru
gë
e ar
gjin
atur
ë po
r me
të
gjith
ë ak
seso
rët k
anal
in,
hidr
ovor
et e
zgj
idhj
e të
tjer
a hi
drol
ogjik
e e
urba
nist
ike.
50
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
4. D
ëmtim
e sh
umë
të rë
nda
të
shtë
pive
- Vle
rësi
m p
ërfu
ndim
tar
dhe
i sak
të i
dëm
eve
***
Duhe
t mby
llur b
rend
a nj
ë pe
riudh
e të
shk
ur-
tër k
ohor
e
Shta
bi i
emer
gjen
cës,
Kësh
illi i
Q
arku
t, Ba
shki
a Sh
kodë
r, Ko
mu-
nat e
për
fshi
ra n
ë sh
qyrt
im
Nuk
ka
akom
a pë
rllog
aritj
e Ko
mpe
nsim
eko
nom
ik,
soci
al të
ban
orëv
e të
zo
nave
të p
ërm
bytu
ra.
5. D
ëmtim
e
mos
funk
sion
im
i sis
tem
it të
kul
limit
Past
rimi i
kan
alev
e ku
l-lu
ese
ekzi
stue
se;
Rest
aurim
i i a
tyre
të
dëm
tuar
a ;N
dërt
imi i
kan
alev
e të
re
ja k
ullu
ese
si re
zulta
t fe
nom
enit
në s
htim
të
përm
bytje
ve
***
Afat
shk
urtë
r bre
nda
2011
Kom
una
dhe
bano
rët
5 m
ilion
Lek
ëKr
ijim
i i m
undë
sive
për
zb
utje
n e
efek
tit n
egat
ive
të p
ërm
bytje
s.
6. M
unge
sa e
fu
rniz
imit
me
ujë
të
pijs
hëm
Ndë
rtim
i i u
jësj
ellë
save
***
Afat
shk
urtë
r bre
nda
2011
Kom
una
10 m
ilion
lekë
Sigu
rimi i
ujit
të p
ijshë
m
si m
jet i
dom
osdo
shëm
je
tese
7. P
ërm
bytje
t e
toka
ve b
ujqë
sore
Rivl
erës
imi i
mbu
shje
s të
kan
alev
e ku
llues
pas
la
rgim
it të
ujit
në
138
km k
anal
e pr
imar
e d
he
371
km s
ekon
dare
. Pas
-tr
imi d
he re
habi
litim
i.
I men
jëhe
rshë
m, 1
-2
vjet
Bord
i i K
ullim
it Sh
kodë
r, M
inis
tria
e
Bujq
ësis
ë, u
shqi
mit
dhe
Mbr
o-jtj
es s
ë Ko
nsum
ator
it, k
omun
at,
SAM
t në
Kës
hilli
n e
Qar
kut
Kost
o m
esat
are
që z
bato
n bo
rdi i
ku
llim
it
Nda
let d
egra
dim
i i to
kës,
rritj
e e
kapa
cite
tit p
rodh
ues
të to
kës
në 3
0 –
40 %
. La
rgoh
et m
e sh
pejtë
si u
ji pa
s pë
rmby
tjeve
.Sh
pejto
hen
afat
et e
mbj
el-
ljeve
51
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR8.
Fun
ksio
nim
i i
pjes
shëm
i ar
gji-
natu
rave
Nga
51
km a
rgjin
atur
a në
zon
ën n
ë st
udim
, të
cila
t mbr
ojnë
toka
t ng
a pë
rmby
tjet (
nga
Lum
i Bun
a), r
reth
19
km
që s
htrih
en n
ë zo
nën
e Ve
lipoj
ës, k
ërko
jnë
reha
bilit
im të
shp
ejtë
e
të p
lotë
, pa
si ja
në të
dë
mtu
ara
rënd
ë.Ko
ntro
lli i
32 k
m të
tjer
a pë
r dëm
timet
pas
për
m-
bytje
ve d
he re
habi
litim
i
***
Afat
Shk
urtë
rBo
rdi i
Kul
limit
Shko
dër,
Min
istr
ia
e Bu
jqës
isë,
ush
qim
it dh
e M
broj
t-je
s së
Kon
sum
ator
it, k
omun
at
Kost
o m
esat
are
që z
bato
n bo
rdi i
ku
llim
it
Nda
let p
ërm
bytja
e z
onav
e të
ban
uara
dhe
toka
ve
bujq
ësor
e.Rr
itet s
igur
ia e
qën
-dr
uesh
mër
isë
së a
rgjin
atu-
rave
nga
dëm
timet
9. M
unge
sa e
Pl
anit
Loka
l të
Emer
gjen
cave
Ci
vile
.
Vler
ësim
i i rr
eziq
eve
nisu
r ng
a pë
rvoj
a dh
e ek
sper
ien-
cat l
okal
e, p
arë
në k
uadr
in
kom
bëta
re d
he g
loba
l (n
drys
him
et k
limat
erik
e dh
e ef
ekte
t e ty
re).
hart
imi i
pla
neve
spe
cifik
e ng
a se
ktor
ë të
ndr
yshë
m.
hart
imi i
pla
nit t
ë in
ves-
timev
e pë
r par
anda
lim
të e
mer
gjen
cave
dhe
m
undë
sim
i i g
jetje
s së
fo
ndev
e pë
r rea
lizim
in e
ty
re.
Ndë
rtim
i i b
azës
të
dhën
ave
me
të d
hëna
mbi
nu
mrin
e fa
milj
eve
sipa
s fs
hatr
ave,
num
rin e
fam
il-je
ve p
reze
nte
dhe
num
rin e
fa
milj
eve
në n
evoj
ë.Ev
iden
timi i
num
rit të
ba
gëtiv
e si
pas
fsha
trav
e.
Ndë
rtim
i i s
kem
ave
të
evak
uim
it
***
Plan
i Lok
al i
Emer
gjen
cave
duh
et
të h
arto
het p
ër n
jë
periu
dhë
afat
mes
me.
Çdo
njës
i ven
dore
du
het t
ë ke
të të
rif
resk
uara
të d
hëna
t e
vepr
imev
e të
par
a-sh
ikua
ra n
ë të
dja
thtë
në
filli
m të
teto
rit të
çd
o vi
ti.
Zyra
e G
jend
jes
Civi
le.
Stafi
adm
inis
trat
iv lo
kal.
Krye
sitë
e fs
hatr
ave.
Drej
toria
Raj
onal
e e
Bujq
ësis
ë.
0 Le
këN
jësi
a ve
ndor
e që
ka
të
mira
tuar
një
Pla
n Lo
kal t
ë Em
ergj
enca
ve C
ivile
, ope
ron
me
efika
site
t në
përb
allim
in
e Em
ergj
enca
ve C
ivile
. Pla
ni
i Em
ergj
enca
ve o
rient
on
real
izim
in e
inve
stim
eve
në
infra
stru
ktur
ë në
dre
jtim
të
para
ndal
imit
dhe
përg
jigjë
s nd
aj e
mer
gjen
cave
civ
ile.
52
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
10. M
angë
si n
ë st
anda
rdet
rrug
ore
Rivl
erëe
sim
i st
rate
gjiv
e të
zh
villi
mit
loka
l.Vl
erës
imi i
pro
jekt
eve
ekzi
stue
se n
ë kë
ndvë
shtr
i-m
in e
situ
atav
e të
krij
uara
ng
a em
ergj
enca
t.ha
rtim
i i p
lani
t të
inve
s-tim
eve
në in
frast
rukt
urën
rr
ugor
e të
dëm
tuar
me
para
met
ra q
ë ga
rant
ojnë
fu
nksi
onim
in d
he je
tëgj
atë-
sinë
e rr
jetit
rrug
or .
***
Rish
ikim
i i s
tand
-ar
deve
duh
et b
ërë
men
jëhe
rë n
ga
push
teti
vend
or
të g
jithë
kom
unat
e p
ërfs
hira
në
plan
Stafi
tekn
ik v
endo
rEk
sper
t të
kont
rakt
uar
1 00
0 00
0 le
këtë
gjit
hë n
jësi
të
vend
ore
duhe
t të
ken
ë nj
ë fo
nd
të p
ëraf
ërt p
ër
të ri
vler
ësua
r pr
ojek
tet i
nfra
s-tr
uktu
rore
.N
dërs
a vl
era
e nd
ërhy
rjes
do
të d
alë
nga
ky
rivle
rësi
m.
Stra
tegj
itë lo
kale
e
vler
ësua
ra d
he p
roje
ktet
e
veça
nta
pas
situ
atav
e të
em
ergj
encë
s nd
ihm
on
njës
itë v
endo
re n
ë ar
ritje
n e
plan
ifiki
mit
për n
jë z
hvill
im
të q
ëndr
uesh
ëm.
11. M
unge
sa e
ko
ntro
llit t
ë pl
otë
mbi
terr
itorin
hart
imi p
lani
t ter
ritor
ial
për n
jësi
të q
ë nu
k i k
anë
hart
uar d
eri t
ani.
Vëni
e në
efiç
encë
e in
spek
-to
rate
ve të
mbr
ojtje
s së
to
kës
dhe
ndër
timit
***
ësht
ë sh
umë
e rë
ndë-
sish
me
që n
jësi
të
vend
ore
të h
arto
jnë
Plan
in te
rrito
rial,
në
zbat
im të
kër
kesa
ve
ligjo
re q
ë rr
jedh
in n
ga
ligji
«Për
terr
itorin
»
Krye
tari
i kom
unës
Zyra
e u
rban
istik
ësKo
nsul
entë
tekn
ik
18 0
00 0
00 le
këtë
gjit
hë
kom
unat
duh
et të
sh
ikoj
në m
undë
-si
në e
fina
ncim
it pë
r har
timin
e
plan
it te
rrito
rial,
si d
etyr
im li
gjor
.
hart
imi d
he z
batim
i i p
lani
t te
rrito
rial k
rijon
mun
dësi
pë
r një
zhv
illim
të s
igur
të e
të
qën
drue
shëm
.Zh
villi
mi u
rban
në
zona
të
plan
ifiku
ara
bën
që p
ër k
ëto
zona
të a
rrih
et d
he m
broj
tja
nga
përm
bytje
t
12. M
unge
sa e
ve
ndev
e pu
blik
e pë
r ako
mod
im.
hart
imi i
pro
jekt
eve
për
ndër
timin
e v
ende
ve
për a
kom
odim
të të
ev
akuu
arve
dhe
ven
dqen
-dr
ime
për b
agët
inë
.Çe
rtifi
kim
i i p
rona
ve
publ
ike
për n
jësi
të v
endo
re
që n
uk e
kan
ë pë
rfund
uar
këtë
pro
ces.
Kërk
esa
e fin
anci
mev
e në
st
rukt
urat
e e
mer
gjen
-ca
ve p
ranë
Min
istr
isë
së
Bren
dshm
e.të
gjit
hë k
omun
at e
pë
rfshi
ra n
ë pl
an k
anë
shes
he p
ublik
e në
terr
ene
të n
gritu
ra p
ër të
ndë
rtua
r ka
mpe
për
ako
mod
im.
Një
sitë
ven
dore
duh
et
të h
arto
jnë
në n
jë
periu
dhë
afat
shku
rtër
pr
ojek
te p
ër n
dërt
imin
e
kam
peve
për
ak
omod
im n
ë ra
st
emer
gjen
ce.
Kom
una
Min
istr
ia e
Bre
ndsh
me
Kom
una
Ana
e M
alit
(200
fa
milj
e), K
omun
a Bë
rdic
ë (2
50
fam
ilje)
, Kom
una
Bush
at (7
00
fam
ilje)
, Kom
una
Dajç
(100
0 fa
milj
e)Kë
to k
apac
i-te
te m
und
të
përd
itëso
hen
pas
ndër
hyrje
ve p
ër
zgjid
hje
të p
ro-
blem
it të
për
m-
bytje
s në
zon
ën e
N
ënsh
kodr
ës.
Ndë
rtim
i ven
deve
për
ak
omod
imin
e e
nje
rëzv
e të
eva
kuua
r, kr
ijon
mun
dësi
pë
r një
men
axhi
m të
mirë
të
emer
gjen
ces
pasi
nje
rëzv
e të
gru
puar
mun
d t’u
sig
uro-
hen
më
leht
ë ku
shte
t min
i-m
ele
të je
tesë
s si
furn
izim
i m
e us
hqim
e, u
jë te
pijs
hëm
, en
ergj
i ele
ktrik
e et
j.
53
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
13. S
hkal
la e
ulë
t e
info
rmim
it qy
teta
r.Se
nsib
ilizi
mi k
omun
itetit
m
e fle
tëpa
losj
e, p
oste
ra,
taki
me,
med
ia, t
abel
a in
form
ativ
e et
j. m
bi
rrez
ikun
e m
unds
hëm
të
emer
gjen
cës.
Përg
atitj
a e
mat
eria
leve
in
form
uese
se
si d
uhet
të
reag
ojnë
ban
orët
në
prag
të e
mer
gjen
cës,
gjat
ë dh
e po
st e
mer
-gj
encë
s.Se
nsib
ilizi
mi i
ban
orve
pë
r rua
jtjen
dhe
mirë
m-
bajtj
en e
infra
stru
ktu-
rave
mbr
ojtë
se.
Bash
këpu
nim
i nd
ërs-
jellt
ë nd
ërm
jet p
usht
etit
loka
l dhe
str
uktu
rave
të
tjera
për
një
info
rmim
ko
rrek
t dhe
në
kohë
mbi
m
unde
sin
e em
er-
gjen
ces
civi
le d
he n
johj
a ng
a pu
shte
ti i t
regu
esve
re
ale
te g
jend
jes
.
***
ësht
ë sh
umë
e rë
ndë-
sish
me
që k
omun
iteti
të je
të i
info
rmua
r për
rr
ezik
un e
mun
dshë
m,
pasi
ndi
kon
drej
t-pë
rdre
jtë n
ë m
arrje
n e
mas
ave
për e
vaku
im.
Info
rmac
ioni
ësh
të
i rën
dësi
shëm
edh
e pë
r për
balli
min
e
emer
gjen
cës
dhe
kthi
min
në
norm
alite
t si
p.s
h. b
ërja
pub
like
e m
ënyr
ës s
e si
ban
orët
du
het t
ë ve
proj
në m
e ba
nesa
t e ty
re p
as
larg
imit,
kaf
shët
e
ngor
dhur
a, fu
rniz
imin
m
e uj
ë të
pijs
hëm
etj.
le
htës
on s
truk
tura
t m
enax
hues
e pë
r të
përb
allu
ar m
e su
kses
gj
endj
en e
em
er-
gjen
cës
.
Zyra
e in
form
imit.
Drej
toria
rajo
nale
e S
hënd
etit
Publ
ik.
Drej
toria
Raj
onal
e e
Arsi
mit.
Drej
toria
e B
ujqë
sisë
.Bo
rdi i
Kul
limit
150.
000
Lek
ëN
dërm
arrja
e v
eprim
eve
të li
stua
ra n
diko
n dr
ejt-
përd
rejtë
në
para
ndal
imin
e
dëm
eve
në n
jerë
z.N
jerë
zit e
info
rmua
r në
kohë
kan
ë m
undë
si të
ndë
r-m
arrin
vep
rimet
e d
uhur
a pë
r sig
urim
in e
jetë
s së
tyre
dh
e të
bag
ëtiv
e.Po
kës
htu
edhe
info
rmim
i në
koh
ë i p
usht
etit
loka
l m
bi tr
egue
sit r
eal t
ë gj
end-
jes
në p
rag
të e
mer
gjen
cës,
bëjn
ë që
mas
at p
ër e
vaku
im
të je
në n
ë ko
hën
e du
hur.
14. M
unge
sa e
pl
anev
e rr
egul
-lu
ese.
Ndë
rtim
et p
a le
je n
ë zo
nat j
o të
pë
rsht
atsh
me
hart
imi i
pla
neve
rreg
-ul
lues
e. N
dërg
jegj
ësim
i i k
omun
itetit
për
pr
oble
min
e n
dërt
imit
në z
onën
e rr
ezik
uar.
Mun
dësi
sht l
argi
mi
i ban
orëv
e ng
a kë
to
zona
.
***
Afat
mes
ëm b
rend
a 20
13
Kom
una
dhe
bano
rët
300.
000
Lekë
???
Shm
angi
a e
dëm
timev
e ng
a pë
rmby
tjet t
ë kr
ijuar
a ng
a kë
to n
dërt
ime
pa le
je.
54
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
15. M
unge
sa e
nd
ërtim
it të
arg
ji-na
tura
ve të
reja
Argj
inat
ura
e Ca
sit
(Vel
ipoj
ë), r
reth
900
ml,
për m
broj
tjen
e fu
shës
Ca
sit d
he L
uars
itAr
gjin
atur
a e
Dara
gjat
it,
2.4
km, v
azhd
on p
una
.Bo
rdi i
kul
limit
prop
o-zo
n të
stu
djoh
et n
dër-
timi i
arg
jinat
urës
të
Bërd
icës
pre
j 12
km, p
ër
mbr
ojtje
n e
Dara
gjat
it,
Bërd
icës
dhe
zon
ave
të
tjera
.
***
Afat
Shk
urtë
r
Afat
Mes
ëm
Bord
i i K
ullim
it Sh
kodë
r, M
inis
tria
e
Bujq
ësis
ë, u
shqi
mit
dhe
Mbr
ojt-
jes
së K
onsu
mat
orit,
kom
unat
100.
000.
000
-130
.000
.000
Le
ke (I
nfor
ma-
cion
nga
bor
di i
kulli
mit)
Kost
o m
esat
are
që z
bato
n bo
rdi i
ku
llim
it, rr
eth
800
mijë
Eur
o/km
Nda
let p
ërm
bytja
e to
kave
, fu
shës
Ças
it dh
e Lu
arsi
t në
rret
h 10
00 h
a
16. E
rozi
oni d
he
gërr
yerja
e to
kës
Puni
me
mbr
ojtë
se n
ë br
igje
t e lu
men
jve
Drin
, Bu
në, K
ir dh
e m
bro-
jtja
nga
eroz
ioni
dhe
gë
rrye
rje s
ipër
faqë
sore
në
Gur
in e
Zi,
Bërd
icë,
Sh
irq, A
na e
Mal
it, o
b-lik
ë, D
ajç,
Mus
han
dhe
mbr
ojtje
t nga
gër
ryer
jet
në b
regd
etin
e V
elip
ojës
.
** Afat
Gja
të
(I va
zhdu
eshë
m)
Bord
i i K
ullim
it Sh
kodë
r, M
inis
tria
e
Bujq
ësis
ë, u
shqi
mit
dhe
Mbr
o-jtj
es s
ë Ko
nsum
ator
it, k
omun
at
Kësh
illi i
Bas
enit
të L
umen
jve
për
Pref
ektu
rën
Shko
dër
Kost
o m
esat
are
që z
bato
n bo
rdi i
ku
llim
it dh
e ha
rti-
mit
të p
roje
ktev
e te
zba
timit
Nda
lohe
t hum
bja
e to
kës
dhe
ruhe
n vl
erat
pro
dhue
se
të s
aj
17. L
ënia
dje
rrë
e to
kës
bujq
ësor
ePu
nim
i i g
jithë
sip
ër-
faqe
s në
pra
nver
ë dh
e m
bjel
lja e
saj
** Vepr
im i
përv
itshë
mDr
ejto
ria e
Buj
qësi
së S
hkod
ër,
Kom
unat
, Sho
qata
t e F
erm
erëv
e,
SAM
t në
Kës
hilli
n e
Qar
kut,
eksp
ertë
të fu
shës
Kost
o o
pera
tive
Ruan
tokë
n ng
a m
oçal
izim
i.Pë
rmirë
son
pjel
lorin
ë e
tokë
s.Ku
fizon
krip
ëzim
in
55
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
18. R
ajon
izim
i i
prod
him
it bu
jqës
orM
odifi
kim
i i s
truk
turë
s së
mbj
ellje
ve s
i-pa
s sh
kallë
s së
rr
ezik
shm
ëris
ë të
pë
rmby
tjeve
toka
t e N
ën S
hkod
rës,
janë
të p
ërsh
tats
hme
për b
imet
e a
rave
(d
rithë
ra, f
orag
jere
, pe
rime,
por
edh
e pe
m-
taria
, vre
shta
ria, u
lliri
dhe
bim
ët m
edic
inal
e.
Nga
kjo
toka
arë
zë
1579
5 ha
ose
80
% të
si
përfa
qes
së p
ërgj
ith-
shm
e të
tokë
s bu
jqës
ore
dhe
pem
taria
638
ha
ose
3.4%
të to
kës
bujq
ësor
e.të
ule
t sip
ërfa
qe e
m
bjel
ljeve
të k
ultu
rave
në
vje
shtë
dhe
të rr
itet
mbj
ellja
e k
ultu
rave
pr
anve
rore
, që
mun
d të
sh
kojë
10-
20 %
.Sh
timi i
pem
taris
ë në
toka
t kod
rinor
e të
kom
unav
e dh
e sh
përn
darja
e k
ultu
rave
si
pas
përs
htat
shm
ëris
ë të
tokë
s
** Afat
Mes
ëm
Drej
toria
e B
ujqë
sisë
Shk
odër
, Ko
mun
at, S
hoqa
tat e
Fer
mer
ëve,
SA
Mt
në K
ëshi
llin
e Q
arku
t, ek
sper
të të
fush
ës
Pa k
osto
Rrite
t mun
dësi
a e
kulti
vim
it dh
e pr
odhi
mit
bujq
ësor
e
bleg
tora
l.u
let s
ipër
faqj
a e
mbj
ellje
ve
të k
ultu
rave
në
vjes
htë
dhe
rrite
t mbj
ellja
e k
ultu
rave
pr
anve
rore
, që
mun
d të
sh
kojë
10-
20 %
.
Rrite
t sip
ërfa
qja
e to
kës
së
kulti
vuar
me
fora
gjer
e që
m
und
të ru
hen
për s
ituat
a em
ergj
ence
dhe
shp
ërnd
a-he
n ku
ltura
t sip
as p
ërsh
-ta
tshm
ëris
ë nd
aj to
kës
dhe
rrez
iqev
e nd
aj p
ërm
bytje
ve.
56
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
19. P
yllë
zim
iPy
llëzi
mi i
sip
ërfa
qeve
të
toka
ve b
rend
a ar
gji-
natu
rave
dhe
brig
jeve
të
lum
it Bu
na m
e pl
ep,
shel
g dh
e të
tjer
a në
41
ha (V
elip
oja
17 h
a, D
ajç
10.5
ha
dhe
Ana
e M
alit
13,5
ha)
. Për
mirë
sim
e py
jore
rret
h 14
ha
(Ana
e
Mal
it 8
ha, B
ërdi
cë 3
.5
ha d
he G
uri i
Zi 2
ha)
***
Afat
Mes
ëm
Min
istr
ia e
Mje
disi
t, Py
jeve
dhe
Ad
min
istr
imit
të u
jëra
ve, K
ëshi
lli i
Qar
kut S
hkod
ër, D
rejto
ria e
Shë
r-bi
mit
të P
yjev
e, K
omun
at
Kost
o që
do
të
rezu
ltojë
nga
ha
rtim
i i p
roje
ktit
të z
batim
it
Reha
bilit
on v
eshj
en b
imor
e,
stab
ilizo
n to
kën,
ul d
ëm-
timin
e a
rgjin
atur
ave
dhe
efek
tet e
per
mby
tjeve
.u
lja e
ero
zion
it dh
e qa
rkul
li-m
i i s
edim
ente
ve
20. S
ensi
biliz
im i
pam
jaftu
eshë
m
i kom
unite
tit p
ër
punë
vul
lnet
are.
Bash
këpu
nim
i me
shoq
ërin
e ci
vile
për
or
gani
zim
in e
pun
ëve
vulln
etar
e në
situ
ata
norm
ale,
për
të k
ulti-
vuar
vul
lnet
ariz
min
ko
mun
itar.
Plan
ifiki
mi i
një
fond
i të
veç
antë
në
buxh
etin
ko
mun
al, p
ër të
për
-ga
titur
dhe
stim
ulua
r gr
upe
vulln
etar
ësh
në
periu
dhë
emer
gjen
ce
** Sens
ibili
zim
i i k
omu-
nite
tit p
ër rr
itjen
e
shka
llës
së v
ulln
eta-
rizm
it dh
e so
lidar
i-te
tit n
jerë
zor k
ërko
n ko
hë, p
or p
ërga
titja
e
grup
eve
me
të ri
nj
dhe
njer
ëz a
ktiv
për
të
men
axhu
ar n
jë
situ
atë
emer
gjen
ce
duke
për
fshi
rë
evak
uim
in, a
kom
o-di
min
, fur
nizi
min
m
e us
hqim
, ujë
etj,
du
het t
ë je
të o
bjek
tiv i
gjith
ë nj
ësiv
e ve
ndor
e që
real
isht
mun
d të
pë
rdor
en n
ë si
tuat
a të
em
ergj
enca
ve.
Stafi
loka
l.o
rgan
izat
a të
Sho
qëris
ë Ci
vile
Shoq
ata
bam
irësi
e.
200
mijë
Lek
ë
Çdo
njës
i ven
dore
du
het t
ë pl
ani-
fikoj
e m
inim
alis
ht
në b
uxhe
tin e
ve
t një
sas
i të
mja
ftues
hme
për
të p
ërga
titur
një
gr
up të
traj
nuar
pe
rson
ash
aktiv
që
e n
dihm
ojnë
pë
r të
men
ax-
huar
situ
atën
e
emer
gjen
cës.
Men
axhi
m n
ë ko
hë i
situ
atës
dhe
cilë
si e
mirë
e
shër
bim
eve
bazë
nda
j ba
norë
ve n
ë em
ergj
encë
.
57
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
21. N
uk k
a st
udim
të
plo
të të
ndi
kim
it të
pru
rjeve
të u
jit
dhe
sido
mos
të
mat
eria
leve
iner
te
të lu
mit
Kir d
he
Gja
dër q
ë ja
në
jash
të k
aska
dës
së D
rinit
si d
he
e rr
egul
limit
të
shka
rkim
it të
uj
ërav
e të
tepë
rta
nga
hEC.
Mon
itorim
dhe
m
enax
him
i in
tegr
uar
i niv
elev
e të
liqe
neve
të
hEC
-eve
, duk
e ko
mbi
nuar
pro
dhim
in e
en
ergj
isë
elek
trik
e m
e pa
rand
alim
in o
se re
duk-
timin
e p
ërm
bytje
ve.
Rreg
ullim
i i a
rgjin
a-tu
rave
mbr
ojtë
se, g
a-tis
hmër
ia e
hid
rovo
rëve
dh
e nj
ë si
stem
kul
limi
tërë
sor b
ashk
ëkoh
or n
ë fu
shën
e N
ën-S
hkod
rës.
- Ria
ktiv
izim
dhe
ngr
itje
e ve
ndm
atje
ve h
idro
me-
trik
e dh
e m
eter
eolo
gjik
e
- Ins
talim
i i n
jë s
iste
mi
sinj
aliz
ues
për b
anor
ët
që rr
ezik
ohen
nga
për
m-
bytje
t (ek
sper
ienc
a të
til
la k
a në
shu
më
vend
e të
bot
ës)
** Vazh
dim
isht
***
deri
në 5
vje
t
* deri
në 1
vit
* deri
në 1
vit
Min
istr
ia e
Eko
nom
isë,
treg
tisë
dhe
Ener
gjet
ikës
, Dre
jtorit
ë e
tre
hEC-
eve,
Inst
ituti
hidr
omet
ereo
-lo
gjik
Min
istr
ia B
ujqë
sisë
, ush
qim
it,
Mbr
ojtje
s së
Kon
sum
ator
it,
Min
istr
ia e
Mje
disi
t, Py
jeve
dhe
Ad
min
istr
imit
të u
jëra
ve, K
ëshi
lli
i Qar
kut,
Bord
i i K
ullim
it Sh
kodë
r dh
e Ko
mun
at p
ërka
tëse
Min
istr
ia e
Eko
nom
isë,
treg
-tis
ë dh
e En
ergj
etik
ës, I
nstit
uti
hidr
omet
ereo
logj
ik t
iranë
, Qen
dra
Met
ereo
logj
ike
e u
nive
rsite
tit të
Sh
kodr
ës.
Min
istr
ia e
Eko
nom
isë,
treg
tisë
dhe
Ener
gjet
ikës
, uni
vers
iteti
Polit
ekni
k
Pjes
ë e
punë
s si
stem
atik
e të
pë
rdits
hme
700
mili
on L
ekë
Nuk
ka
lloga
ritje
Nuk
ka
lloga
ritje
Situ
ata
gjith
mon
ë në
n ko
ntro
ll m
e ef
ekt p
aran
-da
lues
ose
redu
ktue
s të
dë
mev
e.
Kush
te n
orm
ale
në k
thim
in
e N
ënsh
kodr
ës n
ë nj
ë ng
a ra
jone
t e rë
ndës
ishm
e të
zh
villi
mit
bujq
ësor
, ble
gtor
al
dhe
agro
turiz
mit
si z
onë
ndër
kufit
are.
Njo
ftohe
t me
kohë
pop
ulls
ia
për m
arrje
n e
mas
ave
të
evak
uim
it et
j.
58
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
22. h
umbj
e e
drur
ëve,
shk
urre
ve
dhe
baris
htev
e si
pa
sojë
e s
hkul
jes
nga
mbi
ngop
ja e
to
kës
dhe
vepr
imi
eroz
iv
Mirë
mba
jtja
e ka
nale
ve
kullu
ese
dhe
past
rimi i
M
erte
mzë
s et
j.th
ellim
i i g
rykë
s Be
laj,
Sist
emim
i i p
ikës
së
bash
kim
it të
Drin
it m
e Bu
nën
(Zue
s)
***
Afat
Shk
urtë
r dhe
Afa
t M
esëm
Kësh
illi i
Min
istr
ave;
Min
istr
ia e
Mje
disi
t, Py
jeve
dh
e Ad
min
istr
imit
të u
jëra
ve;
Min
istr
ia e
Buj
qësi
së, u
shqi
mit
dhe
Mbr
ojtje
s së
Kon
sum
ator
it;
Min
istr
ia e
Eko
nom
isë,
treg
tisë
dhe
Ener
gjet
ikës
;Q
arku
i Sh
kodr
ës;,
Kom
unat
Gur
i i Z
i, Bu
shat
, Daj
ç, A
na e
Mal
it,
Velip
ojë;
120
mili
on
75 m
ilion
15
mili
on
Elim
inim
i pë
rmby
tjeve
të
zonë
s në
shk
allë
të g
jerë
23. Z
vogë
lim i
di-
vers
itetit
flor
istik
si
paso
jë e
për
hapj
es
së s
edim
ente
ve të
pa
sura
me
azot
e
fosf
or n
ë zo
nën
e pë
rmby
tur d
he z
h-vi
llim
it të
bim
ësis
ë ni
trofi
le m
e pa
k sp
ecie
Ruaj
tja e
nat
yrës
dhe
bi
odiv
ersi
tetit
***
Në
vazh
dim
ësi
Min
istr
ia e
Mje
disi
t, Py
jeve
dhe
Ad
min
istr
imit
të u
jëra
ve; Q
arku
i S
hkod
rës;
Kom
unat
Gur
i i Z
i, Bu
shat
, Daj
ç, A
na e
Mal
it, V
e-lip
ojë;
Inst
ituci
onet
kër
kim
ore
dhe
shke
ncor
e.
98 m
ilion
Lek
ëRu
ajtja
e b
iodi
vers
itetit
Rritj
e e
mirë
qeni
es s
ë ko
mun
itetit
.
59
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
6. SHTOJCAT
60
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
61
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Shtojca 1: harta e zonave të përmbytura, Janar 2010
Shtojca 2: harta e infrastrukturës rrugore për zonën e nënshkodrës
62
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
Shtojca 3: Shpërndarja e popullsisë sipas komunave të zonës së ulët të ShkodrësPopullsia Femra Meshkuj Numri i Familjeve
Komuna Rrethina 17261 9237 8024 5887
Grudë e Re 3563 2142 1421 1314
Shtoj i Ri 1457 521 936 863
Guci e Re 788 402 386 371
Shtoj i Vjetër 1719 889 830 799
Zus 787 442 345 336
Dobraç 2656 1334 1322 581
Golem 1521 973 548 355
hot i Ri 1701 907 794 384
Bleran 2145 1121 1024 579
Bardhaj 924 506 418 305
Komuna Bushat 22762 11158 11604 5827
Bushat 2918 1384 1534 779
Shkjezë 1047 506 541 243
Plezhë 689 342 347 168
Kosmaç 2122 1051 1071 512
Stajkë 2423 1192 1231 635
Ashtë 877 422 455 231
Rranxa 3225 1598 1627 824
Fshat i Ri 827 397 430 191
Konaj 642 322 320 185
Melgushë 2333 1125 1208 669
Mali Jushit 866 437 429 198
Barbullush 3743 1839 1904 923
Kukël 646 337 309 168
hotnej 404 206 198 101
63
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Komuna Bërdicë 9118 4669 4439 2388
Bërdicë e Madhe 1661 837 824 497
Bërdicë e Mesme 1190 620 570 347
Bërdicë e Sipërme 1472 744 728 398
trush 3325 1708 1617 712
Beltojë 746 388 358 218
Mali hebe 724 372 342 216
Komuna Guri i Zi 11800 5913 5887 3013
Guri i Zi 2581 1276 1305 640
Juban 2361 1195 1166 608
Vukatanë 1141 577 564 301
Ganjollë 526 269 257 128
Kuç 583 292 291 167
Rrencë 992 486 504 263
Gajtan 352 177 175 110
Rragam 1339 661 678 361
Sheldi 1021 553 468 329
Mazrrek 904 427 477 106
Komuna Ana Malit 6321 3146 2175 1685
oblikë 2906 1429 477 775
Bobot 162 87 75 46
Muriqan 1236 641 595 307
Shtuf 212 114 98 42
Dramosh 173 86 87 30
oblikë e Sipërme 272 129 143 84
obot 721 354 367 206
Vallas 151 71 80 32
Velinaj 348 170 178 113
64
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
Vidhgar 140 65 75 50
Komuna Dajç 8767 4296 4471 2169
Dajç 2198 1034 1164 569
Samrish i Ri 655 316 339 155
Samrish i Sipërm 680 341 339 163
Belaj 345 165 180 68
Mali Gjymtit 144 64 80 37
Pentar 876 450 426 226
Rrushkull 300 140 160 72
Mushan 1440 740 700 345
Darragjat 618 307 311 148
Suka Dajç 500 254 246 127
Shirq 1011 504 507 259
Komuna Velipojë 8270 4073 4197 2028
Velipojë 1938 966 972 460
Reç Pulaj 394 193 201 93
Luarzë 548 276 272 128
Gomsiqe 1221 604 617 295
Baks Rrjoll 540 266 274 145
Mali Kolaj 534 253 281 130
Baks i Ri 572 275 297 150
Pulaj 822 406 416 217
Reç i Ri 900 452 448 228
Ças 801 382 419 182
65
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR
Shtojca 4: të dhëna për ujësjellësin në komunën Bushat
Nr
Fsha
ti
Kapa
cite
ti u
jësj
ellë
sit
Furn
izim
i fa
ktik
Ente
priv
ate
Gjit
hsej
abo
nent
ëPr
odhi
m m
³N
ë vi
t
∑Familje
Banorë
Familje
Banorë
Matësa
Gjithsej
Matësa
Abonentë
Matësa
Kapaciteti
Nevoja
+
1Bu
shat
600
2400
300
1200
240
1715
317
255
1550
0013
5000
+20
000
2Sh
kjez
ë25
010
0054
220
00
054
061
000
5800
0+
3000
3Rr
anxa
800
3200
310
1180
300
77
317
307
1580
0018
1000
-230
00
4M
ali I
Jush
it40
016
0075
300
00
075
061
000
8800
0-2
7000
5M
elgu
shë
600
2400
6023
00
00
600
6100
012
6000
-650
00
6Ba
rbul
lush
900
3800
600
2400
560
1410
614
514
1750
0021
0000
-350
00
7Ku
kel
170
680
5020
020
00
5020
3200
033
000
-100
0
8ho
ten
100
400
4518
00
00
450
1700
022
000
-500
0
∑38
2015
500
1494
5910
1120
3832
1532
1152
7200
0085
3000
1330
00
66
PLANI VEPRIMIt Në SItuAtAt E FAtKEQëSIVE NAtyRoRE
tregues teknikë të ujësjellsave në komunën Bushat
Nr Fshati
Numri i banorëve faktikë të
mbuluar nga sistemi
Kapaciteti i pom-pave
Nevojat m³Prodhim
faktik. Vje-tor m³
Numri i banorëve që furnizohen
1 orë8orë
1 Bushat 2450 53 15500 135000 10000 740
2 Shkjezë 1060 21 61000 58000 3000 224
3 Rranxa 3300 54 158000 181000 15000 840
4 Mali i Jushit 1600 21 61000 88000 5000 270
5 Melgushë 2300 21 61000 126000 4000 154
6 Barbullush 3800 60 175000 210000 25000 2020
7 Kukel 600 11 32000 33000 1500 109
8 hoten 400 6 17000 22000 1500 100
Komuna 15500 720000 853000 65000 4457
67
KoMuNAt E ZoNëS Së uLët të QARKut ShKoDëR