politechnika gdańska wydział elektrotechniki i automatyki · systemy informatyczne dane –zapis...

Politechnika GdańskaWydział Elektrotechniki i

Automatyki

Zaawansowane systemy informatyczne

w zakładach przemysłowych.

mgr inż. Paweł Sokólski

Gdańsk 2015 r.

Plan wykładu:

• Popularne typy systemów informatycznych w

przedsiębiorstwach.

• Opis wybranych systemów.

• Przykłady wykorzystania omawianych systemów w

praktyce.

• Integracja systemów informatyki przemysłowej.

• Przykłady oprogramowania danych klas.

• Podsumowanie.

Systemy informatyczne

DANE – zapis liczb, faktów, pojęć, rozkazów (a także dźwięków, obrazów

animacji) lub opis zjawisk, sytuacji, zdarzeń, dokonany w sposób

wygodny do przesyłania, interpretacji lub przetwarzania metodami

ręcznymi lub automatycznymi.

INFORMACJA – produkt przetwarzania danych (przetworzone dane),

posiadający znaczenie i będący użytecznym dla odbiorcy.

Wejście Przetwarzanie Wyjście

Surowce Przetwarzanie Produkty

Dane Przetwarzanie Informacja

E. Oz (2002) Management Information Systems. Course Technology. Thomson Learning

A.Januszewski (2008) Funkcjonalność informatycznych systemów zarządzania. PWN



Cecha Opis informacji

Poprawność Wolna od błędów. Błędna informacja może prowadzić do błędnych decyzji.

Zupełność Zawiera wszystkie ważne fakty. Częściowa informacja jest czasem gorsza niż brak informacji.

Ekonomiczność Koszt uzyskania informacji musi być uzasadniony. Decydenci muszą równoważyć wartość informacji z kosztami jej wytworzenia.

Relewantność Informacja musi dotyczyć badanego problemu i być skierowana do właściwej osoby podejmującej decyzję.

Szybkość Dostarczona wtedy, gdy jest potrzebna,czyli gdy możliwe będzie jej wykorzystanie do podjęcia decyzji. Spóźniona informacja jest z reguły nieprzydatna.

Elastyczność Może być użyta dla różnych celów.


Cecha Opis informacji

Wiarygodność Wiarygodność informacji może zależeć od sposobu zbierania lub źródła danych.

Prostota Szczegółowa informacja nie zawsze jest potrzebna. Może powodować szum informacyjny.

Weryfikowalność Informację można sprawdzić, aby się upewnić, że jest prawdziwa.

Dostępność Powinna być łatwa do uzyskania przez upoważnionych użytkowników, we właściwym czasie i formie (czyli być przejrzysta).

Bezpieczeństwo Powinna być zabezpieczona przed dostępem przez nieupoważnionych użytkowników.



SYSTEM – zorganizowany zbiór licznych elementów

strukturalnych, powiązanych ze sobą (współpracujących) i

wykonujących oddzielne funkcje, ale w jednym wspólnym

celu.

SYSTEM INFORMACYJNY – system, który przetwarza

informacje.

SYSTEM INFORMATYCZNY – system, który składa się ze sprzętu

komputerowego, oprogramowania, bazy danych, urządzeń

i środków łączności (sieci), ludzi i procedur.


B. F. Kubiak (1994) Analiza systemów informatycznych. Wydawnictwo Uniwersytetu

Gdańskiego

Struktura hierarchiczna systemu sterowania

Popularne systemy

W firmach produkcyjnych zwykle działają takie

systemy jak:

o Enterprise Resource Planning (ERP)

o Advanced Planning and Scheduling (APS)

o Laboratory Information Management Systems (LIMS)

o Maintenance Management (CMMS)

o Manufacturing Execution (MES)

o Human Machine Interface (HMI)

o Business Intelligence / Enterprise Manufacturing Intelligence (BI / EMI)

Serwery:

• zbieranie danych

• udostępnianie

raportów przez www

• udostępnianie

danych do ERP

Produkcyjna sieć Ethernet

• odseparowana od biurowej

• dostęp tylko do danych

produkcyjnych

Panele operatorskie na

maszynach:

• logowanie pracownika

• wezwanie serwisu do awarii

• licznik produkcji

• logowanie serwisanta

Stacje robocze:

• dostęp do raportów z poziomu IE

• korzystanie z danych z plików tekstowych

Stanowiska kierowników

produkcji:

• wymiana danych z panelami

• przesyłanie danych do SQL

• wystawianie zleceń

Stanowiska produkcyjne na zwijarkach:

• wyświetlanie zleceń produkcyjnych

• logowanie pracowników

• interfejs do wprowadzania informacji do

systemu

Przykładowa architektura

System ERP

ERP – Enterprise Resource Planning

Planowanie Zasobów Przedsiębiorstwa

Zintegrowany system gospodarowania i

planowania służący do automatyzacji pracy

związanej z marketingiem, sprzedażą,

zarządzaniem łańcuchem dostaw,

rachunkowością, finansami oraz zasobami

ludzkimi.

Obszary funkcjonalne ERPObszar funkcjonalny Funkcje

Marketing i sprzedaż Marketing produktuObsługa zleceń klientówWsparcie klientaZarządzanie relacjami z klientemPrognozowanie sprzedaży

Zarządzanie łańcuchem dostaw ZaopatrzenieZarządzanie materiałamiProdukcjaTransportUtrzymanie zakładu

Rachunkowość i finanse Rachunkowość finansowaAlokacja i kontrola kosztówPlanowanie i budżetowanieZarządzanie przepływami pieniężnymi

Zarządzanie zasobami ludzkimi RekrutacjaZarządzanie personelemPłaceSzkolenia

SYSTEM REALIZACJI PRODUKCJI JAKO ROZSZERZENIE SYSTEMU ERP – Anna Lenart

Korzyści stosowania ERP

• skrócenie czasu dostarczania informacji

• lepsze zarządzanie zleceniami

• redukcja kosztów

• poprawa poziomu obsługi klientów

• integracja informacji ze wszystkich działów

przedsiębiorstwa

• poprawa efektywności procesów zaopatrzenia

produkcji i dystrybucji

• wspieranie realizacji strategii

• poprawa płynności finansowej

• zwiększenie kompetencji pracowników


Planowanie i realizacja zleceń w systemie ERP

1. przygotowanie planu produkcji

• plany długoterminowe (asortymentowe, ilościowe, finansowe)

• plany krótkoterminowe (zlecenia produkcji)

2. wydruk zleceń produkcyjnych (papier)

3. wydruk kart pracy (papier)

4. wydruk dokumentów magazynowych

5. raportowanie wykonanej pracy

• czas pracy

• ilość elementów zgodnych

• ilość braków

6. raportowanie zużycia materiałowego

• pobrania materiałowe

• zwroty materiałowe

• wady surowcowe

7. raportowanie dostaw z produkcji

• dostawy na magazyn

Raportowanie stanu wykonania zleceń w systemie ERP

• czas rozpoczęcia zlecenia

• stan zużycia materiałów

• stan wykonania operacji produkcyjnych

• ilość wykonanych detali

• ilość braków …

• ręczne

• karty pracy

• dokumenty magazynowe …

• automatyczne

• wprost z maszyny

• wprost z silosu …

Obsługa reklamacji w systemie ERP

1. reklamacje wewnętrzne (kontrola jakości)

• karta kontroli jakości

• odstępstwa od normy

2. reklamacje od klientów

• identyfikator produktu

• partia / seria

• data produkcji

• linia produkcyjna / gniazdo / operator

• parametry wytwarzania / procesu

• surowiec / materiał / dostawca

3. reklamacje do dostawców / podwykonawców

• identyfikator surowca / półproduktu

• termin dostawy

• ilość

• parametry jakościowe ...

„Eksperci przyznają, że dziś bez ERP trudno prowadzić

nowoczesną, efektywną i o odpowiedniej skali firmę.”

„Firmy produkcyjne w ciągu kilku najbliższych lat nie

będą w stanie, nie tyle funkcjonować, co skutecznie

konkurować na rynku, bez odpowiedniej klasy,

kompleksowego oprogramowania wspierającego

wszystkie procesy biznesowe w przedsiębiorstwie.”

KAIZEN, nr 1 [10]/2014

MES

MES - Manufacturing Execution System

Systemy Realizacji Produkcji

Systemy zarządzania operacyjnego i kontrola

produkcji

System MES

ERP

Produkcja

Obszary funkcjonalne

MES

SCADA

HMI

MES – Manufacturing Execution Systems (Systemy Realizacji Produkcji)

• System bazodanowy

• Zarządzanie zleceniami

• Receptury

• Genealogia

• Kontrola parametrów technologicznych (wizualizacja, trendy, alarmy)

• Portal raportowy (Produkcja, jakość, wskaźniki techniczne, wskaźniki biznesowe)

• Integracja z ERP (np. SAP, BAAN, AXAPTA …)

SCADA – Supervisory Control And Data Acquisition (System Nadzoru Przebiegu Procesu Produkcyjnego)

• System graficzny

• Wyświetlane online wartości parametrów technologicznych

• Trendy

• Alarmy

• Dostęp lokalny

MES - SCADA

Chciałbym obniżyć koszty operacyjne!

Muszę:• Skrócić czas realizacji zlecenia• Utrzymać dobry czas cyklu• Minimalizować liczbę

wadliwych produktów• Minimalizować koszty

przestojów maszyn

• Obserwować stan pracymaszyn

• Znać stan realizacjizleceń

• Znać harmonogramprac konserwacyjnych

Dyrektor Operacyjny Dyrektor Produkcji Operator

... Wyzwania na różnych poziomach firmy ...

Obszary funkcjonalne MES

Obszar funkcjonalny Charakterystyka

Interfejs do systemuplanowania

Umożliwia integrację systemu MES z MRP, systemem planowania zdolności produkcyjnych (CRP), rachunkiem kosztów, sterowaniem zapasami i zarządzaniem cyklem życia produktu (PLM)

Zarządzanie zleceniamizakładowymi i PLC

Umożliwia zarządzanie i harmonogramowaniem pracy w zakładzie w czasie rzeczywistym oraz zarządzanie sterownikami PLC (Programmable Logic Controller) w celu kierowania produkcją w czasie rzeczywistym; możliwa jest też integracja z zaawansowanym systemem planowania i harmonogramowania (APS)

Zarządzaniestanowiskiem roboczym

Odpowiada za planowanie i realizację operacji na stanowiskuroboczym; umożliwia kontrolę stanowiska roboczego za pomocą urządzeń sterownych numerycznie CNC (ComputerNumeric Control)

Obszar funkcjonalny Charakterystyka

Śledzenie i zarządzaniezapasami

Umożliwia nabywanie, przechowywanie i obsługę danychszczegółowych każdej serii i jednostki zapasu; zapasy z punktu widzenia systemów MES oznaczają wszystko co jest potrzebne do produkcji: narzędzia, maszyny, materiały, półfabrykaty, rysunki konstrukcyjne z systemów komputerowo wspomaganego projektowania (CAD)

Zarządzanie przepływemmateriałów

Przesunięcia materiałowe nie przynoszą wartości dodanej dlatego muszą być nieustannie kontrolowane i ograniczane do minimum; w tym zakresie stosuje się np. systemy automatycznego składowania i wyszukiwania zapasów

Gromadzenie danych Umożliwia systemowi MES działanie na danych rzeczywistych; spełnia rolę biura informacyjnego i tłumacza dla wszystkich informacji pochodzących z zakładu (dane o parametrach procesów produkcyjnych wprowadzane są ręcznie lub zbierane automatycznie ze sterowników z przynajmniej minutową szczegółowością)

Zarządzanie wyjątkami

Daje możliwość reakcji systemu MES na nieprzewidywalnezdarzenia, takie jak zatrzymanie maszyny, nadmierne odpady i niedobory materiałów


Korzyści stosowania MES

• redukcja kosztów produkcji

• redukcja czasu rejestracji danych z produkcji

• lepsza jakość produktów

• redukcja kosztów utrzymania zapasów

• szybsza reakcja na zmiany potrzeb klienta

Odbiorcy Funkcja Korzyść

Kierownictwoprodukcji,Kadrazarządzająca,Działtechnologiczny

Rejestracja historii produkcji

Możliwość odtworzenia całej historii produkcji; możliwości analiz i optymalizacji technologiiprodukcji

Konfiguracja modelu produktu z użyciem interfejsu graficznego

Możliwość szybkiej reakcji na zmieniające się potrzeby rynku

Łączenie systemu MES zurządzeniami produkcyjnymi i automatycznego zbierania danych

Informacja o parametrachtechnologicznych wymienianych zsystemami sterowania umożliwia dokładną analizę ich wpływu naProdukcję

Dystrybucja zleceńprodukcyjnych bezpośrednio dooperatorów na linii produkcyjnej

Skrócenie czasu reakcji napojawienie się nowych lubmodyfikację istniejących zleceń produkcyjnych

Działutrzymaniaruchu

Raporty na temat awarii i ich przyczyn

Możliwość analizy i optymalizacji pracy maszyn i urządzeń

Automatyczna rejestracja czasupracy maszyn wraz zostrzeżeniami o zbliżającym sięprzeglądzie lub czynnościachkonserwacyjnych

Automatycznie generowaneinformacje o przeglądach ikonserwacji pozwalają nazmniejszenie ilości awarii maszyn iurządzeń


Korzyści w liczbach

Park maszynowy.

Redukcja nieplanowanych przestojów / zwiększenie wydajności:

Cykl obliczany przez maszynę (producenta): 4,5 sekundy

1 zmiana – 6400 szt.

co 40 sztuk - 14 sekund przestoju na przecięcie sztangi

160 * 14/4,5 = 497 sztuk więcej po przeprogramowaniu maszyny.

Nowy osiągnięty cykl: 4,18 sekundy.

Oszczędności:

zakładając zysk na poziomie 0,20 zł,

przy 3 maszynach pracujących na 2 zmiany,

po 100 dniach pracy,

zwraca się system za około 60 000 zł.

KPI

KPI – Key Performance Indicators

Kluczowe wskaźniki efektywności

Wskaźniki pozwalające na definiowanie i mierzenie

celów przedsiębiorstwa tj. wydajność, jakość,

dostępność itp.

OEE

OEE – Overall Equipment Effectivensess

Całkowita efektywność sprzętu

Jeden z kluczowych wskaźników efektywności

monitorujących dostępność i wydajność sprzętu oraz

jakość wyrobów.

OEE = Dostępność * Wydajność * Jakość

„Pod pojęciem nowoczesnej fabryki należy rozumieć

nie tylko fabrykę wyposażoną w najnowocześniejsze

linie produkcyjne, ale także fabrykę, w której w parze z

adekwatnymi do zamówień mocami produkcyjnymi

idzie efektywne i optymalne podejmowanie decyzji

na podstawie informacji dostarczanych w

odpowiednim czasie do odpowiednich osób.”

„Firmy produkcyjne skupione są zwykle na tym, aby

podnosić swoją wydajność i umiejętnie planować

realizację zleceń. Systemy MES umożliwiają śledzenie

procesów produkcyjnych w czasie rzeczywistym i na

bieżąco obrazują wydajność linii czy danej maszyny.”

KAIZEN, nr 1 [10]/2014

„Pamiętajmy, że każdy system jest tak dobry, jak

dobre są dane, na których pracuje. Działając na

danych słabej jakości, rozwiązanie MES nie przyniesie

zakładanych korzyści.”

„Warto zaznaczyć, że w firmach, które zarządzają w

sposób tradycyjny, czyli papierowy, wydajność

deklarowana jest na poziomie 80%. Po wdrożeniu

systemu MES, który znacznie szerzej i dokładniej

analizuje rzeczywistość, okazuje się, że realny poziom

wydajności nie przekracza 50%.”

KAIZEN, nr 1 [10]/2014

APSAPS – Advanced Planning and Scheduling System

System zaawansowanego planowania i harmonog

ramowania

Systemy wyręczające / wspomagające planistę.

Stanowi uzupełnienie ERP i MES w obszarze

zaawansowanego planowania.

• Jaki może być termin dostawy dla nowego zlecenia?

• Jak duży jest wskaźnik wykorzystania ogólnej zdolności

produkcyjnej i poszczególnych zasobów?

• Jakie następstwa niesie zmiana priorytetów dla

konkretnych zleceń?

• Jaki jest optymalny moment rozpoczęcia poszczególnych

zleceń produkcyjnych?

• Gdzie znajdują się wąskie gardła lub niewykorzystane

zdolności produkcyjne?

• Jaka jest optymalna kolejność realizacji zleceń przy

danych zasobach?

• Jak optymalizować długość cyklu produkcyjnego i zasoby

magazynowe?

• Jak steruje się zleceniami przy posiadanych zasobach i

zdolności produkcyjnej?

Systemy Wspomagające Planowanie

Plany sprzedaży

Plan sprzedaży

Prognozy sprzedaży

Plan produkcji

Plan zużycia materiałów

Plany zaopatrzenia

Podpisane kontrakty

Plany produkcji

Plany zużycia materiałów

Plany zaopatrzenia

Raportowanie

Baza danych

Przetwarzanie

Wejście

Źródła danych


Zamówienia klienta

Stany wyrobów gotowych

Kartoteka konstrukcyjna

Stany materiałów

Korzyści stosowania APS

• Skrócenie cyklu produkcji

• Redukcja zapasów półproduktów

• Redukcja stanów magazynowych wyrobów

gotowych

• Wzrost produktywności

• Zmniejszenie nakładów produkcyjnych

• Redukcja kosztów stałych i zmiennych

• Znaczny wzrost elastyczności i szybkości w

dostosowywaniu się do zmieniających się

warunków rynkowych

CMMS

CMMS – Computerised Maitenance Management

System

Skomputerowany System Utrzymania Ruchu

Komputerowe systemu ułatwiające pracę służb

utrzymania ruchu. Służą one do harmonogramowania

i prowadzenia przeglądów i konserwacji maszyn,

zarządzania stanami magazynu części zamiennych,

rejestracją wypadków, raportowaniem itp.

LIMS

LIMS – Laboratory Information Management System

System zarządzania informacją laboratoryjną

Komputerowy system zarządzaniem pracą

laboratorium pozwalający na zbieranie wyników

pomiarów i porządkowanie dokumentacji,

automatyzację pobierania danych, rejestrowanie

czynności pracowników laboratorium itp.

BI / EMIBusiness Intelligence to zbiór praktyk,

metodyk, narzędzi i technologii

informatycznych, służących zbieraniu i

integrowaniu danych w celu dostarczania

informacji i wiedzy właściwym osobom, we

właściwym miejscu oraz we właściwym

czasie [www.bi.pl]

Enterprise Manufacturing Intelligence –

jest to pojęcie dotyczące oprogramowania

związanego z wytwarzaniem, służącego do

zbierania i przetwarzania danych z wielu

źródeł informacji w celu analizy, raportowania

oraz przekazywania informacji pomiędzy

poziomami przedsiębiorstwa.

BI

Systemy wspomagania decyzji o charakterze strategicznym dla firmy.

• Łatwy dostęp do informacji.

• Silne narzędzie analityczne.

• Wydajne przetwarzanie ogromnych ilości danych.

• Przyjazne dla użytkownika prezentowanie spójnych wyników.

• Podatny na zmiany.

• Ukierunkowany na procesy biznesowe.

Teresa Zawadzka, WETI PG

SQL, ASP,

C#, HTML,

.NET

Informacje dotyczace procesu zazwyczaj ciezko

jest zrozumiec bez wykorzystania

specjalistycznych narzedzi analitycznych

y=f(x) ?

Analiza

• Sprawdzenie wystąpienia danego zdarzenia (czynności), np.: „czy dany

produkt został sprzedany danemu klientowi”?

• Porównanie, np.: „porównaj wartości zakupów danych dwóch klientów w

ramach ostatnich 6 miesięcy”, „porównaj liczbę sprzedanych egzemplarzy

danego produktu względem jego kategorii”, „porównaj liczbę

wyprodukowanych sztuk produktu na różnych maszynach”.

• Analiza trendu, np.: „czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy jest trend wzrostowy

sprzedaży danego produktu?”, „czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy jest trend

wzrostowy jakości danego produktu?”.

• Rankingi np.: „Podaj 10 najlepiej sprzedających się produktów w ciągu

ostatniego roku”, „podaj 10 najczęściej występujących awarii w ciągu

ostatniego roku”.

• Analiza statystyczna, np.: „podaj średni zysk z ostatnich 6 miesięcy”, „podaj

średnie zużycie surowca z ostatnich 6 miesięcy”.

Teresa Zawadzka, WETI PG

Systemy BI/EMI – Miejsce systemów

Business Intelligence

Systemy Transakc

yjne

Systemyinforma

cyjne

Systemy doradcze

Systemy eksperto

we

Business Intelligence

Systemy informacyjno-księgowe

Informowania kierownictwa | Wspomagania decyzji

Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze

Jednodziedzinowe | Wielodziedzinowe


Systemy BI/EMI – Architektura


Hurtownia danych

Źródło

Źródło

Źródło

Źródło

Integracja danych

Prz

eksz

tałc

anie

dan

ych

Użytkownik

Użytkownik

Użytkownik

Systemy BI/EMI – zapotrzebowanie na informacje


Obszar Możliwość wykorzystania - przykłady

Finanse Analiza kosztów, przychodów i rentowności w różnych przekrojach, analiza rachunekwyników, bilansu i analiza wskaźnikowa, analiza rozrachunków, analizy rynków

finansowych

Sprzedaż Analiza dynamiki i struktury przychodów ze sprzedaży i rentowności sprzedaży w różnych przekrojach, analiza stopnia wykonania planów sprzedaży, analiza wyników

sprzedawców

Marketing i zarządzanie

relacjami z klientem

Segmentacja klientów, analiza skuteczności kampanii marketingowych, badanie satysfakcji klientów, badanie dotychczasowych reakcji klientów, modelowanie

przyszłych zachowań klientów

Zarządzanie produkcją

Identyfikacja wąskich gardeł w produkcji, opóźnionych zleceń, badanie dynamiki produkcji, porównywanie wyników pomiędzy wydziałami, zakładami itp.,

monitorowanie procesów produkcyjnych, monitorowanie wydajności procesów produkcyjnych, automatyzowanie decyzji operacyjnych.

Logistyka i zaopatrzenie

Analiza realizacji zamówień i rankingowanie dostawców, analiza wykorzystania środków transportu, analiza wykorzystania powierzchni magazynowej, statystyczna kontrola jakości, automatyzacja decyzji o zamówieniach w przypadku przekroczenia

stanów minimalnych

Zarządzanie kadrami Badanie fluktuacji zatrudnienia, badanie wpływu systemu wynagradzania na wyniki pracy, badanie wskaźników wydajności pracy

Zarządzanie strategią Monitorowanie KPI, badanie wpływu wydajności działań operacyjnych na realizację celów

Controlling Wykorzystanie do planowania, rozliczania i bieżącego monitorowania realizacji budżetów

BI - przykłady

BI – przykłady cd. I

BI – przykłady cd. II

IntegracjaUtrzymanie

ruchuTechnologiai produkcja

Zarząd

KadryFinanse

Księgowość

ASTOR

Integracja

ASTOR

Utrzymanieruchu

Technologiai produkcja

Zarząd

KadryFinanse

Księgowość

Harmonogram

produkcji

Raport wykonania

zleceń

Listazleceń

Raportwykonania

zleceń

Konfigurowalna wymiana informacji między różnymi systemami (nie tylko ERP i MES)

Utrzymywanie historii przesyłanych komunikatów

Możliwość szybkiego odtworzenia przesłanych komunikatów

Buforowanie danych w przypadku braku gotowości „odbiorcy”

Tłumaczy i dostarcza komunikaty ISA-95 do wielu aplikacji w tym samym czasie

Integracja

Silnikaplikacji

Historiakomunikatów

Harmonogram

Raport.produkcji

Harmonogram

Raportowanie

produkcji

Inne systemy

Jakość

LIMSDATA

MES

ERP

Struktura systemu

SCADA / HMI

„Przerwy w działaniu i błędy interfejsu pomiędzy

systemami MES i ERP są głównym czynnikiem

mogącym mieć wpływ na zapewnienie ciągłości

produkcji.”

KAIZEN, nr 1 [10]/2014

Przykładowe oprogramowanie:

• ERP: BaaN, SAP, Microsoft AX

• MES: Wonderware MES, PSImes, OPERA.MES

• APS: Asprova

• Intgegracja: Wonderware Enterprise Integrator

• BI/EMI: Microsoft Business Intelligence, Wonderware

Business Intaligence.

• CMMS: Maszyna

• LIMS: Prolab-3

Podziękowania:• APISystems Sp. z o. o.

• ASTOR Gdańsk Sp. z o. o.

Dziękuję za uwagę!

politechnika gdańska wydział elektrotechniki i automatyki · systemy informatyczne dane –zapis...

Documents