podręcznik systemu programowania i wdrażania programów operacyjnych 2014-2020

Podręcznik systemu programowania i wdrażania programów operacyjnych 2014-2020

MRR, Luty 2012

WWpprroowwaaddzzeenniiee

Niniejszy podręcznik zawiera podstawowe wskazówki nt. programowania i wdrażania przyszłej edycji polityki spójności, niezbędne do oopprraaccoowwaanniiaa pprrooggrraammóóww ooppeerraaccyyjjnnyycchh ww ttaakkii ssppoossóóbb,, aabbyy wwsszzyyssttkkiiee rraazzeemm ssttaannoowwiiłłyy ssppóójjnnąą ccaałłoośśćć zzoorriieennttoowwaannąą nnaa cceellee ookkrreeśślloonnee ww UUmmoowwiiee PPaarrttnneerrssttwwaa,,11 aa kkaażżddyy

pprrooggrraamm ooppeerraaccyyjjnnyy bbyyłł zzwwaarrttyymm uukkłłaaddeemm ddzziiaałłaańń oo kkllaarroowwnneejj llooggiiccee iinntteerrwweennccjjii,, pprrzzeekkoonnuujjąącceejj oo iicchh zzaassaaddnnoośśccii ii sskkuutteecczznnoośśccii. W założeniu dokument ma być także pomocną wskazówką jak osiągać - poprzez właściwą organizację procesu programowania oraz zarządzania i wdrażania - większą skuteczność i efektywność realizacji polityki rozwoju w Polsce.

Treść podręcznika została wypracowana na podstawie analizy projektów rozporządzeń ws. Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiej Współpracy Terytorialnej2 na lata 2014-2020 oraz projektów ich aktów wykonawczych i delegowanych. Podczas prac wzięto także pod uwagę dotychczasowe doświadczenia z wdrażania, wyniki ewaluacji realizacji polityki spójności oraz unijny i krajowy kontekst strategiczny.3

Wykorzystano także efekty rozpoczętej w 2011 współpracy między MRR, innymi resortami, samorządami województw i ekspertami.

Opracowanie to skierowane jest do podmiotów zaangażowanych w programowanie i wdrażanie funduszy polityki spójności w Polsce i zatem dąży do tego aby: o opisać nowy system programowania oraz wskazać elementy przyszłego systemu wdrażania, które

należy wziąć pod uwagę na etapie programowania; o określić podstawowe pojęcia związane z PO – takie jak oś priorytetowa, działanie, wskaźniki, itd. i

ich powiązanie z wynikającym z rozporządzeń układem celów tematycznych i priorytetów inwestycyjnych – w taki sposób, aby były rozumiane w jednolity sposób;

o określić układ osi priorytetowych PO w kontekście celów tematycznych, priorytetów inwestycyjnych, funduszy, instrumentów zintegrowanych, instrumentów finansowych, kategorii regionów w taki sposób, aby zapewnić optymalny system realizacji;

o dać wskazówki dotyczące zastosowania nowych instrumentów; o maksymalnie uprościć monitorowanie minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie (ring-

fencing) i alokacji województwa mazowieckiego vs. pozostałych regionów; o zapewnić możliwość monitorowania efektów rzeczowych programów, w tym w zakresie ram

wykonania.

Dokument będzie sukcesywnie aktualizowany i uzupełniany o stosowne załączniki celem doprecyzowania poszczególnych kwestii w ślad za postępem negocjacji całości pakietu legislacyjnego 2014-2020, w tym zwłaszcza aktów delegowanych i wykonawczych.

1 Ilekroć w podręczniku jest mowa o umowie partnerstwa – na obecnym etapie przygotowań – należy przez to rozumieć Założenia umowy partnerstwa przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 15 stycznia 2013 2 Projekty rozporządzeń wraz z kompromisami kolejnych prezydencji Rady UE: COM(2011) 615 final/2; COM(2011) 614 final; COM(2011) 612 final/2; COM(2011) 607 final /2; COM(2011) 611 final/2 3 w tym w szczególności: Strategię Europa 2020, Długo- i Średniookresową Strategię Rozwoju Kraju (DSRK i SSRK) oraz strategie zintegrowane, Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowaniu Kraju (KPZK) oraz Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego (KSRR)

SSppiiss ttrreeśśccii

1 FUNDAMENTALNE ZASADY PROGRAMOWANIA 2014-2020 8 • Zasada zorientowania na rezultaty 8 • Zasada zintegrowanego podejścia terytorialnego 8 • Zasada partnerstwa 9

2 ZALECENIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTU I ZAWARTOŚCI PROGRAMU 10

2.1 Opis części strategicznej programu 10 • Opis najważniejszych przedsięwzięć konsultacyjnych i badawczych 10 • Analiza wyzwań, potrzeb i potencjałów – podejście tematyczne i terytorialne 14 • Uzasadnienie wyboru celów tematycznych 16 • Uzasadnienie szacunkowego rozkładu środków UE 17 • Strategia inwestycyjna programu 17

2.2 Opis układu osi priorytetowych 18 • Powiązanie osi z celami tematycznymi i priorytetami inwestycyjnymi 18 • Powiązanie osi z funduszami 20 • Powiązanie osi z kategoriami regionów w ramach PO krajowych 21 • Powiązanie osi z celami szczegółowymi oraz wskaźnikami 22 • Powiązanie osi z kategoriami interwencji 24 • Powiązanie osi ze środkami UE i minimalnymi pulami środków dedykowanych tematycznie 25

2.3 Opis typów przedsięwzięć realizowanych w ramach osi priorytetowej 25 • Wymogi ogólne 25 • OSI, obszary miejskie i obszary wiejskie w osi priorytetowej programu operacyjnego 27 • Wymogi dotyczące Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych 28 • Wymogi dotyczące Rozwoju kierowanego przez społeczność lokalną 29 • Wymogi dotyczące działań dedykowanych instrumentom finansowym 30 • Wymogi dot. przedsięwzięć z zakresu przeciwdziałania ubóstwu, dyskryminacji lub wykluczeniu

społecznemu 30 • Wymogi dotyczące przedsięwzięć opartych na współpracy międzyregionalnej oraz transnarodowej w

ramach Celu 1 31 • Wymogi dotyczące przedsięwzięć powiązanych ze Strategią UE Regionu Morza Bałtyckiego 32

2.4 Opis kierunkowych zasad wyboru projektów i operacji 33

2.5 Przedstawienie sposobu realizacji zasad horyzontalnych 33

2.6 Opis ram koordynacji w ramach programu 37

2.7 Opis rozwiązań z zakresu skutecznej i efektywnej realizacji programu 41 • Warunkowość ex ante 41 • Ramy wykonania 42 • Ocena i opis zdolności administracyjnych 43 • Ocena i przedsięwzięcia zmniejszające obciążenia administracyjne 44

2.8 Finansowanie PO i plan finansowy 45 • Alokacje dzielone pomiędzy dwie kategorie regionów 46 • Rezerwa wykonania 46 • Rezerwa programowa 46 • Koncentracja tematyczna wsparcia 46 • Wybór podstawy certyfikacji 47 • Zastosowanie finansowania krzyżowego w ramach PO Celu 1 48 • Określenie poziomów współfinansowania 48 • Tabele finansowe 49

2.9 Opis sytemu instytucji zaangażowanych w realizację PO 50

3 SYSTEM KOORDYNACJI 52

4 SYSTEM WDRAŻANIA 55

4.1 Krajowe podstawy prawne i dokumenty wdrożeniowe 55

4.2 System instytucjonalny i desygnacja 55

4.3 Zasady i tryby wyboru projektów 57 • Kryteria wyboru/oceny 57 • Tryb wyboru 58 • Zasady naboru 60 • Zasady oceny 61 • Oceniający 61 • Procedura odwoławcza 63

4.4 Instrumenty zintegrowane 63 • Zintegrowane inwestycje terytorialne 63 • Rozwój kierowany przez społeczności lokalne 65 • Instrumenty finansowe 66 • Projekt oparty na współpracy 66 • Projekty powiązane ze SUE RMB 67

4.5 Zarządzanie finansowe 68 • Zasady funkcjonowania systemu annual examination and acceptance of accounts 69 • Zasady tworzenia wniosków o płatności pośrednie do KE 70 • Stopa dofinansowania UE na poziomie projektów 70 • System zaliczek dla beneficjentów 70 • Kwalifikowalność wydatków 70 • Uproszczone formy rozliczania wydatków 71 • Wspólne plany działań 72

4.6 Pomoc publiczna 72

4.7 Projekty generujące dochód 73

4.8 System wskaźników 74

4.9 System monitorowania, sprawozdawczości i ewaluacji 81

4.10 System audytu i kontroli 85

4.11 System informatyczny 86

4.12 System informacji i promocji 87

5 INDEKSY 88

5.1 Najważniejsze skróty 88

5.2 Tabele i schematy 90

Podręcznik systemu programowania i wdrażania PO 2014-2020 (luty 2012) ● 8

11 FFuunnddaammeennttaallnnee zzaassaaddyy pprrooggrraammoowwaanniiaa 22001144--22002200

Reforma polityk UE 2014-2020 kładzie nacisk na logikę programowania gwarantującą efektywne i skuteczne osiąganie rezultatów oraz koncentrację środków. W ślad za tym szereg zasad planowania i przygotowania interwencji publicznej ulega zasadniczym zmianom. Poniżej opisano zasady jakie powinny towarzyszyć przygotowaniu PO w Polsce, będące adaptacją ogólnych założeń UE do polskiego systemu planowania i zarządzania rozwojem.

•• ZZaassaaddaa zzoorriieennttoowwaanniiaa nnaa rreezzuullttaattyy

Zasada zorientowania na rezultaty oznacza konieczność zaprojektowania priorytetów i działań PO w taki sposób, aby łącznie skierowały masę krytyczną środków na obszary najskuteczniej realizujące cele określone w Umowie Partnerstwa (UP) i planowane rezultaty. Chodzi tu przede wszystkim o mechanizmy koncentracji tematycznej, geograficznej oraz skutecznego wykonania, tj.: o identyfikację obszarów terytorialnych wymagających ukierunkowanej interwencji będącą punktem

wyjścia do priorytetyzacji i koncentracji tematycznej. Główne kierunki przestrzennego rozkładu interwencji publicznej zostały nakreślone w Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030 (KPZK) i Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2020 (KSRR);

o wyznaczenie minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie (ring-fencing), tj. przypisanie wybranym celom tematycznym (CT) lub priorytetom inwestycyjnym (PI) minimalnych - w krajowej skali odniesienia – minimalnych progów procentowych lub finansowych;

o hierarchizację priorytetów i działań programu poprzez kształtowanie wielkości ich alokacji adekwatnie do ich wkładu w osiągnięcie celów programu i planowanych rezultatów oraz stosownie do ustalonego zestawu wskaźników;

o ustalenie spójnego zestawu wskaźników oraz ich wartości pośrednich na rok 2018 (tzw. kamieni milowych) i docelowych na rok 2022, a w przypadku działań, których postęp rzeczowy uwidacznia się na końcu okresu programowania tzw. kluczowych etapów realizacji programu. Zestaw ten będzie stanowił podstawę pomiaru i oceny skuteczności wykonania programu (ramy wykonania) oraz podejmowania decyzji o przyznaniu nagrody najskuteczniejszym programom z tzw. rezerwy wykonania;

o ustalenie zasad wyboru projektów.

•• ZZaassaaddaa zziinntteeggrroowwaanneeggoo ppooddeejjśścciiaa tteerryyttoorriiaallnneeggoo

Zasada zintegrowanego podejścia terytorialnego zakłada konfigurowanie interwencji publicznej w sposób oznaczający najskuteczniejszą ścieżkę dojścia do pożądanego - z punktu widzenia społeczno-gospodarczego – poziomu rozwoju i/lub tempa wzrostu różnorodnych typów obszarów.

Od strony technicznej oznacza to łączenie różnorodnych dziedzin wsparcia funduszy przewidzianych w jednym lub więcej programach, lub osiach priorytetowych w oparciu o analizę terytorialną wyzwań, potrzeb i potencjałów oraz zastosowanie: o wielo-funduszowych programów i/lub finansowania krzyżowego (cross-financing); o metodologii/ procedur wspólnego programowania i zarządzania, tj. przygotowania, negocjacji i

wdrażania interwencji; o koordynacji interwencji (w tym przede wszystkim komplementarnego wykorzystania środków

krajowych i europejskich) w ramach zawieranego między administracją rządową a samorządami województw kontraktu terytorialnego;

o metodologii i instrumentów rozwoju terytorialnego (zintegrowane inwestycje terytorialne (ZIT), rozwój kierowany przez społeczność lokalną (RKSL), działania współpracy).


•• ZZaassaaddaa ppaarrttnneerrssttwwaa

Zasada partnerstwa oznacza regularną, bliską współpracę pomiędzy administracją krajową, regionalną i lokalną, sektorem prywatnym i trzecim sektorem. Każdy program operacyjny (PO) musi określać działania podjęte w celu zaangażowania partnerów w przygotowanie i realizację PO. Realizacja zasady partnerstwa w procesie programowania i wdrażania PO 2014-2020 powinna przejawiać się przede wszystkim w angażowaniu w ten proces na każdym jego etapie i poprzez różne narzędzia podmiotów wskazanych w art. 5 CPR, co przyczyni się do zwiększenia poziomu efektywności, skuteczności i przejrzystości całego procesu.

Zgodnie z art. 5 CPR, PCz organizuje w odniesieniu do każdego PO partnerstwo z właściwymi organami regionalnymi, lokalnymi, miejskimi i innymi władzami publicznymi; z partnerami gospodarczymi i społecznymi oraz z podmiotami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerami działającymi na rzecz ochrony środowiska, organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami odpowiedzialnymi za promowanie równości i niedyskryminacji.

Instrumentami realizacji zasady partnerstwa mogą być w praktyce np.: o grupy robocze pracujące nad przygotowaniem PO w danym obszarze tematycznym; o konferencje, warsztaty, spotkania konsultacyjne; o konsultacje PO prowadzone online; o udział przedstawicieli partnerów społeczno-gospodarczych w pracach komitetu monitorującego

(KM); o udział przedstawicieli partnerów społeczno-gospodarczych w grupach roboczych ds. ewaluacji; o powierzenie prowadzenia prac w danym zakresie.


22 ZZAALLEECCEENNIIAA DDOOTTYYCCZZĄĄCCEE KKSSZZTTAAŁŁTTUU II ZZAAWWAARRTTOOŚŚCCII PPRROOGGRRAAMMUU

UP określa strategię skutecznego wykorzystania środków UE, tj. wyznacza CT realizowane w skali kraju oraz oczekiwane rezultaty, ścieżki dojścia do rezultatów w układzie tematycznym i terytorialnym oraz ich ramy finansowe (UP nie obejmuje PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT)). W ślad za tym precyzuje warunki wstępne, główne wskaźniki oraz metody pomiaru postępów i wynagradzania za skuteczne wykonanie oraz przesądza o liczbie programów oraz podmiotach zaangażowanych w ich realizację.

Program precyzuje natomiast w jakim zakresie realizować będzie rezultaty wyznaczone przez UP oraz określa cele szczegółowe, typy działań, zasady wyboru projektów do wsparcia, wskaźniki rezultatu oraz produktu, uwzględniające zestaw wspólnych wskaźników na poziomie UE (tzw. common indicators), planuje sposób wykorzystania instrumentów, zagospodarowuje stosownie do tego środki finansowe, a także organizuje system zarządzania i kontroli.

Zatem UP - będąc miejscem decyzji o strategicznych kierunkach wsparcia - warunkuje szereg elementów programu i towarzyszącego mu dokumentu uszczegóławiającego.

Poniżej opisano rekomendowany kształt PO, wg kolejności jego części składowych oraz ze wskazaniem najważniejszych punktów stycznych między UP a PO. Należy przy tym pamiętać, że ostateczny układ poszczególnych rozdziałów PO będzie wynikiem ‘negocjacji’ w ramach Komitetu Koordynacyjnego Fundusze (COCOF - Coordination Committee Of The Funds) aktu wykonawczego dot. komisyjnego wzoru PO. Jego wstępna wersja została opublikowana przez Komisję (KE) na początku stycznia 2013 (w załączeniu). Zamysłem KE jest uregulowanie wyłącznie zakresu danych wprowadzanych przez IZ do systemu informatycznego SFC2014. ZZee wwzzggllęędduu nnaa tteecchhnniicczznnyy cchhaarraakktteerr kkoommiissyyjjnneeggoo wwzzoorruu PPOO nniiee nnaalleeżżyy ggoo uuttoożżssaammiiaaćć zzee wwzzoorreemm kkllaassyycczznneeggoo pprrooggrraammuu pprrzzeeddssttaawwiiaajjąącceeggoo llooggiikkęę ii zzaakkrreess wwssppaarrcciiaa oorraazz mmeettooddyy jjeeggoo zzooppeerraaccjjoonnaalliizzoowwaanniiaa ww ssppoossóóbb wwyycczzeerrppuujjąąccyy ii zzaatteemm ddaajjąąccyy ppooddssttaawwyy ddoo ddeeccyyzzjjii RRaaddyy MMiinniissttrróóww.. Przedstawiony w niniejszym rozdziale kształt programu jest wersją rozszerzoną wzorca KE, pozwalającą z jednej strony w syntetyczny i kompleksowy sposób wprowadzić dane do SFC z drugiej zaś we właściwy sposób zaplanować interwencje.

22..11 OOppiiss cczzęęśśccii ssttrraatteeggiicczznneejj pprrooggrraammuu

•• OOppiiss nnaajjwwaażżnniieejjsszzyycchh pprrzzeeddssiięęwwzziięęćć kkoonnssuullttaaccyyjjnnyycchh ii bbaaddaawwcczzyycchh

(projekt komisyjnego wzoru PO: sekcja 1)

W tej części program zawiera podsumowanie przebiegu procesu konsultacji z partnerami społeczno-gospodarczymi, podmiotami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerami działającymi na rzecz ochrony środowiska, organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami odpowiedzialnymi za promowanie równości i niedyskryminacji (CPR art. 5, 23.2 oraz 87.5.c) oraz KE (CPR art. 4.9 oraz 25) jak również z ewaluacji ex ante oraz strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (CPR art. 23.3 oraz 48), które towarzyszyły opracowaniu projektu PO. Część dot. konsultacji zawiera informacje nt.: o konsultowanych partnerów społeczno gospodarczych: samorządów województw i lokalnych,

partnerów społeczno-gospodarczych, w tym przedstawicieli Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych oraz Rady Działalności Pożytku Publicznego, organizacji pozarządowych, zwłaszcza aktywnie działających w obszarach promowania równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz przeciwdziałania dyskryminacji oraz ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju;

o konsultacji w ramach grup sterujących procesem ewaluacji ex ante PO; o najważniejszych etapów współpracy z partnerami; rekomenduje się powołanie grupy roboczej dla

PO, w skład której wchodzą przedstawiciele instytucji odpowiedzialnych za Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Fundusz Spójności (FS) oraz partnerzy społeczno-gospodarczy;


o organizacji procesu ewaluacji ex ante PO i strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SOOŚ) oraz wnioski i rekomendacje z tych procesów wykorzystane w treści PO;

o wniosków wykorzystanych w treści PO. o sposobu przeprowadzenia konsultacji PO wraz ze wskazaniem instytucji bezpośrednio

zaangażowanych w proces i opisaniem ich roli; o kluczowych etapów konsultacji,

o zaangażowania partnerów, o których mowa w art. 5 CPR w przygotowanie programu, w tym: o sposób wyboru partnerów zaangażowanych w prace nad programem, o przedsięwzięcia podjęte w celu zapewnienia szerokiego i aktywnego udziału partnerów w

przygotowaniu programu,

o udziału partnerów w wypracowywaniu poszczególnych zagadnień, m.in.: o celów i priorytetów, o systemu wdrażania programu, o mechanizmów koordynacji i komplementarności pomiędzy funduszami polityki spójności (PS)

Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) ora Wspólnej Polityki Rybołówstwa (WPRyb) i innymi politykami oraz instrumentami europejskimi;

o wdrażania zasad horyzontalnych określonych w art. 7 i 8 CPR.

o uwag i komentarzy zgłaszanych przez partnerów wraz z informacją, w jaki sposób zostały wykorzystane w przygotowaniu PO

Ewaluacja ex ante jest przeprowadzana dla każdego programu na zlecenie IZ, a jej wykonawcami są eksperci funkcjonalnie niezależni od niej. Raport końcowy z ewaluacji (wraz ze streszczeniem) przekazywany jest KE razem z programem.

Szczegółowy zakres badania ustalany jest w oparciu o następujące główne pytania ewaluacyjne: o Czy interwencja publiczna zaplanowana w programie trafnie odpowiada na zdiagnozowane

wyzwania i potrzeby społeczno-ekonomiczne oraz wykorzysta potencjały danego terytorium lub sektora?

o Czy zaproponowana logika interwencji umożliwi skuteczną realizację założonych rezultatów UP i samego PO oraz realizowanych przez program CT?

o Czy założenia i cele PO są spójne z najważniejszymi politykami i strategiami na poziomie unijnym i krajowym, w tym w szczególności ze strategią Europa 2020 (UE2020), Wspólnymi Ramami Strategicznymi (WRS) oraz Strategii Rozwoju Kraju 2020 (SRK) ?

o Czy trafnie dobrano wskaźniki rezultatu strategicznego (strategicznych wyborów PS) oraz spójne z nimi wskaźniki rezultatu bezpośredniego, produktu, a także wskaźniki służące ocenie ram wykonania?

o Czy trafnie dobrano wartości pośrednie i docelowe dla ww. wskaźników? o Czy i w jakim zakresie PO uwzględnia i przyczynia się do realizacji celów polityk horyzontalnych

(realizacja zasad równości kobiet i mężczyzn, niedyskryminacji oraz zrównoważonego rozwoju)? o Czy i w jakim zakresie istniejące zasoby ludzkie i potencjał administracyjny są wystarczające do

realizacji poszczególnych osi priorytetowych i działań PO? o Czy planowane rozwiązania realizacyjne umożliwiają skuteczną i efektywną realizację procesów

monitorowania i ewaluacji?

Szczegółowe zalecenia dotyczące zakresu i sposobu przeprowadzenia ewaluacji ex ante programów są dostępne na www.ewaluacja.gov.pl w zakładce: Ewaluacja ex ante 2014-2020 (http://www.ewaluacja.gov.pl/Ewaluacja_ex_ante_2014_2020/Documents/Zalecenia_ex_ante_listopad_2012.pdf).


W przypadku PO,4 dla których będzie wymagana procedura strategicznej oceny oddziaływania na

środowisko (SOOŚ)5, proces ewaluacji ex ante powinien zostać uzupełniony o wyniki SOOŚ (zgodnie z zapisami art. 48. 4 CPR). W związku z tym zaleca się aby: o SOOŚ była przeprowadzona w końcowej fazie całościowego procesu ewaluacji ex ante PO, co

umożliwi uwzględnienie wyników tej oceny w raporcie końcowym z ewaluacji ex ante PO (por. schemat poniżej);

o ewaluatorzy współpracowali z ekspertami wykonującymi SOOŚ (obowiązek współpracy powinien zostać zapisany w dokumentacji zamówienia publicznego) w celu uspójnienia wniosków i rekomendacji, a tym samym uniknięcia sytuacji uzyskania sprzecznych rekomendacji dotyczących zmian w PO (w przypadku jakichkolwiek wątpliwości/niespójności decyzję o sposobie i zakresie wdrożenia rekomendacji podejmuje instytucja zarządzająca PO);

o po zakończeniu procedury SOOŚ umieścić w raporcie końcowym z ewaluacji ex ante PO w postaci załącznika dokument pt. Synteza wyników strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Rys. 1. Skoordynowanie procesu ewaluacji ex ante PO z procedurą SOOŚ

SSttrraatteeggiicczznnaa oocceennaa ooddddzziiaałłyywwaanniiaa nnaa śśrrooddoowwiisskkoo ((SSOOOOŚŚ))

Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów jest jednym z narzędzi realizacji zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju - jednego z filarów strategii lizbońskiej i goeteborskiej, jak również jednej z podstawowych konstytucyjnych zasad ustroju państwa polskiego (art. 5 Konstytucji RP).

Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.2008 nr 199 poz. 1227 z późn. zm.), zwana dalej ‘ustawą ooś’ w art. 46 pkt. 2 wprowadziła wymóg poddania procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów dokumentów wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a więc większości PO perspektywy 2014-2020. W następnych artykułach (51-58) ustawa ooś doprecyzowuje zakres prognozy oddziaływania na środowisko (POŚ) i określa główne etapy procedury SOOŚ oraz zakres postępowania i zasady współpracy organów administracji publicznej w tym zakresie.

W celu zrozumienia przez IZ PO złożoności procedury oceny oddziaływania na środowisko, poniżej przedstawiono etapy postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji PO (por. schemat poniżej):

1 Uzgodnienie z Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska oraz Głównym Inspektorem Sanitarnym, zaś na szczeblu regionalnym - z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko (art. 53, 57-58 ustawy ooś); w przypadku, gdy planowana realizacja danego dokumentu dotyczy obszarów morskich, organem właściwym w sprawach opiniowania i uzgadniania w ramach strategicznych ocen oddziaływania na środowisko

4 Konieczne jest wówczas wystąpienie o opinię GDOŚ i GIS w sprawie zasadności przeprowadzenia SOOŚ 5 Zgodnie z art. 46-58 ustawy z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U .nrNr 199, poz. 1227, z późn. zm.) w odniesieniu do wskazanych dokumentów, w tym programów, przed ostatecznym ich przyjęciem, wymagane jest przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko z udziałem społeczeństwa, w tym opracowanie na potrzeby tego postępowania prognozy oddziaływania na środowisko.

Ewaluacja ex ante PO (etapy prac w zależności od przyjętego modelu: tradycyjny - partycypacyjny)

SOOŚ (POŚ + konsultacje społeczne)

Produkty: - raport końcowy z ewaluacji ex ante z uwzględnieniem wyników SOOŚ (synteza w załączniku) - Prognoza Oddziaływania na Środowisko (POŚ)

Projekt PO

Wnioski i rekomendacje (współpraca ekspertów obu zespołów)


jest także dyrektor urzędu morskiego (art. 57.2). Zakres prognozy oddziaływania na środowisko został określony w art. 51.2 i 52.2;

2 Sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko do projektu PO (art. 51.1);

3 Umożliwienie udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji PO (art. 54.2);

4 Poddanie projektu programu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko opiniowaniu przez GDOŚ i GIS oraz przez dyrektora urzędu morskiego w przypadkach określonych w ustawie ooś (art. 54.1), a w przypadku RPO – przez regionalnego DOŚ oraz państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego;

5 Wzięcie pod uwagę przy opracowywaniu ostatecznej wersji PO ustaleń i wniosków zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, opinii właściwych organów, a także rozpatrzenie uwag i wniosków zgłoszonych przez obywateli oraz instytucje i organizacje społeczne (art. 55.1). Następnie sporządzenie pisemnego podsumowania zawierającego uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych oraz informację o sposobie wykorzystania w PO (art. 55.3): o ustaleń zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, o opinii i uzgodnień właściwych organów, o uwag i wniosków zgłoszonych przez społeczeństwo, o wyników konsultacji z państwem, na którego terytorium może oddziaływać realizacja programu,

jeżeli zostało przeprowadzone; o informacji o metodach i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji

postanowień programu w zakresie oddziaływania na środowisko;

6 Prowadzenie dla przyjętego PO analizy skutków realizacji jego ustaleń w zakresie oddziaływania na środowisko, zgodnie z częstotliwością i metodami, o których mowa w pisemnym podsumowaniu (art. 55.5 ustawy ooś).

Rys. 2. Etapy postępowania SOOŚ

* W przypadkach określonych w art. 57.2 ustawy ooś. Źródło: Opracowanie własne na podstawie ‘Zmiany w postępowaniach administracyjnych w sprawach ocen oddziaływania na środowisko’, GDOŚ, Warszawa 2011.

Opracowanie projektu PO

(Etap 1) Uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości prognozy oddziaływania na środowisko z:

- właściwym organem dyrekcji ochrony środowiska - właściwym organem inspekcji sanitarnej

(Etap 2) Opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko projektu PO

(Etap 7) Prowadzenie monitoringu skutków realizacji postanowień przyjętego dokumentu w zakresie oddziaływania na środowisko

(Etap 5) Sporządzenie pisemnego podsumowania o sposobie uwzględnienia wyników strategicznej oceny oddziaływania na środowisko

Przyjęcie dokumentu

Zamieszczenie danych o dokumencie i pisemnym podsumowaniu w publicznie

dostępnym wykazie danych

(Etap 6) Przekazanie dokumentu i pisemnego podsumowania organom

opiniującym

(Etap 3) Udział społeczeństwa (konsultacje społeczne

powinny trwać min. 21 dni)

(Etap 4) Opiniowanie przez: - właściwy organ dyrekcji ochrony

środowiska - właściwy organ inspekcji sanitarnej


We wskazanych powyżej etapach postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji PO szczególną uwagę należy poświęcić sporządzeniu prognozy oddziaływania na środowisko skutków realizacji danego dokumentu (zwanej POŚ) oraz konsultacjom społecznym. Dotychczasowe doświadczenia oraz wzory dobrej praktyki m.in. zaczerpnięte z innych państw wskazują, iż: o prognoza powinna być wykonywana równolegle z opracowywaniem PO, co daje możliwość

uwzględnienia wniosków wynikających z prognozy przed zakończeniem prac nad programem; o prognoza powinna być sporządzana przez zespół składający się z co najmniej kilku ekspertów

(specjalizujących się m.in. w następujących zagadnieniach: różnorodność biologiczna, w tym fauna i flora, jakość powietrza, adaptacja do zmian klimatu, gleby czy krajobraz), niezależny od zespołu przygotowującego projekt programu;

o projekt PO wraz z prognozą powinien być udostępniony do wglądu każdemu zainteresowanemu, bez względu na jego status i bez potrzeby wykazywania interesu prawnego bądź faktycznego, a informacja o terminie i miejscu składania uwag i wniosków powinna być podana do publicznej wiadomości. Ramy czasowe postępowania z udziałem społeczeństwa są ustalane indywidualnie przez organ opracowujący projekt dokumentu, z tym, że okres udostępnienia dokumentów powinien wynosić co najmniej 21 dni.6

Należy pamiętać, że SOOŚ jest ważnym elementem realizacji zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju, opisanej szczegółowo w dalszej części podręcznika dot. zasad horyzontalnych. Szczegółowe informacje dotyczące zakresu i sposobu przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko zostały przedstawione przez MRR w dokumencie pt.: Organizacja procesu przygotowania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dokumentów dla perspektywy finansowej UE na 2014 – 2020, który jest dostępny na:

http://www.mrr.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/programowanie_2014_2020/ocena_oddzialywania_na_srodowisko/strony/glowna.aspx-2020

•• AAnnaalliizzaa wwyyzzwwaańń,, ppoottrrzzeebb ii ppootteennccjjaałłóóww –– ppooddeejjśścciiee tteemmaattyycczznnee ii tteerryyttoorriiaallnnee

(CPR art. 87.2.a, projekt komisyjnego wzoru PO: sekcja 2.1)

Kolejną częścią PO7 jest opis, w jaki sposób zaplanowana interwencja ma przyczyniać się do rozwoju

terytorium i/lub sektorów będących przedmiotem PO, w tym zwłaszcza do realizacji UE2020. Rozdział ten składa się z analizy potrzeb i potencjałów sektorowych/ terytorialnych; uzasadnienia dokonanego wyboru CT do realizacji przez program oraz jego powiązań z obowiązującym Krajowym Programem reform (KPR) i stosownymi zaleceniami Rady dla PCz (dalej skrót angielski – CSR).

oo PPooddeejjśścciiee tteemmaattyycczznnee

Rozpoznanie aktualnych uwarunkowań rozwoju i wzrostu danego terytorium i/ lub sektora gospodarki jest fundamentem dla zaplanowania przekonującej, a przede wszystkim skutecznej logiki interwencji, jaką przyjmie program. Analiza ta determinuje trafność decyzji o lokalizacji terytorialnej przedsięwzięć oraz ich hierarchizacji, rozkładzie środków, zasadniczych elementach identyfikacji i selekcji najbardziej pożądanych projektów oraz o optymalnej typologii beneficjentów / odbiorców ostatecznych.

Analiza zawarta w UP jest punktem wyjścia dla badań przeprowadzanych dla potrzeb programów krajowych i regionalnych, a zawiera najważniejsze wnioski z analizy kluczowych potrzeb rozwojowych i potencjałów wzrostu w krajowej skali odniesienia. CPR wymaga aby przeprowadzając analizę uwzględnić w UP szereg elementów z dokumentów ‘programowania strategicznego’8 oraz ekspertyzy i

6 „Podręcznik do strategicznych ocen oddziaływania na środowisko dla polityki spójności na lata 2007-2013”, ERDP - Sieć na Rzecz Ekologizacji Programów Rozwoju Regionalnego, 2006 (dostępny na WWW.mos.gov.pl). 7 także w przypadku PO PT 8 stosowne CSR; dystans do osiągnięcia celów ilościowych wynikających ze strategii Europa 2020 określonych w KPR; WRS; doświadczenia z okresu 2007-2013 i stan realizacji celów określonych dla programów wspieranych w ramach tego okresu programowania; oraz inne krajowe, makro-regionalne strategie, które są istotne dla państwa członkowskiego. KKEE oocczzeekkuujjee,,


ewaluacje podjęte dla potrzeb programowania perspektywy, a następnie oparciu o nie zdefiniować główne priorytety finansowania (funding priorities).

Program natomiast - stosownie do swojego zakresu - pogłębia lub uzupełnia wybrane części analizy z UP.9 W PO należy wskazać zwłaszcza, jak jego realizacja zaspokoi zidentyfikowane potrzeby i wyzwania,

jaki będzie miał wkład w realizację UE2020 i to stosownie do ustaleń z krajowych i/ lub regionalnych strategii, KPR oraz ewaluacji ex ante.

Należy jednak pamiętać, że co do zasady punktem odniesienia części diagnostycznej są: CT oraz typ terytorium. W oparciu o uzyskane wnioski ilościowe i jakościowe nt. zróżnicowań, potrzeb rozwojowych, potencjałów wzrostu oraz wyzwań terytorialnych, w pierwszej kolejności podejmowana jest decyzja o konkretnych zmianach społeczno-gospodarczych, do jakich powinny doprowadzić działania w ramach poszczególnych osi priorytetowych i w konsekwencji o rezultatach do osiągnięcia. Jest to zasadnicza zmiana w stosunku do obecnej perspektywy: pożądana zmiana społeczno-gospodarcza traktowana jest jako ostateczny rezultat realizacji PO – i z jego osiągnięcia będą ostatecznie rozliczane poszczególne osie priorytetowe PO.

Analiza musi przynieść także elementy odpowiedzi na pytanie ‘jak zaplanować ścieżkę dojścia do ustalonego rezultatu’, a zwłaszcza: które dziedziny interwencji są najistotniejsze z punktu widzenia skuteczności w osiąganiu rezultatu? Jakie CT realizować, w jak skonfigurowanych osiach priorytetowych oraz jaką przyjąć siatkę celów szczegółowych? Jak adekwatnie rozłożyć środki finansowe? Tak zebrane informacje porównywane są z wynikami zamówionych ewaluacji ex ante i w razie potrzeby modyfikowane, aby ustalić wiążąco przyszłe dziedziny interwencji PO, tj. dokonać wyboru, w jakim zakresie program będzie realizować CT i rezultaty wskazane w UP.

oo PPooddeejjśścciiee tteerryyttoorriiaallnnee

Definiowaniu zakresu tematycznego programu towarzyszy analiza jego wymiaru terytorialnego: jaki zakres tematyczny interwencji jest najbardziej adekwatny do jakiego typu obszarów. Program przedstawia zatem w jaki sposób zakres realizowanych CT i wynikających z niego działań będzie dostosowany do typów terytoriów oraz wskazuje koperty finansowe dedykowane poszczególnym CT (art. 87.2 CPR).

Należy pamiętać, że wybór dostosowanych terytorialnie form realizacji oraz określenie zasad ich funkcjonowania jest konieczny na wczesnym etapie prac nad programem.10 Ten etap opracowania programu jest uwarunkowany postanowieniami UP w zakresie realizacji strategicznej interwencji państwa (OSI) na obszarach o szczególnych uwarunkowaniach terytorialnych oraz zasadami i założeniami zintegrowanego podejścia terytorialnego. W razie stwierdzenia konieczności wyodrębnienia innych obszarów szczególnego wsparcia niż te określone w UP, IZ definiuje dodatkowe obszary typu OSI. Interwencja na obszarach typu OSI przyjmie w dużej mierze formę ZIT oraz RKSL w ramach klasycznej osi priorytetowej tematycznej lub osi priorytetowej terytorialnej. Należy przy tym pamiętać, że zakres stosowania tych rozwiązań zależy od specyfiki programu i jego źródeł finansowania.

Założenia zintegrowanego podejścia terytorialnego określone w UP, w oparciu o które przygotowywana jest interwencja w ramach PO, odnoszą się do: o części diagnostycznej przygotowywanej interwencji; o zakresu tematycznego i zasięgu geograficznego interwencji;

żżee pprraaccee aannaalliittyycczznnee zzoossttaannąą pprrzzeepprroowwaaddzzoonnee ttaakkżżee zz uuwwzzggllęęddnniieenniieemm ccoouunnttrryy ppoossiittiioonn ppaappeerr ((nniieeffoorrmmaallnnyy mmaannddaatt nneeggooccjjaaccyyjjnnyy KKEE)).. KKwweessttiiaa ttaa jjeesstt ssppoorrnnaa jjaakkoo,, żżee ddookkuummeenntt tteenn nniiee mmaa uummooccoowwaańń pprraawwnnyycchh ww CCPPRR aa jjeeggoo rroolląą jjeesstt wwyyłłąącczznniiee uułłaattwwiieenniiee nniieeffoorrmmaallnneeggoo ddiiaalloogguu KKEE--PPCCzz aa nniiee ddyyrreekkttyywwnnee wwyyzznnaacczzaanniiee ggłłóówwnnyycchh pprriioorryytteettóóww ffiinnaannssoowwaanniiaa ww ddaannyymm PPCCzz.. 9 W odniesieniu do programów EWT pod uwagę muszą być wzięte diagnozy zawarte w UP wszystkich państw uczestniczących w danym programie a diagnozy dla konkretnego programu muszą uwzględniać specyfikę całego obszaru wsparcia. 10 Jest to element, który determinuje konstrukcję priorytetu programu (zob. rozdział ‘Łączenie celów tematycznych, funduszy i kategorii regionów (wielofunduszowość)’, w tym zwłaszcza zasady definiowania kryteriów i wyboru projektów do finansowania (zob. rozdział …).


o mechanizmów koordynacji (w tym kwestii komplementarności między działaniami skierowanymi do obszarów typu OSI a działaniami nieukierunkowanymi terytorialnie przewidzianymi w danym programie - zgodnie z ustaleniami wynikającymi z zawartego kontraktu terytorialnego);

o mechanizmów wdrażania, w tym zwłaszcza: o zasad wyboru projektów (np. kryteria premiujące sieciowanie i współpracę, aktywny udział

samorządów lokalnych, zaangażowanie partnerów społeczno-gospodarczych); o trybów wyboru projektów (tryb konkursowy / indywidualny, …); o rozwiązań instytucjonalnych.

Na tej podstawie, w programie11 określane są ramy funkcjonowania poszczególnych typów działań ukierunkowanych terytorialnie, w tym formy ich realizacji (ZIT, RKSL, przedsięwzięcia oparte na współpracy).

Definiowaniu zakresu tematycznego PO towarzyszy analiza jego wymiaru terytorialnego: jaki zakres tematyczny interwencji jest najbardziej adekwatny do jakiego typu obszarów. Program przedstawia zatem, w jaki sposób zakres realizowanych CT i wynikających z niego działań będzie dostosowany do typów terytoriów oraz wskazuje koperty finansowe im dedykowane (art. 87.2 CPR).

Należy pamiętać, że wybór form realizacji dostosowywanych terytorialnie oraz określenie zasad ich funkcjonowania jest konieczny na wczesnym etapie prac nad programem. Ten etap jest uwarunkowany postanowieniami UP w zakresie realizacji strategicznej interwencji państwa na obszarach o szczególnych uwarunkowaniach terytorialnych oraz zasadami i założeniami zintegrowanego podejścia terytorialnego. W razie stwierdzenia konieczności wyodrębnienia innych obszarów szczególnego wsparcia niż te określone w UP, IZ definiuje dodatkowe obszary typu OSI. Interwencja na obszarach typu OSI przyjmie w dużej mierze formę klasycznych osi tematycznych lub formę ‘osi terytorialnych’ – tj. wielo-tematycznych. Należy przy tym pamiętać, że zakres stosowania tych rozwiązań zależy od specyfiki PO i jego źródeł finansowania.

Lista sprawdzająca PO pod kątem realizacji celów na rzecz OSI państwa/terytorium: o Czy i którego typu/typów OSI/terytorium dotyczy? Jeśli tak: o Czy wykazane zostały potencjały lub bariery dot. OSI/terytorium? (DIAGNOZA) o Czy przewidywane wsparcie jest spójne i adekwatne do zidentyfikowanych potrzeb? (KIERUNKI

INTERWENCJI) o Czy i jakie rozwiązania wdrożeniowe zapewniają odpowiednie terytorialne ukierunkowanie

interwencji danego PO i spójność ze wsparciem w ramach innych PO, rozwiązaniami na poziomie krajowym? (MECHANIZMY WDROŻENIOWE)

o Czy wykazana została komplementarność wewnątrz PO oraz z innymi PO/RPO (MECHANIZMY KOMPLEMENTARNOŚCI)?

o Jakie mechanizmy/narzędzia/instrumenty zostały zastosowane dla zapewnienia terytorialnego ukierunkowania wsparcia danego PO (w tym zgodność z zasadami ZIT, RKSL)? (MECHANIZMY KOORDYNACJI)?

o Jaką wielkość środków przewiduje się na rzecz OSI/terytorium? (FINANSOWANIE) o W jaki sposób monitorowana będzie sytuacja i efekty wdrażania programu na danym

OSI/terytorium? (MONITOROWANIE)

•• UUzzaassaaddnniieenniiee wwyybboorruu cceellóóww tteemmaattyycczznnyycchh

(CPR art. 87.2.a; projekt komisyjnego wzoru PO - sekcja 2.1, w tym tabela 1)

Punktem wyjścia jest określenie, które CT - spośród katalogu określonego w UP – będą realizowane przez program. Następnie - stosownie do wniosków z przeprowadzonej uprzednio analizy wyzwań, potrzeb i potencjałów regionu i/lub sektora - dobierane są PI spośród tych przypisanych w rozporządzeniach do danego CT. SSeelleekkccjjaa ppoowwiinnnnaa ddoottyycczzyyćć mmoożżlliiwwiiee ooggrraanniicczzoonneejj lliicczzbbyy PPII.. IIcchh zzeessttaaww

11 lub SZOP lub stosownych wytycznych.


ppoowwiinniieenn bbyyćć śścciiśśllee zzwwiiąązzaannyy zz oocczzeekkiiwwaannyymmii rreezzuullttaattaammii nnaa ddaannyymm tteerryyttoorriiuumm ii//lluubb ww ddaannyymm sseekkttoorrzzee. Jeśli zakres/ charakter oczekiwanych rezultatów tego wymaga – zestaw obejmuje zarówno PI przyporządkowane EFRR, jak i EFS.

Ta część programowania powinna być doprecyzowana stopniowo, stosownie do identyfikowanych na kolejnych etapach przygotowywania programu dylematów, sprzeczności czy konfliktów. Ostateczna decyzja co do rozkładu środków na CT i fundusze będzie efektem wypracowywanych kompromisów między tym, co ‘potrzebne by osiągnąć rezultat’, a tym, co ‘obowiązkowo wymagane’. Pierwszemu podejściu powinno przede wszystkim przyświecać dążenie do określenia, które PI są najważniejsze oraz w jaki sposób integrować dziedziny interwencji poszczególnych funduszy (tj. czy finansowanie krzyżowe (cross-financing), czy wielo-funduszowość).

Należy podkreślić, że o ile wybór CT realizowanych przez program krajowy determinowany jest w całości przez UP, to w przypadku programów regionalnych pozostanie możliwość swobodnego wyboru CT (z wyjątkiem CT objętych mechanizmem minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie, dla których w UP przewidziano udział programów regionalnych). Dokonując doboru PI należy także kkiieerroowwaaćć ssiięę pprrzzyyggoottoowwaannyymm ww rraammaacchh UUPP zzeessttaawwiieenniieemm pprrzzyyppiissuujjąąccyymm ppoosszzcczzeeggóóllnnee PPII ddoo ppoozziioommuu rreeggiioonnaallnneeggoo ii//lluubb kkrraajjoowweeggoo.

Ponadto w projekcie komisyjnego wzoru PO oczekuje się, aby wybór każdego CT i jego PI był uzasadniony odwołaniami do stosownych: CSR, wniosków z ewaluacji ex ante, zapisów UP oraz krajowych i/lub regionalnych dokumentów strategicznych oraz – jeśli dotyczy - do KPR.

•• UUzzaassaaddnniieenniiee sszzaaccuunnkkoowweeggoo rroozzkkłłaadduu śśrrooddkkóóww UUEE

(CPR art. 87.2.a; projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 2.3)

Następnie należy dokonać szacunkowego podziału środków na poszczególne CT i PI – jest to ważny element priorytetyzacji planowanych dziedzin interwencji oraz koncentracji środków. W końcowych etapach przygotowywania PO będzie to punkt wyjścia do przygotowania planu finansowego programu, uwzględniającego także kwestię zgodności z wymogami dot. minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie.

Podejmując decyzję o rozkładzie środków, należy zatem rozważyć następujące elementy wpływające na priorytetyzację/ koncentrację środków: o dystans do osiągnięcia celów ilościowych wynikających ze UE2020, określonych w KPR i

przedstawionych w UP; o konieczność zapewnienia zgodności z dorobkiem prawnym UE; o priorytety finansowania określone w country position paper KE; o powiązania z istotnymi inwestycjami finansowanymi z innych źródeł publicznych lub prywatnych.

Ponadto w projekcie komisyjnego wzoru PO oczekuje się, aby rozkład środków był wyrażony zarówno danymi ilościowymi (w %), jak i jakościowymi, z uwzględnieniem relatywnej wagi alokacji na poszczególne CT w stosunku do całościowej alokacji PO.

•• SSttrraatteeggiiaa iinnwweessttyyccyyjjnnaa pprrooggrraammuu

Kolejnym krokiem jest ustalenie ostatecznego kształtu ‘strategii inwestycyjnej’ programu, która powinna charakteryzować się jasnymi powiązaniami12 między:

1 zidentyfikowanymi wyzwaniami, potrzebami i potencjałami;

2 celami szczegółowymi i oczekiwanymi rezultatami;

3 układem CT i PI wybranych do realizacji w PO; oraz

4 rozkładem środków finansowych.

12 Związki te będą przedmiotem wnikliwej analizy w ramach ewaluacji ex ante oraz negocjacji PCz-KE.


Następnie planowana strategia inwestycyjna PO przekładana jest na zgodny z nią układ osi priorytetowych.

W projekcie komisyjnego wzoru PO, służącego wprowadzeniu danych do SFC2014, zaprezentowano planowany układ tabeli, mającej prezentować w sposób syntetyczny strategię inwestycyjną programu. Będzie ona generowana automatycznie przez SFC2014 na podstawie informacji wprowadzonych w poszczególnych sekcjach komisyjnego wzoru PO.

Rys. 3. Matryca logiczna strategii inwestycyjnej PO Udział wsparcia

UE w całości środków PO

Oś priorytetowa

CT

PI

Cele szczegółowe

Fundusz Wsparcie UE - EUR

EFRR EFS FS

Uzasadnienie wyboru CT i PI

1 1 1.1 €1,000,000,000 % % % 2.1 2 2 2.2

€1,000,000,000

PT Nd. Nd. €500,000,000

Prezentowany kształt tabeli jest aktualnie dyskutowany i prawdopodobnie ulegnie zmianom.

22..22 OOppiiss uukkłłaadduu oossii pprriioorryytteettoowwyycchh

Dla każdej osi priorytetowej należy wskazać: o cele szczegółowe wyrażone poprzez wskaźniki rezultatu strategicznego (w przypadku EFS –

wskaźniki rezultatu); o PI, a w ich ramach: o rodzaje interwencji przewidzianych do realizacji (w tym grupy docelowe, typy beneficjentów,

terytorialny obszar realizacji); o kierunkowe zasady wyboru projektów lub operacji (rozumianych jako dwa lub więcej ściśle

powiązane projekty), które będą stosowane w programie; o planowane wykorzystanie instrumentów finansowych; o planowane duże projekty; o wskaźniki produktu; o szczególne rozwiązania dotyczące EFS (w zakresie wkładu w CT 1-7, innowacji społecznych,

ponadnarodowości); o wskaźniki i kluczowe etapy realizacji dla potrzeb ram wykonania; o kategorie interwencji; o planowane użycie pomocy technicznej.

Poszczególne elementy składające się na oś priorytetową zostały opisane w dalszych podrozdziałach.

•• PPoowwiiąązzaanniiee oossii zz cceellaammii tteemmaattyycczznnyymmii ii pprriioorryytteettaammii iinnwweessttyyccyyjjnnyymmii

(CPR 87.1.b, projekt komisyjnego wzoru PO: sekcja 3)

Można wyróżnić pięć głównych poziomów programowania i wdrażania, które ułożone hierarchicznie uszczegóławiają zakres interwencji PO: (1) UP wyznacza ogólny zakres (2) programów; (3) oś priorytetowa składa się z (4) działań (dopuszczalne jest wprowadzenie dodatkowego podziału na poddziałania). Każde działanie obejmuje konkretne (5) typy projektów kwalifikowalne do finansowania.

Zważywszy na fakt, że kształt osi priorytetowej PO ma bezpośrednie przełożenie na skuteczną i efektywną implementację PO należy dążyć do spójnych zakresowo osi, nie implikujących zbędnych obciążeń administracyjnych (zwłaszcza w zakresie certyfikacji i audytu), którym będzie towarzyszyć zestaw mechanizmów zapewniających komplementarność i zintegrowane podejście tak wewnątrz, jak i między osiami priorytetowymi.


Zaleca się zatem przyjęcie logiki gdzie oś priorytetowa: o łączy 1 CT, 1 kategorię regionów (z możliwością odstępstw w zasadnych przypadkach) oraz 1

fundusz; o jest programowana i wdrażana przy wykorzystaniu 1 funduszu z zastosowaniem finansowania

krzyżowego (do 10%) oraz mechanizmów zapewniających integrację wsparcia.13

Przyjęte w ten sposób założenia można zilustrować graficznie w następujący sposób:

Rys. 4. Hierarchia poziomów programowania oraz powiązania z celami tematycznymi i priorytetami inwestycyjnymi

Z zapisów CPR i projektu komisyjnego wzoru PO wynika, że cały system programowania, monitorowania i rozliczania finansowego i ram wykonania odbywać się będzie w ramach osi w układzie poszczególnych PI.

LLooggiikkaa KKEE pprrzzeeddssttaawwiiaanniiaa iinntteerrwweennccjjii ww rraammaacchh oossii ww ppooddzziiaallee nnaa PPII mmuussii zzoossttaaćć sskkoonnffrroonnttoowwaannaa nnaa eettaappiiee pprrooggrraammoowwaanniiaa zzee ssttoossoowwaannyymm ww PPoollssccee oodd ddwwóócchh ppeerrssppeekkttyyww ppooddeejjśścciieemm ppooddzziiaałłuu oossii pprriioorryytteettoowwyycchh nnaa ddzziiaałłaanniiaa ii ppooddddzziiaałłaanniiaa..

Najprostszym rozwiązaniem rekomendowanym przez MRR jest mono-tematyczność osi priorytetowych (1 oś=1 CT) i przełożenie PI na działania programu, ewentualnie na jego podziałania na zasadzie 1:1. Jeśli z istotnych względów programowych wskazana byłaby wielo-tematyczność osi priorytetowych lub rozbicie PI na klika działań to jest to możliwe, pod warunkiem, że jjeeddnnoo ddzziiaałłaanniiee//ppooddddzziiaałłaanniiee zzaawwsszzee bbęęddzziiee rreeaalliizzoowwaaćć ttyyllkkoo 11 PPII ii ttyymm ssaammyymm 11 CCTT. OOzznnaacczzaa ttoo,, żżee pprroojjeekktt mmoożżee zzoossttaaćć zzaalliicczzoonnyy aauuttoommaattyycczznniiee ppoopprrzzeezz ddzziiaałłaanniiee//ppooddddzziiaałłaanniiee,, ww kkttóórryymm jjeesstt rreeaalliizzoowwaannee wwyyłłąącczznniiee ddoo jjeeddnneeggoo PPII. Możliwe jest także przyjęcie rozwiązania, że PI sam stanowi całą oś priorytetową – w szczególności w programach dedykowanych niewielkiej liczbie CT.

W dokumencie PO nie jest konieczne wskazywanie działań i poddziałań programu, a jedynie wskazanie realizowanych PI. Przyporządkowanie PI do działań i poddziałań powinno zostać szczegółowo przedstawione w Szczegółowym opisie priorytetów programu (SzOP).

13 Powyższe wymogi wynikają z faktu, że CPR zawiera zasady wdrożeniowe dostosowane do podejścia mono-funduszowego oraz mono-tematycznego i kategoryzującego regiony, mimo dopuszczenia na etapie trilogu z PE tworzenia osi priorytetowych łączących różne fundusze, CT i kategorie regionów

.

wybrany CT (1 lub kilka

ściśle komplementarnych CT)

cele programu (2) program

(3) oś priorytetowa

(4) działanie

1 CT kilka PI przyporządkowanych CT

realizowanemu w ramach osi

1 PI przyporządkowany CT

realizowanemu w ramach osi

cele szczegółowe osi

(5) projekt

cele tematyczne

cele strategiczne (1) umowa partnerstwa


Przyjęte przypisanie PI do działań i poddziałań zostanie wprowadzone do systemu informatycznego, co pozwoli na automatyczne przypisywanie projektów do określonych PI poprzez poziom wdrażania działania lub poddziałania.

Pojedynczy projekt może być realizowany tylko w ramach jednego PI i jednego funduszu. Klasyfikowanie projektów w programach krajowych do kategorii regionów – patrz podrozdział Powiązanie osi z kategoriami regionów w ramach PO krajowych.

•• PPoowwiiąązzaanniiee oossii zz ffuunndduusszzaammii

W UP ustalono, że krajowe PO są jedno-funduszowe (za wyjątkiem PO obejmującego EFRR i FS), natomiast RPO są dwu-funduszowe (EFRR + EFS). W programach krajowych łączenie interwencji z zakresu EFRR i EFS odbywa się poprzez zastosowanie mechanizmu finansowania krzyżowego.

ZZee wwzzggllęędduu nnaa zzaapprrooppoonnoowwaannee pprrzzeezz KKEE wwddrroożżeenniioowwee zzoorriieennttoowwaannee jjeeddnnoozznnaacczznniiee nnaa jjeeddnnoo--ffuunndduusszzoowwoośśćć,, zzaassaaddyy ww cceelluu ooppttyymmaalliizzaaccjjii pprroocceessuu wwddrraażżaanniiaa pprrooggrraammóóww,, rreekkoommeennddoowwaannee jjeesstt uujjmmoowwaanniiee ppoosszzcczzeeggóóllnnyycchh ffuunndduusszzyy ww oossoobbnnyycchh oossiiaacchh pprriioorryytteettoowwyycchh nnaawweett,, ggddyy ddoottyycczząą tteeggoo ssaammeeggoo CCTT.. Dwu-funduszowe osie są bowiem obarczone dużym ryzykiem w kontekście certyfikacji wydatków i audytów KE.

W przypadku gdy realizacja przedsięwzięć w ramach CT 1, 3 oraz 8-10 wymaga komplementarnego udziału EFRR lub EFS szacowanego na minimalnym poziomie 20%, dopuszcza się zastosowanie dwu-funduszowej osi priorytetowej. Należy przy tym pamiętać, że – zgodnie z przepisami UE - w ramach takich osi finansowanie krzyżowe nie ma zastosowania.

W opinii MRR finansowanie krzyżowe jest rozwiązaniem łatwiejszym niż realizacja zintegrowanych projektów z różnych PI i funduszy wyodrębnionych w ramach osi, z których każdy finansowany jest z innego funduszu.

Realizacja dwu-funduszowych projektów przy zaproponowanych zasadach wdrażania jest niewykonalnym wdrożeniowo przedsięwzięciem. Oznaczałyby one dodatkowe obciążenia dla beneficjentów i instytucji rozliczających wydatki: konieczność rozliczania i klasyfikowania wydatków do różnych funduszy, CT, PI, na etapie każdego wniosku o płatność w projekcie, problemy z kwalifikowalnością wydatków, różnorodność zasad w zakresie generowania dochodów, itd. W związku z tym, dwu-funduszowa oś priorytetowa i tak wymagać będzie ujmowania interwencji poszczególnych funduszy w oddzielnych projektach, co ogranicza zasadność tworzenia takich osi. Zapewnienie zintegrowanego podejścia miedzy funduszami jest bowiem możliwe na takich samych zasadach w przypadku, gdy projekty zintegrowane realizowane byłyby w ramach różnych osi priorytetowej, przy zapewnieniu odpowiednich mechanizmów koordynacji przez IZ. W przypadku osi dwu-funduszowych istnieje natomiast realne ryzyko, że dwu-funduszowość może stać się powodem do zawieszenia płatności znacznej części środków w programie, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w jednym z funduszy wchodzących w skład osi.

Na etapie programowania istotne jest zatem nie tyle dążenie to tworzenia dwu-funduszowych osi, ile zapewnienie solidnej wizji zintegrowanej interwencji EFRR+EFS oraz przełożenie jej na przejrzysty układ spójnych wewnętrznie osi priorytetowych oraz zaprojektowanie realnych mechanizmów programowo- wdrożeniowych zapewniających integrację wsparcia.

Rekomendowanymi w tym zakresie rozwiązaniami jest zastosowanie finansowania krzyżowego oraz: (1) wspólnych grup roboczych uszczegóławiających m.in. zakres interwencji w poszczególnych komplementarnych osiach priorytetowych (uwzględniając przy tym konieczność komplementarności i nie-duplikowania interwencji); (2) harmonogramów wspólnych (lub zsynchronizowanych) procesów naboru i rozpatrywania projektów; (3) konkursów na operacje (rozumianych jako grupa projektów z różnych osi, funduszy, CT powiązanych ze sobą); (4) ‘banków’ projektów oraz paneli eksperckich identyfikujących punkty styczne między projektami oraz możliwości ich integracji w szersze wiązki projektów (np. w ramach ZIT lub projektów parasolowych); (5) list wspólnych kryteriów oceny


projektów oraz wspólnych wskaźników; (6) procedur równoległego uzgadniania i podpisywania umów o dofinansowanie komplementarnych projektów; (7) harmonogramów wspólnych posiedzeń IZ, IW/ IP, KM oraz jednostek ewaluacyjnych (zwłaszcza w odniesieniu do procesów – wyboru projektów, monitorowania i sprawozdawczości); etc.

•• PPoowwiiąązzaanniiee oossii zz kkaatteeggoorriiaammii rreeggiioonnóóww ww rraammaacchh PPOO kkrraajjoowwyycchh

Generalne założenie stanowi, że osie priorytetowe dotyczą wyłącznie jednej kategorii regionów, ze względu na zróżnicowanie stopy współfinansowania UE. Tym samym w przypadku PO krajowych funkcjonują trzy rodzaje osi:

1 osie dedykowane wyłącznie 15. regionom zaklasyfikowanym do kategorii najsłabiej rozwiniętych (i finansowane z alokacji dla tej kategorii),

2 osie dedykowane wyłącznie woj. mazowieckiemu (i finansowane z alokacji dla tego regionu),

3 osie dedykowane całej Polsce i służące realizacji celów ogólnokrajowych (i finansowane proporcjonalnie pro rata z obu alokacji).

W szczególnie uzasadnionych przypadkach alternatywą dla wyodrębniania osi dedykowanych tylko jednej kategorii regionów (typ 1 i 2) byłoby stworzenie osi łączących te kategorie z wyodrębnionymi jednak w ramach osi pulami środków na poszczególne kategorie (w formie działań lub poddziałań) i z góry uśrednioną bądź obniżoną do 80% stopą dofinansowania unijnego na poziomie osi. Stopa 80% właściwa dla Mazowsza stosowana byłaby do wszystkich projektów w ramach osi. Wynika to z faktu, że certyfikacja wydatków i refundacja z KE następują w oparciu o stopę określoną na poziomie osi priorytetowej, a nie działań, stąd tez na poziomie osi musi obowiązywać tylko jeden jej poziom. Kwalifikowanie projektów do poszczególnych kategorii i związanych z nimi puli środków odbywać musiałoby się na zasadzie projekt po projekcie, przy czym IZ musiałaby pilnować określonych na poziomie osi limitów.

Konieczność stworzenia osi typu 3. wynika z faktu, że część interwencji programów krajowych, pomimo faktu że będzie realizowana fizycznie na Mazowszu, dotyczyć będzie funkcjonowania państwa jako całości i nie można jej w sposób racjonalny przypisać do danej kategorii regionów. Do tej grupy wydają się należeć m.in.: o pomoc techniczna, o obszar dobrego rządzenia, o centralne projekty informatyczne, o centralne instrumenty finansowe, o projekty z zakresu B+R oparte z założenia na współpracy jednostek z całego kraju, których

większość zlokalizowana jest na Mazowszu.

W takich przypadkach niezasadne byłoby przyporządkowywanie takich projektów jedynie do Mazowsza, gdyż niesłusznie pomniejszałoby to przypisaną mu odgórnie alokację.

W przypadku konstrukcji osi typu 3. wartość alokacji przyporządkowanych dla poszczególnych kategorii regionów, którą trzeba będzie wykazać w programie na poziomie osi określona byłaby z góry ryczałtowo w oparciu o mechanizm pro-rata, mając na względzie liczbę regionów w poszczególnych kategoriach (15/16 alokacji PO/osi priorytetowej dla kategorii regionów mniej rozwiniętych i 1/16 alokacji dla woj. Mazowieckiego). Jednocześnie stopa dofinansowania takich osi byłaby średnią dwóch maksymalnych stóp dofinansowania różnych kategorii regionów (85% i 80%) ważoną liczbą regionów w poszczególnych kategoriach. Wyniosłaby ona przy tych założeniach 84,69%. Wyznaczona w ten sposób stopa zostałaby przyjęta jako referencyjna dla wszystkich osi priorytetowych typu 3. i wszystkich realizowanych w ich ramach projektów, niezależnie od faktycznego fizycznego miejsca realizacji. Podział alokacji na projekcie następowałby automatycznie w oparciu o proporcje 15/16 i 1/16.

W celu określenia wartości pomocy udzielonej na obszarze Mazowsza na etapie programowania i monitorowania należy przyjąć: o wartość alokacji, kontraktacji, wydatkowania RPO dla woj. Mazowieckiego;


o wartość alokacji, kontraktacji, wydatkowania w ramach osi priorytetowych dedykowanych wyłącznie woj. Mazowieckiemu;

o 1/16 alokacji, kontraktacji, wydatkowania w ramach osi priorytetowych dedykowanych realizacji celów ogólnokrajowych, które co prawda często będą realizowane w tym regionie, ale tak naprawdę dotyczyć będą całego kraju.

Uwaga: Powyższe podejście wymaga uzgodnienia z KE w trakcie negocjacji UP i programów krajowych. W szczególności w zakresie funkcjonowania mechanizmu pro-rata dla osi ‘ogólnopolskich’.

•• PPoowwiiąązzaanniiee oossii zz cceellaammii sszzcczzeeggóółłoowwyymmii oorraazz wwsskkaaźźnniikkaammii

(CPR art. 24.3 oraz 87.2.b.ii-ii oraz iv, projekt komisyjnego wzoru PO: sekcja 3.A.1.)

PO powinny stosować hierarchiczny układ celów, oczekiwanych rezultatów i w konsekwencji wskaźników rezultatu i produktu. Rozwiązanie to umożliwia logiczne zhierarchizowanie poszczególnych poziomów programowania i ustalenie właściwych powiązań między celami, oczekiwanymi rezultatami i wskaźnikami. Punktem wyjściowym jest cel PO, z którego powinny wynikać cele szczegółowe i wskaźniki rezultatu/ produktu poszczególnych osi priorytetowych, a następnie PI, a nie odwrotnie.

Cele szczegółowe należy sformułować poprzez określenie kierunku pożądanej zmiany społeczno-gospodarczej w dziedzinie związanej z realizowanym CT/ PI w ramach danej osi priorytetowej. Innymi słowy, programując układ i zakres poszczególnych osi priorytetowych, w pierwszej kolejności należy zadać fundamentalne pytanie: ‘Co chcemy zmienić w kontekście zdiagnozowanych potrzeb społeczno-gospodarczych?’.

Cele szczegółowe powinny być związane z postanowieniami UP (doprecyzowując je w ramach poszczególnych CT lub PI wybranych do realizacji w ramach danej osi priorytetowej), odpowiadać oczekiwanym rezultatom strategicznym oraz zostać skwantyfikowane poprzez wskaźniki rezultatu strategicznego lub w przypadku EFS wskaźnikami rezultatu.

Ponadto poszczególnym osiom należy przyporządkować wskaźniki rezultatu bezpośredniego i produktu ze wspólnej listy obowiązkowej,14 która będzie zaimplementowana w krajowym systemie informatycznym wspierającym proces realizacji programów. Oprócz zobowiązania zastosowania wskaźników z katalogu obowiązkowego, istnieje możliwość zastosowania wskaźników własnych.

Każdy wskaźnik powinien mieć określoną wartość bazową lub docelową, wyjątek dotyczy niektórych wskaźników właściwych EFS i PT. Wskaźniki rezultatu bezpośredniego i produktu z założenia powinny mieć wartość bazową 0. Wskaźniki rezultatu strategicznego (EFRR) lub wskaźniki rezultatu (EFS), ze względu na swój częściowo kontekstowy charakter powinny mieć wartość bazową określoną w oparciu o dostępne dane statystyczne lub ewaluacyjne. W przypadku danych dotyczących wartości bazowej innej niż 0 należy wskazać źródło (z konkretną stroną i danymi bibliograficznymi), a w odniesieniu do wartości docelowej odniesienie do dokumentu opisującego szczegółowo założenia i model wykorzystany do oszacowania.

Projekt komisyjnego wzoru PO wymaga następującego sposobu prezentacji wskaźników (przykład):

14 Lista ta jest zorganizowana zgodnie z założeniem, że do każdego PI przypisane są określone tematyczne kategorie interwencji, z którymi powiązane są wskaźniki produktu i rezultatu bezpośredniego gromadzone z poziomu poszczególnych projektów. Wybierając określony CT i PI uzyskiwany jest dostęp do przypisanego do niego menu kategorii interwencji i związanych z nimi wskaźników.


Rys. 5. Przykładowe zestawienie wskaźników rezultatu [strategicznego] dla EFRR/FS15 Wskaźnik Jednostka

pomiaru

Wartość bazowa

Rok bazowy Wartość docelowa16 (2022)

Źródło danych

Częstotliwość monitorowania

wskaźnik rezultatu [strategicznego] programu S.1 wraz z celem jakościowym

np. wydajność MŚP liczona stosunkiem wartości dodana brutto (WDB) na pracownika

Euro/pracownik 20,000 2012 Wzrost o 10-15%

Krajowy Urząd Statystyczny

1/rok

wskaźnik rezultatu [strategicznego] programu S.2 wraz z celem jakościowym

np. Postrzeganie bezpieczeństwa lokalnego przez mieszkańców miasta

Postrzeganie bezpieczeństwa przez ludność w skali 1-10 (gdzie 1 = poczucie b. dużego bezpieczeństwa)

6 2013 2-3 Badanie ankietowe

Co 2 lata

Rys. 6. Przykładowe zestawienie wskaźników rezultatu i produktu dla EFS17 Wskaźnik Jednostka

pomiaru wskaźnik

produktu z listy

wspólnych wskaźnikó

w na poziomie

UE

Wartość

bazowa

Jednostka

pomiaru

Rok bazow

y

Wartość docelowa (202018 (2022)

Źródło danych

Częstotliwość

monitorowania

wskaźnik rezultatu

programu S.1 wraz z celem jakościowym

np. liczba uczestników w

przedziale wiekowym 16-24 w edukacji lub

kształceniu ustawicznym

liczba uczestnikó

w

Nd.

60%

%

2014

80%

Monitoring

1/rok

wskaźnik rezultatu

programu S.2 wraz z celem jakościowym

np. Krajowa baza danych nt. osób niepracujących i nieuczących się (tzw. NEETs)

lb. baz danych

Nd.

nie

tak/nie

2012

tak

Monitoring

1/rok

wskaźnik lb. Nd. nie Nd. Nd. Nd. Monitorin 1/rok

15 W podziale na cele szczegółowe 16

For ERDF and Cohesion Fund the target values can be qualitative or quantitative. 17 per PI albo cel szczegółowy


rezultatu programu S.3

bez celu jakościowego

np. lb. uczestników w

przedziale wiekowym 16-24 rozpoczynającyc

h praktyki

uczestników

g

wskaźnik produktu z listy

wspólnych wskaźników na poziomie UE C.1

wraz z celem jakościowym

np. lb. uczestników

pracujących po zakończenu

edukacji

Lb. uczestnikó

w

W wieku poniżej 25

lat

50% % 2014 55% Monitoring

1/rok

Ponadto dla każdej osi priorytetowej należy oznaczyć wskaźniki, które będą uwzględniane na potrzeby ram wykonania i przypisać im oprócz wartości bazowej i docelowej również wartość pośrednią dla 2018 (kamienie milowe). Jako wskaźniki stosowane dla potrzeb ram wykonania należy wybrać wyłącznie wskaźniki produktowe lub finansowe. System wskaźników opisano szczegółowo w dalszych rozdziałach.

•• PPoowwiiąązzaanniiee oossii zz kkaatteeggoorriiaammii iinntteerrwweennccjjii

(CPR art. 24.2 oraz 87.2.b.vi, projekt komisyjnego wzoru PO: sekcja 3.A.5.)

Przewiduje się zachowanie dotychczasowych pięciu wymiarów kategoryzacji: (1) tematyczne kategorie interwencji; (2) formy finansowania (dotacja, instrument finansowy); (3) rodzaju terytorium (obszary miejskie, wiejskie, obszary górskie, wyspy itp.); (4) działalności gospodarczej (sektora w odniesieniu do wsparcia biznesu czy innowacji oraz B+R); 5 lokalizacji (obszar NUTS).

Ze względu na zadania IZ (zgodnie z CPR, patrz: art. 114.3.b, art. 114.3.g) i potencjalny wpływ na kwalifikowalność należy uwzględnić wszystkie potencjalnie planowane do wsparcia w danej osi priorytetowej tematyczne kategorie interwencji, nawet te o bardzo niewielkim wymiarze finansowym – istnieje ryzyko, że projekty spoza wymienionych kategorii nie będą mogły uzyskać wsparcia.

W odniesieniu do EFRR i FS podział środków na tematyczne kategorie interwencji opiera się pośrednio na podziale na CT i PI, ale nie jest to w 100% podział 1:1. Dana tematyczna kategoria interwencji może być właściwa do kilku PI. W odniesieniu do EFS każdej kategorii interwencji odpowiada dokładnie jeden PI (i na odwrót). W przypadku EFS rozbicie alokacji na kategorie interwencji służy także weryfikacji wymaganych minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie.

Każdemu zatwierdzonemu projektowi odpowiada tylko wiodąca kategoria interwencji, do której przypisywane są wszystkie wydatki projektu. Dla projektów EFS można wskazać również kategorię uzupełniającą, których zestaw określony jest na poziomie unijnym. Mają one na celu monitorowanie pośredniego zaangażowania EFS w pozostałe cele tematyczne. Na obecnym etapie prac MRR rozważa wprowadzenie podobnego rozwiązania dla EFRR i FS. Mogłoby to mieć znaczenie w szczególności dla projektów z CT 1-3, tj. celów mających charakter horyzontalny, w których kategoria uzupełniająca pomogłaby doprecyzować obszar/sektor, w którym realizowany jest projekt. UWAGA: wszystkie wydatki projektu będą przypisywane w systemie tylko do kategorii wiodącej – kategorie uzupełniające mają jedynie charakter informacyjny.

Sprawozdawczość w rozbiciu na kategorie interwencji pozwoli również na wywiązanie się z obowiązku raportowania wsparcia celów związanych ze zmianami klimatu. Szczegółowa metodologia opracowana zostanie przez KE i opierać się na systemie Rio markers (np. przedsięwzięcia związane z efektywnością


energetyczną i odnawialnymi źródłami energii (OZE) zaliczane będą w 100% do wydatków związanych z celami dotyczącymi zmian klimatu, natomiast inwestycje w transport przyjazny środowisku w wymiarze 40% ich wartości).

•• PPoowwiiąązzaanniiee oossii zzee śśrrooddkkaammii UUEE ii mmiinniimmaallnnyymmii ppuullaammii śśrrooddkkóóww ddeeddyykkoowwaannyycchh tteemmaattyycczznniiee

(CPR art. 24.2 oraz 87.2.b.vi)

Niezależnie od kategorii interwencji każdy typ projektu przypisany powinien być - poprzez działanie / poddziałanie, w którym jest realizowany - jednemu PI. Określając wielkość środków na poszczególne osie priorytetowe, oprócz minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie należy wziąć pod uwagę wyniki analizy dotyczącej danego sektora i obszaru terytorialnego i dążyć do jak największej koncentracji środków (patrz zasada koncentracji środków). Zalecane jest przyjęcie następującej logiki: wybór ograniczonej liczby PI, skwantyfikowanie potrzeb poprzez określenie pożądanej wielkości wskaźników rezultatu i produktu na koniec 2022 i odpowiednie dopasowanie skoncentrowanej wielkości środków unijnych, niezbędnych do osiągnięcia pożądanej wielkości.

Rys. 7. Tabela minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie 19

fundusz kategorie regionów pule środków dedykowanych tematycznie

minimalny poziom koncentracji

wg projektów rozporządzeń

regiony słabiej rozwinięte

EFRR CT 1-4 min. 50% środków EFRR musi zostać przeznaczonych na CT 1, 2, 3 i 4 (badania i innowacyjność, TIK, MŚP oraz gospodarka niskoemisyjna)

50%

EFRR (ew. FS)

w tym CT 4 min. 10% środków musi zostać przeznaczonych na CT 4, została też wprowadzona możliwość wykorzystania FS w przypadku dwóch PI (wówczas pula środków zostaje zwiększona do 12%)

10% (12%)

EFRR i EFS

CT 8- 10 min. 20-25% środków funduszy strukturalnych musi zostać przeznaczonych na CT 8, 9, 10 20-25%

EFS w tym CT 9 min. 20% środków EFS musi zostać przeznaczonych na CT 9

20%

EFS 4 PI spośród CT 8-11 60%

woj. mazowieckie**

EFRR CT 1- 4 min. 60% środków EFRR musi zostać przeznaczonych na CT 1, 2, 3 i 4 (badania i innowacyjność, TIK, MŚP oraz gospodarka niskoemisyjna)

60%

EFRR (ew. FS)

w tym CT 4 min. 20% środków musi zostać przeznaczonych na CT 4, została też wprowadzona możliwość wykorzystania FS w przypadku dwóch PI

20%

EFRR i EFS

CT 8, 9, 10 min. 35-40% bądź 45-50% środków funduszy strukturalnych musi zostać przeznaczonych na CT 8, 9, 10

35-40% 45-50%

EFS w tym CT 9 min. 20% środków EFS musi zostać przeznaczonych na CT 9 20%

EFS 4 PI spośród CT 8-11 70% 80%

22..33 OOppiiss ttyyppóóww pprrzzeeddssiięęwwzziięęćć rreeaalliizzoowwaannyycchh ww rraammaacchh oossii pprriioorryytteettoowweejj

(CPR art. 87.2.b.iii, projekt komisyjnego wzoru PO – sekcje: 3.A.2.; 3.A.3.; oraz 3.A.6.)

•• WWyymmooggii ooggóóllnnee

Każda oośś pprriioorryytteettoowwaa ooppiissyywwaannaa jjeesstt ww PPOO ttyyppaammii ii pprrzzyykkłłaaddaammii pprrzzeeddssiięęwwzziięęćć (actions), które przyczynią się do osiągnięcia jej celów i wskaźników wraz ze wskazaniem, który PI będzie realizowany przez dany typ przedsięwzięć. Opis osi priorytetowej zawiera, więc informacje pozwalające na


zidentyfikowanie powiązań między oczekiwanymi rezultatami osi priorytetowej i PO a przyporządkowanymi do niej działaniami, głównymi grupami docelowymi, zaplanowanym zasięgiem terytorialnym oraz typami głównych beneficjentów.

W samym programie opis dotyczy typów przedsięwzięć (actions). Natomiast w SzOP należy wskazać relacje pomiędzy działaniami (measure) / poddziałaniami PI w układzie 1:1.

Należy przy tym pamiętać, że w nowym okresie programowania przedsięwzięcia (actions) są postrzegane jako środki realizacji rezultatów. Każde przedsięwzięcie każdej osi priorytetowej musi, zatem uzasadniać się wkładem, jaki będzie mieć w osiągnięcie celów szczegółowych osi priorytetowej, do której zostało przyporządkowane.

Opis typów i przykładów przedsięwzięć, które będą realizowane przez daną oś jest ważnym elementem całej logiki interwencji funduszy unijnych – powinien dać odpowiedź na pytanie: w jaki sposób w praktyce będą realizowane cele szczegółowe określone dla osi? Czy nawet bardziej precyzyjnie: jakie projekty powinny zostać zrealizowane i jakie efekty powinny one przynieść, aby złożyły się one na pożądane rezultaty.

W tym punkcie powinny się znaleźć (informacja na poziomie osi priorytetowej): o wskazanie i uzasadnienie proponowanych form interwencji (dotacja, typy instrumentów

finansowych, kombinacja dotacji i instrumentu finansowego) i ich szacunkowego udziału w realizacji celów priorytetu;

o w przypadku iinnssttrruummeennttóóww ffiinnaannssoowwyycchh – wyniki analizy ex ante, w przypadku dotacji – analiza i wyjaśnienie proponowanego poziomu dofinansowania (mechanizmów jego określania), pozwalającego tam, gdzie to możliwe zwiększyć efekt dźwigni funduszy oraz opis planowanych instrumentów wraz z indykatywnymi alokacjami;

o kroki do podjęcia na rzecz realizacji zasady równości mężczyzn i kobiet i niedyskryminacji oraz zrównoważonego rozwoju;

o dla dduużżyycchh pprroojjeekkttóóww (nie dotyczy EFS) - opis ich wkładu do osiągnięcia celów szczegółowych PI, przy czym należy pamiętać, że do PO będzie dołączona lista wszystkich planowanych dużych projektów (propozycja takiej tabeli wg komisyjnego projektu PO poniżej. W opisie osi priorytetowej należy przede wszystkim skupić się na wskazaniu powiązań z PI i daną osią;

Rys. 8. Lista dużych projektów jako załącznik do PO20 Tytuł Planowana ocena

przez ekspertów zewnętrznych: TAK/NIE

Indykatywna data notyfikacji/przedłożenia dużego projektu do KE (rok, kwartał)

Indykatywna data rozpoczęcia projektu (rok, kwartał)

Indykatywna data zakończenia projektu (rok, kwartał

o lliissttaa ttyyppóóww pprrzzeeddssiięęwwzziięęćć wybranych do wsparcia dla każdego celu osi priorytetowej i ich

spodziewany wkład (opis jakościowy oraz o ile to możliwe opis ilościowy) w realizację celów szczegółowych, w tym:

o szczegółowe wwsskkaaźźnniikkii produktu dla każdego typu przedsięwzięcia wraz z uzasadnieniem ich powiązania z odpowiednim celem i wskaźnikiem rezultatu;

Rys. 9. zestawienie wskaźników produktu w powiązaniu z PI21 Wskaźnik Jednostka miary Wartość docelowa

na 2022 Źródło danych

20 wg projektu komisyjnego wzoru PO 21 wg projektu komisyjnego wzoru PO


o opis metodologii (opartej o wskaźniki rezultatu), która została wykorzystana do wybrania tych typów przedsięwzięć i określenia ich efektywności z punktu widzenia celów;

o wskaźniki produktu zgodnie z wymaganiami rozporządzeń – do celów informacyjnych.

o planowane wykorzystanie PT, włączając w to ewentualne działania na rzecz wzmocnienia zdolności administracyjnych instytucji i beneficjentów, zaangażowanych we wdrażanie danej osi priorytetowej, wraz z przewidywanym poziomem alokacji na te działania. Należy przy tym pamiętać, że informacje w tej sekcji nie powinny powielać się z opisem specjalnej osi priorytetowej dla PT lub specjalnego programu dla PT;

W przypadku osi priorytetowej finansowanej z EFS, należy dodatkowo (tam, gdzie to konieczne) umieścić informacje dotyczące m.in.: wkładu planowanych przedsięwzięć do realizacji CT 1-7, wraz z wyjaśnieniem, w jaki sposób ten wkład będzie zapewniony oraz innowacji społecznych i współpracy transnarodowej, o ile te dwa rodzaje interwencji nie są wdrażane przez specjalnie dedykowane im osie priorytetowe, w ramach któregokolwiek PO realizowanego w Polsce. Oznacza to, iż w związku z planowaną realizacją innowacji społecznych i ponadnarodowości wyłącznie w wyodrębnionej na ten cel osi priorytetowej krajowego programu EFS zapisy te nie będą wymagane na poziomie regionalnych PO.

Jeżeli dana oś priorytetowa będzie wdrażana za pomocą RKSL lub instrumentów finansowanych, należy to wskazać, pamiętając o tym, że w tym wypadku poziom dofinansowania unijnego wzrasta o 10%, a w przypadku instrumentów finansowych zarządzanych przez KE nawet do 100%.

WWyymmooggii zzwwiiąązzaannee zz ppooddeejjśścciieemm tteerryyttoorriiaallnnyymm

(CPR art. 87.3 oraz projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 5)

•• OOSSII,, oobbsszzaarryy mmiieejjsskkiiee ii oobbsszzaarryy wwiieejjsskkiiee ww oossii pprriioorryytteettoowweejj pprrooggrraammuu ooppeerraaccyyjjnneeggoo

Stosownie do wyników negocjacji kontraktu terytorialnego,22 każdy PO odnosi się do OSI wyznaczonych w UP23 - oraz w razie potrzeby – do innych obszarów wymagających szczególnego wsparcia wyznaczonych przez samorządy wojewódzkie w ich mandatach negocjacyjnych.24 Oprócz wskazywania planowanych do realizacji OSI, program odnosi się również do obszarów miejskich i wiejskich. Każdy PO odnosi się = przedstawia, w jakim zakresie tematycznym i finansowym wybrane do realizacji CT i PI będą dedykowane OSI.

Możliwe konstrukcje osi priorytetowej PO obejmującej OSI, działania dla obszarów miejskich lub wiejskich:

Wariant 1: oś priorytetowa terytorialna poświęcona w całości jednemu OSI lub obszarowi miejskiemu lub obszarowi wiejskiemu z kompleksowym zestawem CT i PI

22 Zakres ustaleń negocjacji Mandatu/ Kontraktu Terytorialnego: (1) czy dany PO może a jeśli tak to jakim stopniu przyczyniać się do osiągania celów określonych dla OSI i odrębnie dla obszarów wiejskich; (2) kształtu działań dedykowanych lub wspomagających cele przewidziane dla danego obszaru terytorialnej; (3) delimitacji bądź kryteriów wyznaczania obszarów OSI w przypadku: miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych, miast i dzielnic wymagających rewitalizacji, i obszarów wiejskich o najniższym dostępie do usług; (4) wyodrębnienia przedsięwzięć kluczowych realizujących cele przewidziane dla powyższego katalogu OSI oraz obszarów wiejskich. 23 (1) Polska Wschodnia; (2) Miasta wojewódzkie i ich obszary funkcjonalne; (3) Miasta i dzielnice miast wymagające rewitalizacji; (4) Obszary wiejskie; o najniższym dostępie mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe; (5) Obszary przygraniczne. 24 Są one przedmiotem ustaleń Kontraktu Terytorialnego tylko w przypadku uznania ich za kluczowe dla osiągnięcia krajowych i ponadregionalnych celów w danym CT.


Rys. 10. Przykładowy układ osi priorytetowych dedykowanych OSI – wariant 1 osie priorytetowe działania poddziałania

podziałanie 1 działanie 1 (PI 1.A) poddziałanie 2

działanie 2 (PI 1.B) bez poddziałań

Oś priorytetowa 1 (CT 1)

działanie 3 (PI 1.C) bez poddziałań działanie 1 (PI 2.A) bez poddziałań

podziałanie 1 Oś priorytetowa 2 (CT 2)

działanie 2 (PI 2.B) poddziałanie 2 podziałanie 1 działanie 1 (PI 3.A) poddziałanie 2

Oś priorytetowa 3 (CT 3)

działanie 2 (PI 3.B) bez poddziałań działanie 1 działanie 2

Oś priorytetowa 4 dla OSI (EFRR) (wielo-tematyczna) działanie 3

działanie 1 działanie 2

Oś priorytetowa 5 dla OSI (EFS) (wielo-tematyczna) działanie 3

Wariant 2: oś priorytetowa tematyczna ze wskazaniem wymiaru terytorialnego na poziomie PI bądź poddziałania

Rys. 11. Przykładowy układ osi priorytetowych dedykowanych OSI – wariant 2 osie priorytetowe działania poddziałania

poddziałanie 1 tradycyjne Działanie 1 (PI 1.A) poddziałanie 2 OSI

Działanie 2 (PI 1.B) bez poddziałań (tradycyjne)

Oś priorytetowa 1 (EFRR) (CT 1)

Działanie 3 (PI 1.C) bez poddziałań (całe OSI) Działanie 1 (PI 2.A) bez poddziałań

poddziałanie 1 tradycyjne Oś priorytetowa 2 (EFRR) (CT 2) Działanie 2 (PI 2.B)

poddziałanie 2 OSI poddziałanie 1 tradycyjne Działanie 1 (PI 8.A) poddziałanie 2 OSI

Oś priorytetowa 3 (EFS) (CT 8)

Działanie 2 (PI 8.B) bez poddziałań (tradycyjne) …

•• WWyymmooggii ddoottyycczząąccee ZZiinntteeggrroowwaannyycchh IInnwweessttyyccjjii TTeerryyttoorriiaallnnyycchh

(CPR art. 99, EFS art. 12 oraz zrównoważony rozwój obszarów miejskich CPR art. 87; EFRR art. 7, 9; EFS art. 12, projekt komisyjnego wzoru PO – sekcje: 5.2 oraz 5.3)

W ramach ZIT są realizowane wiązki powiązanych ze sobą małych projektów, realizując zasadę zintegrowanego podejścia,25 zatem ZIT obejmuje minimum 2 osie priorytetowe i przewiduje się dwa

warianty podziału osi w ramach regionalnych PO:

1 stworzenie specjalnych osi priorytetowych przeznaczonych na realizację ZIT. Każdy RPO zawiera wtedy co najmniej 2 osie priorytetowe dla ZIT, jedną dot. działań finansowanych z EFRR, drugą dot. działań finansowanych z EFS; lub

2 stworzenie działań/poddziałań dedykowanych ZIT w ramach ‘zwykłych’ osi priorytetowych. Działania/poddziałania dedykowane realizacji ZIT znajdują się zarówno w osiach priorytetowych dot. działań finansowanych z EFRR, jak i z EFS.

25 Duże i pojedyncze projekty jednostkowe będą nadal, co do zasady, realizowane w ramach dotychczasowego systemu realizacyjnego tzn. poza systemem ZIT (wybierane na poziomie krajowym bądź regionalnym), przy zapewnianiu pełnej koordynacji pomiędzy ich realizacją a realizacją działań objętych ZIT.


Zatem układ osi priorytetowych RPO dedykowanych ZIT prezentuje się dwuwariantowo – w identyczny sposób jak dla OSI.

Zgodnie z zaleceniami KE, PO powinny zawierać szacunkową kwotę z EFRR i EFS przewidzianą na zintegrowane przedsięwzięcia na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. W związku z tym, że w UP przyjęto założenie, że zintegrowane przedsięwzięcia … będą realizowane w formule ZIT, PO powinny wskazywać szacunkową kwotę przeznaczoną na ZIT w obszarach miejskich – w tym w podziale na ośrodki wojewódzkie i inne miasta.

Rys. 12. Tabela rozkładu środków EFRR i EFS na zintegrowane przedsięwzięcia na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich realizowanych w formule ZIT 26

1. Fundusz

2. Alokacja na ZIT realizujące zapisy – art. 7.2 rozporządzenia ws. EFRR

2. Udział alokacji z kolumny 2 w całości alokacji Funduszu na PO

Łączne środki EFRR Łączne środki EFS Razem EFRR + EFS

Dodatkowo PO powinny zawierać informację dot. szacunkowej alokacji na realizację poszczególnych ZIT realizujących zintegrowane przedsięwzięcia na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich zgodnie z art., 7.2 rozporządzenia ws. EFRR z poszczególnych osi priorytetowych.

Rys. 13. Tabela rozkładu środków na realizację ZIT realizujących zintegrowane przedsięwzięcia na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich z poszczególnych osiach priorytetowych

Nazwa ZIT: Instytucja odpowiedzialna za wdrażanie ZIT: Oś priorytetowa Fundusz Szacunkowa alokacja

(wsparcie unijne) (EUR) Oś priorytetowa 1 EFRR Oś priorytetowa 2 EFS Łącznie:

Należy zauważyć, że ZIT mogą być realizowane również na innych obszarach niż obszary miejskie, jeśli realizowana byłaby strategia tego obszaru. W przypadku decyzji IZ PO o realizacji ZIT na innych obszarach niż miejskie, PO powinien zawierać informacje: o na jakich obszarach będą realizowane ZIT; o szacunkową kwotę przeznaczoną na ZIT na innych obszarach niż miejskie (wg tabeli jw.); o uzgodnienia dot. zarządzania i wdrażania ZIT łącznie z koordynacją pomiędzy IZ PO, z którego

finansowany będzie dany ZIT.

Szczegółowe informacje nt. wdrażania ZIT zostały zawarte w rozdziale System wdrażania.

•• WWyymmooggii ddoottyycczząąccee RRoozzwwoojjuu kkiieerroowwaanneeggoo pprrzzeezz ssppoołłeecczznnoośśćć llookkaallnnąą

(CPR art. 28-29, EFS art. 12, projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 5.1)

W odniesieniu do wspierania lokalnych grup działania (LGD)/ lokalnych grup rybackich (LGR), IZ RPO, w zależności od zakresu planowanego zastosowania RKSL, może zaprogramować oś priorytetową RPO (umożliwi to sięgnięcie po premię w wysokości 10 p.p. wyższej stopy dofinansowania UE; w ramach tej osi wsparcie LGD odbywałoby się w formule projektów parasolowych realizowanych przez LGD, w ramach których realizowane byłyby mikro-projekty). Alternatywnym rozwiązaniem jest premiowanie partnerstw lokalnych (np. LGD/LGR) w wybranych działaniach RPO, poprzez: zaprogramowanie działań dedykowanych tylko partnerstwom lokalnym, określenie kryteriów wyboru premiujących beneficjenta (partnerstwa lokalne) lub projekty (przyczyniające się do realizacji strategii lokalnych).

W przypadku decyzji o wykorzystaniu RKSL, należy wskazać w komisyjnym wzorze PO, służącym wprowadzeniu danych do systemu SFC2014, jakie będzie podejście do realizacji tego instrumentu i określić zasady identyfikacji obszarów, na których instrument ten będzie wykorzystywany. Sekcja ta musi zawierać:

26 wg projektu komisyjnego wzoru PO


o zasady identyfikacji obszarów wsparcia, w których RKSL będzie stosowany zgodnie z UP; o opis sposobu wyboru, zatwierdzania i finansowania strategii rozwoju kierowanego przez lokalną

społeczność oraz LGD (art. 29, 2-5); o indykatywne wskazanie środków EFRR i EFS na wsparcie rozwoju kierowanego przez lokalną

społeczność, jeżeli instrument nie jest wdrażany jako odrębna oś priorytetowa.

Kwestie związane z RKSL zostały szerzej omówione w części dot. systemu wdrażania.

•• WWyymmooggii ddoottyycczząąccee ddzziiaałłaańń ddeeddyykkoowwaannyycchh iinnssttrruummeennttoomm ffiinnaannssoowwyymm

W przypadku IF zalecane jest ich ujęcie w oddzielnej/ oddzielnych osiach priorytetowych. Wewnętrzna struktura takiej osi powinna jednak zakładać ujęcie poszczególnych CT i ich PI w osobnych działaniach. Jest to niezbędne z jednej strony dla sięgnięcia po premię 10 p.p. dofinansowania więcej, z drugiej zaś by umożliwić monitorowanie minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie. Bezwzględnie musi zostać zachowana zasada: 1 działanie-1 PI-1 fundusz.

•• WWyymmooggii ddoott.. pprrzzeeddssiięęwwzziięęćć zz zzaakkrreessuu pprrzzeecciiwwddzziiaałłaanniiaa uubbóóssttwwuu,, ddyysskkrryymmiinnaaccjjii lluubb wwyykklluucczzeenniiuu ssppoołłeecczznneemmuu

(CPR art. 87.4, projekt komisyjnego wzoru PO – sekcje 6)

Zgodnie z komisyjnym wzorem PO, dane wprowadzane do systemu SFC2014 obejmują także kwestię działań z zakresu przeciwdziałania ubóstwu, dyskryminacji lub wykluczeniu społecznemu. Sekcja ta (wskazywana, jeśli dotyczy danego PO) musi zawierać opis wskazujący, czy i jak PO jest ukierunkowany na wsparcie obszarów geograficznych najbardziej dotkniętych ubóstwem oraz na wsparcie grup najbardziej zagrożonych dyskryminacją lub wykluczeniem społecznym.

Opis PO powinien zawierać informacje o wykorzystaniu na obszarach dotkniętych przez ubóstwo i w odniesieniu do grup zagrożonych dyskryminacją i wykluczeniem społecznym podejścia zintegrowanego, o którym mowa w UP.

PO zawiera wykaz obszarów geograficznych najbardziej dotkniętych ubóstwem (najlepiej na podstawie map ubóstwa) oraz listę grup docelowych najbardziej dotkniętych dyskryminacją lub wykluczeniem społecznym (z uwzględnieniem wymiaru terytorialnego dyskryminacji/wykluczenia). Niezbędny jest także opis specyficznych potrzeb tych obszarów i grup.

Określona w programie strategia i finansowanie na rzecz obszarów ubóstwa i grup zagrożonych wykluczeniem musi być zgodna z istniejącymi dokumentami określającymi strategię działania w tym zakresie. PO musi wskazywać, w jaki sposób strategia określona w programie na rzecz obszarów ubóstwa i grup zagrożonych wykluczeniem przyczyni się do rozwiązania specyficznych problemów tych obszarów i grup. Opis wpływu PO na konkretne potrzeby obszarów geograficznych i grup dotkniętych ubóstwem i zagrożonych wykluczeniem powinien zawierać elementy wskazane w poniższej tabeli.

Rys. 14. Tabela prezentująca udział PO w realizacji działań przeciwdziałania ubóstwu, dyskryminacji lub wykluczeniu społecznemu27

Grupy docelowe/ obszary geograficzne

Planowane działania

Osie priorytetowe

Priorytet inwestycyjny

Wskaźnik (nazwa wskaźnika)

Jednostka miary

Wartość docelowa w 2020

Fundusz (w przypadku wielo-funduszowego PO)



•• WWyymmooggii ddoottyycczząąccee pprrzzeeddssiięęwwzziięęćć ooppaarrttyycchh nnaa wwssppóółłpprraaccyy mmiięęddzzyyrreeggiioonnaallnneejj oorraazz ttrraannssnnaarrooddoowweejj ww rraammaacchh CCeelluu 11

(CPR art.87.3.d)

Przedsięwzięcia oparte na współpracy to wszelkie działania, w których realizację zaangażowani są beneficjenci zlokalizowani, w co najmniej jednym innym PCz28 (art. 87.3.d CPR). Mogą one przybierać

różną formę: o najbardziej zaawansowaną, jako programy celu EWT (posiadające swoje indywidualne zasady

programowania i wdrażania określone w rozporządzeniu ws. EWT, stąd niżej przedstawione informacje nie mają zastosowania dla programów EWT);

o w ramach Celu 1 Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia są to wszelkie przedsięwzięcia zgodne z ww. art. 87.3.d, czyli transnarodowe (określenie używane w ramach EFS) lub międzyregionalne, zarówno w ramach programów krajowych, jak i regionalnych. Zapis o możliwości i formie realizacji takich przedsięwzięć powinien znaleźć się w PO.

Już na etapie opracowywania PO jest konieczne zdecydowanie o możliwości realizacji przedsięwzięć opartych na współpracy nie tylko dlatego, że przedstawienie w nim odpowiedniego zapisu jest warunkiem koniecznym do realizacji tych przedsięwzięć, ale także z powodów związanych z raportowaniem i monitoringiem. Zgodnie z art. 46.2.e CPR, PCz w raporcie z postępów wdrażania UP, składanym w 2017 i 2019 powinno przedstawić informację na temat postępów w osiąganiu priorytetowych obszarów współpracy założonych w UP zarówno dla programów EWT, jak i przedsięwzięć transnarodowych i międzyregionalnych programów krajowych i regionalnych. I dodatkowo, zgodnie z art. 101.3.c CPR, na poziomie PO celu Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w raporcie rocznym z wdrażania składanym w 2017 i 2019 – w zależności od zapisów programu – trzeba będzie zaprezentować postępy we wdrażaniu ww. przedsięwzięć międzyregionalnych i transnarodowych. Z tego względu, w przypadku decyzji o dopuszczeniu możliwości finansowania przedsięwzięć współpracy tak istotne jest odpowiednie zapisanie tego w PO.

Proponowane opcje uwzględnienia przedsięwzięć transnarodowych i międzyregionalnych w PO Celu Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia:

1 wprowadzenie rozwiązania horyzontalnego, tj. ogólnego zapisu w PO dopuszczającego możliwość wdrażania projektów współpracy;

2 wydzielenie odrębnej osi priorytetowej (wielo- lub jedno-funduszowej) przeznaczonej na współpracę międzynarodową – stanowi ona wówczas dodatkowe narzędzie realizacji celów pozostałych osi i w związku z tym konieczne będzie zapewnienie ich spójności. Zgodnie z art. 10.2 rozporządzenia ws. EFS w takim przypadku poziom dofinansowania dla takiej osi współfinansowanej z tego funduszu należy zwiększyć o 10 p.p. (ale nie przekraczając 100%).

3 w ramach osi priorytetowej wydzielenie działania lub poddziałania dla współpracy międzynarodowej: transnarodowej (w przypadku EFS) i międzyregionalnej.

W każdej z ww. opcji jest niezbędnie ooppiissaanniiee uuwwaarruunnkkoowwaańń rreeaalliizzaaccjjii pprrzzeeddssiięęwwzziięęćć ooppaarrttyycchh nnaa wwssppóółłpprraaccyy. W związku z tym należy wskazać ich preferowany zakres tematyczny, mając na uwadze wartość dodaną wynikającą ze wspólnej z partnerami zagranicznymi ich realizacji oraz pamiętając o zapisach UP oraz celach PO (zapewni to większą komplementarność przedsięwzięć i ich skoncentrowanie na rezultatach). Przedsięwzięcia oparte na współpracy stanowią bowiem, instrument realizacji celów unijnych oraz krajowych/regionalnych poprzez wspólne przedsięwzięcia zainteresowanych partnerów (zarówno na poziomie beneficjentów projektów, jak i samych IZ). Zidentyfikowanie wspólnych tematów atrakcyjnych dla zaangażowanych we współpracę stron i ich

28Do działań współpracy ze względu na zaangażowanie partnerów spoza obszaru wsparcia danego programu i oddziaływanie ponadregionalne, można zaliczać także współpracę regionów wewnątrz kraju, jednak ta forma nie ma uregulowań prawnych w rozporządzeniach, przez to poniższe wymogi mogą, ale nie muszą jej dotyczyć.


wspólna realizacja często pozwala na bardziej efektywne wdrażanie celów strategicznych i szczegółowych danych programów.

W opisie powinna znaleźć się również informacja na temat oczekiwanego wkładu ww. przedsięwzięć w osiąganie celów PO oraz korzyści dla jego obszaru terytorialnego. W miarę możliwości, w opisie systemu kontroli i zarządzania należy uwzględnić również możliwość współpracy z partnerami zagranicznymi.

WW pprrzzyyppaaddkkuu EEFFSS doświadczenia okresu programowania 2007-2013, w ramach którego zastosowano horyzontalne podejście do wdrażania działań współpracy ponadnarodowej, wskazują na potrzebę dodatkowego zaangażowania instytucji wdrażających w ich planowanie i realizację, a także konieczność silnej koordynacji z PCz systemu ich wdrażania. Są to warunki konieczne do zapewnienia skuteczności tych przedsięwzięć. W konsekwencji założono, że przedsięwzięcia współpracy finansowane ze środków EFS będą realizowane wyłącznie na poziomie programu krajowego w ramach wydzielonego priorytetu.

W celu zapewnienia komplementarności i efektywności interwencji, wymagane jest zapewnienie na danym obszarze terytorialnym koordynacji przewidywanych przedsięwzięć międzyregionalnych / transnarodowych programów krajowych i regionalnych z działaniami programów EWT. Jest to możliwe np. poprzez wprowadzenie podziału tematycznego do realizacji przez poszczególne programy, koordynację procesu programowania PO, wymianę informacji pomiędzy instytucjami zaangażowanymi we wdrażanie.

Współfinansowanie z EFRR, FS - oraz Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR) - przedsięwzięć międzyregionalnych wdrażanych poza terytorialnym obszarem wsparcia danego programu krajowego lub regionalnego możliwa byłoby dzięki art. 60.2 CPR.

Szczegółowe informacje nt. wdrażania w Załączniku nr:…: Fiszka – programowanie i wdrażanie przedsięwzięć z zakresu współpracy międzynarodowej oraz strategii makroregionalnych.

•• WWyymmooggii ddoottyycczząąccee pprrzzeeddssiięęwwzziięęćć ppoowwiiąązzaannyycchh zzee SSttrraatteeggiiąą UUEE RReeggiioonnuu MMoorrzzaa BBaałłttyycckkiieeggoo

(CPR art.87.3.e; projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 5.4)

W PO należy przedstawić opis, w jaki sposób zaplanowane w programie interwencje będą przyczyniać się do wdrażania strategii makroregionalnych i morskich oraz realizacji ich celów i zaplanowanych przedsięwzięć, biorąc pod uwagę zawartość i specyfikę danego programu oraz potrzeby jego obszaru/ regionu wsparcia.

W związku z faktem, że Polska jest oficjalnie zaangażowana we wdrażanie Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego29 (SUE RMB), w PO należy odnieść się do jej celów ogólnych (ocalenie morza, rozwój

połączeń w regionie, zwiększenie dobrobytu) oraz obszarów priorytetowych, jak również wskazane jest przeanalizowanie Planu Działania pod kątem tematyki i charakteru przedsięwzięć, których realizacja byłaby możliwa w ramach PO. Zgodnie ze wskazówkami KE, cele i przedsięwzięcia planowane w ramach SUE RMB powinny zostać rozważone i wzięte pod uwagę przy definiowaniu osi priorytetowych i działań PO. W praktyce oznacza to konieczność rozpatrzenia poniższych zagadnień: o w jakim stopniu cele i założenia programowe (osie priorytetowe) uwzględniają i wpisują się w cele

ogólne SUE RMB i jej obszary priorytetowe? (opis logiki interwencji) o które ze zdefiniowanych obszarów priorytetowych SUE RMB wydają się być najbardziej atrakcyjne

pod kątem realizacji celów i założeń PO i jednocześnie ich realizacja we współpracy z partnerami z regionu Morza Bałtyckiego przyniosłaby dodatkowe korzyści dla programu? Rekomendowane jest wskazanie w PO takich obszarów, przy uwzględnieniu zapisów UP.30

29 Informacje i dokumenty SUE RMB są dostępne na jej oficjalnej stronie: http://www.balticsea-region-strategy.eu/ Założeń UP, str. 54.


o czy i jak SUE RMB została uwzględniona w zaplanowanych w PO typach interwencji? o opcjonalnie warto również wskazać, jakie kroki w ramach PO zostaną podjęte w celu mobilizacji

środków do współfinansowania przedsięwzięć związanych z SUE RMB, w tym projektów flagowych (np. wspólne programowanie z innymi zaangażowanymi w SUE RMB państwami /regionami, wydzielenie specjalnego działania, organizowanie ukierunkowanych konkursów, dodatkowe punktowanie w trakcie oceny wniosków o dofinansowanie w przypadku wspierania obszarów SUE RMB, odpowiedni monitoring, elementy systemu IT);

Szczegółowe informacje nt. wdrażania zostaną podane w fiszce – programowanie i wdrażanie przedsięwzięć z zakresu współpracy międzynarodowej oraz strategii makroregionalnych.

22..44 OOppiiss kkiieerruunnkkoowwyycchh zzaassaadd wwyybboorruu pprroojjeekkttóóww ii ooppeerraaccjjii

(CPR art. 87.2.b.iii; projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 3.A.2.2.)

Przy opisie osi priorytetowych należy opisać główne zasady wyboru projektów, które zapewnią, że projekty przyczyniają się do realizacji konkretnych (szczegółowych) celów i rezultatów właściwych osi priorytetowych. Sposób wyboru projektów oraz kryteria i procedury oceny są kluczowym elementem decydującym o sukcesie lub porażce programu: po wyborze i podpisaniu umowy o dofinansowaniu kształt i efekty programu są już w dużym stopniu zdeterminowane.

Wprawdzie szczegółowe kryteria wyboru i oceny projektów będą zatwierdzane przez KM i będą proponowane przez IZ dopiero po zatwierdzeniu programu, ale osiągnięcie założonych efektów jest uzależnione od efektywnego systemu doboru projektów pod kątem osiągnięcia celów. Elementy tego systemu będą podlegały weryfikacji ex ante przed zatwierdzeniem PO pod kątem ich zgodności z całą logiką interwencji. W osi priorytetowej należy przedstawić jako minimum: zasady wyboru projektów i operacji (rozumianych jako dwa lub więcej ściśle powiązane projekty), w tym przede wszystkim planowane tryby ich wyboru (por. rozdział System wdrażania), najważniejsze kryteria dostępu oraz zasady przyjmowania kryteriów przez KM.

IZ określa zasady wyboru operacji (rozumianych jako dwa lub więcej ściśle powiązane projekty)/ projektów stosownie do zaplanowanych typów działań dla danej osi priorytetowej. Są one sformułowane w taki sposób, aby były jednoznacznymi wytycznymi postępowania przy określaniu szczegółowych kryteriów oceny projektów.

Definiując zasady wyboru projektów jako minimum należy przedstawić informacje na temat stosowanych trybów wyboru operacji/projektów wraz z uzasadnieniem. Konieczne jest wskazanie, jakiego typu operacje i projekty podlegają konkurencyjnej selekcji, a jakie wybierane są w sposób niekonkurencyjny. Należy również przedstawić uzasadnienie dokonanego podziału, pod kątem: o adekwatności do charakterystyki operacji i projektów m.in. ich skali i ewentualnej siły

oddziaływania (poziom strategiczności projektu); o potencjału wnioskodawców i ich statusu prawnego oraz realizowanych przez nich zadań; o efektywności rozumianej jako optymalna relacja między nakładem a rezultatem po stronie zarówno

aplikujących, jak i oceniających projekty; o skuteczności procesu selekcji jako wyboru operacji/projektów właściwych, tj. poszukiwanych i

oczekiwanych oraz realizujących cele PO.

Dodatkowo należy wskazać mechanizmy zapewniające bezstronność procesu wyboru projektów i rozwiązania, które pozwolą wybrać najlepsze projekty, jak również zarysować mechanizmy odwoławcze. Dla każdej osi priorytetowej należy wskazać również duże projekty przewidziane do realizacji w ich ramach oraz sposób w jaki zostały zidentyfikowane na potrzeby PO.

22..55 PPrrzzeeddssttaawwiieenniiee ssppoossoobbuu rreeaalliizzaaccjjii zzaassaadd hhoorryyzzoonnttaallnnyycchh

(CPR art. 8 i 7 oraz 87.7; projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 12)


Poniżej opisano rekomendowane sposoby integracji tzw. zasad horyzontalnych na poszczególnych etapach realizacji PO (przygotowanie, realizacja, monitorowanie i ewaluacja).

oo PPrroommoowwaanniiee rróówwnnoouupprraawwnniieenniiaa kkoobbiieett ii mmęężżcczzyyzznn

(CPR art. 8 i 7 oraz 87.7; projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 12.2)

IZ organizuje partnerstwo z podmiotami odpowiedzialnymi za promowanie równości mężczyzn i kobiet i niedyskryminacji. Przez ‘promowanie równości’ należy rozumieć działania przyczyniające się do zwiększenia trwałego udziału kobiet w zatrudnieniu i do rozwoju ich kariery, ograniczenia segregacji na rynku pracy, zwalczania stereotypów związanych z płcią w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz propagowania godzenia pracy i życia osobistego kobiet i mężczyzn. Wyraża się to w konkretnym zakresie wsparcia: promowanie zatrudnienia i mobilności pracowników przez zapewnienie równości mężczyzn i kobiet oraz godzenie życia zawodowego i prywatnego oraz promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa przez zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Przygotowując analizę sytuacji społeczno-gospodarczej, IZ rozpatruje sytuację kobiet i mężczyzn w obszarach, które będą podlegać wsparciu z danego funduszu. Będzie to także jeden z elementów rozpatrywanych w ramach ewaluacji ex ante, podobnie jak adekwatność planowanych przedsięwzięć mających na celu promowanie równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz zapobieganie dyskryminacji.

W treści PO umieszcza się: o opis wkładu PO w promowanie równouprawnienia płci w odniesieniu do poszczególnych wyzwań w

tym obszarze; o opis planowanych przedsięwzięć mających na celu włączanie perspektywy równości płci na

poziomie operacyjnym, w tym wszelkie inicjatywy mające na celu włączanie tej zasady przy wyborze i wdrażaniu projektów;

o opis przedsięwzięć w zakresie monitorowania i ewaluacji przewidzianych w celu zapewnienia kontynuacji realizacji przedmiotowej zasady oraz sposób, w jaki wyniki monitorowania i ewaluacji zostaną wykorzystane;

Jeżeli IZ uzna, że promowanie równouprawnienia kobiet i mężczyzn nie jest istotne dla PO, to w programie powinno znaleźć się uzasadnienie takiego stanowiska.

Należy zwrócić uwagę, że IZ ma za zadanie dopilnować, aby dane dotyczące wskaźników były podzielone według płci w przypadkach wymaganych załącznikiem nr 1 do rozporządzenia ws. EFS (Common output and result indicators for ESF investments). KM program rozpatruje i zatwierdza w szczególności przedsięwzięcia mające na celu promowanie równouprawnienia płci, równych szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób niepełnosprawnych.

W rocznych sprawozdaniach z realizacji składanych w 2017 i 2019 umieszcza się odpowiednio informacje określone w art. 101.2, a także konkretne przedsięwzięcia mające na celu promowanie równouprawnienia płci oraz zapobieganie dyskryminacji, w tym dostępność dla osób niepełnosprawnych i uzgodnienia wdrożone, aby zapewnić włączenie perspektywy płci do PO i projektów.

oo ZZaappoobbiieeggaanniiee ddyysskkrryymmiinnaaccjjii


W PO należy także zawrzeć opis konkretnych przedsięwzięć mających na celu zapobieganie dyskryminacji ze względu na płeć pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Przedsięwzięcia te powinny odnosić się do poszczególnych etapów przygotowywania i realizacji PO (w tym kwestia dostępu do finansowania) oraz uwzględniać potrzeby poszczególnych grup docelowych narażonych na taką dyskryminację oraz osób z niepełnosprawnością.

Opis musi obejmować co najmniej (lecz nie powinien ograniczać się tylko do tych elementów):


o identyfikację poszczególnych grup docelowych, które mogą mieć ograniczony dostęp do wsparcia lub są narażone na dyskryminację oraz identyfikację środków dla złagodzenia tych zagrożeń;

o przedsięwzięcia podejmowane na rzecz zapobiegania dyskryminacji; w tym zapewnienie dostępu do wsparcia udzielanego w ramach programu grupom zmarginalizowanym;

o wszelkie inicjatywy mające na celu włączenie zasady niedyskryminacji do procesu wyboru i wdrażania projektów, np. jednolite wymagania dotyczące dostępności nowych lub przebudowanych budynków użyteczności publicznej;

o konkretne przedsięwzięcia w zakresie monitorowania i ewaluacji przewidziane dla zapewnienia kontynuacji realizacji przedmiotowej zasady oraz sposób, w jaki wyniki monitorowania i ewaluacji zostaną wykorzystane.

Wg projektu komisyjnego wzoru PO w programie powinna zostać zamieszczona także opinia krajowego organu ds. równości

Jeżeli IZ uzna, że przeciwdziałanie dyskryminacji nie jest istotne dla PO, to w programie powinno znaleźć się uzasadnienie takiego stanowiska.

oo ZZrróówwnnoowwaażżoonnyy rroozzwwóójj


Uwzględnienie zasady zrównoważonego rozwoju w programowaniu i wdrażaniu obejmuje finansowanie przedsięwzięć minimalizujących oddziaływanie działalności człowieka na środowisko, w tym nakierowanych na spełnienie acquis w obszarze środowiska. Jednocześnie należy pamiętać, że fakt realizacji wyżej wspomnianych projektów nie zwalnia z obowiązku uwzględnienia wpływu i optymalizacji realizacji każdego PO pod kątem zrównoważonego rozwoju. Dlatego w planowaniu działań w każdym programie należy dążyć do synergii celów gospodarczych, społecznych i ochrony środowiska.

W odniesieniu do finansowania infrastruktury, szczególną uwagę należy poświęcić zasadom ‘zanieczyszczający płaci’ i ‘użytkownik płaci’, które muszą być stosowane systematycznie w odniesieniu do programów i pojedynczych projektów. Oznacza to, że co do zasady, kosztami spełniania wymogów środowiskowych powinni być obciążani użytkownicy (co dotyczy np. oczyszczania ścieków). W odniesieniu do infrastruktury oddziałującej znacząco na środowisko (np. drogi), użytkownicy powinni w maksymalnym stopniu ponosić koszt inwestycji, włączając to koszty zewnętrzne w postaci np. zanieczyszczenia środowiska. Wyjątki od tych zasad są nieuniknione ze względu na wysokie koszty przedsięwzięć chroniących środowisko w konfrontacji z niskimi dochodami społeczeństwa (co dotyczy szczególnie gospodarki wodno-ściekowej). W niektórych przypadkach, podmiot zanieczyszczający nie może być zidentyfikowany albo pociągnięty do odpowiedzialności. W każdym programie, gdzie przewidziano finansowanie przedsięwzięć infrastrukturalnych, należy jednak w klarowny sposób odnieść się do zasad ‘użytkownik płaci’ i ‘zanieczyszczający płaci’, nawet jeśli z uzasadnionych względów nie mogą one być w pełni realizowane.

Z uwagi na pierwszoplanowe znaczenie łagodzenia i adaptacji do zmian klimatu w UE2020, tematyka ta musi znaleźć odpowiednie odzwierciedlenie w każdym programie. Po pierwsze, należy zapewnić monitorowanie i raportowanie wydatków związanych z realizacją celów dotyczących zmian klimatu (przy wykorzystaniu systemu kategorii interwencji przygotowywanego przez KE oraz systemu Rio markers). Do takich przedsięwzięć należeć będą przede wszystkim: wspieranie efektywności energetycznej i OZE, adaptacja do zmian klimatu, transport przyjazny środowisku.

Ponadto, uwzględnienie problematyki zmian klimatu musi obejmować aspekt odporności realizowanych inwestycji infrastrukturalnych na skutki zmian klimatu i powiązane z tym zagrożenia klęskami żywiołowymi (zwiększone ryzyko powodziowe, susze, upały, ekstremalne zjawiska powodziowe).

Praktycznym i wymiernym sposobem wprowadzenia zasady zrównoważonego rozwoju do każdego PO może być ustalenie minimalnych wymogów, ewentualnie wprowadzenie odpowiednich premii w kryteriach wyboru projektów związanych z efektywnością energetyczną wszystkich realizowanych przedsięwzięć, zwłaszcza wszelkich projektów infrastrukturalnych gdzie przewidziana jest budowa lub


remont budynków. Zapewnienie realnych (nie tylko deklaratywnych) mechanizmów preferencji dla projektów maksymalizujących oszczędność energii i efektywność energetyczną jest przykładem dobrej praktyki w horyzontalnym stosowaniu zasady zrównoważonego rozwoju, ponieważ łączy się z korzyściami dla środowiska (zmniejszone emisje gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń), gospodarki (stymulowanie rozwoju sektora budowlanego, zwiększanie bezpieczeństwa energetycznego) i społeczeństwa (rynek pracy, zapobieganie ubóstwu energetycznemu). Uwzględnienie w programach wymogu spełniania przez nowe czy modernizowane budynki publiczne finansowane ze środków europejskich wysokich parametrów energooszczędności (budynki niemal zero-energetyczne) stanowić może efekt demonstracyjny dla pozostałych gałęzi gospodarki.

Warto również przypomnieć, że ‘preferowanie przy wsparciu z funduszy europejskich projektów przynoszących pozytywne efekty w zakresie oszczędności energii’ stanowi jedno z działań wykonawczych dla realizacji Polityki energetycznej Polski do 2030 Dla jego realizacji niewystarczające jest wyodrębnienie osi priorytetowych czy działań służących poprawie efektywności energetycznej; oprócz tego, efektywność energetyczna powinna być traktowana być jako zagadnienie horyzontalne stanowiące praktyczny wymiar realizacji zasady zrównoważonego rozwoju i znaleźć swoje odzwierciedlenie w kryteriach wyboru projektów.

W komisyjnym wzorze PO, służącym wprowadzeniu danych do systemu SFC2014, przewidziano zamieszczenie informacji nt. rozwiązań na rzecz uwzględniania w procedurze wyboru projektów następujących aspektów: wymogi ochrony środowiska, efektywność wykorzystania zasobów, łagodzenie i adaptacja do zmian klimatu, odporność na klęski żywiołowe, zapobieganie ryzyku i zarządzania nim.

Jeżeli IZ uzna, że przedmiotowa zasada nie jest istotna dla PO, to w programie powinno znaleźć się uzasadnienie takiego stanowiska.

oo PPaarrttnneerrssttwwoo

(CPR art. 87.5.c; projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 8.2)

Realizacja PO podlega także zasadzie partnerstwa, tj. zobowiązaniu do stałej, zinstytucjonalizowanej współpracy między administracją rządową, samorządami województw i lokalnymi, partnerami społecznymi i gospodarczymi, organizacjami pozarządowymi, zwłaszcza działającymi w obszarach promowania równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz przeciwdziałania dyskryminacji jak również ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Zakres (przedmiot) współpracy oraz konfiguracja podmiotów współpracujących zależy w pierwszej kolejności od zakresu tematycznego PO.

Instrumentami realizacji zasady partnerstwa mogą być np.: o grupy robocze pracujące nad przygotowaniem PO w danym obszarze tematycznym; o konferencje, warsztaty, spotkania konsultacyjne; o konsultacje PO prowadzone online; o udział przedstawicieli partnerów w pracach KM; o udział przedstawicieli partnerów w grupach roboczych ds. ewaluacji.; o włączanie partnerów w akcje informacyjno-promocyjne i edukacyjne (dotyczące zarówno celów PO,

jak i wdrażania oraz efektów funduszy europejskich).

Niezbędne jest zapewnienia otwartego i przejrzystego wyboru partnerów. Partnerzy reprezentują określone środowisko, nigdy konkretną firmę czy grupę interesów. Należy wprowadzić procedury przeciwdziałające konfliktowi interesów, który może się pojawić, jeżeli partnerzy będą jednocześnie zaangażowani w przygotowanie programów, kryteriów wyboru projektów i ich ocenę.

Programy muszą bezpośrednio odnosić się do roli partnerów w takich procesach jak przygotowanie PO, przygotowanie sprawozdań z postępu prac, realizacja PO, monitorowanie i ocena PO.

Na etapie programowania istotne jest włączenie partnerów w proces przygotowania programu poprzez umożliwienie im udziału w pracach grup roboczych oraz zapewnienie dostępu do aktualnych informacji,


analiz i ekspertyz tematycznych. Można wziąć pod uwagę powierzenie przez IZ partnerom przygotowania rozwiązań w uzgodnionym zakresie.

Projekt PO wymaga konsultacji społecznych, przy czym czas trwania konsultacji nie może być krótszy niż 35 dni. W ciągu kolejnych 30 dni IZ przygotują raport z konsultacji, zawierający odniesienie się do zgłoszonych uwag. Poza oficjalnym procesem konsultacji społecznych, dobrym rozwiązaniem, wspierającym realizację zasady partnerstwa są regularne, nieformalne spotkania, debaty z reprezentantami partnerów.

Harmonogram prac nad programem powinien umożliwiać partnerom odpowiedni czas na zgłoszenie swoich uwag i komentarzy i uzyskania opinii IZ w sprawie. Musi to nastąpić na odpowiednio wczesnym etapie, kiedy faktycznie możliwe jest wprowadzanie zmian do PO. Ponadto, ważne jest jasne zdefiniowanie i szerokie komunikowanie planów dotyczących procesu programowania, ze wskazaniem harmonogramu i możliwych sposobów zaangażowania się partnerów. Dobrym narzędziem do komunikowania się z partnerami jest Internet.

Na dalszych etapach realizacji programu niezbędne jest włączenie właściwych partnerów w prace odpowiednich grup roboczych (np. w zakresie ewaluacji). Partnerzy są także pełnoprawnymi członkami KM.

Efektywna realizacja zasady partnerstwa wymaga nie tylko dobrej woli i zdolności instytucjonalnych administracji, ale także partnerów. Dla wzmocnienia zdolności instytucjonalnych partnerów społeczno-gospodarczych, w tym NGO, należy rozważyć przeznaczenie odpowiednich środków w ramach pomocy technicznej na wsparcie przedsięwzięć takich jak organizacja warsztatów czy szkoleń dla partnerów, pokrycie kosztów uczestnictwa w spotkaniach konsultacyjnych, przygotowanie ekspertyz i opracowanie szczegółowych stanowisk do dokumentów programowych.

Organizując ten element systemu realizacji PO należy także wziąć pod uwagę projektowany obecnie akt delegowany pt. Europejski Kodeks Postępowania w dziedzinie partnerstwa.

Jakkolwiek szczegółowe rozwiązania dotyczące realizacji zasady partnerstwa pozostają w gestii PCz. Europejski Kodeks Postępowania, który określać będzie cele i kryteria służące wspieraniu partnerstwa oraz ułatwiające dzielenie się informacjami, doświadczeniami, rezultatami oraz dobrymi praktykami pomiędzy PCz. Dokument ten określi minimalne wymagania dotyczące zapewnienia wysokiej jakości partnerstwa w zakresie wdrażania funduszy. PO muszą nawiązywać do zasad określonych w Europejskim Kodeksie Postępowania (zgodnie z projektem fiszki dot. programów).

Propozycje zawarte w Europejskim Kodeksie Postępowania dotyczą przede wszystkim kwestii związanych z wyborem partnerów oraz sposobem ich zaangażowania. Postuluje się także przeznaczenie części środków z pomocy technicznej na wsparcie, np. szkoleniowe, dla najsłabszych partnerów. Obecnie trwa dyskusja na forum europejskim odnośnie zawartości Kodeksu. PCz, w tym Polska zgłaszają szereg uwag i wątpliwości do propozycji KE. Dotyczą one w zbytniej szczegółowości oraz nadmiernego ingerowania w kwestie, które są specyficzne dla danego PCz i powinny być regulowane na poziomie krajowym, z uwzględnieniem zaleceń i dobrych praktyk przedstawionych przez KE.

22..66 OOppiiss rraamm kkoooorrddyynnaaccjjii ww rraammaacchh pprrooggrraammuu

(CPR art. 87.6.a; projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 9)

Zagadnienie koordynacji funduszy i instytucji w ramach PO należy opisać w następujących wymiarach: o Fundusz(e) PS współfinansujący/e PO (EFRR-FS, EFRR-EFS oraz EFRROW i EFMR); o Fundusz(e) PS współfinansujący/e PO oraz inne fundusze UE oraz źródła finansowania krajowego; o Fundusz(e) PS współfinansujący/e PO oraz pożyczki udzielane przez Europejski Bank Inwestycyjny

(EBI).

Każdy z tych wymiarów musi być przeanalizowany w kontekście wieloszczeblowego zarządzania, w tym zwłaszcza kraj-region, gdzie podstawą ustalenia niezbędnych mechanizmów koordynacyjnych jest


podział interwencji kraj-region oraz kontrakt terytorialny. Należy przy tym pamiętać, że mechanizmy koordynacyjne w ramach PO muszą być zaplanowane zgodnie z postanowieniami UP,31 a planowaniu

powinno przyświecać dążenie do kumulacji, integracji oraz stałego podnoszenia efektywności i skuteczności wydatkowanych środków w obszarach najistotniejszych z punktu widzenia osiągania celów i rezultatów PO oraz UP.

Planując zatem konkretny zestaw mechanizmów koordynacji w ramach PO należy w pierwszej kolejności ustalić zakres komplementarności: o między celami szczegółowymi oraz wskaźnikami produktu/ rezultatu każdej osi priorytetowej PO

oraz z celami szczegółowymi innych PO; o osi priorytetowych dedykowanych OSI, ZIT oraz RKSL.

Identyfikacja komplementarności wskaże zakres oraz postać (formę) niezbędnych środków koordynacyjnych do ustanowienia już na etapie programowania PO oraz do wykorzystania podczas jego wdrażania. Wachlarz możliwości w tym zakresie jest szeroki oraz dotyczy wszystkich etapów oraz podmiotów realizacji PO. Oprócz rozwiązań wskazanych w rozdziale ‘System koordynacji’ zalecane są następujące rozwiązania: o wspólne grupy robocze na etapie programowania i wdrażania uszczegóławiające m.in. zakres

interwencji w poszczególnych komplementarnych osiach priorytetowych (uwzględniając przy tym konieczność komplementarności i nie-duplikowania interwencji);

o wspólne kampanie informacyjno-promocyjne (zwłaszcza w kontekście ZIT oraz RKSL); o ‘punkty kompleksowej obsługi’ przy udzielaniu informacji i porad dotyczących możliwości wsparcia z

funduszy UE; o wspólne rozwiązania informatyczne dla wnioskodawców; o ‘banki’ projektów oraz panele eksperckie identyfikujące punkty styczne między projektami oraz

możliwości ich integracji w szersze wiązki projektów np. w ramach ZIT lub projektów parasolowych; o zaprogramowanie i określenie komplementarnych działań, dla których prowadzone będą wspólne

nabory projektów; o harmonogramy wspólnych (lub zsynchronizowanych) procesów naboru i rozpatrywania projektów; o listy wspólnych kryteriów oceny projektów oraz wspólnych wskaźników; o procedury równoległego uzgadniania i podpisywania umów o dofinansowanie komplementarnych

projektów; o harmonogramy wspólnych posiedzeń IZ, IW/ IP, KM oraz jednostek ewaluacyjnych (zwłaszcza w

odniesieniu do procesów – wyboru projektów, monitorowania, sprawozdawczości i raportowania strategicznego); etc.

W komisyjnym wzorze PO, służącym wprowadzeniu danych do systemu SFC2014 należy zawrzeć:

o identyfikację obszarów, w których wsparcie w ramach PO mogą być wykorzystywane w sposób komplementarny z innymi źródłami finansowania krajowego/ UE;

o wyjaśnienie, w jaki sposób efekty synergii i komplementarność źródeł finansowania zostaną wykorzystane (np. z myślą o wsparciu projektów);

o opis mechanizmów koordynacyjnych dla każdego z właściwych źródeł finansowania, w tym określenie podmiotów odpowiedzialnych za koordynację w tych dziedzinach wraz z opisaniem ich struktury lub innych konkretnych rozwiązań uzgodnienia (np. system komitetów, procedury konsultacji).

31 UP będzie zawierać m.in. zarys rozwiązań w celu koordynacji komplementarnych źródeł finansowania i usprawnienia finansowania projektów (w tym: system wspólnych komitetów oraz wspólnego monitorowania i ewaluacji jak również komplementarne obszary wsparcia przewidziane w formie "pakietów", mechanizmy umożliwiające wsparcie operacji/ projektów z różnych źródeł finansowania, rozwiązania z zakresu wspólnego eGovernance, punkty kontaktowe, etc.


Dla potrzeb koordynacji środków zaangażowanych do realizacji PO z innymi funduszami UE została sporządzona tabela komplementarności tematycznej funduszy PS, WPR i WPRyb z innymi instrumentami UE [i PL].32

32 W oparciu o tę tabelę zostaną zidentyfikowane punkty styczne procedur aplikacyjnych dla zewnętrznych w stosunku do PS funduszy/ instrumentów UE, a dla których szacuje się największy udział finansowy w ogólnych transferach UE-PL w latach 2014-2020. Opisując osie priorytetowe należy wskazać obszary interwencji, w których IZ, IW/ IP podejmą starania w celu zapewnienia ich komplementarności z działaniami dotychczas podjętymi w danym obszarze oraz planowanymi ze środków krajowych lub unijnych. Opis komplementarności powinien odnosić się przede wszystkim do powiązania obszarów interwencji na poziomie CT i PI zarówno w ramach PO jak i z innymi programami.


Rys. 15. Tabela komplementarności funduszy PS, WPR i WPRyb z innymi instrumentami UE i PL Cel tematyczny

FS

EFRR

EFS

EFRR

OW

inne instrumenty UE i PL

1 Wspieranie badań naukowych, RTI UE: Horyzont2020 | PL: projekty finansowane przez NCBR, PAN, projekty badawcze i celowe, działalność statutowa i inwestycyjna jednostek badawczych

3 Podnoszenie konkurencyjności MŚP… UE: COSME; ERASMUS for All | PL: kredyty eksportowe BGK, Program wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011 – 2020

2 Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości TIK

UE: CEF | PL: środki na informatyzację, rozwój społeczeństwa informacyjnego oraz upowszechnianie szerokopasmowego dostępu do internetu, ‘Kultura +’ - Priorytet Digitalizacja

4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną…

UE: NER300 | PL: środki krajowe związane z ETS, programy NFOŚiG, np. dla przedsięwzięć w zakresie OZE i obiektów wysokosprawnej kogeneracji, zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej

5 Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania i zarządzania ryzykiem

UE: LIFE, Fundusz Solidarności | PL: środki krajowe związane z ETS, Program ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły, Program dla Odry – 2006

6 Ochrona środowiska i wspieranie efektywności wykorzystania z.

UE: LIFE | PL: programy NFOŚiG, np. Gospodarowanie odpadami komunalnymi, Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych, Ochrona Wód, Rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym zdegradowanych przez przemysł i MKDiN, np. Centra kultury i sztuki

7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości najważniejszych infrastruktur sieciowych

UE: CEF; Horyzont 2020 | PL: Program budowy dróg krajowych 2011 – 2015, Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych do roku 2013 z perspektywą do roku 2015

8 Wspieranie zatrudnienia i mobilności UE: ERASMUS for All, EFG, PSCI | PL: Fundusz Pracy

9 Wspieranie włączenia i walka z ubóstwem UE: ERASMUS for All, Fund for European Aid to the Most Deprived, Asylum and Migration Fund33 | PL: programy wieloletnie na rzecz finansowania szpitali, Rządowego Programu na Rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2012 – 2013, Pomoc państwa w zakresie dożywiania

10 Inwestowanie w edukację, umiejętności i LLL UE: ERASMUS for All, PSCI | PL: środki na szkoły zawodowe, działalność dydaktyczną, rezerwa celowa na zwiększenie dostępności wychowania przedszkolnego

11 Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności admin pub

UE: PSCI | PL:

EWT przedsięwzięcia współpracy transnarodowej, międzyregionalnej

UE: IPA, ENI, EDF PL: współpraca prowadzona w ramach miast partnerskich

33 Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym oraz Fundusz Migracji i Azylu


22..77 OOppiiss rroozzwwiiąązzaańń zz zzaakkrreessuu sskkuutteecczznneejj ii eeffeekkttyywwnneejj rreeaalliizzaaccjjii pprrooggrraammuu

•• WWaarruunnkkoowwoośśćć eexx aannttee

(CPR art. 87.6.b, projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 10)

UP zawiera syntetyczną ocenę stopnia spełnienia wszystkich warunków ex ante: ogólnych (dotyczących zagadnień horyzontalnych) oraz tematycznych (przypisanych do poszczególnych CT i PI), a także specyficznych dla EFRROW i EFMR. Dla każdego warunku tematycznego w UP wskazany zostanie poziom jego realizacji (tylko krajowy bądź zarówno krajowy, jak i regionalny) oraz jeden program krajowy, w którym bardziej szczegółowo przedstawiony zostanie sposób spełnienia warunkowości ex ante. Programy krajowe zawierać będą rozwinięcie opisu spełnienia tematycznych warunków ex ante przypisanych do CT/PI właściwych dla danego programu.

Programy regionalne nie będą powielać informacji o spełnieniu warunków ex ante na poziomie krajowym, będą natomiast zawierać bardziej szczegółowe niż UP informacje o tych warunkach ex ante, w których spełnienie zaangażowane są władze samorządowe. Lista tych warunków została wstępnie wyznaczona przez MRR i podlegać będzie aktualizacji w zależności od przebiegu negocjacji z KE oraz uzgodnień z władzami samorządowymi.

Część programu poświęcona warunkowości ex ante wskazywać będzie ocenę spełnienia istotnych dla programu warunków (w programach krajowych – warunków tematycznych przypisanych do CT/PI objętych programem; w programach regionalnych – warunków wymagających zaangażowania władz regionalnych). W przypadku warunków spełnionych należy wskazać dokumenty, akty prawne, podjęte przedsięwzięcia czy osiągnięte wskaźniki, które pozwalają uznać warunek za spełniony. Dla warunków niespełnionych lub częściowo spełnionych należy przedstawić w programie ‘plany naprawcze’ (zakres przedsięwzięć, podmioty odpowiedzialne, harmonogram). Informacje te mogą być uzupełnione o dodatkowe dokumenty w postaci załączników do programu.

W projekcie komisyjnego wzoru PO przygotowanym przez KE do opisu stanu spełnienia warunków ex ante można użyć następujących tabel:

Rys. 16. Identyfikacja warunków ex ante mających zastosowanie dla danego programu i ocena ich wypełnienia34 Warunek ex ante mający zastosowanie do danego programu

Oś/osie priorytetowe, dla których

Spełnienie warunku ex ante: tak/nie/ częściowo

Kryteria Spełnienie kryteriów: TAK/NIE

Odniesienie do dokumentów (strategie, akty prawne, inne odpowiednie dokumenty, razem z odniesieniem do artykułów, sekcji, paragrafów, stron internetowych

Dodatkowe informacje/ wyjaśnienie



Rys. 17. Opis działań do podjęcia na rzecz spełnienia ogólnych i tematycznych warunków ex ante, które nie zostały spełnione

w momencie przedłożenia programu do KE, wraz ze wskazaniem instytucji odpowiedzialnych i harmonogramem działań (tzw. plan naprawczy)35

Ogólne lub tematyczne warunki ex ante mające zastosowanie dla danego programu, które są całkowicie lub częściowo niespełnione

Kryteria, które nie są spełnione

Działania do podjęcia Termin na podjęcie działań i osiągnięcie celu spełnienia warunku

Instytucje odpowiedzialne za warunek

Działanie 1 Terminy związane z działaniem 1

1. X

Działanie 2 Terminy związane z działaniem 2

•• RRaammyy wwyykkoonnaanniiaa

(CPR art. 18-20, 87.2.b.v oraz zał. II; projekt komisyjnego wzoru PO: sekcja 3.A.4.)

UP zawierać będzie ‘wytyczne’ dla wszystkich PO nią objętych dot.: o doboru wskaźników wykonania, wyznaczania ich wartości pośrednich (milestone) i końcowych

(targets) zapewnienia odpowiednich powiązań między wskaźnikami komplementarnych PO lub osi priorytetowych

o zapewnienia odpowiedniego poziomu reprezentatywności wskaźników o mechanizmów monitorowania wystąpienia ewentualnych ryzyk nie-wykonania wskaźników oraz

rozwiązań korekcyjnych.

W oparciu o powyższe wskazówki IZ dokona doboru wskaźników oraz ich wartości pośrednich i końcowych. Ocena wykonania celów pośrednich zostanie dokonana przez KE w 2019 na poziomie priorytetów na podstawie raportu opracowanego przez PCz (dane za 2018). W rezultacie KE określi osie priorytetowe i programy, które osiągnęły zakładany poziom celów pośrednich i tym samym kwalifikują się do uzyskania dodatkowych środków w ramach rezerwy wykonania. Następnie PCz zgodnie z wcześniej opracowaną metodą przedstawią propozycję podziału rezerwy wykonania pomiędzy (na wszystkie lub wybrane) osie priorytetowe i programy, które osiągnęły zapisane w PO cele pośrednie. Propozycja odpowiednich zmian PO będzie wymagała zatwierdzenia przez KE.

Wysokość środków przeznaczonych na rezerwę wykonania ustalono na poziomie 7% alokacji PCz, z wyjątkiem EWT oraz tytułu V rozporządzenia ws. EFMR.

Kluczowe dla dystrybucji tych środków będzie wskazanie przez PCz w PO odpowiednio dobranych i realistycznych celów pośrednich dla priorytetów. W związku z tym opracowanie metodologii podziału środków rezerwy wykonania przez PCz będzie sprowadzało się do rozdysponowania określonych kwot pomiędzy osie priorytetowe, które osiągnęły określone dla nich w PO rezultaty. Proponuje się dokonania podziału w następujący sposób: o środki w ramach poszczególnych funduszy zostaną podzielone pomiędzy osie priorytetowe

proporcjonalnie do wielkości alokowanych na nie pierwotnie środków; rozwiązanie takie powinno zapobiec problemom z absorpcją środków z rezerwy wykonania.

W przypadku uzyskania zgody KE, byłaby możliwa modyfikacja powyższego sposobu dystrybucji poprzez przyznanie większej kwoty z rezerwy wykonania dla tych osi priorytetowych, które w największym stopniu zbliżyły się do zapisanych w ramach wykonania poziomów celów pośrednich. Oznaczałoby to, że dodatkowo byłyby premiowane te osie priorytetowe, dla których najbardziej realistycznie zaplanowano cele pośrednie (czyli ich wykonanie byłoby jak najbliżej 100% wartości wskaźnika; przykładowy przedział: 100%-105%). Dodatkowo należałoby również wprowadzić ograniczenie wysokości środków rezerwy wykonania w relacji do wyjściowej alokacji priorytetu



(przyznane dodatkowe środki nie mogłyby przekroczyć np. 30% wyjściowej alokacji priorytetu). Ewentualne pozostałe środki rezerwy wykonania mogłyby zostać przeznaczone dla tych priorytetów, w których osiągnięcie celów pośrednich byłoby również na zbliżonym do zaplanowanego poziomie (np. 106-110% wartości wskaźnika).

W PO dla każdej osi priorytetowej powinny zostać wybrane wskaźniki, które będą stanowiły cele pośrednie i wartości docelowe w ramach oceny wykonania. Wskaźniki te powinny być bezpośrednio powiązane i spójne z celami danej osi priorytetowej PO i ich realizacją – wskazane jest, aby stanowiły podzbiór wskaźników regularnie sprawozdawanych do KE w ramach raportów rocznych z wdrażania. Do oceny wykonania będą wyselekcjonowane: o wskaźniki finansowe, odnoszące się do przydzielonej alokacji i wykorzystania środków finansowych

danej polityki (PS, WPR lub WPRyb); o wskaźniki produktu, kwantyfikujące dobra i usługi wytworzone dzięki danej interwencji, z

zastrzeżeniem, że ze względu na specyfikę przyrostu postępu rzeczowego niektórych rodzajów interwencji (np. dot. długotrwałych procesów inwestycyjnych), dla opisu celów pośrednich konieczne jest określenie kluczowych etapów realizacji programu (key implementation steps) odnoszących się do procesu wdrażania danego działania, wybierane wskaźniki powinny pochodzić ze wspólnej listy wskaźników kluczowych (WLWK).

o dodatkowo, jedynie w specyficznych przypadkach, wskaźniki rezultatu ściśle powiązane z interwencjami polityki.

W przypadku nieosiągnięcia wyselekcjonowanych zakładanych wartości pośrednich oraz przy założeniu, że PCz nie podjęło adekwatnych działań dla zapewnienia korekty komunikowanych uprzednio przez KE słabości we wdrażaniu programu, będzie ona miała prawo zawiesić w części lub całości płatności. Analogicznie, w przypadku nieosiągnięcia wartości docelowych, KE ma prawo nałożyć korekty netto biorąc jednak pod uwagę uwarunkowania zewnętrzne.

•• OOcceennaa ii ooppiiss zzddoollnnoośśccii aaddmmiinniissttrraaccyyjjnnyycchh

(CPR art. 87.2.b.vii)

Znaczenie zdolności administracyjnych wzrasta. Fasadowe potraktowanie tej kwestii podczas przygotowywania PO oznacza ryzyko fiaska istotnej części negocjacji PO, a zwłaszcza kwestii związanych z warunkowością ex ante, akredytacją oraz ramami wykonania będącymi fundamentami nowej logiki programowania, tj. zorientowania na rezultaty.

W związku z tym należy pamiętać, że zdolność administracyjna jest czynnikiem warunkującym możliwości skutecznej i efektywnej realizacji zadań państwa związanych z prowadzeniem PS. Zatem zdolność administracyjna odnoszona do realizacji PO to zasoby znajdujące się w dyspozycji instytucji oraz rozwiązania organizacyjne, prawne itp. stosowane przez nie, które decydują o jakości realizacji programów.

Zdolność administracyjna może być również określana poprzez analizę następujących procesów, zjawisk i elementów: (1) stan zatrudnienia; (2) dostosowanie kompetencyjne kadr do realizowanych zadań; (3) wynagradzanie kadr administracji; (4) rotacja w administracji; (5) zdolności do kształtowania polityk publicznych; (6) zdolności do konsultacji, koordynacji i komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej, w tym podejmowania adekwatnych działań informacyjnych i promocyjnych; (7) zdolności do ewaluacji i monitorowania; (8) zarządzanie procesami; (9) zarządzanie zasobami ludzkimi; (10) standardy pracy urzędniczej.

Każda oś priorytetowa musi legitymować się zestawem rozwiązań, uwiarygodniającym obecne lub przyszłe zdolności administracyjne jako właściwe do realizacji zaplanowanych przedsięwzięć w danej dziedzinie tematycznej. Kwestia ta jest szczególnie ważna w przypadku dziedzin, których wdrażanie w Polsce nie dowiodło wysokiej efektywności i skuteczności w poprzednich okresach programowania, a największe bariery zidentyfikowano po stronie zdolności administracyjnych. Konieczność udowodnienia odpowiedniej zdolności dotyczy nie tylko IZ, ale także kluczowych beneficjentów odpowiedzialnych za


wdrożenie osi priorytetowej lub czy też jej istotnych części (np. projekty kolejowe). W związku z tym, planując każdą oś priorytetową i kluczowe etapy jej realizacji, IZ powinna mieć jasną koncepcję, co do minimalnych wymogów, jakie będzie stawiać pozostałym instytucjom realizującym poszczególne osie w zakresie ich zdolności administracyjnych.

Zestaw wymogów dot. zdolności administracyjnych jest także elementem wzmacniania systemu zarządzania i kontroli, a tym samym punktem wyjścia do zaplanowania, w jaki najlepszy sposób PT powinna być wykorzystana, by zwiększyć powodzenie w realizacji poszczególnych osi priorytetowych.

Zdolność instytucjonalna a pomoc techniczna

(art. 87.2.b.vii)

W programie należy wskazać kierunki wykorzystania PT, w tym przede wszystkim w kontekście wzmacniania zdolności administracyjnych instytucji systemu wdrażania PO i kluczowych beneficjentów oraz interesariuszy PS, np. partnerów społeczno-gospodarczych.

Przedsięwzięcia adresowane do podmiotów zarządzających i wdrażających powinny przede wszystkim składać się z przedsięwzięć służących podniesieniu wszelkich elementów zdolności administracyjnej, w zakresie których sformułowano wymogi.

Przedsięwzięcia dedykowane interesariuszom powinny być zorientowane na zdolności uczestnictwa w procesach planowania, konsultowania i oceny wdrażania środków funduszy europejskich ale również umożliwiać skuteczne i efektywne ich wykorzystanie. Wyrazem tego może być np. udzielenie wsparcia wnioskodawcy w przygotowaniu projektu w celu osiągnięcia gotowości realizacyjnej umożliwiającej złożenie wniosku o dofinansowanie.

W odniesieniu do newralgicznych etapów wdrażania szczególnego wsparcia środkami pomocy technicznej wymagają: o identyfikacja i selekcja najbardziej adekwatnych projektów, w tym przede wszystkim system

wsparcia projektów kluczowych lub innowacyjnych; o przygotowanie dużych projektów infrastrukturalnych, w tym przede wszystkim problemy dotyczące

procedur środowiskowych, procedur zamówień publicznych czy po prostu nieodpowiedniego zakresu projektu, które powodują, że projekt jest nieefektywny i których ewentualna poprawa oznacza często kilkuletnie opóźnienie w osiągnięciu efektów;

o przygotowanie i wdrażanie ZIT; o przygotowanie i wdrażanie RKSL.

Zgodnie z CPR wielkość środków przeznaczonych na PT w ramach PO oraz właściwych priorytetów nie może być wyższa niż 4% łącznej kwoty środków przyznanych w obu kategoriach regionów. Natomiast wielkość środków danego funduszu na PT nie może przekroczyć 10% całkowitej wielkości środków tego funduszu w obu kategoriach regionów.

Biorąc pod uwagę doświadczenia z poprzednich lat, proponuje się zarezerwowanie w każdym z PO - w postaci odrębnej osi priorytetowej PT - sumy w wysokości ok. 3% całości alokacji na program. W przypadku dużych PO, w szczególności infrastrukturalnych, dotychczasowe doświadczenia pokazują, że alokacja na oś priorytetową PT może być niższa.

•• OOcceennaa ii pprrzzeeddssiięęwwzziięęcciiaa zzmmnniieejjsszzaajjąąccee oobbcciiąążżeenniiaa aaddmmiinniissttrraaccyyjjnnee

(CPR art. 87.6.c; projekt komisyjnego wzoru PO – sekcja 11)

Każdy PO zawiera syntetyczną ocenę obciążeń administracyjnych po stronie jego beneficjentów.

Mając na względzie obowiązkowy charakter tego rozdziału PO można w nim wskazać uproszczenia, które Polska zamierza wprowadzić lub utrzymać, a które mogą uprościć wdrażanie programów i ułatwić życie beneficjentom. Proponowane uproszczenia należy odnieść do okresu programowania 2007-2013,


ponieważ odnoszenie ich do nowo stworzonych zasad wdrażania byłoby nieracjonalne: strona polska nie będzie bowiem świadomie tworzyć obciążeń administracyjnych, aby w tym samym momencie opracować plan ich redukcji.

Wśród planowanych uproszczeń wymienić można w szczególności: o informatyzację relacji beneficjent – instytucje systemu wdrażania; o elastyczne formy finansowania projektów z rozbudowanym systemem zaliczkowym; o zapewnienie szerszego tematycznie dostępu do wsparcia zwrotnego; o konsolidacja usług informacyjnych w jednej sieci punktów oraz współpraca z pozostałymi

funkcjonującymi sieciami w ramach programów finansowanych z EFRROW i EFRM, o funkcjonowanie jednego portalu internetowego, na którym będą dostępne informacje o wszystkich

PO i naborach wniosków, koordynowanie działalności punktów informacyjnych poszczególnych funduszy zapewniających łatwy dostęp dla potencjalnych beneficjentów do kompleksowej informacji.

o opracowanie dokumentów skierowanych do beneficjentów z zastosowaniem zasad prostej polszczyzny.

Powyższy zestaw uproszczeń w systemie wdrażania ma charakter przykładowy i powinien być dostosowany/ uzupełniony do realiów i założeń poszczególnych PO.

Jednocześnie w tej części programu należy jednoznacznie podkreślić, że możliwości wprowadzania przez PCz i IZ ułatwień dla beneficjentów są bardzo mocno ograniczone zapisami CPR, które zdecydowanie nie sprzyjają uproszczeniom, a wręcz przeciwnie, wymuszają często zaostrzenie obecnych zasad.

22..88 FFiinnaannssoowwaanniiee PPOO ii ppllaann ffiinnaannssoowwyy

(CPR art. 87.2.d)

WWyymmooggii ooggóóllnnee

Finansowanie każdego PO36 zostanie określone na poziomie UP w toku toczących się wewnątrz-

krajowych konsultacji oraz ustaleń z KE. UP – w swoim finalnym kształcie – określi przede wszystkim: o które CT i PI, z palety określonej w CPR, będą wspierane w Polsce, o w których PO się one znajdą, o jakie wielkości środków zostaną przeznaczone na każdy z nich, o które z nich i w jakim stopniu będą wdrażane regionalnie, a które z poziomu krajowego; oraz o z jakich funduszy będą finansowane poszczególne PO.

Wszystkie opisane powyżej kwestie będą wypracowywane wspólnie przez MRR oraz IZ regionalnych PO przy zastosowaniu zasady partnerstwa.

Pomiędzy wszystkie PO zostanie rozdysponowana wynegocjowana przez Polskę kwota alokacji pomniejszona o rezerwę wykonania. Koperta finansowa przeznaczona na RPO zostanie rozdysponowana zgodnie z obranym algorytmem.

Istotnym novum w stosunku do obecnej perspektywy finansowej – mającym duży wpływ na kształt i wdrażanie PO – jest zasada dotycząca koncentracji tematycznej i idąca za tym konieczność przestrzegania w poszczególnych PO minimalnych limitów alokacji na wybrane CT (EFRR) oraz PI (EFS) (minimalne pule środków dedykowanych tematycznie).

Spośród generalnych założeń przyjętych do finansowania przyszłych PO, które należy mieć na uwadze konstruując program, należy także wymienić m.in.: o dwu-funduszowość RPO (EFS i EFRR);

36 Budżety programów EWT składają się z alokacji dokonanej przez PCz uczestniczące w danym programie.


o udział w wypełnianiu zasady koncentracji tematycznej, który dotyczy zarówno poziomu krajowego, jak i regionalnego;

o objęcie części środków (tzw. rezerwa programowa) specjalnym systemem dystrybucji opartym o negocjacje w ramach tzw. kontraktów terytorialnych i smart specialisation;

o zapewnienie komplementarności funduszy PS, WPR i WPRyb czego narzędziem może być m.in. finansowanie krzyżowego (komplementarność inwestycji ‘twardych’ i ‘miękkich’).

•• AAllookkaaccjjee ddzziieelloonnee ppoommiięęddzzyy ddwwiiee kkaatteeggoorriiee rreeggiioonnóóww

W nowym okresie programowania, Polska objęta jest wsparciem w ramach dwóch kategorii regionów: ‘słabiej rozwiniętych’, które będzie adresowane do 15 polskich województw oraz ‘bardziej rozwiniętych’ adresowanym do woj. mazowieckiego.

Istotną konsekwencją tego faktu jest dwuczęściowa alokacja na fundusze strukturalne w ramach Celu 1 oznaczająca osobne i generalnie bez możliwości przenoszenia (zasada non-transferability) pule środków na każdą z kategorii regionów. Wyjątkami od tej zasady są możliwości zastosowania: o tzw. mechanizmu elastyczności pozwalającego na przenoszenie do 3% alokacji na jedną kategorię

regionów do innej kategorii regionów; art. 85 CPR; o mechanizmu pozwalającego alokować wsparcie w ramach danego PO poza obszarem nim objętym,

dotyczy to 15% wsparcia z EFRR, FS i EFMR na poziomie priorytetu oraz 5% wsparcia z EFRROW na poziomie programu; art. 60 CPR.

O ile alokacje dzielone pomiędzy dwie kategorie regionów nie mają wpływu na przygotowywanie RPO, o tyle w krajowych PO należy uwzględnić ten fakt na etapie przygotowania PO. (szerzej kwestia omówiona w rozdziale 2.2).

•• RReezzeerrwwaa wwyykkoonnaanniiaa

Z całkowitej puli środków dla Polski wyodrębnione zostanie 7% całkowitej alokacji z przeznaczeniem na rezerwę wykonania. Środki te rozdysponowane zostaną w 2019 na podstawie przeglądu postępów w realizacji programów i stawianych przed nimi celów (wg danych wskaźnikowych za 2018) dokonanego przez KE wspólnie z każdym PCz.37 Przegląd obejmie ocenę osiągnięcia ustalonych wartości pośrednich (kamieni milowych) i docelowych realizacji programu na poziomie priorytetów.

•• RReezzeerrwwaa pprrooggrraammoowwaa

Rezerwa programowa jest jednym z mechanizmów służących zwiększeniu efektywności przedsięwzięć ukierunkowanych terytorialnie realizowanych w ramach programów krajowych, jak i regionalnych. Będzie ona wynosić 10% sumarycznej alokacji EFRR i EFS.

Jak wspomniano na wstępie rezerwa ta zostanie rozdysponowana na poszczególne PO na podstawie ustaleń negocjacji 16 kontraktów terytorialnych. Jej zasoby zostaną wykorzystane przede wszystkim na wsparcie realizacji ZIT w 18 miejskich obszarach funkcjonalnych (MOF) (czyli w tej części rezerwa w całości trafi do RPO) oraz innych przedsięwzięć o charakterze terytorialnym, a szczególnie tych koncentrujących się w ramach OSI, takich jak np. dostęp do usług publicznych na obszarach wiejskich. Wybór obszarów (dziedzin), które zostaną objęte wsparciem nastąpi podczas negocjacji z przedstawicielami samorządów województw oraz innych IZ.

•• KKoonncceennttrraaccjjaa tteemmaattyycczznnaa wwssppaarrcciiaa

Na podstawie ustaleń zawartych w UP zostaną dokonane alokacje środków na poszczególne CT i PI oraz ich rozbicie pomiędzy poszczególne PO. Wspomniana na wstępie konieczność przestrzegania w poszczególnych PO minimalnych limitów alokacji na wybrane CT (EFRR) lub PI (EFS), a tym samym

37 Rozdysponowanie środków rezerwy wykonania nie będzie dotyczyć PO EWT


odpowiedzialność za wypełnienie minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie spocznie zarówno na PO krajowych, jak i regionalnych. Należy podkreślić, że w tych obszarach, w których nastąpi większa decentralizacja środków, większy także będzie ciężar wypełnienia pułapów koncentracji tematycznej.

Podział środków na realizację dwu-funduszowych RPO zostanie dokonany w oparciu o wybrany algorytm. Obecnie w tym zakresie toczą się wariantowe prace analityczne.

W przypadku PO EWT trans-granicznego i transnarodowego zobowiązanie koncentracji środków dotyczy przeznaczenia 80% alokacji EFRR na 4 wybrane CT.

Por. podrozdział Powiązanie osi ze środkami UE i minimalnymi pulami środków dedykowanych tematycznie.

•• WWyybbóórr ppooddssttaawwyy cceerrttyyffiikkaaccjjii

WW PPOO jjaakkoo ppooddssttaawwęę oobblliicczzaanniiaa wwkkłłaadduu UUEE nnaalleeżżyy pprrzzyyjjąąćć ccaałłkkoowwiittee wwyyddaattkkii kkwwaalliiffiikkoowwaallnnee zzee wwzzggllęędduu nnaa kkoorrzzyyssttnnyy wwppłłyyww tteeggoo rroozzwwiiąązzaanniiaa nnaa bbuuddżżeett ppaańńssttwwaa ii bbuuddżżeettyy ssaammoorrzząąddóóww wwoojjeewwóóddzzttww ww pprrooggrraammaacchh,, ww kkttóórryycchh wwyyssttęęppoowwaaćć bbęęddzziiee ppoommoocc ppuubblliicczznnaa..

Pomimo potencjalnych trudności w oszacowaniu na etapie programowania środków prywatnych, które będą zaangażowane w program, rozwiązanie to pozwoli ograniczyć konieczność angażowania budżetu państwa lub budżetów regionów w dofinansowywanie projektów objętych pomocą publiczną. Mechanizm ten obrazuje poniższy przykład:

W PO X poziom dofinansowania UE osi priorytetowych wynosi 85%. Jednocześnie w osiach tych mogą wystąpić projekty wdrażane w reżimie pomocy publicznej – ze schematu pomocy publicznej wynika, że poziom dofinansowania ze środków publicznych przekazywanych jako pomoc publiczna nie może przekroczyć 50% wydatków kwalifikowanych.

Nr Wariant I Całkowite wydatki kwalifikowalne

Wariant II Publiczne wydatki kwalifikowalne

Założenia w programie (przykładowe)

1 Podstawa obliczania wkładu UE Całkowite wydatki kwalifikowalne (publiczne i prywatne) Publiczne wydatki kwalifikowalne

2 Stopa dofinansowania PO/osi priorytetowej 85% * 85%

3 Próg dofinansowania dla pomocy publicznej wynikający z odrębnych przepisów

50% 50%

Do programu zgłasza się beneficjent z projektem, w którym wartość wydatków kwalifikowalnych wynosi 100. Projekt został zaklasyfikowany jako pomoc publiczna. Pomimo 85% stopy dofinansowania na poziomie osi priorytetowej maksymalne dofinansowanie publiczne, jakie może otrzymać beneficjent wynosi 50%, tj. 50. Tym samym 50 będzie pochodzić ze źródeł publicznych i będzie traktowane jako wydatki kwalifikowane publiczne, natomiast drugie 50 jako wydatki prywatne.

Do tego momentu wybrany wariant podstawy certyfikacji nie ma znaczenia. Z punktu widzenia beneficjenta w obu wariantach dostaje on takie samo dofinansowanie, tj. 50. Różnica pojawia się w momencie rozliczeń z KE.

W wariancie I, tj. przyjmującym jako podstawę certyfikacji całkowite wydatki kwalifikowalne, IZ w deklaracji wydatków certyfikuje do KE wydatki w wysokości 100 (publiczne i prywatne). KE obliczając



Przykład dla osi priorytetowej PO z pomocą publiczną

4 Wydatki kwalifikowalne, w tym: 100 100

5 Publiczne 50 50

6 Prywatne 50 50

7 Dofinansowanie dla beneficjenta ze środków publicznych (=4*3)

50 50


wartość należnej płatności pośredniej zastosuje do tej kwoty stopę dofinansowania z osi priorytetowej, tj. 85%. Teoretycznie płatność pośrednia powinna więc wynieść 85. Jednakże przed dokonaniem płatności KE porówna, czy obliczona w ten sposób kwota nie jest większa niż wykazane w deklaracji wydatki publiczne. Zgodnie z zasadą tzw. cappingu wkład unijny nie może bowiem przekroczyć zadeklarowanych wydatków publicznych. W prezentowanym przykładzie wydatki publiczne wynoszą 50, a więc KE redukuje teoretyczną wielkość płatności do poziomu zadeklarowanych wydatków publicznych, tj. 50. Tym samym całość pomocy wypłaconej beneficjentowi pochodzi ze środków unijnych. Budżet państwa nie musi angażować swoich środków we wsparcie beneficjenta.

W wariancie II, tj. przyjmującym jako podstawę certyfikacji wyłącznie publiczne wydatki kwalifikowane, IZ w deklaracji wydatków certyfikuje do KE tylko wydatki publiczne, tj. 50. KE obliczając wartość należnej płatności pośredniej zastosuje do tej kwoty stopę dofinansowania z osi priorytetowej, tj. 85%. W związku z tym wartość należnej płatności pośredniej wyniesie 42,5. Kwota ta jest jednocześnie nie większa niż zadeklarowane wydatki publiczne, w związku z czym, KE wypłaca ją w całości, tj. 42,5. Tym samym z 50 wypłaconych przez IZ beneficjentowi, 42,5 będzie pochodzić z UE, natomiast brakujące 7,5 będzie musiało być sfinansowane z budżetu państwa (ewentualnie z budżetów województw w przypadku RPO).



Rozliczenia z KE

8 Podstawa certyfikacji 100 50

9

Wkład UE w dofinansowaniu dla beneficjenta (Wariant I = mniejsza wartość z 4*2 lub 5 (tzw. capping)), (Wariant II = 5*2)

50 42,5

10 Budżet państwa/regionu w dofinansowaniu dla beneficjenta 0 7,5

Przyjęcie wydatków całkowitych jako podstawy certyfikacji będzie również korzystne w kontekście planowanego zwiększanego zastosowania systemu PPP przy realizacji projektów, w ramach którego znaczna część wkładu finansowego w projekt pochodzi ze środków prywatnych. Przyjęcie jako podstawy certyfikacji wyłącznie wkładu publicznego mogłoby utrudnić finansowanie tego typu projektów.

•• ZZaassttoossoowwaanniiee ffiinnaannssoowwaanniiaa kkrrzzyyżżoowweeggoo ww rraammaacchh PPOO CCeelluu 11

Konsekwencją przyjęcia założenia o jedno-funduszowości osi priorytetowej jest możliwość stosowania finansowania krzyżowego wszędzie tam, gdzie jest to niezbędne dla zapewnienia zintegrowanego charakteru projektu. Rekomendowane jest zatem uwzględnienie na etapie programowania tej możliwości i wskazanie w programie, w których osiach EFRR i EFS stosowane będzie finansowanie krzyżowe. W latach 2007-2013 mechanizm ten nie był/nie jest wykorzystywany w sposób wystarczający.

Finansowanie krzyżowe (CPR art. 88) umożliwia finansowanie projektów z jednego funduszu, chociaż wpisują się one częściowo w zakres wsparcia drugiego funduszu. Finansowanie krzyżowe może stanowić maksymalnie 10% alokacji osi priorytetowej (zachowanie tego pułapu jest weryfikowane na etapie zamykania PO). Zastosowanie finansowania krzyżowego musi być uzasadnione z punktu widzenia skuteczności lub efektywności osiągania założonych rezultatów i celów osi priorytetowej.

Należy zauważyć, że w świetle CPR jedno-funduszowe osie priorytetowe połączone z finansowaniem krzyżowym są bardziej korzystne niż osie wielo-funduszowe, które wykluczają możliwość zastosowania finansowania krzyżowego (do ustalenia z KE na etapie negocjacji programów).

•• OOkkrreeśślleenniiee ppoozziioommóóww wwssppóółłffiinnaannssoowwaanniiaa

Maksymalny poziom dofinansowania polskich PO na poziomie osi priorytetowych wynosić będzie 85% alokacji, za wyjątkiem PO/osi priorytetowych skierowanych na Mazowsze (80%). W przypadku PO/osi


priorytetowych dofinansowanych ze środków FS maksymalny poziom dofinansowania sięgać będzie 85% w odniesieniu do wszystkich regionów kraju. Specyficzne rozwiązania w tym zakresie przewidziane są dla programów EWT.

Ustalając stopę współfinansowania osi priorytetowej (lub jej części odnoszącej się do kategorii regionów lub FS) – w odniesieniu do całkowitych wydatków kwalifikowanych należy co do zasady wybrać maksymalną dopuszczalna przepisami wspólnotowymi stopę współfinansowania, tj. 85%/ 80% w zależności od kategorii regionów. Istnieje możliwość podwyższenia maksymalnego poziomu współfinansowania o 10 punktów procentowych, pod warunkiem, że cała oś priorytetowa dedykowana jest instrumentom finansowym lub RKSL. Wskazane jest zatem skonstruowanie PO w taki sposób, aby umożliwić skorzystanie z tej możliwości. Pozostałe środki niezbędne do realizacji programów pochodzić będą musiały ze źródeł krajowych publicznych lub prywatnych.

•• TTaabbeellee ffiinnaannssoowwee

Projekt komisyjnego wzoru PO zawiera trzy rodzaje tabel finansowych: o tabela 17 - alokacja w podziale na fundusze i lata z uwzględnieniem poszczególnych kategorii

regionów – jest to tabela, która będzie stanowić podstawę dla monitorowania realizacji zobowiązań w kontekście zasady n+3;

Kategoria regionów 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Suma

EFRR

w regionach mniej rozwiniętych

EFRR

w regionie lepiej rozwiniętym

EFRR

suma

EFS

w regionach mniej rozwiniętych

EFS

w regionie lepiej rozwiniętym

EFS

suma

EFRR/EFS

suma

FS

Suma

o tabela 18a - alokacja w podziale na osie priorytetowe, fundusze, kategorie regionów oraz źródła

finansowania - w tabeli tej określana jest podstawa certyfikacji

Indykatywny podział wkładu krajowego

Dla celów info Wkład

wspólnotowy Wkład

krajowy Krajowe środki

publiczne

Krajowe środki

prywatne40

Finansowanie ogółem

Poziom

współfinans.39 Wkład

EBI

Oś PO Kat. regionów

CT38

a b=c+d c d e=a+b f=a/e g

Oś priorytetowa 1. ze wskazaniem z jakiego

38 W przypadku gdy priorytet PO obejmuje priorytety inwestycyjne z więcej niż 1 celu tematycznego. 39 Poziom współfinansowania może być zaokrąglony do liczby całkowitej. Dokładny współczynnik refundacji wyznacza stosunek (f). 40 Należy wypełnić jedynie w przypadku gdy występuje współfinansowanie ze środków prywatnych.


funduszu będzie ona finansowana

Suma

o tabela 18b – alokacja w podziale na osie priorytetowe, fundusze, kategorie regionów i cele

tematyczne Oś priorytetowa Fundusz Kategoria

regionu CT Wsparcie UE Wkład

krajowy RAZEM

Oś priorytetowa 1

Oś priorytetowa 2

Razem o tabela 19 – alokacja w podziale na osie priorytetowe przeznaczona na interwencje związane ze

zmianą klimatu. (tabela generowana automatycznie przez SFC2014) Oś priorytetowa Szacunkowa wysokość środków na

cele związane ze zmianą klimatu (€) Udział w całości alokacji na PO (%)

Razem

Dodatkowe tabele finansowe w podziale na poszczególne kategorie interwencji umiejscowione będą – zgodnie z projektem komisyjnego wzoru PO - przy opisie poszczególnych osi priorytetowych.

W pierwszym etapie konstrukcji planu finansowego należy odwołać się do ustaleń zawartych w UP, przede wszystkim: koperty finansowej przewidzianej na dany PO, listy CT i PI, które mogą być objęte danym PO oraz zobowiązań nałożonych na dany PO w zakresie wypełniania poszczególnych minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie.

W drugim kroku należy odwołać się do zobowiązań podjętych przez strony kontraktu terytorialnego m.in.: postanowień co do wykorzystania alokacji pochodzącej z rezerwy programowej (kwota wraz z działaniami, które mogą być z niej finansowane) i alokacji na ZIT.

W trzecim, ostatnim kroku należy podjąć przesądzenia dotyczące już wewnętrznych kwestii związanych z danym PO, a zatem: alokacja na poszczególne osie priorytetowe, ustalenie podstawy certyfikacji, poziomów współfinansowania, zastosowanie finansowania krzyżowego, itp.

ZZee wwzzggllęędduu nnaa zzaaoossttrrzzeenniiee zzaassaaddyy nn++ ,, kkoonnssttrruuuujjąącc ii nneeggooccjjuujjąącc zz KKEE ttaabbeellęę ffiinnaannssoowwąą nnrr 1177 –– aallookkaaccjjaa ww ppooddzziiaallee nnaa ffuunndduusszzee ii llaattaa –– nnaalleeżżyy ssttaarraaćć ssiięę oo ttoo,, aabbyy wwiieellkkoośśćć aallookkaaccjjii pprrzzyyppiissaannaa ddoo ppoosszzcczzeeggóóllnnyycchh llaatt bbyyłłaa zzrróóżżnniiccoowwaannaa,, ttjj.. mmoożżlliiwwiiee mmnniieejjsszzaa ww ppiieerrwwsszzyycchh llaattaacchh ookkrreessuu pprrooggrraammoowwaanniiaa ii ssttooppnniioowwoo rroossnnąąccaa ww kkoolleejjnnyycchh. Ze strony KE i płatników netto można spodziewać się jednak odmiennego stanowiska w tej sprawie i dążenia do równomiernego rozłożenia alokacji na poszczególne lata.

22..99 OOppiiss ssyytteemmuu iinnssttyyttuuccjjii zzaaaannggaażżoowwaannyycchh ww rreeaalliizzaaccjjęę PPOO

W PO należy zamieścić podstawowe informacje na temat najważniejszych podmiotów zaangażowanych w jego realizację, tj. IZ, która w latach 2014-2020 będzie jednocześnie instytucją odpowiedzialną za certyfikację środków do KE, IA oraz instytucji odpowiedzialnej za otrzymywanie płatności z KE. Wskazać należy także na MRR jako instytucję dokonującą desygnacji w imieniu PCz.

Dla każdej w wymienionych powyżej instytucji należy podać podstawę prawną jej funkcjonowania i dane kontaktowe. Należy w zwięzły sposób opisać role poszczególnych instytucji w systemie


zarządzania i kontroli PO oraz zdefiniować w punktach zadania każdej z nich. Zmiany w zakresie systemu instytucji będą ostatecznie zatwierdzane przez KM i wyłącznie notyfikowane KE.

Nie należy z kolei umieszczać w programie szczegółowych informacji na temat instytucji, którym IZ powierzyła realizację części swoich zadań (IP, IW). Z jednej strony nie jest to wymagane przepisami projektu CPR, z drugiej, doświadczenia perspektywy 2007 – 2013 pokazują, iż zmiany w systemach zarządzania i kontroli, polegające na powoływaniu nowych instytucji albo zastępowaniu jednych instytucji drugimi były stosunkowo częste, co w konsekwencji wiązało się z koniecznością uruchomienia procedury zmiany poszczególnych PO.


33 SSYYSSTTEEMM KKOOOORRDDYYNNAACCJJII

Skuteczna koordynacja na etapie programowania i realizacji interwencji w ramach UP ma kluczowe znaczenie dla maksymalizacji efektów tych interwencji. Trzeba przy tym brać pod uwagę większy poziom złożoności koordynacji w ramach systemu UP w porównaniu z systemem Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, co wynika z kilku czynników:

1 objęcie UP trzech polityk unijnych: poza PS również polityki rozwoju obszarów wiejskich w ramach WPR oraz WPRyb, a także innych unijnych polityk i instrumentów;

2 istnienie nowego systemu i dokumentów strategicznych odnoszących się do krajowej polityki rozwoju, z którymi UP powinna być właściwie powiązana;

3 wprowadzenie do systemu UP nowych elementów takich jak: o mechanizmu warunkowości, oznaczającego powiązanie finansowania w ramach UP z realizacją

właściwych przedsięwzięć w ramach odpowiednich polityk krajowych; o dwu-funduszowych programów regionalnych, wymagających odpowiedniej koordynacji

pomiędzy funduszami w ramach RPO oraz pomiędzy RPO i programem(-ami) krajowym w ramach EFS i EFRR;

o wskaźników dotyczących (wybranych) efektów rzeczowych interwencji, z którymi powiązane będą wynikające z regulacji konsekwencje finansowe (zwłaszcza podział rezerwy wykonania); oznacza to konieczność koordynacji pomiędzy programami zaangażowanymi w osiąganie danych wskaźników.

Rozważając kwestie zapewnienia właściwej koordynacji działań wszystkich instytucji zaangażowanych w realizację UP, należy wziąć pod uwagę następujące aspekty (cceellee kkoooorrddyynnaaccjjii): osiągnięcie wszystkich celów UP i związanych z nimi wskaźników; stymulowanie komplementarności i synergii interwencji; zapewnienie spójności systemu; maksymalizacja skuteczności i efektywności systemu.

KKoooorrddyynnaaccjjaa bbęęddzziiee ddoottyycczzyyćć nnaassttęęppuujjąąccyycchh zzaassaaddnniicczzyycchh wwyymmiiaarróóww: UP, CT, funduszy i programów oraz odbywać się będzie na poziomie ogólnokrajowym i samych programów. Poziom UP obejmować będzie zwłaszcza: koordynację celów UP oraz CT, koordynację interwencji PS z WPR i WPRyb, koordynację z innymi instrumentami UE oraz krajowymi (kontrakt terytorialny, warunkowość) oraz zadań związanych z desygnacją. Poziom programów obejmować będzie przede wszystkim koordynację pomiędzy: CT, funduszami, osiami priorytetowymi, kategoriami regionów oraz instrumentami rozwoju terytorialnego.

WWiiooddąąccąą rroollęę ww wwyyppeełłnniieenniiuu wwww.. cceellóóww ii wwyymmiiaarróóww kkoooorrddyynnaaccjjii bbęęddzziiee mmiieećć MMRRRR (IK, IZ - odpowiedzialne za koordynację danego CT/ grupy CT). Zadanie to będzie zorganizowane w postaci zziinnssttyyttuuccjjoonnaalliizzoowwaanneeggoo mmeecchhaanniizzmmuu uuzzggooddnniieeńń ii kkoommuunniikkaaccjjii4411 pomiędzy poszczególnymi podmiotami

zaangażowanymi w realizację UP (wewnątrz MRR, w ścisłej współpracy z IZ RPO oraz z MRiRW). Przedmiotem koordynacji w tym zakresie będą następujące aspekty: o osiąganie celów UP, CT i związanych z nimi wskaźników; o podział zakresów interwencji, zasady służące osiąganiu komplementarności interwencji oraz w

przypadku EFS dodatkowo koordynacja realizacji polityk sektorowych; o warunkowość i ramy wykonania; o definicje pojęć, metodologie (np. metodologia dotycząca wskaźników - system, definicje, sposoby

pomiaru), interpretacje przepisów prawnych; o kwestie związane z wyborem, zarządzaniem i rozliczaniem projektów (kryteria wyboru, tryby

wyboru, w tym także wybór konkretnych projektów (operacji) w przypadkach uzasadnionych strategicznie), zasady finansowania (w tym przekazywania i zabezpieczania zaliczek), zasady rozliczania (w tym stosowania uproszczonych metod rozliczania wydatków);

o minimalny zakres wniosku i umowy dofinansowania projektu oraz wniosku o płatność; o zasady kwalifikowania i certyfikacji wydatków;

41 w tym zwłaszcza zapewnienie skutecznej bieżącej komunikacji pomiędzy wszystkimi instytucjami (komórkami) z systemu realizacji UP, służącej wymianie informacji oraz koordynacji/uzgadnianiu planów w odpowiednich zakresach, metod rozwiązywania pojawiających się problemów, itp.


o systemy informatyczne monitorowania; o audyt i kontrola; o plany ewaluacji (w zakresie koordynacji miękkiej).

Kwestie te będą regulowane przede wszystkim w formie wytycznych/ zaleceń lub ustawy / rozporządzeń.

MRR będzie także odpowiedzialny za zapewnienie właściwego mmeecchhaanniizzmmuu kkoooorrddyynnaaccyyjjnneeggoo wweewwnnąąttrrzz ssyysstteemmuu iinnssttyyttuuccjjoonnaallnneeggoo,, aby zapewnić spójność i komplementarność interwencji. Mechanizm ten powinien zostać określony przez każdą IZ i uwzględniony w odpowiednich procedurach zarządzania programem. Powinien on przewidywać co najmniej obowiązek uzgodnienia odpowiednich dokumentów odnoszących się do realizacji PO, w postaci uzgodnień pisemnych (drogą elektroniczną) lub/i spotkań uzgodnieniowych. Dotyczyć to powinno w szczególności: o szczegółowego opisu priorytetów; o zasad i kryteriów wyboru projektów; o interpretacji odnoszących się do budzących wątpliwości elementów procedur itp.; o obowiązek organizacji odpowiednich form komunikacji wewnętrznej w ramach systemu

instytucjonalnego, opartego na organizowaniu regularnych spotkań oraz elektronicznych formach wymiany informacji;

o istnienie oraz funkcjonowanie tego mechanizmu powinno być weryfikowane w trakcie audytów systemu.

Zostanie także powołany KKoommiitteett KKoooorrddyynnaaccyyjjnnyy UUPP (KK UP). Przewodniczyć mu będzie minister właściwy ds. rozwoju regionalnego. W skład KK UP wejdą przedstawiciele wszystkich IK, ID, IZ, IP, IA, partnerzy społeczni i gospodarczy oraz ewentualnie inne instytucje pełniące role ważne w kontekście skutecznej i efektywnej realizacji UP. Komitet ten będzie podejmował zasadnicze decyzje odnoszące się do poziomu UP w kwestiach wynikających z odpowiednich regulacji (koordynacja celów UP oraz CT; interwencji PS, WPR, WPRyb; z innymi instrumentami UE oraz politykami krajowymi). KK UP będzie spotykał się nie rzadziej niż raz na pół roku oraz będzie obsługiwany przez komórki organizacyjne MRR odpowiedzialne za w koordynację UP. Jego prace będą wspierane pracami ppooddkkoommiitteettóóww// ggrruupp ddss.. hhoorryyzzoonnttaallnnyycchh zajmujących się funkcjonowaniem wyodrębnionego procesu służącego realizacji UP, lub kwestii przekrojowych (np. ZIT). Zapewnienie ich skutecznego funkcjonowania jest kluczowe dla powodzenia całego systemu.

System podkomitetów/ grup będzie oparty na istniejącym systemie grup roboczych ds.: kwalifikowalności wydatków, społeczeństwa obywatelskiego, małych i średnich przedsiębiorstw, społeczeństwa informacyjnego, informacji, promocji i szkoleń, polityki regionalnej, koordynacji i komplementarności. Ewentualne nowe grupy (np. ds. ZIT) zostaną powołane przez instytucję koordynującą UP.

Stosownie do ‘monitorowanych’ procesów lub kwestii każdy podkomitet/ grupa: o będzie mieć za zadanie: dokonywanie systematycznych przeglądów przebiegu realizacji i

rekomendowanie odpowiednich działań; o będzie mieć skład dobierany spośród podmiotów systemu realizacji UP, współodpowiedzialnych za

dany temat lub CT oraz partnerów społecznych i gospodarczych.

Każdy podkomitet/ grupa powinien co do zasady odbywać posiedzenia koordynacyjne nie rzadziej niż raz na kwartał, z możliwością organizowania dodatkowych spotkań w razie wystąpienia pilnej potrzeby. Wyniki ich prac będą wykorzystywane w bieżącej pracy przez poszczególne uczestniczące w niej instytucje, a także będą stanowić wkład dla KK UP.

Na poziomie UP funkcjonować będzie także KKoommiitteett ddss.. ddeessyyggnnaaccjjii (por. rozdział System wdrażania) oraz KKoommiitteett ddss.. aauuddyyttuu ii kkoonnttrroollii funkcjonujący na zasadach podobnych do obecnych.

Koordynacja na poziomie PO odbywać się będzie przede wszystkim via KKMM PPOO ii iicchh ppooddkkoommiitteettyy// ggrruuppyy. Oprócz zadań określonych w regulacjach UE, istotną rolą KM PO polityki spójności na poziomie krajowym będzie zapewnienie właściwego wdrożenia w ramach danego PO i CT ustaleń wynikających z prac i decyzji KK UP poprzez skuteczne przeniesienie ich do odpowiednich dokumentów zatwierdzanych


przez KM.42 Dodatkowo KM będą wypełniać funkcję koordynacji działań służących realizacji

poszczególnych CT (lub grup CT), których osiąganiu służy dany PO lub mających zasadnicze znaczenie dla tego PO lub też szczególnie trudnych do realizacji w danym PO.

KM powinien w szczególności podejmować rekomendacje, kierowane w razie potrzeby pod obrady KK UP, a dotyczące następujących kwestii: o wskaźniki odnoszące się do danego CT – definicja, sposób pomiaru, postępy w osiąganiu; o treść i zmiany PO w zakresie dotyczącym danego CT, w tym dobór działań służących osiągnięciu

celu w poszczególnych PO oraz ich opisy, w tym typy projektów i beneficjentów – ich wzajemna spójność, komplementarność, sprzyjanie synergii

o kryteria wyboru projektów odnoszące się do danego CT; o przepisy krajowe i ewentualne potrzeby w zakresie zmian prawnych związane z danym celem

tematycznym; o koordynacja interwencji w ramach UP z politykami i interwencjami krajowymi w zakresie danego

celu: o realizacja warunków odnoszących się do danego celu; o potrzeby dotyczące zapewnienia spójności, komplementarności itd.; o spójność sposobu wdrażania odpowiednich PO/priorytetów w kontekście realizacji danego celu – w

tym spójność procedur, interpretacji, kwestie wzajemnego dopasowania terminów konkursów itp.; o ewaluacja odnosząca się do danego CT – na poziomie UP, PO i priorytetów; w zakresie planów –

analiza ich spójności, kompletności, analiza wykorzystania wyników.

42 Zgodnie z zapisami CPR, część mniejszych zmian PO będzie zatwierdzana ostatecznie przez KM i wyłącznie notyfikowana KE.


44 SSYYSSTTEEMM WWDDRRAAŻŻAANNIIAA

44..11 KKrraajjoowwee ppooddssttaawwyy pprraawwnnee ii ddookkuummeennttyy wwddrroożżeenniioowwee

Podstawowe zasady realizacji UP i PO określone są na poziomie rozporządzeń UE, w szczególności CPR. Kwestie nieregulowane w rozporządzeniach lub regulowane w sposób niewystarczający, a mające podstawowe znaczenie dla realizacji UP i PO polityki spójności zostaną określone w ustawie krajowej lub wydawanych na jej podstawie rozporządzeniach. Do tej kategorii zagadnień należą m.in. zasady koordynacji UP i PO polityki spójności, system instytucjonalny, desygnacja, przepływy finansowe, kontrole, korekty, procedura odwoławcza.

Regulacje wdrożeniowe, dla których nie ma konieczności umiejscowienia ich w ustawie lub rozporządzeniach, określone zostaną w drodze horyzontalnych wytycznych ministra rozwoju regionalnego. Będą to przede wszystkim kwestie proceduralne lub regulujące poszczególne procesy w ramach sytemu realizacji programów. Takie rozwiązanie zapewni większą elastyczność na etapie wdrażania programów, ujednolici zasady wdrażania, ustanowi wspólne standardy wdrożeniowe i jednocześnie zapewni zgodność sposobu wdrażania PO z prawem UE oraz spełnienie w ramach wszystkich PO wymagań określanych przez KE. Utrzymane zostaną dotychczasowe rozwiązania w postaci wspomnianych wytycznych horyzontalnych wydawanych przez MRR jako koordynatora PS oraz wytycznych programowych wydawanych przez IZ, które muszą być zgodne z wytycznymi horyzontalnymi. Katalog zagadnień możliwych do uregulowania w wytycznych horyzontalnych zostanie określony w ustawie i będzie, tak jak dotąd, katalogiem otwartym. Dodatkowo możliwe będzie w przypadku EFS wydawanie przez MRR we współpracy z ministerstwami liniowymi wytycznych tematycznych.

Główne kierunki i zasady wsparcia określone zostaną w dokumentach programowych, tj. UP i PO.

PO ze swojej natury będzie mieć charakter ogólny, zarysowujący jedynie zakres planowanych interwencji, główne cele i wskaźniki oraz system wdrożeniowy. W celu uszczegółowienia zapisów programów instytucje zarządzające opracują SzOP, których zakres i struktura co do zasady będą odpowiadać obecnej formule tego dokumentu.

Zasady funkcjonowania systemów zarządzania i kontroli powinny być zgodnie z dotychczasową praktyką ujęte w sporządzanych przez IZ Opisach Systemów Zarządzania i Kontroli i instrukcjach wykonawczych

Oprócz tego, IZ będą tworzyć dokumenty takie jak regulaminy konkursów, a także różnego rodzaju dokumenty wspierające beneficjentów w zakresie przygotowywania projektów, np. podręczniki, regulaminy konkursów, zalecenia itd.

Podstawa prawna do wydawania dokumentów programowych oraz pozostałych dokumentów związanych z systemem realizacji PO znajdzie się w ustawie krajowej.

44..22 SSyysstteemm iinnssttyyttuuccjjoonnaallnnyy ii ddeessyyggnnaaccjjaa

System instytucjonalny związany z przygotowaniem i koordynacją UP oraz koordynacją PS został zarysowany w projekcie CPR, pozostawiając jednocześnie PCz pewną swobodę/elastyczność w jego ostatecznym ukształtowaniu. Nowym elementem, który ma istotne znaczenie dla kształtu systemu instytucjonalnego, jest wprowadzenie procesu desygnacji, jak również przejęcie funkcji certyfikacji przez IZ.

IInnssttyyttuuccjjee ZZaarrzząąddzzaajjąąccee,, PPoośśrreeddnniicczząąccee ii WWddrraażżaajjąąccee

System instytucjonalny PO tworzą przede wszystkim instytucje zarządzające, których rolę pełnić będzie MRR dla programów krajowych i zarządy województw dla programów regionalnych. IZ obok standardowych działań zarządczo- kontrolnych wyposażone zostaną w dodatkowe funkcje związane z certyfikacją wydatków. W celu realizacji tych funkcji i zapewnienia wymaganego przez KE rozdzielenia realizacji zadań zarządczo- kontrolnych od certyfikacji konieczne jest wyodrębnienie w strukturze IZ


komórki (np. wydziału) zajmującej się certyfikacją wydatków. IZ może powierzyć realizację części zadań (za wyjątkiem certyfikacji) instytucjom pośredniczącym, które z kolei – za zgodą IZ - mogą powierzyć część zadań instytucjom wdrażającym. Przy powierzaniu zadań należy zadbać, aby instytucje pośredniczące/ wdrażające gwarantowały realizację kryteriów desygnacji.

IInnssttyyttuuccjjaa AAuuddyyttoowwaa

Funkcje IA, podobnie jak w obecnej perspektywie realizować będzie Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej.

DDeessyyggnnaaccjjaa ((wwyyzznnaacczzaanniiee))

Projekt CPR wprowadza procedurę desygnacji, której podlegać mają IZ (zarówno w zakresie PS, jak i WPR i WPRyb). Desygnacji dokonywać będzie instytucja w danym PCz po ocenie spełniania kryteriów desygnacji. Uzyskanie desygnacji jest warunkiem rozpoczęcia procesu finansowego wdrażania PO, rozumianego jako wystąpienie z pierwszym wnioskiem o płatność do KE.

Szczegółowe warunki i tryb uzyskania desygnacji zostaną dookreślone w załączniku do CPR oraz doprecyzowane w ustawie wdrożeniowej dla nowego okresu programowania 2014-2020 (dalej jako krajowa ustawa).

W warunkach krajowych proces desygnacji będzie realizowany oddzielnie dla programów PS i dla programów polityki rolnej i rybackiej. Konieczność takiego rozdzielenia tego procesu wynika z odmiennych zasad realizacji, jak również ugruntowanego w polskim systemie modelu akredytacji dla polityki rolnej i rybackiej.

DDeessyyggnnaaccjjaa ww PPSS

W zakresie PS procedura desygnacji zostanie umocowana w krajowej ustawie. Podmiotem udzielającym desygnacji będzie Minister Rozwoju Regionalnego, wspomagany przez Komitet ds. Desygnacji, jako koordynator realizacji UP i koordynator PS w Polsce, pełniący jednocześnie funkcję PCz w rozumieniu CPR. Wyznaczenie IZ, IP i IW jest podstawowym uprawnieniem Ministra Rozwoju Regionalnego jako odpowiedzialnego za koordynację i realizację PS w Polsce wykonywanym w imieniu Rady Ministrów. Istotą procesu desygnacji jest wzięcie politycznej odpowiedzialności przed KE za prawidłowe funkcjonowanie systemu wdrażania funduszy unijnych.

Minister Rozwoju Regionalnego będzie wspomagany przez Komitet ds. Desygnacji, w skład którego będą wchodzić jego przedstawiciele oraz przedstawiciele Ministra Finansów.

Desygnacji będą podlegać IZ oraz IP (oraz IW) w zakresie, w jakim zostały delegowane im zadania.

W odróżnieniu od audytu zgodności, desygnacja będzie procesem ciągłym, tzn. spełnianie kryteriów desygnacji będzie weryfikowane podczas całego okresu realizacji PO poprzez kontrole ciągłości desygnacji realizowane w oparciu o analizę ryzyka, jak również wyniki prac IA i IZ. Udzielona desygnacja będzie mogła zostać zawieszona lub wycofana w przypadku naruszenia przez IZ lub IP kryteriów desygnacji.

KKrryytteerriiaa ddeessyyggnnaaccjjii

Szczegółowe kryteria uzyskania desygnacji w zakresie zasad kontroli wewnętrznej, zarządzania ryzykiem, funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli oraz sprawozdawczości i monitorowania są określone w załączniku ... do projektu CPR.

Ponadto na gruncie ustawy krajowej zostaną sformułowane dodatkowe kryteria desygnacji,, dostosowane do polskiego systemu wdrażania.

Dotyczyć one będą: o procedury odwoławczej o zasad kwalifikowania wydatków objętych dofinansowaniem w ramach PO; o ustalania i nakładania korekt finansowych; o odzyskiwania kwot podlegających zwrotowi, w tym wydawania decyzji, o zwrocie;


o zarządzania środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację PO, pochodzącymi z budżetu państwa, budżetu województwa lub ze środków funduszy strukturalnych lub FS;

o systemu ewaluacji PO; o zapewnienia właściwej informacji i promocji PO.

44..33 ZZaassaaddyy ii ttrryybbyy wwyybboorruu pprroojjeekkttóóww

Wybór projektów powinien skutkować dofinansowaniem przedsięwzięć, które wniosą największy wkład w osiągnięcie celów szczegółowych osi priorytetowej oraz celów samego PO i UP, wyrażonych za pomocą ustalonych wskaźników. W praktyce główne znaczenie będzie miało odniesienie do celów i wskaźników działania, w ramach którego wybór projektów będzie dokonywany. Organizacja procesu wyboru powinna również aktywnie służyć komplementarności udzielanego wsparcia.

Sposób dokonywania selekcji projektów do dofinansowania powinien przyjąć postać pisemnych procedur. Procedura powinna zostać zdefiniowana na poziomie PO z jednoczesnym założeniem jej elastyczności pozwalającej na jej modyfikowanie / uszczegóławianie na poziomie każdego działania po analizie, uwzględniającej m.in.: o alokację, której dotyczyć będzie procedura; o limity dofinansowania; o typy operacji (rozumiane jako dwa lub więcej ściśle powiązane projekty) i projektów; o typy beneficjentów; o liczbę spodziewanych wniosków o dofinansowanie.

Generalnie, im większa spodziewana liczba niedużych projektów, mających pojedynczo niewielki wkład w osiąganie celów PO, tym prostsza i ustandaryzowana powinna być procedura, a wymogi związane z możliwością uczestnictwa projektodawców mniejsze. Wymogi te, przede wszystkim w zakresie przedkładanej przez projektodawców dokumentacji, powinny też odpowiadać typowi wybieranych projektów i typowi potencjalnych beneficjentów.

Procedura wyboru projektów, powinna uwzględniać następujące kluczowe elementy: kryteria wyboru, tryb wyboru oraz organizację procesu wyboru w tym sposób naboru i oceny projektów/wniosków.

•• KKrryytteerriiaa wwyybboorruu//oocceennyy

Kryteria stosowane przy wyborze projektów do dofinansowania służą przede wszystkim ocenie czy cele projektu odpowiadają zamierzeniom określonym w danym działaniu/osi priorytetowej/PO. Innymi słowy stosowanie kryteriów oceny ma zapewnić dofinansowanie jedynie takich projektów, które będą realizować cele określone w programie.

Z tego względu, z punktu widzenia osiągania mierzalnych rezultatów interwencji kluczowymi aspektami realizacji projektu opisanymi kryteriami oceny powinna być: o skuteczność projektu rozumiana jako logika zaplanowanych przedsięwzięć, która przy określonych

zasobach i harmonogramie pozwala z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością przewidywać, że w pełni zostaną osiągnięte zakładane cele przedsięwzięcia;

o adekwatność ujmowana jako stopień w jakim cele projektu odpowiadają celom działania, co może zostać wyrażone wkładem jaki ma projekt w osiągnięcie konkretnego wskaźnika (lub ewentualnie wskaźników);43

o efektywność planowanych przedsięwzięć polegająca na ocenie zasadności zakładanej niezbędnej kwoty dofinansowania dla osiągnięcia określonej jednostki planowanej wartości wskaźnika.

UWAGA!!!! Ze względu na zorientowanie programu na rezultaty oraz ramy wykonania kluczowym aspektem oceny projektu, który powinien być uwzględniony w kryteriach, jest analiza znaczenia tego projektu dla realizacji wskaźników przyjętych dla danego działania (PI) w ramach osi priorytetowej

43 Nie osiągnięcie tej wartości powinno być w zasadzie traktowane jako brak pełnej realizacji projektu, z odpowiednimi konsekwencjami finansowymi.


(adekwatność). KKaażżddyy ppootteennccjjaallnnyy pprroojjeekktt mmuussii rreeaalliizzoowwaaćć ccoo nnaajjmmnniieejj 11 wwsskkaaźźnniikk pprrzzyyjjęęttyy ww pprrooggrraammiiee ddllaa ddaanneeggoo ddzziiaałłaanniiaa ((PPII)) zz pprreeffeerreennccjjąą ddllaa pprroojjeekkttóóww,, kkttóórree rreeaalliizzuujjąą wwiięęcceejj wwsskkaaźźnniikkóóww..

Dobór kryteriów powinien następować na poziomie działania, tak aby były one możliwie dobrze dostosowane do specyfiki ocenianych projektów i w związku z tym aby było możliwe ich trafne zastosowanie. Kryteria powinny stanowić podstawę oceny formalnej (kryteria dostępu) oraz oceny merytorycznej (kryteria jakościowe). Warto zastrzec, że o ile pierwsze powinny być weryfikowane na zasadzie spełnione/niespełnione, o tyle kryteria jakościowe mogą być stopniowane i ważone.

W zestawie kryteriów należy również uwzględnić kryteria odnoszące się do realizacji zasad horyzontalnych. Mogą one mieć charakter kryteriów dostępu lub stopniowalnych (nadawanie punktów). Ze względów praktycznych proponuje się ten pierwszy wariant, ponieważ ocena spełniania tych kryteriów nasuwa wątpliwości i często polega wyłącznie na sprawdzeniu, czy wnioskodawca umieścił we wniosku odpowiednie zapisy.

W przypadku kryteriów, których ocena ma charakter jakościowy należy dążyć do tego, aby ocena była procesem możliwie zobiektywizowanym i przejrzystym. W tym celu konieczne są działania zmierzające do zagwarantowania jednolitego rozumienia każdego kryterium, zarówno przez oceniających, jak i ocenianych. Instrumentem pomocnym w tym zakresie może być lista sprawdzająca, określająca, jakie elementy projektu należy brać pod uwagę w ramach weryfikacji spełniania danego kryterium oraz w jaki sposób powinny być przyznawane punkty za dane kryterium przy uwzględnieniu objętych listą sprawdzającą kwestii.

Kryteria jakościowe mogą odnosić się do celów wyznaczanych w krótszej perspektywie niż perspektywa PO (definiowanych np. w rocznych planach działań), uwzględniających postęp w realizacji programu, zapotrzebowanie na wsparcie poszczególnych grup beneficjentów, sytuację społeczno-gospodarczą, wymiar terytorialny interwencji.

Jednym z kryteriów jakościowych może być komplementarność. Kryterium to powinno uzupełniać przyjęte odgórnie przez instytucje zarządzające na etapie programowania mechanizmy systemowe zapewniające komplementarność, np. możliwość jednoczesnego ubiegania się o dofinansowanie grupy ściśle powiązanych projektów (tzw. operacji) z różnych działań. Oznacza to, że odpowiedzialność za zapewnienie komplementarności interwencji w głównej mierze powinna obciążać instytucje zarządzające, a kryterium komplementarności jako kryterium oceny projektu powinno mieć charakter pomocniczy w stosunku do innych mechanizmów.

Aby zapewnić odpowiednią jakość wybieranych projektów konieczne jest uwzględnienie w kryteriach wyboru lub w zasadach naboru odpowiednich progów jakościowych, np. poprzez określone kryteria dostępu ‘0-1’ lub minimalne pułapy punktowe, od których zgłoszone projekty w ogóle brane są pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o dofinansowaniu.

•• TTrryybb wwyybboorruu

Wybór projektów do dofinansowania może następować w drodze kkoonnkkuurrssuu albo w ramach pprroocceedduurr ppoozzaakkoonnkkuurrssoowwyycchh, co stanowi dwa podstawowe tryby selekcji projektów.

Wybór trybu powinien zostać dokonany przy uwzględnieniu następujących czynników:

1 Optymalny sposób osiągnięcia celów programu/osi priorytetowej/działania

Wybór trybu powinien następować na podstawie analizy sytuacji w danym obszarze interwencji (zawartej w diagnozie opracowanej w trakcie programowania), która będzie dotyczyła w szczególności następujących kwestii:

o luk w infrastrukturze, usługach itp., których zapełnieniu ma służyć program/oś priorytetowa/działanie, w tym w szczególności luk przestrzennych – w przypadku działań służących zapełnieniu dobrze zdiagnozowanych luk o charakterze strategicznym (dla danego obszaru lub sektora) powinno się w pierwszej kolejności stosować tryb pozakonkursowy, jako umożliwiający precyzyjne skierowanie środków na projekty służące ich zapełnieniu;


o typów działań niezbędnych/przydatnych do osiągnięcia celów – działania o charakterze systemowym (służące realizacji zadań ustawowych) powinny być realizowane przede wszystkim przez projekty wybierane poza konkursem, odstępstwa powinny mieć konkretne uzasadnienie,

o liczby i rozmieszczenia podmiotów, których działania prowadzone w wyniku uzyskania dofinansowania będą służyć osiągnięciu celów – jeśli podmiotów tych jest niewiele i są to podmioty publiczne, należy w pierwszej kolejności rozważyć zastosowanie trybu pozakonkursowego.

2 Typ beneficjenta

W przypadku instytucji publicznych oraz jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych, ale pełniących funkcje publiczne (np. PKP PLK) można rozważyć tryb pozakonkursowy. W odniesieniu do podmiotów spoza sektora finansów publicznych zalecanym trybem jest tryb konkursowy.

3 Wielkość projektów (planowana wysokość dofinansowania)

Jako punkt wyjścia dla ustalenia trybu warto przyjąć założenie, że małe projekty wybierane są w trybie konkursowym, natomiast projekty kluczowe lub duże w pierwszej kolejności w trybie pozakonkursowym.

Czynniki uwzględniane przy decyzji o stosowanym trybie wyboru projektów Tryb konkursowy Czynnik Tryb pozakonkursowy

prywatny Typ beneficjenta publiczny

znaczna Liczba potencjalnych beneficjentów ograniczona

mały Budżet projektu duży ograniczone Koszty przygotowania projektu znaczne

krótki Czas na przygotowanie projektu długi

Oba tryby mogą być stosowane niezależnie od przyjętej zakładanej formuły realizacji przedsięwzięć. Z tego względu standardy w zakresie wyboru projektów w obu trybach powinny znaleźć zastosowanie m.in. w odniesieniu do projektów partnerskich, parasolowych, zintegrowanych, mających postać funduszu grantów, a także instrumentów rozwoju terytorialnego, tj. ZIT i RKSL. Każdy z trybów może odnosić się zarówno do pojedynczych projektów, jak i do operacji (rozumianych jako dwa lub więcej ściśle powiązane projekty). Nie istnieją również żadne przeciwwskazania dla łączenia w procesie selekcji i realizacji projektów procedur pozakonkursowych z konkursami, np. realizacja w ramach projektu pozakonkursowego konkursu na mikro-dotacje.

Tryb wyboru powinien być jednoznacznie opisany w treści PO w poszczególnych osiach priorytetowych, w częściach dotyczących poszczególnych PI. Uzasadnienie pozakonkursowego trybu wyboru powinno być szczegółowe i zawierać odniesienie do konkretnych przejrzystych procedur zapewniających wybór projektów na podstawie merytorycznych przesłanek. Ostateczne ukształtowanie zasad zastosowania danego trybu zależy od instytucji zarządzającej. W każdym jednak przypadku niezależnie od decyzji dotyczącej wyboru trybu należy na każdym etapie stosować zasady, służące zachowaniu przejrzystości, skuteczności i efektywności procesu.

Tryb pozakonkursowy obejmować będzie przede wszystkim projekty kluczowe44, które w okresie 2007-2013 wybierane były w tzw. trybie indywidualnym. Mając na względzie istniejące słabości systemu trybu indywidualnego, w nowym okresie programowania należy zwrócić szczególną uwagę na kryterium strategicznego charakteru projektów, wyrażające się m.in. poprzez wpływ projektu na stopień realizacji przyjętych w programie wartości docelowych wskaźników produktu i rezultatu, jak również na wykonalność projektów. W trybie pozakonkursowym funkcjonować będą również projekty, które w obecnym okresie programowania wybierane były w trybie systemowym. Również w tym, przypadku, bazując na doświadczeniach, należy zwiększyć efektywność przygotowania i realizacji projektów

44 Projekty kluczowe nie będą realizowane w ramach EFS.


systemowych, jak również zadbać, aby wybierane projekty w rezultacie poprawiały i modernizowały system/zasady realizacji zadań publicznych.

Aby uniknąć ‘mrożenia’ środków, co jest niebezpieczne w kontekście zasady n+3, kryterium dostępu dla projektów pozakonkursowych powinna być wykonalność rozumiana jako możliwość przygotowania, realizacji i zakończenia fazy inwestycyjnej projektu w okresie programowania 2014-2020.odpowiednia gotowość realizacyjna, umożliwiająca podpisanie umowy o dofinansowanie maksymalnie w ciągu od przyjętego okresu od identyfikacji projektu – rekomendowane 2 lata od identyfikacji (zamieszczenia na liście projektów).

Przygotowanie projektów pozakonkursowych, w szczególności w rozumieniu projektów kluczowych, będzie mogło zostać objęte wsparciem z komponentów pomocy technicznej poszczególnych programów oraz krajowego programu pomocy technicznej, natomiast weryfikacja dokumentacji będzie możliwa w formule project pipeline finansowanego z krajowego programu pomocy technicznej, którego Zasady wsparcia w tym zakresie zostaną szczegóły zostaną doprecyzowane na późniejszym etapie. Zakłada się wstępnie, że project pipeline wesprze funkcjonowanie JASPERS, aby umożliwić zwiększenie jego udziału w procesie wsparcia realizacji i oceny projektów. Szczegóły zostaną określone po ustaleniach z KE

PPrroojjeekkttyy dduużżee

W PO przedkładanym KE na etapie negocjacji należy zamieścić listę dużych projektów w rozumieniu CPR. Oznacza to, że głównym trybem identyfikacji i wyboru dużych projektów będzie tryb pozakonkursowy (co nie oznacza, że na etapie wdrażania nie mogą pojawić się duże projekty wyłonione w drodze konkursów). Identyfikując duże projekty – co musi nastąpić już teraz równolegle z przygotowywaniem programu - należy zatem zwrócić uwagę na kryterium strategicznego charakteru projektów, w tym ich wpływu na wartości docelowe przyjęte w programie, jak również wykonalność i gotowość realizacyjną w kontekście zasady n+3. Duże projekty zamieszczone na liście w programie będą mogły zostać objęte wsparciem JASPERS już na etapie przygotowań do realizacji. Ponadto rekomendowane jest, aby wszystkie duże projekty przechodziły w JASPERS tzw. quality review, o którym mowa w projekcie CPR w artykule poświęconym dużym projektom, zastępującym ocenę KE. Pozytywne przejście quality review będzie oznaczało ograniczenie udziału KE w procesie akceptacji dużych projektów jedynie do procesu notyfikacji.

• Zasady naboru

Informacja o działaniach instytucji dokonującej selekcji projektów powinna być jawna i zostać upubliczniona. Nie powinno to ograniczać się jedynie do projektów wybieranych w trybie konkursowym. Podstawowym środkiem komunikacji w tym zakresie powinna być strona internetowa instytucji, która podejmuje działania służące wyłonieniu projektów, które mogą otrzymać dofinansowanie. Należy także uwzględnić obowiązek publikacyjny na portalu internetowym prowadzonym przez MRR, o którym mowa w CPR 105.1.b. Dobór innych środków komunikacji należy do instytucji. Zasady naboru projektów prowadzonego w trybie pozakonkursowym, jak i założenia naboru w ramach konkursów powinny być poprzedzone konsultacjami z interesariuszami planowanych interwencji lub ich reprezentantami. Może to odbywać się np. na forum komitetu monitorującego. Informacja o naborze powinna zostać umieszczona z odpowiednim wyprzedzeniem, aby potencjalni beneficjenci dysponowali odpowiednim w kontekście zasad / wymogów naboru czasem na przygotowanie się do udziału w nim. W przypadku konkursów informacja o planowanym naborze powinna zostać ogłoszona przynajmniej na 3 miesiące przed jego rozpoczęciem. W uzasadnionych przypadkach termin ten może być skrócony.

Okres naboru powinien zostać dopasowany do charakteru i poziomu złożoności planowanych przedsięwzięć oraz obszerności i poziomu skomplikowania dokumentacji aplikacyjnej. Zaleca się aby termin składania projektów określony w ogłoszeniu nie był krótszy niż 14 dni i nie powinien ulegać późniejszym zmianom. Możliwe jest również ogłaszanie naboru o charakterze otwartym, w którym wnioski o dofinansowanie są przyjmowane na bieżąco do momentu określonego w zasadach naboru, np. do wyczerpania alokacji przeznaczonej do rozdysponowania w danym naborze.


Ogłoszenie naboru powinno zawierać wszystkie informacje niezbędne do przygotowania projektu w formie odpowiadającej kryteriom formalnym i technicznym, ze wskazaniem jednego źródła, z którego można pobrać wszystkie odpowiednie formularze oraz dokumenty, do których odwołania znajdują się w dokumentacji naboru, w tym odpowiednie akty prawne, wytyczne itd. Powinien obowiązywać ujednolicony format ogłoszenia. Ogłoszenie o naborze, dokumenty oraz komunikaty skierowane na zewnątrz powinny być napisane zgodnie z regułami prostej polszczyzny i mieć przejrzysty układ graficzny.

Ogłoszenie w przypadku trybu konkursowego powinno zawierać także informacje o kryteriach, sposobie i terminach dokonywania oceny (poszczególnych jej etapów); dostępne powinny być wszystkie listy sprawdzające i instrukcje, które będą stosowane w procesie oceny projektów.

Instytucje na etapie naboru mogą wspierać potencjalnych beneficjentów w przygotowaniu koncepcji przedsięwzięć, jakkolwiek pomoc o charakterze indywidualnym dopuszczona powinna być jedynie w trybie pozakonkursowym. W przypadku konkursów wsparcie powinno mieć charakter otwarty, tzn. musi być dostępne dla wszystkich potencjalnych uczestników danego naboru. W każdym przypadku może ono polegać m.in. na szkoleniach, konferencjach, negocjacjach zakresu projektu, pomocy w opracowaniu dokumentacji aplikacyjnej itp.

Instytucje są zobowiązane do podjęcia kroków zmierzających do skoordynowania naborów. Koordynacja naborów powinna być traktowana jako instrument zapewniania komplementarności. Może ona przyjąć formę wzajemnego uprzedniego informowania się przez instytucje o planowanych naborach lub organizację wspólnych naborów, albo przeprowadzania ich w odpowiedniej sekwencji czasowej.

• Zasady oceny

Sposób oceny i wyboru może być zorganizowany w różny sposób w zależności od specyfiki danego obszaru interwencji i trybu wyboru. Generalnie będzie on przebiegał etapowo, przy czym proponuje się zorganizowanie go w dwóch zasadniczych etapach: o Ocena formalna polegająca na weryfikacji spełnienia kryteriów dostępu o Ocena merytoryczna służąca weryfikacji kryteriów jakościowych

Instytucje mogą w ramach tych dwóch bloków wyodrębniać dodatkowe etapy procesu oceny projektu. Kluczowe jest to, aby zostało to jednoznacznie opisane w procedurach oraz odbywało się z zastosowaniem jawnych i jasnych kryteriów.

Instytucje powinny informować o przewidywanych terminach zakończenia poszczególnych etapów oceny oraz ogłaszać jej wyniki na każdym wyodrębnionym etapie. Publikacja wyników oceny projektów powinna przyjąć formę listy projektów, która w przypadku trybu konkursowego musi być rankingiem.

Ocena formalna powinna przewidywać możliwość usunięcia przez wnioskodawcę w wyznaczonym terminie stwierdzonych braków. Nie spełnienie kryteriów oceny formalnej skutkuje negatywną oceną projektu.

W zależności od specyfiki projektów objętych naborem, można dopuścić uzupełnianie dokumentacji już po zakończeniu oceny, lecz może to dotyczyć tylko takich dokumentów, których analiza nie jest niezbędna do dokonania oceny projektu zgodnie z określonymi dla danego naboru kryteriami. W takiej sytuacji dofinansowanie będzie przyznawane po dostarczeniu wymaganej dokumentacji, zaś w przypadku jej niedostarczenia w określonym terminie dofinansowanie uzyskuje kolejny projekt na liście rankingowej.

• Oceniający

W procesie oceny projektów mogą uczestniczyć pracownicy instytucji lub eksperci. Zaangażowanie ekspertów co do zasady powinno dotyczyć wyłącznie oceny merytorycznej i to tylko tych aspektów, które związane są z istotą danego przedsięwzięcia, tzn. jego celowością, wykonalnością, efektywnością,


natomiast nie powinni być oni zaangażowani w ocenę kryteriów związanych z systemem i standardami realizacji PO.

Zadaniem instytucji przed włączeniem eksperta do oceny projektu jest:

o Określenie wymogów wobec kandydatów na ekspertów zewnętrznych oceniających projekty, skorelowanych z zakresem zadań dla danej grupy ekspertów w procesie oceny. Oznacza to potrzebę określenia w pierwszej kolejności zadań dla ekspertów zewnętrznych, a następnie możliwie precyzyjnego zestawu wymogów dla ekspertów wykonujących dane zadania. Powinny one obejmować: wykształcenie, doświadczenie zawodowe w danej dziedzinie, doświadczenie w ocenie projektów w danym zakresie (to ostatnie nie jako wymóg obowiązkowy, ale istotny atut).

o Zorganizowanie obowiązkowych szkoleń o charakterze warsztatowym dla osób oceniających projekty, dotyczących szczegółowej metodologii oceny. Szkolenia te powinny być podzielone na poszczególne działania/typy projektów i obejmować cały proces oceny, w której eksperci będą brać udział. Powinny one przy tym uwzględniać dwa kluczowe zakresy: o aspekty dotyczące wymogów związanych z danym programem/działaniem, o aspekty dotyczące wymogów związanych z daną dziedziną, typem projektów.

o Zapewnienie odpowiedniego składu zespołów oceniających projekty: powinny one mieć charakter interdyscyplinarny, dostosowany do specyfiki danego działania, tak aby dany projekt był oceniany w ramach oceny merytorycznej/strategicznej (patrz wyżej) zarówno przez specjalistę ‘branżowego’, jak i osobę wyspecjalizowaną w ocenie ekonomiczno-finansowej, zaś w przypadku większych projektów także przez specjalistów z różnych dziedzin polityki rozwoju: polityki sektorowej i polityki terytorialnej.

o Wprowadzenie zasad odnoszących się do bezstronności osób oceniających projekty: podpisywanie przez osoby oceniające projekty oświadczeń o bezstronności, niemożność pełnienia roli oceniającego projekty przez osobę zatrudnioną (lub związaną w innej formie) w podmiocie będącym potencjalnym beneficjentem.

o Wprowadzenie mechanizmów służących poprawności oceny, takich jak: o Wprowadzenie odpowiednich zapisów do umów z ekspertami zewnętrznymi, przewidujących

kary finansowe za dokonanie oceny niezgodnie z zasadami (niepoprawnie) oraz zapisów w regulacjach wewnętrznych instytucji prowadzących ocenę projektów, pozwalających na wyciągnięcie odpowiednich konsekwencji wobec pracowników dokonujących błędnej oceny;

o Zwiększenie roli przewodniczącego lub sekretarza Komisji Oceniających Projekty (KOP), poprzez powierzenie mu weryfikacji poprawności oceny, z prawem zwracania się do ekspertów o uzasadnienie oceny w przypadkach pojawienia się wątpliwości;

o Wprowadzenie możliwości oceny projektu z wykorzystaniem panelu ekspertów (zwłaszcza w odniesieniu do projektów o charakterze innowacyjnym lub kompleksowych); panel byłby organizowany po dokonaniu oceny indywidualnej przez poszczególnych ekspertów; przydatne byłoby umożliwienie opcji prezentacji projektu przez projektodawcę na forum panelu; po dyskusji panelowej każdy z ekspertów dokonywałby ostatecznej oceny projektu.

o Zapewnienie wynagrodzenia za dokonywanie oceny, odpowiadającego poziomowi kompetencji oraz nakładowi pracy, niezbędnemu dla rzetelnego dokonania oceny: o W przypadku ekspertów zewnętrznych – poprzez ustalenie stawek odpowiadających

poziomowi złożoności ocenianych projektów, biorących pod uwagę stawki rynkowe; o W przypadku pracowników instytucji zaangażowanych w proces oceny – poprzez

właściwe określenie zakresów obowiązków, w tym liczby projektów ocenianych przez jednego pracownika oraz uwzględnienie nakładu pracy przy dokonywaniu oceny oraz jej efektów (w postaci poprawności oceny) w systemach motywacyjnych.

Realizacja powyższych wymogów wymaga zaplanowania odpowiednich środków z pomocy technicznej.

Wielkość zasobów (finansowych, czasowych i organizacyjnych) przeznaczonych na ocenę projektów w ramach danego działania (schematu) powinna być uzależniona od wielkości i (potencjalnego) znaczenia


tych projektów dla osiągania celów programu. Ponieważ dokonanie rzetelnej oceny projektów wymaga praktycznie w każdym przypadku pogłębionej analizy projektu, stanowi to (dodatkowy) argument na rzecz koncentracji środków na kluczowych interwencjach oraz grupowania przedsięwzięć o mniejszej skali w pakiety, wchodzące w skład instrumentów takich jak ZIT, RKSL lub WPD.

• Procedura odwoławcza

Zasady funkcjonowania procedury odwoławczej określi ustawa krajowa.

Kwestie opisane w rozdziale 4.3 są obecnie przedmiotem prac MRR oraz będą sukcesywnie aktualizowane.

44..44 IInnssttrruummeennttyy zziinntteeggrroowwaannee

•• ZZiinntteeggrroowwaannee iinnwweessttyyccjjee tteerryyttoorriiaallnnee

ZIT są nowym instrumentem rozwoju terytorialnego, przyczyniającym się do realizacji zintegrowanej strategii rozwoju miejskiego lub też innych strategii terytorialnych. ZIT powinien być realizowany z więcej niż jednej osi priorytetowej, jednego lub więcej PO.

Osie priorytetowe mogą obejmować swym zakresem różne CT, przy czym ich finansowanie nie może przekraczać 20% alokacji UE na przeznaczonej na realizację danego RPO.

Konieczne jest zapewnienie udziału władz miejskich lub jednostek je reprezentujących (dalej władze miejskie) w wyborze projektów realizowanych w ramach ZIT. O szczegółowych ustaleniach w tej sprawie decydują IZ w konsultacji z władzami miejskimi.

ZIT będą realizowane na terenie obszarów funkcjonalnych 18 miast wojewódzkich (16 ZIT, po jednym na województwo)45 oraz na terenie miast o charakterze regionalnym i sub-regionalnym (ewentualnie ich obszarów funkcjonalnych), przy czym realizacja ZIT w tych miastach zależy od decyzji właściwej IZ RPO.

Wsparcie w ramach ZIT skoncentrowane będzie na następujących określonych kierunkach interwencji: o Rozwój zrównoważonego, sprawnego transportu łączącego miasto i jego obszar funkcjonalny (CT 4

i 7); o Przywracanie funkcji społeczno-gospodarczych zdegradowanych obszarów wchodzących w skład

MOF – realizacja wspólnego dla całego obszaru funkcjonalnego planu rewitalizacji. Działania rewitalizacyjne powinny być realizowane w sposób zintegrowany, uwzględniając aspekty infrastrukturalne, gospodarcze, społeczne i środowiskowe (CT 6, 8, 9);

o Poprawa stanu środowiska przyrodniczego na obszarze funkcjonalnym miasta (CT 6); o Wspieranie efektywności energetycznej (CT 4); o Wzmacnianie rozwoju funkcji symbolicznych budujących międzynarodowy charakter i

ponadregionalną rangę MOF oraz poprawa dostępu i jakości usług publicznych w całym obszarze funkcjonalnym (CT 2, 6, 8, 9);

Ostateczne ustalenia w zakresie doboru CT i PI dla poszczególnych miast i ich obszarów funkcjonalnych będą przesądzane na etapie negocjacji kontraktu terytorialnego oraz ustalania zawartości PO tak, aby zapewnić w największym stopniu dostosowanie interwencji do indywidualnych potrzeb miast i do wyborów strategicznych w zakresie kryteriów i zasad wsparcia miast, podejmowanych przez poszczególne IZ PO uczestniczące w ZIT.

WWaarruunnkkii rreeaalliizzaaccjjii ZZIITT

Aby otrzymać środki na realizację ZIT, konieczne jest spełnienie poniższych warunków:

45 W przypadku województw z dwoma miastami wojewódzkimi (Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski; Bydgoszcz i Toruń) będzie realizowany jeden ZIT dla obu miast i gmin wchodzących w skład ich obszarów funkcjonalnych.


o Udokumentowana chęć jednostki samorządu terytorialnego (jst) do współpracy na rzecz realizacji przedsięwzięć w ramach ZIT. Chęć współpracy powinna zostać wyrażona zawiązaniem partnerstwa, mającego charakter zinstytucjonalizowany, jak np.: stowarzyszenie, porozumienia administracyjne, związek komunalny, (zwany dalej Związkiem ZIT). Ostateczne przesądzenie o dopuszczalnej formie partnerstwa nastąpi na późniejszym etapie i będzie zależało od zakresu powierzonych zadań.

o Przygotowanie programu działań ZIT, który musi zawierać szczegóły zamierzeń obejmujące te obszary tematyczne i zagadnienia, które będą objęte ZIT. Program będzie wskazywać w jaki sposób zapewniona będzie spójność interwencji wspieranej w ramach ZIT, zachowany zintegrowany charakter projektów oraz mechanizmy koordynacji to zapewniające. Przy jego opracowaniu pod uwagę powinny być brane istniejące i przygotowywane strategie oraz plany rozwojowe obejmujące te dziedziny, wspierane w ramach ZIT. Dotyczy to np. strategii rozwoju województwa, strategii rozwoju obszaru funkcjonalnego miasta wojewódzkiego, lokalnych planów rewitalizacji, strategii ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, poszanowania energii czy transportu publicznego. Program będzie obowiązywał wyłącznie jednostki wchodzące w jego skład.

o Posiadanie odpowiedniej zdolności instytucjonalnej do zarządzania częścią PO oraz zapewnienie współfinansowania realizowanych projektów. W zależności od stopnia delegacji zadań konieczne będzie spełnienie przez Związek ZIT konkretnych warunków związanych z systemem realizacji PS, w tym przy większym zakresie delegacji – przejściem procesu akredytacji, audytu zgodności i następujących potem kontroli systemowych.

o Dodatkowo, pożądanym i zalecanym dokumentem strategicznym, stanowiącym odniesienie dla działań, które będą realizowane w ramach ZIT, jest strategia rozwoju MOF ośrodka wojewódzkiego, która jest przewidziana w KPZK.

Spełnienie powyższych warunków będzie ostatecznie potwierdzone podpisaniem porozumienia pomiędzy IZ RPO, a Związkiem ZIT.

ZZaarryyss ssyysstteemmuu wwddrraażżaanniiaa ZZIITT

ZIT dla obszarów funkcjonalnych 18 miast wojewódzkich będzie działał na podstawie delegacji zadań w zakresie zarządzania częścią RPO. Przewiduje się 3 warianty powierzenia zarządzania ZIT na poziom lokalny, przy czym minimalny zakres delegacji, jaki musi zostać przekazany na poziom lokalny to wybór projektów do realizacji.

Warianty wdrażania ZIT: o mmiinniimmaallnnee ppoowwiieerrzzeenniiee zzaarrzząąddzzaanniiaa ZZIITT nnaa ppoozziioomm llookkaallnnyy:

Jst zawiązują zinstytucjonalizowaną formę partnerstwa jst, np. porozumienie, stowarzyszenie (w którą włączeni są ewentualnie inni partnerzy), która: oo przygotowuje program działań ZIT, oo bierze udział w procesie przygotowania i akceptacji kryteriów wyboru projektów dla ZIT

poprzez udział w Komitecie Monitorującym oo dokonuje preselekcji wniosków, oo przygotowuje listę rankingową projektów, oo uzgadnia wstępną listę projektów itp. (IZ odpowiada za przygotowanie kryteriów wyboru

projektów, ogłoszenie naboru, ocenę formalną, negocjowanie i podpisanie umowy z beneficjentem, rozliczanie projektów);

oo cczzęęśścciioowwee ppoowwiieerrzzeenniiee zzaarrzząąddzzaanniiaa ZZIITT nnaa ppoozziioomm llookkaallnnyy: Jst zawiązują zinstytucjonalizowaną formę partnerstwa jst (w którą włączeni są ewentualnie inni partnerzy), która: oo przygotowuje program działań ZIT, oo opracowuje kryteria wyboru projektów, oo dokonuje oceny formalnej i merytorycznej wniosków, oo przygotowuje listę rankingową projektów, wybiera projekty itp. (IZ odpowiada za ogłoszenie

naboru, negocjowanie i podpisanie umowy z beneficjentem, rozliczanie projektów); oo ppeełłnnee ppoowwiieerrzzeenniiee zzaarrzząąddzzaanniiaa ZZIITT nnaa ppoozziioomm llookkaallnnyy:

Jst zawiązują zinstytucjonalizowaną formę partnerstwa jst np. związek komunalny, który: oo przygotowuje program działań ZIT, oo opracowuje kryteria wyboru projektów, oo ogłasza nabór projektów,


oo ocenia wnioski pod względem formalnym i merytorycznym, oo przygotowuje listę rankingową projektów, oo wybiera projekty, oo negocjuje i podpisuje umowę z beneficjentem, oo rozlicza projekty itp. (odbywa się to na zasadzie grantu globalnego).

Ostateczne szczegółowe rozstrzygnięcia dot. zakresu delegacji zadań podjęte zostaną na etapie finalizacji prac nad UP.

Koszty operacyjne funkcjonowania ZIT na terenie 18 miast wojewódzkich będą współfinansowane ze środków krajowego PO pomocy technicznej.

RReeaalliizzaaccjjaa ZZIITT ww mmiiaassttaacchh rreeggiioonnaallnnyycchh ii ssuubb--rreeggiioonnaallnnyycchh

Regiony mają możliwość delegacji części zarządzania RPO na poziom lokalny do miast regionalnych i sub-regionalnych (oraz ewentualnie do ich obszarów funkcjonalnych) w postaci ZIT, uwzględniając warianty delegacji opisane powyżej. Realizacja ZIT może zostać powierzona poszczególnym władzom miejskim bądź też zinstytucjonalizowanej formie partnerstwa jst. Środki na realizację ZIT w miastach regionalnych i sub-regionalnych pochodzić będą z podstawowej alokacji poszczególnych RPO i będą oznaczone w ramach poszczególnych osi priorytetowych i działań, których części zostaną przeznaczone do realizacji w ramach ZIT. Szczegółowe zasady realizacji ZIT w tym zakresie określi właściwa IZ RPO.

•• RRoozzwwóójj kkiieerroowwaannyy pprrzzeezz ssppoołłeecczznnoośśccii llookkaallnnee

Główną cechą działań z zakresu RKSL jest umożliwianie i wspieranie prowadzenia oddolnych przedsięwzięć rozwojowych. Chociaż CPR wskazuje na obecny instrument LEADER jako wzór i podstawę tworzenia RKSL, należy podkreślić, że w przypadku jego zastosowania w PS, instrument ten będzie znacząco odmienny od LEADER-a.

Instrument ten, na podstawie zasad i regulacji opracowanych na poziomie centralnym, będzie wdrażany na poziomie: o obowiązkowo: regionalnym w ramach regionalnych działań PROW, o ewentualnie: centralnym w ramach programu dotyczącego rozwoju obszarów morskich i rybackich

(EFMR) i regionalnym w ramach RPO (wybrane działania EFS).

Zastosowanie instrumentu RKSL dotyczyć może wszystkich CT, chociaż przewiduje się, że większość działań będzie realizowanych w ramach CT 9. Mając na względzie obowiązkowy charakter tego mechanizmu dla EFRROW, interwencja RPO na obszarach objętych EFRROW może skupić się co do zasady na uzupełnieniu wsparcia udzielanego LGD, głównie o wybrane zakresy interwencji EFS. Zakres wspierania partnerstw lokalnych w danym PO powinien wynikać z celów danej strategii sektorowej (w przypadku programów krajowych) lub strategii rozwoju województwa (w przypadku regionalnych PO). Należy podkreślić, że z punktu widzenia zasad PS (koncentracja, zorientowanie na rezultaty), wspieranie lokalnego rozwoju oddolnego służyć ma efektywnemu prowadzeniu lokalnych działań rozwojowych dopasowanych terytorialnie i prowadzących do zmian strukturalnych. Natomiast tworzenie i rozwój partnerstw lokalnych (LGD) nie jest celem samym w sobie, lecz jednym z instrumentów prowadzenia działań rozwojowych.

Głównym podmiotem RKSL jest trójsektorowe partnerstwo lokalne (samorząd, społeczność i biznes) – tworzące LGD. Grupa ta określa strategię rozwoju lokalnego. SRL, poza elementami wskazanymi w CPR, zawiera odniesienie do Strategii Rozwoju Województwa i stanowi element jej osiągania w zakresie podejścia terytorialnego na poziomie lokalnym. W przypadku wspierania SRL w danym RPO, strategia lokalna zawiera zatem odniesienie swoich celów do celów strategii rozwoju danego województwa oraz odpowiednich elementów regionalnego PO.

Istnieje również możliwość zaprojektowania rozwiązań w oparciu o zasady RKSL, ale niezależnych od systemu grup LEADER – np. lokalne partnerstwa w miastach (niekwalifikowanych w EFRROW) lub lokalne partnerstwa dotyczące danej tematyki (np. podobne do terytorialnych paktów na rzecz


zatrudnienia funkcjonujących w Austrii). Warunkiem wspierania takich partnerstw jako RKSL będzie zgodność partnerstwa i lokalnej strategii z zapisami art. 28-31 CPR (w tym np. wybór strategii w określonym terminie).

W związku z ukierunkowaniem funduszy na rezultaty, nie zaleca się finansowania z funduszy PS kosztów bieżących i animacji grup z obszarów wiejskich i rybackich (o których mowa w art. 31.d CPR). Koszty bieżące danej grupy wynikające z realizacji np. projektu współfinansowanego z EFS powinny stanowić odpowiednią część danego projektu.

W przypadku wspierania w RPO partnerstw nie finansowanych przez EFRROW i EFMR, system realizacji RPO powinien dążyć do rozliczania partnerstw (LGD) z efektów interwencji, nie tylko z prawidłowości wydatkowania środków. Powinno być także możliwe przerwanie wspierania danego partnerstwa (w przypadku nierealizowania strategii, niezgodności z celami PO itd.) oraz premiowanie najbardziej efektywnych partnerstw.

Przedstawione rozwiązania stanowią wstępną propozycję. Będą podlegały uszczegółowieniu i konsultacjom na dalszym etapie prac.

•• IInnssttrruummeennttyy ffiinnaannssoowwee

Na etapie przygotowania PO należy – na podstawie odpowiednich analiz – określić planowaną wielkość zaangażowania IF dla każdej osi priorytetowej. Analizy te będą mogły zostać wykorzystane jako element oceny ex ante, wymaganej już na etapie tworzenia konkretnych IF (a więc de facto po przygotowaniu PO i założeń dla przyszłego systemu), wykazującej istniejące na rynku niedobory w zakresie finansowania zewnętrznego i związane z tym potrzeby inwestycyjne. Analizy przeprowadzane na etapie przygotowania PO powinny identyfikować konkretne obszary tematyczne, które powinny być wspierane z wykorzystaniem IF.

W celu stworzenia skutecznego systemu zarządzania środkami UE, które zostaną przeznaczone na zwrotne formy finansowania, przy konstruowaniu PO rekomendowane jest zastosowanie następującego rozwiązania: o wyodrębniona oś/ osie priorytetowe dotycząca obszarów tematycznych, które będą wspierane za

pośrednictwem IF, maksymalny poziom dofinansowania wyodrębnionych osi priorytetowych dla IF jest powiększony o premię 10 p.p. i wyniesie 95% (a w przypadku Mazowsza [85-90%]%);

o przy konstruowaniu odrębnych osi priorytetowych dla IF konieczne jest wyraźne określenie, jakie typy projektów będą realizowane w systemie zwrotnym w ramach tych osi priorytetowych, a jakie w systemie dotacyjnym ze standardowej osi priorytetowej dedykowanej danemu CT/PI, aby uniknąć konkurencji między osiami i dublowania się możliwości wsparcia;

o należy rozważyć wprowadzenie w systemie wdrażania beneficjenta systemowego – byłby to ten sam podmiot w przypadku wszystkich PO krajowych i regionalnych, pełniący rolę funduszu funduszy, odpowiedzialny za zapewnienie skutecznego funkcjonowania powierzonego mu systemu wdrażania IF w trakcie perspektywy finansowej oraz po jej zakończeniu.

Szczegółowe warunki realizacji IF z pominięciem beneficjenta systemowego zostaną określone przez MRR w drodze rozporządzenia i wytycznych wydanych na postawie ogólnych przepisów dotyczących IF zawartych w ustawie krajowej.

•• PPrroojjeekktt ooppaarrttyy nnaa wwssppóółłpprraaccyy

AAnnaalliizzaa ppoottrrzzeebb:: Działania oparte na współpracy stanowią instrument realizacji celów unijnych oraz krajowych/regionalnych poprzez wspólne przedsięwzięcia zainteresowanych partnerów (zarówno na poziomie beneficjantów projektów, jak i samych PCz, szczególnie w przypadku EFS). Zidentyfikowanie wspólnych tematów atrakcyjnych dla zaangażowanych we współpracę stron i ich wspólna realizacja często pozwala na bardziej efektywne wdrażanie celów danych programów oraz osiąganie lepszych rezultatów poprzez wykorzystanie powstałej synergii.


W związku z tym, jako pierwszy etap konieczne jest określenie celów i potrzeb krajowych/ regionalnych, które powinny być realizowane poprzez wspólne przedsięwzięcia z partnerami zagranicznymi ze względu na wartość dodaną takiej formy ich realizacji oraz możliwość internacjonalizacji regionu.

ZZaassiięęgg ggeeooggrraaffiicczznnyy:: przedsięwzięcia oparte na współpracy mogą być realizowane na terenie UE przez beneficjentów pochodzących z całego kraju, w szczególności tych regionów, które ze względu na swoje położenie geograficzne nie są kwalifikowane do udziału w międzynarodowych projektach współpracy trans-granicznej EWT. Współfinansowanie z EFRR i FS takich interwencji możliwe jest zgodnie z art. 60.2 CPR.

Należy jednocześnie podkreślić, że realizacja działań współpracy w ramach celu Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia nie wyklucza możliwości zaangażowania w projekty celu EWT – w takim przypadku koniecznie jest jednak zapewnienie komplementarności i spójności przeprowadzanych interwencji.

ZZaakkrreess tteemmaattyycczznnyy:: Zakres wsparcia w ramach działań opartych na współpracy powinien być przede wszystkim zgodny z celami programu oraz zgodny z priorytetowymi obszarami współpracy określonymi w UP: badania i rozwój, innowacje oraz transfer technologii, podnoszenie konkurencyjności MŚP, ochrona środowiska naturalnego, turystyka, edukacja, szkolenia i rynek pracy, wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczność administracji publicznej.

ZZaarryyss ssyysstteemmuu wwddrraażżaanniiaa:: Forma realizacji zależy od doświadczenia, stopnia zaawansowania współpracy z partnerem zagranicznym oraz celów danej interwencji. Może mieć ona charakter współpracy lustrzanej na poziomie projektodawców, gdzie mają miejsce jedynie wspólne planowanie, spotkania, a każdy projekt jest realizowany wg zasad własnego programu, przez zawiązanie współpracy na poziomie IZ (szczególnie w przypadku programów regionalnych), kiedy to np. odgórnie zostają ustalone wspólne tematy współpracy aż po wspólne wdrażania, gdzie dodatkowo zostają ustalone takie same kryteria i procedury wyboru projektów, a nawet wspólne finansowanie (np. poprzez Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) lub grant globalny). Cechą wspólną wszystkich form realizacji projektów współpracy jest możliwość osiągnięcia lepszych rezultatów poprzez wybranie tego typu sposobu realizacji interwencji. Przedsięwzięcia oparte na współpracy mogą być realizowane w układzie dwustronnym lub sieciowym.

W przypadku EFS, zgodnie z art. 10 rozporządzenia ws. EFS, dopuszczalne są 3 opcje realizacji współpracy transnarodowej: 1) podejście skoordynowane na poziomie UE (tzw. common framework), 2) podejście nieskoordynowane zakładające realizację działań współpracy w formule wybranej przez PCz, 3) podejście łączące opcje 1 i 2. Współpraca w ramach podejścia skoordynowanego będzie realizowana wyłącznie w ramach programu krajowego. W tym przypadku KE zaproponuje listę tematów, w ramach których mogłyby być realizowane projekty transnarodowe, a także stworzy skoordynowany system wdrażania tych przedsięwzięć, w tym wypracuje kryteria kwalifikowalności, typy działań możliwych do realizacji, harmonogram zsynchronizowanych konkursów i metodologię w zakresie monitorowania i ewaluacji. Stworzy również platformę współpracy na poziomie unijnym w celu wymiany doświadczeń, budowania potencjału i upowszechniania wypracowanych rezultatów.

W zależności od wyboru przyjętej formy współpracy należy zaplanować przeprowadzanie specjalnych ukierunkowanych naborów i/lub wprowadzić dodatkowe kryteria wyboru projektów, promujące zaangażowanie we współpracę z partnerem zagranicznym.

MRR przygotuje szczegółowe rekomendacje dot. mechanizmów wdrażania działań opartych na współpracy.

•• PPrroojjeekkttyy ppoowwiiąązzaannee zzee SSUUEE RRMMBB

Polska będąc zaangażowana we wdrażanie SUE RMB powinna, gdzie to możliwe, zaplanować w ramach funduszy UE, w tym PS, WPR i WPRyb, finansowanie przedsięwzięć powiązanych z ww. strategią. W związku z tym, zgodnie z wymogami CPR, w PO należy szczegółowo opisać wkład zaplanowanych


interwencji do strategii makroregionalnych i morskich, biorąc pod uwagę potrzeby obszaru/ regionu zidentyfikowane przez dane PCz, określone w UP.

AAnnaalliizzaa ppoottrrzzeebb:: Jedną z wartości dodanych wdrażania SUE RMB są szersze możliwości oferowane projektom umiejscowionym lokalnie, ale posiadającym strategiczny potencjał - szczególnie poprzez możliwość powiązania z innymi projektami w regionie rozpowszechnianie ich rezultatów. Ponadto, korzyścią jest również ułatwione skorzystanie z szerokiej sieci partnerów. Należy więc zidentyfikować potrzeby krajowe / regionalne, które jednocześnie realizują cele i działania SUE RMB.46 Realizacja może

obywać się w sposób bezpośredni poprzez uzyskanie statusu projektu flagowego SUE RMB lub jego części składowej albo poprzez wdrażanie działań, mających pośredni wpływ na realizację celów i wskaźników wyznaczonych w ramach SUE RMB.

ZZaassiięęgg ggeeooggrraaffiicczznnyy:: Cały kraj.

ZZaakkrreess tteemmaattyycczznnyy:: Zakres wsparcia w ramach przedsięwzięć opartych na współpracy powinien być przede wszystkim zgodny z celami programu, SUE RMB oraz zgodny z obszarami szczególnego zainteresowania z punktu widzenia Polski określonymi w UP: ochrona środowiska naturalnego, badania i rozwój, transfer technologii i innowacji, budowanie kapitału ludzkiego i społecznego oraz rynek pracy.

ZZaarryyss mmeecchhaanniizzmmóóww wwddrraażżaanniiaa:: W przypadku działań programów krajowych i regionalnych mających na celu wspieranie inicjatyw realizujących SUE RMB, możliwe jest zastosowanie jednej lub kilku z poniższych opcji – w zależności od decyzji IZ i KM: o wydzielenie odrębnej dla SUE RMB osi priorytetowej lub działania programu; o odgórne przeznaczenie określonego % alokacji danej osi priorytetowej lub działania na projekty

związane z SUE RMB; o organizowanie ukierunkowanych na projekty SUE RMB naborów projektów; o priorytetowe traktowanie projektów wdrażających SUE RMB (np. poprzez dodatkowe ich

punktowanie w trakcie oceny wniosków o dofinansowanie); o przeprowadzanie przedsięwzięć informacyjno-promocyjnych na temat SUE RMB, m.in. w celu

zwiększenia zainteresowania potencjalnych beneficjentów (uwzględnienie takich działań w strategiach komunikacji programu).

W przypadku programów transnarodowych EWT możliwe jest wyznaczenie odrębnego działania dla strategii makroregionalnych, w ramach PI: opracowanie i koordynacja strategii makroregionalnych i dotyczących basenów morskich (w ramach CT 11: Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i efektywnej administracji publicznej).

44..55 ZZaarrzząąddzzaanniiee ffiinnaannssoowwee

Projekt CPR wprowadza istotne zmiany do obecnego systemu zarządzania finansowego. Należą do nich m.in. wprowadzenie zasady n+3 dla całego okresu perspektywy finansowej (z wyj. zobowiązań na 2014), procedura rocznego rozliczania programów, duże ryzyko nakładania na PCz korekt netto w związku z nieprawidłowościami, szerokie prerogatywy KE w zakresie przerywania lub zawieszania płatności.

Mechanizmy zaproponowane przez KE w obszarze zarządzania finansowego wpływają na kształt rozwiązań, które muszą być przyjęte na poziomie PCz, aby zapewnić sprawne wdrażanie PS. Rzutują one nie tylko na kwestie zarządzania finansowego, ale także na inne obszary (w tym m.in. system instytucjonalny, system audytu i kontroli, konstrukcję PO). Niezbędne jest również umocowanie części rozwiązań przyjętych w Polsce w akcie rangi ustawowej, co powinno ułatwić i zharmonizować podejścia stosowane w ramach różnych PO. Niewykluczone, że konieczne będzie dokonanie także odpowiednich zmian w ustawie o finansach publicznych.

46 Zgodnie ze zaktualizowaną wersją Planu Działania (Action Plan for SUE RMB)


Pomimo wielu niewiadomych, na etapie opracowywania PO należy wziąć pod uwagę rekomendacje dotyczące planowania finansowego na etapie programowania dotyczące podstawy certyfikacji, finansowania krzyżowego oraz poziomu współfinansowania osi priorytetowej.

•• ZZaassaaddyy ffuunnkkccjjoonnoowwaanniiaa ssyysstteemmuu aannnnuuaall eexxaammiinnaattiioonn aanndd aacccceeppttaannccee ooff aaccccoouunnttss

W PO realizowane będą trzy rodzaje płatności ze strony KE – zaliczki, płatności okresowe i płatność końcowa, poprzez które KE będzie przekazywać środki w ramach PO. Zaliczki przyjmą formę zaliczek wstępnych (initial pre-financing). przekazanych w latach 2014-2016 w wysokości odpowiednio 2%,1% i 1% alokacji środków unijnych na dany program, oraz zaliczek rocznych (annual pre-financing) dla lat 2016-2022 w wysokości 2% dla 2016 i 2,5% dla pozostałych lat.

W ramach płatności okresowych KE będzie refundować 90% kwoty należnej z wniosku o płatność, [tj. 90%* (podstawa certyfikacji * stopa dofinansowania dla osi).

KE wprowadza rozróżnienie pomiędzy rokiem księgowym accounting year (1.07.n-1/30.06.n) i rokiem finansowym financial year (1.01.n-31.12.n). Wnioski o płatności okresowe mogą być przekazywane bez ograniczeń w ciągu roku księgowego. Do końca lipca roku n IZ zobowiązana jest dodatkowo przekazać do KE ostateczny wniosek o płatność dotyczący poprzedniego roku księgowego. Po złożeniu wspomnianego wniosku, a więc począwszy od sierpnia roku n, będzie można rozpocząć certyfikację na poczet kolejnego roku księgowego.

Ponadto do dnia 1 lutego roku n+1 przesyłane będą do KE następujące dokumenty: o deklaracja zamknięcia rocznych rachunków przygotowana przez IZ; o deklaracja zgodności przygotowana przez IZ; o raport o przeprowadzonych audytach i kontrolach, przygotowany przez IZ; o opinia audytowa wraz raportem podsumowującym ustalenia audytowe, przygotowane przez IA.

Powyższe dokumenty powinny zostać przekazane zbiorczo do KE przez IZ. Aby zachować termin 1 lutego roku n+1 i jednocześnie zapewnić spójność dokumentów konieczne jest przyjęcie wewnątrz-krajowej procedury konsultowania poszczególnych dokumentów i ich uzgadniania. Procedura ta wyglądać będzie następująco: o IZ przesyła projekt deklaracji zamknięcia (pkt 1) oraz projekt raportu (pkt 3) do IA do 31 sierpnia

następującego po roku obrachunkowym, którego dotyczy deklaracja zamknięcia. o IA po zakończeniu czynności audytowych przesyła wstępny raport (pkt 4), do IZ najpóźniej do 30

października następującego po roku obrachunkowym (accounting year), którego dotyczy deklaracja, zamknięcia (pkt 1).

o IZ przesyła: o informację o podjętych działaniach zaradczych odnoszącą się do ustaleń raportu

podsumowującego ustalenia audytowi (pkt 4); o deklarację zamknięcia, uwzględniającą ustalenia wynikające z raportu (pkt 4) w tym

ewentualną korektę wynikającą z poziomu błędu oszacowanego przez IA; o deklarację zgodności (pkt 2); o raport (pkt 3), uwzględniający ustalenia wynikające z raportu (pkt 4); o do IA do 31 grudnia następującego po roku obrachunkowym, którego dotyczy deklaracja (pkt

1). o Opinia audytowa (pkt 4), uwzględniająca informacje IZ i korekty dokonane przez IZ jest

przekazywana do IZ przez IA do 15 stycznia roku następującego po roku, którego dotyczy opinia audytowa.

W oparciu o otrzymane dokumenty, KE do dnia 31 maja roku n+1 w ramach procedury annual examination and acceptance of accounts weryfikować będzie otrzymane dokumenty, po czym dokona rozliczenia wydatków roku księgowego, wypłacając saldo roczne lub odpowiednio pomniejszając kolejną płatność okresową.


•• ZZaassaaddyy ttwwoorrzzeenniiaa wwnniioosskkóóww oo ppłłaattnnoośśccii ppoośśrreeddnniiee ddoo KKEE

Podstawowe zasady i mechanizmy wnioskowania o środki do KE będą zbliżone do tych funkcjonujących w ramach dwóch poprzednich perspektyw finansowych.

Rozliczenie wydatków kwalifikowalnych poniesionych przez beneficjenta odbywa się na podstawie wniosku o płatność złożonego do właściwej instytucji. W oparciu o zweryfikowane wnioski o płatność IW sporządza poświadczenie oraz deklarację wydatków zawierające zagregowane wartości i dane z poszczególnych projektów, które następnie przekazuje do IP lub IZ.

Nie rzadziej niż raz na kwartał IP przekazują do IZ poświadczenie i deklarację wydatków. IZ weryfikuje powyższe dokumenty, a w przypadku wystąpienia błędów wzywa do dokonania korekt/uzupełnień lub też przedstawienia stosownych wyjaśnień. W celu uzyskania pewności co do prawidłowości wydatków objętych wnioskiem o płatność składanym przez IP, IZ przeprowadza kontrole systemu zarządzania i kontroli w instytucjach zaangażowanych we wdrażanie PO.

Po stwierdzeniu poprawności formalnej i rachunkowej wniosku o płatność i zestawienia wydatków oraz po uzyskaniu, na podstawie własnych kontroli, pewności co do skuteczności systemu zarządzania i kontroli w danym PO oraz poprawności wydatków objętych wnioskiem, IZ pełniąca jednocześnie formalnie funkcje IC przesyła do KE poświadczenie i deklarację wydatków wraz z wnioskiem o płatność okresową.

•• SSttooppaa ddooffiinnaannssoowwaanniiaa UUEE nnaa ppoozziioommiiee pprroojjeekkttóóww

Mając na względzie trudną sytuację finansową sektora finansów publicznych należy podejmować działania zmierzające do maksymalizacji dofinansowania unijnego w projektach realizowanych przez jednostki tego sektora. Podstawową zasadą powinno być ustalanie poziomu dofinansowania projektów w wysokości odpowiadającej maksymalnemu poziomowi dla priorytetu.

Oznaczać to będzie realizację mniejszej ilości projektów, ale jednocześnie zmniejszy presję systemu wdrażania PS na finanse publiczne. Jest to istotne szczególnie w ramach tych programów/ osi priorytetowych, w których źródłem współfinansowania krajowego są krajowe środki publiczne, a zwłaszcza budżet państwa. W przypadku projektów podlegających reżimowi pomocy publicznej lub projektów generujących dochód, ustalając poziom współfinansowania projektów należy stosować również odpowiednie przepisy w tej materii.

•• SSyysstteemm zzaalliicczzeekk ddllaa bbeenneeffiiccjjeennttóóww

Zgodnie z zapisami CPR środki przekazane w ramach PO w formie zaliczki początkowej powinny zostać przeznaczone na zapewnienie wsparcia dla beneficjentów w realizacji PO. W tej formule mieści się również przekazywanie środków dla beneficjentów w ramach zaliczki. Rekomenduje się możliwie szerokie stosowanie finansowania zaliczkowego, przy czym o formie, w jakiej przekazane będzie dofinansowanie konkretnego projektu decydowałaby każdorazowo właściwa instytucja. Forma przekazania dofinansowania powinna zależeć od skali projektu, jego charakteru czy formy beneficjenta. Należy zwrócić uwagę, że w odróżnieniu od okresu programowania 2007-2013 będzie możliwe certyfikowanie tylko 40% zaliczek udzielonych na projekcie w ramach pomocy publicznej.

Minister Rozwoju Regionalnego określi, w drodze rozporządzenia, warunki i tryb udzielania oraz rozliczania zaliczek, uwzględniając rodzaje beneficjentów i sposób wd działań w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich.

•• KKwwaalliiffiikkoowwaallnnoośśćć wwyyddaattkkóóww

Podobnie jak w okresie programowania 2007-2013 zasady kwalifikowalności wydatków ustalane będą co do zasady na poziomie krajowym w formie Wytycznych horyzontalnych.


Wyjątkiem od powyższej reguły są w szczególności poniższe zagadnienia uregulowane w CPR oraz w rozporządzeniach funduszowych: oo okres kwalifikowalności wydatków; oo kwalifikowalność w zależności od lokalizacji; oo finansowanie projektów zakończonych przed złożeniem wniosku o dofinansowanie; oo formy dotacji, w tym rozwiązania ryczałtowe; oo wkład niepieniężny; oo amortyzacja; oo wydatki niekwalifikowalne.

Ze względu na konieczność zachowania spójności pomiędzy przepisami stosowanymi w poszczególnych PO/RPO zasady kwalifikowalności wydatków uregulowane zostaną we właściwych wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego ustanawiających zasady horyzontalne. Przepisy ewentualnych wytycznych programowych doprecyzowujących wybrane zagadnienia muszą być zgodne z zapisami przywołanych wytycznych horyzontalnych.

Konstruując dokumentację programową IZ powinna zwrócić uwagę na fakt, iż zasady kwalifikowalności wydatków, które określa CPR, są w kilku przypadkach bardziej restrykcyjne od obowiązujących w obecnej perspektywie. Uwaga ta dotyczy w szczególności następujących przepisów zawartych w CPR: oo art. 55 pkt 4 – wykluczającego możliwość współfinansowania projektów zakończonych; oo art. 59 pkt 3 lit. b – na podstawie którego limit 10% całkowitych wydatków kwalifikowalnych ma

zastosowanie także w przypadku nieruchomości budynkowej (obecnie limit ten dotyczy wyłącznie nieruchomości gruntowej).

Modyfikacji poddano także przepisy odnoszące się do zasady trwałości. Zgodnie z treścią art. 61 CPR o złamaniu przedmiotowej zasady przesądza spełnienie jednej z poniższych przesłanek: oo zaprzestano działalności produkcyjnej lub ją realokowano; oo nastąpiła zmiana własności elementu infrastruktury, który daje przedsiębiorstwu lub podmiotowi

publicznemu nienależne korzyści; oo nastąpiła istotna zmiana wpływająca na charakter projektu, jego cele lub warunki realizacji, które

mogłyby doprowadzić do naruszenia jego pierwotnych celów.

•• UUpprroosszzcczzoonnee ffoorrmmyy rroozzlliicczzaanniiaa wwyyddaattkkóóww

Projekt CPR reguluje także kwestie ryczałtowego finansowania wydatków. Dopuszczone zostały następujące formy finansowania ryczałtowego: oo standardowa skala kosztów jednostkowych (standard scales of unit costs); oo płatności ryczałtowe nieprzekraczające 100 000 EUR wkładu publicznego (lump sums); oo finansowanie ryczałtowe, określone przez zastosowanie wartości procentowej do jednej lub kilku

kategorii kosztów (flat rate).

Pozostawiono w mocy zasadę, zgodnie z którą rozwiązania ryczałtowe nie mogą być stosowane w przypadku wydatków finansujących zamówienia realizowane w drodze postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (pzp). Mimo powyższego ograniczenia, nie należy rezygnować z wykorzystania przedmiotowych uproszczeń w odniesieniu do tych wydatków w ramach projektów, które nie są związane z zamówieniami publicznymi. Ze względu na przyjęty system rozliczania i kontroli tak poniesionych wydatków (kontroli nie podlega dokumentacja finansowo-księgowa), rozwiązanie niniejsze wydaje się być mechanizmem, który w znaczącym stopniu, w obszarach gdzie będzie stosowany, zmniejszy ryzyko korekt netto.

Ogólne zasady stosowania rozwiązań ryczałtowych określi MRR w wytycznych horyzontalnych o kwalifikowalności wydatków, które będą mogły być uszczegółowione przez poszczególne IZ. MRR / IZ opracowując szczegółowe metodologie powinny stworzyć rzetelne i weryfikowalne metody obliczeń, opierające się na: oo danych statystycznych bądź innych obiektywnych informacjach lub oo zweryfikowanych danych historycznych poszczególnych beneficjentów lub zastosowaniu ich zwykłej

praktyki księgowania kosztów;


oo metodach i odpowiednich skalach kosztów jednostkowych, płatności ryczałtowych i stawek zryczałtowanych, stosowanych w ramach innych dziedzin polityki Unii w przypadku podobnego rodzaju projektu i beneficjenta;

oo metodach i odpowiednich skalach kosztów jednostkowych, płatności ryczałtowych i stawek zryczałtowanych, stosowanych w ramach systemów dotacji finansowanych w całości przez PCz w przypadku podobnego rodzaju projektu i beneficjenta;

oo stawkach ustalonych w treści CPR lub w treści rozporządzeń funduszowych.

W celu odpowiedniego przygotowania się do stosowania metod uproszczonych na etapie programowania należy poddać analizie, w których obszarach mogłyby być one stosowane, w jakim zakresie, a także podjąć próbę przygotowania zarysu odpowiednich metodologii. W przypadku działań, dla których planuje się kolejne postępowania konkursowe w ramach obecnej perspektywy finansowej, warto rozważyć pilotażowe uruchomienie rozwiązań planowanych w przedmiotowym zakresie na lata 2014-2020.

•• WWssppóóllnnee ppllaannyy ddzziiaałłaańń

Nowatorski charakter tego instrumentu wyraża się w zmianie zasad rozliczania projektów - nie na podstawie faktur, ale na podstawie osiągniętych wskaźników w oparciu o ustalone wcześniej w decyzji KE zatwierdzającej WPD metody uproszczonego rozliczania wydatków. W praktyce instrument ten – pomimo atrakcyjnej formuły - będzie miał jednak ograniczone zastosowanie ze względu na wynikający z CPR zakaz stosowania metod uproszczonych co do tych wydatków w projektach, w których stosowane są przepisy o zamówieniach publicznych. Publiczny charakter beneficjenta w większości przypadków będzie wymuszał stosowanie właśnie takich procedur, co ogranicza możliwość skorzystania z WPD tylko do części wydatków lub specyficznych formuł realizacyjnych. Instrument ten będzie zatem mógł być wykorzystywany zatem w tych obszarach, gdzie realizacja projektu nie pociąga za sobą zamówień publicznych, np. projekty na wynagrodzenia z PT, projekty polegające np. na udzielaniu przez beneficjenta wsparcia grantowego ostatecznym odbiorcom na podjęcie działalności gospodarczej.

WPD przed rozpoczęciem realizacji musi uzyskać decyzję KE, zbliżoną do decyzji dla dużych projektów. Wniosek o zatwierdzenie WPD może zostać złożony wraz z PO na etapie negocjacji lub w terminie późniejszym. Minimalna wartość WPD to 10 mln EUR lub 20% alokacji PO.

44..66 PPoommoocc ppuubblliicczznnaa

Zasady zawarte w projekcie CPR w zakresie pomocy publicznej nie odbiegają od obecnie obowiązującej regulacji. Aby zapewnić zgodność udzielanego wsparcia z unijnym prawem pomocy publicznej, konieczne będzie stworzenie odpowiednich ram prawnych.

Szczegółowe przeznaczenie, warunki i tryb udzielania pomocy w przypadku poszczególnych PO będą określane w drodze rozporządzeń właściwych ministrów albo ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego (lub ew. ustaw). Te działania legislacyjne umożliwią instytucjom zaangażowanym we wdrażanie środków UE udzielanie wsparcia rozumianego jednocześnie jako pomoc publiczna.

Bezwzględnie konieczne jest, aby już na etapie tworzenia PO dążyć do zidentyfikowania obszarów interwencji funduszy, w których udzielane wsparcie będzie stanowiło pomoc publiczną, a następnie ustalić najbardziej korzystną z możliwych do przyjęcia podstawę prawną dla udzielanej pomocy oraz określić, czy pomoc taka ma być udzielana za pośrednictwem bezzwrotnych dotacji czy też za pośrednictwem instrumentów finansowych.

Należy przy tym dążyć do jak najszerszego wykorzystania możliwości udzielania pomocy w ramach pomocy de minimis oraz wyłączeń blokowych, a także rekompensaty z tytułu świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG), co umożliwi stworzenie programów pomocowych niepodlegających obowiązkowi notyfikacyjnemu i znacząco skróci proces wydawania tych aktów prawnych. Natomiast w przypadkach zidentyfikowania potrzeby opracowania schematów podlegających temu obowiązkowi należy rozpocząć prace nad przygotowaniem ich projektów na możliwie wczesnym


etapie tworzenia i przyjmowania PO 2014-2020, tak by uruchomienie procedury notyfikacyjnej było możliwe w jak najkrótszym czasie po zatwierdzeniu PO przez KE.

44..77 PPrroojjeekkttyy ggeenneerruujjąąccee ddoocchhóódd

UUWWAAGGAA:: PPrrzzeeppiissyy ddoottyycczząąccee pprroojjeekkttóóww ggeenneerruujjąąccyycchh ddoocchhóódd nniiee ooddnnoosszząą ssiięę ddoo pprroojjeekkttóóww oobbjjęęttyycchh ppoommooccąą ppuubblliicczznnąą.. PPrrzzeedd zzaassttoossoowwaanniieemm ttyycchh pprrzzeeppiissóóww nnaalleeżżyy wwiięęcc wwyykklluucczzyyćć wwyyssttęęppoowwaanniiee ppoommooccyy ppuubblliicczznneejj..

Projekt CPR wprowadza następujące mechanizmy uwzględnienia potencjalnej dochodowości projektów na etapie konstruowania PO lub ustalania wielkości dofinansowania w konkretnych projektach: o ustalenie z KE obniżenia poziomu dofinansowania całej osi priorytetowej ex ante na etapie

negocjacji PO w oparciu o flat rates dochodowości sektora/ podsektora/ typu projektów przewidzianych do realizacji w tej osi (określonych w załączniku do CPR lub akcie delegowanym) bez konieczności stosowania innych rozwiązań na etapie przyznania dofinansowania w projektach (UWAGA: konieczność analizy takiej osi priorytetowej pod kątem ewentualnego występowania pomocy publicznej), lub

o dla projektów EFRR, FS o koszcie kwalifikowanym powyżej 1 mln EUR - możliwe dwie metody do wyboru przez IZ konsekwentnie dla wszystkich projektów w priorytecie:

o obniżania wydatków kwalifikowalnych na poziomie projektów w oparciu o flat rates dochodowości sektora/ podsektora/typu projektów- flat rate uwzględnia w sobie zarówno dochody generowane w trakcie realizacji projektu, jak i po jego zakończeniu bez konieczności bieżącego pomniejszania wydatków kwalifikowanych o dochody generowane w trakcie realizacji projektów lub

o obniżania wydatków kwalifikowalnych na poziomie projektów w oparciu o indywidualnie wyliczaną dla każdego projektu lukę w finansowaniu – analiza luki powinna uwzględniać zarówno dochody w trakcie realizacji, jak i szacowane dochody po jej zakończeniu. Jeżeli w trakcie realizacji projektu lub po jego zakończeniu pojawią się nowe źródła nie uwzględnione w analizie luki wówczas istnieje konieczność bieżącego pomniejszenia wydatków kwalifikowanych lub zwrotu części środków już wypłaconych analogicznie do obecnych zasad 2007-2013.

o dla wszystkich projektów, dla których nie stosowano stawek ryczałtowych, oraz dla wszystkich projektów o koszcie kwalifikowanym do 1 mln EUR, w tym również dla wszystkich projektów EFS– obniżania dochodów na poziomie projektów o dochody generowane w trakcie realizacji. Szczegółowa lista wyłączeń jest określona w CPR.

CPR wprowadza szereg wyłączeń od stosowania zasad dotyczących projektów generujących dochód, m.in. dla większości projektów pomocy publicznej, PT, metod uproszczonych, itd.

Przepisy o projektach generujących dochód w największym stopniu dotyczyć będą projektów EFRR i FS. W celu uproszczenia systemu realizacji projektów rekomendowane jest stosowanie mechanizmów flat rates, bądź to ex ante na poziomie całej osi priorytetowej, bądź na poziomie pojedynczych projektów ( w kontekście zaostrzonej przez KER interpretacji przepisów o pomocy publicznej bardziej bezpieczne wydaje się jednak stosowanie flat rate na poziomie projektów).

Duże znaczenie dla wyboru tej metody będą miały ustalone w CPR wielkości stawek dla poszczególnych sektorów /podsektorów, typów projektów. Podejmując decyzję o ewentualnym zastosowaniu ryczałtów powinno się jednak wziąć pod uwagę również zalety tego mechanizmu w stosunku do mechanizmu luki w finansowaniu. Zastosowanie flat rate oznacza bowiem: o brak konieczności indywidualnego szacowania dochodowości projektu, co jest procesem trudnym,

a otrzymane dane są często mało wiarygodne; o brak konieczności monitorowania dochodów i ewentualnych zwrotów; o swobodę polityki taryfowej jak również efektywnego ekonomicznie gospodarowania produktami i

rezultatami projektu (podobnie jak w przypadku pomocy publicznej); o ułatwienie przygotowania projektów PPP, dzięki zwiększeniu pewności co do wielkości

dofinansowaniu unijnego.


W przypadku stosowania mechanizmu luki w finansowaniu te korzyści nie występują. Wybór mechanizmu luki przez IZ powinien nastąpić wówczas, gdy poziomy flat rate są absolutnie nie do zaakceptowania w polskich warunkach i mechanizm luki, mimo swoich niedogodności – byłby znacznie korzystniejszy.

Konstruując program należy dążyć do takiego określenia zakresu osi priorytetowych, aby w osobnych osiach objąć sektory/podsektory/ typy projektów o dużym potencjale dochodowości, a osobno takie, które tego potencjału nie mają lub jest on znacznie ograniczony, np. autostrady i drogi ekspresowe a inne kategorie dróg. Wówczas do ‘dochodowej’ osi priorytetowej mógłby być stosowany mechanizm flat rate, a dla niedochodowej mechanizm luki w finansowaniu – przy założeniu jej wysokiego poziomu bliskiego 100% (tym niemniej indywidualna analiza projektów byłaby wymagana).

44..88 SSyysstteemm wwsskkaaźźnniikkóóww

KE zaproponowała rewizję dotychczas stosowanej i ugruntowanej już matrycy logicznej wskaźników. Podstawową zmianą jest rezygnacja z mylącej i sprawiającej różnorakie kłopoty kategorii wskaźników oddziaływania, a pozostawienie jedynie dwóch rodzajów wskaźników: produktu i rezultatu.

Drugą kluczową zmianą jest redefinicja pojęcia wskaźnika rezultatu dla EFRR/FS. Zgodnie z nową logiką opisują one zmianę społeczno-ekonomiczną, która zaszła w obszarze interwencji (regionu, grupy społecznej). W konsekwencji zmiana jego wartości wynika zarówno z podjętej interwencji, jak i czynników zewnętrznych. Oddzielenie efektów interwencji od czynników zewnętrznych i określenie realnego wpływu interwencji na osiągnięte rezultaty (efektu netto) w takiej koncepcji pozostaje w głównej mierze zadaniem ewaluacji.

Rys. 18. Nowa logika wskaźnikowa w EFRR/FS

W przypadku EFS zaproponowano nieznacznie inną typologię wskaźników odnosząc wskaźnik rezultatu bezpośrednio do uczestników projektu i rozróżniając ich dwa rodzaje: o wskaźniki rezultatu bezpośredniego – uwzględniające sytuację uczestników projektów lub instytucji

objętych wsparciem bezpośrednio po zakończeniu udziału w projekcie,

Zamierzone rezultaty

• wybór wskaźników rezultatu

• określenie ich wartości docelowych (jeśli możliwe)

Rzeczywiste rezultaty • pomiar wskaźników

rezultatu • ocena postępu w

osiągnięciu wartości docelowych (jeśli możliwa)

Inne czynniki mające

wpływ na rezultaty

Priorytety tematyczne

Potrzeby

Programowanie

Strategia

Zamierzone produkty

(obejmujące m.in. wskaźniki kluczowe wskazane przez KE)

Osiągnięte produkty

(obejmujące m.in. wskaźniki kluczowe wskazane przez KE)

Zamierzony wkład

(alokacja finansowa)

Rzeczywisty wkład

(wydatkowanie) wkład polityka

(zasoby ludzkie i instytucje)

Wdrażanie


o wskaźniki rezultatu – określające sytuację uczestników projektów bądź instytucji objętych wsparciem w dłuższym okresie (np. 6 miesięcy od zakończenia udziału w projekcie).

Ponadto, zgodnie z art. 24. CPR w załącznikach rozporządzeń funduszowych KE zaproponowała listy wspólnych wskaźników dla EFRR/FS, EFS i EWT (common indicators). Zestawy te służą z jednej strony zagregowaniu efektów PS w całej UE, z drugiej zaś, mogą stanowić menu wyboru wskaźników dla programowania i oceny interwencji. W przypadku EFRR/FS zestaw wspólnych wskaźników obejmuje wskaźniki produktu odnoszące się do wytworzonych dóbr i usług oraz wskaźniki rezultatu bezpośredniego, kwantyfikujące zmiany, które zaszły w sytuacji grupy docelowej wsparcia, będące bezpośrednim wynikiem wytworzonych produktów w wyniku interwencji programu. Wskaźniki te będą agregowane z poziomu projektów. Zestaw wskaźników wspólnych zaproponowanych dla EFS obejmuje wskaźniki produktu dotyczące osób lub instytucji oraz ww. dwa typy wskaźników rezultatu (długoterminowe i rezultatu bezpośredniego).

Po przełożeniu zapisów rozporządzeń i wytycznych oraz ich operacjonalizacji na gruncie polskim system realizacji UP i PO zawierał będzie kilka poziomów wskaźników – dla UP, PO/osi priorytetowej, działania i projektów (schemat 7).

Na poziomie UP stosowane będą:

1 wskaźniki makro – wskaźniki odnoszące się głównie do stabilności makroekonomicznej, nie powiązane bezpośrednio z CT i nie agregowane,

2 wskaźniki rezultatu strategicznego - przypisane poszczególnym celom Umowy partnerstwa wskaźniki strategiczne monitorujące pożądaną zmianę społeczno-gospodarczą na poziomie kraju, dla wskaźników tych w procesie ewaluacji ex ante zostanie oszacowany przewidywany całościowy wpływ interwencji publicznej, z kolei faktyczny wpływ interwencji na obserwowaną zmianę ich wartości w okresie 2014-20 zostanie określony w ewaluacji ex post, a wartości wskaźników będą monitorowane przez GUS w bazie STRATEG,

3 najważniejsze wskaźniki produktów i rezultatów bezpośrednich agregowane z poziomu projektów w ramach poszczególnych PI stanowiące zarazem wyznacznik dla selekcji wskaźników dla oceny wykonania poszczególnych osi priorytetowych47.

Na poziomie osi priorytetowych/PO (przypisane PI) stosowane będą:

1 Poziom osi priorytetowej: wskaźniki strategiczne (rezultatu strategicznego), brane bezpośrednio z UP lub wskaźniki rezultatu strategicznego będące ich uszczegółowieniem. W ramach osi priorytetowy możliwe jest także zastosowanie innych wskaźników rezultatu strategicznego, które wynikają ze zidentyfikowanych celów rozwojowych, jednakże muszą one być logicznie spójne ze wskaźnikami wyznaczonymi w UP. Nie jest wymagane stosowanie osobnego zestawu wskaźników dla PO – mogą one stanowić zbiorcze zestawienie wskaźników z poszczególnych osi priorytetowych. W przypadku osi priorytetowych i PI finansowanych w ramach EFS, zamiast wskaźników strategicznych należy określić długoterminowe wskaźniki rezultatu (o ile jest to zasadne z punktu widzenia celu danej interwencji) lub wskaźniki rezultatu bezpośredniego (zgodnie z Wytycznymi KE dot. monitorowania i ewaluacji EFS 2014-2020). W sytuacji, gdy dana oś priorytetowa jest finansowana łącznie ze środków EFS i EFRR, możliwe jest określenie wskaźników strategicznych (rezultatu strategicznego) jak dla EFRR.

2 Poziom PI/ działań, poddziałań: wskaźniki produktów i rezultatów bezpośrednich pochodzące z katalogu wspólnych wskaźników kluczowych dostępnego w centralnym systemie informatycznym w formie słownika i agregowane z poziomu projektów realizowanych w działaniach w ramach poszczególnych PI. Na etapie programowania wartości docelowe tych wskaźników należy

47 Z uwagi na opracowywaną w MRR Wspólna listę wskaźników kluczowych, w wersji ostatecznej Umowy partnerstwa rozważana jest rezygnacja z tego zestawu lub zastąpienie go zbiorczą tabelą wskaźników wybranych w poszczególnych programach operacyjnych dla potrzeb rezerwy wykonania


oszacować na podstawie alokacji finansowej przeznaczonej na dany PI (działanie) w osi priorytetowej, planowanych do realizacji typów projektów (kategorii interwencji), danych historycznych i analiz dotyczących kosztów jednostkowych. W ramach katalogu wspólnych kluczowych wskaźników funkcjonować będą również specjalnie oznaczone wskaźniki wynikające z rozporządzeń funduszowych, tzw. common indicators. Wskaźniki na poziomie PI pochodzące z katalogu wspólnych kluczowych wskaźników będą mogły być uzupełnione o ewentualne wskaźniki programowe zdefiniowane przez IZ w oddzielnym słowniku, przy czym priorytetowo należy traktować wskaźniki wspólne.

3 Poziom projektów :

• (obowiązkowo) wskaźniki produktów i rezultatów bezpośrednich pochodzące z katalogu kluczowych wskaźników obowiązkowych przypisanych w katalogu wskaźników danemu PI, w którym realizowany jest projekt, agregowalność i porównywalność na poziomie UP

• (fakultatywnie) wskaźniki programowe określane przez daną IZ i przypisywane do konkretnego PI – agregowalność i porównywalność na poziomie danego PO

• (fakultatywnie) wskaźniki określane przez samego beneficjenta (agregowalność i porównywalność na poziomie danego projektu)

Rys. 19. Przykładowy zestaw wskaźników na poziomie projektu Rodzaj wskaźnika

Sposób powiązania z PI

Źródło Sposób zarządzania słownikiem w systemie IT

Agregowalność i porównywalność

Wymagalność

Wskaźnik produktu lub rezultatu bezp.

Przypisany do konkretnego PI

Katalog wspólnych kluczowych wskaźników (zaimplementowany w systemie IT)

Administrator systemu IT na poziomie horyzontalnym

Na poziomie horyzontalnym

Obowiązkowo przynamniej jeden wskaźnik dla danego PI


Przypisany do konkretnego PI

Katalog wskaźników IZ (zaimplementowany w systemie IT)

Administrator systemu IT w danej IZ

Na poziomie danego PO

Fakultatywnie


brak powiązania --- Beneficjent samodzielnie określa na etapie wniosku o dofinansowanie

Na poziomie danego projektu

Fakultatywnie

W przypadku PT wskaźniki nie będą powiązane z PI, natomiast będą one stanowiły cześć katalogu wskaźników określonych horyzontalnie. IZ będzie mogła również zastosować dodatkowo własne wskaźniki.

4 wskaźniki finansowe.

Jako wskaźniki stosowane dla potrzeb oceny ram wykonania należy wybrać wyłącznie wskaźniki produktowe i finansowe;

KKaattaalloogg wwssppóóllnnyycchh kklluucczzoowwyycchh wwsskkaaźźnniikkóóww ((WWLLWWKK))

Dla zapewnienia właściwego funkcjonowania systemów monitorowania i ewaluacji efektów PS zostanie opracowany przez MRR w uzgodnieniu i współpracy z IZ i innymi podmiotami, wspólny dla wszystkich PO obowiązkowy katalog kluczowych wskaźników produktu i rezultatu bezpośredniego (wynikających bezpośrednio z interwencji i/lub powiązanych bezpośrednio z zakresem interwencji) agregowanych z poziomu projektów. Katalog wskaźników zostanie zaimplementowany w systemie informatycznym wspierającym proces monitorowania wdrażania poszczególnych PO.

Katalog kluczowych wskaźników zostanie skonstruowany na podstawie poniższych zasad:


1 Katalog oprócz wskaźników wspólnych dla UE (common indicators), zawierać będzie wskaźniki produktu i rezultatu (bezpośredniego) dla EFRR/FS oraz wskaźniki produktu i rezultatu (bezpośredniego i długoterminowego) dla EFS, planowanych do realizacji w ramach poszczególnych CT i PI.

2 Uwzględnione w katalogu wskaźniki będą odzwierciedlać najważniejsze kategorie interwencji w ramach poszczególnych CT i PI, na które przewiduje się przeznaczyć znaczną część środków i/lub największą liczbę projektów. Nie oznacza to jednak formalnego powiązania wskaźników z kategoriami interwencji.

3 Kategorie interwencji EFRR i FS nie będą sztywno powiązane z PI – dana kategoria interwencji może wpisywać się w więcej niż jeden PI. W przypadku EFS poszczególne kategorie interwencji przypisane są na sztywno do PI (kategorie są tożsame z PI).

4 Każdy wskaźnik powinien mieć określoną wartość bazową i docelową (wyjątek dotyczy niektórych wskaźników EFS). Dodatkowo, wskaźniki wybrane na poziomie każdej osi priorytetowej dla potrzeb ram wykonania muszą mieć określone wartości pośrednie dla 2018 (kamienie milowe).48

IZ dla każdej osi priorytetowej i działania będzie musiała wskazać realizowane przez nie CT i PI. W ten sposób nastąpi automatyczne przypisanie wskaźników obowiązkowych z katalogu wspólnych kluczowych wskaźników, które określone zostaną na poziomie PI do działań i osi priorytetowych PO. Powiązanie działań PO z PI zostanie odzwierciedlone automatycznie w systemie informatycznym na podstawie zapisów PO i ich SzOP. Jeden wskaźnik będzie mógł być przypisany do kilku PI, a część wskaźników będzie miała charakter przekrojowy, tzn. będą mogły być właściwe dla większości PI, np. liczba utworzonych miejsc pracy.49

Widoczność danych słownikowych dla beneficjenta (na poziomie projektu) uzależniona jest od rodzaju działania, tj. w przypadku gdy beneficjent realizuje projekt w działaniu X przypisanym do określonego PI podczas edycji pola będzie miał do dyspozycji tylko wskaźniki przypisane do tego działania poprzez określony PI, który realizowany jest poprzez to działanie. Zatem wspólne wskaźniki z katalogu obowiązkowych wskaźników będą przypisane do poziomów wdrażania wskazanych przez IZ. Zastosowanie takiego rozwiązania pozwoli zaimplementować wskaźniki do jak największej liczby projektów, a następnie uzyskać możliwie najpełniejszą informację nt. efektów realizowanych projektów.

Edycja danych dotyczących wskaźników z katalogu (słownika) horyzontalnego na poziomie projektu będzie obowiązkowa, co oznacza, że każda wprowadzona do systemu wartość, nawet ‘0’, będzie odzwierciedlała świadome działanie dokonane przez użytkownika. BBeenneeffiiccjjeenntt bbęęddzziiee zzaawwsszzee mmuussiiaałł wwyybbrraaćć rreeaalliizzaaccjjęę ccoo nnaajjmmnniieejj jjeeddnneeggoo zzee wwsskkaaźźnniikkóóww zz kkaattaalloogguu wwssppóóllnnyycchh kklluucczzoowwyycchh wwsskkaaźźnniikkóóww –– jjeeżżeellii jjeesstt ttoo mmoożżlliiwwee ttoo ooppttyymmaallnnyy jjeesstt wwyybbóórr ccoo nnaajjmmnniieejj jjeeddnneeggoo pprroodduukkttuu ii jjeeddnneeggoo rreezzuullttaattuu bbeezzppoośśrreeddnniieeggoo.. Konieczne jest, aby w kryteriach wyboru projektów uwzględnić wpływ projektu na realizację wskaźników wspólnych i programowych przyjętych na poziomie PI.

Mając na względzie specyfikę programów oraz obowiązek wybrania przez beneficjenta co najmniej jednego wskaźnika z katalogu wspólnych kluczowych wskaźników, katalog będzie mógł być uzupełniany na wniosek IZ skierowany do instytucji koordynującej w MRR odpowiedzialnej za system informatyczny, jeżeli w trakcie programowania lub wdrażania okaże się, że istnieje taka konieczność. Nastąpi wówczas uzgodnienie wspólnej definicji wskaźnika ze wszystkimi IZ i zaimplementowanie go do systemu informatycznego poprzez przypisanie do określonych PI.

KKaattaalloogg wwsskkaaźźnniikkóóww IIZZ

IZ będą mogły stosować, poza wskaźnikami z katalogu obowiązkowego, dodatkowe wskaźniki, uwzględniające specyfikę danego PO, w określonych przypadkach, tj. jeżeli zakres interwencji nie będzie mógł być wystarczająco opisany przy użyciu wskaźników obowiązkowych.

48 Kwestia wartości docelowych dla PT zostanie wyjaśniona z KE. 49 Powiązanie z PI nie dotyczy wskaźników dla PT.


W systemie IT zostanie stworzony drugi słownik, który w odróżnieniu od katalogu wspólnych kluczowych wskaźników, nie będzie zarządzany na poziomie horyzontalnym tylko poziomie danego PO (przez administratora systemu IT w danej IZ)

WWsskkaaźźnniikkii ookkrreeśśllaannee pprrzzeezz bbeenneeffiiccjjeennttaa

Zróżnicowanie i unikalność projektów – zwłaszcza w obszarze wsparcia MŚP i B+R – bardzo często uniemożliwia zastosowania zestandaryzowanego podejścia w obszarze monitoringu rzeczowego. Już na etapie wyboru projektu konieczne jest zastosowanie specyficznych wskaźników – nieporównywalnych z innymi projektami tak aby była możliwa ocena efektywności czy wykonalności niektórych przedsięwzięć. Biorąc pod uwagę te uwarunkowania w systemie informatycznym (w module odnoszącym się do etapu podpisywania umowy o dofinansowanie z beneficjentem) zostanie udostępniona funkcjonalność umożliwiająca wprowadzanie specyficznych i unikalnych dla danego projektu wskaźników.


Rys. 20. Poziomy wskaźników dla UP, PO/osi priorytetowej, działania i projektów50

Rys. 21. Uproszczony schemat systemu wskaźników w programie operacyjnym

50 Por. przypis nr 47

Monitorowanie: GUS

Umowa partnerstwa

Wskaźniki makro

Wskaźniki rezultatu

strategicznego

Wskaźniki dla potrzeb

oceny wykonania

Sprawozdaw

czość

Działania

Wsk. produktu i rezultatu

bezpośredniego w tym:

Wspólne wskaźniki UE

Inne kluczowe wskaźniki programowe

(PL) w tym: wskaźniki dla

potrzeb oceny wykonania

Inne wskaźniki programowe

Agregow

ane z projektów,

monitorow

anie: KSI

osie priorytetowe (PO)

Wskaźniki rezultatu

strategicznego (EFRR/FS) /

Wskaźniki rezultatu (EFS)

Zagregowane wskaźniki kluczowe

ORIENTACJA STRATEGICZNA

WYKONANIE

Program operacyjny

Cele programu

Wskaźnik rezultatu

(strategicznego)

Oś priorytetowa - priorytet inwestycyjny x - priorytet inwestycyjny y

Cele szczegółowe

Wskaźnik rezultatu

(strategicznego)

Projekt / Działanie

Agregacja do PI

W przypadku niektórych programów, w których cele szczegółowe będą tożsame/zbliżone do celów programu nie będzie zasadne tworzenie oddzielnego

poziomu wskaźników na dla PO, a wykorzystanie zbiorczego zestawienia oczekiwanych rezultatów kwantyfikujących cele osi priorytetowych

Wskaźnik produktu i rezultatu

(bezpośredniego) z listy

wskaźników kluczowych (KSI)


Matryca wskaźników: relacja między wskaźnikami agregowanymi na poziomie projektu a wskaźnikami, których źródłem jest statystyka publiczna i/lub ewaluacje.

Poziom wdrażania

Powiązanie z CT i PI

Grupy wskaźników ze względu na źródło pozyskania

Typ wskaźników Źródło pozyskania

1. Wskaźniki makro. Statystyka

2. Wskaźniki rezultatu strategicznego.

Rezultaty strategiczne

Statystyka + ewaluacje UP CT

3. Suma wskaźników dla poszczególnych PI określonych/ realizowanych w UP.51

Produkty i rezultaty bezpośrednie

Poziom projektów

1. Wskaźniki strategiczne powiązane ze wskaźnikami określonymi dla poszczególnych CT w UP (EFRR/FS).

Statystyka + ewaluacje

PO/Oś priorytetowa

CT PI składające się na wybrane CT

2. Suma wskaźników dla poszczególnych PI określonych dla/realizowanych w danej osi.


Poziom projektów

Działanie PI Wskaźniki dla danego PI. Produkty i rezultaty bezpośrednie

Poziom projektów

Projekt PI

Wskaźniki dla danego PI. Wskaźniki specyficzne dla PO (dla zakresu wsparcia nie objętego wspólnymi wskaźnikami) - opcjonalnie


Poziom projektów

51 Por. przypis nr 47

WSKAŹN

IKI STR

ATEGICZN

E W

SKAŹNIKI

STRATEG

ICZNE

WSKAŹN

IKI STR

ATEGICZN

E W

SKAŹNIKI

STRATEG

ICZNE

WSKAŹN

IKI STR

ATEGICZN

E W

SKAŹNIKI

STRATEG

ICZNE

WSKAŹN

IKI STR

ATEGICZN

E W

SKAŹNIKI

STRATEG

ICZNE

WSPÓLNA LISTA WSKAŹNIKÓW Z POZIOMU PROJEKTÓW


44..99 SSyysstteemm mmoonniittoorroowwaanniiaa,, sspprraawwoozzddaawwcczzoośśccii ii eewwaalluuaaccjjii

SSpprraawwoozzddaawwcczzoośśćć ii mmoonniittoorroowwaanniiee

System monitorowania powinien obejmować realizację założonych celów PO i UP, jak również wypełniania warunków koncentracji tematycznej (art. 16 CPR, art. 4 rozporządzenia ws. EFRR) oraz zachowania minimalnego poziomu alokacji na zatrudnienie, wykluczenie społeczne i edukację (CPR art. 84.3) i kwot alokowanych w zakresie celu dotyczącego zmian klimatu (CPR art. 24).

Rodzaje sprawozdań. Propozycja KE zawiera trzystopniowy poziom sprawozdawczości, różniący się zawartością i częstotliwością przekazywanych danych. o Informacje półroczne (art. 102 CPR): wymagane będzie przekazywanie dwa razy w roku (do 31

stycznia i 31 lipca) drogą elektroniczną danych dotyczących wydatków kwalifikowanych w programach, w tym w podziale na kategorie interwencji. Do informacji dołączane będą prognozy certyfikacji wydatków do KE na bieżący i kolejny rok budżetowy.

o Sprawozdanie z realizacji PO/UP (art. 44, 40, 46, 101 CPR). W obecnej wersji projektu CPR w części dotyczącej zakresu sprawozdań przekazywanych do KE nie zostały konkretnie wymienione informacje, jakie były wymagane w okresie programowania 2007-2013 (w tym m.in. kontrola, zmiany uwarunkowań wdrażania, system monitorowania, rezerwa wykonania, spójność i koncentracja wsparcia (EFS), pomoc techniczna, SUE RMB, porozumienia i umowy, instrukcje, programy pomocy publicznej, nabory projektów, projekty kluczowe, informacja o sytuacjach/zdarzeniach mających znamiona siły wyższej, które wystąpiły w roku sprawozdawczym i ich wpływie na wdrażanie projektów). Należy jednak zauważyć, że mieszczą się one w ogólnym zapisie art. 44.2 jako kwestie, które mogą mieć wpływ na wykonanie programu, a które być może się zostaną doprecyzowane w rozporządzeniu wykonawczym, które zawierać będzie format raportu.

Dodatkowo, zawartość sprawozdań będzie poszerzona o informacje wynikające z zapisów PO lub realizacji następujących przedsięwzięć: o WPD: wdrażanie założonych potrzeb i celów (głównych, szczegółowych, pośrednich i końcowych),

wdrażane projekty, osiągnięte wskaźniki, obszar, grupy docelowe, realizacja zasad UE, komitet sterujący;

o ZIT, RKSL; o system informatyczny; o Analiza wsparcia według kategorii interwencji, terytorium, działalności gospodarczej; o Bardziej rozbudowane sprawozdania z realizacji PO będą przekazywane KE w latach 2017 i 2019.

Na poziomie krajowym kwestie horyzontalne związane ze sprawozdawczością (typy, zakres, terminy) prowadzoną w odniesieniu do PO PS zostaną uregulowane w wytycznych MRR. Sprawozdawczość realizowana będzie systematycznie na wszystkich poziomach wdrażania PO, przy czym określenie zasad sprawozdawczości w ramach PO pozostawione będzie w gestii IZ.

Wzorem rozwiązania przyjętego dla perspektywy 2007-2013 wymagany zakres raportów rocznych przekazywanych do KE zostanie doprecyzowany w instrukcji stanowiącej minimum obowiązujące wszystkie IZ. Jest to podyktowane względami praktycznymi: z jednej strony uwagi i zalecenia KE formułowane do raportów rocznych, skutkujące koniecznością wprowadzenia dodatkowych informacji do kolejnych edycji sprawozdań, z drugiej: zmiany w rozporządzeniu wykonawczym (wzór raportów) ogłaszane często w terminach uniemożliwiających modyfikację krajowych wytycznych.


Rys. 22. Zawartość sprawozdań przedkładanych na rzecz KE

Forma sprawozdania Rodzaj informacji

Sprawozdanie roczne z PO w 2016, 2018, 2020 – 2022

Sprawozdanie roczne z PO w 2017

Sprawozdanie roczne z PO w 2019 oraz końcowe

Postęp finansowy Postęp rzeczowy* (wskaźniki produktu i rezultatu – wartości docelowe, milestones**)

Realizacja warunkowości ex ante

Problemy we wdrażaniu i środki zaradcze Duże projekty (EFRR/FS) (CPR art. 90-92)

WPD (art. 93-98) Informacje nt. stanu wdrażania instrumentów inżynierii finansowej (załącznik)

Wpływ funduszy na realizację wskaźników rezultatu – ewaluacja

Realizacja długoterminowych wskaźników rezultatu (dotyczy EFS)

Realizacja działań dotyczących zmian klimatu Realizacja ZIT (CPR art. 99) Zdolność instytucjonalna Realizacja działań międzyregionalnych i transnarodowych Realizacja Planu ewaluacji Realizacja zasad: zrównoważonego rozwoju, promowania równouprawnienia i niedyskryminacji oraz przestrzegania prawa unijnego i krajowego

Zasada partnerstwa Informacja i promocja. Realizacja Strategii Komunikacji Realizacja działań w obszarze innowacji społecznych Działania realizowane na obszarach dotkniętych ubóstwem

Działania skierowane do grup zagrożonych dyskryminacją lub wykluczeniem społecznym

Realizacja celów PO Wkład w realizację UE2020

* realizacja milestones będzie przedstawiana od sprawozdania składanego w 2017.

Z realizacji programów IZ sporządzają sprawozdania na zasadach określonych w CPR.

CPR zakłada dokonanie w 2019 oceny wykonania PO, która polegać będzie na sprawdzeniu stopnia osiągnięcia wyznaczonych wcześniej kamieni milowych (wartości pośrednich wskaźników) na poziomie poszczególnych osi priorytetowych. Podstawę dla tego procesu stanowić będą w szczególności wskaźniki produktu i wskaźniki finansowe. Stąd konieczność wyznaczenia wartości pośrednich (dla roku 2018) dla wskaźników, które zostaną włączone w proces przeglądu programów.

Niemniej stopień osiągania kamieni milowych monitorowany będzie już od sprawozdania rocznego przedkładanego do KE w 2017 (za rok 2016).

Dodatkowo w 2017 i 2019 PCz zostało zobowiązane do przedłożenia KE raportu z postępów we wdrażaniu UP. Będzie on zawierał szczegółowe dane nt. osiągania wskaźników określonych dla poszczególnych osi priorytetowych z uwzględnieniem założonych kamieni milowych. W polskim systemie sprawozdania z UP będą przygotowane w cyklu rocznym – począwszy od 2016 i skończywszy na 2024. Sprawozdania przygotowywane w 2017 i 2019 będą spełniać dodatkowo wymogi wynikające z art. 46 CPR.


EEwwaalluuaaccjjaa

Obowiązki IZ oraz PCz w zakresie ewaluacji zostały określone w art. 47-50 CPR.

Badania ewaluacyjne powinny być przeprowadzane przez ekspertów wewnętrznych lub zewnętrznych, którzy są funkcjonalnie niezależni od instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie programów.

Ewaluacja w okresie 2014-2020 realizowana będzie na dwóch poziomach, tj. UP oraz PO. Celem ewaluacji powinna być poprawa procesu programowania oraz wdrażania programów, ocena ich skuteczności, efektywności i wpływu m.in. w odniesieniu do celów UE 2020. Zgodnie z art. 47.4 CPR wszystkie ewaluacje będą udostępniane opinii publicznej poprzez umieszczenie w bazie badań ewaluacyjnych (www.ewaluacja.gov.pl).

Ewaluacja na poziomie UP dotyczyć będzie w szczególności kwestii horyzontalnych oraz przekrojowych odnoszących się do więcej niż jednego PO, przy czym za realizację ewaluacji w obszarach dotyczących kwestii horyzontalnych w ramach 16 RPO odpowiedzialna będzie Instytucja Koordynująca RPO.. Za wypracowanie standardów oraz koordynację działań w zakresie ewaluacji prowadzonych w ramach poszczególnych PO oraz przeprowadzanie ewaluacji na poziomie UP odpowiedzialna jest Krajowa Jednostka Ewaluacji.52 Do obowiązków jednostek ewaluacyjnych wyodrębnionych w ramach instytucji zarządzających PO należy w szczególności: realizacja i koordynacja procesu ewaluacji PO, współpraca z Krajową Jednostką Ewaluacji oraz budowa potencjału ewaluacyjnego na poziomie PO.

Proces ewaluacji UP oraz PO realizowany będzie w oparciu o plany (strategie) ewaluacji sporządzane przez Krajową Jednostkę Ewaluacji (Plan ewaluacji UP) oraz instytucje zarządzające PO (Plany ewaluacji PO), które mają być przygotowane na cały okres programowania. Plan ewaluacji PO powinien zostać przedstawiony KM nie później niż rok od przyjęcia PO (zgodnie z art. 104.1 CPR). Koncepcja procesu ewaluacji PO zawarta w planie powinna ściśle wynikać z logiki programu oraz zawierać w szczególności zakres tematyczny i harmonogram realizacji badań ewaluacyjnych wraz z uzasadnieniem ich przeprowadzenia oraz propozycje metodologiczne dla poszczególnych badań (w tym badań za pomocą metod kontrfaktycznych) wraz z określeniem zapotrzebowania na dane (zakres i źródła danych). Zgodnie z wytycznymi KE53 plan ewaluacji powinien precyzować następujące elementy: 1) listę tematów

badań ewaluacyjnych wraz z uzasadnieniem ich realizacji, 2) metody przewidziane do zastosowania wraz z określeniem zapotrzebowania na dane, 3) sposoby zapewnienia dostarczenia odpowiedniego zakresu danych na użytek ewaluacji, 4) harmonogram procesu ewaluacji, 5) sposoby komunikacji wyników ewaluacji, 6) zasoby ludzkie, 7) budżet oraz 8) plan szkoleń.54

W perspektywie finansowej 2014-2020 realizowane będą następujące typy ewaluacji: ewaluacje ex ante, ewaluacje on-going oraz ewaluacja ex post. o Ewaluacja ex ante, o której mowa w art. 48 CPR, na poziome UP realizowana jest na zlecenie

Krajowej Jednostki Ewaluacji. Na poziomie PO ewaluacja ex ante przeprowadzana jest na zlecenie jednostek ewaluacyjnych wyodrębnionych w strukturach instytucji zarządzających PO.55

o Ewaluacje on-going oceniające skuteczność, efektywność oraz wpływ danej interwencji będą realizowane podczas okresu programowania zgodnie z przyjętymi planami ewaluacji. Przynajmniej raz w okresie programowania ewaluacja PO powinna oceniać w jaki sposób wsparcie z funduszy strukturalnych przyczyniło się do osiągnięcia celów dla każdego priorytetu. Zgodnie z wymogiem art. 49.3 CPR wszystkie ewaluacje powinny być przedstawione KM PO i przesłane do KE. KE może przeprowadzić ewaluacje PO z własnej inicjatywy, a o wynikach tych ewaluacji powinna

52 Dawniej Krajowa Jednostka Oceny. Zmiana nazwy zgodnie z projektem Ustawy o zasadach realizacji UP i PO polityki spójności na lata 2014-2020. 53 EC DG Regional Policy, Programming Period 2014-2020. Monitoring and Evaluation of European Cohesion Policy - European Regional Development Fund and Cohesion Fund - Concepts and Recommendations. Guidance document (projekt), Listopad 2011 (http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/2014/working/ex_ante_en.pdf). 54 Szczegółowe informacje dot. planów ewaluacji zostaną zawarte w wytycznych Ministra ds. rozwoju regionalnego nt. sposobu organizacji systemu ewaluacji programów operacyjnych w pespektywie finansowej 2014-2020. 55 Szerzej o organizacji procesu ewaluacji ex ante programów operacyjnych na lata 2014-2020 w pkt. 2.1.


poinformować instytucję zarządzającą PO (art. 49.4 CPR). Zgodnie z art. 104.2 rozporządzenia ws. EFRR do dnia 31 grudnia 2021 każda instytucja zarządzająca PO powinna dostarczyć do KE raport podsumowujący wyniki ewaluacji przeprowadzonych w ramach programu w całym okresie programowania.

o Ewaluacja ex post zostanie przeprowadzona nie później niż trzy lata po zakończeniu okresu programowania (zgodnie z art. 50 CPR do 31 grudnia 2023). Dokonana będzie przez KE we współpracy z PCz i instytucjami zarządzającymi PO (art. 104.3 rozporządzenia ws. EFRR) biorąc pod uwagę ewaluacje przeprowadzone w trakcie okresu programowania. Przeprowadzona przez niezależnych ekspertów, obejmie skuteczność i efektywność pomocy, jak też jej wkład w realizację UE2020.

W celu skoordynowania prac ewaluacyjnych realizowanych przez różne jednostki zaangażowane we wdrażanie PO oraz w związku z potrzebą budowy potencjału ewaluacyjnego w administracji publicznej, MRR przygotowało szczegółowe zalecenia nt. podejścia metodologicznego i sposobu organizacji ewaluacji ex ante PO na lata 2014-2020.56 Do końca czerwca br. w MRR zostaną opracowane

szczegółowe wytyczne na temat sposobu organizacji systemu ewaluacji PO w perspektywie finansowej 2014-2020.

56 Dokument jest dostępny na: http://www.ewaluacja.gov.pl/Ewaluacja_ex_ante_2014_2020/Documents/Zalecenia_ex_ante_listopad_2012.pdf

Ewaluacja ex ante PO (etapy prac w zależności od przyjętego modelu: tradycyjny - partycypacyjny)

SOOŚ (POŚ + konsultacje społeczne)

Produkty: - raport końcowy z ewaluacji ex ante z uwzględnieniem wyników SOOŚ (synteza w załączniku) - Prognoza Oddziaływania na Środowisko (POŚ)

Projekt PO

Wnioski i rekomendacje (współpraca ekspertów obu zespołów)


44..1100 SSyysstteemm aauuddyyttuu ii kkoonnttrroollii

Nowy system rozliczeń między PCz a KE zaproponowany w CPR oznacza konieczność rozbudowania systemu kontroli projektów i weryfikacji wydatków w PO na poziomie krajowym ze względu na znaczące ryzyko korek netto (art. 137.6 CPR), mimo wprowadzenia przez KE przepisów o proporcjonalności kontroli (art. 140 CPR)

Konsekwencje dla rozwiązań w zakresie kontroli i audytu mieć będzie również mechanizm desygnacji, który wymusza na PCz konieczność prowadzenia audytów weryfikujących spełnianie przez instytucje kryteriów umożliwiających udzielenie desygnacji (mechanizm analogiczny do dotychczasowego audytu zgodności), a także weryfikacje czy kryteria te są respektowane na etapie wdrażania. MRR w oparciu o wyniki prac IA oraz własne czynności kontrolne będzie dokonywał desygnacji instytucji, jak również będzie mógł ją zawiesić lub wycofać.

W związku z negatywnymi konsekwencjami działań unijnych instytucji kontrolnych – KE i ETO (możliwość korekt netto nakładanych na PCz), rekomendowane jest wzmocnienie potencjału komórek kontrolnych umiejscowionych w IZ/ IP.

Proces kontroli i audytu funduszy strukturalnych i FS obejmuje: oo kontrole realizowane w ramach systemu zarządzania i kontroli PO, w tym: weryfikacje wniosków o

płatność, kontrole projektów na miejscu/w siedzibie beneficjenta, kontrole na zakończenie realizacji projektu, kontrole trwałości, kontrole systemowe, kontrole krzyżowe;

oo audyty wykonywane zgodnie z art. 116 CPR przez IA; oo kontrole weryfikujące zachowywanie zgodności z kryteriami desygnacji; oo audyty wykonywane zgodnie z art. 116 CPR przez IA; oo audyty wykonywane przez KE i ETO.

Szczegółowe obowiązki poszczególnych instytucji oraz beneficjentów w zakresie audytu i kontroli, a także kwestie związane ze stosowaniem korekt finansowych zostaną doprecyzowane w ustawie krajowej oraz w wytycznych horyzontalnych. Ponadto minister rozwoju regionalnego, uwzględniając zalecenia KE oraz ustalenia z nią podjęte, będzie mógł sformułować w wybranych obszarach reguły ustalania proporcjonalnych wartości korekt, umożliwiając ich szacowanie w oparciu o z góry zdefiniowane i wyrażone w postaci procentowej stawki.

Dopuszczona zostanie możliwość delegowania obowiązków do instytucji niepublicznych na podstawie pisemnej umowy z zachowaniem rygorów obowiązującego prawa (w tym prawa zamówień publicznych). W tej sytuacji odpowiedzialność przed KE za przeprowadzone kontrole spoczywać będzie na instytucji, która powierzyła te obowiązki podmiotowi niepublicznemu.

Kontrole na miejscu, w tym prowadzone w miejscu realizacji projektów kontrole trwałości, będą mogły być realizowane na próbie projektów, wyłonionej w oparciu o przyjętą przez IZ metodologię. Także weryfikacje dokumentów prowadzone w ramach poszczególnych rodzajów kontroli będą mogły odbywać się na podstawie próby dobranej w oparciu o przyjęte przez IZ metodologie.

Ze względu na ryzyko korekt netto związanych z procesem rocznych rozliczeń, zasadą będzie obowiązkowe kontrolowanie poprawności przeprowadzenia procedur z zakresu pzp, ochrony środowiska i udzielania pomocy publicznej w momencie weryfikacji pierwszego wniosku o płatność zawierającego wydatki ponoszone w rygorach ww. procedur, np. w ramach danego kontraktu. W uzasadnionych przypadkach możliwe będzie wprowadzenie przez IZ w tym zakresie rozwiązań proporcjonalnych uzależnionych od analizy ryzyka oraz potencjału instytucjonalnego instytucji systemu wdrażania danego PO. Należy jednak pamiętać, że cceerrttyyffiikkoowwaanniiee ww rroocczznnyycchh ddookkuummeennttaacchh bbłłęęddnnyycchh wwyyddaattkkóóww zzwwiiąązzaannee jjeesstt zz kkoorreekkttaammii nneettttoo,, kkttóórree bbeezzppoowwrroottnniiee ppoommnniieejjsszzaajjąą aallookkaaccjjee PPOO..

Instytucje systemu wdrażania powinny także przeprowadzać kontrole na zakończenie realizacji projektów, które mogą przybrać formę kontroli na miejscu. Ich celem będzie zapewnienie zachowania właściwej ścieżki audytu odnośnie dokumentów związanych z cyklem życia każdego projektu, zwłaszcza


dokumentów dotyczących ponoszonych wydatków i obligatoryjnych weryfikacji, poprzez sprawdzenie ich kompletności oraz zgodności z prawem i procedurami.

Kontrole krzyżowe prowadzone będą w celu eliminowania podwójnego finansowania wydatków ponoszonych przez beneficjentów w ramach jednego lub kilku PO, w tym w ramach PO dwóch różnych perspektyw finansowych. Zostaną podjęte starania, aby kontrole te w jak największym stopniu zautomatyzować w oparciu o dane gromadzone w systemie informatycznym.

Wprowadzony zostanie również mechanizm umożliwiający instytucjom prowadzenie kontroli procedur obowiązujących w zakresie realizacji współfinansowanych projektów u beneficjentów (dotyczy beneficjentów realizujących więcej niż jeden projekt). Kontrole te pozwolą na ograniczenie ryzyka, jakie dla prawidłowej realizacji projektów może mieć niewystarczające przygotowanie beneficjentów do ich realizacji.

Szczególną rolę w systemie audytu i kontroli będzie miała IA, która będzie prowadzić audyty projektów na potrzeby wydania opinii audytowej w ramach procedury rocznej akceptacji rachunków oraz sporządzenia rocznego sprawozdania z kontroli (o którym mowa w art. 116 CPR). Jej audyty będą brane pod uwagę również w procesie desygnacji.

Dodatkowo, minister rozwoju regionalnego zapewni prowadzenie kontroli weryfikujących zachowywanie zgodności z kryteriami desygnacji. Prowadzone one będą w odniesieniu do systemu zarządzania i kontroli każdego PO, a ich wynik będzie podstawą do utrzymania, zawieszenia albo wycofania desygnacji dla instytucji systemu zarządzania i kontroli, w odniesieniu do wszystkich lub wybranych działań wdrażanych przez nią w ramach PO.

44..1111 SSyysstteemm iinnffoorrmmaattyycczznnyy

E-cohesion policy to nowa propozycja KE zakładająca pełną informatyzację procesów związanych z realizacją PO we wszystkich PCz. Zgodnie z artykułem 112.3 CPR ‘(…) każde PCz jest zobowiązane zapewnić funkcjonowanie systemu informatycznego, za pomocą którego pełna komunikacja między beneficjentami a właściwymi instytucjami będzie mogła odbywać się wyłącznie drogą elektroniczną (…)’. Powyższy zapis oznacza olbrzymią rewolucję w procesie wdrażania funduszy unijnych, do czego zresztą KE konsekwentnie zmierza wskazując, że informatyzacja jest głównym narzędziem pozwalającym ograniczyć koszty związane z realizacją PS.

Przy konstruowaniu systemu wdrażania środków UE w perspektywie finansowej 2014-2020 należy przyjąć następujące założenia dotyczące systemu informatycznego: o dla programów współfinansowanych środkami EFRR, EFS, FS funkcjonuje centralny system

informatyczny, uzupełniany (fakultatywnie) lokalnymi systemami informatycznymi; o system centralny obsługuje całościowo procesy od momentu podpisania umowy o dofinansowanie

między beneficjentem a właściwą instytucją udzielającą wsparcia (w zakresie wniosków o dofinansowanie i procesu oceny projektów system gromadzi jedynie minimalny zakres informacji tak jak to ma miejsce w systemie dla obecnej perspektywy);

o systemy lokalne mogą być przygotowywane przez poszczególne IZ i IP w sytuacji, gdy jest to uzasadnione ekonomicznie i merytorycznie; zapewniają jednocześnie przekazywanie do systemu centralnego minimalnego zakresu danych określonego w wytycznych wydanych na podstawie umocowania w akcie prawnym;

o tam gdzie jest to możliwe należy zapewnić wymianę danych z innymi systemami w celu uniknięcia zmuszania beneficjentów do wielokrotnego przekazywania tych samych dokumentów;

o należy dążyć do maksymalnego uproszczenia i standaryzacji procesów, które będą podlegać informatyzacji.

Za budowę i wdrożenie centralnego systemu informatycznego odpowiedzialny będzie minister rozwoju regionalnego.


44..1122 SSyysstteemm iinnffoorrmmaaccjjii ii pprroommooccjjii

Zapewnienie skuteczności działań informacyjno-promocyjnych wymaga wprowadzenia odpowiednich mechanizmów koordynacji. Działania informacyjne i promocyjne prowadzone w ramach funduszy PS, WPR i WPRyb powinny być realizowane we współpracy z poszczególnymi IZ właściwymi instytucjami. Współpraca dotyczyć powinna w szczególności następujących działań: o kampania otwierająca nową perspektywę; o system informacji (sieć informacyjno-doradcza); o zapewnienie dostępu do portali dotyczących poszczególnych funduszy; o duże działania promocyjne skierowane do ogółu społeczeństwa; o ujednolicenie minimalnych wytycznych względem obowiązków beneficjentów (np. kwestia oznaczeń

projektów).

Opis planowanych działań w zakresie informacji i promocji PS znajdzie się w horyzontalnym dokumencie - strategia komunikacji PS - akceptowanym opiniowana przez Komitet ds. UP. Strategia ta zostanie opracowana przez ministra rozwoju regionalnego, który jednocześnie będzie odpowiadał za jej realizację.

Strategia komunikacji PS określi podstawowe zasady prowadzenia działań informacyjnych i promocyjnych. Oprócz elementów wskazanych w CPR (załącznik VI pkt 4) będzie zawierała również cele i ideę przewodnią, określi grupy docelowe, wskaże kompetencje oraz zakres działań informacyjnych i promocyjnych prowadzonych przez poszczególne instytucje, a także wymagane minimum podejmowanych działań. We wspólnej strategii wskazane będą również działania realizowane horyzontalnie (obejmujące więcej niż jeden PO/RPO), tj. m. in.: sieć informacyjno-doradcza, jedna strona internetowa lub jeden portal internetowy, o których mowa w CPR art. 105.1.b, promocja PS skierowana do ogółu społeczeństwa.

Strategia komunikacji PS będzie stanowić podstawę do opracowania przez IZ strategii w zakresie poszczególnych PO. Dokumentem implementacyjnym dla strategii horyzontalnej oraz strategii programowych będzie roczny plan działań, przygotowany przez – odpowiednio – ministra rozwoju regionalnego oraz poszczególne IZ.


55 IInnddeekkssyy

55..11 NNaajjwwaażżnniieejjsszzee sskkrróóttyy

BGK Bank Gospodarstwa Krajowego

CEF Connecting Europe Facility

COCOF Coordination Committee Of The Funds (Komitet Koordynacyjny Funduszy)

COSME Programme for the Competitiveness of enterprises and SMEs

CPR Rozporządzenie PE i Rady ustanawiające wspólne przepisy dotyczące EFRR, EFS, FS, EFRROW oraz EFMR objętych zakresem WRS

CSR Zalecenia Rady dla PCz

CT Cel tematyczny

EBI Europejski Bank Inwestycyjny

EDF European Development Fund (Europejski Fundusz Rozwoju)

EFG Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji

EFMR Europejski Fundusz Morski i Rybacki

EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

EFRROW Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich

EFS Europejski Fundusz Społeczny

ENI European Neighbourhood Instrument (Europejski Instrument Sąsiedztwa)

ETS emissions trading system

EUWT Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej

EWT Europejska Współpraca Terytorialna

FS Fundusz Spójności

IA instytucja audytowa

IK instytucja koordynująca

IP instytucja pośrednicząca

IPA Instrument for Pre-Accession Assistance (Instrument Pomocy Przedakcesyjnej)

IW instytucja wdrażająca

IZ instytucja zarządzająca

JST jednostka samorządu terytorialnego

KE Komisja Europejska

KK komitet koordynujący

KM komitet monitorujący

KOP Komisja Oceniająca Projekty

KPR Krajowy Program Reform

KPZK Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

KSRR Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2020

LGD lokalna grupa działania


LGR lokalna grupa rybacka

MOF miejski obszar funkcjonalny

NCBR Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

NEETs Young people not in employment, education or training

NFOŚiG Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

OSI Obszar Strategicznej Interwencji Państwa

OZE odnawialne źródła energii

PE Parlament Europejski

PI priorytet inwestycyjny

PO program operacyjny

POŚ prognozy oddziaływania na środowisko

PPP partnerstwo publiczno-prywatne

PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

PS polityka spójności

PSCI Program na rzecz Zmian Społecznych i Innowacji

RKSL Rozwój kierowany przez społeczność lokalną

SFC Structural Funds common database

SOOŚ Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko

SRK Strategia Rozwoju Kraju 2020

SRL strategia rozwoju lokalnego

SUE RMB Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego

SzOP Szczegółowy Opis Priorytetów Programu

TIK technologie informacyjno-komunikacyjne

UE2020 Strategia Europa 2020

UOIG usługi w ogólnym interesie gospodarczym

UP Umowa Partnerstwa

WDB wartość dodana brutto

WLWK wspólna lista wskaźników kluczowych

WPD Wspólny plan działań

WPR Wspólna Polityka Rolna

WPRyb Wspólna Polityka Rybołówstwa

WRS Wspólne Ramy Strategiczne

ZIT Zintegrowana inwestycja terytorialna


55..22 TTaabbeellee ii sscchheemmaattyy

Rys. 1. Skoordynowanie procesu ewaluacji ex ante PO z procedurą SOOŚ............................................................. 12

Rys. 2. Etapy postępowania SOOŚ...................................................................................................................... 13

Rys. 3. Matryca logiczna strategii inwestycyjnej PO ............................................................................................. 18

Rys. 4. Hierarchia poziomów programowania oraz powiązania z celami tematycznymi i priorytetami inwestycyjnymi19

Rys. 5. Przykładowe zestawienie wskaźników rezultatu [strategicznego] dla EFRR/FS ............................................ 23

Rys. 6. Przykładowe zestawienie wskaźników rezultatu i produktu dla EFS ........................................................... 23

Rys. 7. Tabela minimalnych pul środków dedykowanych tematycznie ................................................................. 25

Rys. 8. Lista dużych projektów jako załącznik do PO............................................................................................ 26

Rys. 9. zestawienie wskaźników produktu w powiązaniu z PI................................................................................ 26

Rys. 10. Przykładowy układ osi priorytetowych dedykowanych OSI – wariant 1....................................................... 28

Rys. 11. Przykładowy układ osi priorytetowych dedykowanych OSI – wariant 2....................................................... 28

Rys. 12. Tabela rozkładu środków EFRR i EFS na zintegrowane przedsięwzięcia na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich realizowanych w formule ZIT ..................................................................................................... 29

Rys. 13. Tabela rozkładu środków na realizację ZIT realizujących zintegrowane przedsięwzięcia na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich z poszczególnych osiach priorytetowych................................................ 29

Rys. 14. Tabela prezentująca udział PO w realizacji działań przeciwdziałania ubóstwu, dyskryminacji lub wykluczeniu społecznemu ........................................................................................................................................................... 30

Rys. 15. Tabela komplementarności funduszy PS, WPR i WPRyb z innymi instrumentami UE i PL ............................. 40

Rys. 16. Identyfikacja warunków ex ante mających zastosowanie dla danego programu i ocena ich wypełnienia....... 41

Rys. 17. Opis działań do podjęcia na rzecz spełnienia ogólnych i tematycznych warunków ex ante, które nie zostały spełnione 42

Rys. 18. Nowa logika wskaźnikowa w EFRR/FS...................................................................................................... 74

Rys. 19. Przykładowy zestaw wskaźników na poziomie projektu ............................................................................. 76

Rys. 20. Poziomy wskaźników dla UP, PO/osi priorytetowej, działania i projektów ................................................... 79

Rys. 21. Uproszczony schemat systemu wskaźników w programie operacyjnym ...................................................... 79

Rys. 22. Zawartość sprawozdań przedkładanych na rzecz KE ................................................................................. 82

podręcznik systemu programowania i wdrażania programów operacyjnych 2014-2020

Documents

oglnym interesie

nowa logika

grupach roboczych

europejski

regionach

podrcznik

poszczeglnych

cakowite wydatki