prof. dr hab. med. danuta koradecka

Prof. dr hab. med. Danuta KoradeckaDyrektor Centralnego Instytutu Ochrony Pracy –

Państwowego Instytutu Badawczego

Podejście do problemu niepełnosprawności w aspekcie starzejącego się społeczeństwa

22. Międzynarodowe Targi Sprzętu RehabilitacyjnegoKonwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych

– lepsza jakość życia dla wszystkichŁódź, 18 września 201 4r.

Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych – lepsza jakość życia dla wszystkich

I. Informacje ogólne

II. Podział populacji wg powstania

niepełnosprawności w określonej fazie życia

III. Motywacja do aktywności zawodowej

IV. Wnioski

Plan prezentacji


0-14 15-24 25-49 50-69 70 lat i więcej0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

1691

21

1641

86

7540

89

2095

811

1513

841

(ogółem 4.697.048 osób)

Lata

Licz

ba o

sób

Osoby niepełnosprawne według grup wiekowych

źródło: Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych za NSP (2012)


Potencjał niewykorzystanych możliwości

Liczba niepełnosprawnych

Liczba niepełnosprawnych

w wieku produkcyjnym

% pracujących niepełnosprawnych

w wieku produkcyjnym

Polska 3,4 mln(4,7 mln) 2,1 mln 27,3 %

UE ok. 80 mln b.d. 47 %


II. Podział populacji wg powstania niepełnosprawności

w określonej fazie życia

1. Wrodzona

2. Nabyta w wyniku wypadków i chorób związanych

z warunkami pracy

3. Rozwijająca się z wiekiem w wyniku chorób

przewlekłych


Niepełnosprawność związana z warunkami pracy

W każdym tygodniu zdarza się w Polsce około

1745 wypadków przy pracy

(GUS, 2012)

W każdym tygodniu ginie w Polsce

w wypadkach przy pracy

średnio 5 osób

(GUS, 2013)


Wskaźnik zatrudnionych w warunkach zagrożenia i wskaźnik zapadalności na choroby zawodowe w Polsce w latach 2004 – 2012

Źródło danych: GUS, IMP, CIOP-PIB

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 201270

80

90

100

110

120

130

20

25

30

35

40

45

50

121.2119.6

116.1

113.2 112.2

104.4

97.9 9795.5

41

34.8

32.833.5

34.7

29.9

28.3

24.6

23

Wskaźnik zatrudnionych w warunkach zagrożenia na 1000 zatrudnionych w zakładach objętych badaniem GUS

Wskaźnik zapadalności na choroby zawodowe na 100 tys. zatrudnionych

Wsk

aźni

k za

trud

nion

ych

w w

arun

kach

zagr

ożen

ia n

a 10

00 za

trud

nion

ych

Wsk

aźni

k c

horó

b za

wod

owyc

h na

100

tys.

zat

rudn

iony

ch


Choroby zawodowe w Polsce w 2013 r. według jednostek chorobowych

Pylice płuc; 26.1%

Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu; 1.2%

Astma oskrzelowa; 2.3%

Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych;

1.4%Alergiczny nieżyt nosa; 1.7%

Przewlekłe choroby narządu głosu; 10.6%

Nowotwory złośliwe; 3.6%Choroby skóry; 3.0%Przewlekłe choroby układu ruchu; 3.9%

Przewlekłe choroby ob-wodowego układu nerwowego;

8.1%

Ubytek słuchu; 8.4%

Zespół wibracyjny; 1.6%

Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa; 26.6%

źródło danych: IMP

W 2013 r. w Polsce stwierdzono 2 214 nowych przypadków chorób zawodowych


W 2013 roku łączne koszty rent inwalidzkich i rodzinnych, jednorazowych odszkodowań, zasiłków chorobowych, świadczeń rehabilitacyjnych (pieniężnych) oraz innych świadczeń wypłaconych z funduszu wypadkowego ZUS z tytułu chorób zawodowych, wypadków przy pracy oraz w drodze do i z pracy (renty) wyniosły około 5,24 mld zł, co stanowiło 2,9 % ogólnej kwoty świadczeń wypłaconych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ZUS

Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy


Jak wykazują analizy prowadzone w krajach UE, koszty pośrednie są 3-4 razy wyższe niż koszty rent i odszkodowań. Dawało by to w ciągu roku sumę kosztów spowodowanych niewłaściwymi warunkami pracy wynoszącą15,7 – 21,0 mld zł, co w 2013 r. stanowiło ok.1,0 – 1,3% Produktu Krajowego Brutto.

Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy


Priorytety w działaniach, które powinny zostać podjęte w Polsce w celu zbliżenia warunków pracy

do poziomu osiągniętego w krajach Unii Europejskiej

CZYNNIK EKONOMICZNYCZYNNIK EKONOMICZNY

CZYNNIK TECHNICZNYCZYNNIK TECHNICZNY CZYNNIK LUDZKICZYNNIK LUDZKI


ŚRODOWISKO

WEWNĘTRZNE

Temp. 37O C

pH krwi

7.35-7.40

Temperatura

od - 20 do + 70OC

zmiany:

skórny przepływkrwi

0,2- 40 ml/100g/min

pocenie się do 5 l/godz.

częstość skurczówserca

50 -100 /min

Wysiłek fizyczny

zmiany:

częstość skurczówserca

50 - 200 /min

częstość oddechów16 - 50 /min

zużycie tlenu0,5 – 2,5 l/min

ŚRODOWISKO ZEWNĘTRZNE

CZYNNIK LUDZKI – HOMEOSTAZA – CHOROBY ZAWODOWE

D. Koradecka, „Handbook of Occupational Safety and Health”. CRC Press Taylor & Francis Group. Boca Raton, 2010


CZYNNIK LUDZKI - WYPADKI

Czynnik ludzki oceniany jest

jako odpowiedzialny za ok. 80% wypadków przy pracy


Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach- wg lat stażu pracy w zakładzie w latach 2011 2013

2011 2012 20130%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

16.20% 16.30% 18.80%

5.70% 6.90%8.80%

16.10% 15.50% 12.50%

19.20% 20.20% 18.10%

42.80% 41.10% 41.80%

do 1 rokuod 1 roku do 2 latod 3 lat do 5 latod 5 lat do 8 lat9 lat i więcej

Źródło: Dane PIP


Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach- wg dni stażu pracy w zakładzie do 1 roku w latach 2011 2013

2011 2012 20130.00%

5.00%

10.00%

15.00%

20.00%

25.00%

30.00%

35.00%

40.00%

45.00%

9.50% 9.50% 8.00%

6.70% 6.60% 6.80%

6.90% 6.40% 7.80%

5.80% 5.90% 5.60%

13.90% 12.70% 13.60%

do 7 dniod 8 dni do 30 dniod 31 dni do 90 dniod 91 dni do 181 dniod 181 dni do 1 roku

Źródło: Dane PIP


Niepełnosprawność związana z wiekiem


W y d o l n o

0

1

2

3

4

5

6

7

Wi e k [ l a t a ]

2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0

W y d o l n o s c [ L /m i n ]

0

1

2

3

4

5 5

6

7

Wi e k [ l a t a

2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0

W y d o l n o s c [ L /m i n ]

0

1

2

3

4

5

6

7

Wi e k [ l a t a ]

2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0

2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0

MężczyźniRodzaj pracy: umysłowa: wydolność = 3.49 -0.014*wiek fizyczna: wydolność = 4.72 -0.033*wiek średnio ciężka: wydolność = 4.52 -0.031*wiek ciężka: wydolność = 5.21 -0.047*wiek

77

6

5

4

3

2

1

0

wiek [lata]

Wydolność [l/min]

mężczyźni (N =640)

Wskaźnik wydolności organizmu – maksymalne pobieranie tlenu (VO2 max w l/min)

źródło: Bugajska J. i in., „Aktywność zawodowa pracowników w aspekcie problematyki starzejącego się społeczeństwa” (PCZ 21-21). Główny Wykonawca: CIOP-PIB


Wydo lno s c [ L /m in ]

0

1

2

3

4

5

6

7

Wi ek [ l a t a ]

20 30 40 50 60 70


0

1

2

3

4

5

6

7

Wi ek [ l a t a ]

20 30 40 50 60 70


0

1

2

3

4

5

6

7

Wi ek [ l a t a ]

20 30 40 50 60 70

KobietyRodzaj pracy: umysłowa: wydolność = 2.98 -0.022*wiek fizyczna: wydolność = 2.83 -0.013*wiek średnio ciężka: wydolność = 2.98 -0.018*wiek ciężka: wydolność = 3.46 -0.030*wiek

Wydolność [l/min]

20 30 40 50 60 70

7

6

5

4

3

2

1

0

wiek [lata]

kobiety (N =584)

Wskaźnik wydolności organizmu – maksymalne pobieranie tlenu (VO2 max w l/min)

źródło: Bugajska J. i in., „Aktywność zawodowa pracowników w aspekcie problematyki starzejącego się społeczeństwa” (PCZ 21-21). Główny Wykonawca: CIOP-PIB


U osób niepełnosprawnych w zależności od jej przyczyn

wskaźnik wydolności jest także zmienny


Wymagania w pracy fizycznej a możliwości pracownika w ciągu życia zawodowego

Źródło: Bugajska J. i inni wg Ilmarinena


Częstość występowania długotrwałych problemów zdrowotnych (powyżej 6 miesięcy) wg grup wiekowych

> 50 r.ż.

> 60 r.ż.

> 70 r.z.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

60

79

90

%

Źródło: Stan zdrowia ludności Polski w 2009r, GUS, Warszawa, 2011 r.


Ogółem

15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80 i więcej

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

ogółem na 1 osobę

ogółem na 1 mężczyznę

ogółem na 1 kobietę


Średnia liczba chorób przewlekłych na 1 osobę w wieku 15-80 lat


Odsetek osób powyżej 50 r.ż. wśród ogólnej liczby przypadków poszczególnych chorób w 2009 r.

50

60

70

80

90

100

94.694.1

92.9

88.2

83.8 82.5

77.7

64.363.4

zawał sercaudar mózguchoroba wieńcowa sercacukrzycarzsnadciśnienie tętniczenowotwory złośliwemięśniowo-szkieletoweprzewlekła depresja

%



Choroby będące przyczyną całkowitej niezdolności do pracy orzeczonej po raz pierwszy w 2013 roku

% ogółu chorób

0

5

10

15

20

2522,3 21,3

12,9

10,8

7,5

nowotwory

choroby układu krążenia

choroby ukladu kostno-stawowego i mięśniowego

zaburzenia psychiczne

urazy, zatrucia i inne czynniki zewn.

Źródło: Orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS o niezdolności do pracy wydane w 2013 r. Warszawa, 2014 r.


mężczyźni kobiety0

5

10

15

20

25

30

18,2

29,3

8.1

15,1

27,3

11.411,6

15,7

9.6

4.9

nowotwory

zaburzenia psychiczne

choroby układu krążenia

ch. ukł. kostno-stawowego

urazy, zatrucia, i inne czynniki zewn.

%


Choroby będące przyczyną całkowitej niezdolności do pracy wg płci (2013)


Struktura pierwszorazowych orzeczeń o całkowitej niezdolności do pracy wg grup wiekowych i przyczyn chorobowych (2013)

20-29 30-39 40-49 50-59 60-64 65 i więcej0

1020304050607080

nowotworyzaburzenia psychicznechoroby układu krążeniach. ukł. kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznejurazy, zatrucia i inne czynniki zewn.



Motywacja do aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych


Rodzaj niepełnosprawności% osób w grupie

badanej

Niepełnosprawność narządu ruchu 30%

Niepełnosprawność narządów wewnętrznych 21%

Niepełnosprawność narządu słuchu 24%

Niepełnosprawność narządu wzroku 22%

Niepełnosprawność psychiczna 3%

Struktura grupy badanej ze względu na rodzaj niepełnosprawności (N=470)

Źródło: Program wieloletni „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” projekt pn. „Badania dotyczące psychospołecznych uwarunkowań motywacji do podejmowania pracy zawodowej przez osoby niepełnosprawne w Polsce” Karolina Cyprysik-Pawłowska, CIOP-PIB


samorel

aizacj

a

chęć

zdobyw

ania

nowych dośw

iadcze

ń

chęć

zapomnien

ia o w

łasnej

niepełn

ospraw

ności

możliwość

zaspoko

jenia

potrzeb

włąs

nych i n

ajbliżs

zych

0

1

2

3

4

5

4.4 4.

54

3.23

4.24

4.14 4.18

3.43

4.22

4.16 4.23

3.65

4.32

18-3435-4950+

w p

unbt

ach

Różnice w wartościach średnich wyników w zakresie wskazywanych motywów do podejmowania pracy zawodowej osób niepełnosprawnych z różnych kategorii wiekowych –

według ankiety własnej (p<0,05)

Źródło: Program wieloletni „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” projekt pn. „Badania dotyczące psychospołecznych uwarunkowań motywacji do podejmowania pracy zawodowej przez osoby niepełnosprawne w Polsce” Karolina Cyprysik-Pawłowska, CIOP-PIB


Działania dla podejmowania aktywności zawodowej wg kobiet niepełnosprawnych

1. Większa ilość ofert pacy2. Przystosowanie miejsca pracy do potrzeb osoby

niepełnosprawnej3. Podnoszenie poziomu wykształcenia4. Dobre warunki pracy5. Dobre stosunki międzyludzkie

Źródło: Program wieloletni „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” projekt pn. „Opracowanie programu motywacji dla kobiet niepełnosprawnych celem podniesienia ich aktywności zawodowej” Karolina Cyprysik-Pawłowska, CIOP-PIB


Przyczyny ograniczające aktywność zawodową wg kobiet niepełnosprawnych

1. Obawa przed utratą świadczeń socjalnych2. Zbyt duże ograniczenia wynikające

z niepełnosprawności3. Obawa przed kontaktami z innymi ludźmi4. Brak miejsc pracy dostosowanych do potrzeb osob

niepełnosprawnych5. Obawa przed konkurencją na rynku pracy



bogactwo, majątek

ładny wygląd zewnętrzny, prezencja

dobroć, delikatność

odwaga, stanowczość

radość, zadowolenie

wiedza, mądrość

inteligencja, bystrośc umysłu

poczucie humoru, dowcip

dobre zdrowie, sprawność fizyczna i psychiczna

miłośc i przyjaźń

0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5

0.4

0.54

0.88

0.84

1.84

1.49

1.57

0.98

3.19

3.2

0.25

0.58

1.04

0.92

1.77

1.38

1.55

1.11

3.17

3.21

0.56

0.5

0.71

0.75

1.9

1.59

1.58

0.84

3.21

3.18

kobiety nie pracujące

kobiety pracu-jące

ogólnie

w punktach

Skala wartości cenionych przez kobiety niepełnosprawne (N=250)



• obecna zdolność do pracy w porównaniu z najlepszą w życiu

• zdolność do pracy w stosunku do wymagań wykonywanego zawodu

• szacowanie upośledzenia zdolności do pracy z powoduschorzeń

• własna prognoza dotycząca zdolności do wykonywania pracyw ciągu najbliższych 2 lat

• zasoby psychiczne (zadowoleniez pracy, optymizm, aktywność/żwawość)

• liczba obecnych schorzeń rozpoznanych przez lekarza

• zwolnienia chorobowe w ciąguostatnich 12 miesięcy

Subiektywne Obiektywne

Wskaźnik zdolności do pracy (WAI)

Parametry


Wg Finnish Institute of Occupational Health, 2010


Zdolność do pracy według prof. J. Ilmarinen’a (FIOH)(zmodyfikowana przez dr Richenhagen)

J. Ilmarinen, Generationenmanagement, 28.05.2008

+


1) Należy zmniejszać obciążenie pracowników (w tym osób niepełnosprawnych) stosując odpowiedniea) Rozwiązania techniczne

• Eliminacja lub ograniczanie ciężkiej pracy fizycznej• ergonomiczne stanowiska pracy i bezpieczne

technologie• odpowiednie środki ochrony zbiorowej

i indywidualnejb) Rozwiązania organizacyjne

• rotacja okresowa pracowników między stanowiskami pracy lub zmiana stanowiska pracy

• elastyczny czas pracy

WNIOSKI


WNIOSKI

2) Zmiany zdolności do pracy mają w znacznym stopniu charakter indywidualny, zarówno w stosunku do osób niepełnosprawnych, jak i osób w różnym wieku. Należy więc monitorować stan zdrowia poszczególnych pracowników w relacji wymagań stawianych przez pracę (reaktywacja funkcji medycyny pracy oraz służb bhp w przedsiębiorstwach w wymiarze proporcjonalnym do kategorii ryzyka zawodowego)


WNIOSKI

3) Warunki pracy, jeżeli są zgodne z podstawowymi wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy ujętymi w polskim prawodawstwie pozwalają na zatrudnienie większości osób niepełnosprawnych.


DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

www.ciop.pl

prof. dr hab. med. danuta koradecka

Documents