pp lect5

1

6 долоо хоногӨС-ийн загвар

Өгөгдлийг кодчилох

Агуулга Код ба кодчилол Кодчилох үе шат Кодын төрөл

2

ӨС-ийн загварӨгөгдлийг кодчилох

Код ба кодчилол Өгөгдлийг авсаархан хэлбэрээр хадгалах, хурдан

оруулах, боловсруулах, дамжуулах зорилгоор ангилж товч, хураангуй бүтэц рүү буулгасан тэмдэгт мөрийг код гэнэ

Анхдагч өгөгдлийг код болгон буулгахыг кодчилол гэнэ Өгөгдлийн үл давтагдах, нэг утгыг ангилан ялгаж кодыг

үүсгэдэг нэг код нь өгөгдлийн нэг л тайлбартай, нэг

тайлбар утганд нэг л код харгалзана

3


Код ба кодчилолӨгөгдлийг кодчилох хэрэгцээ өгөгдлийн ангиллыг хялбарчлах үл давтагдах нэг утгат тодорхойлолтоор хангах өгөгдлийг хадгалах хэмжээг багасгах өгөгдлийг оруулж бичих болон дамжуулах хугацааг

багасгах өгөгдлийг оруулж бичих алдааг багасгах өгөгдөлд үр ашигтай манипуляци хийх нөхцлийг бий

болгох харьцуулж жиших (хайх, холбох) эрэмбэлэх бүлэглэх

4


Код ба кодчилол

Кодчилол хийхэд анхаарах зүйлс Кодчилолын схем нь логикийн хувьд хэрэглэгчийн

шаардлага ба хэрэглэгдэж буй боловсруулалтын аргад нийцэж байх

Код бүр тодорхойлж буй зүйлээ үл давтагдах нэг утгатайгаар ялгаж байх

Шаардлага өөрчлөгдөхөд түүнд зохицохоор уян хатан байх Кодын бүтэц байгууллага доторхи бүх хэрэглэгчдэд хялбар

ойлгомжтой байх (энгийн, амьдралд нийцсэн, утга төгөлдөр гэх мэт )

5


Код ба кодчилол

Кодчилол хийхэд анхаарах зүйлс Кодын бүтэцтэй ажиллах хүнийг эргэлзээтэй, ташаа

тайлбарт хүргэхээс болгоомжлох зорилгоор стандарт тогтоож өгөх

Кодын харагдах хэлбэр болон унших бичихэд хялбар болгох зорилгоор ихэвчлэн дөрвөөс илүү үсэг, таваас илүү тооноос тогтсон кодыг хэсэг болгон тусгаарлах

Тухайлбал : 7265984356 гэсэн тоог 726-598 -4356 гэж дүрслэх Кодыг тэг (0) / тэг мөр (““) утгаар заахгүй байх

Тэг утгатай кодыг талбарт утга ороогүй тэгээс ялгах боломжгүй байдгаас

6


Кодчилох үе шат

Кодчиллыг дараахи үе шатаар явуулна. Үүнд:

1. Кодлох элементээ сонгож тодорхойлох

2. Кодын загварыг гаргах

3. Кодын лавлахыг гаргах

4. Кодын лавлах ба өгөгдлийн ерөнхий схемийн уялдааг тодорхойлох

7

ӨС-ийн загвар

Өгөгдлийг кодчилохКодчилох үе шат

1. Кодлох элементээ зөв сонгох Кодчилох зорилгоо тодорхойлох Өгөгдлийг кодчилж хадгалах нь тэр болгон үр

ашигтай байдаггүй ихэнх тайлан үр дүндээ кодыг тайлж гаргах

нэмэлт боловсруулалтыг шаарддаг Код нь тогтмол шинж чанартай өгөгдөл

өөрчлөгдөх магадлал өндөртэй мэдээллийг кодлож хадгалсан үед кодыг байнга өөрчлөх шаардлага гарна

8



2. Кодын загварыг гаргах Жишээ нь: багшийн код нь тэнхмийн харьяалал ба тэнхим дэх

багш нарт олгосон дугаараас тогтсон, 5 урттай код

? L L 0 0

дугаар тэнхмийн харьяалал

Кодын бүтцийг тодорхойлох Код нь нэг утга санаа бүхий мэдээлэл агуулсан энгийн код байж болно Код нь хэд хэдэн утга санаа бүхий мэдээлэл агуулсан нийлмэл код байж болно

Багшийн код нь нийлмэл код

9



2. Кодын загварыг гаргах Кодон дахь тэмдэгт тус бүрийн төрлийг (маск)

тодорхойлох

Тэмдэгт Маск тоо (0-9) 0 / 9

үсэг (a-Z) L / ?

дурын тэмдэгт (a-Я-үсэг) & / C

“ӨС” ном, бүлэг8, хуудас 111

10



2. Кодын загварыг гаргах Кодын уртыг тооцоолох

Тэмдэгтийн төрлүүд хэдэн утгыг ялгахыг мэдэх Тоон тэмдэгтүүд 10 хүртэл Монгол үсгэн тэмдэгтүүд 35 хүртэл Англи үсгэн тэмдэгтүүд 26 хүртэл Үсэг, тоо болон тусгай тэмдэгтүүд 46 ба түүнээс дээш (10

цифр + 36 үсэг + тусгай тэмтэгтүүд [@#$%^] >46) Код нь хэдэн утгыг ялгахыг тодорхойлох

Жишээ нь: нэг тэнхимд 10-20 багш байдаг гэвэл 2 оронтой тоон код хэрэглэх

11



2. Кодын загварыг гаргах Кодын уртыг тооцоолох Кодын урт нь богино бол

ангилах бэлтгэх хадгалах дамжуулахад бага зардал гарна

урт бол илүү их мэдээлэл агуулдаг учраас өгөгдлийг сэргээх статистик нэгтгэл хийх мэдээллийг боловсруулах боломж өргөснө

12



3. Кодын лавлахыг гаргах Кодын лавлах нь кодын загварыг дагалдах бичиг

баримт юм Кодын лавлах

код кодонд харгалзуулсан тайлбарыг (өгөгдлийн анхдагч

утга) агуулна Нийлмэл код хэрэглэсэн үед кодын хэсэг бүрт нэг

лавлах дагалдана Код нь нэмэлт тайлбаргүйгээр өөрийн агуулгаа

тодорхойлж байвал лавлахыг гаргахгүй

13



3. Кодын лавлахыг гаргах Жишээ нь: багшийн кодын 1-3 дахь байрлал тэнхмийн харьяаллыг илэрхийлэх ба тус кодын лавлахыг гаргавал

Тэнхмийн кодын урт янз бүр байгаа учраас 1 дэх байрлалд үсэг бичигдэхгүй хоосон орхино

14



3. Кодын лавлахыг гаргах Багшийн кодын 4-5 дахь байрлал нь тэнхим дэх багш

нарт олгосон дугаарыг илэрхийлэх ба 1-ээс 20 хүртэлх дараалсан тоон кодыг авна

Салбар тус бүрт дугаарлалт нэгээс эхлэнэ

15



4. Кодын лавлах ба ӨЕС-ийн уялдаа Өгөгдлийн анхдагч хүснэгт ба кодын лавлахын

хоорондох холбоосыг тодорхойлох Энгийн код хэрэглэсэн үед ихэвчлэн кодын

лавлахаас анхдагч хүснэгт рүү 1:N холболт үүсдэг

кодын лавлах анхдагч хүснэгт

16



4. Кодын лавлах ба ӨЕС-ийн уялдаа Албан тушаалын кодын загвар

9 9 9

албан тушаал зэрэглэл

Кодын нийт урт 3, заавал оруулах шаардлагагүй утга авах тоон код

2 утга санаа бүхий хэсгээс бүрдсэн нийлмэл код Зэрэглэл хэсэг нь 10-аас хэтрэхгүй утгыг ялгах учраас урт нь 1 Албан тушаал хэсэг нь 20-иос хэтрэхгүй утгыг ялгах учраас урт

нь 2

17



4. Кодын лавлах ба ӨЕС-ийн уялдаа Жишээ

18


Кодын төрөл

Дараалсан код Дараалсан тоо цуваагаар илэрхийлэгдэх кодыг дараалсан код

гэнэ Жишээлбэл багшийн код дахь багшийн дугаар, албан

тушаалын код дахь зэрэглэлийн код Дараалсан кодонд кодын тайлбар утгыг харгалзуулж

оноохдоо ямар нэгэн логик зарчим баримтлах нь зөв Ингэснээр кодыг тогтооход хялбар байдаг Жишээлбэл зэрэглэлийн кодонд зэрэглэлийг харгалзуулахдаа

сургалтанд аль зэрэг нөлөөтэйгээр дараалуулж кодлох зарчим баримталсан

19



Дараалсан код Давуу тал :

энгийн богино ба үл давтагдах өгөгдлийг олоход хялбар хөтлөхөд хялбар

Дутагдалтай тал: логик утга санаа агуулдаггүй уян хатан бус код нэмэгдэхэд тоон дарааллын зөвхөн эцэст орно тоонд дахин утга олгоход логик дараалал эвдэрнэ түр зуур утга тодорхойлоогүй кодыг нөөцөлж болохгүй

20


Кодын төрөл Блок код

Тоо ба үсгээс тогтсон блок гэж нэрлэгдэх тодорхой нэг ангиллыг заах хэсгүүдээс бүрдэх кодыг блок код гэнэ.

иерархи блок код энгийн блок код


Кодын төрөл Блок код

Давуу тал : кодын хэсэг болон байрлал бүр нь тодорхой утгыг

илэрхийлнэ кодын бүтцийг өөрчлөхөд хялбар

кодын бүтцийг шинэ ангиллаар өргөтгөх боломжтой ангиллыг бүхлээр нь нэмэх эсвэл хасах боломжтой

Дутагдалтай тал: кодын урт ангиллын тооноос хамаарах учир хэт урт болох

талтай код нь сул чөлөөтэй байж болно

21

22



Иерархи блок код Блокууд нь хоорондоо иерархи хамаарал үүсгэдэг Эхлээд эхний иерархийн кодыг, дараа нь эхний иерархи код бүрт

дараагийн иерархийг хамааруулж кодлодог Жишээлбэл албан тушаалын код Эхлээд эхний иерархи болох зэрэглэлийн кодыг тодорхойлсон, дараа

нь зэрэглэлийн код бүрт дараагийн иерархи болох албан тушаалын кодыг хамааруулж тодорхойлсон

ӨЕС-д эхний иерархи кодын лавлах дараа дараагийн иерархи түвшний лавлахуудаар дамжиж тус бүр холбогдох ба сүүлийн иерархи түвшний лавлах өгөгдлийн анхдагч хүснэгт рүү холбогддог (жишээг тус лекцийн хуудас 17-с хар)

23



Иерархи блок кодын лавлах ба ӨЕС уялдаа

• 1 дэх иерархи албан тушаалын зэрэглэлээс хамаарч • 2 дахь иерархи албан тушаалын код vvсч байна

24



Энгийн блок код Блокууд нь хоорондоо хамааралгүй, бие даасан

хэсгүүдээс тогтдог Хэсэг тус бүр нь хоорондоо хамааралгүй кодлогддог Жишээлбэл оюутны код дахь тэнхмийн код, элссэн

он, сургалтын зэрэг нь хоорондоо хамааралгүй кодлогдоно

ӨЕС-д хэсэг тус бүрийн кодын лавлах өгөгдлийн анхдагч хүснэгт рүү шууд холбогддог

25



Энгийн блок код Кодын лавлах ба ӨЕС уялдаа

26

Унших материал

“ӨС” ном, бүлэг 5, хуудас 58-60 “ӨС” ном, бүлэг 8, хуудас 111

pp lect5

Technology