POJAM, PREDMET I IZVORI PRIVREDNOG PRAVA Skup pravnih normi koje uredjuju pravni polozaj I status privrednih subjekata, njihov odnos prema drzavi, njihove medjusobne pravne poslove koje zakljucuju u vezi sa prometom roba, usluga, novca I hartija od vrednosti, predstavlja posebnu granu prava koju nazivamo poslovno ili privredno pravo. U praksi srecemo termine privredno pravo, poslovno pravo, trgovinsko pravo I trgovacko pravo, koji u stvari oznacavaju istu granu prava u teorijskom smislu. Medjutim teoreticari stalno isticu razliku I kazu da privredno pravo obradjuje privredna drustva I sve njihove aktivnosti u izvrsavanju njihovih delatnosti, trgovinsko da obradjuje oblast uskog shvatanja koja se odnosi na trgovinu, trgovacko upucuje na oblast koja se odnosi na trgovce I njihove poslove, a poslovno se najcesce koristi I poistovecuje sa privrednim. PREDMET PRIVREDNOG PRAVA Na osnovu analize privrednog prava moze se zakljuciti da je njegov predmet, kao grane pozitivnog prava, uredjenje statusa I pravnog polozaja privrednih subjekata, pravnih odnosa ovih subjekata sa drzavom I njihovih medjusobnih poslovnih odnosa. Najsire posmatrano predmet privrednog prava je proucavanje pravnih normi kojima se uredjuje pravni polozaj privrednih subjekata kao I medjusobni poslovni odnosi koji se realizuju izmedju istih. IZVORI PRIVREDNOG PRAVA Postoji vise izvora privrednog prava I njihova podela je izvrsena na osnovu razlicitih kriterijuma: imperativne ili dispozitivne, pisane ili nepisane, direktne ili indirektne. U formalno pravnom smislu izvori privrednog prava su zakon, sudska I arbitrazna praksai autonomni izvori privrednog prava I pravna pravila gradjanskog prava. (pitanje za kol.) ZAKON- najvisi, najvazniji I osnovni izvor privrednog prava I to u uzem I sirem smislu. Yakon u uzem smislu obuhvata sve one pravne akte koji se upravo nazivaju zakonima, a to je npr. za privredna drustva, Zakon o privrednim drustvima. Znaci konkretne zakonske regulative.Zakon u sirem smislu podrazumeva podzakonske akte gde spadaju uredbe, pravilnici, odluke, resenja, naredbe, zakljucci itd. Podzakonski akti imaju manju pravnu snagu u odnosu na zakone, ali to ne znaci da njihovo postovanje gubi na znacaju. Njihov broj se ne smanjuje, naprotiv, uvek je veci broj podzakonskih akata od zakona I to predstavlja efikasno sredstvo za mesanje drzave u kreiranje I uredjivanje privrednog ambijenta. Sudska I arbitrazna praksa / kod nas nije priznata kao formalni izvor, vec se tretira kao neformalni, fakticki, izvor prava Pravna nauka takodje na predstavlja formalin izvor prava, vec se u najvecem broju slucajeva interpretira kao poseban izvor. Autonomni izvori privrednog prava / u ovu grupu spadaju poslovni obicaji, uzansi, opsti uslovi poslovanja, formularni ugovori, trgovacki termini I trgovacke klauzule. Poslovni obicaji, trgovacki su ustaljena I prihvacena pravila ponasanja koja nastaju u pravnom prometu izmedju subjekata privrednog prava. Ova pravila svoju primenu zasnivaju na ubedjenju privrednih subjekata u celishodnost nj. Primene u praksi.Ti trgovacki obicaji moraju biti u skladu sa domacim javnim poretkom I moralom drustva. Uzanse su kodifikovani poslovni obicaji ciju je kodifikaciju izvrsilo ovlasceno telo. Razlikuju se od trgovackih obicaja jer su sistematizovane I zato sto su postala pisana pravila ponasanja. Opsti uslovi poslovanja / predstavljaju zbirke pravila I uslova poslovanja koje samostalno uredjuju pojedini privredni subjekti ili grupe privrednih subjekata. Npr imamo opste uslove poslovanja speditera itd. Formalni ugovori- formilarni / kod njih je u pitanju kada je konkretan ugovor sacinjen na unapred priprenjenom formularu koji sadrzi sve potrebne elemente I uslove. Na ovaj nacin dolazi do efikasnijeg ugovaranja jer se izbegava najduza faza- pregovaranja. SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA To su sva pravna ili fizicka lica koja obavljaju delatnost proizvodnje I prometa I vrsenja usluga na trzistu radi sticanja dobiti, ako je registrovano u nadleznom sudskom registru. Clan 2 ovog Zakona o privrednom drustvu. Privredne subjekte karakterisu 3 bitna svojstva: 1. da obavljaju poslove proizvodnje, prometa ili vrsenja usluga na jedinstvenom privrednom podrucju, 2. Da organizovanje I funkcionisanje privrednih subjekata imi krajnji cilj, sticanje dobiti. 3. Da privredni subjekti moraju biti registrovani u posebnom sudskom registru. Privredni subjekti mogu se klasifikovati na razne nacine u zavisnosti od kriterijuma. Nacelno posmatrano da je dominantan I najcesce korisceni kriterijum sastava privrednih subjekata, te imamo osnovnu podelu na privredna drustva, specijalizovana akcionarska drustva, specijalizovana privredna drustva I tranzicione privredne subjekte.

Kao ostali privredni subjekti Privredna drustva- u skladu sa Zakonom poznate su sledece forme privrednih drustava> 1. Ortacko drustvo, 2. Komanditno drustvo, 3. Drustvo sa ogranicenom odgovornoscu, 4. Akcionarsko drustvo. Druga grupa specijalizovana akcionarska drustva: 1. poslovne banke, 2. akcionarska drustva za organizovanje trgovine hartijama od vrednosti, 3. Brokersko-dilerska drustva, 4. drustva za upravljanje investicionim fondovima , 5. Centralni registar hartija od vrednosti. Treca grupa: Specijalizovana privredna drustva: 1. Drustva za osiguranje, 2. investicioni fondovi, 3. Narodna ili centralna banka, 4. Zadruge. Cetvrta grupa Tranzicioni privredni subjekti > 1. Javna preduzeca I preostala drustvena preduzeca Peta grupa Preduzetnici: INDIVIDUALIZACIJA SUBJEKATA PRIVREDNIH PRAVA Subjekti poslovnog prava- aktivni su ucesnici u domacem I inostranom privredno- pravnom prometu I oni se medjusobno razlikuju na osnovu niza licnih obelezja.Vrlo je znacajno razlikovanje po vise kriterijuma iz mnogih razloga: 1.Zbog obezbedjenja interesa samog subjekta sto ga cini prepoznatljivim na domacem I inostranom trzistu. 2.Zbog zastite javnih interesa, jer razlikovanje subjekata se obezbedjuje sigurnost pravnog I privrednog prometa 3.Osnovni kriterijumi individualizacije su poslovno ime, delatnost, sediste I sudski registar Poslovno ime je naziv pod kojim privredni subjekat posluje. Odredjuje ga osnivac I isto se registruje u sudski registar. Vlasnici privrednog subjekta su slobodni u odredjivanju poslovnog imena. Privredni subjekti mogu u poslovanju pored poslovnog imena da koriste jedan ili vise modifikovanih skracenih imena pod istim uslovima kao I puno poslovno ime. Poslovno ime u svom sastavu ima obavezne I neobavezne delove. Obavezni su oni delovi poslovnog imena koji moraju da postoje da bi se uredno izvrsio upis u Sudski registar privrednih subjekata. Ti obavezni delovi su obavezna oznaka za vrstu privrednog subjekta, zatim poslovno ime, oznaka da li se radi potpunoj ili ogranicenoj odgovornosti ili privrednom subjektu, likvidaciji ili stecaju.Ako se radi o preduzetniku, njegovo puno ime ili prezime sa oznakom pr- preduzetnik. Neobavezni elementi su takvi koji mogu da se nadju u poslovnom imenu, ali I ne moraju.Vrlo je znacajno istaci obaveznu zastitu poslovnog imena. Poslovno ime jednog privrednog subjekta mora se jasno razlikovati o poslovnog imena drugog privrednog subjekta. Zato sud pri registraciji po sluzbenoj duznosti pazi da li je pod istim nazivom u bazi podataka vec registrovan drugi privredni subjekat I na taj nacin zauzet. Delatnost drugi kriterijum individualizma Privredni subjekti su pravna I fizicka lica koja radi sticanja dobiti obavljaju odredjene privredne delatnosti. Spisak ovih delatnosti je precizno odredjen Zakonom o klasifikaciji delatnosti. U praksi postoji sloboda izbora delatnosti, ali privredni subject moze otpoceti sa obavljanjem odredjene tek kada ispuni zakonom propisane uslove. Ti uslovi se odnose na tehnicku ispunjenost I opremljenost, zastitu na radu, zastitu zivotne sredine I dr.Ispunjenost tehnickih uslova proverava nadlezni organ u postupku registracije I redovne kontrole. U principu, privredni subject moze obavljati 1 ili vise privrednih delatnosti. U tom smislu nema nekih ogranicenja. Sjediste je bitan element. Pod sjedistem se podrazumeva mesto iy koga se upravlja poslovima privrednog subjekta. Za razliku od ranijih zakona koji su tretirali da je sediste mesto u kojem se obavlja delatnost.Ovo resenje je u duhu savremene- medjunarodne I poslovne prakse. Sediste privrednog subjekta odredjuje osnivac svojim osnivackim aktom sto se registruje u sudskom registru. Ista pravila vaze I kod promene vec odredjenog sedista. Sediste je vrlo vazno, ne samo za poslovanje takvog subjekta , vec I za treca lica , a I za drzavu. Prema sedistu se odredjuje I mesna nadleznost suda za resavanje eventualnih sporova, a I nadleznost upravnih organa radi vrsenja poslova upravnog nadzora. Prema sedistu se odredjuje I kojoj teritorijalnoj oblasti pripada privredni subject sto je odlucujuce radi izmirivanja fiskalnih I drugih obaveza. Cetvrti kriterijum individualizacije je Sudski registar privrednih subjekata. U njemu se upisuju svi privredni subjekti sa svim svojim individualnostima. Osnovni element privrednih drutava su : osnivaki akt,ulozi,uee u dobiti,volja osnivaa i pravni subjektivitet. Drutvo lica su oblik privrednih drutava u kojima dominiraju elementi intuitu persone, iz razloga to je za njihovo organizovanje i funkcionisanje neophodno trajnije povjerenje. Ovakav stepen bliskosti je nuan ,jer lanovi drutva na specifian nain snose rizik za poslovanje drutva. Dve osnovne vrste drutva lica su : 1. ortako drutvo i 2.komanditno drutvo ORTAKO DRUTVO je privredno drutvo (drutvo lica) koje osnivaju dva ili vie fizikih i (ili) pravnih lica radi obavljanja odreenih djelatnosti pod zajednikim poslovnim imenom. Stie svojstva pravnog lica upisom u registar privrednih lica. Drutvo ima svoju imovinu kojom odgovara za svoje obaveze,u pravnom prometu i koja je nezavisna od imovine njegovih lanova. Ortaci drutva solidarno odgovaraju za obaveze drutva celokupnom svojom imovinom. Drutvo posluje pod zajednikim poslovnim imenom koje mora da sadri oznaku ortakog

drutva ili skraeno O.D.Obaveze ortaka : najznaajniji su : unoenje uloga u drutvo , obaveza paljivog postupanja i pravilne poslovne procjene, obaveze lojalnosti drutvu i obaveze zabrane konkurencije. Najznaajnija prava ortaka u ortakom drutvu : pravo upravljanja drutvom , pravo poslovodstva, pravo na dobit. Ortako drutvo moe da promjeni svoju pravnu formu i da nastavi da postoji kao komanditno drutvo.,drutvo sa ogranienom odgovornou,ili akcionarsko drutvo.Prestanak ortakog drutva nestaje istekom vremena na koje je osnovano ili ispunjenjem cilja osnivanja, odlukom ortaka o prestanku drutva, steajem ortakog drutva, neobavljanjem poslova neprekidno u periodu od 2 godine,sudskom odlukom o prestanku drutva, smru ortaka, otvaranjem steaja nad nekim od ortaka, i drugim sluajevima odreenim osnivakim aktom. KOMANDITNO DRUTVO : je drutvo lica koje osnivaju dva ili vie fizikih ili pravnih lica,radi obavljanja odreene djelatnosti pod zajednikim poslovnim imenom od kojih najmanje jedno lice odgovara neogranieno za njegove obaveze komplementar,a najmanje jedno lice odgovara ogranieno i to do visine svog uloenog uloga komanditor. Drutvo je pravno lice i to svojstvo stie upisom u registar privrednih subjekata. Drutvo posluje pod zajednikim poslovnim imenom koje mora da sadri oznaku komanditnog drutva K.D. Jedinu zabranu kod osnivanja komanditnog drutva zakon je postavio po kome kao komplementari ne mogu da se pojave drutvo preduzea, preduzee sa veinskim drutvenim kapitalom, drutva sa ogranienom odgovornou , ili akcionarska drutva i privredna drutva iji su osnivai naprijed navedeni osnivai.Ovo drutvo se osniva ugovorom o drutvu koje mora da sadri puno ime i prebivalite svakog fizikog lica i poslovno ime i sjedite svakog pravnog lica ( komplementara i komanditora).Obaveze ortaka (lanova): najznaajnije su : obaveza unoenja uloga u drutvo, obaveza potovanja pravila dune panje, obaveza lojalnosti drutvu i obaveza o zabrani konkurencije. Prva lanova : pravo raspolaganja udelom, pravo poslovodstva i pravo na dobit.Promjena pravne forme komanditnog drutva : ono moe promjeniti postojeu pravnu formu i transformisati se u ortako drutvo , drutvo sa ogranienom odgovornou ili akcionarsko drutvo. Komanditno drutvo prestaje na isti nain kao i ortako drutvo i iz istih razloga, izuzev samo u sluaju smru nekog od lanova. DRUTVA KAPITALA : su oblik privrednih drutava u kojima dominira kapital takvih drutava, a ne lino pravna svojstva njihovih lanova. U osnovi ovih privrednih drutava stoji kapital. Ova drutva su pravna lica koja posjeduju sopstvenu imovinu i kojom odgovaraju za svoje obaveze preuzete u pravnom prometu sa treim licima. lanovi drutava ne odgovaraju za obaveze drutva ve snose rizik za njegovo poslovanje do visine svojih uloga unetih u drutvo. Drutva kapitala su : drutvo sa ogranienom odgovornou i akcionarsko drutvo. DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU: je privredno drutvo koje osniva jedno ili vie pravnih ili fizikih lica u svojstvu lanova drutva, radi obavljanja odreene djelatnosti pod zajednikim poslovnim imenom, a u cilju sticanja dobiti. Osnivanje : D.O.O. se osniva osnivakim aktom i to odlukom o osnivanju ( ako je osniva 1 lice)ili ugovorom o osnivanju (vie lica). Osnivaki akt mora da sadri osnovne elemente kao i kod drugih drutava.Obaveze lanova drutva su : obaveza ulaganja u drutvo, obaveza ulaganja dodatnih uloga, obaveza potovanja pravila dune panje, lojalnosti i zabrane konkurencije.Pravo lanova drutva se svode na : imovinska prava i lina prava. Organi upravljanja u D.O.O. SU : skuptina drutva, uprava i nadzorni odbor. Promjene pravne forme :D.O.O. moe promijeniti postojeu pravnu formu i transformisati se u akcionarsko drutvo, ortako drutvo ili komanditno drutvo na osnovu odluke skuptine drutva.D.O.O. prestaje istekom vremena odreenog u osnivakom aktu, odlukom skuptine lanova, statusnim promjenama, steajem, pravosnanom odlukom suda kojom se utvruje da je registracija drutva bila nitavna i odreuje brisanje drutva.,nastupanjem drugih dogaaja odreenim osnivakim aktom. AKCIONARSKO DRUTVO : je privredno drutvo koje osniva 1 ili vie pravnih ili fizikih lica u svojstvu akcionara drutva radi obavljanja odreene djelatnosti pod zajednikim imenom iji je kapital utvren i podjeljen na akcije.Osnivanje : A.D. mogu osnovati 1 ili vie osnivaa, a osnivai su obavezno i akcionari A.D. Ono se osniva ugovorom o osnivanju ,koji obavezno sadri : 1.osnovne podatke o osnivaima; 2. firmu, sjedite i djelatnost A.D. ; 3. prava i obaveze osnivaa ;4. iznos osnovnog kapitala ;5. oznaku klase, ukupan broj, nominalnu vrijednost akcije, 6.popis prava sadranih u akciji ; 7.broj akcija i procjenu vrijednosti uloga u stvarima i pravima ;8. postupak i rokove prodaje i banku kod koje se vri uplata akcija ;9. nain rjeavanja sporova izmeu osnivaa ;10. ime lica koji predstavlja akcionarsko drutvo u postupku osnivanja ; Osnovni kapital : prilikom osnivanja iznosi najmanje 50.000 km. Najnia nominalna vrijednost akcija ne moe biti manja od 1 km , a ako je vea mora biti djeljiva sa 10. Nominalna vrijednost je ona vrijednost koja se dobije kada se osnovni kapital podijeli na broj osnivaa. Prava i obaveze akcionara :dijele se na lina i imovinska. Imovinska su : pravo na dividendu, pravo na raspolaganje akcijama , pravo pree kupovine akcija iz novih emisija i pravo na uee u diobi likvidacionog vika; Lina prava su : pravo upravljanja drutvom, uee u organima

drutva, pravo glasa u organima drutva,pravo na informisanje o poslovanju i finansijskom stanju drutva, pravo pristupa aktima i dokumentima drutva i pravo pobijanja odluka skuptine drutva. POSLOVNE BANKE Pojam bankeBanka je finansijska organizacija koja obavlja registrovane bankarske poslove, radi ostvarivanja dobiti. Svoje delovanje banka bazira na doslednom potovanju principa likvidnosti, rentabilnosti i sigurnosti poslovanja. Osnivanje banke Banka ima svojstvo pravnog lica i osniva se iskljuivo u formi akcionarskog drutva. Kao osnivai banke mogu se pojaviti domaa i strana, pravna i fizika lica. to se tie procedure osnivanja banke, ona obuhvata vie faza: donoenje osnivakog akta, obezbeenje sredstava na ime osnivakog kapitala banke, pribavljanje dozvole za rad od strane Narodne banke Srbije, odravanje osnivake skuptine banke i registracija banke. Osnivaki aktje inicijalni korak u postupku osnivanja banke i ima ulogu konstitutivnog akta. Njime se ureuje: poslovno ime i sedite banke, iznos ukupnog osnivakog kapitala banke, rok do koga su osnivai duni da uplate novana sredstva, odnosno da nenovana sredstva prenesu u osnivaki kapital banke, broj akcija banke, vrste i klase akcija koje je banka ovlaena da izda, poslove koje banka obavlja, nain pokria gubitaka banke itd. Osnivaki kapital banke obezbeuje se iz sredstava osnivaa koja mogu biti novana i nenovana. Po osnovu uloenih sredstava u osnivaki kapital banke, osnivai stiu akcije i to srazmerno veliini uloenih sredstava. Dozvola za rad banke Poetak funkcionisanja banke bezuslovno je vezan za saglasnost koju u vidu dozvole za rad daje Narodna banka Srbije. Pribavljanje predmetne dozvole, u skladu sa zakonom, obuhvata dve zasebne ali meusobno povezane faze: preliminarno odobrenje za osnivanje banke i dobijanje za rad banke. Preliminarno odobrenje za osnivanje banke daje Narodna banka Srbije, na osnovu zahtjeva koji podnose osnivai banke. Dozvolu za rad banke daje Narodna banka Srbije posle davanja preliminarnog odobrenja i podnoenja zahteva za dobijanje ove dozvole. Osnivaka skuptina banke odrava se posle prijema rjeenja Narodne banke Srbije o davanju dozvole za rad banke i to najkasnije u roku od 30 dana od dana njegovog prijema. Na osnivakoj skuptini dvotreinskom veinom glasova osnivaa banke, donosi se statut, biraju predsednik i lanovi upravnog i izvrnog odbora banke, usvaja program aktivnosti banke za period od tri godine i poslovna politika banke i donosi odluka o prvom izdavanju akcija. Registracija banke Osnivai banke duni su da prijavu za upis banke u registar privrednih subjekata podnese u roku od 30 dana od dana dobijanja saglasnosti Narodne banke Srbije na akte usvojne na osnivakoj skuptini banke. Banka stie svojsvo pravnog lica momentom upisa. Poslovanje banke Banka moe obavljati sledee poslove: depozitne poslove , kreditne poslove, devizne, deviznovalutne i menjake poslove, poslove platnog prometa, izdavanje platnih kartica, poslove sa hartijama od vrednosti, brokersko-dilerske poslove garancijske poslove, kupovinu, prodaju i naplatu potraivanja, poslove zastupanja u osiguranju i druge poslove za koje je ovlaena zakonom. Obavljanje napred navedenih poslova uslovljeno je prethodnom saglasnou Narodne banke Srbije. Raspodela dobiti Banka utvruje svoje prihode, rashode i dobit na nain i pod uslovima koji su precizirani Zakonom o bankama i drugim finansijskim propisima. Organi banke Banka je duna da konstituie sledee organe: skuptinu, upravni odbor, nadzorni odbor, odbor za praenje poslovanja banke, kreditni odbor i odbor za upravljanje aktivom i pasivom banke. Skuptina banke je najvii organ koju ine svi akcionari banke. Skuptina banke moe biti redovna(najmanje jednom godinje) i venredna, a Narona banka Srbije moe zhtevati da se odreena pitanja uvrste u dnevni red zasedanja skuptine. Upravni odbor odgovoran je da poslovanje banke bude u skladu sa zakonom, propisima i aktina Narodne banke Srbije i aktima koje utvrde drugi organi banke, za uspostavljanje jedinstvenog sistema upravljanja rizicima u banci, kao i za nadzor nad tim ststemom. Upravni odbor banke ine najmanje pet lanova, ukljuujui i predsednika, a imenuje ih skuptina banke uz predhodnu saglasnost Narodne banke Srbije. Izvrni odbor organizuje poslovanje banke i vri dnevni nadzor nad aktivnostima zaposlenih u banci. Izvrni odbor banke ine najmanje dva lana, ukljuujui i predsednika, a bira ih upravni odbor banke, uz prethodnu saglasnost Narodne banke Srbije. Predsednik izvrnog odbora predstavlja i zastupa banku. Odbor za praenje poslovanja banke (odbor za reviziju) ine najmanje tri lana, od kojih su najmanje dva lanovi upravnog odbora banke, a bira ih upavni odbor banke. Kreditni odbor lanove kreditnog odbora bira upravni odbor banke, a njegova ovlaenja tiu se odluivanja o kreditnih zahtevima u okvirima utvrenim aktima banke, kao i drugih poslova u skladu sa Statutom banke.

Kontrola poslovanja banke Kontrolu zakonitosti poslovanja banke, kao i njenog boniteta vri Narodna banka Srbije. Ova kontrola, u skladu sa zakonom, moe biti posredna i neposredna. Posrednu kontrolu vri Narodna banka Srbije putem provere izvetaja i druge dokumentacije koje joj je banka duna dostaviti. Neposredna kontrola odnosi se na konkretan uvid u poslovne knjige i drugu dokumentaciju koju vre ovaena lica (inspektori) Narodne banke Srbije. Prestanak banke Oduzimanje dozvole za rad banke od strane Narodne banke Srbije. Ovu meru Narodna banka Srbije preduzee ukoliko utvrdi: da je banka kritino ili znatno podkapitalizovana, da je dozvola za rad banke data na osnovu neistinitih podataka, da ime kritino nizak nivo likvidnosti, da je tee ili trajnije povreen zakon ili drugi propis, da Narodnoj banci Srbije banka ne omoguava kontrolu boniteta i zakonitosti njenog poslovanja, da je banka est meseci neprekidno obustavila primanje depozita ili odobravanje kredita, da je osniva banke povukao sredstva uloena u osnivaki kapital banke, da su aktivnost banke povezane sa pranjem novca, finansiranjem terorizma itd. Dobrovoljni predstanak rada bankeOvaj nain zasniva se na odluci skuptine akcionara o o prestanku rada banke i podnoenju zahteva Narodnoj banci Srbije za davanje saglasnosi za sprovoenje postupka dobrovoljne likvidacije. -Statusne promene banke, -Neodravanje osnivake skuptine banke u roku propisanom zakonom; -Nedostavljenje zahteva za upis u registar privrednih subjekata u propisanom roku. BERZE HARTIJA OD VREDNOSTI Berze predstavljaju posebno organizovana trita na kojima se realizuje promet roba, novca i hartija od vrijednosti putem zakljuenih berzanskih poslova. Vrste berzi Zavisno od predmeta poslovanja berze mogu biti produktne (robne) i efektna (finansijske). Produktne berze mogu biti meovite, na kojima se trguje raznim vrstama roba i specijalizovane, na kojim se trguje samo odreenim vrstama roba. Organizacioni oblik berzi U uporednom berzanskom pravu berze se osnivaju u nekoliko organizacionih oblika. Prvi, odnosi se na organizaciju berze kao specijalizovanog akcionarskog drutva profitnog tipa, na koje se primenjuju opta pravila akcionarskih drutava, ako posebnim zakonom nije drugaije propisano. Ovaj koncept prihvaen je i kod nas. Nisu. Meutim ,rijetki sluajevi organizovanja berzi kao specijalizovanih akcionarskih drutava neprofitnog tipa, ili kao dobrovoljna uduenja lanova neprofitnog tipa. Osnivanje berzi U uporednom berzanskom pravu postoje tri sistema osnivanja berzi. Prvi, tzv.sistem dravne odluke, po kome su berze javne institucije drave. Drugi, normativni sistem, po kom osniva, uz obavezu da ispuni sve zakonom predviene uslove, moe slobodno osnovati i registrovati berzu. Trei, sistem dozvole, u smislu da osnivai moraju obezbediti sve zakonom propisane uslove za osnivanje, uz obaveznu saglasnost nadlenog dravnog organa.Kod nas, osnivanje berzi vri se sistemom dozvole nadlenog organa. Osniva, odnosno akcionar berze, moe biri R. Srbija, domae i strano, fiziko i pravno lice. Za osnivanje berze neophodno je da osnivai obezbede minimalni iznos novanog dela osnovnog kapitala u iznosu os hiljadu evra u dinarskoj protivvrednosti, da obezbede odgovarajue kadrove, ako su ispunjeni svi uslovi dozvolu za rad berze daje Komisija za hartije od vrednosti u vidu reenja. lanovi berze Poslove trgovine hartijama od vrednosti na berzi mogu obavljati samo lanovi berze. lanovi berze su brokersko-dilerska drutva i ovlaene banke. Pod ovlaenim bankama smatraju se banke koje imaju dozvolu Komisije za hartije od vrednosti za obavljanje delatnosti brokerskog-dilerskog drutva. Prijem u lanstvo berze vri se na osnovu podnetog zahteva i pratee dokumentacije propisane aktima berze. Poslovanje na berzanskom trtu Berzanskim poslovanjem realizuje se promet roba, novca i hartija od vrednosti, u zavisnosti od vrste berze i njenih pravila o berzanskom poslovanju. Kod nas, obzirom da je re o efektnoj berzi, berzanski poslovi se vre na principu organizovanja trgovine hartijama od vrednosti i drugim fanasijskim instrumentima. Praktino realizovanje trgovine, odnosno kupovine i prodaje hartija od vrednosti, vri se u skladu sa Pravilima poslovanja, Tarifnikom, Pravilnikom o listingu i kotaciji i drugim aktima berze. Organi berze Obzirom da se berza organizuje iskljuivo u formi akcionarskog drutva, to e ona biti u obavezi da konstituie sve organe koje ova pravna forma drutva ima po odredbama Zakona o privrednim drutvima. Zakon o tritu hartija od vrednosti instistira da Komisija za hartije od vrednosti daje prethodnu saglasnost na odluku berze o izboru, odnosno imenovanju direktora, odnosno predsednika i lanova upravnog odbora berze. Poseban organ koji se konstituie u berzi jeste berzanska arbitraa. Njena uloga je da reava sporove izmeu uesnika na berzi u vezi sa poslovima koji su na berzi zakljueni. Berza, takoe, kao poseban organ ima i Komisiju za listing i kotaciju hartija od vrednosti. lanove komisije imenuje upravni odbor berze. Kontrola poslovanja berze Kontrolu nad radom berze, na osnovu izriite odredbe zakona, vri Komisija za hartije od vrednosti. Ova kontrola se realizuje na dva naina. Prvi nain kontrole, uslovno reeno, posrednog karaktera vri

se sistemom podnoenja raznovrsnih izvjetaja od strane berze Komisiji za hartije od vrednosti. Vrste izvjetaja, sadrinu i vremensku dinamiku njihovog podnoenja, ureuju zakon i odgovarajua akta berze. Drugi nain kontrole rada berze tie se neposrednog nadzora koji Komisija za hartije od vrednosti vri preko svojih ovlaenih lica (inspektora). Obavlja se najmanje da puta godinje. Prestanak berze Berza prestaje da postoji iz istih razloga koji su Zakonom o privrednim drutvima predvieni kao razlozi prestanka ove pravne forme. Pored toga, Zakon o tritu hartija od vrednosti, predvien je i specifian razlog prestanka berze, a tie se oduzimanja dozvole za njen rad od strane Komisije za hartije od vrednosti. AKCIONARSKA DRUTVA ZA ORGANIZOVANJE VANBERZANSKE TRGOVINE HARTIJAMA OD VREDNOSTI Pojam vanberzanskog trita Vanbezansko trite je oblik organizovanog trita na kome se obavlja trgovina hartijam od vrednosti i drugim finansijskim instrumentima, kojima se trguje u skladu sa pravilima koje propisuje organizator vanberzanskog trita. Hartijama od vrednosti moe se trgovati ukoliko je izdavalac u skladu sa zakonom od Komisije za hartije od vrednosti dobio odobrenje za izdavanje hartija od vrednosti, odnosno za ukljuivanje hartija od vrednosti na vanberzansko trite. Organizator vanberzanskog trita je pravno lice organizovano u formi akcionarskog drutva koje, u skladu sa zakonom o tritu hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata, obavlja delatnosti organizovanja trgovine hartijama od vrednosti i drugim finansijskim instrumentima na vanberzanskom tritu. Osniva, odnosno akcionar organizator vanberzanskog trita moe biti Republika, domae i strano, pravno i fiziko lice. Ukljuivaje hartija od vrednosti na vaberzansko trite i trgovina istim Hartije od vrednosti ukljuuju se na vanberzansko trite ako su izdate javnom ponudom, odnosno ako je izdavalac dobio od Komisije za hartije odvrednosti odobrenje za ukljuivanje tih hartija od vrednosti na vanberzansko trite. Postupak ukljuivanja pokree se podnoenjem zahteva organizatoru ovog trita od strane izdavaoca za prijem hartija od vrednosti na vanberzansko trite. Brokersko dilerska drutva Brokersko dilersko drutvo je pravno lice organizovano kao akcionarsko drutvo koje svoju djelatnost obavlja na organizovanom tritu, u skladu sa pozitivno pravnim propisima. Ureeno je odredbama Zakona o tritu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata. Pod organizovanim tritem podrazumjeva se trite hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata, koje je dostupno javnosti i na kome se po unaprijed propisanim pravilima trguje hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima, a koje organizuje organizator trita i nad kojim nadzor vri ovlaeni dravni organ. Osnivanje brokersko dilerskog drutva Brokersko dilersko drutvo se organizuje iskljuivo kao akcionarsko drutvo pa se na uslove i postupak njegovog osnivanja shodno primjenjuju odredbe Zakona o privrednim drutvima.Pored toga, s obzirom da je rije o subjektu sa posebnim statusom, brokersko dilersko drutvo u pogledu svog osnivanja treba da ispuni i neke posebne uslove koje zahtjeva Zakon o tritu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata.To se, prije svega, odnosi na ispunjavanje uslova u pogledu kadrovske(najmanje jedno lice zaposleno na neodreeno vrijeme sa poloenim strunim ispitom) i organizacione osposobljenosti i tehnike opremljenosti utvrene zakonom i aktima Komisije za hartije od vrijednosti. Pored toga, brokersko- dilersko drutvo treba da ispuni i posebne uslove koji se tiu obezbjeivanja odreenog iznosa osnovnog kapitala drutva. Osnovni kapital mora biti uplaen u cjelosti prije upisa brokersko- dilerskog drutva u registar privrednih subjekata. Ukoliko su ispunjeni svi potrebni uslovi Komisija za hartije od vrijednosti donijece rjeenje o davanju dozvole za obavljanje djelatnosti brokersko- dilerskog drutva. Brokresko- dilersko drutvo stie status pravnog lica upisom u registar privrednih subjekata. Djelatnost brokersko- dilerskog drutva U skladu sa odredbama Zakona o tritu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata, brokerskodilersko drutvo moe obavljati sledee djelatnosti: BROKERSKI POSLOVI Posredovanje u kupovini i prodaji hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata i kupovina i prodaja tih instrumenata u svoje ime a za raun nalogodavca, odnosno u ime i za raun nalogodavca. DILERSKI POSLOVIKupovina i prodaja hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata u svoje ime i za svoj raun, radi ostvarivanja razlike u cijeni. POSLOVI MARKET- MEJKERAObavezna kupovina i prodaja hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata u svoje ime i za svoj raun, po cijeni koju unaprijed objavljuje brokersko- dilersko drutvo. POSLOVI PORTFOLIO MENADERA Upravljanje hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima u ime i za raun nalogodavca.

POSLOVI AGENTA EMISIJE Organizovanje izdavanja hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata bez obaveze otkupa neprodatih hartija od vrijednosti, odnosno organizovanje ukljuivanja hartija od vrijednosti na organizovano trite. POSLOVI POKROVITELJA EMISIJE Organizovanje izdavanja hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata sa obavezom njihovog otkupa od izdavaoca radi dalje prodaje, ili sa obavezom otkupa od izdavaoca neprodatih hartija od vrijednosti. POSLOVI INVESTICIONOG SAVJETINKA Pruanje savjetodavnih usluga u vezi sa poslovanjem hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima. Poslove investicionog savjetnika brokersko- dilersko drutvo ne moe obavljati kao jedinu djelatnost. Poslovanje brokersko- dilerskog drutva Zakon o tritu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata obavezao je brokersko- dilerska drutva da se u svom poslovanju dosledno moraju pridravati principa sigurnog i dobrog poslovanja , odnosno da potuje naelo ravnopravnosti klijenata;da se rukovodi iskljuivo interesima klijenata; da ne moe obavljati poslove sa hartijama od vrijednosti koji bi ugrozili stabilnost organizovanog trita; da ne smije sopstvene interese staviti ispred interesa klijenata; itd...Meusobna prava i obaveze brokerskodilerskog drutva i klijenata ureuju se zakonom i Pravilima o poslovanju brokersko- dilerskog drutva, iju sadrinu i nain objavljivanja propisjuje Komisija za hartije od vrijednosti. Brokersko- dilersko drutvo je duno da sa klijentom zakljui pismeni ugovor, kojim se detaljno reguliu njihova meusobna prava i obaveze. Zatita brokersko- dilerskog drutva od rizikaKapital brokersko- dilerskog drutva mora uvijek odgovarati iznosu kapitala koji je potreban da bi se obezbjedilo pokrie moguih gubitaka zbog rizika kojima je drutvo izloeno u svom poslovanju. Posebnu panju drutvo mora obratiti na tzv. veliku izloenost riziku. VELIKA IZLOENOST RIZIKU podrazumjeva izloenost riziku brokersko- dilerskog drutva prema jednom licu, odnosno prema vie povezanih lica, koja prelazi 10% kapitala drutva. Iznos svih velikih izloenosti riziku ne smije preci 800% visine kapitala brokersko- dilerskog drutva.Radi zatite od uobiajenih rizika u poslovanju drutvo obrazuje REZERVE ZA OPTE RIZIKE. Ako su u pitanju posebni rizici drutvo je u obavezi da obrazuje POSEBNE REZERVE. Organi brokersko- dilerskog drutvaBrokersko- dilersko drutvo se osniva kao akcionarsko drutvo, pa je u obavezi da konstituie sve organe koje ova pravna forma drutva mora imati prema Zakou o privrednim drutvima. Jedini izuzetak od optih pravila predvien je Zakonom o tritu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata koji insistira da Komisija za hartije od vrijednosti daje prethodnu saglasnost na odluku o izboru , odnosno imenovanju direktora, predsednika i lanova upravnog odbora drutva. Kontrola poslovanja brokersko- dilerskog drutva Kontrolu poslovanja brokersko- dilerskog drutva vri Komisija za hartije od vrijednosti. Ova kontrola, u skladu sa Zakonom o truitu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata vri se na dva naina. Prvi nain kontrole tie se zakonske obaveze brokersko- dilerskog drutva da Komisiji za hartije od vrijednosti obavezno dostavlja: godinji finansijski izvjetaj, izvjetaj o reviziji finansijskog izvjetaja, mjesene izvjetaje o poslovanju , podatke o svakoj promjeni propisanih uslova za obavljanje djelatnosti za koje je dobijena dozvola za rad i druge podatke i informacije na zahtjev Komisije za hartije od vrijednosti.Drugi nain kontorle odnosi se na vrenje neposrednog nadzora nad poslovanjem brokersko- dilerskog drutva od strane Komisije za hartije od vrijednosti preko inspektora, najmanje dva puta godinje. Vri se kontrola poslovnih knjiga, izvoda sa rauna i druga dokumentacija drutva. Ako se prilikom kontrole utvrdi postojanje nezakonitosti, odnosno nepravilnosti u poslovanju, Komisija za hartije od vrijednosti naloie drutvu otklanjanje uoenih nepravilnosti u odreenom roku i preduzee jednu ili vie mjera: izreci javnu opomenu; dati nalog za privremenu zabranu raspolaganja sredstvima sa novanih rauna i rauna hartija od vrijednosti i drugom imovinom u trajanju od 3 mjeseca; dati nalog za privremenu zabranu obavljanja pojedinih ili svih poslova iz dozvole za obavljanje djelatnosti u trajanju od 3 mjeseca; dati nalog za privremenu zabranu isplate djela dobiti koja pripada akcionarima, lanovima organa uprave i zaposlenima; oduzeti dozvolu za obavljanje djelatnosti;preduzeti druge mjere u skladu sa zakonom i aktima Komisije za hartije od vrijednosti. Prestanak brokersko- dilerskog drutva Brokersko- dilersko drutvo se ogranizuje kao akcionarsko drutvo, pa ono prestaje da postoji iz istih razloga koji su Zakonom o privrednim drutvima predvieni kao razlozi prestakna ove pravne forme privrednih drutata. Zakonom o tritu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata predvien je i jedan poseban razlog prestanka ovog drutva, a tie se oduzimanja dozvole za obavljanje djelatnosti od strane Komisije za hartije od vrijednosti. Ova mjera sprovee se :ako brokersko- dilersko drutvo djelatnost za koju mu je data dozvola ne obavlja due od tri mjeseca; ako je dozvola za obavljanje djelatnosti pribavljena na osnovu neistinitih podataka; ako

poslove u vezi sa hartijama od vrednosti ne obavlja u skladu sa ovim zakonom; ako prestane da ispunjava uslove propisane za dobijanje dozvole za obavljanje delatnosti; ako prekri obavezu zabrane manipulacije; ako ne ispunjava uslove za poslovanje u skladu sa odredbama ovog zakona o otklanjanju rizika; ako se ne pridrava odluke o privremenoj zabrani obavljanja delatnosti; ako u roku utvrenom aktom Komisije ne postupi po nalogu za otklanjanje utvrenih nezakonitosti, odnosno nepravilnosti.Ako brokersko-dilersko drutvo obavesti Komisiju o prestanku obavljanja delatnosti brokersko-dilerskog drutva i podnese zahtev za brisanje iz registra dozvola izdatih za obavljanje te delatnosti, Komisija oduzima tom drutvu dozvolu za obavljanje delatnosti. Drutva za upravljanje investicionim fondovima Drutvo za upravljanje je specijalizovano privredno drutvo ija se osnovna i jedina djelatnost odnosi na organizovanje, odnosno osnivanje i upravljanje investicionim fondovima. Ureeno je Zakonom o investicionim fondovima i Zakonom o privrednim drutvima.Osniva se iskljuivo kao zatvoreno akcionarsko drutvo, a mogu ga osnovati domae i strano fiziko i pravno lice. Osnivai moraju da obezbjede osnovni kapital i da ispunjavaju zahtjeve u pogledu organizacione i tehnike osposobljenosti.Drutvo mora dobiti dozvolu od Komisije za hartije od vrijednosti da bi poceo sa radom. Djelatnost drutva za upravljanje Organizovanje i upravljanje otvorenim investicionim fondovima, osnivanje i upravljanje zatvorenim investicionim fondovima i upravljanje privatnim investicionim fondovima. Svoje poslove drutvo za upravljanje vri u skladu sa Pravilima poslovanja, koje ureuje Komisija za hartije od vrijednosti. Organi drutva za upravljanjeNa organe drutva za upravljanje primjenjuju se odredbe Zakona o privrednim drutvima koje se odnose na zatvoreno akcionarsko drutvo. Nadzor nad radom i prestanak drutva za upravljanje Nadzor nad radom drutva vri Komisija za hartije od vrijednosti. Drutvo je duno da Komisiji redovno dostavlja izvjetaje. Osim izvjetaja Komisija moe kontrolisati i opte akte, poslovne knjige, izvode sa rauna i dr. Ako u postupku nadzora utvrdi nezakonitost u radu drutva Komisija donosi rjeenje kojim se nalae drutvu otklanjanje utvrenih nepravilnosti u odreenom roku. Ukoliko drutvo to ne uini Komisija moe: izrei javnu opomenu, pokrenuti postupak pred nadlenim sudom, povui saglasnost na imenovanje lanova uprave i dr.Komisija moe pored ovih mjera donijeti rjeenje o oduzimanju dozvole za rad drutvu za upravljanje, ime ovo drutvo prestaje da postoji. Centralni registar hartija od vrijednosti Centralni registar hartija od vrijednosti je zatvoreno akcionarsko drutvo koje se osniva za obavljanje poslova jedinstvene evidencije o zakonitim imaocima hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata i o pravima iz tih hartija, odnosno instrumenata, zatim o pravima treih lica na hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima i o tim licima, kao i poslove kliringa i saldiranja hartija od vrijednosti i kliringa i saldiranja novanih obaveza i potraivanja nastalih po osnovu poslova sa hartijama od vrijednosti, kao i drugih poslova u skladu sa pozitivno- pravnim propisima. Osnivanje Centralnog registra hartija od vrijednosti i njegovi organiUreeno je Zakonom o tritu hatrija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata. U skladu sa ovim Zakonom osnivai mogu biti: drava i druga pravna i fizika lica. Centralni registar stie svojstvo pravnog lica upisom u registar privrednih subjekata, na osnovu podnijetog zahtjeva.U skladu sa ovim zakonom ograni C. Registra su skuptina i upravni odbor. lanove upravnog odbora imenuje i razrjeava skuptina Centralnog registra, pri emu prethodnu saglasnost na imenovanje, odnosno razrjeenje daje Komisija za hartije od vrijednosti. lanovi Centralnog registra hartija od vrijednostiTo su: Republika, Narodna banka Srbije, brokersko- dilerska drutva, ovlaene banke, kastodi banke, organizatori trita, drutva za upravljanje fondovima i inostrana pravna lica koja obavljaju poslove krilinga i saldiranja hartija od vrijednosti. Djelatnost Centralnog registra hartija od vrijednostiU skladu sa zakonskim rjeenjima pretena djelatnost Centralnog registra je kriling i saldiranje obaveza i potraivanja u hartijama od vrijednosti i novcu nastalih na osnovu zakljuenih poslova sa hartijama od vrijednosti. U cilju izvravanja svojih poslova Centralni registar vodi etiri vrste rauna. To su: 1. Rauni hartija od vrijednosti, 2. Rauni deponovanih hartija od vrijednosti 3. Emisioni raun i 4. Novani raun. Nadzor nad radom Centralnog registra hartija od vrijednostiNadzor na zakonitou poslovanja Centralnog registra hartija od vrijednosti vri Komisija za hartije od vrijednosti. U tom smislu ona moe pregledati akte, poslovne knjige i druga dokumenta Centralnog registra. Ako uoi neke nezakonitosti moe naloiti njihovo otklanjae i preduzeti jednu ili vie mjera. U djelu poslova Centralnog registra koji se tie obavljanja platnog prometa preko novanih rauna kontrolu zakonitosti poslovanja vri Narodna banka Srbije. POJAM I PRAVNI POLOZAJ PREDUZETNIKA Preduzetnik je fizicko lice koje je registrovano I koje radi sticanja dobiti u vidu zanimanja obavlja sve zakonom dozvoljene djelatnosti ,ukljucujuci umjetnicke I stare zanate I poslove domace djelatnosti,ukljucujuci umjetnicke I stare zanate I poslove domace radinosti.Zakon o preduzecima je djelio preduzetnike na "velike" I "male".Veliki

preduzetnici registrovali su se kod privrednih sudova a mali kod nadleznih organa lokalne samouprave.Preduzetnikom smatra se I fizicko lice upisano u poseban registar,koje u vidu zanimanja obavlja djelatnost slobodne profesije uredjenu posebnim propisima,pod uslovom da je tim propisima to odredjeno.Preduzetnik sam snosi ukupan rizik svog poslovanja,on obavlja registrovanu djelatnost pod svojim licnim imenom,imenom nekog drugog lica ili pod posebnim poslovnim imenom uz obavezu da uz poslovno ime stoji naziv preduzetnik ili skracenica pr. Uslovi za obavljanje preduzetnicke djelatnosti Radi obavljanja registrovane djelatnosti,preduzetnik osniva radnju.Fizicka lica mogu osnovati I ortacku radnju,pri cemu maksimalni br osnivaca moze biti 10.Fizicko lice mora ispuniti tri uslova:Prvi uslov je:da ima opstu zdravstvenu sposobnost,ako za obavljanje odredjenih djelatnosti nije predvidjena posebna zravstvena sposobnost da je potpuno poslovno sposoban.Drugi uslov tice se registracije preduzetnika.Registracija se vrsi podnosenjem prijave,uz koju se prilaze I dokaz o identifikaciji preduzetnika.Treci uslov tice se nacina obavljanja preduzetnicke djelatnosti.Preduzetnik moze pbavljati sve zakonom dozvoljene djelatnosti koje su odredjene u resenju o registraciji pri cemu mora:odobrenu djelatnost obavljati kvalitetno u skladu sa propisima,poslovnim obicajima I profesionalnom etikom,garantovati kvalitet roba I usluga,sprovoditi mere zastite na radu I zastite zivotne okoline,voditi odgovarajuce poslovne knjige itd. Prestanak obavljanja preduzetnicke djelatnosti Vrsi se njegovim brisanjem iz registra privrednih subjekata i to u slucaju:1-odjave,2-smrti ili gubitka poslovne sposobnosti,3-neobavljanja djelatnosti neprekidno jednu godinu,4isteka vremena,5-obavljanja djelatnosti u vreme privremene zabrane rada,6-kaznjavanja vise od tri puta,7-irecene mere zabrane obavljanja delatnosti zbog neispunjavanja uslova za obavljanje te djelatnosti,8-promene pravne forme u pravnu formu privrednog drustva,9-stecaja I likvidacije. Povezivanje privrednih drustava Prvi I najcesci oblik povezivanja privrednih drustava tice se konstituisanja nove statusne forme a bazira se na stavljanu jednog ili vise subjekata pod kontrolu drugog subjekta.Na ovaj nacin formira se dominantna konstrukcija:maticno,dominantno,krovno drustvo I zavisno podredjeno drustvo.Drugi oblik povezivanja privrednih drustava takodje se bazira na organizovanju nove statusne forme.U ove forme svrstavaju se:poslovno udruzenje,pul,grupacije ekonomskih interesa. Treci oblik povezivanja privrednih drustava najcesce se realizuje kroz kartelne sporazume,sporazume o dugorocnoj kooperaciji,Joint ventures aranzmane,ugovore o konzorcijumu itd. Povezivanje privrednih drustava u nasem pravnom sistemuU skladu sa sa odredbama zakona o privrednim drustvima povezivanje privrednih drustava obavezno podrazumeva postojanje jednog kontrolnog drustva I jednog ili vise podredjenih drustava.Ovo povezivanje realizuje se:1-putem ucesca u osnovnom kapitalu,2-putem ugovora,3-putem kapitala i putem ugovora.Povezana privredna drustva mogu se organizovati kao concern,holding,grupa drustava. Odnos kontrolnog I podredjenog drustvaOsnovni uslov za realizovanje institucije povezanih drustava u skladu sa zakonom jeste formiranje dominantne konstrukcije:kontrolno drustvo-zavisno drustvo. Kapital kontrolnog drustva u kapitalu podredjenog drustva moze biti vecinsko i znacajno ucesce.Na odgovornost kontolnog drustva I njegovih direktora prema podredjenom drustvu shodno se primjenjuju odredbe zakona o privrednim drustvima koje se ticu postovanja pravila duzne paznje I pravilne poslovne procene,obaveze lojalnosti drustvu,zabrane konkurencije I postovanja pravila o sukobu interesa. Podredjeno drustvo u svom poslovnom imenu,memorendumu I drugim poslovnim dokumentima obavezno je da jasno istakne poslovno ime kontrolnog drustva. Odnos kontrolnog I podredjenog drustva formiran putem ugovoraOvaj ugovor sacinjava se u pisanoj formi I njime se uredjuju najbitnija pitanja u odnosima kontrolnog i podredjenog drustva.Ugovor usvajaju skupstina kontrolnog i podredjenog drustva,odnosno skupstine podredjenih drustava ako ih ima vise,i to kvalifikovanom vecinom.Kontrolno drustvo je odgovorno za stetu koju pricini podredjenom drustvu neizvrsavanejm ili nepravilnim izvrsavanjem zakljucenog ugovora. Odnos kontrolnog i podreenog drutva formiran meovitim putem (kombinacijom kapital-uea i ugovora)U ovom sluaju neophodno je da kontrolno drutvo u kapitalu podreenog drutva ima odgovarajue kapital-uee , kao i da postoji pisani ugovor o posebnim odnosima kontrolnog i podreenog drutva. Organizacioni oblici povezanih drutavaPrema odredbama Zakona o privrednim drutvima povezana drutva organizuju se kao holding, koncern ili grupa drutava. HoldingPrema odredbama Zakona o privrednim drutvima povezana drutva organizuju se kao holding kada kontrolno drutvo ima za iskljuivu delatnost upravljanje i finansiranje podreenim drutvima.Upravljaka funkcija sastoji se u upravljanju drutvima u sastavu holdinga na bazi posedovanja sopstvenog kapitala kontrlonog drutva u njihovim kapitalima. Upravljanje finansijama je, u stvari, najvaniji element itave strategije holding koncentracije.

KoncernKoncern, moe imati razne forme koje nastaju na bazi kapital-uea, ugovora ili meovito.Koncern se, po pravilu, organizuju od rutava priblinog poslovnog profila istih ili srodnih delatnosti. Grupa drutavaNa osnovu l.366.st.6. Zakona o privrednim drutvima povezana privredna drutva se organizuju kao grupa drutava kada kontrolno drutvo, pored delatnosti upravlja i finansiranja podreenim drutvima, ima za pretenu delatnost i neku poslovnu delatnost. Re je svakako, o posebnom obliku grupisanja privrednih drutava. SATUSNE PROMJENE Statusne promene se desavaju iz razloga sto se u fazi osnivanja ovih drustava nisu mogle predvideti sve bitne okolnosti I uslovi koji ce ih pratiti u njihovom poslovanju, pa se naknadnim statusnim promenama postojeca statusna situacija prilagodjava novonastalim okolnostima. Statusne promene su: spajanje, podela I odvajanje privrednih drustava. U svakoj statusnoj promeni mogu se kombinovati statusne promene spajanja I podele, kao I statusne promene spajanja I odvajanja, ukoliko se njima ne narusava princip yastite konkurencije. SPAJANJE, FUZIJA, PRIVREDNIH DRUSTAVA- dominiraju 2 osnovne vrste spajanja: spajanje uz pripajanje I spajanje uz osnivanje. SPAJANJE UZ PRIPAJANJE- jedno drustvo se pripaja drugom postojecem drustvu. Drustvo koje se pripaja, prestaje da postoji I naziva se drustvo prestalo pripajanjem, a drustvo koje ga apsorbuje, nastavlja da postoji naziva se drustvo sticalac. Postupak sprovodjenja ove statusne promene realizuje se u redovnom ili pojednostavljenom postupku, a postaje pravno validna kada se registruje I objavi u skladu sa Zakonom o registraciji privrednih subjekata. Pravne posledice: drustvo koje se pripaja prenosi na drustvo sticaoca svu imovinu I obaveze I prestaje da postoji kao pravni subjekt/ drustvo sticalac, kao zamenu za prenesenu imovinu, svoje akcije daje akcionarima ili clanovima drustva koje se pripaja/ medjusobna potrazivanja izmedju drustva koje se pripaja I drustva sticaoca , gase se/ dozvole, koncesije I druge povlastice date ili priznate drustvu koje se pripaja prelaze na drustvo sticaoca/ organi drustava koja se pripajaju prestaju sa radom/ lica koja su zaposlena u drustvu koje se pripaja nastavljaju sa radom u dristvu sticaocu.Poverioci drustva koje se pripaja dobijaju novog duznika,a to je drustvo sticalac. SPAJANJE UZ OSNIVANJE- Sastoji se u tome sto se 2 ili vise drustava spajaju I formiraju 1 novo drustvo..Prestaju da postoje drustva koja se spajaju, a osniva se novo drustvo.Drustva koja se spajaju nazivaju se drustva prestala spajanjem, a drustvo koje nastaje ovim spajanjem naziva se novo drustvo.Spajanje uz osnivanje ne moze se vrsiti bez odluke skupstine ili organa koji vrse nj. Funkciju svakog drustva koje prestaje I ne moze se vrsiti u pojednostavljenom postupku. Pravna pravila su ista kao I za spajanje uz pripajanje. Mogu se spajati I drustva razlicite pravne forme, DOO sa AD, KD sa AD itd. A, ovdje se koriste I pravila o promeni pravne forme drustva. PODELA PRIVREDNIH DRUSTAVA: ima za posledicu njihovu ekonomsku dezintegraciju., dovodi do ekonomskog grupisanja privrednih drustava. Motivi su: dostizanje odredjenog stepena ekonomske rentabilnosti, povecanje operativnosti u poslovabju, podeli rizika itd.Postoji podela uz pripajanje, podela uz osnivanje I podela uz pripajanje I podela uz osnivanje. PODELA UZ PRIPAJANJE- realizuje se tako sto se jedno drustvo deli na dva ili vise delova I time prestaje da postoji (drustvo prestalo podelom), a novoosnovani delovi se pripajaju drugim postojecim drustvima(drustva sticaoci). Na nju se odnose pravna pravila koja koja vaze za statusnu promenu tipa spajanje uz pripajanje. PODELA UZ OSNIVANJE- Ostvaruje se tako sto se 1 drustvo deli na 2 ili vise delova I tako prestaje da postoji( drustvo prestalo podelom), a novoosnovani delovi se spajaju sa 2 ili vise postojecih drustava I tako stvaraju nova drustva( nova drustva) Pravne posledice slicne su p.p. podeli uz pripajanje. Na nju se primanjuju pravila o podeli uz pripajanje, pravila o osnivanju odredjenog oblika drustva I pravila o spajanju uz osnivanje novog drustva. Ugovor o podeli uz osnivanje usvaja skupstina drustva koje prestaje podelom. PODELA UZ PRIPAJANJE I PODELA UZ OSNIVANJE- predstavlja kombinaciju podele drustava sa istovremenim pripajanjem I osnivanjem, a realizuje se tako sto se jedno drustvo deli na 2 ili vise delova I time prestaje da postoji (drustvo prestalo podelom), a novonastali delovi se pripajaju drugim postojecim drustvima , a ova se spajaju sa do tada postojecim drustvima u nova drustva. (nova drustva). Na ovu statusnu promenu primenjuju se pravila koja vaze za promenu tipa podele uz pripajanje I tipa podele uz osnivanje. ODVAJANJE- Ne moze se okarakterisati kao prava statusna promena jer ovdje ne dolazi do prestanka jednog drustva kao kod ostalih vrsta promena , niti do prenosa celikupne imovine takvog drustva na drugo, postojece ili novo drustvo. ZOPD razlikuje 3 oblika ovog odvajanja: odvajanje uz pripajanje, odvajanje uz osnivanje I odvajanje uz pripajanje I odvajanje uz osnivanje. ODVAJANJE UZ PRIPAJANJE: Ova promena se vrsi kada 1 drustvo (drustvo deljenik) prenese 1 ili vise delova svoje imovine I pripadajuci deo obaveza na 1 ili vise postojecih drustava (drustva sticaoci).

ODVAJANJE UZ OSNIVANJE- realizuje se tako sto drustvo deljenik 1 ili vise delova svoje imovine I pripadajuci deo obaveza prenese na 1 ili vise time novoosnovanih drustava.(nova drustva) ODVAJANJE UZ PRIPAJANJE I ODVAJANJE UZ OSNIVANJE: Realizuje se kada drustvo deljenik 1 ili vise delova svoje imovine I pripadajuci deo obaveza prenese na 1 ili vise postojecih drustava sa kojima se spaja u novoosnovano drustvo(novo drustvo) PRAVNE POSLEDICE ODVAJANJA: drustvo deljenik prenosi na drugo drustvo samo deo svoje imovine sa pripadajucim obavezama/ drustvo deljenik ne prestaje da postoji kao pravni subject/ na ime prenosa dela imovine u svoje fondove drustvo sticalac vrsi zamenu akcija akcionarima drustva deljenika svojim akcijama/ pri zameni ovih akcija smanjuje se osnovni capital drustva deljenika za iznos zamenjenih akcija u pojednostavljenom postupku. Registrovanje ovog oblika promene nece biti izvrseno sve dok se ne upise smanjenj osnovnog kapitala drustva deljenika. ZATITA KONKURENCIJE Zatita konkurencije u svakoj nacionalnoj privredi vri se radi spreavanja monopola, odnosno obezbedjivanja ravnopravnosti svih uesnika na tritu. Izraz monopol potie od grke rei monopolion, to znai iskljuivanje, odnosno ograniavanje konkurencije u pogledu odredjene vrste robe. Pravi monopol je legalni monopol, koji je ustanovljen pravnim aktima drave i kojim neki privredni subjekti dobijaju ekskluzivna prava na obavljanje odredjenih delatnosti. Faktiki monopol, pak, nastaje prirodnim putem, jaanjem i rastom nekog privrednog subjekta, fuzijom konkurentnih subjekata itd. Oblici povrede konkurencije Povredom konkurencije smatraju se: sporazumi kojima se bitno spreava, ograniava ili naruava konkurencija; zloupotreba dominantnog poloaja; i koncentracija, kojom se bitno spreava, ograniava ili naruava konkurencija, pre svega stvaranjem, odnosno jaanjem dominantnog poloaja na tritu. Sporazumi kojima se spreava, ograniava, ili naruava konkurencija Pod sporazumima kojima se bitno spreava, organiava ili naruava konkurencija smatraju se sporazumi kojima se:- neposredno ili posredno utvrdjuju kupovne ili prodajne cene ili drugi uslovi trgovine; - ogranipava ili kontrolie proizvodnja, trite, tehniki razvoj ili investicije - dele trita ili izvori nabavke; - primenjuju nejednaki uslovi poslovanja na iste poslove sa razliitim uesnicima na tritu i time uesnike na tritu dovode u nepovoljniji poloaj u odnosu na konkurente; - uslovljava zakljuenje sporazuma prihvatanjem dodatnih obaveza koje, obzirom na svoju prirodu i trgovake obiaje i praksu, nisu u vezi sa predmetom sporazuma.Horizonstalni sporazumi jesu sporazumi izmedju postojeih i/ili potencijalnih uesnika na tritu koji posluju na istom nivou proizvodnog lanca ili lanca isporuke. Vertikalni sporazumi, pak, jesu sporazumi o uslovima nabavke, prodaje ili preprodaje izmedju postojeih i/ili potencijalnih uesnika na tritu koji posluju na razliitom nivou ptoizvodnog lanca ili lanca isporuke. Zloupotreba dominantnog poloaja Dominantni poloaj na relavantnom tritu ima uesnik na tritu koji posluje nezavisno od drugih uesnika na tritu, odnosno koji donosi poslovne odluke ne vodei rauna o poslovnim odlukama svojih konkurenata, dobavljaa, kupaca i/ili krajnjih korisnika njegove robe i/ili usluga.Zloupotrebom dominantnog poloaja na relevantnom tritu roba i/ili usluga smatraju se radnje kojima se ograniava, spreava ili naruava konkurencija, a naroito radnje kojima se:- neposredno ili posredno nameu nepravedne kupovne ili prodajne cene ili drugi nepravedni uslovi poslovanja;- ograniava proizvodnja, trite ili tehniki razvoj, na tetu potroaa;- primenjuju nejednaki uslovi poslovanja na iste poslove sa razliitim uesnicima na tritu, ime se dovode u nepovoljniji poloaj u odnosu na konkurente;- uslovljava zakljuenje ugovora time da druga strana prihvata dodatne obaveze koje, po svojoj prirodi ili prema trgovakim obiajima nisu u vezi sa predmetom ugovora. Koncentracija uesnika na tritu nastaje u sluajevima:- statusnih promena uesnika na tritu u skladu sa Zakonom o privrednim drutvima;- sticanja neposredne ili posredne kontrole jednog ili vie uesnika na tritu nad drugim uesnikom na tritu ili njegovim delom; i - osnivanja i zajednikog kontrolisanja novog uesnika na tritu od strane najmanje dva nezavisna uesnika na tritu, koji posluje na dugoronoj osnovi, koji ima sve funkcije nezavisnog uesnika na tritu i pristup tritu (zajedniko ulaganje).Dve ili vie koncentracija izmedju istih uesnika na tritu izvrenih u vremenskom periodu kraim od dve godine smatraju se kao jedna koncentracija, a kao vreme njenog nastanka uzima se dan izvrenja poslednje od ovih koncentracija. Mere za zatitu konkurencije na tritu Rigorozna kazneno-pravna zatita konkurencije od strane svakog uesnika na tritu koji je uinio radnju spreavanja, ograniavanja ili naruavanja konkurencije. Ova zatita sankcionisana je kao odgovornost za prekraj uesnika na tritu i njihovih odgovornih lica, sa visokim novanim kaznama. Uz kaznenu odgovornost zakonodavac je predvideo i imovinsku odgovornost ovih subjekata i njihovih odgovornih lica, koja se sastoji u oduzimanju predmeta i zabrani obavljanja odredjene delatnosti, kao i zabrani vrenja odredjenih poslova odgovornim licima..

Prava potroaa i njihova zatita Pod pojomom potroaa, podrazumeva se svako fiziko lice koje kupuje proizvode ili koristi usluge za line potrebe i potrebe svog domainstva. Potroaem se smatra i privredno drutveno, preduzee, drugo pravno lice i preduzetnik kada kupuju proizvode ili koristi usluge za sopstvene potrebe.Potroai su aktivan uesnik u svim poslovnim odnosima koji se odvijaju na jednom tritu. Prava potroaa Medju najznaajnijim od ovih prava, ubrajaju se: pravo na zadovoljenje osnovnih potreba; pravo na sigurnost; pravo na informisanost; pravo na izbor; pravo na reklamaciju; pravo na obeteenje; pravo na zdravu ivotnu sredinu; pravo da se uje glas potroaa; pravo na udruivanje potroaa; itd. Zatita potroaa Zakonom o zatiti potroaa iz 2005. godine, donose posebni (specijalni) zakoni kojima se uredjuje pravni ploaj potroaa na tritu.Tako na primer; zabranjena je prodaja i sluenje alkoholnih pia i prodaja duvanskih proizvoda maloletnim licima; potroaima se proizvodi i usluge moraju nuditi pod jednakim uslovima; potroa mora biti obaveten o vaeoj ceni proizvoda i usluga i takvo obavetenje ne sme dovoditi potroaa u zablucu; za kupljeni proizvod ili pruenu uslugu potroau se mora obavezno izdati raun. Zatita potroaa drugim javno-pravnim propisima Javno-pravni propisi u najveem broju sluajeva, imaju indirektno (posredno) dejstvo, a medju najznaajnijim ubrajaju se: propisi o standardima; tehniki i drugih propisi za zatitu ivota i zdravlja judi i ivotne sredine; higijenski, sanitarni, zdravstveni i drugi srodni propisi; propisi o pakovanju, prepakovanju robe i sl.; propisi o obavljanju pojedinih delatnosti od opteg interesa; itd. Zatita potroaa merama upravnog nadzora Zatita potroaa obezbedjuje se i inspekcijskim nadzorom koji vre razna ministarstva u sastavu Vlade Republike Srbije. To je pre svega Ministarstvo za trgovinu, turizam i usluge koje inspekcijski nadzor realizuje preko trinih i turistikih inspektora. Pored toga inspekcijski nadzor, preko resornih inspektorata, vre i Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva, Ministarstvo energetike, Ministarstvo saobraaja i telekominikacija i dr. Inspekcijski nadzor mogu vriti i nadleni organi lokalne samouprave preko svojih komunalnih inspektora. Imovinsko-pravna zatita potroaa Imovinsko-pravna zatita potroaa ostvaruje se tubom u parninom postupku koju mogu podneti potroai i organizacije potroaa. Pored sudske zatite Zakon o zatiti potroaa uveo je i institut tzv. vansudske zatite potroaa. Ako dodje do povrede prava potroaa kojom je uinjena teta male vrednosti, data je mogunost obrazovanja posebnog arbitranog tela za reavanje sporova na relaciji trgovacpotroa. Pomenuto arbitrano telo formira se u okviru lokalne samouprave ili komore. Krivino-pravna zatita potroaa Sistem zatite potroaa upotpunjen je i kaznenim merama koje se izriu u sluajevima ozbiljnijeg ugroavanja prava potroaa Sistem oglaavanja proizvoda i usluga Sistem oglaavanja proizvoda i usluga na naim prostorima utvrdjen je sa ciljem da se obezbedi potpuna sloboda i istinitost oglaavanja, zabrani diskriminacija i svaka zloupotreba poverenja u procesu oglaavanja i onemogui stvaranje i odravanje monopolskog poloaja na tritu.Ovim zakonom uredjeni su uslovi i nain oglaavanja, prava i obaveze oglaavaa, proizvodjaa i prenosilaca oglasnih poruka, kao i prava primalaca oglasnih poruka. Naela oglaavanja U skladu sa odredbama Zakona o oglaavanju, sistem oglaavanja proizvoda i usluga na naem tritu bazira se na sledeim bitnim naelima:- slobode oglaavanja;- istinitosti, potpunosti i odredjenosti oglasne poruke;- prepoznatljivosti oglasne poruke;- zabrane zloupotrebe poverenja;- zabrane diskriminacije;- zabrane povrede morala;- zabrane pojedinanog oglaavanja linim obraanjem; i - zabrane povrede konkurencije, stvaranja i odravanja dominantnog poloaja. Uslovi i nain oglaavanja Kada je re o uslovima oglaavanja zakonodavac dosledno insistira na obavezi oglaavaa (pravnog lica, preduzetnika ili fizikog lica) da licu koje objavljuje, odnosno emituje oglasnu poruku, uz samu oglasnu poruku, dostavi i posebno popunjen obrazac, tzv. deklaraciju. Sadrina deklaracije utvrdjena je zakonom i, izmedju ostalog, sadri: podatke o proizvodjau oglasne poruke, podatke o oglaavau i podatke o oglasnoj poruci (tekst, trajanje oglasne poruke, dimenzije, nain oglaavanja i sl.). Precizno je uredjeno: televizijsko oglaavanje (vreme radiodifuznog servisa, nain emitovanja oglasne poruke, emitovanje oglasnih poruka u toku sportskih prenosa posredstvom javnog radio-difuznog servisa itd.); oglaavanje na radiju; oglaavanje na otvorenom prostoru; oglaavanje proizvoda i usluga (rasprodaje, obeanje poklona itd.); oglaavanje namenjeno maloletnim licima; oglaavanje dravnih organa i organizacija, politikih organizacija i drugih organa i organizacija; itd. Mere zatite sistema oglaavanja Zatita sistema oglaavanja merama upravnog nadzora U vrenju nadzora nadleni inspektori mogu reenjem zabraniti oglaavanje ili vrenje drugih aktivnosti u vezi sa oglaavanjem, ukoliko utvrde da su takve radnje suprotne zakonu. Reenjem se, istovremeno, odredjuje rok i nain otklanjanja uoenih nepravilnosti, koji ne moe

biti dui od 15 dana od dana uruenja reenja, odnosno rok i nain otklanjanja tetnih posledica ako su nastupile, koji ne moe biti dui od 30 dana od dana uruenja reenja. Kazneno-pravna zatita sistema oglaavanja sankcionisana je kao odgovornost pravnih lica i njihovih odgovornih lica za privredni prestup i prekrajna odgovornost pravnih lica i preduzetnika. Sudska zatita U skladu sa Zakonom o oglaavanju lice koje je pravo, odnosno interes, povredjen ili ugroen oglasnom porukom ima pravo na zatitu koju ostvaruje tubom kod nadlenog suda. Sistem zatite trita od nekvalitetnih proizvoda (stvari) Odgovornost proizvodjaa za proizvode sa nedostatkom Proizvodja je lice koje proizvodi gotove proizvode, sirovine i sastavne delove. Proizvodjaem se smatra i lice koje se predstavlja kao proizvodja stavljanjem svog imena, zatitnog znaka ili drugog obeleavajueg znaka na proizvod, kao i lice koje uvozi proizvod namenjen prodaji. Proizvod je pokretna stvar, odvojena ili ugradjena u drugu pokretnu stvar. Proizvodom se smatra i svaka proizvedena ili sakupljena energija za davanje svetlosti, toplote ili kretanja.Da bi proizvodja bio odgovoran, kao to je ve istaknuto, proizvod, odnosno stvar mora da ima odredjene nedostatke.to se tie odgovornosti proizvodjaa, on e biti odgovoran za tetu nastalu od proizvoda sa nedostatkom bez obzira na to da li je znao za postojanje takvog nedostatka. Proizvodja nee biti odgovoran ako dokae: 1) da nije stavio proizvod u promet; 2) da nedostatak verovatno nije postojao u vreme kada je stavio proizvod u promet ili da se pojavio kasnije; 3) da on nije proizveo proizvod namenjen za prodaju i da proizvod nije proizveden u okviru njegove redovne delatnosti; 4) da je nedostatak nastao usled usaglaavanja svojstva proizvoda sa propisanim normama; i 5) da nivo naunog i tehnikog znanja u vreme kada je proizvod stavljen u promet nije omoguavao otkrivanje nedostataka. Naknada tete oteenom teta, u smislu ovog zakona, je teta prouzrokovana smru ili telesnim povredama, kao i teta nastala unitavanjem ili oteenjem nekog dela imovine, pod uslovom da se proizvod sa nedostatkom koristio za linu upotrebu od strane oteenog. Potraivanje naknade tete od proizvoda sa nedostatkom zastareva za tri godine od kada je oteeni doznao za tetu, nedostatak i identitet proizvodjaa. Pojam cena i nain njihovog obrazovanja Cena je novana vrednost za jedinicu proizvoda, odnosno usluge koja je obrazovana u skladu sa uslovima trita, odnosno u skladu sa posebnim propisom. Pod cenom, u smislu ovog zakona, podrazumeva se i tarifa i naknada. U pogledu naina odredjivanja cena Zakonom o cenama inaugurie princip potpunog liberalizma, u smislu da privredna drutva, preduzea, druga pravna lica i preduzetnici obrazuju cene proizvoda i usluga slobodno, prema uslovima trita. Mere zatite sistema formiranja cena proizvoda i usluga Mere kojima se obezbedjuje zakonito funkcionisanje sistema odredjivanja cena proizvoda i usluga na tritu odnose se na mere upravnog nadzora i kazneno-pravne mere.Mere upravnog nadzora u rukama su Ministarstva za trgovinu, turizam i usluge, a baziraju se na kontroli koju vre trine inspekcije. Kazneno-pravna odgovornost u oblasti nezakonitog rofmiranja cena sankcionisana je kao odgovornost za prekraj pravnog lica, odnosno preduzetnika, sa visokim novanim kaznama. Domaci privredni subjekti u poslovno pravnom prometu sa inostranstvom Privredni subjekti jedne drzave nisu samo nosioci privrednih aktivnosti u okviru svoje nacionalne ekonomije ,vec su istovremeno I subjekti neposrednog obavljanja medjunarodne trgovinske djelatnosti.U ovoj oblasti uticaj drzave ispoljava se preko niza sistemskih mjera koje je moguce podijeliti na dvije osnovne grupe: 1. Ekonomske i 2.Administrativne. U ekonomske mjere drzave svrstavaju se carina ,razne vrste poreza I taksi ,uvozni depozit I dr.Administrativno regulisanje spoljnotrgovinskih odnosa od strane drzave ostvaruju se uspostavljanjem formalno pravnih okvira,spoljnotrgovinskog poslovanja,odredjivanjem uslova za uvoz I izvoz roba I usluga ,a sto cini donosenjem odgovarajucih zakonskih I podzakonskih akata. Spoljno trgovinsko poslovanje predstavlja oblast koja se tice djelokruga ovlascenja domacih privrednih drustava I drugih subjekata u prometu roba I usluga sa inostranstvom.Osnovni pravni izvori u ovoj oblasti su novi Zakon o spoljno trgovinskom poslovanju iz 2005god kao I niz podzakonskih akata.Novi propis koncepcijski se bazira na nakoliko osnovnih principa I to: 1.potpuna otvorenost domaceg trzista 2.deregulacija I uproscavanje sistema spoljnotrgovinskog poslovanja 3.potpuna sloboda preduzimanja svih aktivnosti u oblasti spoljnotrgovinskog poslovanja 4.zakonom obezbjedjena I garantovana mogucnost najsirem krugudomacih subjekata da ucestvuju u obavljanju spoljnotrgovinskih poslova. 5. usaglasenost naseg sistema spoljnotrgovinskog poslovanja sa pravilima Svjetske trgovinske organizacije I propisima evropske unije. Zakon o spoljnotrgovinskom poslovanju sadrzi pravna pravila kojim se uredjuju tri ukupne oblasti:

1. spoljna trgovina u uzem smislu; 2. obavljanje privrednih djelatnosti u inostranstvu sistemom direktnog investiranja domacih sredstava u ekonomiji stranih drzava; 3. privredni rezimi I mjere koji se primjenjuju u spoljnjoj trgovini robama I uslugama Spoljna trgovina Prema odredbama zakona o spoljnotrgovinskom poslovanju pod spoljnom trgovinom podrazumjeva se prekogranicni promet roba I usluga .Pojam spoljne trgovine obuhvata-spoljnu trgovinu robom odnosno poslove koji se ticu prometa robe I spoljnu trgovinu uslugama tj.poslove kojima se vrsi pruzanje odgovarajucih usluga. Spoljnotrgovinske poslove sa stranim partnerima mogu obavljati svi domaci subjekti odnosno domaca pravn alica I preduzetnici kao I fizicka lica. Spoljna trgovina robom Spoljna trgovina robom obuhvata izvoz I uvoz roba. Pod izvozom robe podrazumjeva se iznosenje ,slanje odnosno isporuka robe sa teritotije nase zemlje na teritoriju druge drzave u skladu sa domacim carinskim propisima . Ogranicenje spoljne trgovine robom Na osnovu izricite zakonske norme ogranicenja spoljne trgovine robom mogu biti-kolicinska ogranicenja I dozvole. Kolicinska ogranicenja Kolicinsko ogranicenje je najveci ukupan obim pojedine robe ,odredjen po vrijednosti ili po kolicini ,koji moze da se uveze ili izveze u odredjenom roku ,ukljucujuci I zabranu uvoza ili izvoza. Kolicinsko ogranicenje se raspodjeljuje na kvote pri cemu kvota predstavlja udeo u kolicinskom ogranicenju dodjeljen odredjenom lici ili grupi lica. Kolicinsko ogranicenje izvoza moze da se uvede samo: 1)u slucaju kriticne nestasice bitne robe ili potrbe za otklanjanjem posledica takve nestasice 2)radi zastite neobnovljivih prirodnih bogastava ,ako se ogranicavanje izvoza primjenjuje uporedo sa ogranicavanjem domace proizvodnje ili potrosnje. Kolicinsko ogranicenje uvoza moze da se uvede kao mjera zastite:1)od prekomjernog uvoza i 2)platnog bilansa zemlje Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom ,na osnovu javnog poziva za podnosenje zahtijeva za dodjelu kvota ,dodjeljuje kvote pojedinim licima u skladu sa uslovima koji ukljucuju ekonomski opravdanu kolicinu robe obuhvacenu kvotom : 1. stepen iskoriscenosti ranije dodjeljenih kvota; 2. mogucnost dodjele kvota licima kojima ranije nisu dodjeljivane kvote. Kvote se dodjeljuju prema rasporedu prijema zahtijeva za dodjelu kvota ,u roku koji ne moze da bude duzi od 15 dana od dana kada je podnosilac zahtijeva podnio propisanu dokumentaciju.Dodjeljivanje kvota je neprenosiva a lice kome kvota nije dodjeljena ne moze da koristi kvotu koja je dodjeljena drugom licu. Dozvole je isprava koja se izdaje na zahtijev podnosioca za uvoz ,transit ili izvoz pojedine robe. Dozvola za uvoz robe moze da se uvede samo radi: 1.zastite javnog morala; 2. zastite zivota I zdravlja ljudi,biljaka I zivotinja; 3. zastita nacionalne bezbjednosti; 4. zastita zivotne sredine I prirodnih bogastava; 5. primjene posebnih pravila trgovine zlatom I srebrom Dozvola za tranzit robe moze biti uveden samo radi 1)zastite zivota I zdravlja ljudi ,zivotinja I biljaka 2)zastita nacijonalne bezbjednosti 3)zastita zivotne sredine Dozvola za izvoz robe moze se uvesti samo radi 1. zastite umjetnickog ,istorijskog I arheoloskog blaga 2.zastite prirodnih rijetkosti I ugrozenih biljnih I zivotinjskih vrsta 3.zastita nacijonalne bezbjednosti 4.zastita neobnovljivih prirodnih bogastava 5.primjene posebnih pravila trgovine zlatom I srebrom Dozvolu izdaje ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom na zahtijev zainteresovanog subjekta.Dozvola vazi najduze 6 mjeseci od dana izdavanja pri cemu broj isporuka tokom vazenja dozvole nije ogranicen. Mjere zastite u oblasti spoljne trgovine robomVlada moze uvesti odgovarajuce mjere zastite.U ove mjere spadaju- antidampinske I kompezatorne mjere ,mjere zastite od prekomjernog uvoza I mjere zastite ravnoteze platnog bilansa Antidampinske I kompenzatorne mjereKompenzatorna mjera je antidampinska ,odnosno kompenzatorna dadzbina I svaka druga mjera koja mora biti u skladu sa Sporazumom o primjeni clana 6 Opsteg sporazuma o carinama I trgovini I sporazumom svjetske trgovinske organizacije o subvencijama I kompenzatornim mjerama. Antidampinska dadzbina je posebna dadzbina na uvoz robe koja se uvodi radi otklanjanja posledica dampinga .Damping je uvoz robe u nasu zemlju po cijeni nizoj od nominalne vrijednosti te robe izaziva znatnu stetu postojecoj domacoj proizvodnji ili znatno usporava stvaranje domace proizvodnje.Dampinska marza je razlika izmedju nominalne vrijednosti robe I cijene po kojoj se ta roba izvozi u nasu zemlju.Kompenzatorna dadzbina je posebna dadzbina na uvoz robe koja se uvodi radi otklanjanja posledica subvencije koju je drzava porekla ,odnosno izvoza robe posedno ili neposredno ,odobrava za proizvodnju ili za izvoz te robe u nasu zemlju .Subvencija je

poseban finansijski doprinos drzave porijekla odnosno izvoza robe u korist lica koje proizvodi ili izvozi tu robu u nasu zemlju. Mjere zastite od prekomjernog uvoza U mjere zastite od prekomjernog uvoza spadaju kolicinsko ogranicenje uvoza odredjene robe I uvodjenje dodatne uvozne dadzbine na uvoz odredjene robe.Ove mjere se uvode u cilju otklanjanja ozbiljne stete ili opasnosti od ozbiljne stete ,ako utvrdi;da je uvoz odredjene robe u odnosu na domacu proizvodnju iste ,slicne ili neposredno konkurentske robe ;I da je povecani uvoz neposredni uzrok ozbiljne stete ili opasnosti od ozbiljne stete pri cemu se steta prouzrokovana drugim uzrocima ne uzima u obzir.Kolicinsko ogranicenje kao jedna od mjera zastite od prekomjernog uvoza ,sastoji se u rasporedjivanju kvota po drzavama a ne po licima koja izvoze robuOve mjere zastite od prekomjernog uvoza primjenjuju se na uvoz sve robe,nezavisno od drzave porijekla .Ova mjera ostaje na snazi koliko je potrebno da se otkloni steta a najduze 4 god od njenog uvodjenja .Period vazenja ove mjere moze biti produzen u slucajevima predvidjenim zakonom ali ne duze od 8 godina od dana njenog uvodjenja .Dodatne dadzbine kao mjere zastite prekomjernog uvoza se uvode u trajanju najduze od 200 dana ako se utvrdi da je povecani uvoz prouzrokovao ili prijeti da prouzrokuje stetu I ako bi odlaganje uvodjenja ove mjere prouzrokovalo nastupanje tesko otklonjivih stetnih posledica. Mjere zastite ravnoteze platnog bilansa Radi zastite ravnoteze platnog bilansa zemlje Vlada na prijedlog ministarstva za ekonomske odnose sa inostranstvom ,moze da uvede kolicinsko ogranicenje uvoza ako je to neophodno za zaustavljanje znatnog opadanja deviznih rezervi .Mjere zastite ravnoteze platnog bilansa ne mogu da se uvedu niti da se primjeni radi zastite domacih proizvodjaca .Ove mjere ne mogu se primjeniti na uvoz robe koja se uvozi radi zastite prava intelektualne svojine. Spoljnja trgovina u oblasti usluga Usluge u spoljnjo trgovinskom prometu su djelatnosti ciji se ekonomski rezultat ostvaruje u inostranstvu ili su u vezi sa poslovanjem sa inostranim licima u zemlji ili inostranstvu.Dan pruzanja odnosno izvrsenja usluga u spoljnoj trgovini se odredjuje ugovorom .Ukoliko on nije odredjen ili odrediv na osnovu ugovora ,dan pruzanja usluge u inostranstvu propisace Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom.Kda su u pitanju usluge stranih lica koje se vrse na teritoriji nase zemlje ,uslov je da njihovo izvodjenje bude u skladu sa domacim propisima koji uredjuju pruzanje pojedinih vrsta usluga .Poslovi koji se u najvecem broju slucajeva smatraju uslugama u spoljnotrgovinskom prometu I najcesce praktikuju u medjunarodnom pravnom saobracaju su:usluge medjunarodnog transporta robe I putnika ,izvodjenje invensticionih radova u inostranstvu ,pomorsko tehnicke usluge na moru I podmorju I druge usluge koje su u vezi sa medjunarodnim transportom.itd. Obavljanje privrednih djelatnosti u inostranstvu sistemom direktnog investiranja domaceg kpitala Poseban oblik spoljnotrgovinskog poslovanja uredjen odredbama novog zakona o spoljnotrgovinskom poslovanju iz 2005 pretstavlja direktno ulaganje nasih privrednih subjekata u inostranstvu.Rijec je o specificnoj formi djelovanja nase privrede na medjunarodnom trzistu ,koja se realizuje kroz transfer domaceg kapitala ,u odredjenom kvantumu I pod odgovarajucim uslovima u privrede drugih drzava.Zakon o spoljnotrgovinskom poslovanju pod direktnim ulaganjem u inostranstvu podrazumjeva osnivanje preduzeca ,ogranaka ili predstavnistav u inostranstvu ,kupovina akcija ili udjela u kapitalu stranog preduzeca dok kapitalizacija stranog preduzeca I svaki drugi oblik ulaganja domaceg lica s ciljem da se ukljuci u upravljanje poslovima stranog lica.Najcesca forma investiranja u privrede drugih drzava tice se osnivanja preduzeca u inostranstvu .Ova preduzeca u najvecem broju slucajeva su takozvana sopstvena preduzeca ili mjesovita preduzeca .Sto se tice tipova preduzeca po vrstama djelatnosti koja se mogu osnivati u inostranstvu rec je o ;proizvodnim preduzecima ,trgovinskim preduzecima ,preduzecima za pruzanje privrednih usluga itd.Pored osnivanja preduzeca u inostranstvu novim zakonom data je mogucnost domacim osnivacima da osnivaju ogranke I pretstavnistva u inostranstvu .Ogranak je izdvojen pravno zavistan organizacioni deo osnivaca ,koji na podrucju strane drzave obavlja djelatnosti za koje je osnivac registrovan u nasoj zemlji.Predstavnistvo je izdvojen pravno zavistan organizacioni dio osnivaca koji na teritoriji strane drzave obavlja prethodne I pripremne radnje u vezi sa zakljucenjem ugovora ali bez mogucnosti da zakljucuje konkretne ugovore.Pretstavnistvo nema status pravnog lica jer obavlja poslove po nalogu osnivaca I njemu podnosi izvjestaj o svom radu.Pored osnivanja preduzeca ogranaka I predstavnisava kao najcesce forme plasiranja domaceg kapitala u inostranstvu novi zakon dozvoljava I svaki drugi oblik ulaganja koji ce doprinijeti prodoru nase prvrede na strana trzista .To moze biti kupovina akcija ili udjela u vec postojecem stranom preduzecu ,dokapitalizacija stranog preduzeca razni oblici Joint Venturesaranzmana .Dobit koju ostvari invenstiranjem u inostranstvu domace lice moze unijeti u nasu zemlju u skladu sa zakonom kojim se uredjuje devizno poslovanje ,osim dobiti koju koristi za dalje ulaganje u inostranstvu. Privremeni rezimi I mjere u spoljnotrgovinskim odnosima

Privremeni rezimi I mjere imaju funkciju obezbedjenja primjena odredaba drugih propisa koji uticu na spoljnotrgovinsko poslovanje nase zemlje.Rijec je o rezimima I mjerama koji su ogranicenog trajanja I primjenjuje se kajduze od dana pristupanja nase zemlje svjetskoj trgovinskoj organizaciji.U okviru privreme nih rezima I mjera na osnovu izricite zakonske odredbe svrstan je aranzman o kompenzaciji .Odobrenje za ovaj aranzman daje ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom ukoliko je rijec o :1.opremi, retro materijalu I sirovinama namjenjenim proizvodnji robe 2.robi koja se u nasoj zemlji ne proizvodi3.robi koja se proizvodi u postupku aktivnog ili pasivnog oplemenjivanja 4.robi odnosno uslugama koje se na drugi nacin ne mogu otplatiti Pored toga izvoz odnosno uvoz robe I usluga moze da se vrsi bez placanja I to:1.radi reklamiranja 2.ako se rado o uzrocima ,projektu I drugoj tehnickoj dokumentaciju koja prati izvezenu robu 3. ako se rado o uzrocima ,projektu I drugoj tehnickoj dokumentaciju koja sluzi za ucesce u medjunarodnim javnim nadmetanjima 4.ako se opremaju predstavnistva 5.ako se roba salje ili prima u himanitarne ,naucno istrazivacke ,socijalne svrhe6.ako se roba salje ili prima kao pomoc otklanjanja posledica elementarnih nepogoda ili drugih oblika vise sile7.radi ispunjenje obaveza iz zakljucenih ugovora Domace lice placenu robu ne mora da uveze ako se :1.roba koja se nalazi u inostranstvu istovremeno I isporucuje u inostranstvo na osnovu odredjenog ugovora 2.roba unosi u zemlju u drugom postupku u skladu sa carinskim propisima STRANA PRAVNA I FIZICKA LICA U U DOMACEM POSLOVNO PRAVNOM PROMETU Strani privatni capital realizuje se kroz strane indirektne invensticije I strane direktne invensticije.Pod stranim indirektnim investicijama(portfolio),podrazumjevaju se dve vrste ulaganja:ulaganje u obveznice I druge vrednosne papire koje izdaje strana drzava,sto predstavlja tradicionalni oblik portfolio ulaganja,I ulaganje u inostrano preduzece sistemom transfera kapitala oje stranom ulagacu daju pravo upravljanja poslovanjem preduzeca I kontrole ulozenih sredstava. Pravni rezi mstranih ulaganja u nasoj zemlji Zakon o stranim ulaganjima uredjuje materiju stranog investiranja u domacu privredu. Osim domacih propisa pravnu legurativu za strana ulaganja upotpunjuju I medjunarodne konvencije (ugovori), koje je nasa zamlja zakljucila sa drugim drzavama u ovoj oblasti. Najveci broj ovih konvencija (preko 20) tice se tzv.bilateralnih ugovora, koji ma se uredjuje niz pitanja iz materije stranih ulaganja. Pojam stranih ulaganja I stranjih ulagaca Strana ulaganja, prema odredbama zakona, jesu ulaganja u nasa preduzeca (drustva) kojim strain ulagaci sticu akcije ili udele u osnovnom kapitalu tih preduzeca, kao I sticanje drugih imovinskih prava stranih ulagaca kojima oni ostvaruju svoje poslovne interese u nasoj zemlji. Istim zakonom ostavljena je mogucnost ulaganja u banke I druge finansijske organizacije, osiguravajuca drusta, slobodne zone I igre na srecu, ali se njihovo realizovanje uredjuje na osnovu posebnih propisa. Stranim ulagacem smatraju se:1. Strao pravno lice sa sjedistem u inostranstvu 2. Strano fizicko lice 3.Domaci drzavljanin sa prebivalistem, odnosno bovaristem u inostranstvu duzim od godinu dana.Dakle, tretman stranog ulagaca ima I nas drzavljanin, ali pod uslovom da je njegov boravak u inostranstvu trajnijeg karaktera. Ulog stranih ulagaca moze biti novcana sredstva u stranoj konvertibilnoj valuti, stvari, hartija od vrednosti, prava intelektualne svojine I druga imovinska prava, kao I dinari koji se po propisima o deviznom poslovanju mogu transferisati u inostranstvo OBLICI STRANIH ULAGANJA Zakon o stranim ulaganjima u svoji odredbama eksplicitno regulise dve posebne forma stranih ulaganja i to: osnovne oblike stranih ulaganja, kao I posebne. Osnovne oblike cine: odnivanje preduzeca u nasoj zemlji I otkup akcija ili udela vec postojecih domacih preduzeca. Posebni oblici javljaju se: koncesije za koristenje prirodnih bogastaval, dobara u opstoj upotrebi I za obavljanje delatnosti od opsteg interesa, ali I izgradnja, iskoriscavanje I transferisanje odredjenog objekta, postrojenja ili pogona, kao I objekta infrastructure I komunikacije po B.O.T. modeli. Osnovni oblici stranih ulaganja Svrstavaju se: osnivanje preduzeca u nasoj zemlji I otkup akcija ili udela vec postojecih domacih preduzeca. Osnivanje preduzeca Strain ulagac moze sam ili sa drugim stranim ili domacim ulagacima osnovati preduzece u nasoj zemlji. Preduzece moze osnovati jedno strano lice uz obavezu donosenja akta o osnivanju takvog sopstvenog preduzeca. Takodje preduzece mogu osnovati vise stranih ulagaca, kada se zakljucuje ugovor o takvog preduzeca. Ako preduzece osniva jedan ili vise stranih sa jednim ili vise domacih ulagaca zakljucice se ugovor o osnivanju mesovitog preduzeca. Kod osnivanja sopstvenih preduzeca stranih ulagaca reci o tzv.direktnim, odnosno equity invensticijama stranog kapitala. Sobstvena preduzeca stranih ulagaca I preduzeca sa mesovitim kapitalom imaju nacionalni tretman, obzirom das u zakonom izjednacena sa domacim preduzecima. Kupovina akcija ili udela podstojecih preduzeca Za ostvarivanje prava stranog ulagaca bitno je da li je rec o privatnom domacem preduzecu ili je u pitanju domace preduzece u drzavnoj ili drustvnoj svojini.

Kupovina akcija ili udela u preduzecima sa privatnim vlasnistvom Strana ulaganja se vrse neposredno na osnovu odredaba zakona o stranim ulaganjima, a,li na osnovu odredaba zakona o privredni drustvima I zakona o trzistu hartija od vrednosti I drugih finansijskih instrumenata. Kupci akcija mogu biti domaca I strana fizicka I pravna lica koja sticu status investitora. Investitor je lice koje kupuje hartiju od vrednosti I druge finansijske instrumente, izuzev pokrovitelja emisije koji hartije od vrednosti kupuje od izdavaoca radnji njihove dalje distribucije. Organizovano trziste je trziste na kome se trgovina hartijama od vrednosti I drugim finansijskim instrumentima odvija na nacin I pod uslovima koji su utvrdjeni zakonom, aktima komisije za hartije od vrednosti I pravilima poslovanja ov lascenih ucesnika na organizovanom trzistu. Centralni registar obavlja: poslove jedinstvene evidencije o zakonitim imaocima hartija od vrednosti I drugih finansijskih instrumenata o pravima iz tih hartija I o pravima trecih lica na hartijama od vrednosti I drugim finansijskim instrumentima; poslove kliringa I saldiranja hartija od vrednosti I saldiranja novcanih obaveza I potrazivanja nastalih po osnovu poslova sa hartijama od vrednosti; kao I druge poslove u skladu sa zakonom. Nadzor nad poslovanjem ovlascenjih ucesnika na organizovanom trzistu vrsi komisija za hartije od vrednosti. Kupovina akcija ili udela domacih preduzeca u drustvenom ili drzavnom vlasnistvu Kada strani ulagac kupuje akcije ili udele preduzeca koja su u drustvenom, drzavnom vlasnistvu ili mesovitih preduzeca, primenjivace se poseban pravni rezim Izvori prava kojima se taj proces uredjuje su zakon o osnovama promene vlasnistva drustvenog kapitala, zakon o trzistu hartija od vrednostii drugih vinansijskih instrumenata I narocito zakon o privatizaciji RS. Posebni oblici stranih ulaganja U posebne oblike stranih ulaganja svrstavaju se:koncesije I izgradnja I iskoriscavanje infrastrukturnih I drugih objekata po B.O.T. modelu. KONCESIJEUstupanje koncesije predstavlja prvi od posebnih odlika ulaganja stranog kapitala a odosi se na koriscenje prirodnih bogastava ,dobara u opstoj upotrebi ili obavljanje djelatnosti od opsteg interesa.Koncesija je pravni odnos izmedju davaoca koncesije (koncedenta),koji je uvjek drazava ili drugi javnopravni subjekt ili pravnog lica (koncesionara),koje je uvjek subjekt privatnog prava. Izgradnja I iskoriscvanje infrastrukturnih I drugih objekata po B.O.T. modelu.Drugi poseban oblik stranog ulaganja odnosi se na tzv.B.O.T.model (Bulild,operate and transfer-izradi,koristi,predaj),po kom se stranom ulagacu moze odobriti da izradi,iskoriscava transferise odredjeni objekat,postrojenje ili pogon,kao I objekt infrastrukture I komunikacije. Osnovna konstrukcija B.O.T. modela,u najkracem,se sastoji realizaciji nekog objekta od strane privatnog ulagaca (puteva,zeljeznica sa pratecom infrastrukturom ,mostova,tunela,hotela,hidrotermo elektrana itd.) uz finansiranje svih potrebnih dijelova. GARANTOVANA PRAVA STRANIH ULAGACA Zakon o stranim ulagnjima dao je pravo stranim ulagacima da mogu obavljati sve vrste delatnosti radi sticanja dobiti, u koliko ovim zakonom nije drugacije predvidjeno. Na ovaj nacin zakonodavac je sve delatnosti u domacoj privredi ostavio otvorenim za strana ulaganja. Jedino ogranicenje stranim ulagacima u pogledu dostupnosti domacim oblastima privrednog delovanja utvrdjeno je zakonom gdje je predvidjeno da strani investitor nemoze sam ili sa drugim strani ulagacem osnivati preduzeca u oblasti proizvodnje I prometa oruzija, kao ni na podrucju koje u skladu sa zakonom odredjena kao zabranjena zona. Strani investitior u pogledu svog uloga uzivaju jednak polozaj, prava I obaveze kao I domqaca fizicka I pravna lica, ukoliko ovim zakonom nije drugacije predvidjeno, kao i sto preduzece sa stranim ulogom uziva jednak pravni polozaji posluje pod jednakim uslovima I na jednak nacin kao domaca preduzeca bez stranog uloga. Iz ovoga sledi da su strani ulagaci, odnosno preduzeca sa stranim ulogom, izjednaceni u svojim pravima I obavezama sa domacim pravnim I fizickim licima.Istitut povoljnijeg tretmana stranih investicija znaci da se na sva strana ulaganja u nasu ekonomiju primjenjuje domace pravo ,ali ako multilaterarni ili bilateralni sporazum,cije su clanice drzava stranog ulagaca I nasa drzava ,predvidja tretman koji za stranog ulagaca ili njegovo ulaganje povoljniji od tretmana predvidjenog zakonom o stranim ulaganjima primenice se tretman predvidjen takvim sporazumom.Zakon o stranim ulaganjima sadryi i odredbe o zastiti tzv.stecenih prava stranih ulagaca, u smislu da njihova prava stecena u momentu upisa stranog ulaganja u registar ne mogu biti sluzene naknadnim izmenama zakona I drugih propisa. Pored navedenih pogodnosti, novi propis daje pravo stranom ulagacu da moze u pogledu svakog placanja vezanog za strano ulaganje slobodno konvertovati domacu valutu u stranu konertibilnu valutu, a preduzece sa stranim ulogom moze slobodno vrsiti placanje u medjunarodnim poslovnim odnosima. Pored toga strani ulagac, po izmirenju obaveza u skladu sa domacim propisima, slobodno I bez odlaganja, u konvertibilnoj valuti, transferisati u inostranstvo sva finansijska I druga sredstva u vezi sa stranim ulaganje: dobit ostvarenu po osnovu ulaganja (profit, dividende I sl.); imovinu koja mu pripadne posle prestanka preduzeca sa stranim ulogom, odnosno na osnovu prestanka ugovora o ulaganju; iznose dobijene po osnovu

smanjenja osnovnog kapitala preduzeca sa stranim ulogom; dopunske uplate; kao I naknadne dobijene po osnovu eksproprijacije zbog oduzetih uloga ili imovine predueca sa stranim ulogom. Preduzece sa stranim ulogom, ima pravo vodjenja poslovnih knjiga I finansijskih izvestaja u skladu sa medjunarodno prihvacenim racunovostvenim I revizorskim standardima. LIKVIDACIJA je redovan nain prestanka najveeg broja privrednih subjekata. Njome se okonava pravno postojanje solventnog privrednog subjekta, odnosno subjekta koji ima dovoljno finansijskih sredstava za izmirenje obaveza. Ureena je odredbama Zakona o privrednim drutvima. Razlika izmeu likvidacije i steaja Steajem se okonava pravno postojanje insolventnog privrednog subjekta, koji je nesposoban za plaanje svojih obaveza, a likvidacijom solventnog privrednog subjekta. Osim toga, kod likvidacije sva potraivanja svih povjerilaca izmiruju se u punom iznosu, dok se kod steaja dio potraivanja povjerilaca ne moe namiriti iz steajne mase. Osnov pokretanja postupka likvidacije Likvidacija se sprovodi nad solventnim privrednim subjektom iz razloga utvrenih zakonom i to: 1) ako mu je izreena mjera zabrane obavljanja djelatnosti zbog toga to ne ispunjava uslove za obavljanje djelatnosti, a u roku odreenom u izreenoj mjeri ne ispuni te uslove ili ne promjeni djelatnost; 2) ako prestanu da postoje prirodni uslovi za obavljanje djelatnosti; 3) istekom vremena za koje je osnovan; 4) ako se broj osnivaa, odnosno lanova svede na jedan, a u roku od 6 mjeseci se registru ne prijavi novi lan; 5) ako nije organizovan u skladu sa zakonom; 6) ako ne obavlja djelatnost due od dvije godine neprekidno; 7) u sluaju nitavosti osnivanja subjekta u skladu sa zakonom. Organi u postupku likvidacije U postupku likvidacije glavni organ je likvidacioni upravnik (jedan ili vie), kog imenuje sam privredni subjekt iz reda svojih zaposlenih i on je ovlaen da zavrava tekue poslove privrednog subjekta