04/12/2023 1

นพ. ปรั�ชญา ศรัสว่ างรัพ.ธนบุ�รั1

04/12/2023 2

ว่�ณโรัค (Tuberculosis : TB)

• องค�การัอนามั�ยโลก ได้�ก�าหนด้ให�ว่�นที่# 24 มันาคมัของที่�ก

ป%เป'นว่�นว่�ณโรัคสากล เป'นการัรั�าล(ก ถึ(งว่�นที่#นายแพที่ย� Robert Koch

ค�นพบุเช+,อ Mycobacterium tuberculosis ซึ่(#งเป'นสาเหตุ�ของ

การัป/ว่ยเป'นว่�ณโรัค

04/12/2023 3

ว่�ณโรัค (Tuberculosis : TB)

• ส�าหรั�บุว่�นว่�ณโรัคสากลป% พ.ศ.2556 ปรัะเที่ศไที่ยใช�

ค�าขว่�ญในการัรัณรังค� ค+อStop TB in my lifetime : We want “Thailand Free TB” “ ” เมั+องไที่ย ปลอด้ว่�ณโรัค

04/12/2023 4

ว่�ณโรัค (Tuberculosis : TB)

• องค�การัอนามั�ยโลก จั�ด้ให�ปรัะเที่ศไที่ยเป'น1 ใน 22 ปรัะเที่ศ ที่#มัจั�านว่นผู้3�ป/ว่ย

ว่�ณโรัคมัากตุ4ด้อ�นด้�บุโลก• ป5จัจั�บุ�นมัคนไที่ยป/ว่ยเป'นว่�ณโรัครัายใหมั ป%

ละไมั น�อยกว่ า 86,000 รัาย และเมั+#อรัว่มัก�บุรัายเก าที่#เป'นอย3 แล�ว่คาด้ว่ ามัคนไที่ย

ป/ว่ยเป'นว่�ณโรัคถึ(ง 110,000 รัาย ซึ่(#ง โด้ยเฉล#ยแล�ว่ปรัะชาชนไที่ย 1 ใน 3 รัาย

มัการัตุ4ด้เช+,อว่�ณโรัคแล�ว่

04/12/2023 5

แนว่โน�มัป5ญหาว่�ณโรัคของไที่ย• แนว่โน�มัป5ญหาว่�ณโรัคของไที่ย อาจัรั�นแรังข(,น

กว่ าเด้4มัอกมัาจัาก 2 สาเหตุ� ค+อ1. การัแพรั รัะบุาด้ของเช+,อ HIV ซึ่(#งที่�าให�ผู้3�ตุ4ด้เช+,อมัภู3มั4ตุ�านที่านตุ�#ามัโอกาสตุ4ด้เช+,อว่�ณโรัคได้�

ส3งกว่ าคนปกตุ4ถึ(ง 37 เที่ า ที่#ผู้ านมัาพบุได้�รั�อย ละ 16

2. จัากป5ญหาเช+,อด้+,อยาเพรัาะผู้3�ป/ว่ยขาด้ยา ก4น ยาไมั ตุ อเน+#อง ที่�าให�เช+,อด้+,อยาเพ4#มัข(,น คาด้ว่ า

ขณะน, ผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคด้+,อยาหลายขนาน 1,920 รัาย

04/12/2023 6

แนว่โน�มัป5ญหาว่�ณโรัคของไที่ย• ในป% 2553 พบุผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัครัายใหมั ที่#อย3 ในรัะยะแพรั เช+,อ

ส3ง เข�ารั�กษาได้�รั�อยละ 76 ซึ่(#งส3งกว่ าที่#องค�การัอนามั�ยโลก ก�าหนด้ไว่�ที่#รั�อยละ 70

• โด้ยมัผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคข(,นที่ะเบุยนรั�กษามัากกว่ า 64,000 รัาย ได้�รั�บุการัรั�กษาจันหายขาด้รั�อยละ 86 เสยชว่4ตุรั�อยละ

8 และมัอ�ตุรัาการัขาด้ยา ก4นยาไมั ครับุส3ตุรัเด้4มั 6 เด้+อน รั�อยละ 5

• ที่�าให�เก4ด้ป5ญหาเช+,อด้+,อยา โด้ยหากเช+,อชน4ด้ด้+,อยาแพรั กรัะจัายออกไปจัะที่�าให�การัรั�กษาย� งยาก มัโอกาสเสยชว่4ตุ

ส3ง

04/12/2023 7

1 .เรั งรั�ด้การัค�นหาผู้3�ป/ว่ยในกล� มัเส#ยง เช นผู้3�ตุ4ด้เช+,อเอด้ส� ผู้3�ส�มัผู้�สรั ว่มับุ�าน ผู้3�ป/ว่ยเบุาหว่าน ผู้3�ตุ�องข�ง และพ�ฒนาการัว่4น4จัฉ�ยที่#รัว่ด้เรั:ว่

2 .พ�ฒนาค�ณภูาพการัรั�กษาด้�ว่ยรัะบุบุยารัะยะส�,น โด้ยมัพ#เล,ยงก�าก�บุการัก4นยาที่�กว่�น เพ+#อป;องก�นไมั ให�มัป5ญหาเช+,อว่�ณโรัคด้+,อยาหลายขนาน

3 .พ�ฒนาเที่คโนโลยใหมั ๆ เช น ว่�คซึ่นป;องก�นว่�ณโรัคที่#มัปรัะส4ที่ธ4ภูาพมัากกว่ า BCG ตุ�,งเป;าในป% 2555 ลด้อ�ตุรัาการัตุายจัากเด้4มัรั�อยละ 8 ของผู้3�ป/ว่ยป% 2553 เหล+อรั�อยละ 5 หรั+อไมั เก4น 6,000 รัาย และลด้อ�ตุรัาการัขาด้ยาเหล+อไมั เก4นรั�อยละ 3       

กรัะที่รัว่งสาธารัณส�ขได้�ใช� 3 มัาตุรัการัหล�ก เพ+#อเรั งรั�ด้ให�เมั+องไที่ยปลอด้ว่�ณโรัค

(Thailand free TB) เน�นการัค�นหาผู้3� ป/ว่ยเช4งรั�ก มัารั�บุการัรั�กษาโด้ยเรั:ว่และก4น

ยาครับุส3ตุรัจันหายขาด้

04/12/2023 8

กรัอบุการัด้�าเน4นงานป;องก�นคว่บุค�มัโรัคว่�ณโรัคในป% 2556

การัเรั งค�นหา รับุรั�กษาอย างถึ3กตุ�อง ป;องก�นว่�ณโรัคด้+,อยา และมัจั�ด้

เน�นค+อ “ค�นให�พบุ จับุด้�ว่ยหาย ตุายน�อยกว่ า 5

ขาด้ยาเป'น 0”

04/12/2023 9

ว่�ณโรัค (Tuberculosis : TB)

• เป'นโรัคตุ4ด้ตุ อเป'นได้�ก�บุอว่�ยว่ะที่�กส ว่นของรั างกาย

• แตุ โด้ยมัากมั�กเป'นที่#ปอด้ มั�กจัะจั�บุที่#ปอด้ข�างหน(#งก อนแล�ว่ลามัไปอกข�างหน(#ง

04/12/2023 10

ว่�ณโรัค (Tuberculosis : TB)

04/12/2023 11

สาเหตุ�ของว่�ณโรัค• ว่�ณโรัค ( Tuberculosis หรั+อ TB )

เป'นโรัคตุ4ด้ตุ อที่#เก4ด้จัากเช+,อแบุคที่เรัย ชน4ด้ Mycobacterium หลายชน4ด้ที่#

พบุบุ อยที่#ส�ด้และเป'นป5ญหาในปรัะเที่ศไที่ย ค+อ M. Tuberculosis

• ส�าหรั�บุ M.afaricanum พบุได้�ในแถึบุ อาฟรั4กา

• ส ว่น M.bovis น�,นมั�กก อให�เก4ด้โรัคใน ส�ตุว่� ซึ่(#งอาจัตุ4ด้ตุ อมัาถึ(งคนได้�โด้ยการั

บุรั4โภูคนมัที่#ไมั ผู้ านการัฆ่ าเช+,อ

04/12/2023 12

This is an acid fast stain of Mycobacterium tuberculosis (MTB). Note the red rods - hence the terminology for MTB in histological sections or smears: acid fast bacilli. 

04/12/2023 13

ว่�ณโรัค แบุ งออกเป'น 2 ปรัะเภูที่ใหญ ๆ

1.  ว่�ณโรัคปอด้ ( Pulmonary TB ) 1.1 ว่�ณโรัคปอด้ย�อมัเสมัหะพบุเช+,อ(Pulmonary TB.smear positive ) ค+อ- ตุรัว่จัเสมัหะด้�ว่ยกล�องจั�ลที่รัรัศน�พบุเช+,ออย าง

น�อย 2 ครั�,ง- ตุรัว่จัเสมัหะด้�ว่ยกล�องจั�ลที่รัรัศน�พบุเช+,อ1 ครั�,ง

รั ว่มัก�บุผู้ลภูาพรั�งสที่รัว่งอกบุ งช,ว่ าเป'นว่�ณโรัค- ตุรัว่จัเสมัหะด้�ว่ยกล�องจั�ลที่รัรัศน�พบุเช+,อ 1 ครั�,ง

รั ว่มัก�บุการัเพาะเช+,อว่�ณโรัคให�ผู้ลบุว่ก

04/12/2023 14

ว่�ณโรัค แบุ งออกเป'น 2 ปรัะเภูที่ใหญ ๆ

1.2  ว่�ณโรัคย�อมัเสมัหะไมั พบุเช+,อ (Pulmonary TB.smear negative ) - ผู้3�ป/ว่ยที่#มัอาการัสงส�ยเป'นว่�ณโรัคและตุรัว่จั

เสมัหะด้�ว่ยกล�องจั�ลที่รัรัศน�อย างน�อย 3 ครั�,ง- ไมั พบุเช+,อ แตุ มัผู้ลภูาพรั�งสที่รัว่งอกเข�าได้�ก�บุ

ว่�ณโรัค และแพที่ย�ตุ�ด้ส4นใจัรั�กษาว่�ณโรัค- ผู้3�ป/ว่ยมัผู้ลเพาะเช+,อว่�ณโรัคให�ผู้ลบุว่ก แตุ

ตุรัว่จัเสมัหะด้�ว่ยกล�องจั�ลที่รัรัศน�ไมั พบุเช+,อ

04/12/2023 15

ว่�ณโรัค แบุ งออกเป'น 2 ปรัะเภูที่ใหญ ๆ

2. ว่�ณโรัคนอกปอด้ ( Extrapulmonary TB ) - แพที่ย�ตุ�ด้ส4นใจัรั�กษาว่�ณโรัคพ(งรัะล(กอย3 เสมัอว่ าว่�ณโรัคปอด้ย�อมัเสมัหะพบุเช+,อมัโอกาสแพรั เช+,อโรัคมัากกว่ าว่�ณโรัคย�อมัเสมัหะไมั พบุเช+,อถึ(ง 10 เที่ า - ในขณะที่#ว่�ณโรัคนอกปอด้แที่บุจัะไมั มัโอกาสแพรั เช+,อเลยผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคปอด้และว่�ณโรัคนอกปอด้รัว่มัก�น ให�ว่4น4จัฉ�ยผู้3�ป/ว่ยรัายน�,นว่ าเป'นว่�ณโรัคปอด้

04/12/2023 16

อาการัของว่�ณโรัค 1. ไอ รัะยะแรักๆ ไอแห�งๆ ไอนานกว่ า 3 อาที่4ตุย�

ตุ อมัามัเสมัหะ เจั:บุชายโครังขณะไอ บุางรัาย เป'นมัากเสมัหะจัะเหนยว่มัสเขยว่กล4#นเหมั:น ถึ�า

ไอมัากๆ บุางครั�,งมัเล+อด้ปนเสมัหะออกมัาด้�ว่ย2. ไข� มั�กมัไข�ตุอนบุ าย แตุ ถึ�าได้�พ�กผู้ อนมัากๆ ไข�

จัะหายไปเอง ล�กษณะของไข�จัะข(,นลง เปล#ยนแปลงไปแตุ ละว่�น มัไข�ตุ�#าๆ

04/12/2023 17

อาการัของว่�ณโรัค 3. อ อนเพลย เหน+#อยง ายเมั+#อออกแรังเล:กน�อย4. น�,าหน�กตุ�ว่ลด้ลง โด้ยเฉพาะในรัายที่#โรัคก�าล�ง

เป'นมัากข(,น หรั+อรั�นแรังมั�กจัะผู้อมัซึ่ด้5. มัเหง+#อออกผู้4ด้ปกตุ4ในตุอนกลางค+น อาจัจัะมั

ตุ�,งแตุ รัะยะเรั4#มัเป'นว่�ณโรัค โด้ยเฉพาะรัะยะที่#มัไข�

04/12/2023 18

อาการัของว่�ณโรัค 6. เบุ+#ออาหารั บุางรัายพบุว่ า การัย อยอาหารัไมั

ปกตุ4 โด้ยผู้3�ป/ว่ยจัะให�ปรัะว่�ตุ4ว่ ามัที่�องเสยบุ อยๆ หรั+อมัคล+#นไส�อาเจัยน

7. ไอมัเล+อด้ปน ( Hemoptysis ) เล+อด้มั�ก ออกเว่ลาไอ อาจัออกเพยงเล:กน�อย บุางครั�,ง

ออกเป'นเล+อด้สด้ๆ

04/12/2023 19

ว่�ณโรัคตุ4ด้ตุ อได้�อย างไรั• ว่�ณโรัค สามัารัถึแพรั ไปส3 คนข�างเคยงได้�ด้�ว่ย

การัไอ• การัไอที่�าให�เก4ด้ละอองฝอยที่#มัขนาด้เล:กกว่ า

10 ไมัครัอน (Droplet nuclei) ลอยในอากาศมัการัส3ด้ด้มัเข�าส3 หลอด้ลมัฝอยสว่นปลาย

• หล�งจัากน�,นเช+,อว่�ณโรัคจัะเข�าไปที่#ตุ อมัน�,าเหล+องที่#ข�,ว่ป@ด้และมัการัแพรั กรัะจัายเช+,อไปที่#อว่�ยว่ะตุ างๆที่�าให�เก4ด้อาการัของโรัค

04/12/2023 20

การัว่4น4จัฉ�ย • การัซึ่�กปรัะว่�ตุ4ตุรัว่จัรั างกาย• การัตุรัว่จัเสมัหะด้�ว่ยว่4ธย�อมัเช+,อ ( Direct

smear ) การัตุรัว่จัเสมัหะด้�ว่ย กล�องจั�ลที่รัรัศน� เป'นว่4ธที่#ด้ที่#ส�ด้ในการัว่4น4จัฉ�ย

• การัถึ ายภูาพรั�งสที่รัว่งอก ( Chest X – ray ) ซึ่(#งแสด้งถึ(งรัอยโรัคของว่�ณโรัค

04/12/2023 21

การัว่4น4จัฉ�ย • การัเพาะเช+,อจัากเสมัหะ ( Sputum culture )

เป'นการัตุรัว่จัที่#มัคว่ามัจั�าเพาะส3งส3งส�ด้ ถึ+อเป'นGold Standard ของการัว่4น4จัฉ�ย

ว่�ณโรัคในกรัณที่#ผู้ล Direct smear เป'นบุว่กที่�,ง2 ครั�,ง

• การัที่ด้สอบุที่3เบุอรั�ค3ล4น ผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัครั�อยละ 93 จัะ ให�ผู้ลบุว่กตุ อการัที่ด้สอบุที่3เบุอรั�ค3ล4น ว่4ธฉด้เข�า

ผู้4ว่หน�ง (Mantoux Test) ย�งคงถึ+อเป'นว่4ธ มัาตุรัฐานและถึ+อปฏิ4ก4รั4ยาขนาด้ Induration 10

มัมั.ข(,นไป

04/12/2023 22

ว่�ตุถึ�ปรัะสงค�ของการัรั�กษาผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัค

• รั�กษาผู้3�ป/ว่ยให�หาย• ป;องก�นการัเสยชว่4ตุ• ป;องก�นการักล�บุเป'นซึ่�,า• ป;องก�นการัเก4ด้เช+,อด้+,อยา• ลด้การัแพรั รัะบุาด้เช+,อว่�ณโรัค

04/12/2023 23

การัรั�กษา • ว่�ณโรัคสามัารัถึรั�กษาให�หายได้� ใช�เว่ลาเพยง 6

– 8 เด้+อน โด้ยการัรั�บุปรัะที่านอย างสมั�#าเสมัอไมั ขาด้ยา

• ยาที่#ส�าค�ญในการัรั�กษาว่�ณโรัคในป5จัจั�บุ�น ค+อ ยาIsoniazid , Rifampicin, Ethambutol, Pyrazinamide , Steptomycin

04/12/2023 24

การัปฏิ4บุ�ตุ4ตุ�ว่เมั+#อป/ว่ยเป'นว่�ณโรัค • ก4นยาตุามัชน4ด้และขนาด้ที่#แพที่ย�ส�#งอย าง

สมั�#าเสมัอจันครับุก�าหนด้ และไปพบุแพที่ย�ตุามั น�ด้ที่�กครั�,ง

• เมั+#อก4นยาไปปรัะมัาณ 2 ส�ปด้าห� อาการัไอและ อาการัตุ างๆ จัะลด้ลง รั3�ส(กว่ าอาการัด้ข(,น แตุ

เช+,อว่�ณโรัคย�งไมั หมัด้ไป อย าหย�ด้ยาก4นเองเป'น อ�นขาด้

04/12/2023 25

การัปฏิ4บุ�ตุ4ตุ�ว่เมั+#อป/ว่ยเป'นว่�ณโรัค • คว่รังด้เหล�า บุ�หรั# และยาเสพตุ4ด้ เพรัาะส4#งเหล า

น,จัะที่�าลายส�ขภูาพให�เส+#อมัโที่รัมั• ป@ด้ปากและจัมั3ก เว่ลาไอหรั+อจัามั เพ+#อป;องก�น

การัแพรั กรัะจัายเช+,อไปส3 ผู้3�อ+#น• บุ�ว่นเสมัหะลงในภูาชนะหรั+อกรัะปCองที่#มัฝาป@ด้

มั4ด้ช4ด้ ที่าลายเสมัหะโด้ยนากรัะปCองไป ตุ�,งไฟให� เด้+อด้อย างน�อย 5 นาที่ เพ+#อฆ่ าเช+,อโรัค

04/12/2023 26

การัปฏิ4บุ�ตุ4ตุ�ว่เมั+#อป/ว่ยเป'นว่�ณโรัค • ผู้3�ที่#อย3 บุ�านเด้ยว่ก�บุผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคปอด้ คว่รัได้�รั�บุ

การัตุรัว่จัเสมัหะและเอกซึ่เรัย�ปอด้• สามัารัถึก4นยารั�กษาว่�ณโรัครั ว่มัก�บุยาอ+#นๆ ได้�• ก4นอาหารัได้�ที่�กชน4ด้ ไมั มัของแสลงตุ อโรัค• จั�ด้สถึานที่#พ�กอาศ�ยให�อากาศถึ ายเที่สะด้ว่ก

แสงแด้ด้ส องถึ(ง

04/12/2023 27

ป5จัจั�ยส�าค�ญตุ อการัป/ว่ยเป'นว่�ณโรัค

• อย3 รั ว่มัก�บุผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัค เช น พ�กอาศ�ยบุ�านเด้ยว่ก�น, ที่�างานรั ว่มัก�น

• ผู้3�ป/ว่ยตุ4ด้เช+,อเอชไอว่ หรั+อป/ว่ยเป'นโรัคเอด้ส�• ผู้3�ป/ว่ยโรัคเรั+,อรั�ง เช น เบุาหว่าน, โรัคตุ�บุ หรั+อโรัคไตุ• ผู้3�ป/ว่ยที่#รั�บุปรัะที่านยากด้ภู3มั4ค��มัก�นนานๆ เช น ยากล� มัส

เตุรัยรัอยด้�• การัจั�ด้ล�กษณะที่#อย3 อาศ�ยหรั+อที่#ที่�างานที่#ใช�เครั+#องปรั�บุ

อากาศตุลอด้เว่ลา หรั+อสภูาพแว่ด้ล�อมัที่#อากาศถึ ายเที่ไมั สะด้ว่ก

• การัส3บุบุ�หรั# ด้+#มัส�รัา และการัเสพสารัเสพตุ4ด้

04/12/2023 28

คว่รัปฏิ4บุ�ตุ4ตุ�ว่อย างไรั ไมั ให�เป'นว่�ณโรัค

• คว่รัตุรัว่จัเช:ครั างกาย โด้ยการัเอ:กซึ่เรัย�ปอด้ อย างน�อยป%ละ 1 ครั�,ง

• น�าเด้:กแรักเก4ด้ไปรั�บุการัฉด้ว่�คซึ่น BCG ที่#โรังพยาบุาลที่�กแห งหรั+อสถึานบุรั4การัสาธารัณส�ข

ใกล�บุ�าน• หากมัอาการัสงส�ยป/ว่ยเป'นว่�ณโรัค คว่รัรับุไป

ตุรัว่จัรั างกายที่#โรังพยาบุาลของรั�ฐที่�กแห งหรั+อ สถึานบุรั4การัสาธารัณส�ขใกล�บุ�าน

04/12/2023 29

คว่รัปฏิ4บุ�ตุ4ตุ�ว่อย างไรั ไมั ให�เป'นว่�ณโรัค

• รั�กษาส�ขภูาพให�แข:งแรังโด้ยการัออกก�าล�งกาย อย างสมั�#าเสมัอ และก4นอาหารัที่#มัปรัะโยชน�

• หลกเล#ยงพฤตุ4กรัรัมัเส#ยงตุ อการัตุ4ด้เช+,อเอด้ส� ซึ่(#งจัะที่�าให�ภู3มั4ค��มัก�นของรั างกายเส+#อมัลง มั

โอกาสป/ว่ยเป'นว่�ณโรัคได้�ง ายข(,น ว่�ณโรัครั�กษาหายได้� หากก4นยาตุ อเน+#อง และ สมั�#าเสมัอใช�เว่ลาเพยง 6-8 เด้+อนเที่ าน�,น ผู้3�ป/ว่ย

ว่�ณโรัคหากได้�รั�บุการัรั�กษาไมั ถึ3กตุ�อง ขาด้ยา หรั+อก4น ยาไมั ตุ อเน+#องจัะที่�าให�เช+,อว่�ณโรัคด้+,อยา ที่�าให�ยากตุ อ

การัรั�กษา และอาจัแพรั เช+,อว่�ณโรัคด้+,อยาส3 ผู้3�อ+#น

04/12/2023 30

แนว่ที่างปฏิ4บุ�ตุ4การัด้3แลผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคที่#มัภูาว่ะแที่รักซึ่�อนจัากยาตุ�านว่�ณโรัค

• ตุรัว่จัสอบุคว่ามัถึ3กตุ�องของส3ตุรัยา และขนาด้ยาตุ อ น�,าหน�กตุ�ว่ผู้3�ป/ว่ยก อนรั�กษาเสมัอเพรัาะยาหลายชน4ด้

ที่�าให�เก4ด้ผู้ลข�างเคยงมัากข(,นในขนาด้ยาที่#ส3งกว่ าการั รั�กษาปกตุ4

• ตุ�องอธ4บุายให�ผู้3�ป/ว่ย,ญาตุ4, พ#เล,ยง ที่รัาบุถึ(งโอกาสเก4ด้ภูาว่ะแที่รักซึ่�อนตุ อตุ�บุจัากกยาตุ�านว่�ณโรัคและสอนให�ส�งเกตุอาการัที่#เป'นตุ�ว่บุ งการัเก4ด้ภูาว่ะ

– แที่รักซึ่�อนง ายๆให�ที่รัาบุ เช น ถึ�ามัอาการัตุ�ว่เหล+อง ตุาเหล+อง , คล+#นไส�อาเจัยนหรั+อเบุ+#ออาหารัมัาก ให�

หย�ด้ยาและพบุแพที่ย�ที่�นที่ โด้ยสอนก อนให�ยาที่�กครั�,ง

04/12/2023 31

แนว่ที่างปฏิ4บุ�ตุ4การัด้3แลผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคที่#มัภูาว่ะแที่รักซึ่�อนจัากยาตุ�านว่�ณโรัค

• ผู้3�ป/ว่ยตุ�องงด้ด้+#มัส�รัาเด้:ด้ขาด้• ในรัายที่#มัป5จัจั�ยเส#ยงส3งตุ�องตุรัว่จั liver

function tests ก อนการัรั�กษาเสมัอ เช น

- ผู้3�ส3งอาย�( มัากกว่ า 50 ป%), สตุรัมั ครัรัภู� ,ด้+#มัส�รัามัาก

- มั liver enzymes ผู้4ด้ปกตุ4ก อนการัรั�กษา,- ตุ4ด้เช+,อโรัคเอด้ส�, - ได้�ยาอย างอ+#นที่#มัพ4ษตุ อตุ�บุรั ว่มัด้�ว่ย

เป'นตุ�น

04/12/2023 32

แนว่ที่างปฏิ4บุ�ตุ4การัด้3แลผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคที่#มัภูาว่ะแที่รักซึ่�อนจัากยาตุ�านว่�ณโรัค

• ในรัายที่#มัอาการัสงส�ยภูาว่ะแที่รักซึ่�อนจัากตุ�บุให� แพที่ย�ส งตุรัว่จั liver function tests ที่�กรัาย

• และในรัายที่# liver function tests ผู้4ด้ปกตุ4ก อนรั�กษาจัะตุ�องตุ4ด้ตุามัด้3ผู้ลการัที่�างานของตุ�บุอย างใกล�

ช4ด้ ในช ว่งแรักๆอาจัตุ�องตุรัว่จัเล+อด้ที่�กส�ปด้าห�• ถึ�ามัคว่ามัผู้4ด้ปกตุ4ของตุ�บุที่#รั�นแรัง ค+อ มัอาการัตุ�บุ

อ�กเสบุช�ด้เจัน หรั+อค า liver enzymes ส3ง เก4น 3-5 เที่ า

หรั+อ Bilirubin เก4น 3 mg % ให�หย�ด้ยาที่�นที่

04/12/2023 33

แนว่ที่างปฏิ4บุ�ตุ4การัด้3แลผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคที่#มัภูาว่ะแที่รักซึ่�อนจัากยาตุ�านว่�ณโรัค

• ในกรัณที่#จั�าเป'นตุ�องให�ยาในการัรั�กษาเรั งด้ ว่น ให�ใช�ยาที่# ไมั มัพ4ษตุ อตุ�บุเช น Ethambutol ,

Streptomycin , Ofloxacin เป'นตุ�น• การัที่ด้ลองให�ยาใหมั (Re-challenge test) ตุ�องรัอ

ให�ตุ�บุและผู้3�ป/ว่ยมัสภูาพที่#ด้ก อน โด้ยที่�#ว่ไปหล�งหย�ด้ยา 1-2 ส�ปด้าห�ผู้3�ป/ว่ยจัะมัอาการัด้ข(,นมัาก แตุ บุางรัายจัะมัอาการันานกว่ าน�,น

• ในรัายที่#มัอาการัรั�นแรังมัาก ๆ เช น Fulminant hepatitis ถึ�าไมั มัเหตุ�ผู้ลที่#จั�าเป'นจัรั4งๆไมั คว่รัที่ด้ลองให�ยาที่#มัพ4ษ

ตุ อตุ�บุใหมั

04/12/2023 34

แนว่ที่างปฏิ4บุ�ตุ4การัด้3แลผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคที่#มัภูาว่ะแที่รักซึ่�อนจัากยาตุ�านว่�ณโรัค

• ในรัายที่#มัตุ�บุอ�กเสบุ ให�ตุรัว่จั liver function tests อย างน�อยที่�ก 7 ว่�น

• ในบุางกรัณ เช น ผู้3�ป/ว่ยที่#แข:งแรังด้ ไมั มัโรัคปรัะจั�า ตุ�ว่ , – ไมั ด้+#มัส�รัาเป'นปรัะจั�า อย3 ในว่�ยหน� มั สาว่ ถึ�ามั

อาการัตุ�บุอ�กเสบุไมั รั�นแรังมัาก และเป'นว่�ณโรัคที่# ไมั รั�นแรัง หล�งจัากหย�ด้ยา 1-2 ส�ปด้าห� อาจั

พ4จัารัณาให�ยาว่�ณโรัคชน4ด้เด้4มัและขนาด้เด้4มั แตุ จัะตุ�องอธ4บุายถึ(งอาการัแที่รักซึ่�อนให�ผู้3�ป/ว่ยเข�าใจั

อย างด้ และตุ4ด้ตุามัการัรั�กษาอย างใกล�ช4ด้ (ไมั คว่รัห างเก4นส�ปด้าห�ละครั�,ง)

04/12/2023 35

แนว่ที่างปฏิ4บุ�ตุ4การัด้3แลผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคที่#มัภูาว่ะแที่รักซึ่�อนจัากยาตุ�านว่�ณโรัค

• ส ว่นผู้3�ป/ว่ยที่#อาย�มัากกว่ า 50 ป%ถึ�ามัพ4ษตุ อตุ�บุแบุบุHepatocellular ไมั คว่รัที่ด้ลองยาซึ่�,าใหมั โด้ยให�ยาเด้4มัและขนาด้เด้4มัพรั�อมัก�นที่�กชน4ด้แบุบุน,

• ผู้3�ป/ว่ยที่#เป'นว่�ณโรัคตุ�บุจัะมั Liver function tests ผู้4ด้ปกตุ4

ตุ�,งแตุ ก อนรั�กษาสามัารัถึให�ยารั�กษาว่�ณโรัคตุามัปกตุ4ได้�

โด้ย Liver function tests จัะค อย ๆ กล�บุมัา เป'นปกตุ4

แตุ ตุ�องตุ4ด้ตุามัด้3อาการัอย างใกล�ช4ด้เช นเด้ยว่ก�น

04/12/2023 36

แนว่ที่างปฏิ4บุ�ตุ4การัด้3แลผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคที่#มัภูาว่ะแที่รักซึ่�อนจัากยาตุ�านว่�ณโรัค

• ถึ�าผู้3�ป/ว่ยก4นยา Phenobarbitol และ ยา ในกล� มั Phenothiazine คว่รัหย�ด้ยา เหล าน, เพรัาะยาจัะไปเพ4#มั Metabolite

ของ Isoniazid ที่�าให�พ4ษของตุ�บุมัากข(,น• ไมั คว่รัให� Isoniazid รั ว่มัก�บุ

Rifampicin ที่�นที่หล�งผู้ าตุ�ด้ใหญ ที่#ได้�General anesthesia เพรัาะมัโอกาสที่�าให�เก4ด้พ4ษตุ อตุ�บุมัากข(,น

04/12/2023 37

การัที่�าRe-challenge test

• ค+อการัให�ยาเข�าไปใหมั โด้ยไมั รั3�ว่ ายาชน4ด้ใด้ที่#ที่�าให�เก4ด้ป5ญหาก�บุผู้3�ป/ว่ย

• โด้ยอาจัจัะมัจั�ด้ปรัะสงค�อ�นหน(#งในการัที่ด้สอบุว่ าผู้3�ป/ว่ย แพ�หรั+อมัป5ญหาก�บุยาอะไรั

• ด้�งน�,นส4#งที่#ตุ�องค�าน(งเป'นอ�นด้�บุแรักเสมัอค+อคว่ามั ปลอด้ภู�ยของผู้3�ป/ว่ย

• เช นในกรัณที่#ผู้3�ป/ว่ยแพ�ยารั�นแรังแบุบุ Steven Johnson Syndrome

• ผู้3�ปว่ยมัภูาว่ะ Fulminant hepatitis จัากยา• ไมั คว่รัที่�าการัที่ด้สอบุถึ�าไมั มัเหตุ�อ�นคว่รัที่จั�าเป'นจัรั4ง ๆ

04/12/2023 38

อด้ตุที่#ผู้ านมัา ของผู้3�ป/ว่ย…

• ใช�เว่ลารั�กษานาน (18-24 เด้+อน)• ยามัาก / ฤที่ธ4Eข�างเคยงมัาก• การัตุ4ด้ตุ อสถึานบุรั4การัไมั สะด้ว่ก / ข�,น

ตุอนมัาก• เสยเง4น / ค ายาแพง• ไมั มัเง4น / ค าเด้4นที่าง

04/12/2023 39

อด้ตุที่#ผู้ านมัา ของผู้3�ป/ว่ย…

• ไมั มัญาตุ4 / ผู้3�ส3งอาย� • สถึานบุรั4การัไมั มัยาจั ายสมั�#าเสมัอ• ไมั มัรัะบุบุน�ด้หมัาย / ตุ4ด้ตุามัที่#เหมัาะสมั• เว่ลาให�บุรั4การัไมั สะด้ว่ก (เว่ลารัาชการั)• คว่ามัไมั เสมัอภูาค

04/12/2023 40

ส งผู้ลให�….

• การัรั�กษาไมั สมั�#าเสมัอ

• ไมั ได้�รั�กษา• ผู้3�ป/ว่ยมัาก/

ตุาย• ขาด้ยา/ด้+,อยา

แก�ไขได้�ด้�ว่ย

DOTS

04/12/2023 41

DOTS ก�บุ DOT ตุ างก�นอย างไรั

1. พ�นธส�ญญา2. การัว่4น4จัฉ�ยเน�น bacteriology

(=direct smear และ culture)3. การัรั�กษาแบุบุ supportive และ

supervise (=dot)4. ยามัค�ณภูาพและไมั ขาด้แคลน5. บุ�นที่(ก/รัายงานที่#ด้, สามัารัถึปรัะเมั4นผู้ลกรัะ

ที่บุได้�

DOTS: เป'น brand name ของกลย�ที่ธ�ที่#ใช�ตุ อส3�ก�บุว่�ณโรัค มั 5 ย�ที่ธว่4ธ

04/12/2023 42

DOT ค+อ

เป'นการัก4นยาภูายใตุ�การัส�งเกตุโด้ยตุรัง

มัพยานรั3�เห:น มัพ#เล,ยง

04/12/2023 43

DOT ย อมัาจัาก•D : directly•O : observe•T : treatment

04/12/2023 44

การัรั�กษาว่�ณโรัค เป'น แนว่ค4ด้

“การัรั�กษาเพ+#อการัคว่บุค�มัโรัค”

ÞTo cure is the best prevention

Þ ค�ณหาย เรัาปลอด้ภู�ย“ ”ง�อ

04/12/2023 45

DOT คว่รัใช�ก�บุผู้3�ป/ว่ยปรัะเภูที่ใด้ 

•PTB SS. Positive•MDR.TB•PTB.SS. Negative

04/12/2023 46

หล�กในการัใช�ยารั�กษาว่�ณโรัค

• ตุ�องใช�ยาอย างน�อย 3-4 ขนานพรั�อมัก�น• ตุ�องให�ยาในขนาด้ที่#เพยงพอ• ผู้3�ป/ว่ยตุ�องก4นยาอย างสมั�#าเสมัอ• รัะยะเว่ลาที่#ก4นยาตุ�องครับุถึ�ว่นตุามัมัาตุรัฐาน

การัรั�กษา

04/12/2023 47

ว่�ณโรัคก4นยาให�ครับุ จับุด้�ว่ยหาย

04/12/2023 48

พ#เล,ยงก�าก�บุการัก4นยา

• เจั�าหน�าที่#สาธารัณส�ข• ผู้3�น�าช�มัชน• อาสาสมั�ครัสาธารัณส�ข• สมัาช4กในครัอบุครั�ว่

เป'นใครัได้�บุ�าง………

04/12/2023 49

ส4#งที่#พ#เล,ยงด้3แลการัก4นยาของผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคพ(งปฏิ4บุ�ตุ4

• มัคว่ามัรั3�เก#ยว่ก�บุว่�ณโรัค : อาการั การัแพรั กรัะจัายเช+,อว่�ณโรัค การัรั�กษา การัป;องก�น

• ไมั แสด้งที่ าที่รั�งเกยจัผู้3�ป/ว่ย• เอาใจัใส ผู้3�ป/ว่ย ถึ�าตุ4ด้ตุามัถึ(งบุ�านผู้3�ป/ว่ยได้�จัะด้

มัาก• ให�คว่ามัรั3�คว่ามัเข�าใจัก�บุครัอบุครั�ว่ของผู้3�ป/ว่ย• ตุ4ด้ตุามัการัก4นยาอย างสมั�#าเสมัอ และให�ผู้3�ป/ว่ย

ก4นยาตุ อหน�า• หมั�#นไตุ ถึามัอาการัผู้3�ป/ว่ยให�ก�าล�งใจัผู้3�ป/ว่ย

04/12/2023 50

ส4#งที่#พ#เล,ยงด้3แลการัก4นยาของผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคพ(งปฏิ4บุ�ตุ4

• หมั�#นย�,าเรั+#องการัด้3แลส�ขภูาพของผู้3�ป/ว่ย• ที่�าเครั+#องหมัายในบุ�ตุรับุ�นที่(กการัก4นยา ด้อ“

ที่การั�ด้ ที่�กครั�,ง”• ให�ข�อมั3ลผู้3�ป/ว่ยแก เจั�าหน�าที่#สาธารัณส�ข• รั�กษาคว่ามัล�บุผู้3�ป/ว่ย• ที่�าตุนให�ผู้3�ป/ว่ยน�บุถึ+อ• แนะน�าการัปฏิ4บุ�ตุ4ตุ�ว่รัะหว่ างรั�กษา

04/12/2023 51

ส4#งที่#พ#เล,ยงด้3แลการัก4นยาของผู้3�ป/ว่ยว่�ณโรัคพ(งปฏิ4บุ�ตุ4

• ให�ส�ขศ(กษาเก#ยว่ก�บุ การัแพรั เช+,อว่�ณโรัคว่ า แพรั ที่างการัหายใจั จัามั

คว่รัรัะว่�งไอจัามัให�ป@ด้ปาก อย าบุ�ว่นน�,าลายเปรัอะเปF, อน

การัที่�าลายเช+,อ โด้ยบุ�ว่นน�,าลายใส ภูาชนะ แล�ว่เผู้า ไฟ ภูาชนะคว่รัลว่กน�,ารั�อน เส+,อผู้�าส4#งของคนไข�คว่รั

ลว่กด้�ว่ยน�,าเด้+อด้ หรั+อผู้(#งแด้ด้ตุอนเที่#ยง เพ+#อให� แสงแด้ด้ที่�าลายเช+,อโรัค

กรัณผู้3�ป/ว่ยย�ายที่#อย3 คว่รัแจั�งเจั�าหน�าที่#ผู้3�เก#ยว่ข�อง ให�ที่รัาบุภูายใน 24 ช�#ว่โมัง

04/12/2023 52

การัป;องก�นตุนเองของพ#เล,ยงในการัด้3แลผู้3�ป/ว่ย

• มัคว่ามัพรั�อมัที่�,งส�ขภูาพกายและใจั ค+อ รั างกาย แข:งแรัง จั4ตุใจัพรั�อมัช ว่ยเหล+อ

• มัคว่ามัรั3�เรั+#องโรัคและการัป;องก�นโรัค• แนะน�าให�ผู้3�ป/ว่ยถึ+อและใช�ผู้�าเช:ด้หน�าป@ด้ปาก หรั+อใช�

หน�ากากอนามั�ยเมั+#อไอ จัามั ในขณะพ3ด้ค�ยก�บุผู้3�ป/ว่ย• ด้3แลผู้3�ป/ว่ยในสถึานที่#โล งแจั�ง อากาศถึ ายเที่ได้�ด้• ไมั คว่รัเป@ด้พ�ด้ลมัขณะพ3ด้ค�ยก�บุผู้3�ป/ว่ย• ล�างมั+อที่�กครั�,งหล�งจัากกล�บุจัากบุ�านผู้3�ป/ว่ย

04/12/2023 53

สธ. เผู้ย ว่�ณโรัครัะบุาด้รั�นแรังข(,น!! สครั.เชยงใหมั เรั งออกให�คว่ามัรั3�ก�บุคนในช�มัชน

04/12/2023 54

04/12/2023 55

ค�าถึามัจัากผู้3�ป/ว่ยเก#ยว่ก�บุว่�ณโรัค• ที่�าไมัจั(งตุ�องใช�เว่ลานานมัากในการัตุรัว่จัหาว่ ามั

เช+,อว่�ณโรัคหรั+อเปล า?• – ไมั เคยรั3�จั�กคนเป'นว่�ณโรัคเลย แตุ ที่�าไมัจั(งตุ4ด้

โรัคได้�ล ะ?• ที่�าไมัย�งไมั หายอก รั�กษามัาตุ�,งนานแล�ว่?• – ใช�ชว่4ตุอย างมัส�ขภูาพด้มัาตุลอด้ ที่�าไมัถึ(งเป'น

ว่�ณโรัคได้�?

04/12/2023 56

ช องที่างการัตุ4ด้ตุ อ…Facebook: 

prachaya56@hotmail.com

ในกล� มัคล4น4กอาชว่อนามั�ย