pretpristrupni instrumenti ( ipa) program prekogranične saradnje … · 2015-05-12 · gdp bruto...

Pretpristrupni instrumenti ( IPA)

Program Prekogranične saradnje Hrvatska – Crna Gora

2007- 2013

Maj, 2007.

2

SADRŽAJ PROGRAMA

DIO I UVOD I SADRŽAJ ......................................................................................................... 35

1.1 UVod u prekogranični program............................................................................. ....... 35 1.2 Programska oblast .......................................................................................... 35 1.3 Iskustva prekogranične saradnje .................................................................... 36 1.4 Stečeno iskustvo..............................................................................................37 1.5 Sadržaj zajedničkog programskog procesa .................................................... 39 1.6 Sadržaj predložene programske strategije ...................................................... 42

DIO II. ANALIZE ZA PROGRAME PREKOGRANIČNE SARADNJE ....................................... 14

2. Opis programske oblasti.......................................................................................... ........ 42 2.1 Prihvatljiva i pridružena oblast ................................................................. 42 2.2 Analiza i opis graničnog regiona ................................................................ 44

2.2.1 Istorija .............................................................................................................. 44 2.2.2 Demografski podaci ......................................................................................... 44 2.2.3 Etničke manjine ............................................................................................... 44 2.2.4 Geografski opis ............................................................................................... 45

2.2.4.1 Mediteran ...................................................................................................................................... .....45 2.2.5 Infrastruktura ................................................................................................... 45

2.2.5.1 Energija ............................................................................................................................................. 46 2.2.5.2 Transport ............................................................................................................................................ 46 2.2.5.3 Pomorske luke ................................................................................................................................... 47 2.2.5.4 Aerodromi........................................................................................................................................... 47 2.2.5.5 Telekomunikacije .............................................................................................................................. 47 2.2.5.6 Javne usluge(snabdijevanje vodom,upravljanje otpadnim vodama, upravljanje otpadom) .... 47

2.2.6 Ekonomski opis ...................................................................................................... 48 2.2.6.1 BDP ..................................................................................................................................................... 48 2.2.6.2 Poljoprivredni i ruralni razvoj ........................................................................................................... 49 2.2.6.3 Industrija ............................................................................................................................................. 49 2.2.6.4 Mala i srednja preduzeća ................................................................................................................. 49 2.2.6.5 Usluge ................................................................................................................................................. 50 2.2.6.6 Regionalni i lokalni razvoj ................................................................................................................ 50 2.2.6.7 Turizam ............................................................................................................................................... 50

2.2.7 Ljudski resursi ........................................................................................................ 51 2.2.7.1 Obrazovanje ....................................................................................................................................... 51 2.2.7.2 Zaposlenost i nezaposlenost ........................................................................................................... 52 2.2.7.3 Istraživanje i razvoj ........................................................................................................................... 52

2.2.8 Životna sredina i priroda ........................................................................................ 52 2.2.9 Kultura u prihvatljivim i pridruženim oblastima ....................................................... 53 2.2.10 SWOT ANALIZA ................................................................................................... 54

3

DIO III ............................................................................................................................. 55 PROGRAMSKA STRATEGIJA .................................................................................... 55

3.1. Sveobuhvatni cilj .............................................................................................. 55 3.2. Usaglašenost sa nacionalnim i EU programima .............................................. 56 3.3. Usklađenost sa politikama Zajednice ............................................................... 59 3.4. Opis specifičnih prioriteta i mjera ..................................................................... 60

3.4.1. Prioritet 1 ............................................................................................................... 60 3.4.1.1. Osnovni podaci i obrazloženje ........................................................................................................ 60 3.4.1.2. Mjere ................................................................................................................................................... 62

3.4.2. Prioritet 2 ............................................................................................................... 68 3.4.2.1. Osnovni podaci i obrazloženje ........................................................................................................ 68 3.4.2.2. Mjere.................................................................................................................................................... 69

3.5. Sadržaj prioriteta i mjera .................................................................................. 71 3.6. Indikatori .......................................................................................................... 72 3.7. Finansijski plan ............................................................................................... 73 3.8. Prihvatljivost troškova…………………………………………………….………....76

DIO IV ............................................................................................................................ 77 IMPLEMENTACIONE ODREDBE ................................................................................ 77

4.1. Programske strukture i vlasti ............................................................................ 77 4.1.1. Operativne strukture (OS) u zemljama korisnicama .............................................. 77

4.1.1.1. Hrvatska ............................................................................................................................................. 78 4.1.1.2. Crna Gora........................................................................................................................................... 78 4.1.1.3. Odgovornosti operativnih struktura ................................................................................................. 78

4.1.2. Zajednički odbor za praćenje (JMC) ...................................................................... 79 4.1.3. Zajednički tehnički sekreterijat (JTS) ..................................................................... 81 4.1.4. Uloga Komisije ...................................................................................................... 82

4.2. Procedure za programiranje, selekciju i dodjeljivanje sredstava….……………82 4.2.1. Zajednički strateški projekti (operacije izvan poziva na podnošenje ponuda.........82 4.2.2. Pozivi na podnošenje ponuda................................................................................83 4.2.3. Selekcija projekata nakon poziva na podnošenje ponuda.....................................83

4.3. Procedure za finansiranje i kontrolu………………………………………….……85 4.3.1. Finansijska odluka i ugovaranje ......................................................................... 85

4.3.1.1. Hrvatska ............................................................................................................................................. 85 4.3.1.2. Crna Gora........................................................................................................................................... 85

4.3.2. Nacionalno sufinansiranje......................................................................................85 4.3.3. Finansijsko upravljanje, isplate i kontrola...............................................................86

4.4. Implementacija projekta ………………………………………………………….…86 4.4.1. Projekat..................................................................................................................86 4.4.2. Partneri projekta i njihove uloge u zajedničkoj implementaciji projekta.................86

4.5. Monitoring i evaluacija ..................................................................................... 88 4.5.1. Monitoring na nivou projekta..................................................................................88

4.5.1.1. Ugovorne obaveze .....................................................................................................................................................88 4.5.1.2. Prekogranični projektni nivo izvještavanja....................................................................................................................88

4.5.2. Praćenje programa ................................................................................................ 88 4.5.3. Programska evaluacija...........................................................................................88

4.6. Informisanje i promovisanje...............................................................................89

4

ANEKS I ČLANOVI ZAJEDNIČKOG PROGRAMSKOG ODBORA, ZAJEDNIČKOG DRAFTING TIMA, PARTNERSKE GRUPE I MEĐURESORNE RADNE GRUPE ZA PREKOGRANIČNI PROGRAM HRVATSKA - CRNA GORA ................................................................................................. 90 ANEKS II BILATERALNI SPORAZUMI ................................................................................. 94

ANEKS III ANALIZA SITUACIJE - TABELE .......................................................................... 97 ANEKS IV INDIKATIVNI RASPORED SA SUMAMA ZA POZIVE NA PODNOŠENJE PONUDA U 2007. GODINI.........................................................................110

CADSES Centralni, Jadranski, Dunavski,Jugoistočni Evropski prostor

5

Skraćenice

CARDS Pomoć zajednice za obnovu, demokratizaciju i stabilizaciju CBC Prekogranična saradnja CFCU Centralna jedinica za finansiranje i ulaganje CODEF Centralna kancelarija za razvojnu strategiju i koordinaciju EU fondova EAR Evropska agencija za rekonstrukciju EC Evropska komisija ECD Delegacija evropske komisije ERDF Evropski fond za regionalni razvoj EU Evropska unija FLP Funkcionalni vodeći partner GDP Bruto društveni proizvod GfA Vodič za aplikante GNI Bruto nacionlni dohodak GAV Bruto dodata vrijednost HROP Operativni program ljudskih resursa (Hrvatska) Ha Hektar HE Hidroelektrana ICT Informaciona i komunikaciona tehnologija IMWG Međuresorne radne grupe ( u Hrvatskoj) IPA Instrument za predpristupnu podršku IUCN Međunarodna zajednica za očuvanje prirode i prirodnih resursa JDT Zajednički drafting tim JMC Zajednički odbor za praćenje JPC Zajednički programski odbor JSC Zajednički selekcioni odbor JTS Zajednički tehnički sekretarijat MIFF Višegodišnji indikativni finansijski okvir MSTTD Ministarstvo mora, turizma, prometa i razvitka (Hrvatska) NAO Nacionalni autorizovani službenik NGOs Nevladine organizacije NIPAC Nacionalni IPA koordinator NLB Nacionalni vodeći korisnik NUTS Nomenklatura prostornih jedinica za statistiku OS Operativna struktura Phare Pomoć za obnovu privrede Poljske i Mađarske (proširene i na druge zemlje

Srednje i Istočne Evrope) PCB Poli-hlorid bifenil PRAG Praktični vodič za procedure ugovaranja za EZ spoljne aktivnosti R&D Istraživanje i razvoj RCOP Operativni program regionalne konkurentnosti (Hrvatska) ROP Regionalni operativni program SFRJ Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija SMEs Mala i srednja preduzeća SWOT Prednosti, nedostaci, mogićnosti i prijetnje TA Tehnička podrška UNESCO Organizacija Ujedinjenih nacija za edukaciju, nauku i kulturu UNWTO Organizacija Ujedinjenih nacija za svjetski turizam

6

DIO I UVOD I SADRŽAJ

1.1 Uvod u prekogranični program Programski dokument opisuje prekogranični program između Hrvatske i Crne Gore koji će biti implementiran u periodu 2007-2013. Ovaj dokument baziran je na zajedničkim naporima dviju strana, Hrvatske i Crne Gore. Program je podržan komponentom II (prekogranična saradnja) EU pretpristupnog instrumenta, pod kojim je za prve tri godine bilo odobreno 2,7 miliona €. Nadalje, nešto više od 0,5 miliona € biće obezbijeđeno od strane zemalja partnera, uglavnom od strane programskih korisnika u graničnom regionu. Ciljno programsko područje je granično područje Hrvatske i Crne Gore. Pomenuta područja su su teritorijalne jedinice na NUTS III nivou u Hrvatskoj, i opštine kada je riječ o Crnoj Gori. Glavni izazov prekograničnih područja je uticaj na globalizaciju regionalne ekonomije, uvođenje jednog novog kvaliteta kao i pravnih standarda kao dijela pretpristupnog procesa EU, potreba za razvojem konkurentne ekonomije bazirane na znanju i novim tehnologijama bez kojih ova područja i poslovni sektor nisu konkurentni na većem tržištu, izazovi životne sredine i izazovi koji se odnose na ponovno uspostavljanje socijalnih, kulturnih i ekonomskih veza između dvije zemlje a koje su bili uništene usljed rata devedesetih godina. Ovaj program upućuje na potrebu ponovnog uspostavljanja, a takođe i jačanja prekograničnih odnosa, sa ciljem promovisanja dobrih susjedskih odnosa kao i promovisanja održive ekonomije, društvenog razvoja u graničnim područjima. Ovo je u skladu sa ciljevima prekogranične komponente IPA-e ( Član 86, IPA Implementacione uredbe) 1.2 Programska oblast Programska oblast se sastoji od ‘’prihvatljivih’’ i ‘’pridruženih’’ područja kao što je definisano u Članu 88 i 97 IPA Implementacione uredbe. Ova područja, kako je odlučeno na sastanku Zajedničkog programskog odbora ( vidjeti dio 1.4 ) održanog 30. marta 2007. godine u Kotoru, su : Tabela 1.1: Prihvatljiva i pridružena područja za Hrvatsku i Crnu Goru

Hrvatska (NUTS III, županije) Crna Gora(opštine)Prihvatljivo područje (Čl. 88)

Pridruženo područje (Čl. 97)

Prihvatljivo područje (Čl. 88)

Pridruženo područje (Čl. 97)

7

Dubrovačko-neretvanska županija

Splitsko-dalmatinska županija

Herceg NoviKotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje

Nikšić Podgorica Danilovgrad

Hrvatsko prihvatljivo područje je Dubrovačko-neretvanska županija koja ima kopnenu i morsku granicu sa Crnom Gorom. Crnogorska prihvatljiva područja su primorske opštine: Herceg Novi, Kotor, Tivat, Budva, Bar, Ulcinj, Cetinje kao jedina opština koja nije smještena u primorskom pojasu ali je uvrštena kao prihvatljiva opština, zbog male udaljenosti i gravitaciji ka primorskom području. Programsko područje se proteže na jednu hrvatsku županiju i tri crnogorske opštine (vidjet tabelu gore) . Razlog širenja programa na ova područja je da se prihvatljivoj oblasti obezbijede službe od najvećeg značaja (pr. zdravstvo, obrazovanje, službe za istraživanje i razvoj, kao i transportne službe u smislu povezivanja prihvatljivog područja u nacionalni i međunarodni saobraćajni sistem) i ima sličnosti sa prihvatljivim područjem u demografskom i ekonomskom smislu kao i po geografskim karakteristikama. Takođe, njegovo uključivanje u programsko područje obezbjeđuje reciprocitet koji se odnosi na veličinu populacije i površine programskog područja na svakoj strani granice.

1.3 Iskustva u prekograničnoj saradnji

Prethodna iskustva Hrvatske u u prekograničnim i transnacionalnim projektima i programima: Realizovani projekti:

• CARDS 2001 ‘’ Strategija i građenje kapaciteta za saradnju u graničnom području’’ (identifikacija budućih projekata na granici sa Srbijom , Crnom Gorom, Bosnom i Hercegovinom)

• CARDS 2002 ‘’ Strategija i građenje kapaciteta za regionalni razvoj (Institucionalni aranžmani za upravljanje prekograničnom saradnjom)

• CARDS 2003 ‘’ Lokalni granični regionalni razvoj’’ (programska bespovratna pomoć sa Slovenijom)

• CARDS 2003 ‘’Tehnička podrška za upravljanje susjedskim programima’’ (podrška Zajedničkog tehničkog sekretarijata za trilateralni program Hrvatska-Slovenija-Mađarska)

Projekti koji su trenutno u fazi implementacije:

• CARDS 2004 „Građenje kapaciteta i institucija za CBC“( Podrška za MSTTD1)

1 MSTTD: Ministarsvo mora, turizma, prometa i razvitka

8

• CARDS 2004. „Granični region saradnje“ (grant šeme sa BiH i SiCG) • PHARE 2005 „Prekogranična saradnja Hrvatske, Slovenije i Mađarske“

(trilateralna grant šema) • PHARE 2005 ( Jadranska prekogranična saradnja Hrvatske i Italije,

PHARE CBC /INTERREG III A – Novi jadranski susjedski program (grant šema)

• PHARE 2006 ( Prekogranična saradnja Hrvatske, Slovenije i Mađarske (programska bespovratna pomoć)

• Phare 2006 ‘’ Jadranska prekogranična saradnja iozmeđu Hrvatske i Italije PHARE CBC /INTERREG III A – ‘’novi Jadranski susjedski program’’ (grant šema)

• Transnacionalni program CADSES (programska bespovratna pomoć) ( Partneri iz Hrvatske su uključeni u 9 projekata)

Prethodna iskustva Crne Gore u u prekograničnim i transnacionalnim projektima i programima:

• CARDS 2006 INTERREG III A Novi jadranski susjedski program ( Upravni odbor je u L’Aquila-i 25. januara 2007. godine odabrao 12 projekata na zadnjem pozivu na podnošenje ponuda u okviru jadranskog programa, u kojima su crnogorski partnerii uzeli učešće.

• Transnacionalni CADSES program (crnogorski partneri su uključeni u 12 projekata)

Zajednički crnogorsko hrvatski projekti:

• CARDS INTERREG III A Novi Jadranski susjedski program ( U okviru multilateralnog programa, Crna Gora je uzela učešće u 9 projekata sa hrvatskim partnerima na zadnjem pozivu na podnošenje ponuda).

• CADSES ( U okviru 4-tog poziva za projekat projektni partneri iz Hrvatske i Crne Gore su učestvovali i sarađivali na projektu za ‘’planiranje obale’’ – prostorno planiranje u priobalnoj zoni.

Obje zemlje imaju iskustvo u programima prekogranične saradnje sa drugim zemljama (CBC) koje finansira EU, ali sa druge strane posjeduju ograničeno iskustvo ovakve međusobne saradnje. U periodu 2004-2006 samo je plan bespovratne pomoći ‘’ Područja prekogranične saradnje sa Srbijom, Crnom Gorom, Bosnom i Hercegovinom’’ (finansiran iz hrvatskog CARDS-a alociranog 2004. godine) imao za cilj saradnju između zemalja kandidata i potencijalnih kandidata. Ova programska bespovratna pomoć još uvijek je u fazi evaluacije tako da broj grantova koji se planiraju dodijeliti još uvijek nije poznat. Na državnom nivou saradnja između dvije zemlje je u porastu, posebno od kada je Crna Gora povratila nezavisnost. Do sada je potpisano nekoliko bilateralnih sporazuma. (vidjeti ANEX II, Tabela 1. 2)

1.4 Stečeno iskustvo Zainteresovane strane u Hrvatskoj su imale prvu mogućnost da učestvuju u prekograničnim projektima 2003. godine u okviru programa prekogranične saradnje sa

9

Mađarskom, Slovenijom i Italijom. Zahvaljujući tim početnim prekograničnim projektima, hrvatski partneri su stekli znanja i vještine od njihovih partnera u prekograničnoj saradnji, i izgradili mogućnost da samostalno pripreme i implementiraju CBC projekte u budućnosti. Sa uvođenjem Novog susjedskog partnerstva 2004-2006, fondovi dostupni za Hrvatske partnere su povećani i stoga su se povećali i interesi lokalnih zainteresovanih strana duž granice sa Mađarskom, Slovenijom i Italijom. U prvom pozivu na podnošenje ponuda u okviru susjedskog programa Slovenija/Mađarska/ Hrvatska i Jadranskog susjedskog programa, brojne opštine i organizacije civilnog društva su uspješno angažovane u pekograničnoj saradnji sa svojim partnerima, dokazujući sposobnost da pripreme i implementiraju projekte finansirane od strane EU. U drugoj rundi poziva na podnošenje ponuda u okviru dva susjedska programa podnešen je veći broj projekata, ali samo mali broj aplikacija je bio zadovoljavajućeg kvaliteta. Stoga, može se zaključiti da interesovanje i sposobnosti, u graničnim područjima država članica, donekle postoje. Ipak, oni moraju biti osnaženi, posebno imajući na umu povećanje nivoa sredstava dostupnih pod IPA prekograničnim programima. Sa druge strane, zainteresovane strane u Hrvatskoj sa istočne granice (bez država članica) imaju vrlo ograničena iskustva u prekograničnoj saradnji. U drugoj polovini 2006. godine, županije u Hrvatskoj koje se graniče sa Bosnom i Hercegovinom, Srbijom i Crnom Gorom imale su po prvi put mogućnost da apliciraju za male CBC projekte. Iz ovog iskustva evidentan je nedostatak znanja i kapaciteta za pripremu i upravljanje projektima tako da je za zainteresovane strane bilo otežano naći partnere sa druge strane granice. Može se zaključiti da zemlje koje se graniče sa zemljama članicama imaju više kapaciteta i znanja o CBC-u nego zemlje koje se graniče sa zemljama koje nisu članice, čije je iskustvo još uvijek minimalno ili nepostojeće. U okviru postojećih programa uglavnom su se bavili sa projektima malog obima. Relativno veće alokacije grantova, koje će biti dostupne pod prekograničnim programima IPA-e, predstavljaće veći izazov za mnoge lokalne zainteresovane strane čija finansijka mogućnost ostaje mala. U smislu kapaciteta za pripreme i upravljanje prekograničnim projektima, situacija u Crnoj Gori je više manje slična opisanoj situaciji u Hrvatskoj. Sve do 2006. godine Crna Gora je bila dio državne zajednice sa Srbijom i stoga se sva ekspertiza koja se tiče prekogranične saradnje uglavnom odnosila na programe u kojima su ove dvije zemlje učestvovale. Prvo iskustvo Crne Gore bilo je učestvovanje u okviru INTERREG III A Jadranskog programa. Kroz ove početne prekogranične projekte crnogorski partneri su stekli mogućnost da započnu sa podizanjem svijesti o prekograničnim programima kao i da pridobiju znanja i vještine od svojih partnera. Ipak, još uvijek je prisutan nizak kapacitet za pripemanje projekata krajnjih korisnika ( posebno u sjevernim područjima gdje skoro da aktivnosti nisu ni sprovođene). Imajući ovo na umu važno je napomenuti da će posebne obuke biti esencijalne za potencijalne kandidate ovog programa. Takođeu, važno je pomenuti i da su nekoliko opština i organizacija civilnog društva, smještenih u južnim i centralnim djelovima, bili partneri u implementaciji projekata u okviru ovog Programa. Bez obzira što je postignuta informisanost neophodno je nastaviti sa stvaranjem prekograničnih struktura, intezivne komunikacije i obezbjeđivanje informisanosti kako bi

10

se uspostavila operativna i održiva prekogranična partnerstva. Stoga, veoma je važno obezbijediti obuke za pisanje i implementaciju projekata koji se odnose na Program. 1.5 Sadržaj zajedničkog programskog procesa Ovaj programski proces otpočeo je 19. februara 2007.godine sa prvim pripremnim sastankom državnih institucija odgovornih za IPA komponentu II, kada je proces programske elaboracije raspravljan i dogovoren između dvije strane. Program je vođen od strane dvije institucije osnovane u ovu svrhu, i sa specifičnim odgovornostima: Zajednički programski odbor (ZPO) i Zajednički drafting tim (ZDT). Prvi sastanak Zajedničkog programskog odbora održan je u Zagrebu 1. marta 2007. godine kada je Odbor zajedno sa Drafting timom i zvanično osnovan (sastav ZPO-a, ZDT-a i partnerskih grupa dat je u Aneksu I) a tada su i usvojeni i njihovi poslovnici, mandat i članstvo. Ove dvije novoutemeljene strukture imaju sledeće zadatke: Zajednički programski odbor (ZPO) je zajednička struktura koja je donosilac odluka,osnovana na početku programskog procesa, i čiji mandat traje od otpočinjanja programskog procesa do finalnog podnošenja zajedničkih nacrta Komisiji. Zajednički programski odbor se sastoji od predstavnika nacionalnih vlasti zaduženih za IPA komponentu II i regionalne vlasti za pogranično područje prihvatljivo za učešće u Programu. Članovi su imenovani i ovlašteni od strane odgovarajućih institucija i prihvaćeni na prvom PC-u Zajedničkog programskog odbora. Glavni zadaci ZPO-a (Zajedničkog programskog odbora)

• Potvrđivanje članova ZPO-a kada ih imenuje svaka od zemalja • Usaglašavanje radnih procedura ZPO-a ( usvajanje Pravilnika) • Razmatranje i postizanje saglasnosti u svim fazama programske pripreme • Davanje jasnih uputa Drafting timu za pripremu programa i aneksa • Obezbjeđenje blagovremene pripreme programa i relevantnih aneksa

Zajednički drafting tim (ZDT) je zajedničko tehničko tijelo osnovano od strane ZPO-a ( zajedničkog programskog odbora) na početku programskog procesa, a čiji mandat traje od početka programskog procesa pa sve do usvajanja finalnog programa od strane ZPO-a (Zajedničkog programskog odbora). ZDT (Zajednički drafting tim) je sastavljen od predstavnika nacionalnih institucija zaduženih za prekograničnu saradnju, ugovorene tehničke podrške i predstavnika pograničnih organa. Ključni posao drafting tima (vidjeti dolje) urađen je od strane predstavnika državnih institucija i TA-a (tehnička podrške). Regionalni predstavnici su bili odgovorni za obezbjeđenje preciznosti regionalnih podataka i njihovih analiza. Glavni zadaci:

• Prikupljanje svih relevantnih podataka za elaboraciju programa

11

• Nacrti tekstova za sva poglavlja i relevantni aneksi u skladu sa smjernicama ZPO-a

• Organizovanje i vođenje konsultativnog procesa sa relevantnim institucijama za nacionalne, regionalne i lokalne nivoe

• Poboljšanje teksta u skladu sa partnerskim konsultativnim procesom (vidjeti dolje) i smjernicama od strane Zajedničkog programskog odbora

• Blagovremeno pripremanje releventne dokumentacije (nacrt teksta) za sastanke Programskog odbora.

Pored predstavnika lokalnih, regionalnih i nacionalnih vlasti uključenih u članstvo ZPO-a i ZDT-a, dogovorene su i konsultacije sa širim partnerstvima proisteklim iz javnog, civilnog i privatnog sektora odršavanjem regionalnih radionica i istraživanja putem upitnika. U Hrvatskoj ovakvo predstavljanje bilo je osigurano kroz uključivanje međuresornih radnih grupa ( međuresorne radne grupe IMWG dat je u Aneksu I) i predstavnika Dubrovačko-neretvanske županije. Predstavnici iz županije su uglavnom bili članovi njenog županijskog partnerstva, tijela koje je osnovano u procesu pravljenja nacrta Regionalnog operativnog programa za Dubrovačko-neretvansku županiju, i u kom su predstavljeni svi glavni sektori na županijskom nivou (javni, civilni, poslovni). Na crnogorskoj strani, predstavnici svih opština prihvatljivog područja su bili uključeni u proces, kao i predstavnici odgovarajućih resornih ministarstava, nevladinih organizacija i drugih relevantnih zainteresovanih strana koji su dali neophodne inpute i koji su procijenili nacrt ovog programa uzimajući u obzir sopstvene odgovornosti. Konsultativni proces implementiran je kroz dvije vrste procedura: pisanu proceduru i implementacija kroz sastanke/radionice, obje implementirane na nacionalnom nivou ( nacionalni konsultativni proces) i prekograničnom nivou. Zajednički konsultativni proces sproveden je uključivanjem članova Drafting tima kao i predstavnika nacionalnih, regionalnih i lokalnih zainteresovanih strana, sa obije strane granice i uključivanjem članova ZPO-a. Ključni sastanci održani za vrijeme pripreme ovog programa su prikazani dolje:

Sastanak Mjesto i vrijeme Ishod 1. Bilateralni sastanci

između CODEF-a2 , MSTTD-a3 i Sekretarijata za evropske integracije (Crna Gora)

19. februar 2007, Zagreb Hrvatska

Zajednički dogovoren vremenski raspored za programsku elaboraciju.

Definisanje uloga institucija i zajedničkih struktura

2 Prvi sastanak ZPO-a i ZDT-a ( drafting tim)

1. mart 2007. Zagreb, Hrvatska

Dogovorena pravila radne procedure Potvrda članova Zajedničkog drafting tima i Zajedničkog programskog odbora

Razmatrane programske oblasti Sporazumi o sledećim koracima: Plan popunjavanja i obrade podataka za dogovorenu Analizu situacije

2 CODEF: Centralna kancelarija za strateški razvoj i koordinaciju EU fondova, Zagreb 3 MSTTD: Ministarstvo mora, turizma, prometa i razvitka, Zagreb

12

3 Prva hrvatska

nacionalna konsultativna radionica

19. mart 2007, Dubrovnik, Hrvatska

Prezentacija i sklupljanje komentara o Analizi situacije i SWOT analizi obezbijeđenih od strane partnera (na lokalnom, regionalnom i nacionalnom nivou) sa hrvatske strane

4 Prva crnogorska nacionalna konsultativna radionica

19 Mart 2007, Kotor, Crna GOra

Prezentacija i razmatranje Analize situacije i SWOT analize za buduće korisnike

5 Drugi sastanak ZDT-a

20. marta, Dubrovnik, Hrvatska

Razmatran i dogovoren zajednički SWOT Predlozi prioriteta i programske mjere

6 Drugi sastanak ZPO-a

30. mart, Kotor, Crna Gora

Sporazum i usvajanje programskog područja Definisanje okvirne finansijske alokacije za implementaciju programa Prezentacija i razmatranje Analize situacije i SWOT analize Smjernice za elaboraciju strateškog dijela Programa

7 Konsultacije ZPO-a- pisana procedura

16. april 2007 Odobravanje Analize situacije i SWOT analize

8 Druga hrvatska nacionalna konsultativna radionica

3. maj 2007, Dubrovnik

Razmatrani i dogovoreni prioriteti , mjere i aktivnosti

Procjena finansijske alokacije za mjere i mehanizme isporuke

9 Druga crnogorska nacionalna konsultativna radionica

3. maj 2007, Kotor, Crna Gora

Prezentacija i razmatranje prioriteta, mjera i finansijskih alokacija za svaku mjeru

10 Treći sastanak ZDT-a

4 Maj 2007, Kotor, Crna GOra

Razmatrani i dogovoreni prioriteti , mjere i aktivnosti

Procjena finansijske alokacije za mjere i mehanizme isporuke

11 Treći sastanak ZPO-a

16. maj 2007, Zagreb, Hrvatska

Usvajanje strateškog dijela Programa Prezentovanje i razmatranje kjučnih pitanja o implementacionim odredbama

Smjernice za dalju elaboraciju implementacionih odredbi

12 Konsultacije ZDT-a: pisana procedura

18. maj 2007. Finalizacija implementacionih odredbi

13 Četvrti sastanak ZPO-a

28. maj 2007. Zagreb, Hrvatska

Usvajanje finalnog nacrta Programskog dokumenta

Donatorska koordinacija

13

U skladu sa Članom 20. IPA Uredbe i Članom 6 (3) IPA implementacione uredbe, Evropska komisija je zatražila predstavnicima država članica i lokalnim Međunarodnim finansijskim institucijama u Hrvatskoj i Crnoj Gori da dostave Komisiji svoje komentare koji se odnose na nacrte programa prekogranične saradnje. 1.6 Sadržaj predložene programske strategije Vizija Programa definisana je kao sledeća: Prekogranična oblast između Hrvatske i Crne Gore je prepoznata kao područje sa visokim kvalitetom života i kao jedna od najuspješnijih evropskih turističkih destinacija, zbog jedinstvenih i očuvanih prirodnih resursa, kulturnog i istorijskog nasljeđa kao i visokog kvaliteta usluga, ali i kao područje u kojem su socio-ekonomski partneri opunomoćeni da ostvare i omoguće optimalan razvoj potencijala u ovoj oblasti. Glavni cilj Programa je: Poboljšanje kvaliteta života u prekograničnoj oblasti između Hrvatske i Crne Gore Ovaj cilj će biti ostvaren kroz implementaciju aktivnosti u okviru sledećeg niza programskih proriteta i mjera:

Prioritet1 Stvaranje pogodnih prirodnih i socio -

ekonomskih uslova u programskom području poboljšavanjem saradnje u zajednički

odabranim sektorima i međususjedskih odnosa u prihvatljivim oblastima

Prioritet2 Tehnička podrška

Mjera 1.1: Zajedničke akcije na zaštiti životne sredine, kulturnog i prirodnog nasljeđa

Mjera 2.1: Upravljanje i implementacija programa

Mjera 1.2: Zajednički turistički i kulturni prostor Mjera 2.2: Programsko informisanje, publicitet i evaluacija Mjera 1.3: Mali prekogranični razvojni projekti

zajednica Horizontalne teme: Građenje prekograničnih kapaciteta Jednake mogućnosti Rodna ravnopravnost i sprovođenje rodno osjetljive politike Održiv razvoj i i zaštita životne sredine

14

DIO II. ANALIZA PROGRAMA ZA PREKOGRANIČNU SARADNJU 2. Opis programske oblasti 2. 1 Prihvatljive i pridružene oblasti Programski cilj predstavlja zajednička granična oblast Hrvatske i Crne Gore. Jedinice u pitanju su teritorijalne jedinice na nivou koji odgovara NUTS II klasifikaciji. Prihvatljiva oblast pokriva 1 ( NUTSII ekvivalent) područje u Hrvatskoj i 7 opština u Crnoj Gori dok pridružene oblasti pokriva, takođe, jedan ( NUTS III ekvivalent) region u Hrvatskoj i 3 crnogorske opštine. Tabela 2.1: Prihvatljive i pridružene oblasti za Hrvatsku i Crnu Goru

Hrvatska (NUTS III, županije) Crna Gora (opštine) Prihvatljiva oblast Pridružena oblast Prihvatljiva oblast Pridružena oblastDubrovačko-

etvanska županija

Splitsko-dalmatinskažupanija

Herceg NoviKotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje

Nikšić Podgorica Danilovgrad

Mapa 1: Prihvatljive i pridružene oblasti u Hrvatskoj i Crnoj Gori

15

2. 2 Analiza i opis prekograničnog regiona 2.2. 1 Istorijat Najveći dio današnje Dubrovačko-neretvanske županije je nekada bio dio Dubrovačke Republike koji je zvanično bio ukinut 1808. godine i postao dio Zajednice država Hrvatske, Slavonije i Dalmacije, a ,prema tome, i Austrijsko-mađarske monarhije. Crnogorski dio prihvatljive oblasti bio je dio nezavisnog kraljevstva od perioda koji obuhvata kasni srednji vijek pa sve do 1918. godine Nakon drugog svjetskog rata obje zemlje su postale dio Savezne Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ). Hrvatska je 1991. godine postala nezavisna zemlja dok je Crna Gora ostala u federaciji sa Srbijom do 2006. godine, kada je 3. juna Parlament Crne Gore proglasio nezavisnost Crne Gore, formalno objavljujući rezultat sa referenduma o nezavisnosti. Nakon rasformiranja SFRJ i otpočinjanja ratova u bivšoj domovini, hrvatski dio prihvatljive oblasti bio je izložen ozbiljnom bombardovanju, a, takođe, je pretrpio i nekoliko direktnih i indirektnih ratnih šteta koje su još uvijek vidljive i koje se mogu osjetiti na različite načine. 2.2.2 Demografski podaci Uopšteno, starenje populacije i koncentrisanost populacije u urbanim i priobalnim oblastima kao glavnim centrima za rad glavne su karakteristike ove prihvatljive oblasti. U smislu demografskih trendova postoje razlike između hrvatskog i crnogorskog dijela prihvatljive oblasti. Saglasno poslednjem popisu stanovništva, br stanovnika u crnogorskom dijelu se poveao za 15% u odnosu na situaciju koja datira iz 1991. godine dok je u dubrovačko neretvanska županija populacija opala za 1.4 % (praveći upoređivanje između dva cenzsusa 1991-2001 vidjeti Aneks III tabela 2. 2). U ovom smislu dubrovačko neretvanska županija prati sadašnje trendove depopulacije u Hrvatskoj ali je postotak depopulacije u županiji još uvijek nizak, nego u čitavoj Hrvatskoj. U pridruženom području obije zemlje situacija u smislu populacije mijenja se više manje slijedeći obrazac njihovih djelova u pridruženoj oblasti. Prirodni priraštaj u dubrovačko neretvanskoj županiji nije značajan kao u crnogorskim opštinama, i u zadnjih nekoliko godina lagano varira ( opada i raste). Pored prirodnog pada (ili niskog prirodnog rasta) zabilježenog u nekoliko poslednjih godina (vidjeti Aneks III , tabela 2.3) u Dubrovačko-neretvanskoj županiji, uglavnom usled posledica rata, ima dijelova opština i gradova koji su praktično napušteni. Posljedice ratova ubrzale su negativan demografski proces u nekim djelovima županije (na pr. u graničnoj oblasti Bosne i Hercegovine) posebno u istočnim djelovima priobalnog pojasa i na nekim ostrvima (starenje populacije). U obje zemlje demografski procesi ukazuju uglavnom na različitosti u razvoju njihovih oblasti. 2.2.3 Etničke manjine U smislu etničke pripadnosti takođe postoje razlike sa obije strane granice. Dok je u Dubrovačko-neretvanskoj i Splitsko-dalmatinskoj županiji visok stepen etničke homogenosti vidljiv, u crnogorskim opštinama je prisutna heterogenost. U hrvatskom dijelu programske oblasti glavne etničke manjine su Srbi, Bosanci, a u crnogorskom dijelu to su Srbi, Albanci, Hrvati i muslimani ( vidjeti aneks III tabela 2.4) U prošlosti u nekim priobalnim djelovima Crne Gore hrvatska populacija je bila značajna, pa i danas je većina Hrvata koji žive u Crnoj Gori smještena u primorskim opštinama (npr. Tivat, Kotor)

16

2.2.4 Geografski opis Programska oblast pokriva kopnenu površinu od 12.829 km2 (6321 km2 u Hrvatskoj i 6508 km2 u Crnoj Gori). Hrvatski dio prihvatljive oblasti lociran je na udaljenom jugu u odnosu na Republiku Hrvatsku i obuhvata 3,15% kopnene teritorije i 22,56% priobalne teritorije Republike Hrvatske. Pretežno je smještena pored kopnene i morske granice. Kopneni granični dio Bosne i Hercegovine (većina teritorije) i Crna Gora(u opštini Konavle). Državna granica na moru ( morska granica) dodiruje Republiku Italiju (otrvska oblast), Crna Gora i Bosna i Hercegovina (oblast oko Neuma). Crnogorska granica u prihvatljivoj oblasti locirana je na jugozapadu Crne Gore i zauzima 2501 km2 ukupne crnogorske teritorije. Granična linija između Hrvatske i Crne Gore se proteže dužinom od 25km na kopnu i 27km na moru. Postoje dva granična prelaza između Hrvatske i Crne Gore. Crna Gora ima kopnenu granicu sa Srbijom, Bosnom i Hercegovinom i Albanijom dok morska granica dodiruje i Italiju, pored Hrvatske i Albanije. 2. 2. 4. 1 Mediteran Najveći dio programske oblasti pripada mediteranskom geografskom području (osim crnogorskog dijela pridružene oblasti koja pripada dinarskim planinama) i posjeduju sve karakteristike mediteranske klime. Ljeta su vruća sa sušnim periodima, dok se ostali period može okarakterisati kao perid sa obilnim kišama i sa umjerenim temperaturama. S obzirom na ovakve klimatske uslove i specifičnu mediteransku vegetaciju, požari su veoma prisutni za vrijeme ljetnjeg perioda. Kako gašenje vatre nije na zadovoljavajućem nivou, vatra prouzrokuje brojne probleme ljudima, vegetaciji, ali i prirodnom i kulturnom nasljeđu. Crnogorski dio prihvatljive oblasti čuven je po pješčanim plažama i napuštenoj polutropskoj vegetaciji, a odvojen je od ostatka zemlje visokim dinarskim planinama, Orijenom, Lovćenom i Rumijom koje se strmo uzdižu, formirajući predivnu pozadinu morskog pojasa, ali u isto vrijeme predstavljaju komunikacionu prepreku između obalskog i unutrašnjeg dijela Crne Gore. Dubrovačka oblast može biti podijeljena na tri glavna dijela: ostrvski, priobalni i pogranični dio. Dužina, dobro koncentrisane obale je 1.024,63km i razlikuje se od zaštićenih zaliva sa pješčanim plažama egzotične ljepote i strme obalske linije sa grebenima izloženim ka otvorenom moru. Neretva- Delta (kao dio pogranične zone) je najplodnija površina u Jadranskom dijelu Hrvatske. Ostrvski dio terena je jako porozan zbog Debris-Dolomitske substance i stoga tamo nema potoka i plodnost površine nije velika. Raznolikost predjela je komplementarna biološkoj raznolikosti na kopnu i moru, koja svrštava ovu oblast u jedinstvene na Mediteranu. Prirodni uslovi ove oblasti su pogodni za uzgajanje rane vegetacije, loze,voća i cvijeća i za marikulturu. 2.2.5 Infrastruktura Uopšten pregled Infrastruktura unutar ove programske oblasti razlikuje se sa obje strane granice. Sa crnogorske strane je istrošena, usljed nedostatka investicija. Putevi i željeznica su u lošem stanju dok je lučka oprema, avio piste su u nešto boljem stanju. Nabavka pijaće vode je takođe nedovoljna u crnogorskom dijelu prihvatljive oblasti. Na hrvatskom dijelu prihvatljive oblasti infrastrukturni uslovi su bolji, ali i tamo ima prostora za poboljšanje (npr. putna infrastruktura, infrastruktura koja se odnosi na vodu i upravljanje otpadnim vodama). Uopšteno, komunalna i druga podržavajuća infrastruktura u ukviru programske oblasti su ključni faktori za razvoj turizma kao glavnog sektora u ovoj oblasti. Stvaranje

17

održivog ekonomskog parametra, u kojem će mala i srednj preduzeća moći da napreduju, treba da se smatra prioritetnim područjem u smislu fokusiranja akcija ka razvoju u bliskoj budućnosti. 2.2.5.1 Energija Glavni izvor električne struje Dubrovačko-neretvanske županije je eksploatisanje rijeka i nema nekih značajnijih problema sa dovodom energije. Najveći proizvođač energije je HE “Dubrovnik”, elektrana sa visokim pritiskom, čija je podzemna mašina smještena na samoj obali blizu Plata. Crnogorski dio oblasti, kao i cijela zemlja, ima značajan potencijal neprekidnog snabdijevanja električnom energijom, redukujući na taj način zavisnost od stranih dobavljača. Pored pomenute zavisnosti takođe postoji i problem potrošnje više od pola raspoložive električne energije Kombinata aluminijuma u Podgorici, Crna Gora. 2.2.5.2 Transport Moderna saobraćajna mreža je jedan od najvažnijih faktora koji omogućavaju ekonomski razvoj i veze na svim nivoima (lokalnom, regionalnom i međunarodnom), kao i prekograničnu saradnju. U pogledu sistema drumskog saobraćaja, putevi u cijeloj programskoj oblasti su većinom u lošem stanju, uglavnom upotrebljavani za unutrašnje veze i gotovo svi imaju loše saobraćajno-tehničke elemente, i stoga zahtijevaju rekonstrukciju i modernizaciju. Drumska saobraćajna mreža u oblasti Dubrovačko-neretvanske županije se sastoji od 17 državnih puteva, 31 županijska puta i 65 lokalnih puteva4 (dužina puteva u hrvatskom dijelu Programske oblasti se može vidjeti u Aneksu II, tabela 2.5). Drumska povezanost između ove oblasti i ostatka Hrvatske (a i dalje) je slaba zato što ne postoji put koji bi na optimalan način povezivao krajnji jug Republike Hrvatske i njen glavni grad Zagreb kao i druge djelove države. Strategija razvoja saobraćaja predviđa da ostalih 65 km autoputa od Ploča do Dubrovnika treba da bude izgrađen kako bi povezao Dubrovnik sa Splitom i ostatkom Hrvatske. 5 Drumska mreža u Crnoj Gori uključuje 850 km magistralnih puteva, 950 km regionalnih puteva i veoma široku mrežu seoskih puteva (5,300 km) (podaci o dužini puteva po opštinama nisu dostupne). Tokom posljednjih godina povezanost između Podgorice i primorskih gradova je znatno poboljšana sa završetkom tunela Sozina koji je skratio put od Podgorice do Bara na manje od pola sata i učinio putovanje znatno bezbjednijim. Velika mogućnost za programsku oblast je konstrukcija Jadransko-jonskog autoputa koji bi otvorio drumsku komunikaciju između jugoistočne Evrope i srednje Evrope i povezao jugozapadnu i jugoistočnu Evropu.

Glavna drumska veza između Hrvatske i Crne Gore je E65/E80/Put 2.

U pogledu željezničkog saobraćaja, u Dubrovačko-neretvanskoj županiji postoji samo jedna željeznička linija koja prolazi od Ploča, kroz Metković ka Sarajevu, i dalje do centralne Evrope. Ona je dio Koridora Vc (Budimpešta-Osjek-Sarajevo-Mostar-Metković- 4 Preuzeto iz ROP-a Dubrovačko- neretvanske županije 5 Hrvatska gospodarska komora, Odsjek za transport i komunikacije, Izvještaj 2006, http://www2.hgk.hr/en/depts/transport/ceste_zeljeznice_zracni_2006.pdf

18

Ploče) i kao takva od velike važnosti kao najbliža veza centralne Evrope i Sredozemnog mora (dužina pruge u hrvatskom dijelu programske oblasti može se vidjeti u Aneksu III tabela 2.6; informacije o dužini željezničke pruge po opštinama nisu primjenljive za Crnu Goru).Važne željezničke veze u crnogorskom dijelu programske oblasti su one koje povezuju Luku Bar sa Podgoricom, i Podgoricu sa Nikšićem. Pruga Podgorica–Nikšić je upotrebljavana samo za teret, a pruga Podgorica-Bar za transport i putnika i tereta. Ne postoji željeznička veza između Hrvatske i Crne Gore. 2.2.5.3 Morske luke Zbog geografskog položaja pogodne oblasti, pomorski saobraćajni sistem je veoma važan. Dvije luke locirane u Dubrovačko-neretvanskoj županiji su od naročitog (međunarodnog) značaja za Republiku Hrvatsku: putnička luka «Gruž» i teretna luka «Ploče».6 Slivne oblasti Dubrovnika su svedene na usku oblast zaleđa, koja im u odnosu na saobraćaj daje samo lokalni značaj. Dubrovnik je jedina luka koja nije povezana sa unutrašnjošću zemlje prugom. Luka Dubrovnik će izgraditi moderni putnički terminal za planirane putničke brodove i brodove za krstarenje na mjestu starih teretnih skladišta. Pored toga, postoje brojne luke od okružnog i lokalnog značaja. Bar je najveća morska luka u crnogorskom dijelu programske oblasti kao i u čitavoj Crnoj Gori (na nju otpada 95% ukupnog transporta tereta i putnika).

2.2.5.4 Aerodromi Sisitem vazdušnog saobraćaja je od najvećeg značaja za prihvatljivu oblast. Postoje tri međunarodna aerodroma (aerodromi u Dubrovniku, Podgorici i Tivtu) ali ne postoji direktna linija između Podgorice ili Tivta i Dubrovnika. Dubrovački aerodrom ima najveći broj putnika poslije zagrebačkog aerodroma i, iako se taj broj povećava svake godine, on je i dalje za 35% manji od onog prije rata.7

2.2.5.5 Telekomunikacije Telekomunikacioni sistem unutar prihvatljive oblasti (naročito telefonska linija i bežična veza) se može ocijeniti kao zadovoljavajući. Pokrivenost je zadovoljavajuća, i uopšte gledajući, ovaj sektor je dovoljno razvijen u smislu tehnologije i ljudskih resursa. Mobilna telefonija i internet usluge su, kao i u drugim zemljama, prilično napredni i na zadovoljavajućem nivou razvijenosti. 2.2.5.6 Komunalije (snabdijevanje vodom, upravljanje otpadnim vodama,

upravljanje otpadom) Snabdijevanje vodom, upravljanje otpadnim vodama, upravljanje čvrstim otpadom su nedovoljno razvijeni u cijeloj programskoj oblasti, naročito imajući u vidu njihovu važnost i povezanost sa turističkom industrijom koja je ovdje, kao što je ranije pomenuto, jedan od ključnih sektora. U Dubrovačko-neretvanskoj županiji vodosnabdijevanje zadovoljava 83% potreba stanovništva (vidjeti Aneks III, tabela 2.7; ne postoje podaci za crnogorsku 6 Prema Zakonu o morskom dobru i lukama (Službeni list br.158/03) luke od visokog (međunarodnog) značaja za Republiku Hrvatsku su Rijeka i Ploče (prevoz tereta), i Zadar, Split i Dubrovnik (prevoz putnika) 7 Hrvatska gospodarska komora, Izvještaj 2006.

19

stranu, u vezi sa vodosnabdijevanjem po glavi stanovnika po opštinama), ali budući da su vodovodni sistemi vezani samo za gradove i veće naseobine, neki djelovi županije i dalje nemaju vodovodni sistem. Sistem vodosnabdijevanja značajnog dijela prihvatljive oblasti se zasniva na vodovodu koji snabdijeva Dubrovačko-neretvansku županiju i crnogorsku opštinu Herceg Novi i njegova izgradnja je sufinansirana od strane građana Herceg Novog za vrijeme zajedničke države Jugoslavije. Dio vodovoda koji snabdijeva Herceg Novi vodi komunalna kompanija hrvatske opštine Konavle i regulacija troškova i snabdijevanja je bazirana na ugovorima između te dvije zemlje, ali postoje još mnoga neriješena pitanja koja izazivaju konflikte, i ponekad, neredovno snabdijevanje vodom hercegnovske oblasti. Pored toga, veliki dio oblasti nije pokriven kanalizacionim mrežama, dok izgrađeni kanalizacioni sistem koji se već koristi nije povezan sa postrojenjima za obradu vode. Nivo povezanosti sa javnim drenažnim sistemom u Dubrovačko-neretvanskoj županiji iznosi 41%, što je ispod nacionalnog prosjeka (vidjeti Aneks III, tabela 2.7; ne postoje podaci o javnom drenažnom sistemu po glavi stanovnika po opštinama za Crnu Goru). Naime, u cijeloj županiji, postoji samo jedna fabrika za obradu otpadnih voda u Dubrovniku. Takva situacija ugrožava površinske i podzemne vode, kao i more koji su uglavnom ugroženi nekontrolisanim izbacivanjem industrijske i fekalne otpadne vode pod zemlju i u rijeke. U pogledu ugroženosti površinskih i podzemnih voda, isto važi i za crnogorski dio programske oblasti. Situacija u sistemu vodosnabdijevanja u crnogorskom dijelu programske oblasti je prilično slična onoj u hrvatskom dijelu, pošto je 85% domaćinstava povezano sa sistemima vodosnabdijevanja. U pogledu sistema za otpadne vode, u crnogorskom dijelu 48 % domaćinstava je povezano sa sistemima za otpadne vode. U hrvatskom dijelu programske oblasti, većina naseljenih mjesta je priključeno na instalacije sistema vodosnabdijevanja, električne instalacije i instalacije kanalizacionog sistema (vidjeti Aneks III, tabela 2.8). Što se tiče deponija u okviru prihvatljive oblasti, postoji 10 zvaničnih deponija, od kojih je jedna na crnogorskoj strani granice - “Lovanja” – koja je jedina regionalna sanitarna deponija u Crnoj Gori koja je izgrađena u skladu sa EU standardima za upravljanje otpadom. U Dubrovačko-neretvanskoj županiji sanitarne mjere su preduzete jedino na deponiji Grada Dubrovnika. Pored registrovanih deponija, otpad je odlagan i na nekoliko smetlišta koja se nalaze blizu naseobina koja nemaju organizovano skupljanje otpada (u Dubrovačko-neretvanskoj županiji organizovano skupljanje i otklanjanje otpada na nivou Županije pokriva 75% stanovništva8) i ona ne funkcionišu kao sanitarne deponije. Pored komunalnog otpada, tu je otpad iz tehnoloških procesa u proizvodnji i procesa održavanja koji se, takođe, ne tretira na pravilan način. 2.2.6 Ekonomski opis

2.2.6.1 BDP Programska oblast sadrži županije i opštine sa veoma različitim ekonomskim karakteristikama. S jedne strane postoje relativno razvijene urbane oblasti, a s druge, relativno nerazvijene ruralne oblasti (npr. postoje znatne razvojne razlike između grada Dubrovnika i Luke Ploče i drugih oblasti Dubrovačko-neretvanske županije). U poređenju sa hrvatskim prosjekom, BDP po glavi stanovnika Dubrovačko-neretvanske županije je ispod nacionalnog prosjeka. Podaci za 2004. godinu pokazuju da je regionalni BDP indeks bio 84,5% nacionalnog BDP-a po glavi stanovnika. Međutim, uzimajući u obzir 8 Preuzeto iz ROP-a Dubrovačko- neretvanske županije

20

ovaj indikator ova županija je među najbogatijim županijama u Hrvatskoj, i što je još važnije, prema razvojnim potencijalima županije postoji mogućnost daljeg razvitka. Crnogorski dio prihvatljive oblasti ima niži BDP nego hrvatski dio, ali takođe ima veliki razvojni potencijal (prema podacima iz Centralne banke Crne Gore procijenjeni BDP rast iznosi oko 9% u 2007.godini) i on uključuje neke od najbogatijih opština u zemlji (vidjeti Aneks III, tabela 2.9). 2.2.6.2 Poljoprivredni i ruralni razvoj Intenzivna poljoprivreda je karakteristika ove oblasti sa najpovoljnijim prirodnim uslovima. Prirodni uslovi (povoljna klima, plodna zemlja, postojanje vode u ovom regionu) programske oblasti daju mogućnost uzgajanja brojnih vrsta poljoprivrednih kultura: voća, povrća, vinove loze i maslina. Uzgajanje citrusa, maslina i loze, kao i pomorstvo su veoma važni za ekonomski sektor ove oblasti. Međutim, prostor za bolje i intenzivnije iskorištavanje pogodnih poljoprivrednih uslova je i dalje velik. Problemi vezani za poljoprivrednu proizvodnju su male farme i prosječna veličina parcela. U tom pogledu, u cijeloj oblasti postoji mogućnost proširenja zemljišta i iskorištavanje raspoloživih površina od strane poslovnih subjekata. Jedan od problema kod malih poljoprivrednika i proizvođača hrane je njihova segmentiranost, mali broj proizvoda provjerenog kvaliteta, i nedostatak zajedničkog predstavljanja na većim tržištima što prouzrokuje njihovu nisku konkurentnost. Postoji potreba da se kombinuju poljoprivredna i proizvodnja hrane sa uslugama turističkog sektora kroz podršku razvoju ruralnog turizma, integraciju proizvođača i provajdera usluga, integrisanje u marketinške aktivnosti regiona, kao i procedure za potvrđivanje kvaliteta, naročito one za utvrđivanje geografskog porijekla prizvoda. U Dubrovačko-neretvanskoj županiji snažna poljoprivredna proizvodnja je smještena u Neretvanskoj dolini ali je ugrožava povećani salinitet rijeke Neretve. Podaci o poljoprivrednoj populaciji, domaćinstvima i korištenom poljoprivrednom zemljištu se mogu vidjeti u Aneksu III, tabela 2.10.

2.2.6.3 Industrija Prihvatljiva oblast je bila uglavnom orijentisana ka turističkoj industriji i uslugama uopšte. Udio u inedsku bruto dodate vrijednosti pokazuje da na hrvatskoj strani prihvatljive oblasti najveći udio dolazi iz sektora H – hoteli i restorani (vidjeti Anaks III, tabela 2.11). Na crnogorskoj strani najvažnije industrije su brodogradnja i remont brodova. Jadransko brodogradilište Bijela je najveće brodogradilište na južnom Jadranu koje ima Međunarodni ISO 9001:2000 sertifikat. “Arsenal” iz Tivta je regionalni vođa u poslu popravke brodova. Međutim, u pogledu strukture zapošljavanja u ekonomskom sektoru, usluge zapošljavaju više ljudi nego industrija, u cijeloj prihvatljivoj oblasti (vidjeti Aneks III, tabela 2.14). 2.2.6.4 Mala i srednja preduzeća Sektor malih i srednjih preduzeća je od velikog značaja za prihvatljivu oblast; podaci za Dubrovačko- neretvansku županiju pokazuju da su u 2005. godini 95,96% od ukupnog broja preduzetnika u županiji činili manji preduzetnici, i oni su zapošljavali oko 46% od svih zaposlenih ljudi u županiji9. Na crnogorskoj strani, mala i srednja preduzeća u prihvatljivoj oblasti čine 39,3% od svih malih i srednjih preduzeća u zemlji. Ukupan broj malih i srednjih preduzeća u hrvatskoj prihvatljivoj oblasti u 2004. godini bio je 2292, a 5265 u crnogorskom dijelu prihvatljive oblasti (2006. godina) (vidjeti Aneks III, tabela 9 Preuzeto iz Regionalnog operativnog programa Dubrovačko- neretvanske županije 2007-2013

21

2.12). Geografska/teritorijalna raspodjela je nejednaka, tako da je najveći broj malih i srednjih preduzeća skoncentrisano oko grada Dubrovnika, Budve i Herceg Novog. Podaci o strukturi zaposlenosti u preduzetništvu pokazuju da se najveći broj zaposlenih u cijeloj prihvatljivoj oblasti nalazi u sektoru usluga (vidjeti Aneks III, tabela 2.13). 2.2.6.5 Službe Različite vrste službi su razvijene uglavnom u urbanim djelovima programske oblasti. Administrativne, bankarske, sudske, obrazovne, socijalne i zdravstvene službe su dostupne u velikim gradovima. Nivo razvijenosti različitih službi varira širom ove oblasti. Međutim, vrijedi pomenuti da ovdje postoje univerziteti, škole, različite vrste obrazovnih centara koji obezbjeđuju niz specifičnih kurseva. Pored toga, samo u Dubrovačko-neretvanskoj županiji postoji 5 zdravstvenih centara, jedna opšta, jedna secijalizovana bolnica, jedan Institut za javno zdravlje, 12 poliklinika, 6 organizacija za njegu, 2 organizacije za medicinu rada. Neke službe, kao što su obrazovna i za istraživanje i razvoj, obezbjeđuju glavni urbani centri pridruženog regiona, tj. Split, Podgorica. Organizaciona struktura zdravstvenih ustanova u Crnoj Gori se sastoji iz tri nivoa – primarnog, sekundarnog i tercijarnog. Primarni nivo zdravstvenih ustanova u programskoj oblasti sastoji se iz 10 zdravstvenih centara (7 u prihvatljivoj i 3 u pridruženoj oblasti), sekundarni nivo uključuje 4 opšte bolnice (3 u prihvatljivoj i 1 u pridruženoj oblasti) i tri specijalizovane bolnice (2 u pridruženoj i 1 u prihvatljivoj oblasti), dok tercijarni nivo uključuje Klinički centar i Institut za javno zdravlje u Podgorici. 2.2.6.6 Regionalni i lokalni razvoj Regionalnim i lokalnim razvojem uglavnom upravljaju regionalne i lokalne službe samoupravljanja i Agencija za regionalni razvoj u slučaju Dubrovačko-neretvanske županije. Važna uloga u razvojnim aktivnostima je takođe u rukama institucija koje podržavaju mala i srednja preduzeća. Lokalni ekonomski razvoj u Crnoj Gori je veoma decentralizovan sa opštinama koje vode proces. Međutim, mnoge važne institucije su i dalje prilično povezane na nacionalnom nivou. Razvoj preduzetničke aktivnosti i privatnog sektora u Crnoj Gori je prioritet Vlade i podržava se putem vladinih i nevladinih institucija, uključujući poslovna udruženja i konsalting kompanije. Sve one su, međutim, smještene u Podgorici. Postoje planovi za otvaranje dva poslovna inkubatora, jednog u Baru i drugog u Podgorici. 2.2.6.7 Turizam Zbog izuzetno bogatog prirodnog i kulturnog nasljeđa, turizam je glavna ekonomska aktivnost programske oblasti. Ova oblast je privlačna za kulturni, rekreativni, seoski i eko turizam. Problemi koji se srijeću u ovom sektoru su snabdijevanje vodom i pomoćna turistička infrastruktura uopšte, kao i sezonske aktivnosti i nedostatak stalnog i određenog obrazovanja za radnu snagu u turizmu. Broj turističkih posjeta u 2005. godini u prihvatljivoj oblasti dostigao je 1 665 762 gostiju (909 400 u Dubrovačko-neretvanskoj županiji i 756 362 na crnogorskoj strani) i svake godine postoji porast u odnosu na prošlu godinu (npr. u Dubrovačko-neretvanskoj županiji porast od 14,1% u odnosu na prošlu godinu, ali od značaja je i to što postoji stalan pad broja posjeta domaćih turista i porast stranih turista10). Ukupan broj noćenja u 2005, godini bio je 9 534 292 (4 478 500 u Dubrovačko-neretvanskoj županiji i 5 055 792 u pogodnoj oblasti na crnogorskoj strani) što je 33.1 noćenja po glavi stanovnika11 (vidjei

10 Regionalni operativni program Dubrovačko- neretvanske županije 2007-2013. 11 Statistički godišnjak Republike Crne Gore 2006; Regionalni operativni program Dubrovačko- neretvanske županije 2007-2013.

22

Aneks III, tabela 2.15). Dominantni turistički centri su Dubrovnik, Korčula, Konavle, Orebić, Budva, Herceg Novi i Bar. Broj ležajeva u ovoj oblasti je ukupno 171 213 (55 388 u Dubrovačko-neretvanskoj županiji 12 i 115 825 na crnogorskoj strani). U Dubrovačko-neretvanskoj županiji prihod od turizma prosječno iznosi 15% ukupne ekonomije županije (Hrvatska gospodarska komora). U poređenju sa ukupnim brojem turista i noćenja u Hrvatskoj, dubrovačka oblast ima 9% od ukupnog broja, i na četvrtom je mjestu poslije Istre, Kvarnera i Dalmacije.13 Dubrovačko-neretvanska županija je vodeća regija u kulturnom turizmu ( u 2005. godini bilo je 1,26 miliona posjetilaca turističkih atrakcija (18% posjetilaca u Hrvatskoj) a druga je u ruralnom turizmu (poslije Istre). Ima 75 registrovanih seoskih turističkih domaćinstava (24% od ukupnog broja registrovanih ruralnih domaćinstava u Hrvatskoj), ali sa veoma malim prosječnim brojem kreveta - samo 17 ili 2% od ukupnog broja kreveta u hrvatskoj industriji seoskog turizma, što pokazuje da su potrebna dalja ulaganja u preduzeća seoskog turizma14. 2.2.7 Ljudski resursi 2.2.7.1 Obrazovanje Sistem obrazovanja u Dubrovačko-neretvanskoj županiji je zadovoljavajući, ali veoma često obrazovnim institucijama nedostaju adekvatne investicije što rezultira loše opremljenim prostorijama i utiče na ostvarenje postavljenih pedagoških standarda. Na primjer, 4 od 14 srednjih škola imaju fiskulturne sale. Stepen obrazovanja stanovnika Dubrovačko-neretvanske županije je sljedeći:1,7% stanovništva nema nikakvo formalno obrazovanje, 4% ima do 3 razreda osnovne škole, 9,2 % ima do 7 razreda osnovne škole i 19,3% je završilo osnovnu školu. 30% stanovništva je završilo stručne škole koje traju 1-3 godine i škole za kvalifikovane i nekvalifikovane radnike, 16,3 % je završilo 4 godine stručne škole i 5,5 % je završilo gimnaziju.15 5,6% stanovništva je završilo ne-univerzitetske koledže, I. (VI.) nivo fakulteta ili profesionalnih studija i 7,7% je završilo fakultete, umjetničke akademije i univerzitetske studije. 0,2 % stanovnika ima master diplome,a 0,1% doktorat (PhD).16 Stepen obrazovanja stanovnika u crnogorskom dijelu programske oblasti je sljedeći: između 6.81% (Budva) i 27.2% (Ulcinj) stanovništva je bez formalnog obrazovanja; između 15.60% (Herceg Novi) i 25.55 (Cetinje) stanovnika je završilo osnovnu školu, a između 37.86% (Ulcinj) i 59.52% (Tivat) stanovnika je završilo srednju školu. Što se tiče stanovnika sa univerzitetskim obrazovanjem, procenti se kreću od 9,37% (Danilovgrad) do 16.8% (Podgorica) (vidjeti Aneks III, tabela 2.16). Najveći univerzitetski centri su Dubrovnik i Split, i Podgorica (kao dio susjedne oblasti) ali razne ustanove (npr. Elektrotehnički fakultet, Mašinski fakultet, Fakultet za metalurgiju i tehnologiju, Prirodno-matematički fakultet, Građevinski fakultet, Arhitektonski fakultet, Ekonomski fakultet, Pomorski fakultet i Fakultet za turizam i hotelijerstvo itd.) se, takođe, nalaze u Opuzenu (RH), Kotoru, na Cetinju i Nikšiću (RCG). U Dubrovačko-neretvanjskoj županiji postoji 3 institucije za visoko obrazovanje i nauku:

Statistički godišnjak 2003, Centralni zavod za statistiku RH, http://www.dzs.hr/Hrv_Eng/ljetopis/2003/tabele/45_696_tab.pdf 13 Hrvatska gospodarska komora, Odsjek za turizam, Izvještaj 2006. 14 Ibid. fusnota 14 15Popis 2001, Centralni zavod za statistiku RH, www.dzs.hr 16 Regionalni operativni program Dubrovačko- neretvanske županije 2007-2013.

23

Sveučilište u Dubrovniku, (koji nudi nekoliko akademskih programa kao što su npr. poljoprivreda, ekonomija, poslovna ekonomija, elektrotehnika itd.), Američki koledž za menadžment i tehnologiju koji je trenutno jedina privatna obrazovna institucija koja izdaje i američke i hrvatske diplome u Hrvatskoj, i Odsjek Splitskog sveučilišta u Opuzenu – Odsjek za IT i MSP. Američki koledž za menadžment i tehnologiju pohađa veliki broj crnogorskih studenata. 2.2.7.2 Zaposleni i nezaposleni Analizirajući radno sposobne građane u prihvatljivoj oblasti (muškarce starosne dobi od 15 do 64 i žene od 15 do 59), primjećuje se da je njihov udio u ukupnoj populaciji oko 59% u Dubrovačko – neretvanskoj županiji i oko 43% na crnogorskoj strani prihvatljive oblasti. 52,9% radno sposobnih građana je zaposleno u Dubrovačko – neretvanskoj županiji, a 67% na crnogorskoj strani prihvatljive oblasti (vidjeti Aneks IIII tabela 2.19.). Procenat nezaposlenih u Dubrovačko – neretvanskoj županiji bio je 18,3% u 2005. godini, što je malo više od hrvatskog nacionalnog prosjeka (hrvatski nacionalni prosjek u 2005. godini bio je 17,9%)17. Prosječan procenat nezaposlenih u prihvatljivoj oblasti na crnogorskoj strani bio je 14,4% što je manje od nacionalnog prosjeka u obje zemlje (crnogorski nacionalni prosjek je 15.05% ). Među nezaposlenima, najveći dio je među populacijom sa završenom stručnom školom (70,8% u Dubrovačko – neretvanskoj županiji od ukupno 5888 nezaposlenih i oko 70% na crnogorskoj strani prihvatljive oblasti (vidjeti Aneks III, tabela 2.18.). Udio žena u nezaposlenoj populaciji je 60,5% (vidjeti Aneks III, tabela 2.17.) u Dubrovačko – neretvanskoj županiji. Nezaposlenost je neravnomjerno raspoređena budući da veći gradovi zapošljavaju više ljudi nego periferni mali gradovi/opštine. Veoma često, zbog nedostatka adekvatnih poslova za visoko obrazovane ljude u nekim djelovima oblasti, ove oblasti gube svoje ljudske potencijale. 2.2.7.3 Istraživanje i razvoj (I&R) U hrvatskom dijelu programske oblasti, I&R su uglavnom skoncentrisani u većim urbanim oblastima izvan prihvatljive oblasti (npr. Split). u Dubrovačko – neretvanskoj županiji postoji Razvojno-istraživački centar za marikulturu, smješten u Zatonu Doli (zaliv Bistrina) i ogranak Instituta za okeanografiju i ribarstvo. Ne postoje nikakve specifične I&R aktivnosti koje su vezane za neku određenu instituciju u Crnoj Gori. Međutim, na svom putu ka EU, Crna Gora postepeno počinje učestvovati u takvim projektima. U novo-definisanoj Srategiji za razvoj malih i srednjih preduzeća, znatna pažnja je posvećena ovoj temi. 2.2.8 Životna sredina i priroda U programskoj oblasti postoje tri nacionalna parka (Nacionalni park Mljet, Skadarsko jezero; Lovćen); jedan Prirodnjački park Lastovsko otočje i dva lokaliteta UNESCO-a (Bokeški zaliv; Grad Dubrovnik). U Dubrovačko – neretvanskoj županiji zaštićene oblasti zajedno sa svojom morskom površinom pokrivaju 25.468,5ha što čini 12,42% zemljišta i 3,01% morske površine županije (vidjeti Aneks III, tabela 2.21). Pored toga, ekološka mreža, kao zaštićena prirodna vrijednos, pokriva 112.705,48ha zemljišta (63%) i 392.265,07ha mora (oko 50%) (vidjeti Aneks III, tabela 2.20). U crnogorskoj prihvatljivoj oblasti ima 908 km2 zaštićene oblasti sa statusom nacionalnog parka ali nema dostupnih podataka o drugim kategorijama zaštite.

17 Hrvatski zavod za zapošljavanje, Godišnjak 2005

24

Narušavanje prirodne životne sredine duž morskog pojasa se dešava naročito procesom urbanizacije većih mjesta i širenjem projekata naseljavanja koji nisu praćeni izgradnjom komunalne infrastrukture. Glavno zagađenje mora i plaža je prouzrokovano otpadnim vodama, usljed nedostatka odgovarajućeg kanalizacijonog i sistema za pročišćavanje za otpadne vode. Najveći industrijski zagađivač je Kombinat aluminijuma u Podgorici koji prouzrokuje zagađenje zemljišta i podzemnih voda sa PCB-om i fluoridima. Jedan od najvećih problema u programskoj oblasti je nedostatak sistema za praćenje zagađenosti vazduha i zemljišta, zajedničkih prekograničnih aktivnosti i sistema prevencije za smanjenje štete nastale u požarima i ekološkim katastrofama na moru i kopnu prouzrokovanim transportom opasnog otpada. 2.2.9 Kultura u prihvatljivim i pridruženim oblastima Programska oblast je bogata kulturnim nasljeđem. Postoji veliki broj zaštićenih spomenika i primorskih lokaliteta sa vrijednim istorijskim urbanim opštinama (Dubrovnik, Korčula, Ston, Cavtat, Orebić, Slano, Lumbarda, Kotorski zaliv sa istorijskim gradom Kotorom i okruženjem, Budva, Ulcinj, Bar itd.). Dolina rijeke Neretve, prema vrijednosti nalazišta (iz grčkog i rimskog perioda), isto kao i oblast stare Dubrovačke Republike zaslužuje pravo prioriteta u vrijednosti lokaliteta. Poseban naglasak se stavlja na zonu sela Vid, za koje se pretpostavlja da predstavlja šire područje rimskog metropolisa Narone, kao i na širu zonu Grada Dubrovnika, koji je građevinski i civilizacijski dragulj evropskog i mediteranskog kulturnog prstena iz perioda od XV do XVII vijeka. U Dubrovačko – neretvanskoj županiji ima ukupno 1 334 registrovanih objekata kulturnog nasljeđa, od kojih su 667 nepokretna kulturna dobra, 241 su pokretna kulturna dobra ima i 25 kulturno – istorijskih nalazišta. U crnogorskom dijelu programske oblasti ima 24 spomenika prve kategorije zaštićenosti i 104 spomenika druge kategorije zaštićenosti. U Hrvatskoj, zaštita kulturnih dobara (zakonskog i ekspertskog karaktera propisana u odredbama Zakona o zaštiti i očuvanju kulturnih dobara, i u skladu sa pravilima konzervatorske profesije) u ovoj županiji je pod nadležnošću Konzervatorskog odjela u Dubrovniku. U Crnoj Gori zaštita kulturnog nasljeđa je postavljena na solidnoj zakonskoj osnovi i briga je povjerena specijalizovanoj organizaciji, Institutu za zaštitu kulturnih spomenika. Prema Zakonu o zaštiti kulturnih spomenika iz 1991. godine, što se tiče zaštite kulturnog nasljeđa, opštine su obavezne da brinu, održavaju, koriste i štite spomenike od štetnih uticaja prirode i čovjekovih aktivnosti, da ih učine dostupnim za javnost, i da snose troškove regularnog održavanja kulturnih spomenika.

25

2.2.10 SWOT ANALIZA

PREDNOSTI

SLABOSTI • Kulturni i prirodni izvori pogodni za

ubrzavanje ekonomskog razvoja; 2 grada pod zaštitom UNESCO-a (Dubrovnik and Kotor ) i 3 nacionalna parka

• Duga tradicija i međunarodno poznati kulturni događaji i festivali

• Tri međunarodna aerodroma • Poboljšan razvoj turističke

infrastrukture (objekti za smještanje turista, hrana i ugostiteljstvo, sportske aktivnosti);poboljšanje kvaliteta usluga

• Svjetski poznata turistička destinacija • Prirodni potencijali za poljoprivredni

razvoj i marikulturu (naročito za eko poljoprivredu)

• Implementacija međunarodno priznatog programa obrazovanja naročito na univerzitetskom nivou (Bolonjska deklaracija);

• Upotreba gotovo istog jezika na obje strane granice.

• Izolacija zbog loše infrastrukture drumskog saobraćaja i izolacija ostrva

• Nedostatak pravilne obrade otpadnih voda i kanalizacije

• Nedostatak deponija za čvrsti otpad kao i prakse recikliranja

• Problemi sa snabdijevanjem vodom kao i sa obradom otpadnih voda naročito tokom ljetnje sezone

• Nedostatak zajedničkih programa i aktivnosti zaštite od opasne robe koja se transportuje kroz region (bilo drumovima, ili morem)

• Neadekvatna električna infrastruktura • Nedostatak prekogranične saradnje i

odgovarajuće opreme za borbu protiv požara

• Nedostatak specijalnih programa obuke u turizmu

• Depopulacija starogradskih centara • Nerazvijen sektor civilnog društva • Uništene društvene veze između

susjednih oblasti • Neusklađenosti među regijama i

opštinama u socijalnom i ekonomskom razvoju; velika neujednačenost u u urbanom i ruralnom razvoju;

MOGUĆNOSTI

PRIJETNJE • Pristupačna sredstva programa i

projekata prekogranične pomoći • Dostupnost pretpristupnih sredstava

za razvojne inicijative i razvoj socijalnih službi

• Razvoj Autoputa 5 i Jadransko-jonske autoceste, razvoj drumske infrastrukture koja bi otvorila komunikaciju između jugoistočne Evrope i srednje Evrope i povezala jugozapadnu i jugoistočnu Evropu

• Mogućnost za stvaranje i razvoj integrisanog turističkog proizvoda uključujući kako priobalni tako i planinski dio zemlje.

• Negativni migracijski trendovi • Dalja salinizacija rijeka koja ugrožava

njihovu bio-održivost • Povećani ekološki rizici zbog novih

drumskih i morskih koridora • Uticaj zagađenja sa Sredozemnog

mora

26

DIO III PROGRAMSKA STRATEGIJA 3.1. Sveobuhvatni cilj Prekogranična oblast između Hrvatske i Crne Gore ima prilično slične razvojne preduslove koje karakterišu ogromni potencijali za razvoj turizma i bogato prirodno i kulturno nasljeđe koji obezbjeđuju solidnu osnovu za saradnju.

Glavni izazovi prekogranične programske oblasti su uticaj globalizacije na regionalnu ekonomiju, uvođenje novih zakonskih i standarda za kvalitet kao dio procesa pristupanja EU, ekstremno konkurentna globalna ekonomija koja se zasniva na znanju i modernim tehnologijama bez kojih regioni i poslovni sektor nisu konkurentni na većim tržištima, izazovi životne sredine i izazovi ponovnog uspostavljanja socijalnih i kulturnih veza između dvije zemlje koje su uništene tokom rata devedesetih. Prema tome, glavni uticaj Programa bio bi vezan za uspostavljanje veza između partnerskih zemalja, razvoj opšteg razumijevanja prekogranične saradnje i njenog značenja u smislu održivog ekonomskog razvoja i unaprijeđenja kapaciteta za stimulisanje i upravljanje razvojnih smjernica programske oblasti.

Kako bi se maksimizirao nivo prekogranične saradnje i uticaja, u Programu posebna pažnja će biti poklonjena projektima koji će:

a) poboljšati saradnju i sakupljanje iskustava između lokalnih i regionalnih učesnika sa ciljem povećanja prekogranične saradnje;

b) intenzivirati i usaglasiti prekogranični dijalog i uspostaviti institucionalne odnose između lokalnih uprava i drugih relevantnih lokalnih i regionalnih učesnika;

c) obezbijediti akterima lokalnih i regionalnih vlasti informacije i znanja da razviju, implementiraju i upravljaju prekograničnim projektima.

Svi pomenuti izazovi biće sprovedeni kroz programsku strategiju, orjentisanu na održivom razvoju, koja obuhvata: ekonomski razvoj, razvoj ljudskih resursa, socijalnu pravdu i zaštitu životne sredine, kako bi bila dostignuta sljedeća Vizija:

Prekogranična oblast između Hrvatske i Crne Gore je prepoznata kao region za visoki kvalitet života i jedna od najuspješnijih evropskih turističkih destinacija zbog svojih jedinstvenih i očuvanih prirodnih resursa, kulturno-istorijskog nasljeđa i visokog kvaliteta usluga, kao i region u kome su socio-ekonomski partneri u mogućnosti da dostignu u upravljaju optimalni razvoj potencijala ove oblasti.

Prema tome, konačan cilj Programa je: da poboljša kvalitet života u prekograničnoj oblasti između Hrvatske i Crne Gore, što je u skladu sa razumijevanjem razvoja i prosperiteta izloženom u Strateškom okviru razvoja Hrvatske za 2006-2013 „..Bogata Hrvatska je zemlja u kojoj ljudi žele da žive i rade, i u koju ljudi dolaze da žive i rade zato što je očuvala ono što su možda razvijenije nacije izgubile na svom putu ka bogatstvu: dobar kvalitet zivota, i dobar kvalitet prirode i prostora.“

Ovaj cilj je prepoznat i u crnogorskim strateškim dokumentima kao što su Nacionalna strategija za održivi razvoj i ciljevi razvoja Crne Gore kao ekološke države gdje su socijalno blagostanje i ekonomski prosperitet u ravnoteži sa zaštitom životne sredine i održivom upotrebom prirodnih resursa. Osnovna određenja crnogorskog Master plana za razvoj turizma i Agende ekonomskih reformi kao šireg okvira za ekonomski razvoj, su

27

takođe zasnovani na poboljšanju kvaliteta života, uključujući programska dostignuća u prekograničnoj oblasti između Hrvatske i Crne Gore.

Prema situaciji i SWOT analizi, dugoročne mogućnosti za programsku oblast su konkurentne regionalne privrede zasnovane na sektoru usluga visokog kvaliteta u turizmu, efikasnoj zaštiti životne sredine, prirodnog i kulturnog nasljeđa i održivoj upotrebi prirodnih resursa kao i na visokom kvalitetu javnih i socijalnih službi neophodnih za razvoj zajednice. S druge strane, otkriveni problemi se uglavnom odnose na nedostatak saradnje i zajedničkih aktivnosti u gore pomenutim oblastima. Zbog toga će Projekat podržati aktivnosti koje će uspostaviti saradnju institucija, vlasti na lokalnom i nacionalnom nivou i drugih prihvatljivih entiteta za opšte djelovanje i intervencije u oblastima turizma, zaštite životne sredine, prirode i kulturnog nasljeđa i razvoja zajednice koji će se istovremeno fokusirati na unaprijeđenje kapaciteta uključenih institucija/partnera, u smislu izvođenja prekograničnih razvojnih aktivnosti. Važno je napomenuti da je opseg Prekograničnog programa 2007-2013 ograničen dostupnošću sredstava. Ovo znači da neka pitanja koja su identifikovana u situacionim i SWOT analizama kao značajna za razvoj graničnog regiona, ne mogu biti uključena u program (npr. saobraćajna infrastruktura)

Gore pomenuti cilj će biti postignut uz pomoć dvije preporuke koje će biti implementirane putem 5 odvojenih mjera ( vidjeti 3.5. Sadržaj prioriteta i mjera):

• Prioritet 1: Stvaranje pogodnih prirodnih i socio - ekonomskih uslova u programskom području poboljšanjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i međususjedskih odnosa u prihvatljivim oblastima

• Prioritet 2: Tehnička podrška

Prekogranična izgradnja kapaciteta je predviđena kao horizontalna tema koja će podržavati Prioritete 1 i 2 tako što će lokalni i regionalni učesnici postati što je više moguće pripremljeni za vođenje budućih prekograničnih programa u okviru cilja teritorijalne saradnje Strukturnih fondova. Kao takva, prekogranična izgradnja kapaciteta predstavlja dodatni cilj Programa, a njegovo postizanje biće mjereno sljedećim programskim indikatorima:

Broj organizacija koje sklapaju ugovore prekogranične saradnje; Broj prekograničnih mreža stvorenih sa ciljem: poboljšanja javnih službi; i/ili izvođenja zajedničkih operacija, i/ili razvoja opštih sistema;

Broj projekata koji su zajednički implementirani i/ili vođeni.

Implementacija prioriteta 1 i 2 Programa će doprinijeti opštem cilju pokrivanjem većine oblasti koje se koriste kao indikatori kvaliteta života: zaposlenje, obrazovanje, socijalno učešće, životna sredina i priroda, slobodne aktivnosti (kultura i sport). 18

3.2. Usaglašenost sa EU programima i nacionalnim programima Uredba Savjeta (EK) br. 1085/2006 kojom se uspostavlja Instrument pretpristupne podrške – IPA Uredba – obezbjeđuje zakonsku osnovu za ovaj program i Uredbu Komisije (EK) br. 718/2007 - IPA Implementaciona Uredba.

18 Evropska fondacija za unaprijeđenje životnih i radnih uslova

28

Druge EU uredbe ili dokumenta koja su uzeta u obzir u razradi prioriteta i mjera ovog Programa su: Uredba Savjeta (EK) br. 1083/2003 od 11 jula 2006. godine koja postavlja glavne odredbe o Evropskom fondu za regionalni razvoj, Evropskom socijalnom fondu i Kohezionom fondu i uredbi o ukidanju (EK) br. 1260/1999; Uredba Savjeta i Evropskog parlamenta (EK) br. 1080/2006 od 5. jula 2006. godine o Evropskom fondu za regionalni razvoj i Uredbi o ukidanju (EK) br. 1783/1999; odluka Savjeta br. 11807/06 od 18 avgusta o strateškim smjernicama Zajednice o koheziji; Uredba Savjeta i Evropskog parlamenta (EK) br.1082/2006 od 5. jula 2006. godine o evropskom grupisanju teritorijalne saradnje (EGTC); Višegodišnji indikativni finansijski okvir 2008-2010. Višegodišnji indikativni planski dokument za Hrvatsku za period 2007 – 2009 ukazuje da će Prekogranična saradnja ,unutar II Komponente IPA, podržati Hrvatsku u prekograničnoj, transnacionalnoj i međuregionalnoj saradnji sa EU članicama i drugim državama. Takva saradnja fokusiraće se na poboljšanju turističkih potencijala, stvaranju bližih veza između graničnih regiona, i na podršku zajedničkih aktivnosti za zaštitu životne sredine. Višegodišnji indikativni planski dokument za Crnu Goru za period 2007-2009 ukazuje da će IPA Komponenta II podržati programe prekogranične saradnje sa susjednim zemljama kandidatima i potencijalnim kandidatima kao i EU članicama. Sadašnji program je usklađen sa prekograničnim ciljevima izraženim u Višegodišnjim indikativnim planskim dokumentima za obije zemlje. Nacionalni programi – Hrvatska Program je u skladu sa glavnim ciljevima i oblastima intervencije sljedećih nacionalnih programa: Strateški razvojni okvir, koji ima svoj glavni strateški cilj definisan kao: “rast i zaposlenje u konkurentnoj tržišnoj ekonomiji koja djeluje u evropskoj socijalnoj državi 21-og vijeka“. Ovaj cilj će biti postignut simultanim i usklađenim djelovanjem u 10 strateških oblasti od kojih njih 6 je relevantno za ovaj program, a to su:

‘znanje i obrazovanje’; ‘nauka i IT’; ‘preduzetnička klima’ , na ova pitanja odnosi se programska mjera 1.1 (Ekonomski razvoj)

‘zaštita životne sredine i uravnotežen regionalni razvoj’ na koje se odnosi programske mjere 1.1 i 1.2 (Zaštita životne sredine)

‘ljudi’; ‘socijalna kohezija i pravda’ na koje se odnosi programska mjera 1.3 („Ljudi- ljudima“)

Zajednički Memorandum o inkluziji, određuje prioritete i mjere politike vezane za

socijalnu inkluziju i borbu protiv siromaštva. Pitanjem socijalne isključenosti u programskoj oblasti bavi se mjera „Ljudi- ljudima“.

Nacrt IPA Oparativni program za regionalnu konkurentnost (RCOP) ima 2 cilja: (i) da dostigne veću konkurentnost i balansirani regionalni razvoj podrškom MSP konkurentnosti i unaprijeđenjem ekonomskih uslova u zaostalim oblastima Hrvatske; (ii) da razvije kapacitete u hrvatskim institucijama da programiraju i implementiraju aktivnosti koje podržava ERDF pri pristupanju. Ovaj program se fokusira na poboljšanju hrvatskih graničnih regiona kroz ekonomsku diversifikaciju dopunjujući RCOP prioritet ‘unaprijeđenje razvojnog potencijala zaostalih oblasti’. Takođe, program će izgraditi institucionalne kapacitete za buduće upravljanje ERDF programima teritorijalne saradnje u okviru cilja 3 Strukturnih fondova te je tako u skladu sa oba RCOP cilja.

29

Nacrt IPA Operativnog programa za razvoj ljudskih resursa (HRDOP) ima 3 prioriteta: ubrzanje pristupa zaposlenju i održivo uključenje u tržište rada; osnaživanje socijalne inkluzije i integracije ugroženih ljudi; proširivanje i povećanje investicija u ljudski kapital. Ovi prioriteti su u skladu sa ovim programom koji će podržati aktivnosti koje doprinose povećanju mogućnosti zapošljavanja populacije graničnih regiona i unaprijeđenju pristupa socijalnim službama. Nacrt IPA Operativnog programa za zaštitu životne sredine (EPOP) ima 2 prioriteta: razvoj infrastrukture za upravljanje otpadom radi uspostavljanja integrisanog sistema za upravljanje otpadom u Hrvatskoj; zaštita hrvatskih vodenih resursa kroz poboljšane zalihe vode i sisteme za integrisano upravljanje otpadnim vodama. Ovaj program će podržati manju infrastrukturu što je u skladu sa oba ova prioriteta. Takođe će pripremiti veće projekte koji bi mogli biti finansirani u okviru 2 EPOP mjere: osnivanje novih centara za upravljanje otpadom na okružnom/regionalnom nivou; izgradnja fabrika za obradu otpadnih voda za otpadne vode iz domaćinstava i industrije i izgradnja/unaprijeđivanje kanalizacione mreže. Regionalni operativni program Dubrovačko-neretvanske županije 2007- 2013 (ROP) prepoznaje glavne razvojne ciljeve Županije koji su povezani sa postizanjem balansiranog razvoja obale, ostrva i zaleđa Županije; osiguravanje zaštite životne sredine, prirode i kulture kao i razvoja ljudskih resursa. Sa svojom orijentacijom ka razvoju turizma i povećanju prihoda od turizma kroz razvijanje novih turističkih proizvoda i unaprijeđenje turističke usluge, zaštitu prirodnog i kulturnog nasljeđa, zaštitu životne sredine i razvoj ljudskih potencijala, ovaj Program je u potpunosti u skladu sa ROP-om i kao takav će doprinijeti postizanju glavnih razvojnih ciljeva Dubrovačko-neretvanske županije. Pored toga, Program je u skladu sa glavnim nacionalnim strategijama Hrvatske ( npr. Nacionalni Akcioni plan za zapošljavanje za period od 2005. do 2008. godine, Plan razvoja sektora obrazovanja 2005-2010, Strategija i Akcioni plan za učenje odraslih; Strateški ciljevi razvoja hrvatskog turizma do 2010; Nacionalni akcioni plan i Nacionalna strategija za okoliš; Strategija upravljanja otpadom Republike Hrvatske; Nacionalna pejzažna i strategija biodiverziteta; nacrt Nacionalne strategija za regionalni razvoj, Pretpristupni ekonomski program 2006-2008 itd.) i Programom Vlade 2003-2007 koji navodi da je razvoj pograničnih regiona jedan od visokih nacionalnih prioriteta, s obzirom da 18 od 21 županija ima spoljne granice. Može se zaključiti da je ovaj Program komplementaran sa glavnim programima i da se ne preklapa sa njima, zbog svog fokusa na jačanju prije svega onih aktivnosti koje su prepoznate kao važne za obije partnerske zemlje. Nacionalni programi – Crna Gora Počevši od vizije održivog razvoja Crne Gore i identifikacije problema i izazova na polju zaštite životne sredine i upravljanja prirodnim resursima, ekonomskog i socijalnog razvoja, definisani su sljedeći generalni ciljevi Nacionalne strategije održivog razvoja Crne Gore – NSOR Crne Gore, i to:

1. Ubrzati ekonomski rast i razvoj, i smanjiti nejednakosti u regionalnom razvoju; 2. Redukovati siromaštvo; osigurati ravnopravan pristup službama i resursima; 3. Osigurati efikasnu kontrolu i redukciju zagađenja, kao i održivo upravljanje

prirodnim resursima;

30

4. Unaprijediti upravljački sistem kao i javno učešće; mobilizovati sve učesnike i izgraditi kapacitete na svim nivoima;

5. Sačuvati kulturnu raznolikost i identitete. Svi su dalje elaborirani kroz definisanje prioritetnih ciljeva i mjera u 24 oblasti za prioritetne aktivnosti uključujući i integrisano upravljanje obalnom zonom, zaštita prirode, održivo korištenje vodnih resursa, makroekonomski razvoj, regionalni razvoj i zapošljavanje, turizam i socijalna zaštita. Cilj Agende ekonomskih reformi je da postavi seriju diskretnih ali međusobno povezanih zadataka koji će transformisati crnogorsku ekonomiju i očekivane rezultate 16 individualnih djelova od kojih je svaki posvećen određenom aspektu ekonomskih reformi. Master plan za razvoj turizma, kao glavni strateški dokument za turizam koji predstavlja glavno sredstvo razvoja nacionalne ekonomije, projektuje značajan porast u turističkim objektima. Viši nivo integracije zahtjeva održivosti na nivou planova razvoja turizma, kao i na nivou individualnih projekata, je uključen u trenutnu reviziju Master plana.

Efikasna kontrola i redukcija postojećeg zagađenja vode zbog niskog nivoa obrade komunalnih i industrijskih otpadnih voda i neadekvatnog odlaganja otpada predstavljaju glavne smjernice za Master planove za upravljanje otpadnim vodama i čvrstim otpadom. S druge strane, osiguravanje dovoljne količine pijaće vode dobrog kvaliteta i neophodne zakonske i institucionalne promjene i poboljšanja u kontroli kvaliteta i praćenju voda prema EU standardima i WFD odredbama predstavljaju glavne orijentacije Master plana za snabdijevanje vodom i institucionalne i zakonske reforme u ovoj oblasti u skladu sa procesom pristupanja EU.

Prostorni plan Crne Gore i Prostorni plan priobalnog područja koji je u procesu usvajanja u Skupštini, definišu upotrebu prostora u svrhe planskog razvoja do 2020. Ovo je od posebnog značaja u priobalnom području gdje je evidentan veliki pritisak urbanizacije na zaštitu prirodnih resursa.

U okviru složenih zakonskih i institucionalnih reformi u procesu pridruživanja i stabilizacije, u pripremi je i Nacionalni plan pripravnosti (NPP) za incidente zagađenja mora. NPP razvijen prema IMO uredbama će definisati institucionalnu organizaciju i mehanizam implementacije koji će omogućiti nacionalnim vlastima da obezbijede efikasan odgovor na sve vrste zagađenja, naročito one izazvane slučajnim incidentima na moru. Tako razvijen NPP biće dio Podregionalnog plana koji trenutno sprovode Hrvatska, Slovenija i Italija. Strategija za razvoj ribarstva definiše održivu upotrebu morskih proizvoda u ravnoteži sa održivim upravljanjem morskim eko sistemom. 3.3. Usaglašenost sa drugim politikama Zajednice Po svojoj prirodi i fokusu, Program će obuhvatati glavne EU politike: regionalnu politiku, zaštitu životne sredine, jednake mogućnosti i informaciono društvo. Program je u skladu sa glavnim EU ciljevima do 2010. godine postavljenim u Lisabonskoj strategiji (unaprijeđenje ekonomske konkurentnosti granične oblasti i bolja mogućnost zapošljavanja putem ulaganja u saradnju i povezivanje u sektoru turizma (koji je glavno sredstvo regionalnih ekonomija), razvoj ljudskih resursa, zaštita prirodnog i kulturnog nasljeđa, kao i životne sredine). Jačanje konkurentnosti i ekonomskih i

31

socijalnih integracija prekogranične oblasti je u skladu sa Strateškim smjernicama Zajednice za kohezionu politiku 2007-2013 (COM (2005)0299) o prekograničnoj saradnji. Pored toga, Program će takođe podržati geteburške ciljeve promovisanjem održivog upravaljanja životnom sredinom kroz uspostavljanje saradnje među institucijama i sprovođenjem zajedničkih aktivnosti za zaštitu prirode i životne sredine.

Program će podržati politike rodnog usmjeravanja u glavne tokove i jednakih mogućnosti kroz implementaciju projekata koji će jasno pokazati njihove napore da stvore jednake mogućnosti za oba roda, sve etničke grupe kao i ljude sa hendikepom, shodno principima Evropske unije. Uopšte gledano, implementacija horizontalnih principa će biti zagarantovana definisanjem ciljnih grupa, prihvatljivih mjera u okviru definisanih mjera, procedura ocjenjivanja i indikatora na nivou prioriteta i mjera. Pored toga, pri dodjeljivanju javnih ugovora, hrvatske i crnogorske vlasti će morati sprovoditi PRAG – Praktični vodič za ugovorne procedure za spoljne EZ aktivnosti. 3.4. Opis specifičnih prioriteta i mjera 3.4.1. Prioritet 1 Stvaranje pogodnih prirodnih i socio - ekonomskih uslova u programskom području poboljšanjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i međususjedskih odnosa u prihvatljivim oblastima 3.4.1.1. Osnovne informacije i obrazloženje Analiza situacije i SWOT analiza su pokazale da su slabosti programske oblasti, između ostalog, vezane za nedostatak prekogranične saradnje u ekološkoj zaštiti i intervencijama, nedostatak saradnje u zaštiti prirodnog i kulturnog nasljeđa, nerazvijen civilni sektor, nedostatak saradnje u razvoju i promovisanju programske oblasti, kao integralne turističke destinacije, nedostatak saradnje između lokalnih vlasti i zajedničkog rješenja sličnih problema, kao i uništene društvene i kulturne veze među ljudima u graničnoj oblasti. Glavni rizici za oblast su oni u oblasti životne sredine: zagađenje iz Sredozemnog mora kao i rizici koje nose novi kopneni i pomorski putevi. Pored toga, nema dovoljno specifičnih/ciljanih obrazovnih programa za odrasle, kao i ciljanih obrazovnih programa za turističke radnike.

S druge strane, glavne prednosti ove oblasti su kulturni i prirodni resursi pogodni za ubrzani ekonomski razvoj. Cijela oblast je svjetski poznata turistička destinacija koja sadrži 2 grada pod zaštitom UNESCO-a (Dubrovnik i Kotor) kao i 3 nacionalna parka. Takođe se smatra i dijelom ekološke mreže pokrivajući oblasti od nacionalnog i međunarodnog ekološkog značaja za očuvanje biodiverziteta. Analiza situacije pokazuje da prihodi od turizma i srodnih djelatnosti imaju najveći udio u BDP-u regiona. Tokom posljednjih godina raste kvalitet usluga i postoji jasna strateška orijentacija za njihov dalji razvoj. Pored toga, ova oblast ima prirodni potencijal za razvoj poljoprivrede, naročito organske poljoprivrede, marikulture i visokog kvaliteta prozvodnje hrane. Ovi prirodni preduslovi bi trebali biti najbolje iskorišteni za povezivanje procedura i turističke infrastrukture (hoteli, restorani) i u sertifikaciji i brendiranju proizvoda.

Između ostalih, jedna od glavnih mogućnosti oblasti je uglavnom vezana za razvoj integrisanih turističkih proizvoda uključujući kako primorsku tako i planinsku turističku ponudu. Pored toga, dostupnost IPA sredstava za obije zemlje će omogućiti lokalnim i

32

regionalnim vlastima da sakupe sredstva za ekonomski i socijalni razvoj, a IPA sredstva za prekogranične programe će naročito osposobiti regione da investiraju u aktivnosti koje su prepoznate kao zajednički prioriteti (tj. aktivnosti u oblasti zaštite životne sredine, razvoj zajedničkog turističkog i kulturnog prostora i razvoj zajednice).

Prema gore opisanim prednostima, slabostima i mogućnostima s jedne strane, i veoma ograničenim resursima s druge strane, tokom zajedničkog procesa konsultovanja relevantni učesnici su odlučili da definišu samo jedan Prioritet zajedno sa TA prioritetom, i do tri mjere po prioritetu. Takođe, zbog ograničenih sredstava i nedostatka cjelokupnih kapaciteta za vođenje aktivnosti prekograničnog razvoja, odlučili su da se ne bave problemima kao što je nerazvijena infrastruktura, razlike između urbanih i ruralnih oblasti, mala mogućnost zapošljavanja radne snage itd. već da se radije fokusiraju na aktivnosti koje mogu pospiješiti lokalni razvoj uopšte i povećati nivo saradnje.

Prema tome kako bi se pokrilo što više zajednički prepoznatih problema i potreba u odabranim oblastima saradnje, Prioritet 1 je definisan u najširem mogućem smislu, umjesto fokusiranja na ograničen broj specifičnih pitanja: Prioritet 1: Stvaranje pogodnih prirodnih i socio - ekonomskih uslova u programskom području poboljšanjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i međususjedskih odnosa u prihvatljivim

Specifični ciljevi Prioriteta I:

1. Uspostavljanje saradnje između institucija zaduženih za zaštitu životne sredine, kao i zaštitu prirodnog i kulturnog nasljeđa, kroz implementaciju zajedničkih programa, obrazovanja, prenos (know how) i aktivnosti podizanja svijesti

2. Stvaranje propoznatljivog turističkog proizvoda zasnovanog na prirodnim i kulturnim dobrima Programskog područja i ponovno uspostavljanje socijalnih veza u prekograničnim područjima kroz podršku tradicionalnoj i savremenoj kulturi

3. Povećati i unaprijediti saradnju između institucija, građana i građanskih organizacija u obalastima kao što su turizam, kultura i druge koje su u skladu sa ciljem Programa, da bi se podržao razvoj zajednice i poboljšali međususjedski odnosi

U skladu sa specifičnim ciljevima, ovaj prioritet će biti implementiran putem tri mjere, od kojih će jedna (c) naročito biti fokusirana na zbližavanje ljudi, lokalnih zajednica i civilnih organizacija putem međuljudskih aktivnosti, kako bi se uspostavila solidna osnova za ekonomski i socijalni razvoj programske oblasti. Ove 3 mjere su:

a) Zajedničke akcije na zaštiti životne sredine, kulturnog i prirodnog nasljeđa;

b) Zajednički turistički i kulturni prostor;

c) Mali prekogranični razvojni projekti zajednice.

33

3.4.1.2. Mjere Mjera 1.1. Zajedničke akcije za zaštitu životne sredine, prirodnog i kulturnog nasljeđa Unaprijeđenje sistema za zaštitu životne sredine, prirodnog i kulturnog nasljeđa u programskoj oblasti prepoznato je od strane programskih korisnika kao prioritetna aktivnost saradnje budući da su životna sredina i prirodna baština glavni ekonomski resursi oblasti.

Od ove mjere se očekuje da uspostavi održive prekogranične mreže za zajedničku zaštitu životne sredine, prirode i kulture. Namjera je da ona ohrabri saradnju u projektima vezanim za nalaženje rješenja za zajedničke probleme životne sredine. Razvoj upravljanja otpadom (upravljanje čvrstim otpadom i otpadnim vodama), smanjenje zagađenja kopna i mora, poboljšanje praćenja i izvještavanja o stanju morskih i kopnenih ekosistema, uzimajući u obzir važnost smanjenja i kontrole prekograničnog zagađenja, protivpožarni sistemi i sistemi zajedničkog intervenisanja u ekološkim katastrofama na moru i kopnu, kao i izgradnja tehničkih kapaciteta za realizaciju tih mjera su glavni prioriteti. Cilj saradnje u okviru ove mjere je da se stimuliše razvoj drugih inovativnih mjera i strategija za zajedničku zaštitu životne sredine, prirodnog i kulturnog nasljeđa i da edukuje i podiže svijest lokalne populacije i lokalnih/regionalnih jedinica vlasti o zaštiti životne sredine i potrebi za saradnjom u tom sektoru kroz javno informisanje i učešće. Kako bi sprovela EU politike vezane za inovaciju i tehnologiju, ova mjera će podržati aktivnosti koje će donijeti nova inovativna rješenja i strategije za zaštitu životne sredine i prirode.

Vodiće se računa o tome da ne dođe do bilo kakvog operativnog ili finansijskog preklapanja sa bilo kojom od mjera u sklopu Operativnih programa za Hrvatsku u okviru IPA Komponente III – Regionalni razvoj.

Direktni korisnici ove mjere su neprofitabilna pravna lica osnovana u svrhe javnog interesa ili za specifičnu svrhu zadovoljavanja potreba od opšteg interesa, koja pripadaju jednoj od sljedećih grupa:

• Javne kompanije zadužene za komunalnu infrastrukturu i upravljanje otpadom (Komunalna preduzeća);

• Hitne službe;

• Lokalne i regionalne jedinice samouprave;

• Agencije i drugi državni organi zaduženi za zaštitu životne sredine i prirode;

• Državni instituti za obrazovanje i naučno istraživanje;

• NVO;

• Agencije za regionalni/lokalni razvoj itd.

Vrste aktivnosti koje su prihvatljive u okviru ove mjere su:

• Zajedničko planiranje i aktivnosti za izgradnju kapaciteta za sisteme upravljanja čvrstim otpadom kao i upravljanja otpadnim vodama;

• Aktivnosti zajedničkog planiranja i izgradnje kapaciteta sistema za snabdijevanje vodom, otpadne vode i čvrsti otpad sa prekograničnim efektima;

34

• Planiranje i uspostavljanje mreža za zajedničke intervencije u životnoj sredini na kopnu i moru (zajednički protivpožarni planovi, zajedničke intervencije u slučaju zagađenja mora, kupovanje opreme od zajedničkog interesa/za zajedničku upotrebu, itd.);

• Zajednički programi i inicijative za životnu sredinu ( upravljanje riječnim slivovima, zagađenje vazduha, zagađenje mora, itd.);

• Otkrivanje i čišćenje nekontrolisanih mjesta za odlaganje otpada i razvijanje preventivnih mjera;

• Prekogranične studije i direktne aktivnosti vezane za primjenu obnovljivih izvora energije;

• Prekogranične studije o uticaju ljudskih aktivnosti na životnu sredinu;

• Aktivnosti za podizanje svijesti – informisanje javnosti i učestvovanje;

• Obrazovanje i prenos znanja o zaštiti životne sredine;

• Razrada prekograničnih regionalnih planova i programa za intervencije vezane za zaštitu životne sredine;

• Razrada zajedničkih planova i programa za upravljanje zaštićenim oblastima i NATURA 2000 područjima;

• Manje rekonstrukcije kulturne/arhitektonske baštine;

• itd.

Ostvarivanje mjere biće mjereno na osnovu sljedećih indikatora:

Spoljni indikatori: Broj zajedničkih stvorenih i sprovedenih programa, strategija i mjera vezanih za upravljanje životnom sredinom, broj zajedničkih kampanja za podizanje svijesti, broj studija, razrađene projektne dokumentacije vezane za zaštitu prirode i kulturne baštine, broj zajedničkih mreža za zajedničke intervencije u životnoj sredini na kopnu i moru, broj zajedničkih obrazovnih programa za opštu populaciju i eksperte (obuke, seminari itd.), broj novih lokalnih inicijativa za zaštitu životne sredine i prirode.

Rezultatski indikatori: Smanjenje finansijske i štete u šivotnoj sredini prouzrokovane neočekivanim zagađenjima, smanjenje emisije zagađenja mora, stalni pristup podacima o stanju životne sredine, povećanje u procentima zaštićene zemlje/habitata , povećano upravljanje zaštićenim oblastima, povećani kapaciteti za suočavanje sa prekograničnim rizicima nastalim prirodno ili čovjekovim djelovanjem, povišena javna svijest o prekograničnim problemima životne sredine.

35

Kriterijumi za odabir projekata i mehanizmi realizacije

Generalno gledano, prihvatljivi projekti će biti oni koji: :

- ohrabruju i unaprijeđuju zajedničku zaštitu i upravljanje prirodnim resursima i spriječavaju i kontrolišu rizike životne sredine;

- podržavaju veze između relevantnih institucija/organizacija sa obje strane granice;

- imaju partnere sa obje strane granice;

- su održivi u pogledu životne sredine.

Mjera će biti implementirana putem planova bespovratnih pomoći i/ili ugovore o nabavkama – usluge, radovi i materijal (što zavisi od odluke Zajedničkoh odbora za praćenje).

Detaljni kriterijumi za odabir i dodjelu bespovratne pomoći biće iznijeti u Pozivu na podnošenje ponuda–Aplikativni paket (Smjernice za aplikante).

Minimum i maksimum iznosa EU bespovratne pomoći (€)

50-300 000

Maksimum EU finansiranja ukupnih prihvatljivih troškova

85%

Mjera 1.2. Zajednički turistički i kulturni prostor Mjera 1.2 je glavna ekonomska mjera ovog Programa budući da su turizam i turističke usluge glavni pogon ekonomskog razvoja ove oblasti. Kao što je već pomenuto, ove usluge imaju najveći udio u regionalnom BDP-u. Turističke usluge takođe zapošljavaju najveći broj radno sposobnih ljudi, pa je stoga veoma važno proširiti spektar usluga, produžiti turističku sezonu, ponuditi viši kvalitet usluga zasnovanih na autentičnim lokalnim proizvodima, tradiciji i kulturi. Ova mjera bi trebalo da poveća i unaprijedi prekograničnu saradnju između turističkih i kulturnih institucija u regionu.


• Turistička udruženja/turistički biroi;

• Agencije za regionalni/lokalni razvoj;

• Lokalne i regionalne samoupravne jedinice;

• NVO;

• Državni i privatni instituti za obrazovanje i naučno istraživanje;

• Privredna/zanatska komora;

• Turistički i poljoprivredni klasteri;

• Kulturne institucije i udruženja itd.

36

Tipovi aktivnosti prihvatljivi u okviru ove mjere:

• Obrazovni planovi za mala i srednja preduzeća i radnu snagu u turizmu, naročito obuke za jezike, obuke o gostoprimstvu, istraživanja;

• Promovisanje atraktivnosti regiona kroz turistička dešavanja;

• Podrška razvoju novih turističkih proizvoda (razvoj tematskih tura, zajednička promotivna dešavanja i materijali, iskorištavanje lokaliteta itd.);

• Uspostavljanje prekograničnih klastera u turizmu;

• Planovi za poboljšanje kvaliteta;

• Sertifikacija kvaliteta lokalnih proizvoda i usluga;

• Podrška zajedničkoj sertifikaciji lokalnih proizvoda;

• Zajedničke marketinške inicijative;

• Arheološka ispitivanja u pograničnim krajevima;

• Otkrivanje i dokumentacija opšte kulturne baštine, naučno istraživanje pećina;

• Promocija kulturnog nasljeđa graničnog regiona;

• Promovisanje Programske oblasti kao integralne turističke destinacije;

• IUCN podjela na zone i unošenje prirodnih lokacija u mape;

• IT za regionalne centre;

• Razvijanje UNWTO indikatora upotrebom UNWTO Knjige indikatora;

• Itd.

Realizovanje mjere će biti mjereno na osnovu sljedećih indikatora:

Spoljni indikatori: Broj novih turističkih proivoda koji su razvijeni i sertifikovani, broj zajedničkih marketinških inicijativa, broj planova za unaprijeđenje kvaliteta, broj novih zajedničkih inicijativa u kulturi itd.

Rezultatski indikatori: Obogaćeno/raznoliko turističko tržište kao posljedica novih turističkih proizvoda i višeg kvaliteta ponuđenih usluga, povećanje prihoda od turističkih usluga (za dodatne sadržaje i za sektor), povećan broj posjetilaca za dodatne sadržaje.

Kriterijumi za odabir projekata i mehanizmi realizacije Uopšte gledano, prihvatljivi projekti biće oni koji:

- promovišu integrisanje turističkog tržišta i ohrabruju prekogranične kontakte na regionalnom i lokalnom nivou u cilju unaprijeđenja kvaliteta usluga;

- ohrabruju preduzetništvo u turizmu;

- podržavaju veze između relevantnih institucija/organizacija sa obje strane granice;


- ohrabruju jednako učešće žena i ugroženih grupa;

37


Detaljniji kriterijumi za biranje projekata biće kasnije definisani u okviru primjenljivog Vodiča za aplikante ili/i poziva na podnošenje ponuda.

Mjera će biti implementirana putem planova bespovratnih pomoći i/ili poziva na podnošenje ponuda ( u zavisnosti od odluke Zajedničkog odbora za praćenje).

Detaljni kriterijumi za odabir i dodjelu grantova biće iznijeti u Pozivu na podnošenje ponuda – Aplikacionom paketu (Smjernice za aplikante).


50-300 000


85%

Mjera 1.3. Mali prekogranični razvojni projekti zajednice Ova mjera ima za cilj unaprijeđivanje saradnje među ljudima, obrazovnim institucijama i organizacijama civilnog društva sa obje strane granice u cilju pojačanja razvoja zajednice i unaprijeđenja susjedskih odnosa. Ona će podržati međuljudske aktivnosti organizovane od strane različitih organizacija na polju kulture, turizma, obrazovanja i drugim koja su u skladu sa programskim ciljevima, i naročito će podržati ugrožene grupe, lokalnu demokratiju i razvoj civilnog društva.

Vodiće se računa o tome da ne bude operacionog i finansijskog preklapanja sa bilo kojom od mjera koje su sadržane u Operativnom programu za Hrvatsku u okviru IPA Komponente IV za Razvijanje ljudskih resursa.


• Obrazovne i institucije za istraživanje;

• NVO;

• Provajderi socijalnih službi (Centri za socijalno staranje, zdravstveni centri itd.);

• Lokalne i regionalne samouprave; lokalne/opštinske uprave;

• Lokalne/regionalne turističke organizacije;

• Lokalne/regionalne agencije za razvoj.

Tipovi aktivnosti prihvatljivi u okviru ove mjere su:

• Opšti prekogranični obrazovni programi između obrazovnih institucija;

• Programi izgradnje zajednice sa naglaskom na međuetničku saradnju ;

• Saradnja među nacionalnim manjinama;

38

• Pomoć ugroženim grupama;

• Lokalne kampanje sa fokusom na podizanju svijesti u pogledu značenja aktivnosti prekogranične saradnje kao instrumenta razvoja;

• Implementacija nacionalnog instrumenata za jednakost na lokalnom i regionalnom nivou (politike ravnopravnosti polova, omladinska politika, politike nacionalnih manjina itd.);

• Razvijanje prekogranične saradnje među organizacijama koje obezbjeđuju socijalne i usluge socijalne pomoći;

• Aktivnosti podrške lokalnoj demokratiji;

• Manji projekti saradnje i pilot akcije među lokalnim samoupravama; • Razvijanje zajedničkih planova i strategija za lokalni razvoj u oblastima

lokalnog upravljanja;

• Obrazovni planovi u kulturi;

• Stvaranje prekograničnih kulturnih mreža;

• Razvijanje programa za kulturnu razmjenu; • Zajedničko očuvanje tradicije;

• Stvaranje i implementacija održivih zajedničkih kulturnih programa (izuzimajući jednokratne događaje);

• Uspostavljanje saradnje i zajedničke implementacije programa u novoj medijskoj kulturi;

• Uspostavljanje omladinskih prekograničnih mreža i zajedničkih centara za kulturnu produkciju;

• Izgradnja kapaciteta NGO-a i podrška saradnji među sektorima.

Ostvarenost ove mjere biće mjerena na osnovu sljedećih indikatora:

Spoljašnji indikatori: Broj kontakata uspostavljenih kroz zajedničke obrazovne i kulturne programe, broj zajedničkih obrazovnih programa, broj novih zajedničkih programa za rad socijalnih službi, broj inicijativa za izgradnju zajednice, broj prekograničnih kulturnih mreža itd.

Rezultatski indikatori: Povećana prekogranična saradnja kroz zajedničke inicijative/projekte, stepen pristupačnosti socijalnih službi za lokalno stanovništvo, smanjenje broja incidenata na etničkoj osnovi.

Kriterijumi za odabir projekata i mehanizmi realizacije Uopšte gledano, prihvatljivi projekti biće oni koji:

- promovišu raspodjelu ljudskih resursa i objekata;

- podržavaju veze među relevantnim institucijama/organizacijama sa obje strane granice;


39

- ohrabruju jednako učešće žena i ugroženih grupa;


Detaljniji kriterijumi za biranje projekata biće kasnije definisani u okviru primjenljivog Vodiča za aplikante ili/i poziva na podnošenje ponuda.

Mjera će biti implementirana putem planova bespovratnih pomoći i/ili poziva na podnošenje ponuda ( u zavisnosti od odluke Zajedničkog odbora za praćenje).

Detaljni kriterijumi za odabir i dodjelu grantova biće iznijeti u Pozivu na podnošenje ponuda – Aplikacionom paketu (Smjernice za aplikante).


10 000 -75 000


85%

3.4.2. Prioritet 2 Tehnička podrška 3.4.2.1. Osnovne informacije i obrazloženje Cjelokupan cilj prioriteta 2 jeste obezbijediti efektivnu i efikasnu administraciju i implementaciju CBC (prekograničnog) programa. Tehnička podrška biće upotrijebljena da podrži rad dvije nacionalne Operativne strukture i Zajednički odbor za praćenje (ZOP), osiguravajući efikasnu i efektivnu implementaciju, monitoring, kontrolu i evaluaciju programa. Prije svega, ovo će biti postignuto putem uspostavljanja i djelovanja Zajedničkog tehničkog sekretarijata (ZTS) i jedne ZTS antene. ZTS će biti zadužen za svakodnevno upravljanje programom, i biće odgovoran Operativnim strukturama i ZOPu. Tehnička podrška će podržavati akcije koje osiguravaju pripremu i selekciju programske operacije visokog kvaliteta i širenje informacija o programskim aktivnostima i onome što je postignuto. Pod direkcijom ZOP-a budžet tehničke podrške biće upotrijebljen za sprovođenje eksterne programske evaluacije (ad-hoc, srednjoročne i ex-post).

Specifični ciljevi Prioriteta 2 su:

Unaprijediti kapacitete nacionalnih i zajedničkih struktura za upravljanje prekograničnim programima;

Osigurati efikasno funkcionisanje struktura relevantnih za program; Obezbijediti i proslijediti informacije o programu nacionalnim vlastima, opštoj javnosti

i programskim korisnicima; Unaprijediti kapacitete potencijalnih korisnika, naročito u okviru programskih oblasti,

pripremiti a poslije i sprovesti programske operacije visokog kvaliteta; Obezbijediti tehničku ekspertizu za spoljne programske evaluacije.

Glavni korisnici su:

Operativne strukture; Zajednički odbor za praćenje; Zajednički tehnički sekretarijat i ZTS antena;

40

Sve ostale strukture/organi vezani za razvoj i implementaciju CBC programa (npr. Upravni/ Selekcioni odbor).

Programski korisnici

U skladu sa obimom ovog prioriteta, on će biti sproveden kroz dvije mjere.

Uzimajući u obzir da relevantne nacionalne vlasti (Operativne strukture u Hrvatskoj i Crnoj Gori) uživaju de facto monopolski položaj (u smislu Člana 168, paragraf 1, potparagraf Pravilnika implementacije pri Finansijskoj uredbi) za sprovođenje prekograničnog programa, relevantne ugovorne vlasti u objema zemljama će klopiti individualni direktni sporazum o bespovratnoj pomoći bez poziva na podnošenje ponuda sa Operativnim strukturama za sumu obezbijeđenu u okviru TA Prioriteta 2 u svakoj zemlji. Dozvoljeno je i da Operativne strukture sklapaju podugovore o aktivnostima pokrivenim direktnim sporazumom (npr. TA, evaluacija, publicitet itd.).

3.4.2.2. Mjere Mjera 2.1: Programska administracija i implementacija Ova mjera će obezbijediti podršku za rad nacionalnih Operativnih strukture, ZOP-a, ZTS-a i njegove antene kao i bilo koje druge strukture (npr. Upravljačkog odbora) uključene u upravljanje programom. Ona će pokriti administrativne i operativne troškove vezane za implementaciju programa, uključujući i troškove programske pripreme i monitoringa, ocjenjivanja i selekcije operacija, organizacije sastanaka odbora za praćenje, itd. Treba napomenuti da TA fondovi mogu pokriti troškove osoblja ZTS-a, osim plate premještenih državnih službenika. Mjera će takođe obezbijediti savjete i podršku krajnjim korisnicima u razvijanju i sprovođenju projekta.

Tipovi pogodnih aktivnosti:

Zapošljavanje ljudi i vođenje ZTS-a i njegove antene;

Obezbjeđivanje podrške nacionalnim Operativnim strukturama u upravljanju projektom;

Obezbjeđivanje podrške ZOP-u u ispunjavanju svojih odgovornosti u izboru projekta i programskom monitoringu;

Obezbjeđivanje logističke i tehničke podrške za ZOP sastanke;

Podizanje svijesti o programu i obuka za potencijalne krajnje korisnike;

Obezbjeđivanje pomoći za potencijalne krajnje korisnike u pripremi projekata;

Obezbjeđivanje odgovarajuće tehničke ekspertize u procjeni projektnih aplikacija;

Obezbjeđivanje podrške krajnjim korisnicima u sprovođenju projekta;

Uspostavljanje i podrška projektnog monitoringa i kontrolnih sistema uključujući i kontrole prvog nivoa;

Sprovođenje posjeta na licu mjesta programskih operacija;

Sastavljanje izvještaja o projektnom praćenju izvještaja o sprovođenju programa.


Spoljašnji indikatori: broj osoblja zaposlenog u ZTS-u, broj ZOP sastanaka, broj obučenih Operativnih struktura, broj obuka za potencijalne krajnje korisnike, broj ocijenjenih projektnih prijedloga, broj posjeta sprovedenih na licu mjesta, broj

41

sastavljenih izvještaja o praćenju, broj sprovedenih relevantnih studija/anketa, broj i kvalitet IT/kancelarijske opreme. Rezultatski indikatori: Povećani kapaciteti osoblja u Operativnim strukturama, povećan kvalitet projektnih prijedloga, procenat absorbovanih IPA sredstava, smanjen procenat neprihvatljivih troškova od potraživanja krajnjeg korisnika. Mjera 2.2: Programske informacije, publicitet i evaluacija Ova mjera će pokriti, inter alia, pripremu, prevod i diseminaciju informacija o programu i promotivnog materijala, uključujući programski website. Ona će osigurati svijest o programu kod lokalnih, regionalnih i nacionalnih donosioca odluka, finansijskih vlasti, stanovnika programske oblasti i opšte javnosti u Hrvatskoj i Crnoj Gori. Ova mjera će podržati obezbjeđivanje ekspertize za ZOP za planiranje i sprovođenje eksternih programskih procjena.

Tipovi prihvatljivih aktivnosti:

Priprema i diseminacija promotivnog materijala (uključujući štampana izdanja);

Uspostavljanje i upravljanje programskim web-sajtom;

Organizatcija promotivnih dešavanja (skupovi, seminari, konferencije, medijski događaji);

Redovna produkcija i diseminacija publikacija;

Sprovođenje redovnih programskih evaluacija.


Spoljašnji indikatori: Broj diseminiranih promotivnih materijala, broj dešavanja organizovanih za promociju i informisanje o programu, broj učesnika na događajima organizovanih za promociju i informisanje o programu, broj posjeta na programskom web-sajtu, broj proizvedenih publikacija, broj sprovedenih evaluacija.

Rezultatski indikatori: Porast svijesti o programu u opštoj javnosti, među potencijalnim korisnicima, unaprijeđena programska implementacija.

42

3.5. Kratak sadržaj prioriteta i mjera

VIZIJA

Prekogranična oblast između Hrvatske i Crne Gore je prepoznata kao regija visokog kvaliteta života, i kao jedna od najuspješnijih evropskih turističkih destinacija zbog svojih jedinastvenih i očuvanih prirodnih resursa, kulturnog i istorijskog nasljeđa i visokog kvaliteta usluga, kao i regija u kojoj su socio-ekonomski partneri u mogućnosti da dostignu u upravljaju optimalni razvoj potencijala ove oblasti

OPŠTI CILJ Poboljšan kvalitet života u prekograničnoj oblasti između Hrvatske i Crne Gore

Prioritet 1 Stvaranje pogodnih prirodnih i socio-ekonomskih

uslova u programskoj oblasti unaprijeđenjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i

dobrosusjedskih odnosa u prihvatljivoj oblasti.

Prioritet 2

Tehnička podrška

SPECIFIČNI CILJEVI

Uspostaviti saradnju među institucijama zaduženim za zaštitu životne sredine, kao i

zaštitu prirodne i kulturne baštine kroz sprovođenje

zajedničkih programa,

edukacija, prenos nanja i aktivnosti

za podizanje svijesti

Stvoriti prepoznatljive

turističke proizvode

zasnovane na prirodnim i kulturnim sredstvima

Programske oblasti i ponovo

uspostaviti ocijalne veze u

prekograničnoj oblasti

podržavanjem tradicjonalne i

moderne kulture

Povećati i unaprijediti

saradnju među

institucijama, građanima i

civilnim organizacijama u oblastima

kao što su turizam,

obrazovanje, kultura i

drugima koje su u skladu sa programskim ciljem, kako bi se podržao opšti razvoj i unaprijedili

susjedski odnosi

Unaprijediti kapacitete nacionalnih i zajedničkih struktura za upravljanje CBC programima

Osigurati efikasno funkcionisanje struktura relevantnih za program

Obezbijediti i proslijediti programske informacije nacionalnim vlastima, opštoj javnosti i programskim korisnicima

Unaprijediti kapacitete potencijalnih korisnika, naročito u programskoj oblasti, pripremiti i sprovesti programske operacije visokog kvaliteta

Obezbijediti tehničku ekspertizu za eksterne programske evaluacije

3.5.1.1.1. Mjera 1.1 Zajedničke akcije za zaštitu životne sredine, prirodnog i kulturnog nasljeđa

Mjera 2.1. Programska administracija i implementacija

Mjera 1.2. Zajednički turistički i kulturni prostor Measure 2.2. Programsko informisanje, publicitet i evaluacija

Mjera 1.3. Mali prekogranični razvojni projekti zajednice

HORIZONTALNA PITANJA: Prekogranična izgradnja kapaciteta

Jednake mogućnosti Jednakost polova upravljanja u glavne tokove

Održivi razvoj i zaštita životne sredine

43

3.6. Indikatori

Prioritet 1 Stvaranje pogodnih socio-ekonomskih i uslova životne sredine u programskoj oblasti unaprijeđenjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i dobrosusjedskih odnosa u pogodnim oblastima. Mjere Indikatori

Mjera 1.1. Zajedničke aktivnosti za zaštitu životne sredine, prirodnog i kulturnog nasljeđa

Proizvod

Broj zajedničkih stvorenih i sprovedenih programa, strategija i mjera vezanih za upravljanje životnom sredinom,

broj zajedničkih kampanja za podizanje svijesti,

broj studija, razrađene projekatske dokumentacije vezane za zaštitu prirode i kulturne baštine,

broj zajedničkih mreža za zajedničke intervencije u životnoj sredini na kopnu i moru,

broj zajedničkih obrazovnih programa za opštu populaciju i eksperte (obuke, seminari itd.),

broj novih lokalnih inicijativa za zaštitu životne sredine i prirode.

Rezultat

Smanjenje finansijske i štete u šivotnoj sredini prouzrokovane neočekivanim zagađenjima,

smanjenje emisije zagađenja u more,

stalni pristup podacima o stanju životne sredine,

povećanje u procentima zaštićene zemlje/habitata ,

povećano upravljanje zaštićenim oblastima,

povećani kapaciteti za suočavanje sa prekograničnim rizicima nastalim prirodno ili čovjekovim djelovanjem,

povišena javna svijest o prekograničnim problemima životne sredine.

Mjera 1.2 Zajednički turistički i kulturni prostor Proizvod

Broj novih turističkih proivoda koji su razvijeni i sertifikovani,

broj zajedničkih marketinških inicijativa,

broj planova za unaprijeđenje kvaliteta,

broj novih zajedničkih inicijativa u kulturi itd.

Rezultat

Obogaćeno/raznoliko turističko tržište kao posljedica novih turističkih proizvoda i višeg kvaliteta ponuđenih usluga,

povećanje prihoda od turističkih usluga (za dodatne sadržaje i za sektor),

povećan broj posjetilaca.

Mjera 1.3.

Mali prekogranični razvojni projekti zajednice

Proizvod

Broj zajedničkih obrazovnih programa,

broj novih zajedničkih programa za rad socijalnih službi,

broj inicijativa za izgradnju zajednice,

broj kontakata uspostavljenih kroz zajedničke obrazovne i kulturne programe,

broj prekograničnih kulturnih mreža itd.

44

Rezultat

Povećana prekogranična saradnja kroz zajedničke inicijative/projekte,

stepen pristupačnosti socijalnih službi za lokalno stanovništvo,

smanjenje broja incidenata na etničkoj osnovi.

Prioritet 2 Tehnička podrška

Mjere Indikatori

Mjera 2.1. Programska administracija i implementacija

Proizvod

Broj osoblja zaposlenog u ZTS-u, broj ZOP sastanaka, broj obučenih Operativnih struktura, broj obuka za potencijalne krajnje korisnike, broj ocijenjenih projekatskih prijedloga, broj posjeta sprovedenih na licu mjesta, broj sastavljenih izvještaja o praćenju, broj sprovedenih relevantnih studija/anketa, broj i kvalitet IT/kancelarijske opreme.

Rezultat

Povećani kapaciteti osoblja u Operativnim strukturama, povećan kvalitet projekatskih prijedloga, % absorbovanih IPA sredstava, smanjen % neprihvatljivih troškova od potraživanja krajenjeg korisnika.

Mjera 2.2. Programsko informisanje, publicitet i evaluacija

Proizvod

Broj raširenih promotivnih materijala, broj dešavanja organizovanih za promociju i informisanje o programu, broj učesnika na događajima organizovanih za promociju i informisanje o programu, broj posjeta na programskom web-sajtu, broj proizvedenih publikacija, broj sprovedenih evaluacija.

Rezultat

Povišena svijest o programu u opštoj javnosti, Povišena svijest o programu među potencijalnim korisnicima, unaprijeđena programska implementacija.

3.7. Finansijski plan Na osnovu dodijeljenih alokacija u Višegodišnjem indikativnom finansijskom okviru (MIFF) i predviđenim prioritetima, nacionalne i EU sume kofinansiranja za IPA Prekogranični program Hrvatska – Crna Gora su predložene kao što je prikazano u donjim tabelama. Pored toga, probni raspored kao i indikativna suma poziva za podnošenje ponuda u 2007-oj su dati u Aneksu IV. Doprinos Zajednice je izračunat u odnosu na prihvatljivi trošak, koji je za prekogranični program Hrvatska – Crna Gora zasnovan na totalnom trošku, kao što je dogovoreno od strane zemalja učesnica i iznijeto u prekograničnom programu.

45

Doprinos Zajednice na nivou prioriteta neće preći više od 85% prihvatljivih troškova. Doprinos Zajednice za svaki prioritet neće biti manji od 20% prihvatljivih troškova. Odredbe Člana 90 Uredbe Komisije (EK) br 718/2007 (SL L170 29.06.2007) (IPA implementaciona uredba) primjenjuju:

46

Tabela 3.1 Godišnje alokacije IPA sredstava, u eurima (€), Hrvatska

IPA CBC Hrvatska

Nacionalno kofinansiranje Hrvatska

Ukupno Hrvatska

IPA stopa kofinansiranja Hrvatska

Prioritet 1 Stvaranje pogodnih socio-ekonomskih i uslova životne sredine u programskoj oblasti unaprijeđenjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i dobrosusjedskih odnosa u prihvatljivoj oblasti.

1.080.000 190.588

1.270.588

85%

2007 360.000 63.529 423.529 85% 2008 360.000 63.529 423.529 85% 2009 360.000 63.529 423.529 85% Prioritet 2 Tehnička podrška 120.000

70.000

190.000

63,2%

2007 40.000 30.000 70.000 57,0% 2008 40.000 20.000 60.000 66,6% 2009 40.000 20.000 60.000 66,6%

UKUPNO

1.200.000

260.588 1.460.588 82,2%

Tabela 3.2 Godišnje alokacije IPA sredstava, u eurima (€), Crna Gora

IPA CBC Crna Gora

Nacionalno kofinansiranje Crna Gora

Ukupno Crna Gora

IPA stopa kofinansiranja Crna Gora

Prioritet 1 Stvaranje pogodnih socio-ekonomskih i uslova životne sredine u programskoj oblasti unaprijeđenjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i dobrosusjedskih odnosa u prihvatljivoj oblasti.

1.350.000 238.235

1.588.235

85%

2007 450.000 79.412 529.412 85%

2008 450.000 79.412 529.412 85%

2009 450.000 79.412 529.412 85%

Prioritet 2 Tehnička podrška

150.000

60.000

210.000 71,4%

2007 50.000 20,000 70,000 71,4% 2008 50.000 20,000 70,000 71,4% 2009 50.000 20,000 70,000 71,4%

UKUPNO

1.500.000

298.235 1.798.235 83,4%

IPA bespovratna pomoć biće sufinansirana sa minimalno15 % iz državnog budžeta kao i putem kofinansiranja od strane krajnjih korisnika.

47

Hrvatska je rasporedila 400.000 eura IPA sredstava za godinu, a Crna Gora 500.000 eura. Što se tiče nacionalnog kofinansiranja prioriteta 2, Hrvatska je namijenila 43% za prvu godinu, a 33,4% za sljedeće dvije godine. Za prioritet 2, Crna Gora je namijenila 28,6% za sve tri godine. Ova odluka je vezana za činjenicu da je Zajednički tehnički sekretarijat smješten u Kotoru, Crna Gora. Veći iznos dodijeljenih IPA sredstava sa crnogorske strane je vezan za unaprijeđenje susjedskih odnosa, naročito zbog dobro poznatih zbivanja u programskoj oblasti tokom prošle decenije. Pored toga, u smislu projektnih aktivnosti, trenutni kapaciteti crnogorskih opština duž granice sa Hrvatskom su znatno veći nego kapaciteti opština duž granica sa drugim crnogorskim susjedima. Takođe, opštine koje se graniče sa Hrvatskom su već uspostavile izvjesnu saradnju sa Dubrovačko-neretvanskom županijom (npr. Kotor i Grad Dubrovnik) i izrazile su veliko interesovanje za dalje nastavljanje jačanja saradnje. U tom smislu predložene su od strane Crne Gore gore pomenute alokacije. 3.8. Prihvatljivost troškova Kao što stoji u Članu 89 IPA Implementacione Uredbe, sljedeći troškovi će biti smatrani prihvatljivim:

(1) Troškovi nastali nakon potpisivanja finansijskog sporazuma. (2) U odstupanjima od Člana 34(3) IPA implementacione uredbe, troškovi vezani za:

(a) Poreze na dodatu vrijednost, ukoliko su ispunjeni sljedeći uslovi: (i) Da su u svakom pogledu bespovratni, (ii) Ako je ustanovljeno da su napravljeni od strane krajnjeg korisnika,

i (iii) Ako su jasno određeni u projeketnom prijedlogu;

(b) Naplate za transnacionalne finansijske transakcije; (c) Gdje implementacija operacije zahtijeva otvaranje odvojenog računa ili

više njih, naplate banke za otvaranje i vođenje računa; (d) Naknade za pravno savjetovanje, notare, troškovi tehničkih i finansijskih

eksperata, kao i revizorski i računovodstveni troškovi, ako su direkto povezani sa kofinansiranom operacijom i ako su neophodni za njegovu pripremu i sprovođenje;

(e) Troškovi garancija koje je obezbijedila banka ili druge finansijske institucije, na način da su garancije zahtijevane prema nacionalnom i zakonodavstvu Zajednice;

(f) Režijski troškovi, pod uslovom da su zasnovani na pravim troškovima koji se mogu dodijeliti sprovođenju operacije u pitanju. Proporcionalne stope zasnovane na prosječnim troškovima ne smiju preći 25% onih direktnih troškova operacije koji mogu uticati na nivo režijskih troškova. Proračun će biti propisno dokumentovan i periodično revidiran.

(3) Pored tehničke podrške za prekogranični program pomenute u Članu 94 IPA implementacione uredbe, i sljedeći troškovi pokriveni od strane državnih vlasti u pripremi ili sprovođenju operacije: (a) Troškovi profesionalnih usluga obezbijeđenih od strane državnog

nadležnog organa koji nije finalni korisnik, u pripremi ili sprovođenju operacije;

(b) Troškovi usluga vezanih za pripremu ili sprovođenje operacije koje je obezbijedio državni nadležni organ koji jeste krajnji korisnik i koji izvršava operaciju na svoj račun, bez obraćanja drugim spoljašnjim provajderima usluga, ukoliko su u pitanju dodatni troškovi i odnose se na troškove direktno plaćene za sufinansiranje operacije.

48

Nadležni organ u pitanju će ili dostaviti na plaćanje troškove pomenute u tački (a) ovog paragrafa krajenjem korisniku, ili sertifikovati te troškove dokumentima o ekvivalentnoj probnoj vrijednosti koji omogućavaju identifikovanje stvarnih troškova plaćenih od strane tog organa za operaciju. Troškovi pomenuti u tački (b) ovog paragrafa moraju biti sertifikovani dokumentima koji omogućavaju identifikovanje stvarnih troškova plaćenih od strane tog organa za operaciju.

DIO IV IMPLEMENTACIONE ODREDBE Implementacione odredbe ovog dokumenta su zasnovane na odredbama Uredbe Komisije (EK) br. 718/2007 (u daljem tekstu 'IPA implementaciona uredba'), naročito onim za komponentu prekogranične saradnje (II Dio, Glava II, PoglavljeIII, Odjeljci 1 i 3), kao i na Finansijskoj uredbi (EK, Euratom) br. 1605/2002, dopunjenom Uredbom Savjeta br. 1995/2006, naročito Članovima 53, 53a, 53c, 54 i 57, u kojima su iznijete odredbe za centralizovano i decentralizovano upravljanje EZ sredstvima. Dok će Hrvatska upravljati programom prema decentralizovanom modelu upravljanja, Crna Gora će primijeniti centralizovani model. 4.1. Programske strukture i vlasti Strukture programskog upravljanja su:

o Nacionalni IPA i/ili IPA–Komponenta II koordinatori; o Operativne strukture; o Zajednički odbor za praćenje (ZOP); o Zajednički tehnički sekretarijat (ZTS).

Svaka zemlja učesnica je postavila Operativne strukture (OS) za dio programa u pitanju. Operativne strukture svake zemlje učesnice će blisko sarađivati u programskom upravljanju. Zemlje korisnice su takođe postavile Zajednički odbor za praćenje, koji će osigurati efektivnost i kvalitet sprovođenja programa. U skladu sa IPA implementacionom uredbom (Član 139), Operativne strukture su osnovale Zajednički tehnički sekretarijat da pomaže njima i ZOP-u u obavljanju njihovih dužnosti. 4.1.1. Operativne strukture (OS) u zemljama korisnicama

Hrvatska Crna Gora • Ministarstvo za more, turizam, promet i

razvitak – resorno ministarstvo odgovorno za upravljanje i implementaciju IPA Komponente II

• CFCU u Ministarstvu finansija – Agencija za sprovođenje

• Sekretarijat za evropske integracije - institucija odgovorna za koordinaciju Instrumenta za pretpristupnu podršku (IPA 2007-2013)

Operativne strukture svake zemlje blisko sarađuju u programiranju i sprovođenju prekograničnog programa postavljajući opšte mehanizme koordinacije. Operativne strukture su odgovorne za sprovođenje programa u svojim zemljama.

49

4.1.1.1. Hrvatska Koordinator IPA Komponente II (u smislu Člana 22.2.b IPA implementacione uredbe) je Državni sekretar u Ministarstvu za more, turizam, promet i razvitak (MSTTD).

Operativna struktura u Hrvatskoj se sastoji od resornog ministarstva odgovornog za upravljanje i sprovođenje IPA Komponente II: Ministarstvo za more, turizam, promet i razvitak (MSTTD) i Agencije za sprovođenje: CFCU u Ministarstvu finansija (službenik odgovoran za programiranje je Šef CFCU-a, pomoćnik ministra u Ministarstvu finansija)19. Operativne strukture će biti opunomoćene najkasnije do juna 2008. godine u skladu sa IPA implementacionom uredbom (Čl. 76 & 139).

Raspodjela odgovornosti između MSTTD-a kao odgovornog resornog ministarstva i CFCU-a kao Agencije za sprovođenje je definisana Vladinom uredbom o obimu i sadržaju odgovornosti i nadležnosti organa odgovornih za upravljanje IPA-om (SL br. 18/07).

4.1.1.2. Crna Gora Nacionalni IPA koordinator (NIPAC) u Crnoj Gori je Potpredsjednica Vlade za evropske integracije. Koordinator za IPA Komponentu II je Sekretar Sekretarijata za evropske integracije. Operativna struktura u Crnoj Gori je Sekretarijat za evropske integracije (koji je institucija odgovorna za koordinaciju Komponenti I i II Instrumenta za pretpristupnu podršku (IPA 2007-2013) koje su na raspolaganju Crnoj Gori kao zemlji potencijalnom kandidatu).

4.1.1.3. Odgovornosti Operativnih struktura Operativne strukture su inter alia odgovorne za:

• Zajedničko pripremanje prekograničnog programa u skladu sa Čl. 91 IPA implementacione uredbe;

• Zajedničko pripremanje programskih izmjena i dopuna koje će biti razmatrane u Zajedničkom odboru za praćenje (ZOP);

• Učestvovanje u ZOP-u i vođenje njegovog rada u programskom praćenju;

• Imenovanje predstavnika Zajedničkog upravnog odbora koje će postaviti ZOP;

• Postavljanje Zajedničkog tehničkog sekretarijata;

• Pripremanje i sprovođenje strateških odluka ZOP-a;

• Izvještavanje NIPAC-u / Koordinatoru za IPA–Komponentu II o svim aspektima implementacije programa;

19 Odluka Vlade o imenovanju odgovornih osoba za upravljanje IPA-om (SL br. 18/07)

50

• Uspostavljanje sistema, uz pomoć ZTS-a, za sakupljanje pouzdanih informacija o sprovođenju programa i obezbjeđivanje podataka za ZOP, NIPAC/ Koordinatora za IPA–Komponentu II ili Evropsku komisiju;

• Osiguravanje kvaliteta sprovođenja prekograničnih programa zajedno sa ZOP-om;

• Slanje godišnjeg i finalnog izvještaja Komisiji i NIPAC-u o sprovođenju prekograničnog programa nakon ispitivanja i odobrenja od strane ZOP-a;

• Osiguravanje izvještavanja o nepravilnostima;

• Vođenje rada Zajedničkog tehničkog sekretarijata;

• Promovisanje informativnih i promotivnih aktivnosti.

U Hrvatskoj, gdje se program sprovodi pod decentralizovanim upravljanjem, Operativna struktura i Agencija za sprovođenje su takođe zadužene za:

• Ugovaranje projekata odabranih od strane ZOP-a;

• Računovodstvo i finansijsko izvještavanje u obezbjeđivanju usluga, nabavke, radova i grantova za hrvatski dio prekograničnog programa;

• Osiguravanje da operacije budu sprovedene u skladu sa relevantnim odredbama za javne nabavke;

• Osiguravanje da finalni korisnici i drugi organi koji su uključeni u sprovođenje operacija zadrže ili odvojeni sistem računovodstva ili adekvatan računski kod za sve transakcije vezane za operaciju bez štete po nacionalna pravila računovodstva;

• Garantovanje zadržavanja svih dokumenata potrebnih za osiguravanje adekvatnog revizorskog suđenja;

• Garantovanje da će Nacionalni fond i Nacionalni nadležni službenik dobiti sve neophodne informacije o odobrenim troškovima kao i primijenjenim procedurama;

• Sprovođenje verifikacija radi sigurnosti da su prijavljeni troškovi napravljeni u skladu sa primjenljivim pravilima, da su proizvodi ili usluge isporučeni u skladu sa odobrenjem, i da su zahtjevi za isplate finalnog korisnika ispravni.

4.1.2. Zajednički odbor za praćenje (ZOP)

Učestvujuće zemlje korisnice će postaviti Zajednički odbor za praćenje programa u roku od 3 mjeseca nakon stupanja na snagu prvog finansijskog sporazuma vezanog za program.

Zajednički odbor za praćenje se sastoji od predstavnika dvije Operativne strukture, kao i nacionalnih, regionalnih i lokalnih nadležnih tijela i socio-ekonomskih partnerskih predstavnika obje zemlje učesnice, sa jednakim učešćem. Komisija će učestvovati u radu Zajedničkog odbora za praćenje u savjetničkom svojstvu.

ZOP će sačiniti svoj Poslovnik kako bi sprovodio svoju misiju u skladu sa IPA implementacionom uredbom. Usvojiće ga na svom prvom sastanku.

Zajednički odbor za praćenje će se sastajati najmanje 2 puta godišnje, na inicijativu zemalja učesnica ili Komisije, i njime će predsjedavati predstavnik jedne od zemalja po principu rotacije.

51

Zajednički odbor za praćenje će se pobrinuti za efektivnost i kvalitet implementacije prekograničnog programa, u skladu sa sljedećim odredbama (shodno Članu 142 IPA implementacione uredbe):

o On će razmotriti i odobriti kriterijume za odabir operacija koje će se finansirati za dati prekogranični program i odobriti bilo koju reviziju tih kriterijuma u skladu sa programskim potrebama;

o On će periodično revidirati napredak postignut u ostvarivanju specifičnih ciljeva prekograničnog programa na osnovu dokumenata koje dostavljaju Operativne strukture učestvujućih zemalja korisnica;

o On će ispitivati rezultate sprovođenja, naročito postizanje ciljeva postavljenih za svaki prioritet, kao i evaluacije pomenute u Članu 57(4) i Članu 141 IPA implementacione uredbe;

o On će ispitivati godišnje i finalne izvještaje o sprovođenju pomenute u Članu 144 IPA implementacione uredbe;

o On će biti obaviješten, po potrebi, o godišnjim izvještajima o revizorskim aktivnostima pomenutim u Članu 29 (2)(b) prvi pasus IPA implementacione uredbe, kao i o svim relevantnim komentarima Komisije nakon njenog ispitivanja tog izvještaja;

o On će biti odgovoran za selekciju operacija. ZOP može delegirati funkciju procjene projekatskih prijedloga Zajedničkom upravnom odboru koji je postavljen od strane ZOP-a;

o On može predložiti svaku reviziju ili ispitivanje prekograničnog programa kojima je moguće postići ciljeve iz Člana 86(2) IPA implementacione uredbe ili poboljšati njegovo upravljanje, uključujući i finansijsko upravljanje;

o On će razmotriti i odobriti bilo koji prijedlog za izmjenu i dopunu prekograničnog programa;

o On će odobriti okvir za zadatke Zajedničkog tehničkog sekretarijata; o On će usvojiti plan za informisanje i promociju sastavljen uz pomoć

Operativnih struktura.

52

4.1.3. Zajedniči tehnički sekretarijat (ZTS) Operativne strukture su se dogovorile da osnuju Zajedniči tehnički sekretarijat (ZTS) da pomaže Zjedničkom odboru za posmatranje i Operativnim strukturama u obavljanju svojih dužnosti. ZTS je stoga, administrativno tijelo programa koje se bavi njegovim svakodnevnim upravljanjem. Zajedniči tehnički sekretarijat će imati sjedište u Kotoru, sa antenom u Dubrovniku u Hrvatskoj. Uzimajući u obzir institucionalne kapacitete MSTTD-a (hrvatska Operativna struktura) u smislu CBC upravljanja, Operativna struktura u Zagrebu će pomoći osoblju ZTS-a u sticanju specifičnih znanja i vještina neophodnih za uspješnu administraciju i sprovođenje Programa, ukoliko je takva pomoć potrebna. To će biti učinjeno povremeno, kroz obuke na poslu i slične aktivnosti u prostorijama MSTTD-a u Zagrebu. ZTS se sastoji od predstavnika imenovanih od strane obje Operativne strukture. Zajednički tehnički sekretarijat i njegova antena obavljaju svoje dužnosti u okviru Operativne strukture u Crnoj Gori, u saradnji sa operativnom strukturom u Hrvatskoj.

Zajedničkim tehničkim sekretarijatom zajednički upravljaju obje Operativne strukture.

Troškovi Zajedničkog tehničkog sekretarijata i njegove antene se sufinansiraju iz budžeta Tehničke podrške programa, pod uslovom da se oni odnose na zadatke prihvatljive za sufinansiranje prema EU pravilima.

Zajednički tehnički sekretarijat će biti postavljen putem dva odvojena ugovora o grantovima direktno dodijeljena od strane od Ugovornih vlasti (CFCU u Hrvatskoj i EK Delegacija u Crnoj Gori20) odgovarajućim Operativnim strukturama.

Dio zaposlenih ZTS-a sa ugovorom u Hrvatskoj bi trebao biti smješten u prostorijama ZTS-a u Kotoru (Crna Gora) a dio u anteni u Dubrovniku (Hrvatska).

Svi crnogorski predstavnici su smješteni u prostorijama ZTS-a u Kotoru.

Zadaci Zajedničkog tehničkog sekretarijata: Zadaci ZTS-a i njegove antene će uključivati:

• Podršku Operativnim strukturama u programskoj implementaciji; • Obavljanje dušnosti sekretarijata za Operativne strukture i Zajednički odbor za

praćenje, uključujući i pripremu i slanje dokumentacije za sastanke i zapisnike sa sastanaka (na dva ili više jezika, ako je potrebno);

• Postavljanje, redovno održavanje i ažuriranje sistema za praćenje (unos podataka na programskom i projekatskom nivou, posjete sajtu);

• Pomaganje Operativnim strukturama i ZOP-u u sastavljanju svih izvještaja o praćenju programske implementacije;

• Pripremanje i nabavljanje svih dokumenata potrebnih za sprovođenje projekta (opšte informacije na programskom nivou, opšte informacije na projekatskom nivou, smjernice, kriterijumi, aplikacija za skupljanje projektaskih ideja, aplikacioni paket – smjernice, kriterijumi za odabir programa, prihvatljivost, forme izvještavanja, ugovori);

20 EK Delegacija u Podgorici bi trebala da profunkcioniše do kraja 2007.

53

• Djelovaće kao prva ugovorna tačka za potencijalne aplikante; • Vođenje info – kampanja, obuka, linija za pomoć i web upitnika u cilju podrške

potencijalnih aplikanata u pripremi projektnih aplikacija; • Organizovanje selekcije i evaluacije projektnih prijedloga i provjeravanje da li su

sve informacije potrebne za donošenje odluke o projektaskom prijedlogu dostupne;

• Obezbjeđivanje sekretara za Upravni odbor i organizovanje i administracija posla odbora;

• Postaraće se da sva neophodna relevantna dokumentacija za ugovaranje bude dostupna Ugovornim vlastima na vrijeme;

• Pomaže Ugovornim vlastima u procesu „prebijanja budžeta“ prije potpisivanja sporazuma;

• Podržavanje finalnih korisnika u sprovođenju projekta, uključujući i savjetovanje o procedurama nabavki;

• Organizovanje bilateralnih dešavanja uključujući i forume za traženje partnera; • Razvijanje i održavanje mreže zainteresovanih strana; • Stvaranje i ažuriranje baze podataka potencijalnih aplikanata i učesnika u

radionicama i drugim dešavanjima; • Sprovodiće zajedničke informativne i promotivne aktivnosti pod vođstvom

Operativnih struktura, uključujući i postavljanje i održavanje službenog programskog web-sajta;

• Planiranje svojih aktivnosti u skladu sa planom rada koji svake godine usvaja ZOP.

4.1.4. Uloga Komisije Pod decentralizovanim upravljanjem u Hrvatskoj, Komisija ima pravo da sprovodi ex-ante kontrole selekcije operacija, kako je navedeno u odluci Komisije o prenosu upravljanja u skladu sa Članom 14(3) IPA implementacione uredbe. Pod centralizovanim upravljanjem u Crnoj Gori, u skladu sa Članom 140(1) IPA implementacione uredbe, Evropska komisija zadržava cijelu odgovornost za ex–ante odobrenje nad procesom dodjeljivanja grantova, djelujući kao Ugovorna vlast, za dodjeljivanje grantova, tendere, ugovaranje i isplate. Pored ovih standardnih uloga, Komisija učestvuje u svojstvu savjetodavca u radu Zajedničkog odbora za praćenje. 4.2. Procedure za programiranje, selekciju i dodjeljivanje sredstava 4.2.1. Zajednički strateški projekti/ (Operacije izvan poziva na podnošenje

ponuda) Prednost je data implementaciji putem jednog otvorenog poziva na podnošenje ponuda. Međutim, ZOP ima mogućnost u nekim slučajevima da odredi Zajedničke strateške projekte saglasne sa odredbama Člana 95 IPA implementacione uredbe. Zajednički strateški projekti su definisani kao oni koji imaju značajan prekogranični efekat u Programskoj oblasti, i koji će, sami ili u saradnji sa drugim strateškim projektima, ostvariti ciljeve na nivou mjere. Nacrt Opisa projekta (usluge) i/ili Tehničke specifikacija (zalihe i radovi) izrađuju Operativne strukture uz pomoć ZTS-a. Odgovarajuće Ugovorne vlasti će objaviti tender i ugovoriti projekte prema standardnim PRAG procedurama za relevantne tipove ugovora.

54

4.2.2. Pozivi na podnošenje ponuda Prekogranični program pretežno funkcioniše kroz planove bespovratne pomoći na osnovu jedinstvenih poziva na podnošenje ponuda i jedinstveni proces selekcije koji pokriva obje strane granice. Procedure dodjele grantova biće u skladu sa odredbama IPA implementacione uredbe (npr. Članovi 95, 96, 140, 145, itd.) Gdje je to primjereno, PRAG procedure i standardni obrasci i modeli treba da budu ispoštovani, osim ako odredbe IPA implementacione uredbe i/ili zajednička priroda poziva zahtijevaju usklađivanje. a) Pripremanje Aplikacionog paketa

• ZTS, pod supervizijom ZOP-a, sastavlja jedinstveni poziv na podnošenje ponuda, Smjernice za aplikante kao i Aplikacioni obrazac i druge dokumente vezane za implementaciju planova za grantove, objašnjavajući pravila o prihvatljivosti aplikanata i partnera, tipove aktivnosti i troškova koji su prihvatljivi za finansiranje, i kriterijume evaluacije, poštujući što je više moguće, formate predviđene u PRAG-u;

• Aplikacioni formular bi trebao da pokrije oba dijela projekta ( na hrvatskoj i crnogorskoj strani granice, tj. zajednička aplikacija), ali sa jasnom odvojenošću aktivnosti i troškova na obje strane granice. Elementi sadržani u Aplikacionom paketu ( kriterijumi prihvatljivosti i evaluacije, itd.) moraju u potpunosti biti u skladu sa relevantnim Finansijskim sporazumom.

• Nacrti jedinstvenih poziva na podnošenje ponuda, Smjernice za aplikante kao i Aplikacioni obrazac i drugi dokumenti vezani za implementaciju planova za grantove odobravaju se od strane ZOP-a.

• Operativne strukture podnose finalnu verziju Aplikacionog paketa predstavniku EK Delegacija na odobrenje.

b) Objavljivanje jedinstvenog Poziva na podnošenje ponuda

• Operativne strukture, uz pomoć ZTS-a, preduzimaju sve odgovarajuće mjere da osiguraju da nacionalno i regionalno objavljeni Poziv na podnošenje ponuda stigne do ciljnih grupa u skladu sa zahtjevima Praktičnog vodiča (vidjeti dolje Informisanje i publicitet). Aplikacioni paket će biti dostupan na programskom web-sajtu Ugovornih vlasti kao i u štampanoj formi.

• ZTS je odgovoran za informativnu kampanju i odgovaranje na pitanja potencijalnih aplikanata. ZTS daje savjete potencijalnim aplikantima u razumijevanju i formulisanju tačnih aplikacionih formulara.

• Upitnici (Q&A) bi trebali biti dostupni na web-sajtu Programa kao i web-sajtu Ugovornih vlasti.

4.2.3. Selekcija projekata nakon poziva na podnošenje ponuda Kao što stoji u IPA Implementacionoj Uredbi, podnešeni projektni prijedlozi će proći kroz zajednički proces selekcije. Evaluacija projekata bi trebala poštovati PRAG pravila

55

(Poglavlje 6.4.) usvojena odredbom IPA implementacione uredbe (npr. Član 140 o ulozi Komisije u selekciji operacija)21. Zajednički Upravni/ Selekcioni odbor, postavljen od strane ZOP-a, će ocijeniti projekte prema kriterijumima iz Aplikacionog paketa i odrediće rang listu prema PRAG-u. Na osnovu toga, Zajednički odbor za praćenje će onda donijeti finalnu odluku o projektima koji će biti predloženi za finansiranje Ugovornim vlastima ( Agencija za sprovođenje u Hrvatskoj, EK Delegacija u Crnoj Gori). Glavni koraci procedure bi trebali biti sljedeći:

o ZTS prima i registruje aplikacije; o ZOP određuje zajednički Upravni odbor, i ako je potrebno, spoljne

ocjenjivače koji će biti obezbijeđeni kroz TA alokacije programa.; o Upravni odbor se postavlja sa jednakim učešćem predstavnika dvije

zemlje. Članove sa pravom glasa predložiće Operativne strukture. Članovi Upravnog odbora određeni su strogo na osnovu tehničke i profesionalne stručnosti u relevantnoj oblasti. ZTS obezbjeđuje sekretarijat za Upravni odbor;

o Obje Operativne strukture mogu predložiti isti broj spoljnih ocjenjivača koji će biti finansirani iz odgovarajućih TA alokacija;

o EK Delegacije u Hrvatskoj i Crnoj Gori bi trebalo da ex ante odobre sastav Upravnog odbora i spoljnih ocjenjivača;

o Upravni odbor ocjenjuje projekat prema uslovima i kriterijumima postavljenim u Pozivu na podnošenje ponuda – Aplikacionom paketu i prema PRAG procedurama;

o ZOP prima od Upravnog odbora Izvještaj o evaluaciji i rang listu projekata, i glasa o prihvatanju predložene rang liste. Članovi upravnog odbora su prisutni na sastanku ZOP-a kako bi predstavili proces ocjenjivanja. ZOP ima mogućnost da;

Prihvati Izvještaj o evaluaciji i predloži Ugovornim vlastima da

naprave ugovor za odabrane projekte; Zatraži jedan krug ponovnog ispitivanja projektnih prijedloga

ukoliko kvalifikovana većina njegovih članova glasa za takav proces i pod uslovom da postoji jasno izložen tehnički razlog koji utiče na kvalitet Izvještaja o evaluaciji, tj. ako nije jasno kako su projekti ocijenjeni i rangirani;

Odbije Izvještaj o evaluaciji kao i listu projekata, ukoliko postoji opravdan razlog za sumnju u objektivnost i kvalifikacije Upravnog odbora;

Ni pod kojim uslovima ZOP nije ovlašten da mijenja rezultate i preporuke Upravnog odbora, i ne smije mijenjati evaluacione tabele popunjene od strane ocjenjivača.

o U Hrvatskoj, EK delegacija ex ante odobrava Odluku ZOP-a o projektima predloženim za finansiranje kao i Izvještaj o evaluaciji.

21 IPA implementaciona uredba za Komponentu II predviđa, između ostalog, i određeni stepen

decentralizacije u procesu evaluacije i selekcije, uglavnom u zemljama korisnicama gdje se IPA fondovima upravlja sa centralizovanim pristupom (npr. gdje je odbor za evaluaciju imenovan od strane nacionalnih organa u ZOP-u, a ne od strane Komisije, tj Ugovorne vlasti).

56

o U Crnoj Gori EK delegacija odobrava Izvještaj o evaluaciji kao i listu odabranih rojekata.

o ZTS obavještava u pismenoj formi svakog aplikanta o rezultatima procesa selekcije.

o ZTS će poslati svu dokumentaciju neophodnu za ugovaranje, objema Ugovornim vlastima u roku od 2 nedjelje nakon odluke ZOP-a.

4.3. Procedure za finansiranje i kontrolu 4.3.1. Finansijska odluka i ugovaranje Finansijske odluke donose odgovarajuće nadležne Ugovorne vlasti (CFCU u Hrvatskoj i EK delegacija u Crnoj Gorii) na osnovu odluke Zajedničkog odbora za praćenje i, u slučaju Hrvatske, ex ante odobrenja EK Delegacije. Na taj način one potvrđuju da su ispunjeni uslovi za finansiranje Zajednice. Ugovorne vlasti i Operativne strukture mogu se osloniti na pomoć ZTS-a u komunikaciji sa potencijalnim korisniima bespovratne pomoći tokom procesa „prebijanja budžeta“. 4.3.1.1. Hrvatska

• Ugovaranje je odgovornost CFCU-a kao Agencije za sprovođenje hrvatskog dijela projekta. Nacrt formata ugovora o grantu je napravljen prema Praktičnom vodiču, koristeći standardni format za ugovore o grantovima i njegove anekse.

• CFCU izdaje ugovore o grantovima odabranim korisnicima obično u roku od 3 mjeseca nakon odluke Zajedničkog odbora za praćenje. Ukoliko nema odstupanja od standardnih ugovornih uslova dodatih u Smjernicama za aplikante, onda se odobrenje EK Delegacije Izvještaja o evaluaciji, uključujući spisak prijedloga za dodjeljivanje, računa kao opšte prihvatanje odgovarajućih ugovora.

4.3.1.2. Crna Gora

• Ugovaranje je odgovornost EK delegacije kao Ugovorne vlasti za crnogorski dio projekta.

• EK delegacija izdaje ugovore o grantovima odabranim korisnicima.

4.3.2. Nacionalno kofinansiranje Doprinos Evropske zajednice neće preći 85% prihvatljivih troškova, a neće iznositi manje od 20% prihvatljivih troškova. Nacionalno kofinansiranje će iznositi najmanje 15% a najviše 80% ukupnih prihvatljivih troškova aktivnosti. Doprinosi u naturi nisu prihvatljivi u okviru IPA uredbe, iako mogu biti pomenuti u projekatskim ponudama kao neodgovarajuće finansiranje. Kofinansiranje za Prioritet Tehničke podrške sa hrvatske strane će iznositi 43% u prvoj godini implementacije Programa, a 33,4% u naredne dvije godine. Kofinansiranje za Prioritet Tehničke podrške sa crnogorske strane će iznositi 28,6% za prve tri godine implementacije Programa.

57

4.3.3. Finansijsko upravljanje, isplate i kontrola Finansijsko upravljanje, isplate i finansijsku kontrolu će obavljati odgovorne institucije na osnovu Finansijske uredbe (EC, Euratom) 1605/2002 i IPA implementacione uredbe. Procedure finansijskog upravljanja i kontrole su definisane u Okvirnim sporazumima između zemalja korisnica i Evropske komisije. 4.4. Projektna implementacija 4.4.1. Projekat Operacije izabrane za prekogranične programe će uključivati krajnje korisnike iz najmanje dvije zemlje učesnice koje će sarađivati na najmanje jedan od sljedećih načina u svakoj operaciji: zajednički razvoj, zajednička implementacija, zajedničko zapošljavanje i zajedničko finansiranje. Individualni pozivi na podnošenje ponuda će dati detaljnije podatke o tipovima saradnje prihvatljive za finansiranje.

4.4.2. Projektni partneri i njihove uloge u zajedničkoj implementaciji programa .

1) Ako nekoliko partnera iz iste zemlje učestvuje u programu, oni će imenovati Nacionalnog vodećeg korisnika (NLB) među sobom prije podnošenja projekatske ponude. Nacionalni vodeći korisnik :

o je odgovoran za implementaciju dijela projekta na svojoj strani granice; o prima bespovratnu pomoć od Ugovorne vlasti i odgovoran je za

prenošenje sredstava partnerima na njegovoj strani granice; o treba da osigura da troškovi budu napravljeni u svrhe implementacije

operacije; o blisko sarađuje sa Funkcionalnim vodećim partnerom (vidjeti dolje) i

dostavlja mu sve relevantne podatke o sprovođenju projekta.

2) Funkcionalni vodeći partner (FLP) se imenuje u slučajevima kada partneri obje zemlje učestvuju u projektu i imaju odvojene ugovore sa Ugovornim vlastima svake zemlje. U takvim slučajevima, 2 Nacionalna vodeća korisnika će među sobom imenovati Funkcionalnog vodećeg partnera prije podnošenja projekatske ponude. Funkcionalni vodeći partner je:

o Odgovoran za cjelokupnu koordinaciju projektnih aktivnosti na obje strane granice;

o Odgovoran za organizovanje zajedničkih sastanaka projektnih partnera, drugih sastanaka i korespondencije;

o Odgovoran za izvještavanje ZTS-u o ukupnom napretku projekta.

Uloga Funkcionalnog vodećeg partnera će biti detaljno definisana u ugovoru o bespovratnoj pomoći između njega i Ugovornih vlasti.

Ugovorne i finansijske odgovornosti svakog nacionalnog vodećeg korisnika prema odgovarajućim ugovornim vlastima ostaju i neće biti prebaćene sa Nacionalnog vodećeg korisnika na Funkcionalnog vodećeg partnera. Nacionalnim vodećim korisnicima takođe

58

pripadaju i ugovorne obaveze i prema drugim partnerima i saradnicima na njihovoj strani granice, kako je ugovoreno.

59

4.5. Monitoring i evaluacija

4.5.1. Monitoring na projektnom nivou 4.5.1.1. Ugovorne obaveze Nacionalni vodeći korisnici šalju narativne i finansijske Interim i Finalne izvještaje svojim odgovarajućim Ugovornim vlastima shodno standardnim uslovima njihovih ugovora o grantovima. 4.5.1.2. Izvještavanje na nivou prekograničnog projekta Funkcionalni vodeći partner projekta podnosi Izvještaje o napredovanju projekta ZTS-u, dajući pregled projektnih aktivnosti i dostignuća na obje strane granice kao i njihove koordinacije prema indikatorima definisanim u zajedničkom projektnom prijedlogu. 4.5.2. Programski monitoring Na osnovu sakupljenih izvještaja o napredovanju projekta, ZTS izrađuje Zajednički izvještaj o implementaciji i dostavlja ga na ispitivanje Zajedničkom odboru za praćenje (ZOP).

Operativne strukture zemalja korisnica će Komisiji i odgovarajućim nacionalnim IPA koordinatorima poslati godišnji izvještaj kao i finalni izvještaj o implementaciji prekograničnog programa nakon ispitivanja od strane ZOP-a.

Izvještaji će takođe biti poslati NAO-u u Hrvatskoj.

Godišnji izvještaj će biti podnesen do 30. juna svake godine i prvi put u drugoj godini nakon usvajanja prekograničnog programa.

Završni izvještaj će biti podnijet najkasnije 6 mjeseci nakon zaključenja prekograničnog programa.

Sadržaj izvještaja će biti u skladu sa zahtjevima iz Člana 144 IPA implementacione uredbe.

4.5.3. Programska evaluacija Evaluacije će biti obavljene u skladu sa Članom 141 IPA Implementacione Uredbe o sprovođenju. Evaluacija će imati za cilj da unaprijedi kvalitet, efektivnost i dosljednost pomoći iz fondova Zajednice kao i strategije i implementacije prekograničnih programa uzimajući pri tom u obzir cilj održivog razvoja kao i relevantno zakonodavstvo Zajednice vezano za uticaj na životnu sredinu. Ex-ante evaluacija nije obavljena u skladu sa odredbama Člana 141 u pogledu principa proporcionalnosti. Tokom perioda programiranja, zemlje učesnice i/ili Evropska komisija će sprovesti evaluacije vezane za monitoring prekograničnog programa, naročito gdje taj monitoring otkriva značajna odstupanja od ciljeva koji su na početku postavljeni, ili gdje su dati prijedlozi za reviziju prekograničnog programa. Rezultati će biti poslati Zajedničkom odboru za praćenje (monitoring) za prekogranični program kao i Komisiji.

60

Evaluacije će obaviti eksperti ili, unutrašnja ili spoljna tijela. Rezultati će biti objavljeni prema primjenljivim pravilima o pristupu dokumenima. Evaluacija će biti finansirana iz budžeta tehničke podrške programa. 4.6. Informisanje i publicitet Zemlje korisnice i nacionalni IPA koordinatori će obezbijediti informacije o programu kao i objavljivanje programa i operacija uz pomoć ZTS-a, po potrebi.

U Hrvatskoj, kao i u Crnoj Gori, Operativne strukture će biti odgovorne za objavljivanje spiska finalnih korisnika, nazive operacija i sumu iz sredstava Zajednice namijenjene za operacije. Takođe će se postarati da finalni korisnik bude obaviješten da prihvatanje finansiranja takođe znači i prihvatanje njihovog uključivanja u objavljeni spisak korisnika. Svi lični podaci uključeni u ovaj spisak biće obrađeni u skladu sa zahtjevima Uredbe (EC) br. 45/2001 Evropskog parlamenta i Savjeta22.

U skladu sa Članom 90 Uredbe (EC, Euratom) br. 1605/2002, Komisija će objaviti relevantne informacije o ugovorima. Komisija će objaviti rezultate tenderske procedure u Službenom listu Evropske unije, na EuropeAid web-sajtu, kao i u svakom drugom prikladnom mediju, u skladu sa primjenljivim ugovornim procedurama za spoljne aktivnosti Unije.

Informativne i promotivne mjere su predstavljene u formi komunikacionog plana čime će implementacija biti odgovornost odgovarajućih Operativnih struktura. Tako detaljan plan informisanja i promovisanja biće u struktuiranoj formi predstavljen ZOP-u od strane ZTS-a (vidjeti dolje), jasno ističući ciljeve i ciljne grupe, sadržaj i strategiju mjera i indikativni budžet finansiran u okviru budžeta Tehničke podrške CBC programa. Naročite mjere informisanja i promovisanja uglavnom će se fokusirati na: • Osiguravanju šire difuzije prekograničnog programa (prevedenog na lokalni jezik)

među učesnicima i potencijalnim korisnicima; • Obezbjeđivanje promotivnog materijala, organizovanje seminara i konferencija,

medijskih saopštenja i vođenje programskog web-sajta radi podizanja svijesti, interesovanja i ohrabrivanja učešća;

• Obezbjeđivanje najboljeg mogućeg publiciteta za Pozive na podnošenje ponuda; • Objavljivanje spiska finalnih korisnika.

22 SL L 8, 12.1.2001, p. 1

61

ANEKS I Članovi Zajedničkog programskog odbora (JPC), Zajedničkog tima za izradu nacrta (JDT), Partnerske grupe i Međuresorne radne grupe Prekograničnog programa Hrvatska

JPC članovi Ime Institucija Davor Čilić, Zamjenik Državnog sekretara Centralni ured za razvojnu strategiju i

koordinaciju EU fondova

Franka Vojnović, Šef odsjeka, Ministarstvo mora, turizma,

prometa i razvitka

Mira Buconić Županijski prefekt, Dubrovačko-

neretvanska županija

Ana Vukadinović Sekretar, Sekretarijat za evropske

integracije

Siniša Stanković Pomoćnik ministra, Ministarstvo turizma i

zaštite životne sredine

Žarko Đuranović Direkcija za razvoj malih i srednjih

preduzeća

Ljubinka Radulović Pomoćnik sekretara, Udruženje opština

Zamjenici JPC članova

Ime Institucija Jaminka Bratulić Centralni ured za razvojnu strategiju i

koordinaciju EU fondova

Helga Bubanović Šef odsjeka, Ministarstvo mora, turizma,

prometa i razvitka

Ivo Karamatić Zamjenik županijskog prefekta,


Ivana Glišević Savjetnik, Sekretarijat za evropske

integracije

Jelena Knežević Savjetnik, Ministarstvo turizma i zaštite

životne sredine

Ana Šebek Direkcija za razvoj malih i srednjih

preduzeća

Vanja Starovlah Savjetnik za evropske integracije,

62

Udruženje opština

DT članovi

Ime Institucija Helga Bubanović Devčić Šef odsjeka, Ministarstvo mora, turizma,

prometa i razvitka

Mihaela Muselinović Saradnik, Ministarstvo mora, turizma,

prometa i razvitka

Aida Cvjetković Generalni sekretar / Glasnogovornik,


Ivana Glišević Savjetnik, Sekretarijat za evropske

integracije

Vanja Starovlah Savjetnik za evropske integracije,

Udruženje opština

Jelena Knežević Savjetnik, Ministarstvo turizma i zaštite

životne sredine

Ana Šebek Direkcija za razvoj malih i srednjih

preduzeća

Tehnička podrška: Ime Institucija Sandra Benčić „Izgradnja institucija i kapaciteta za

prekograničnu saradnju“, Razbor d.o.o., Hrvatska

Boško Maravić CBIB projekat, nezavisni savjetnik, Crna Gora

Partnerska grupa

Ime Institucija

Davorka Palinić

Hrvatska Gospodarska komora,

Županijska komora Dubrovnik

Branka Martinović-Vuković Dubrovačko-neretvanska županija

Barbara Savin

Županijska služba za prostorno

planiranje, Dubrovačko-neretvanska

županija

Svjetlana Bobanović-Ćolić

Sveučilište u Dubrovniku, Institut za more

i obalu

63

Zdenko Medović Grad Dubrovnik

Biserka Simanović Grad Dubrovnik

Marko Kalauz Grad Dubrovnik

Biserka Simatović Grad Dubrovnik

Marijo Dabelić Grad Dubrovnik

Ivo Urlić Hrvatski zavod za zapošljavanje

Tomislav Sopjanac Direkcija za županijske puteve

Jany Hansal Desa Dubrovnik (NVO)

Ane Sindik Agencija za regionalni razvoj

Sandra Belko Ministarstvo kulture

Miše Miloslavić Vatrogasna služba Dubrovačko-

neretvanske županije

Nikolina Trojić Hrvatska Gospodarska komora,

Županijska komora Dubrovnik

Mato Begović Dubrovačko-neretvanska županija

Snežana M. Sanušar Savjetnik Predsjednika Crne Gore

Ljiljana Jović Savjetnik za međunarodne odnose

Tijana Ljiljanić Sekretarijat za evropske integracije

Ratka Sekulović Sekretarijat za evropske integracije

Duška Baličević Sekretarijat SOKOSOR

Rafaela Lazarević Potpredsjednik Opštine Kotor

Saša Ščekić Savjetnik za lokalnu samoupravu u

Zajednici opština Crne Gore

Miloš Dževerdanović Savjetnik za Planove i projekte

Edward Kovačić K-Dir Opštinske vatrogasne službe

Kotora

Dragana Vučurović Sekretarijat za ekonomiju i finansije

Opštine Nikšić

Ivana Jovović Sekretarijat za ekonomiju i finansije

Opštine Nikšić

Vesna Perović Savjetnik u Sekretarijatu za kulturu

Slađana Petković Vicekoordinator Kancelarije za

prevenciju

Marija Nikolić Opština Tivat

Danica Sijerković Opština Nikšić

Miladin Mitrović Opština Mojkovac

64

Andrija Popović Opština Kotor

Međuresorna radna grupa Ime Institucija Snježana Ivić Pavlovski Ministarstvo gospodarstva, rada i

preduzetništva

Ivana Podhraški Ministarstvo finansija

Anja Jelavić Ministarstvo kulture

Biserka Puc Ministarstvo za zaštitu okoliša, prostorno

planiranje i izgradnju

Jelena Letica Ministarstvo nauke, obrazovanja i sporta

Mojca Lukšić Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i

vodoprivrede

Željko Ostojić Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i

vodoprivrede

Sanja Mesarov Hrvatski zavod za zapošljavanje

Šani Samardžić Ministarstvo zdravstva i socijalne skrbi

Alenko Vrđuka Ministarstvo unutrašnjih poslova

Marija Rajković Ministarstvo mora, turizma, prometa i razvitka

Zvonimir Nagy Ministarstvo mora, turizma, prometa i razvitka

65

ANEKS II Bilateralni sporazumi Tabela 1.2. Bilateralni sporazumi

Naziv sporazuma

Datum potpisivanja

Privremeno na snazi

Objavljeno u NN-MU

Datum stupanja na snagu

Objavljivanje datuma stupanja na snagu

Obustavljanje

Protokol između Vlade Republike Hrvatske i Federalne Vlade Federalne Republike Jugoslavije o privremenom graničnom režimu duž južne granice između dvije države

12/10/2002 12/10/2002

Memorandum o sporazumu o ostvarivanju i povećavanju obostrane saradnje u nalaženju svih formi krivičnih djela kažnjivih smrću potpisan između Ureda glavnog odvjetnika Republike Hrvatske i Vrhovnog državnog tužioca Republike Crne Gore

2/25/2005 2/25/2005

Memorandum između hrvatskog Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede i crnogorskog Ministarstva poljoprivrede šumarstva i vodoprivrede

7/27/2005 7/27/2005

Sporazum 10/18/2005

66

između Vlade Republike Hrvatske i Vlade Republike Crne Gore o saradnji u zaštiti biljaka

Sporazum između Vlade Republike Hrvatske i Vlade Republike Crne Gore o saradnji u veterinarstvu

10/18/2005 10/18/2005

Sporazum između hrvatskog Ministarstva unutrašnjih poslova i crnogorskog Ministarstva unutrašnjih poslova o policijskoj saradnji

11/22/2005 11/22/2005

Sporazum između Vlade Republike Hrvatske i Vlade Republike Crne Gore o obostranoj pomoći u pitanjima carina

12/9/2005 2/2006

Uspostavljanje diplomatskih odnosa između Republike Hrvatske i Crne Gore

7/7/2006 7/7/2006

Sporazum između Ureda državnog odvjetništva Republike Hrvatske i Vrhovnog državnog tužioca

7/28/2006 7/28/2006

67

Republike Crne Gore o saradnji i krivičnom gonjenju počinioca ratnih zločina, zločina protiv čovječnosti i genocida

68

ANEKS III Analiza situacije - Tabele Tabela 2.2: Promjena u broju stanovnika i gustini naseljenosti

Hrvatska Broj stanovnika1 Gustina naseljenosti ( po km2)2

1991 2001 2001

Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

126.329

474.019

122.870

463.676

68,8

102,1

Ukupno u županijama 600.348 586.546 92,8 Ukupno u Hrvatskoj 4.784.265 4.437.460 78,2

Crna Gora Broj stanovnika 3 Gustina naseljenosti ( po km2)4

1991 2003

2003

Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje ∑ pogodna oblast Nikšić* Danilovgrad∗ Podgorica∗ ∑ susjedni region

27073 22137 11186 11547 34453 1986 20171

∑128 553

73983 14585

146121 ∑234 689

33034 22947 13630 15909 40037 20290 18482

∑164 329

75282 16523

169132 ∑ 260 937

141 69 296 130 67 80 20

37 33 117

Ukupno u opštinama 363242 425266 99

Ukupno u Crnoj Gori 615035 620145 45 Izvor:1,2 Popis 1991, Popis 2001, Centralni zavod za statistiku RH, MSTTD baza podataka; 3,4,Popis 1991, Popis 2003, Monstat, Statistički godišnjak Republike Crne Gore 2006; *susjedni regioni

Tabela 2.3. : Prirodne fluktuacije stanovništva i raspodjela stanovnika po sarosnoj dobi (%)

Hrvatska1

Broj živorođenih

2005

Smrtnost2005

Prirodni priraštaj

2005

Ženska populacija

15 – 49 2001

Starosna dob 0-14 2001

Starosna dob

15-64 2001

Starosna dob >65 2001

Indeks starenja

populacije (%)

2001 Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

1251

4970

1256

4536

-5

434

29634 (24,1%) 114465 (24,7%)

18,2

18,5

65,3

66,8

15,9

14,3

86,3

77,8

Ukupno u županijama

6221 5792 429 144099 (24,6%)

18,4 66,5 14,6 70,2

Ukupno u Hrvatskoj

42.492 51.790 -9298 1.080.121 (24,3%)

17,0 67,0 16,0 90,7

69

Crna Gora (2003)2 Broj

živorođenih

Smrtnost

Prirodni priraštaj

Ženska populacija

15 - 49

Starosna dob 0-14

Starosna dob

15-59

Starosna dob >60

Indeks starenja

populacije (%)

Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

352 252 133 219 501 240 167

931 182

2694

308 255 124 115 388 200 224

663 205

1388

44 -3 9

104 113 40 -57

268 -23

1306

8396 (25,4%)

5941 (25,9%)

3508 (25,7%)

4475 (28,1%) 10237

(25,6%) 4876

(24,0%) 4657

(25,2%)

18935 (25,2%)

3833 (23,2%) 45084

(26,7%)

17.50 17.96 18.33 19.66 19.56 21.65 17.63 20.01 20.57 21.41

62.81 62.70 64.41 65.18 61.79 59.89 62.85

62.04 59.39 63.66

19.69 19.34 17.26 15.15 18.65 18.46 19.52

17.94 20.04 14.93

83.53 79.37 68.79 55.66 70.39 61.51 83.40

65.96 72.58 50.11

Ukupno u opštinama

5671 3870 1801 109942 19.4 62.5 18.1 69.1

Ukupno u Crnoj Gori

8344 5704 2641 156786 17.74 67.10 15.16 62.53

EU prosjek 4 16,8 66,9 16,3 96,7 Izvor: 1, , Popis 2001, Centralni zavod za statistiku RH, MSTTD baza podataka; 2Statistički godišnjak 2003, Institut za javno zdravlje; *susjedni regioni Tabela 2.4: Struktura nacionalnosti stanovništva (%)po odabranim nacionalnostima

Hrvatska (2001)1 Hrvati Bosanci Crnogorci Srbi Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

93,3

96,3

1,43

0,19

0,3

0,13

1,96

1,19

Ukupno u Hrvatskoj 89,63 0,47 0,11 4,54 Crna Gora (2003)2 Crnogorci Srbi Albanci Hrvati Muslimani Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

28.60 46.81 29.95 45.33 47.25 11.93 90.67

62.64 67.84 56.96

52.88 30.91 35.19 40.87 27.68 7.44 4.62

26.74 25.51 26.27

0.08 0.33 1.06 0.35 7.61

72.14 0.23

0.35 0.18 1.36

2.42 7.68 19.54 1.12 0.65 0.38 0.27

0.18 0.28 2.60

0.67 0.46 1.14 1.28 6.43 3.36 0.12

0.92 0.35 5.50

Ukupno u Crnoj Gori 43.2 32.0 5.0 1.1 4.0

70

Izvor ;1 Popis 2001, Centralni zavod za statistiku RH; 2 Zavod za statistiku Crne Gore/Popis 2003; *susjedni regioni

Tabela 2.5: Informacije o putevima u hrvatskom dijelu programske oblasti

Hrvatska Ukupna dužina puteva

Dužina državnih puteva

Dužina okružnih puteva

Dužina lokalnih puteva

Gustina putne mreže

2005. Km km km km m/km² Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

976

2.486

397

761

260

780

319

927

548

546

Hrvatska 28.344 7.425 10.544 10.375 501 Izvor: Statistički godišnjak 2006 ; *susjedni regioni

Table 2.6: Informacije o željezničkim prugama u hrvatskom dijelu programske oblasti Hrvatska Dužina 2005. km Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

22.7

45.6

Hrvatska 2.704 Izvor: MSTTD, Željeznička uprava; * susjedni regioni

Tabela 2.7: Broj stanovnika koji se snabdijevaju iz javnog vodovoda i koji su povezani na javni drenažni sistem u Hrvatskoj

Hrvatska Snabdijevanje vodom Otpadne vode (2006) % % Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

83

88

41

49

Ukupan prosjek 85,5% 45% Crna Gora Snabdijevanje vodom 1 Otpadne vode 2

(2005) Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

N/A N/A N/A N/A N/A N/A N/A

N/A N/A N/A

Ukupan prosjek

71

Izvor: Hrvatska uprava vodovoda (Hrvatske vode), Izvor: 1 CEED proračuni korištenjem izvještaja iz USAID HDP-a 2005

* susjedni regioni

Tabela 2.8: Broj nastanjenih domaćinstava/prebivališta sa instalacijama u 2001-oj u Hrvatskoj i u 2005-oj u Crnoj Gori

Hrvatska1 Prebivališta sa vodovodnim

sistemom

Prebivališta sa kanalizacionim

sistemom

Prebivališta sa strujom

Prebivališta sa cenralnim grijanjem

2001 % % % % Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

97,99

96,07

97,88

95,76

99,78

99,83

11,86

13,26

Hrvatska 93,65 92,75 99,48 36,18 Crna Gora 2 Prebivališta sa

vodovodnim sistemom

Prebivališta sa kanalizacionim

sistemom

Prebivališta sa strujom

Prebivališta sa cenralnim grijanjem

2005 % % % % Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

97 96 96 96 72 63 85

91 81 74

51 43 53 62 31 33 64

60 24 60


N/A N/A N/A

NONE NONE NONE NONE NONE NONE NONE

NONE NONE NONE

Ukupna vrijednost 85.1 48.1 Ukupna vrijednost

Izvor : 1 Centralni zavod za statistiku, Popis 2001, 2 CEED proračuni korištenjem izvještaja iz USAID HDP-a 2005, Napomena: prebivališta

* susjedni regioni

Tabela 2.9: Bruto domaći proizvod

Hrvatska1 Regionalni BDP per capita

(trenutne cijene)

Regionalni BDP indeks % nacionalnog BDP-a3

(2004) (EUR*) Država=100 Država=100 % Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

6.104

5.127

84.5

79.3

2.6

8.5

Hrvatska 6461 100.0 100.0 Crna Gora 2

72


2,116.49 2,143.49 1,648.55 4,145.87 4,532.80 1,497.98 1,043.33

2,108.74 1,353.98 3,963.17

94.0 98.2

117.0 107.3 100.1 136.3 105.4

86.6

130.6 89.7

4.4 3.1 1.4 4.2

11.5 1.9 1.2

10.2 1.4

42.8

Crna Gora 100.0 Izvor:1 Centralni zavod za statistiku RH; 2Statistički godišnjak Crne Gore 2004: Proračun na osnovu strukture BDP-a po opštinama za period 2002.-2004. Podaci za 2001. i 202 je korišteno za izračunavanje BDP indeksa.; * susjedni regioni

73

Tabela 2.10: Poljoprivredna populacija, domaćinstva i korišteno poljoprivredno zemljište, 2001, 2003

Hrvatska Ukupna agro

populacija

Aktivna agro

populacija1

Broj agro domaćinstava**

Broj agro poslovnih subjekata

Korišteno poljoprivredno zemljište (ha)

Ukupno Koje koriste

agro domaćinstva

Koje koriste

poslovni subjekti

2001 2001 2003 2003 2003 Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

4.773

8.092

2.741

5.184

9.723

31.953

20

62

7.243

20.738

7.120

20.054

124

684

Hrvatska 246.089 166.044 448.532 1.364 1.077.403,17 860.195,17 217.208,00Racio Dubrovačko-neretvanska županija /nacionalni

1,9 1,7 2,2 1,5 0,7 0,8 0,1

Racio Splitsko- dalmatinska županija* /nacionalni*

3,3 3,1 7,1 4,5 1,9 2,3 3,1

Crna Gora2 2003 2003 NA 2003 NA NA NA Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

212 148 61 127 1184 1141 349 2081 772 5214

102 58 29 34 437 381 205 821 354 2001

10 7 2 2 4 6 5 33 13 50

Izvor: Popis 2001, Poljoprivredni popis 2003;,, Centralni zavod za statistiku, Republika Hrvatska 1 Razlika pri “Ukupno” odnosi se na osobe aktivne van svojih farmi2, Popis 2003 i Statistički godišnjak Republike Crne Gore 2006. * susjedni regioni ** Broj poljoprivrednih domaćinstava i broj poljoprivrednih poslovnih subjekata nisu dostupni u Popisu stanovništva 2001 već samo u Poljoprivrednom popisu za 2003. godinu koji definiše poljoprivredna domaćinstva kao: “…bilo koja porodica ili druga zajednica ljudi koji žive zajedno ili troše zajedno svoje prihode za osnovne životne potrebe, ili bilo koja osoba koja živi sama (domaćinstvo jedne osobe), koja se bavi poljoprivrednom proizvodnjom, ili ima poljoprivredno imanje, koje ima jedninstveno upravljanje, i zajedno koristi sredstva za proizvodnju (mašine, objekti, zemlja) kao i rad članova domaćinstva, bez obzira da li je to prizvodnja za njihove sopstvene potrebe ili za prodaju.”

Tabela 2.11: Udio Županija u BDV-u u pojedinim sektorima u ukupnom BDV-u Republike Hrvatske, 2001, %

Hrvatska1 2001 A B C D E F G H

74


2,4

3,5

2,2

19,2

0,6

5,1

0,6

6,3

5,8

14,9

2,2

7,5

1,5

8,3

6,2

9,7

2001 I J K L M N O P Ukupno Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

4,3

9,2

2,8

6,3

2,7

10,6

3,5

8,2

2,8

10,8

2,6

9,5

2,9

8,2

3,6

25,3

2,5

7,9

Crna Gora (GODINA) NA NA NA NA NA NA NA NA NA Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

A – Poljoprivreda, lov i šumarstvo; B - Ribarstvo; C – Rudarstvo i kamenolom; D - Manufaktura; E – Snabdijevanje

strujom, vodom i gasom; F - Građevinarstvo; G – Velikoprodajna i maloprodajna trgovina; opravka motornih vozila, motocikla i kućnih stvari; H – Hoteli i restorani; I -Transport, skladištenje i komunikacije; J – Finansijsko posredovanje; K – Nekretnine, izdavanje, poslovne aktivnosti; L – Državna uprava i odbrana, obavezna socijalna zaštita; M - Obrazovanje; N – Zdravstvo i socijalni rad; O –Druge društvene, socijalne i aktivnosti ličnih usluga; P – Privatno domaćinstvo sa zaposlenim licima.

Izvor: 1 Centralni zavod za statistiku, 2001; * susjedni regioni Tabela 2.12: Broj malih i srednjih preduzeća u regionima/okruzima Hrvatska 1 MSP MSP Doprinos okružnih

MSP-a ukupnom doprinosu MSP-a

(Udio okruga u nacionalnom

prihodu MSP-a)

Doprinos MSP-a ukupnom BDP-u

2004 Br. Ukupan prihod % % Dubrovačko-neretvanska županija

2.292

7.313.645.507

1,51% N.a.

Splitsko- dalmatinska županija*

7.227 33.955.956.235 7,1% N.a.

Ukupno Crna Gora2 MSP MSP Doprinos okružnih

MSP-a ukupnom doprinosu MSP-a

Doprinos MSP-a ukupnom BDP-u

2006 Br. Turnover / year % %

75


1143 611 398

1155 1044 552 362

1101 258

4580


N/A N/A N/A


N/A N/A N/A


N/A N/A N/A

Ukupno 11.204 Izvor: 1 FINA (Finansijska agencija) 2 Penzioni i invalidski fond, oktobar 2006.; * susjedni regioni

Tabela 2.13: Preduzetnici i zaposleni po aktivnostima Hrvatska1 Broj

preduzetnika Učešće

preduzetnika u ukupnom

broju preduzetnika

(po aktivnostima)

Broj zaposlenih

Učešće zaposlenih u ukupnom

broju zaposlenih)

2005 % % Dubrovačko-neretvanska županija

Poljoprivreda, lov i šumarstvo

53 2.1% 410 2,2%

Ribarstvo 27 1.1% 64 0.3%

Rudarstvo i kamenolom

11 0.4% 259 1.4%

Prerađivačka industrija

202 8.0% 1,979 10.5%

Snabdijevanje strujom, vodom i gasom

10 0.4% 356 1.9%

Građevinarstvo 187 7.4% 2,586 13.7%

Maloprodaja i velikoprodaja

805 31,9% 3,770 20.0%

Hoteli i restorani 318 12.6% 4,521 24.0%

Transport, skladištenje i konekcije

194 7.7% 2,938 15.6%

Finansijski poslovi 6 0.2% 23 0.1%

Posao u nekretninama, izdavanje

584 23,2% 1,183 6.3%

76

Državna uprava i odbrana, obanezno socijalno osiguranje

2 0.1% 20 0.1%

Obrazovanje 13 0.5% 35 0.2%

Medicinska i socijalna njega

38 1.5% 114 0.6%

Druge socijalne i privatne usluge

72 2.9% 599 2.9%

Crna Gora2 NA NA NA NA 2005 Pogodna oblast Poljoprivreda, lov i

šumarstvo 1183

Ribarstvo 65

Rudarstvo i vađenje

373

Prerađivačka industrija

4509

Snabdijevanje strujom, vodom i gasom

1275

Građevinarstvo 1667

Maloprodaja i velikoprodaja

8709

Hoteli i restorani 5212

Transport, skladištenje i konekcije

5542

Finansijski poslovi 791

Posao u nekretninama, izdavanje

1297

Državna uprava i odbrana, obanezno socijalno osiguranje

5483

Obrazovanje 2756

Medicinska i socijalna njega

3805

Druge socijalne i privatne usluge

2995

Izvor: 1 FINA ( Finansijska agencija) 2 Statistički godišnjak Republike Crne Gore 2006. Tabela 2.14.: Struktura zaposlenosti po ekonomskim sektorima (%) Hrvatska1 Poljoprivreda Industrija Usluge Drugi (2005) % % % %

77


1,95

1,14

18,9

31,28

79,1

67,5

n.a.

n.a.

Crna Gora Poljoprivreda Industrija Usluge Drugi 2006 % % % % Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

1.17 1.14 0.53 0.53 3.70 7.98 3.72

4.85 7.28 4.68

16.94 12.00 10.67 10.70 13.61 19.45 34.20

38.24 26.67 21.07

41.39 45.85 39.90 66.70 51.65 40.95 26.09

24.78 26.07 33.94

40.49 41.01 48.89 22.07 31.04 31.62 35.98

32.14 39.98 40.31

Izvor: Statistički godišnjak 2006, Centralni zavod za statistiku Republike Hrvatske, NAPOMENA: podatke su sakupili autori na osnovu NCEA klasifikacije gdje poljoprivredna aktivnost uključuje primarne ekonomske aktivnosti: Poljoprivreda, lov i šumarstvi i Ribolov, Industrija uključuje ekonomske aktivnosti Rudarstva i kamenoloma, Manufakture, snabdijevanja strujom, gasom i vodom, i Graditeljstvo, i Usluge uključuju velikoprodajnu i maloprodajnu trgovinu; opravku motornih vozila, motocikla i ličnih stvari i pokućstva; Hoteli i restorani, Transport, skladištenje i komunikacije, Finansijsko posredovanje, Nekretnine, izdavanje i poslovne aktivnosti, Državna uprava i odbrana; obavezna socijalna zaštita, Obrazovanje, Zdravstveni i socijalni rad i Druge društvene, socijalne i lične uslužne aktivnosti, 2Statistički godišnjak Republike Crne Gore 2006. ; *susjedni regioni

Tabela 2. 15. Posjete i noćenja Hrvatska Strani

gosti/Dolasci Domaći

gosti/Dolasci Ukupan broj

noćenja Broj noćenja po

stanovniku (2005) Br. Br. Br. Odnos Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

806 949 1 229 648

102 425 205 618

4 478 495 8 028 642

36,4

17,3

Crna Gora Strani gosti Domaći gosti Ukupan broj noćenja

Broj noćenja po stanovniku

(2005) Br. Br. Br. Odnos % Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

43,270 19,086 15,607 124,394 25,420 16,858 1,749

1,787

85 14,826

106,007 37,722 21,609 194,824 77,600 65,337 6,879

3,008

35 14,993

1,176,977 306,378 280,655

2,048,852 746,407 462,991 33,532

11,525

121 53,886

3562.93 1335.15 2059.10

12878.57 1864.29 2281.87 181.43

15.31 0.73

31.86

Izvor: Statistički godišnjak 2006, Centralni zavod za statistiku RH, 1Statistički godišnjak RCG 2006. * susjedni regioni

78

Tabela 2.16: Obrazovanje stanovnika1 (%) Hrvatska23 < od osnovnog Osnovno Srednje Univerzitet, Mr, Dr 2001 % % % % Dubrovačko-neretvanska županija

1,7% 32,5 51,8 13,6

Splitsko- dalmatinska županija*

3,51% 30,23% 52,09% 13,49%

Crna Gora2 < od osnovnog Osnovno Srednje Univerzitet, Mr, Dr 2003 % % % % Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

8.08 10.78 7.53 6.81

14.23 27.02 12.71

11.98 13.72 9.50

15.60 18.27 16.58 15.70 23.01 24.69 25.55

22.11 24.90 21.06

57.40 52.28 59.52 58.18 48.43 37.86 50.07

53.85 52.01 53.26

18.92 18.67 16.38 19.31 14.33 10.44 11.67

12.06 9.37 16.18

Izvor: 1 Popis, 2001, procenti koje su izračunali autori, 2 Popis 2003, knjiga 4. ; * susjedni regioni

Tabela 2.17: Struktura nezaposlenih po rodu i godištu1

Hrvatska1 Stopa nezaposlenosti Muškarci Žene

Starosna grupa 15-24 25-49 +50

2005 % br./% br./% br./% br./% #/% Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

18,3 %

22,3%

3288 (39,5%)

14976 (37,76)

5.026 (60,5%)

24677 (62,2%)

1291 (15,5%)

7609 (19,1)

5088 ((61,2%)

25037 (63,1%)

1935 (23,2%)

7007 (17,7%)

Montenegro2 Stopa nezaposlenosti Muškarci Žene 15-24 25-49 50-64

2003 % br. br. br. br. br. Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

11.73 16.90 15.38 12.01 13.71 14.53 16.68

15.99 16.32 13.66

2,089 2,100 993 926

2,842 1,514 1,722

6273 1412 11554

1,786 1,778 1,103 985

2,646 1,334 1,361

5765 1285

11557

927 860 523 479

1,534 944 798

3429 775

6645

2,422 2,535 1,323 1,259 3,419 1,704 1,953

7933 1603 14445

476 467 237 157 463 173 313

584 293

1831

79

Izvor: 1Hrvatski Zavod za zapošljavanje, Godišnjak 2005, www.hzz.hr, 2Popis 2003, knjiga br. 19 ; * susjedni regioni

Tabela 2.18: Struktura nezaposlenih po obrazovanju

Hrvatska1 Stopa nezaposlenosti

Obrazovanje < od osnovnog Osnovno Srednje Univerzitet, Mr, Dr

2005 % No. No. No. No. Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

18,3%

22,3%

186 (2,23%)

758 (1,9%)

1.347 (16,20%)

7.200 (18,1%)

5888 (70,8%)

27343 (68,9%)

893 (10,7%)

4352 (10,9%)

Crna Gora2 Stopa nezaposlenosti

< od osnovnog Osnovno Srednje Univerzitet, Mr, Dr

2003 % No. No. No. No. Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje Nikšić* Danilovgrad* Podgorica*

11.73 16.90 15.38 12.01 13.71 14.53 16.68

15.99 16.32 13.66

49 60 40 22 149 184 54

108 28 505

345 473 220 177

1070 554 694

1696 553

4222

2838 2650 1542 1363 3527 1615 2036

9111 1886

16143

598 647 270 272 604 220 227

966 105

1876 Izvor: 1Hrvatski Zavod za zapošljavanje, Godišnjak 2005, www.hzz.hr 2Popis 2003, knjiga br. 19; * susjedni regioni

Tabela 2.19: Podaci o zaposlenosti po klasifikaciji muška / ženska populacija Hrvatska1 Radno sposobni

građani Radno sposobna muška populacija

starosti 15-65

Radno sposobna ženska populacija

starosti 15-59

Ukupan broj zaposlenih kod

radno sposobnih građana

2001 br. br. br. br. Dubrovačko-neretvanska županija Splitsko- dalmatinska županija*

72450

274862

37006

141407

35444

133455

38290

136501

Crna Gora2 Radno sposobni građani

Radno sposobna muška populacija

starosti 15-65

Radno sposobna ženska populacija

starosti 15-59

Ukupan broj zaposlenih kod

radno sposobnih građana

2003 br. br. br. br.

80


14280 9828 6068 7379 16914 7661 8483

32134 6889 75557

7619 5090 3260 3769 9535 4850 4534

18682 3986

41187

6508 4664 2776 3535 7116 2651 3877

13096 2787

33604

10405 5950 3972 5468 11426 4813 5400

20096 4192 52446

Izvor: 1Popis, tabela 14 , 2Popis 2003, knjiga br. 19., * susjedni regioni

Tabela 2.20: Zaštićena prirodna područja Hrvatska1 Crna Gora

Dubrovačko-neretvanska županija NP - Mljet Posebni rezervati u moru - Malostonski zaliv Drugi posebni rezervati: - Šumska vegetacija - ostrva Lokrum, Velika dolina - NP Mljet- zoološko-ornitološki - ostrva Mrkan, Bobara i Supetar – Cavtat, Pod Gredom – Vid, Prud – Metković, Orepak - Kula Norinska - ihtiološko-ornitološki – jugoistočni dio delte rijeke Neretva i malo ostrvo Osinj Šumski park - Velika i Mala Petka – Dubrovnik, Osmoliš – Brsečine, Trsteno – Brsečine, Donje Čelo – Koločep, Gornje Čelo – Koločep, gradski park Hober – Korčula, Predolac-Šibanica – Metković, malo ostrvo Ošjak - Vela Luka zaliv, plantaže kedrova “Pod Gospu“ - Orebić Zaštićene oblasti - Rijeka Dubrovačka, Saplunara – Mljet, zaliv Vučina sa primorjem – poluostrvo Pelješac, zaliv Prapratno – Pelješac, Konavoski dvori – Konavle, ostrvo Badija – arhipelag istočne Korčula, Modro oko i jezero Desne – grad Ploče, region “Kočje“ - Žrnovo na ostrvu Korčula Prirodni spomenici: - geomorfološki - Močiljska pećina - Podbrežje Osojnik, pećina Šipun – Cavtat, pećina Gromačka – Gromača, pećina Rača– Lastovo, Vela spilja - Vela Luka - rijetki primjerci drveća - sveti hrast - Žrnovo na ostrvu Korčula, grupa drveća smreke– Plat Spomenici parkovne arhitekture: - botanički vrt - Trsteno - park - park Foretić – Korčula - individualno drvo - platana 1 – Trsteno, platana 2 – Trsteno , kedar - Čara na Korčuli, kedar – Metković - grupa drveća – grupa kedrova pored crkve Gospa od Karmela – Orebić, aleja kedrova pored crkve Velika Gospa – Orebić, aleja kedrova – Korčula

NP Lovćen čija zaštićena oblast ima 64km2 NP Skadarsko jezero Lake čija zaštićena oblast ima 400km2 Planirane zaštićene oblasti: - Planirani NP - Planina Prokletije - Planirani regionalni parkovi: Orjen,

Ljubišnja, Rumija (naročito lokalitet Lušinj), Komovi (naročito lokaliteti Planinica, Maglić i Žijovo), Morački basen (naročito lokaliteti Žurim i Kapetanovo jezero).

Važna staništa ptica: Skadarsko jezero, Šasko jezero, Solana, Durmitor i Biogradska gora.

Izvor: 1 Plan za životnu sredinu Dubrovačko – neretvanske županije, Županijski biro za planiranje okoliša u Dubrovniku, 2003, strana 307

81

Tabela 2.21: Stopa zaštićenih oblasti u regionima/oblastima

Hrvatska1 Zaštićene oblasti 2003 ha Dubrovačko-neretvanskoj županiji

25.468,5*

Crna Gora Zaštićene oblasti (GODINA) km2 Herceg Novi Kotor Tivat Budva Bar Ulcinj Cetinje


Izvor: Plan za životnu sredinu Dubrovačko – neretvanske županije, Županijski biro za planiranje okoliša u Dubrovniku, 2003, strana 143, * Odnosi se na kopno i more

ANEKS IV Probni raspored i indikativne sume za poziv na

podnošenje ponuda u 2007. godini Probni raspored i indikativna suma za poziv na podnošenje ponuda za Prioritet 1: Stvaranje pogodnih socio-ekonomskih i uslova životne sredine u programskoj oblasti unaprijeđenjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i dobrosusjedskih odnosa u pogodnim oblastima. Za budžet 2007, prijedlog je da se objavi jedan poziv na podnošenje ponuda. Sve tri mjere će biti uključene u prvi poziv, pokrivajući oboje: “velike” (u vrijednosti od €50-300,000) i male (u vrijednosti od €10-75,000) grantove. Zemlja poziv na

podnošenje

ponuda (prioritet

1)

Datum pokreta

nja

Potpisivanje

ugovora

Završavanje

projekta

Indikativna suma

IPA

Indikativna suma Nacional

na

Indikativna suma UKUPN

O

Hrvatska

CfP 1: (sve tri mjere; vrijednost grantova €50-300,000 i mali grantovi

Početak 2009

Početak 2010

2011

360,000 63,259

423,529

Crna Gora

450,000 79,412 529,412

82

€10-75,000)

UKUPNO

810,000 142,671 952,941

Probni raspored i indikativna suma za pomoć za Prioritet 2: Tehnička podrška Predviđeno je da Tehnička podrška- Prioritet 2, bude sprovedena putem odvojenih ugovora o grantovima direktno dodijeljenim Operatvnim strukturama. Isti raspored je predviđen za obje zemlje kako bi se osigurala kompatibilnost datih savjeta kao i čvrsta koordinacija vis-à-vis projektne implementacije.

Zemlja Zahtijev za dodjelu pomoći

Potpisivanje ugovora

Podugovaranje Završavanje projekta

Indikativna suma IPA

Indikativna suma

Nacionalna

Indikativna suma

UKUPNO

Hrvatska Mart 2008

Početak 2009

Početak 2009 Septembar 2010 40,000 30,000 70,000

Crna Gora Mart 2008

April 2008 Jul 2008 Septembar 2010 50,000 20,000 70.000

UKUPNO 90,000 5,000 140,000

83

ANEKS B OKVIRNI SPORAZUM IZMEĐU KOMISIJE EVROPSKIH ZAJEDNICA I VLADE CRNE GORE, DANA 15/11/2007 O PRAVILIMA SARADNJE VEZANE ZA EZ FINANSIJSKU PODRŠKU CRNOJ GORI U OKVIRU IMPLEMENTACIJE POMOĆI U OKVIRU INSTRUMENTA PRETPRISTUPNE PODRŠKE (IPA)

84

ANEKS C IZVJEŠTAVANJE

(1) Operativne strukture zemalja korisnica koje učestvuju u prekograničnom programu će slati godišnji i završni izvještaj o implementaciji prekograničnog programa Komisiji i određenim nacionalnim IPA koordinatorima, nakon ispitivanja od strane zajedničkog odbora za praćenje. Godišnji izvještaj će biti podnesen do 30. juna svake godine i prvi put u drugoj godini nakon usvajanja prekograničnog programa. Završni izvještaj će biti podnijet najkasnije 6 mjeseci nakon zaključenja prekograničnog programa.

(2) Izvještaji koji se pominju u stavu 1 će sadržati sljedeće informacije:

a) Napredak postignut u sprovođenju prekograničnog programa i prioriteti u odnosu na njihove specifične, provjerljive ciljeve, sa kvantifikacijom, gdjegod i kadgod budu podesni za kvantifikaciju, upotrebljavajući indikatore pomenute u Članu 94(1)(d) IPA Implementacione Uredbe na nivou prioriteta;

b) Koraci preduzeti od strane operativnih struktura i/ili zajedničkog odbora za

praćenje kako bi se osigurao kvalitet i efektivnost sprovođenja, a naročito:

- posmatračke i evaluacione mjere, uključujući uređenje prikupljanja podataka;

- rezime svih značajnih problema na koje se naišlo tokom sprovođenja

prekograničnog programa i sve preduzete mjere;

- upotreba tehničke podrške;

c) mjere preduzete radi obezbjeđivanja informacija o prekograničnom programu i njihovog objavljivanja.

Po potrebi, informacije pomenute u tačkama od (a) do (c) ovog stava mogu se dostaviti u formi rezimea. Informacije pomenute u tački (b) treba da budu uključene ukoliko nije došlo do značajnijih modifikacija od prethodnog izvještaja.

pretpristrupni instrumenti ( ipa) program prekogranične saradnje … · 2015-05-12 · gdp bruto...

Documents