Slide 1

JU UNIVERZITET U TUZLIFARMACEUTSKI FAKULTETDIPLOMSKI RADBakterijski uzronici bolnike i vanbolnike pneumonijeMentor rada: Dr.sc.Fatima Numanovi, van.prof

Student:Armin DajdiUVODPneumonija ili upala plua je akutno upalno stanje plunog parenhima. Obino je uzrokuje zaraza virusima ili bakterijama, a rjee drugi mikroorganizmi, odreeni lijekovi i druga stanja kao to su autoimune bolesti.Osobe s infektivnom pneumonijom esto imaju produktivni kaalj, visoku temperaturu kao i drhtanje, pomanjkanje daha, otru ili probadajuu bol u prsima kod dubokog disanja te poveanu brzinu disanja.

Pneumonija je kroz cijelu povijest ovjeanstva bila esta bolest. Simptome je opisao ak i Hipokrat (oko 460370 pr. Kr.)Godine 1875. prvi je bakterije u disajnim putevima bolesnika umrlih od pneumonije opazio Edwin Klebs. Dva esta bakterijska uzronika, Streptococcus pneumoniae i Klebsiella pneumoniae otkrili su Carl Friedlnder i Albert Frnkel, 1882., odnosno 1884. godine.Sir William Osler, poznat kao "otac moderne medicine, opisuje ovu bolest kao "predvodnika vojske smrti", godine 1918., kada je kao jedan od vodeih uzroka smrti toga vremena, pneumonija pretekla tuberkulozu.

U 20. stoljeu je nekoliko otkria poboljalo ishod u bolesnika s pneumonijom. Pronalaskom penicilina i drugih antibiotika, uvoenjem modernih hirurkih zahvata i intenzivne njege, u razvijenim se zemljama smrtnost od pneumonije koja je bila skoro 30%, naglo smanjila.Vakcinisanje dojenadi protiv bakterije Haemophilus influenzae tipa B zapoeto je 1988. Vakcinisanje odraslih osoba protiv bakterije Streptococcus pneumoniae je zapoelo 1977. godine, a vakcinisanje djece zapoeto 2000. godine.Otkrie terapije antibioticima i vakcina u 20. stoljeu znatno je poboljala izglede za preivljavanje.

EPIDEMIOLOGIJA PNEUMONIJEPneumonija je uestala bolest od koje u svim dijelovima svijeta obolijeva oko 450 miliona ljudi godinje, uzrokujui blizu 4 miliona smrtnih sluajeva u svim dobnim skupinama.Bolesti donjeg disajnog sistema, meu kojima prevladava pneumonija, bile su trei uzrok smrtnosti u svijetu u 2011. godini sa 3,2 miliona smrti iza ishemijske bolesti srca (7 miliona) i modanog udara (6,2 miliona). U zemljama s najniim prihodima, bolesti donjeg disajnog sistema su na prvom mjestu uzroka smrti sa stopom smrtnosti od 98/100.000 stanovnika, dok su u zemljama s visokim prihodima na estom mjestu sa stopom smrtnosti od 32/100.000 stanovnika.

U Velikoj Britaniji incidenca pneumonije procjenjuje se na 6 sluajeva na svakih 1000 stanovnika u starosnoj skupini od 18 do 39 godina. Za osobe preko 75 godina ovaj broj oboljelih se podie na 75 sluajeva na 1000 stanovnika. Grubo reeno, 20-40% oboljelih zahtijevaju hospitalizaju od ega 5-10% sluajeva zahtijeva intenzivnu njegu.Podaci iz Sjedinjenih Amerikih Drava (SAD) pokazuju da se svake godine registruje 510 miliona oboljelih od vanbolnike pneumonije, od ega se 1,1 milion hospitalizuje, dok 45 000 oboljelih umre. Ovde pneumonija spada meu 10 najskupljih bolesti to se tie hospitalizacije sa godinjim trokovima od blizu 10,6 milijardi dolara.U Hrvatskoj se godinje registrira 50.000 do 60.000 sluajeva. Meutim, upala plua kao uzrok smrti u Hrvatskoj nije javnozdravstveni prioritet. U 2011. godini smrtnost od upale plua bila je na 33. mjestu meu 35 evropskih zemalja sa stopom od 7,11/100.000 stanovnika. . U Bosni i Hercegovini prema posljednjim podatcima Svjetske zdravstvene organizacije objavljenih u aprilu 2011. godine, smrti uzrokovane pneumonijom dostigle su broj od 243. Na 100.000 stanovnika taj broj iznosi 6,24 smrtna sluaja to rangira Bosnu i Hercegovinu na 181. mjesto u svijetu.

Dobno podeena standardizirana smrtnost infekcija donjeg disajnog sistema na 100.000 stanovnika pripremljeno od strane WHO 2004. godine

KLASIFIKACIJA PNEUMONIJANa osnovu etiolokog uzronika (tipine i atipine)Na osnovu toga gdje ili kako je dolo do zaraze (uobiajena pneumonija, aspiracijska pneumonija, pneumonija povezana sa zdravstvenom njegom, hospitalne pneumonije, pneumonije povezane sa mehanikog ventilacijom)Prema duini trajanja (akutne, hronine, revidirajue)Prema rasprostranjenosti u plunom parenhimu (lobarne, segmentalne, lobularne, multilobularne, konfluirajue, migrirajue)

ETIOLOGIJA PNEUMONIJABakterije su najuestaliji uzrok pneumonije, s time da je vrsta Streptococcus pneumoniae izolirana u gotovo 50% sluajeva. Druge esto izolirane bakterije ukljuuju: Haemophilus influenzae u 20%, Chlamydophila pneumoniae u 13% i Mycoplasma pneumoniae u 3% sluajeva.Legionella, Mycoplasma pneumoniae i Chlamydophilla pneumoniae izazivai su tzv. atipine pneumonije koja ini oko 10-20% svih pneumonija. Kod deficita imunog sistema i bolnikih pneumonija znaajni su: Staphylococcus aureus i Psudomonas aeruginosa.Kod odraslih osoba, virusi ine priblino treinu, a kod djece oko dvije treine sluajeva pneumonije. esto prisutni agensi ukljuuju: rinoviruse, koronaviruse, viruse gripe, respiratorni sincicijski virus (RSV), adenovirus i virus parainfluence.

Gljivina pneumonija nije uobiajena, ali se ee javlja kod osoba s oslabljenim imunolokim sistemom zbog AIDS-a, imunosupresivnih lijekova ili drugih zdravstvenih problema. Najei uzronici su Histoplasma capsulatum, Blastomyces, Cryptococcus neoformans, Pneumocystis jiroveci i Coccidioides immitis.Plua moe napasti i niz vrsta protozoa. Ovi organizmi najee uu u tijelo putem izravnog dodira s koom, gutanjem ili putem kukaca nositelja. Neki paraziti, osobito oni iz rodova Ascaris i Strongyloides, stimuliraju jaku eozinofilnu reakciju, koja moe uzrokovati eozinofilnu pneumoniju.Legionarska bolest, izazvana bakterijom Legionella pneumophila i drugim vrstama bakterije legionele, odgovorna je za 1-8% svih pneumonija i za oko 4% smrtnih pneumonija, koje se dobiju u bolnicama. Pokazuje tendenciju pojavljivanja u kasnom ljetu i ranoj jeseni. Iako se legionarska bolest moe pojaviti u bilo kom uzrastu, osobe srednjeg ivotnog doba i stariji oboljevaju najee. ini se da su u veoj opasnosti ljudi koji pue, konzumiraju alkohol ili uzimaju kortikosteroide. Legionarska bolest moe imati relativno blage simptome, ali moe ugroziti i ivot.

PATOFIZILOGIJAPneumonija esto poinje kao infekcija gornjeg disajnog sistema koja prelazi u donji disajni sistem. Veina bakterija do plua dospijeva udisajem iz grla ili nosa. U grlu se bakterije nalaze uvijek, ali potencijalno zarazne bakterije se tamo nalaze samo u odreeno vrijeme i u odreenim okolnostima. Manji broj bakterija kao to su Mycobacterium tuberculosis i Legionella pneumophila dopire do plua zaraenim, u zraku rasprenim kapljicama. Bakterije se do plua mogu proiriti i putem krvi.

Pneumonija puni plune alveole tekuinom, ometajui oksigenaciju. Alveola na lijevoj strani je normalna, dok je ona na desnoj puna tekuine zbog pneumonije

Virusi do plua mogu doprijeti razliitim putevima. Do zaraze respiratornim sincicijskim virusom tipino dolazi dodirivanjem oiju ili nosa nakon dodirivanja virusom zagaenih predmeta. Do zaraze drugim virusima dolazi udisanjem u zraku rasprenih kapljica koje sadre virus, na nos ili usta. Kada jednom dospiju u gornje dine puteve, virusi mogu dospjeti i do plua, gdje ulaze u stanice koje oblau plune mjehurie (alveole) ili u pluni parenhim. Neki virusi, poput virusa ospica i herpes simplex virusa mogu u plua dospjeti putem krvi.

OSNOVNI SIMPTOMI BOLESTISimptomi i znaci upale plua variraju od blagih do veoma ozbiljnih. To zavisi od faktora kao to su vrsta uzronika koja izaziva infekciju, godine ivota i opte stanje oboljelog.

Obavezno se javiti ljekaru ako osoba ima tekoe sa disanjem, bol u grudima, uporan kaalj, temperaturu preko 39 stepena, naroito ako se primijeti gnoj u ispljuvku. Naroito se vano javiti ljekaru ako:Dijete mlae od dvije godine ima simptome i znake pneumonije,Ako je osoba starija od 65 godina,Ako osoba ima oslabljen imuni sistem ili boluje od neke hronine bolesti,Ako pacijent prima hemoterapiju ili uzima lijekove koji smanjuju imunitet.

DIJAGNOZAZlatni standard za postavljanje dijagnoze pneumonije je izolacija uzronika direktno iz plunog tkiva (pluna biopsija). Zbog nemogunosti izvoenja ovog testa u svakodnevnoj praksi kao alternativni zlatni standard se koristi kombinacija klinike slike, rentgen snimke plua, laboratorijskih nalaza, mikrobiolokih nalaza i odgovora na antibiotsku terapiju.Tjelesnim pregledom se ponekad moe otkriti niski krvni tlak, ubrzani rad srca ili niska zasienost kisikom. Disanje moe biti bre od normalnog, a moe se pojaviti i dan ili dva prije pojave drugih simptoma.U svrhu postavljanja dijagnoze esto se koristi rentgen prsita. Slikovne su pretrage potrebne u osoba s blagom boleu ako se oekuju mogue komplikacije, u bolesnika ije se stanje ne popravlja usprkos lijeenju i u bolesnika u kojih ne postoji sigurnost o uzroku bolesti.

Kako prepoznati pacijenta sa tekom pneumonijomPostoji vie od 40 indikatora negativne prognoze kod pacijenata s penumonijom. Vie vodia je predloilo komplicirane sisteme skoriranja.Britansko torakalno drutvo (British Thoracic Society) je predloilo jednostavniji sistem procjene teine pneumonije nazvan CURB65. Ovaj sistem se sastoji od procjene 6 indikatora sa ukupnim skorom od 0 do 6. Indikatori za procjenu u CURB 65 sistemu:Pojava konfuznosti i dezorjentacija prema osobama, prostoru i vremenu ili rezultat na skraenom mentalnom testu 8, [abbreviated mental test score (AMTS)]urea >7 mmol/l;respiracije 30/min; sistolni krvni pritisak 2,0 mg/L rezistentnima na penicilin..Postoje odreeni epidemioloki pokazatelji i klinika stanja sa iznadprosjenom vjerovatnosti za pojavu rezistentnih sojeva pneumokoka.

KOMPLIKACIJE PNEUMONIJEKomplikacije pneumonije mogu se podijeliti na plune i izvanplune. Od plunih komplikacija najznaaniji su: apsces plua, pleuralna efuzija, empijem, pluna embolija, akutni respiratorni distres sindrom (ARDS).Od izvanplunih komplikacija najvei znaaj imaju: metastatske infekcije (meningitis, arthritis, endokarditis, perikarditis, peritonitis), sepsa, bubrena insuficijencija, srana insuficijencija, akutni infarkt miokarda.

PRIKAZ SLUAJABolesnica od 55 g. prvi put se javlja doktoru u decembru:visoka tjelesna temperatura, suhi kaalj, zaepljen nos bolovi u zglobovima i miiimaEpidemioloki:nedavni posjet unucima koji su imali visoku temperaturu i bolove u miiimaFizikalni nalaz:temperatura 390C, crvenilo drijela, bistri iscjedak iz nosa, difuzno bolni miii, RTG plua u granicama normalnog

Kliniki tok bolesti:nakon 3 dana osjeala se bolje, kaalj je bio manjietvrti dan ima drhtavicu, temperatura 39,20C, oteano dieproduktivno iskaljavanje: boje hre, mutno plua: perkutorno blago skraen pluni zvukpreparat sputuma (Gram): brojni gram pozitivni diplokoki u obliku lanceteRTG: gusta lobarana infiltracije desno u srednjem pl. poljuZakljuak:Prva bolest = respiratorni katar ili sindrom gripeInfluezna, parainfluenza, adenovirusiDruga bolest = pneumonija s akutnim poetkomevolucija simptoma unutar 24-48 sati

ZAKLJUAKPneumonija je akutna infekcija plunog parenhima, ukljuujui alveolarne prostore i intersticijalno tkivo, praena znacima akutne bolesti. Pneumonija je u zemljama u razvoju znaajan uzrok morbiditeta i mortaliteta.Racionalizacija lijeenja pneumonija primjenom savremenih terapijskih vodia omoguava skraivanje hospitalizacije, lijeenje se nastavlja ambulantno, to doprinosi komforu bolesnika, znatno smanjuje trokove lijeenja, smanjuje optereenje medicinskih radnika, a istovremeno se izbjegavaju neeljene komplikacije dugotrajne hospitalizacije.

Zdrav nain ivota, redovna fizika aktivnost, pravilna ishrana i uredan san, uz izbegavanje puenja, alkohola i drugih rizinih faktora, kao i pravovremeno javljanje ljekaru, pravilna primena terapije i izbegavanje zloupotrebe antibiotika (jer time stvaramo sve vie rezistentnih slojeva bakterija,a samim tim i borbu sa infekcijom dosta neizvesnijom) znaajno e unaprediti prognozu pneumonije i smanjiti broj smrtnih ishoda.Zbog uestalosti bolesti u zemljama u razvoju i relativno niske svijesti o mogunosti obolijevanja u razvijenim zemljama, 12. novembar proglaen je Svjetskim danom pneumonije, kada graani i politiari imaju priliku poduzeti mjere protiv bolesti.