prishtinë, 2009 › wp-content › uploads › 2019 › 03 › ...4. këtë libër e kemi pasuruar...
TRANSCRIPT
Prishtinë, 2009
Titulli:
Abetarja Kur’anore
Autorë:
Osman Abazi
Jusuf Kastrati
Redaktor gjuhësor:
Besnik Kastrati
Redaktor teknik:
Jusuf Kastrati
Ballina:
VIVA4 Solutions – www.viva4.com
+377 (0)44 202317 & +386 (0)49 626024
Shtyp:
Shtypshkronja
Botim i dytë
Muaji, viti
Copyright © Autorët
E-mail: [email protected] & [email protected]
Tel.:+377 (0)44 640318
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshiruesit
Parathënie
Lavdërimi i takon Allahut, Atë e falënderojmë dhe vetëm për Tij ndihmë
dhe falje kërkojmë. Kërkojmë mbrojtje tek Allahu prej të këqijave të shpirtrave tanë
dhe të veprave tona! Atë që e udhëzon Allahu nuk ka kush që e humb dhe atë që
Allahu e lë në humbje nuk ka kush që e udhëzon. Dëshmojmë se nuk ka Zot që
meriton të adhurohet me të drejtë përveç Allahut dhe se Muhammedit është rob
dhe i dërguar i Tij.
Falë Zotit të Madhërishëm, u kompletua ky libër, i cili është një përpjekje
modeste për ta ndihmuar çdo musliman të mësojë ta lexojë Kur’anin fisnik. Libra
të tillë ka shumë, mirëpo, megjithatë ne e pamë se është e nevojshme të botohet ky
libër për arsyet e mëposhtme:
1. Shkronjat arabe që janë përdorur në disa nga këta libra ndryshojnë nga
ato që gjenden në Mus’haf, gjë që ua vështirëson nxënësve kalimin prej atij libri në
Kur’an. Ne kemi përdorur shkrimin që përdoret në Mus’hafin e botuar në Medine,
i cili ka përparësi të shumta dhe është më i përhapuri në botë.
2. Shumë prej atyre librave janë të mangët.
3. Metoda e mësimit në disa nga këta libra është e vështirë.
4. Këtë libër e kemi pasuruar me shembuj të mjaftueshëm nga Kur’ani
fisnik dhe me një shtojcë për ushtrimin e shkrimit, e cila ka rëndësi të veçantë, pasi
që ndihmon nxënësin në ngulitjen në kokë të asaj që e mëson.
5. Ky libër është i përshtatshëm për të gjithë, pa marrë parasysh moshën
apo gjininë.
Duam t’jua kujtojmë se askush nuk mund të lexojë Kur’an tamam ashtu si
duhet nëse nuk mëson me ndonjë libër të tillë te ndokush që di të lexojë mirë
Kur’an, sepse disa nga shkronjat arabe nuk ekzistojnë në gjuhën tonë shqipe.
Gjithashtu, dëshirojmë t’jua bëjmë me dije se mësimi i leximit të Kur’anit
me përpikëri është detyrë për çdo musliman dhe po ashtu për prindërit që t’ua
mësojnë fëmijëve të tyre.
Për fund, lusim Allahun e Madhëruar t’i shpërblejë me Xhennetin Firdeus
të gjithë ata që kontribuuan në përpilimin dhe botimin e këtij libri dhe ata që do të
punojnë me të.
Shpresoj të mos na harroni neve dhe prindërit tanë nga lutja juaj e mirë.
Lutja jonë e fundit është: I gjithë falënderimi i takon Allahut, Zotit të
botëve. Allahu e thotë të vërtetën dhe vetëm Ai udhëzon në rrugën e drejtë.
Lëvdatat, bekimet dhe paqja e Allahut qofshin me Muhammedin ,
familjen, shokët dhe pasuesit e tij.
Autorët
Vlera e leximit të Kur’anit famëlartë
Lavdërimi i takon Allahut, Atë e falënderojmë, nga Ai kërkojmë ndihmë
dhe falje. Lëvdatat, bekimet dhe paqja qofshin me të Dërguarin e Tij të fundit
Muhammedin , me familjen dhe shokët e tij, si dhe me ata që e pasojnë rrugën e
tij.
Kur’ani fisnik është fjala e Allahut të Lartësuar. Vlera e tij ndaj fjalëve tjera
është sikurse vlera e Allahut ndaj krijesave. Ndërsa leximi i tij është gjëja më e
mirë që e shqipton gjuha.
Allahu i Lartmadhërishëm thotë:
Ata të cilëve ua kemi dhënë Librin dhe e lexojnë ashtu siç është
shpallur, ata besojnë vërtet në të… (El-Bekare: 121).
Ndërsa, Pejgamberi Muhammed ka thënë:
“Më i miri në mesin tuaj është ai që e mëson Kur’anin dhe ua mëson të tjerëve.”
(Buhariu nga Othman Ibn Affani ).
“Ai që e lexon Kur’anin, duke qenë i përpiktë në leximin e tij është nën përcjellje të
melekëve shëtitës, fisnikë dhe bamirës, ndërsa ai që e lexon Kur’anin duke pasur vështirësi
gjatë leximit, i ka dy shpërblime.” (Buhariu dhe Muslimi nga Aisheja r.a.).
“Me të vërtetë, Allahu i Madhërishëm lartëson me këto fjalë (me Kur’an) disa
njerëz dhe poshtëron disa të tjerë.” (Muslimi nga Omer Ibnul-Hattabi ).
“Lexojeni Kur’anin, sepse ai do të vijë ndërmjetësues për lexuesit e tij në Ditën e
Kijametit.” (Muslimi nga Ebu Umame El-Bahiliu ).
“Ai që e lexon një shkronjë nga Libri i Allahut të Madhëruar ka një të mirë e cila
shtohet dhjetëfish. Nuk them se elifi, lami dhe mimi janë një shkronjë, por elifi është një
shkronjë, lami një shkronjë dhe mimi një shkronjë.” (Tirmidhiu nga Abdullah Ibn
Mesudi ).
“Lexuesit të Kur’anit i thuhet: lexo dhe ngjitu lart (në Xhennet), lexo ashtu si e
lexoje në dunja, sepse ti do të ngrihesh vazhdimisht duke e lexuar atë deri në ajetin e fundit
që do ta lexosh.” (Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu nga Abdullah Ibn Amri ).
“Allahu i Lartësuar thotë: “Ai, që shpenzon kohën me Kur’an dhe me përmendjen
Time dhe lë mangu të luturit Mua, do t’ia japë më të mirën e lutjeve të të tjerëve. Vlera e
fjalëve të Allahut të Madhëruar mbi fjalët e tjera është si vlera e Allahut ndaj krijesave të
Tij.” (Tirmidhiu nga Ebu Seid El-Huderiu ).
“Me të vërtetë ai i cili në brendinë e tij nuk ka asgjë nga Kur’ani është si
gërmadha!” (Tirmidhiu nga Ibn Abbasi ).
“Ai i cili e lexon Kur’anin dhe punon me atë që gjendet në të, dy prindërve të tij
Allahu do t’ua vë një kurorë në Ditën e Kijametit, drita e së cilës do të jetë më e mirë se
drita e diellit në këtë botë. E ç’mendoni për atë që punoi me të?!” (Ebu Davudi nga
Muadh Ibn Enesi ).
El-Humejd El-Himaniu ka thënë: E pyeta Sufjan Eth-Thevriun për njeriun
që lufton në rrugë të Allahut dhe për atë që e lexon Kur’anin, cili është më i mirë?
Ma ktheu: “Ai i cili e lexon Kur’anin është më i mirë, sepse i Dërguari ka thënë: “Më i
miri në mesin tuaj është ai që e mëson Kur’anin dhe ua mëson të tjerëve.”
Këto ajete, hadithe e shumë të tjera të ngjashme me to tregojnë vlerën e
mësimit, leximit dhe zbatimit të Kur’anit fisnik.
Paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të Dërguarin e Allahut,
Muhammedin, familjen e tij të ndershme, mbi shokët e tij dhe mbi të gjithë ata që e
pasojnë atë deri në Ditën e Gjykimit.
Autorët
Hyrje
1. Alfabeti i gjuhës arabe përbëhet nga njëzetetetë shkronja (bashkëtingëllore) dhe
secila shkronjë ka emrin e vet.
2. Nëntë prej këtyre shkronjave janë të rënda:
(Ḳẫf) - (Ġajn) - (Ӑjn) - (Ḍhẫ') - (Ṭẫ') - (Ḍẫd) - (Ṣẫd) - (Ḣẫ') - (Ḥã')
3. Pos këtyre shkronjave, në gjuhën arabe ekzistojnë edhe tri zanore apo vokale:
a) Fet’ha ػػىػ - e1 p.sh.: B - ب be -
ى - ben ب بن
b) Damme ػػيػ - u p.sh.: B - ب bu -
ي - bun ب ب
c) Kesre ػػػ - i p.sh.: B - ب bi - ب bin - بو
Dyfishimi i këtyre zanoreve quhet tenvin dhe lexohet si në vijim: ػنػػ en, ػػه ose ــــ un dhe
ػوػػ in.2 Tenvini shkruhet gjithherë në fund të fjalës.
4. Zanorja ػػىػ e te shkronjat e rënda shqiptohet a, p.sh.
ى ,(ḥa)ح
ى ,(ṣa) ص
ى etj.3 ,(ḍa) ض
5. Të gjitha shkronjat e Kur’anit lidhen me njëra – tjetrën, vetëm gjashtë prej tyre lidhen
para (nga ana e djathtë) e nuk lidhen mbrapa, ato janë: ا د ذ كرز (Elifun, dalun, dhalun,
raun, zajun dhe wawun).
e/me/re ىرى we/zi/re أىم
ىزرى ra/ze/ķa ك
ىؽىزىر
Ndërsa, të gjitha shkronjat tjera lidhen nga të dyja anët.
ke/te/be ىبىت xhe/le/se كى
ىلىس ى ha/mi/de ج دى حى
6. Allahu i Lartësuar, për çdo shkronjë të Kur'anit fisnik që e lexojmë na shpërblen me
nga dhjetë shpërblime.
1 E-ja në arabisht lexohet sikurse e-ja në fjalën shqipe "tre". 2 Shih shembujt më lartë.
3 Vërejtje: Shkronjat e rënda përveç që kanë ndonjë shenjë dalluese, gjithashtu janë të
shënuara edhe me të zezë përgjatë gjithë librit.
Bã' - ب - B
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػبػب
يبػ بيػ ب ػبى ػ
ىػبػب
ي ب ىبو
بي ب بن
يبب بب
ى ب
ىػبػب
ي ب
ىبب به يبو
بى ب ببن
ي ب
Tã' - ت - T
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػتػت
ي ػتى ػتػ )ةػ (تيػ ت
ىػتػت
ي ت
يبتى ب
يتبى ب
يببى ت
ىػتػت
ي ت تو
ى تيب بن
يتتي بت ى
ب
Thã' - ث - Th
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػثػثى ػثى ػثػ ثيػ ثي
ػثػثى ثي بث ى ت
يثتى ب
ىتى ثىب
ػثػثى ثيىبه تث
ىثت
يثى ب ي
بب
Xhĩm - ج - Xh
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػجػج
يجػ جيػ ج ػجى ػ
ىػجػج
يػبتي ج ى
ج ىجثي ب تب ى
ج
ىػجػج
ي ج
يتج ثى
يب ججن
يج ثوى ب
Ḥã' - ح - H e rëndë e fytit
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػحػح
ي ػحى ػحػ حيػ ح
ىػحػح
ي ح حو
ىبى ج
ى تيحب
يبتى ح
ىػحػح
ي ح
يبى حت
ىبحه ث
ىجح
ي ب
Ḣẫ' - خ - H e rëndë, me grithje
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػخػخ ػخى ػخػ خيػ خي
ىػخػخ ب خي ػثى خي
يختى ب جثي ى
خ
ىػخػخ خي
يبىت خو
يخحى ج
يتجى خ
Gjashtë shkronjat të cilat lidhen para e nuk lidhen mbrapa
Elif4 E, I, U - ا -
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ي ا اى اى اػ ايػ ا
ي ا اى اى ا بج
ياجىيػباى ب
ح
ي ا اى ياو اجى ت
ىابىاى ت جثي
Dãl - د - D
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ى د د
ي دى دػ ديػ د
ى د د
يجدي د ى
دي ت ى ح ي بو ىجا
د
ى د د
يدو د دي ى
خ ىديجن ب
يخبى د
Dhãl - ذ - Dh
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ي ذ ذى ذى ذػ ذيػ ذ
ي ذ ذى ذىذ خذي د
ى ج
ي ذى ب ى
حى ب
ي ذ ذى تذي ذ ى ح
يذجى د
يتب ذى
4 Elifi nuk ka shqiptim të vetin, por lexohet varësisht nga zanorja që ka (e,i,u).
Rẫ' - ر - R
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
يررى رى ػر ريػ ر
يررى ر ثره
ى ب
ىبيرىب خ
ىر
ي ػح
يررى ر
يجرىي د رذ ى
ب ثدى ي ر
Zãj - ز - Z
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ززي ى زى ػز زيػ ز
ززي ى ز
ىػبػت
يز
يزدى ت
يجرى ز
ززي ى ز
ى خيب
يزرى ب دو
ىبى ز
Wãw - ك - W – lexohet si në anglisht
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
يككىػو ويػ ك وى
يككى ك
يتوى ح
ى ثيوب
ىزرى ك
يككى ك
يرك ذى
ىكج زي رثى ى
ك
Këtu mbarojnë shkronjat që nuk lidhen mbrapa.
Sĩn - س - S
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػسػس
ي ػسى ػسػ سيػ س
ىػسػس
ي س
يجسى د
هدىسى ح حو
ىبى س
ىػسػس
ي س
يتسى ب
يسوى ر
ىػخرى س
Shĩn - ش - Sh
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػشػشى ػشى ػشػ شيػ شي
ػشػشى شي حشي ى ك
ى بىش
يتت شى
ػشػشى ر شيىج شي
ي ذىشس
ىزد شى
Ṣẫd - ص - S e rëndë
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػصػص
ي ػصى ػصػ صيػ ص
ىػصػص
ي ص
ي ذىبص رو ى
صى ب
يخرى ص
ىػصػص
ي ص
ي ثىجس
يصبى ح
يصى رد
Ḍẫd - ض - D e rëndë
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػضػضى ػضى ػضػ ضيػ ضي
ػضػضى ضي ىبضيضدي ت ى
حنجا ضى
ػضػضى ضي سضي ى ك
ىضس
ي ب ضي
ى رب
Ṭẫ' - ط - T e rëndë
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػطػطى ػطى ػطػ طيػ طي
ػطػطى طي ىسطى ب ىطىبه ح جو
ى طىز
ػطػطى طي ذىصطي طثي شى و طىبى
Ḍhẫ' - ظ - Dh e rëndë
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػظػظى ػظى ػظػ ظيػ ظي
ػظػظى ظي تظي ى ج ىظشي
بي ظىخر
ػظػظى زظياى ظي ظخي ى ج ظىسطي
Ӑjn - ع - A, I ose U e rëndë (e kundërt me elifin)
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػعػع
ي ػعى ػعػ عيػ ع
ىػعػع
ي ع
ىبى عنت عدى ي
س طىشو ى ع
ىػعػع
يع ع ى
ج ضىيعس شى
ىثري ع
Ġajn - غ- G e rëndë, me grithje
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػغى ػغػ غيػ غيػغػغى
غيػغػغى يغىب طى ىغضي
ب به ضى غى
زغي غيػغػغى ى ك
ى يغى ص
يطس غى
Fã' - ؼ - F
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػفػفى ػفى ػفػ فيػ في
ػفػفى في سفي ى خ
يفر غى فىرح
ػفػفى في طفى ى ع
ىفع شي
ىيسخ ف
Ḳẫf - ؽ - K
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػقػقى ػقى ػقػ قيػ قي
ػقػقى قي ىقىبى س قره
ى قيراى ح
ػقػقىي قي فقى ي ك قدى ي
ع ىس قىب
Kãf - ؾ - K
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػكػكى ػكى ػكػ كيػ كي
ػكػكى كي فىتكيىكػر شي
يسب كى
ػكػكى كيى كيذب كفى ى
عىير ث كى
Lãm - ؿ - L
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ػلػلى ػلى ػلػ ليػ لي
ػلػلى لي ل ىسى ع
ىلىس ى ج لىحقى
ػلػلى لي يجلى اىلي ك لىبثى
Mĩm - ـ - M
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىػمػم
ي ػمى ػمػ ميػ م
ىػمػم
ي م اىلىمه ل
ى ى ج
ىرضى م
ىػمػم
ي م
ى ظيلم مقي ى
عيص مقى
Nũn - ف - N
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
يػنػنى ػنى ػنػ نيػ ن
يػنػنى ن
ين كىى س
ػمىن غى
ىحى نىج
يػنػنىىكيو ن
فىنعي ص نىظىره
Hã' - ق - H
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
يهه هيػ هى () هػ ػ ػهى
يهه هى
ي اىل
ى طيهر
ننا هى
يهه هى
ىرق هدي كى شى لىكو هى
Jã' - ل - J
Të lidhura me njëra - tjetrën Në fund të fjalës Në mes të fjalës Në fillim të fjalës
ىيػي
ييػ ىي ػى ػيى ػ
ىيػي
يب ػى
ىس
ي ى يسه كى
يجبى ي
ىيػي
ي ػى
ىضىى ر يغى ظي
ىي
ي زد
PËRDORIMI I TENVINIT
Në hyrje të këtij libri përmendëm se zanoret e dyfishuara quhen Tenvin dhe lexohen
kështu:
a) zanorja ػػىػ e e dyfishuar ػنػػ en.
b) zanorja ػػيػ u e dyfishuar ــــػػهػ ــ un.
c) zanorja ػػػ i e dyfishuar ػوػػ in.
Tenvinët shfaqen vetëm në fund të fjalës dhe asnjëherë në fillim apo në mes të
saj, p.sh.:
يبوا كيت فن
ىنى ج
ىريج ل
kutubin xhenefen Rexhulun
ةوىزىل هيم دن هي
هةىلم كى
hemezetin huden kelimetun
ىنىسىح
ن ة ب ى
نىص مى قىس
ة ىر ىقىا ب فن
يحي ص ىلو
بى ج
نلىمى ع
هةىرىج ا شى
نطىسى ك
ل طيون جنىرى اح رو
ىوي س
SUKUNI ػػػ
Nëse shkronja nuk e ka ndonjërën nga tri zanoret e shkurtra bëhet e palëvizshme – e
pavokalizuar dhe fiton këtë shenjë ػػػ që quhet sukun e që vihet mbi shkronjë.
Sukuni nuk mund të vijë në fillim të fjalës, por vetëm në mes dhe në mbarim të saj.
Shembuj:
سو نىف كى
تل وؼى ى
س
nefsin tilke Sewfe
م لىي ى ع
فىزحى ت
ىي
ىوـ
ӑlejhim taḥzen Jewme
مي من
ىىعىدي س
عى ب
جيرخىيدي ي
ب نىع قي ىرهى
ت
ىوف يسقى ي
ىنطىسى ك
ىتغى فىر
يبىسحى ي
ير ذك
ىـ دىمى د
TESHDIDI (DYFISHUESI) ػػػ
Teshdidi është një shenjë e vogël, e cila shfaqet mbi shkronja. Ai dyfishon shkronjën
mbi të cilën gjendet, gjegjësisht tregon se aty janë dy shkronja të njëjta, e para me
sukun (ػػػ), ndërsa e dyta me ndonjërën nga tri zanoret (e, u, i).
Shembuj:
ىػة ن ى ج ؿى نىزى
ى سى م
xhen-netun5 nez-zele mes-se
لغى ب
يىسيػي ن
ىلىم ى ع
bel-liġ nujes-siru ӑl-leme
ىز ري ب
ىب ذى كى
ىؽ دى ى ص
ةو ى قيو يضي
حى ي قى ى
فىح
يىلع طى ت
تىر يج ف
تىج ك زي
ىي
ير كى ذى
ىنىع ى قىط ملى
5 – Kjo shkronjë quhet "T e rrumbullakët"; nëse ndalemi në të lexohet "H" ( ), e nëse
vazhdojmë lexohet "T" dhe vjen vetëm në fund të fjalës.
HEMZEJA
Hemzeja është një shenjë e vogël, e cila lexohet sipas zanores që ka, pa marrë
parasysh se a vjen e vetmuar (ء), vjen mbi apo nën elif (إ أ), mbi waw (ؤ) apo mbi
shkronjën ja (ئ).
Hemzeja mund të vijë në këto mënyra:
يأى ءئئؤإأ
Shembuj:
ءو شىيمنؤي ي لى أىكى
shej/in juë/mi/nu e/ke/le
دبيي
ية ئ ى
ه فئ إلىي
jub/di/u fi/e/tun i/lej/hi
ىسس بئ
ير أ ا لى سن
أ كى
ئذوىومى ي
نوئلىإ م ىشى ي
أىى نىب
ةى لىئن ئدى
أىف
نةى فئ
هة دى ىصؤي م
ىتيىءى أىر
Vërejtje: Hemzeja që vjen me sukun lexohet si gjysmë ë-je, siç mund të vërehet edhe në
shembujt e mësipërm.
ZGJATIMET
Elif-i, waw-i dhe ja-ja (ا ك م) zgjasin zanoret يػػػػى kur këto të fundit shfaqen (e, i, u) ػ
para këtyre shkronjave, por me kusht që elif-i, waw-i dhe ja-ja të mos kenë kurrfarë
shenje (ػيػػػػػى .(ػػػػ
SHNDËRRIMI I ZANORES E NË A TË GJATË:
a) ا - kur zanorja e shfaqet para elif-it, p.sh.:
ىاؿواننا لىي
ىهي م
ىاف كى
lejãlin muhãnen kãne
b) و - kur zanorja e shfaqet para waw-it, p.sh.:
وةن كى ىلىوةى ز ى
و صى ةنىج
zekãten ṣâlãte nexhãti
c) ى - kur zanorja e shfaqet para ja-së, p.sh.:
لىر ذك
لأىه دى
ىوقى لت
dhikrẫ ehdã taḳwã
d) - kur ky elif i vogël shfaqet mbi shkronjë ose pas zanores e, p.sh.:
ػذ لػ قهىىس ػلك مه
ى م
hãdhihi selãmun mãliki
يخ لأىو ر
ىيى ةيح
ىاءى ج
افو ىوا صن
ى ى أىن لى
صى ي
ػىايىاء
ى تن
ىاكى لء
يآئرىصى ب
ىػ ن ىج ػ ت
ىاضع ثى فن
ين ىأ
SHNDËRRIMI I ZANORES I NË I TË GJATË:
:.kur zanorja i shfaqet para ja-së, p.sh - ي م
ريه كى يبيونى م
ى ب
kerĩmun mubĩnin benĩ
ديثي ى ح
حيى حيى ر
نىيى ع ثيو كى إن
فيه قيلىهيد حى
ا كيمنىل ح
يسي ر لىطيف
SHNDËRRIMI I ZANORES U NË U TË GJATË:
:.kur zanorja u shfaqet para waw-it, p.sh - و
ي ون ر هةىوريكف س
ي د
nũrun sũretun dũni
ىيكت وؿي أ ي
سى ر فيور غى
ىوفيمنؤيا ي كجن
يري ب في ي
وسي ي
ا كيورن ا شى يهىقيود ى ك
ىغيوفبى ي
ىريآي
ىكفييوفو ء
سنىوره م
ي بن
LIDHJA E FJALËVE
Kur kjo shenjë shfaqet ndërmjet dy, tri, katër apo pesë fjalëve nënkupton se të gjitha – ٱ
ato duhet të lidhen sikur të jenë një fjalë.
Po qe se lami (ؿ) vjen pas kësaj shenje (ٱ) pa sukun, atëherë nuk lexohet, por tejkalohet
duke përforcuar gjithmonë shkronjën vijuese me teshdid ( لٱ ), ndërsa kur vjen me
sukun ( لٱ ), atëherë patjetër duhet lexuar, sikurse edhe shkronjat tjera. Shkronjat tek të
cilat lexohet lami quhen el-huruf el-kamerije, kurse ato tek të cilat nuk lexohet lami
quhen el-huruf esh-shemsije.
ىىقيضىٱليرم ٱػب ق ى
حل ٱ
ىىةمن جنل
ḳuḍije’l-emru bi’l-ḥaḳ-ḳi mine’l-xhin-neti
ٱلىآءمن
ىمى س لىقى ى
ٱخىر لىكى
ىي ـ و ين ٱل
mine’s-semãi ḣaleḳa’dh-dhekera jewmi’d-dĩni
ب ىر
ٱلى لىميىػع
ي ىديٱالل ى
م لصى مبس ٱللى
ٱإذىا قى ىىس ٱب ت ق ى
حي ل لى
لىي
رٱلد قى
ى
يىقيٱع
ىي ل
ىحفيلٱبػبأىص
ل
يارىد
تىقيىٱل ي م
ىواأىم ؿى
ىاسٱل ن
ىىٱبك
ارل
ىح س ى لى
آءٱرح
ىت لش
RËNIA E ZGJATIMEVE
Zgjatimet që gjenden në fund të fjalëve bien vetëm atëherë kur bëhet lidhja e fjalëve
ndërmjet njëra – tjetrës, si p.sh.:
ويلٱىسىم يػدى
ل
ىاكىٱىتىء اؿى ى
م ل
ىنٱاقيل
ل ح
mũse’l-hudã we ãte’l-male ḳulna’ḥmil
د ىلٱلي بيلى ى
ش سغيٱىي لى
ىي ا ل
ىػلٱىتء
ى
حى نر
jehdi’s-sebĩl juġshi’l-lejle ãti’rraḥmãni
يوأىقيم لىولٱا ةىصى
يابىوج
لٱا
ىرخ يكتي صى وأ
ػٱا
ىكت
ل
ى ب
eḳĩmu’ṣ-ṣâlãte xhãbu’ṣ-ṣâḣra ũtu’l-kitãbe
يك ذٱل
ى
حى ةر لٱإلى يػدى
ل ل
ىرىتىٱك كى
فيل ل
اىىلىػٱم
تب
يول ه
ىش ٱي
ىوقيجيو ل لى
ىاسٱلأىك ن
قىالى ىديٱك
مىحىاتيو ل
ء وٱا كى ا ةىلزى
ىطىػٱفىم
س
واي ع
ىىبقي ارلدىٱع ٱإلى
ىين ػ لى هى ى
اك ٱذى لىىب ل
Vërejtje: Kur të vijë elifi në këtë formë ( ,pra me këtë zero të vogël mbi të ,( ا
nuk lexohet fare, siç shihet edhe në shembujt e mësipërm.
NGJASHMËRIA E SHKRONJAVE
Ndonjëherë mund të ngatërrohet një shkronjë me ndonjë shkronjë tjetër si
shkak i vendartikulimit të njëjtë ose afërsisë së tij, për shembull shkronja Ajn
mund të shqiptohet si Hemze apo Elif, ose shkronja Ha e rëndë si Ha e lehtë.
Për këtë, ne po paraqesim këtu disa krahasime praktike në mes shkronjave që
më së shumti mund t’u ngatërrohen lexuesve të rinj të Kuranit. Por, mësuesit i
takon barra më e rëndë që t’i largojë ato pështjellime nga nxënësit e Kuranit.
Këtu mund të ndihmojnë edhe mjetet bashkëkohore dhe incizimet e ndryshme
të shqiptimit të shkronjave arabe.
) ح-ق(
Haja dhe Ḥaja
ىح
ه امد
هامد هى
ىرى نىح
ىرى ى ن
ىاح با أىش
ىب ق أىش
ـهىرىـه ح
ىر هى
احىس ره اهره
ى س
)ع - أ(
Hemzeja (Elifi) dhe Ӑjni
نى ع
أىف
لى ىعى س أىؿى ى
س
اعى شىىاء شى
هلىمى ع
هلى أىم
عى ىأى قىر
ى قىر
)ض - د(
Dali dhe Ḍâdi
ربه ضى بهرى د
نىاضره نىادره
ضى ى ع دى ى
ع
لى ضى ؿى ى د
ىع ضى ى ر ىعى
دى ر
)غ - خ(
Ḣaja dhe Ġajni
ىاب غى
ىابى خ
أىغى ى ب
ى ىب أىخ
غىىر أىف
ىخىر أىف
ى
ي غى
ى
يى خ
اغى ى س
ىاخى س
)ص - س(
Sini dhe Ṣâdi
ى بى ص
ى بى س
دى ى فىص دى ى
فىس
صى ى م
ى سى م
هةىوري ص
هةىوري س
هعيدى ص
هعيدى س
)ط - ت(
Taja dhe Ṭâja
ى طىاب
ىابى ت
ىطىرى س
ى ىتى س
ىطىبى ر
ىتىبى ر
ه طي
ه تي
اطى ى أىم اتى ى
أىم
)ظ - ز(
Hemzeja (Elifi) dhe Ӑjniâ
لى ظى ؿى ى ز
ظىاهرهى م اهره
ىزى م
هافظى ح افزه
ى ح
ره ظىه ره
هى ز
ى فى ظىن ى
ز
)ؽ - ؾ(
Kafi dhe Ḳâfi
لى قىفى لى فى كى
قىدى ى ر دى كى ى
ر
لىقى ى س لىكى ى
س
ىسى قىب
ىسىب كى
قى شى كى شى
چ چ ڃ ڃ ڃ
Kërkoj mbështetje te Allahu që të më mbrojë nga shejtani i mallkuar
SUREJA EL-FATIHA
SURET EL-IḢLAS, EL-FELEḲ DHE EN-NAS
Ushtrime
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػبػب
ي ب ػب ػبػ بػ ب
ىػبػب
ي ب ػب ػبػ بػ ب
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػتػت
ي ت ػت ػتػ تػ ت
ىػتػت
ي ت ػت ػتػ تػ ت
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ػثػثى ث ػث ػثػ ثػ ثي
ػثػثى ث ػث ػثػ ثػ ثي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػجػج
ي ج ػج ػجػ جػ ج
ىػجػج
ي ج ػج ػجػ جػ ج
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػحػح
ي ح ػح ػحػ حػ ح
ىػحػح
ي ح ػح ػحػ حػ ح
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػخػخ
ي خ ػخ ػخػ خػ خ
ىػخػخ
ي خ ػخ ػخػ خػ خ
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ي ا اى ا ا اػ اػ ا
ي ا اى ا ا اػ اػ ا
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ى د د
ي د د دػ دػ د
ى د د
ي د د دػ دػ د
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ي ذ ذى ذ ذ ذػ ذػ ذ
ي ذ ذى ذ ذ ذػ ذػ ذ
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
يررى ر ر رػ رػ ر
يررى ر ر رػ رػ ر
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ززي ى ز ز زػ زػ ز
ززي ى ز ز زػ زػ ز
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
يككى و و وػ وػ ك
يككى و و وػ وػ ك
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػسػس
ي س ػس ػسػ سػ س
ىػسػس
ي س ػس ػسػ سػ س
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ػشػشى ش ػش ػشػ شػ شي
ػشػشى ش ػش ػشػ شػ شي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػصػص
ي ص ػص ػصػ صػ ص
ىػصػص
ي ص ػص ػصػ صػ ص
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ػضػضى ض ػض ػضػ ضػ ضي
ػضػضى ض ػض ػضػ ضػ ضي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ػطػطى ط ػط ػطػ طػ طي
ػطػطى ط ػط ػطػ طػ طي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ػظػظى ظ ػظ ػظػ ظػ ظي
ػظػظى ظ ػظ ػظػ ظػ ظي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػعػع
ي ع ػع ػعػ عػ ع
ىػعػع
ي ع ػع ػعػ عػ ع
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
غ ػغ ػغػ غػ غيػغػغى
غ ػغ ػغػ غػ غيػغػغى
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ػفػفى ؼ ػف ػفػ فػ في
ػفػفى ؼ ػف ػفػ فػ في
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ػقػقى ؽ ػق ػقػ قػ قي
ػقػقى ؽ ػق ػقػ قػ قي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ك ػكى ؾ ػك ػكػ كػ كي
ك ػكى ؾ ػك ػكػ كػ كي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ػلػلى ؿ ػل ػلػ لػ لي
ػلػلى ؿ ػل ػلػ لػ لي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػمػم
ي ـ ػم ػمػ مػ م
ىػمػم
ي ـ ػم ػمػ مػ م
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
يػنػنى ف ػن ػنػ نػ ن
يػنػنى ف ػن ػنػ نػ ن
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
يػهػهى ق ػه ػهػ هػ ه
يػهػهى ق ػه ػهػ هػ ه
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
Të ngjitura Në fund Në mes Në fillim Ndaras
ىػيػي
ي م ػي ػيػ يػ ي
ىػيػي
ي م ػي ػيػ يػ ي
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . . .
لى اللى وؿي يسىرهد مى ىحيم اللى إلى ى
إل
لى اللى وؿي يسىرهد مى ىحيم اللى إلى ى
إل
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ظيىعال اللى ى
افىحبيدقس
مىبحىك اللى ى
افىحبي س
ظيىعال اللى ى
افىحبيدقس
مىبحىك اللى ى
افىحبي س
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ي
يىخ
يهىلىم ىعىكىلىمالقيرآف ى
عىتنىكيمم
يهىلىم ىعىكىلىمالقيرآف ى
عىتنىيكيمم
يى خ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
نايىبهخ
ي ىردالل
يينىينم يفال
هه ق يفى ي
ين يفالهه ق يفىناييىبهخ
ي ىردالل
يينى م
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
سلميمأىخيوال ي
سلميم ال
يسلميمسلمال
يم أىخيوال
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
نيهعىي الى ىميىركيهرءتىـالم يسناإلسلى
ح من
نيهعىي الى ىميىركيهرءتىـالم يسناإلسلى
ح من
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PËRMBAJTJA Parathënie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Hyrje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Shkronjat Bã', Tã', Thã', Xhĩm dhe Ĥã' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Shkronjat Ħẫ', Elif, Dãl, Dhãl dhe Rẫ'. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Shkronjat Zẽj, Wãw, Sĩn, Shĩn dhe Ŝẫd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Shkronjat Đẫd, Ŧẫ', Đhẫ', Ąjn dhe Ġajn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Shkronjat Fã', Ķẫf, Kãf, Lãm dhe Mĩm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Shkronjat Nũn, Ha dhe Ja' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Përdorimi i tenvinit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Sukuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Teshdidi (Dyfishuesi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Hemzeja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Zgjatimet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Shndërrimi i zanores e në a të gjatë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Shndërrimi i zanores i në i të gjatë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Shndërrimi i zanores u në u të gjatë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Lidhja e fjalëve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Rënia e zgjatimeve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .