8/18/2019 Poznati Banijci: Jovan Bandur, Kompozitor i Dirigent

1/2

Poznati Banijci: Jovan Bandur,

kompozitor i dirigent

Srpski kompozitor i dirigent Jovan Bandur rođen je 1899. godine

u Javnici, Dvor na Uni. Nјegov otac, mesni učitelј, veoma je ranoprimetio da od njegovo šestoro dece samo Jovan pokazuje

izrazito interesovanje, talenat i lјubav za muziku. Prebirajući

nevešto po dirkama školskog harmonijuma, instrumenta sasvim

skromnih izražajnih mogućnosti, Jovan Bandur je još kao dečak sanjao o budućem kompozitorskom

pozivu. U sremsko-karlovačkoj gimnaziji reči ohrabrenja uputio mu je profesor pevanja Dušan Kotur,

od koga je stekao prva muzička znanja i zahvalјujući kome je, pevajući u gimnazijskom horu, već tada

upoznao lepotu naše horske duhovne i svetovne muzike. Na repertoaru tog đačkog ansambla nalazile

su se u tim godinama nezaobilazne „Rukoveti“ Stevana Stojanovića Mokranjca.

Više razrede gimnazije Bandur je završio u Vinkovcima, učinivši u tom gradu i prve samostalne korakeka muzičkoj karijeri — kao petnaestogodišnjak dirigovao je horom koji su činili njegovi školski

drugovi. Ambiciozni svršeni gimnazijalac imao je, međutim, sasvim ozbilјne planove za svoje buduće

muzičko školovanje. Već 1919. godine on se otiskuje put Praga, tadašnje meke većine mladih srpskih

muzičara koji su izvrsnu kompozitorsku i opštu muzičku spremu dobijali u klasama poznatih čeških

profesora ugledne škole sa plodnom tradicijom - Praškog konzervatorijuma. Nažalost, mladalački san

o sticanju diplome te ugledne ustanove, Bandur je morao da odloži do 1926. godine. Tek zahvalјujući

stipendiji Srpskog crkvenog pevačkog društva iz Pančeva koje je polagalo nade da će mladi muzičar

po završetku školovanja vratiti sjaj ovom nekada veoma uspešnom ansamblu i prvom te vrste u

srpskom muzičkom životu (društvo je osnovano 1838. godine), Jovan Bandur je, posle dvogodišnjeg

rada u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu (1920—1922), između 1922. i 1926. u Beču i

Pragu okončao svoje muzičke studije. 

Iščekivanja pančevačkih mecena su se pokazala opravdanim jer je mladi dirigent, nalazeći se na čelu

Društva do 1931. godine, pripremio niz ne samo uspelih koncerata duhovne i svetovne horske

muzike, već i operetskih predstava. Pokazavši već tada kao dirigent interesovanje za savremenu

inostranu i jugoslovensku muziku, Bandur je značajno doprineo negovanju aktuelnog repertoara i za

vreme rada sa jednim od najpoznatijih srpskih horova — beogradskim „Obilićem“. Beogradska

publika imala je tako prilike da po prvi put sluša i upozna kapitalna dela velikana XX veka, kao što

su „Oedipus Rex“ Stravinskog, „Večno jevanđelјe“ Janačeka, „Stabat mater“ Šimanovskog, a pod

Bandurovom dirigentskom palicom zaživelo je i jedno od najznačajnijih vokalno-simfonijskih

ostvarenja jugoslovenske muzike — „Simfonija orijenta“ Josipa Slavenskog.

U tim godinama paralelno dirigujući i u Operi, a kasnije, od 1937. i vršeći dužnost administrativnog

direktora novoosnovane Muzičke akademije, Bandur nije imao vremena da se u potpunosti posveti

kompozitorskom radu. Kada ga je, međutim, teška bolest krajem četrdesetih godina otrgla od javnog

života i vezala ga za dom, Bandur je napisao svoja najobimnija ostvarenja, zahvalјujući kojima je

nekada popularni dirigent doživeo punu afirmaciju i kao inspirisan stvaralac. Već su predratna

kompozitorska dela Jovana Bandura — solo pesme i horske kompozicije, otkrile njegovu naklonost

pretežno vokalnom području, manjim muzičkim formama i romantičarskom stilskom izrazu. Na

festivalu savremene jugoslovenske muzike, u Beogradu 1928. godine, bila je zapažena i kompozicija

„Himna čoveku“ za recitacioni hor i kamerni ansambl, u kojoj je Bandur, inspirisan mislima Sofokla iz„Antigone“, ostvario delo tada Savremenog muzičkog senzibiliteta. Ekspresionistički naboj koji je bio

8/18/2019 Poznati Banijci: Jovan Bandur, Kompozitor i Dirigent

2/2

karakterističan za srpsku muziku međuratnog

razdoblјa, Banduru je uvek bio stran, neprihvatlјiv

njegovom intimnom umetničkom temperamentu.

Ostajući veran svom postromantičnom afinitetu, on

 je čitav niz dela, među njima i veoma uspele horske

"Madrigale", napisane između 1929. i 1951. godiie,realizovao u tom, njemu bliskom duhu, kome su se

tokom četvrte i pete decenije, pod uticajem ratnih

zbivanja i posleratne estetike socrealizma, vratili i

drugi, nekad smeliji srpski kompozitori.

Interesovanje za muzički folklor, imanentno

romantičarskim načelima, očigledno je u

Bandurovim „Madrigalima“ u istoj meri u kojoj je

vidna i njegova idejna jugoslovenska orijentacija; u

toj zbirci od petnaest horskih dela sreću se taktovi imelodije srpskog, bosanskog, makedonskog,

crnogorskog i dubrovačkog porekla. 

Pravi manifest svog posleratnog rodolјublјa Jovan Bandur će ispisati trilogijom kantata, nastaloj u

prvim godinama slobode. Prve dve kantate — „Poema ’41“, inspirisana pesmom Desanke

Maksimović „Na grobu strelјanih đaka“, i „Jugoslovenska partizanska rapsodija“, velika vokalno-

simfonijska rukovet najpopularnijih pesama NOB-e, doživele su veliki uspeh na premijeri 1947.

godine, kada su uz članove Beogradske filharmonije, Hora Radio-Beograda i dirigenta Oskara Danona,

u izvođenju učestvovali i ugledni solisti — Miroslav Čangalović, Anita Mezetova, Melanija Bugarinović

i Žarko Cvejić. Dajući još jedan uspeli muzički prilog optimizmu sa kojim se pristupalo izgradnji

posleratne države, Jovan Bandur je kantatom „Raspeva se zemlјa“ na tekst Gvida Tartalјe 1949.

godine zaokružio svoju vokalnosimfonijsku trilogiju. Ne samo po svojoj tematici, već i po muzičkom

 jeziku kojim su iskazane, njegove su kantate bile tipičan produkt toga doba, ali i više od toga, one su

bile rezultati iskrenog i nadahnutog kompozitorovog reagovanja na tragiku nemilih ratnih zbivanja i

radost obnavlјanja života u slobodi. 

Na svom umetničkom putu Jovan Bandur je svoj dirigentski, javni, ali i kompozitorski rad stavlјao u

službu realnih potreba sredine čiji je muzički život i sam izgrađivao. Kao dirigent zaslužan za podizanje

profesionalnog nivoa reproduktivne umetnosti i za šire popularisanje savremenih dela inostranih i

 jugoslovenskih autora, Bandur je, ostavši privržen svom postromantičarskom stilskom prosedeu, dao

i niz dragocenih i originalnih priloga vokalnom području srpske muzičke kulture. 

Tekst je preuzet iz zbornika naučnih i publicističkih radova "Dvor na Uni od prijeslavenskog doba do

naših dana"

Autor: Katarina Tomašević 

Obrada: Banija Online

Više detalja na: Banija Online - Poznati Banijci: Jovan Bandur, kompozitor i dirigent -

http://banija.rs/obicaji/14162-poznati-banijci-jovan-bandur-kompozitor-i-dirigent.html