GGmmiinnaa MMiiaassttoo OOssttrróóww WWiieellkkooppoollsskkii Al. Powstańców Wielkopolskich 18, 63-400 Ostrów Wielkopolski

PROGRAM USUWANIA AZBESTU

DLA TERENU GMINY MIASTO OSTRÓW WIELKOPOLSKI

Projekt

ZAŁACZNIK DO

PLANU GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY MIASTO OSTRÓW WIELKOPOLSKI

- aktualizacja na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017

maj 2011 r.

2

Autorzy:

dr inŜ. Paweł Szyszkowski dr Sławomir Chybiński mgr Magdalena Gredka

Wykonawca:

Al. Armii Krajowej 45, 50-541 Wrocław, tel. (071) 360 45 15, tel./fax 360 45 31 e-mail: progeo@progeo.wroc.pl

pprrooGGEEOO sp. z o.o.

3

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP................................................................................................................................................ 6

1.1. Wprowadzenie.............................................................................................................................. 6

1.2. Cel i zadania Programu ................................................................................................................ 6

1.3. Metodyka opracowania Programu................................................................................................ 7 1.4. Uwarunkowania Programu........................................................................................................... 7

1.4.1. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032............................................... 7 1.4.2. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego (2008)................................................................................................................. 11

1.4.3. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego (2010) ............................................................................................................................................ 13

1.4.4. Plan gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 (Projekt, listopad 2010 r.)................................. 15

1.4.5. Wojewódzka baza danych o wyrobach i odpadach zawierających azbest .......................... 15

1.4.6. Stan prawny......................................................................................................................... 16

1.5. Ogólna charakterystyka Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski................................................... 22 2. CHARAKTERYSTYKA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST I ODDZIAŁYWANIE AZBESTU NA ZDROWIE CZŁOWIEKA .......................................................................................... 22

2.1. Występowanie i zastosowanie azbestu....................................................................................... 22 2.2. Klasyfikacja wyrobów zawierających azbest............................................................................. 23

2.3. Klasyfikacja odpadów zawierających azbest ............................................................................. 25

2.4. Oddziaływanie azbestu na zdrowie człowieka ........................................................................... 26 2.5. Informowanie o ryzyku związanym z naraŜeniem na azbest występujący w środowisku ......... 27 2.6. UŜytkowanie wyrobów zawierających azbest............................................................................ 28

2.7. Usuwanie wyrobów zawierających azbest ................................................................................. 28

2.8. Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest.................................................................... 29 3. STAN AKTUALNY W ZAKRESIE WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST I GOSPODARKI ODPADAMI AZBESTOWYMI NA TERENIE GMINY MIASTO OSTRÓW WIELKOPOLSKI ................................................................................................................................. 30

3.1. Wprowadzenie............................................................................................................................ 30

3.2. Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest na terenie Ostrowa Wielkopolskiego . 30

3.3. Rodzaje wyrobów zawierających azbest występujących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego 39

3.4. Struktura własności wyrobów zawierających azbest występujących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego................................................................................................................................ 40

3.5. Stan wyrobów zawierających azbest występujących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego...... 40

3.6. Aktualny sposób zagospodarowania wyrobów zawierających azbest ....................................... 41

4. PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST I UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH.................................................................43

4.1. ZałoŜenia Programu ................................................................................................................... 43 4.2. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej ........................................................ 44

4.3. Sposoby postępowania ............................................................................................................... 44 4.3.1. Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest (WBDA)................................................. 44 4.3.2. Oznakowanie wyrobów zawierających azbest .................................................................... 45 4.3.3. Zastosowanie procedur postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest ....... 46

4.4. Harmonogram działań ................................................................................................................ 56 4.5. Oszacowanie kosztów usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest ............. 57

4.6. MoŜliwości finansowania realizacji Programu .......................................................................... 58 4.6.1. Informacje ogólne................................................................................................................ 58

4.6.2. Usuwanie wyrobów azbestowych z budynków jednorodzinnych i gospodarskich oraz oczyszczanie terenów nieruchomości............................................................................................ 58

4.6.3. Usuwanie wyrobów zawierających azbest z duŜych obiektów budowlanych i oczyszczanie terenu nieruchomości .................................................................................................................... 59 4.6.4. Usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych – połączenie z innymi działaniami (m.in. termomodernizacja, przebudowa gospodarstwa rolnego) ............................... 61

4

4.6.5. Usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów i terenów uŜyteczności publicznej oraz terenów byłych zakładów produkujących wyroby azbestowe............................................... 62 4.6.6. Budowanie składowisk przyjmujących odpady zawierające azbest oraz urządzeń do przetwarzania odpadów zawierających azbest .............................................................................. 62

4.7. Źródła pozyskania środków finansowych na działania związane z usuwaniem azbestu .......... 63

4.8. Zarządzanie Programem............................................................................................................. 65 4.9. Monitoring.................................................................................................................................. 66

5. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM .......................................................... 67

6. BIBLIOGRAFIA............................................................................................................................... 73

SPIS TABEL Tab. 1.4.-1. Wydatki z budŜetu Państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki dla realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł) ...................................................................................................... 11

Tab. 1.4.-2. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego, 2008) ......................................... 13

Tab. 1.4.-3. Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego, 2010) .............................................................................................................................. 14

Tab. 1.4.-4. Harmonogram i kosztorys rzeczowy realizacji Programu na lata 2009- 2032 (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego, 2008) .......... 14 Tab. 1.4.-5. Ilość wytworzonych odpadów zawierających azbest na terenie Miasta Ostrów Wielkopolski w latach 2007 – 2009 (Mg) (wg WSO) .......................................................................... 15 Tab. 2.2.-1. Przykłady wyrobów zawierających azbest w poszczególnych klasach oraz ich zastosowanie (Poradnik dla uŜytkowników wyrobów azbestowych, 2008) ......................................... 24 Tab. 3.2.-1. Lokalizacji wyrobów zawierających azbest na obiektach będących własnością osób fizycznych na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (dane Urzędu Miasta, stan na dzień 07.12.2010 r.) ........................................................................................................................................ 30

Tab. 3.2.-2. Lokalizacja wyrobów zawierających azbest w obiektach Miejskiego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej ”MZGM” Sp. z o.o. w Ostrowie Wielkopolskim (dane „MZGM”, 2010) .................. 35

Tab. 3.2.-3. Rury i złącza azbestowo-cementowe sieci wodociągowej na terenie Miasta Ostrowa Wielkopolskiego (informacja Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A. w Ostrowie Wielkopolskim, stan na dzień 02.02.2010 r.)........................................................................................ 36

Tab. 3.2.-4. Lokalizacja wyrobów zawierających azbest w pozostałych obiektach na terenie Ostrowa Wielkopolskiego (stan na dzień 19.01.2010 r.)..................................................................................... 37

Tab. 3.3.-1. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego.................................................................................................................................... 39

Tab. 3.3.-2. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego.................................................................................................................................... 40

Tab. 3.6.-1. Rejestr przedsiębiorców posiadających zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu ostrowskiego (Starostwo Powiatowe w Ostrowie Wielkopolskim)............................................................................................... 41 Tab. 4.2.-1. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych........................................................ 44 Tab. 4.4.-1. Harmonogram realizacji "Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski” w latach 2010 - 2032 ................................................................ 56 Tab. 4.4.-1. Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji „Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski” w latach 2010-2032 .............. 58

Tab. 4.6.-1. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z budynków jednorodzinnych i gospodarskich oraz odpadów z terenu nieruchomości (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł)...................................................................................... 59

5

Tab. 4.6.-2. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z duŜych obiektów budowlanych (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł) .............. 60

Tab. 4.6.-3. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest w połączeniu z innymi działaniami (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł) .................61

Tab. 4.6.-4. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z obiektów i terenów uŜyteczności publicznej oraz terenów byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł)..................................... 62 Tab. 5.-1. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych........................................................ 71 Tab. 5.-2. Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji „Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski” w latach 2010-2032 .............. 71

SPIS RYSUNKÓW Rys. 1.4.-1. Schemat ilustrujący współpracę organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego, jednostek inspekcyjnych i organizacji pozarządowych (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) ...................................................................................................... 10

Rys. 3.3.-1. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego.................................................................................................................................... 39

Rys. 4.6.-1. Schemat zarządzania „Programem usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski .................................................................................................... 66

6

1. WSTĘP

1.1. Wprowadzenie Obowiązek opracowania niniejszego Programu usuwania wyrobów zawierających azbest wynika z zapisów „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” przyjętym uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku (zwanym dalej POKA). Wskazuje on, Ŝe programy takie muszą zostać opracowane na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym. RównieŜ i w planach gospodarki odpadami, wskazano do realizacji cele z zakresu gospodarowania odpadami zawierającymi azbest, w tym konieczność opracowywania na wszystkich szczeblach administracyjnych odpowiednich Programów usuwania wyrobów zawierających azbest. W związku z powyŜszym, opracowywany Program dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski powinien być zgodny z zapisami:

- Programu Oczyszczania Kraju z azbestu na lata 2009 – 2032 (2009), - Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa

wielkopolskiego (2008), - celami i kierunkami działań postępowania z odpadami zawierającymi azbest zawartymi w

„Planie gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 – 2013z perspektywa na lata 2014 – 2017” (Projekt, listopad 2010).

1.2. Cel i zadania Programu Nadrzędnym długoterminowym celem "Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski " jest:

Doprowadzenie do całkowitej eliminacji wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Miasto

Ostrów Wielkopolski oraz bezpieczne ich unieszkodliwianie. Ponadto w dokumencie opisano mechanizmy oraz zasady, w oparciu o które gmina moŜe uzyskać wsparcie finansowe na usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych. Cel nadrzędny wynika bezpośrednio z celów zdefiniowanych w krajowym "Programie ...", a jego osiągnięcie będzie moŜliwe w perspektywie długoterminowej (do roku 2032), poprzez usunięcie z terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski stosowanych od wielu lat wyrobów zawierających azbest. Ogólnym zadaniem programu jest określenie warunków sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest. Zatem w programie ujęto:

− ilości wyrobów oraz ich rozmieszczenie na terenie miasta Ostrowa Wielkopolskiego − wskazanie najbardziej newralgicznych miejsc ze względu na największą ilość występujących

wyrobów zawierających azbest oraz miejsc stwarzających największe zagroŜenie zdrowia człowieka,

− propozycje działań organizacyjnych i inwestycyjnych zmierzających do osiągnięcia celów Programu wraz z harmonogramem ich wdraŜania

− szacowane koszty wdraŜania Programu i organizację zarządzania Programem, − koncepcję zarządzania Programem oraz jego monitoring.

7

1.3. Metodyka opracowania Programu Jako punkt odniesienia dla Programu przyjęto:

− aktualny stan w zakresie ilości i rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (na dzień 21.11.2010 r.)

− aktualny stan w zakresie funkcjonujących składowisk odpadów azbestowych w województwie wielkopolskim (na dzień 31.12.2009 r.)

− cele i zadania oraz harmonogram realizacji " Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” przyjętym uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku.

− zadania w zakresie usuwania odpadów azbestowych zdefiniowane w "Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego" (2008 r.).

− zadania w zakresie usuwania odpadów azbestowych zdefiniowane w „Planie gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 – 2013 z perspektywa na lata 2014 – 2017” (Projekt, listopad 2010 r.)

− treść Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu województwa wielkopolskiego (2008).

Program był opracowywany w ścisłej współpracy z administracją samorządową Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski.

1.4. Uwarunkowania Programu

1.4.1. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032 „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” (zwany dalej POKA) przyjęty został uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku. POKA określa główne cele oraz zadania słuŜące ich realizacji. POKA określa zadania niezbędne w realizacji podstawowego celu, jakim jest oczyszczenie kraju z azbestu w okresie 24 lat i w ten sposób zminimalizowanie zagroŜeń zdrowotnych wynikających z obecności azbestu w materiałach i wyrobach zlokalizowanych na terenie kraju. Główne cele POKA to:

- usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, - minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na

terytorium kraju, - likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.

Program grupuje zadania przewidziane do realizacji na poziomie centralnym, wojewódzkim i lokalnym, w pięciu blokach tematycznych:

1) zadania legislacyjne; 2) działania edukacyjno-informacyjne skierowane do dzieci i młodzieŜy, szkolenia

pracowników administracji rządowej i samorządowej, opracowywanie materiałów szkoleniowych, promocja technologii unicestwiania włókien azbestowych, organizacja krajowych i międzynarodowych szkoleń, seminariów, konferencji kongresów i udział w nich;

3) zadania w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych, z obiektów uŜyteczności publicznej, terenów byłych producentów wyrobów azbestowych, oczyszczania terenów nieruchomości, budowy składowisk oraz instalacji do unicestwiania włókien azbestowych;

4) Monitoring realizacji Programu w postaci elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej monitoringu procesu usuwania wyrobów zawierających azbest;

5) Działania w zakresie oceny naraŜenia i ochrony zdrowia, w tym działalność Ośrodka Referencyjnego Badań i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Związanych z Azbestem.

8

Zadania słuŜące realizacji celów „POKA” Zadania przewidziane w Programie będą realizowane na trzech poziomach: - centralnym – Rada Ministrów, Minister Gospodarki i w strukturze Ministerstwa Gospodarki

Główny Koordynator, - wojewódzkim – samorząd województwa, - lokalnym – samorząd powiatowy i samorząd gminny.

Organem odpowiedzialnym za monitoring i koordynację realizacji Programu jest Minister Gospodarki, który powołuje:

1. Głównego Koordynatora jako osobę odpowiedzialną za współdziałanie poszczególnych jednostek i instytucji oraz podejmowanie inicjatyw dotyczących uaktualniania Programu.

2. Radę Programową, która – działając jako organ opiniodawczo-doradczy Ministra Gospodarki skupia przedstawicieli wszystkich istotnych dla realizacji Programu organów, urzędów, instytucji i organizacji.

Zadaniem Głównego Koordynatora jest przede wszystkim zapewnienie efektywnej realizacji wszystkich zadań finansowanych bezpośrednio ze środków budŜetowych pozostających w dyspozycji Ministra Gospodarki. Przy Ministrze Gospodarki funkcjonuje powołana przez niego Rada Programowa – jako organ opiniodawczo-doradczy. Do zadań Rady Programowej naleŜy w szczególności:

- dokonywanie oceny realizacji zadań oraz wyznaczanie nowych kierunków prac, - zgłaszanie Ministrowi Gospodarki propozycji inicjatyw legislacyjnych związanych

z problematyką azbestową, - wyraŜanie opinii dotyczących środków finansowych planowanych na koordynację

i monitoring Programu oraz wsparcie realizacji zadań wynikających z Programu, - opiniowanie projektów aktów prawnych w zakresie problematyki azbestowej.

Na poziomie wojewódzkim zadania POKA realizuje Marszałek Województwa Zadania samorządu wojewódzkiego:

1. Współpraca z Głównym Koordynatorem w zakresie potrzeb wynikających z bieŜącej realizacji Programu.

2. Gromadzenie przez pracowników Urząd Marszałkowskiego informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest oraz przekazywanie ich do Głównego Koordynatora z wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego www.bazaazbestowa.pl.

3. Uwzględnianie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest w wojewódzkich planach gospodarki odpadami i programach ochrony środowiska, w szczególności w zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest.

4. Współpraca na szczeblu wojewódzkim z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska).

5. Współpraca z uczelniami i instytucjami naukowymi, organizacjami pozarządowymi, ekspertami poszczególnych dziedzin.

6. Współpraca z lokalnymi mediami w zakresie spraw objętych Programem. 7. Przygotowywanie i aktualizacja wojewódzkich programów usuwania wyrobów

zawierających azbest. 8. Współpraca z samorządami powiatowymi i gminnymi, przekazywanie wytycznych oraz

informacji związanych z realizacją Programu. 9. Przedkładanie Głównemu Koordynatorowi corocznej informacji o realizacji zadań na terenie

województwa.

9

10. Opracowanie planu sytuacyjnego rozmieszczenia na terenie województwa wyrobów zawierających azbest na podstawie informacji przekazywanych przez samorządy lokalne i przedsiębiorców.

Na poziomie lokalnym zadania realizują samorządy: powiatowy i gminny. Zadania samorządu powiatowego:

1. Przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, takŜe w ramach planów gospodarki odpadami.

2. Współpraca z gminami oraz marszałkiem województwa w zakresie opracowywania programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, w szczególności w zakresie weryfikacji inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest.

3. Organizowanie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie.

4. Inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest.

5. Współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagroŜeń powodowanych przez azbest.

6. Współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu. 7. Współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru

budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). Zadania samorządu gminnego:

1. Gromadzenie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwa z wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego www.bazaazbestowa.pl.

2. Przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, takŜe w ramach planów gospodarki odpadami.

3. Organizowanie szkoleń lokalnych w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm.

4. Organizowanie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie.

5. Inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest.

6. Współpraca z marszałkiem województwa w zakresie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest oraz opracowywania programów usuwania wyrobów zawierających azbest, w szczególności w zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest.

7. Współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagroŜeń powodowanych przez azbest.

8. Współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu. 9. Współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru

budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). Program przewiduje intensyfikację wszystkich działań do roku 2012 tak, aby w latach 2012-2013 dokonać rzetelnej oceny realizacji celów Programu i opracować jego aktualizację do roku 2015. W latach 2012-2015 zostanie dokonane całościowe podsumowanie dotychczas przeprowadzonych działań oraz osiągniętych celów, takŜe poprzez wskaźniki oceny realizacji Programu. Aby zwiększyć tempo usuwania wyrobów zawierających azbest, szczególnie z terenów wiejskich, Program wprowadza nowy instrument umoŜliwiający usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu własnej nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm, o ile osoby usuwające wyroby azbestowe zostaną odpowiednio przeszkolone i będą dysponować środkami

10

technicznymi eliminującymi naraŜenie na kontakt z włóknami azbestu, a prace te będą wykonywać incydentalnie. W ramach prac przygotowawczych do uruchomienia tego instrumentu trwają prace legislacyjne. Zaplanowano takŜe finansowanie odpowiednich szkoleń lokalnych. Na rysunku 1.4.-1. pokazano schemat ilustrujący współpracę organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego, jednostek inspekcyjnych i organizacji pozarządowych w zakresie dotyczącym problematyki wyrobów zawierających azbest.

Rys. 1.4.-1. Schemat ilustrujący współpracę organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego, jednostek inspekcyjnych i organizacji pozarządowych (Program Oczyszczania Kraju

z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) Źródła finansowania

W Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032 wskazano, Ŝe źródłami finansowania usuwania azbestu są środki budŜetu Państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki, środki własne właścicieli obiektów budowlanych, środki własne inwestorów prywatnych, środki funduszy ochrony środowiska, środki pomocowe Unii Europejskiej, środki własne jednostek samorządowych oraz kredyty. W ramach środków budŜetu państwa pozostających w dyspozycji Ministra Gospodarki planowane jest finansowanie zadań wspierających realizację Programu w latach 2009-2032. W tabeli 1.5.-1. zestawiono planowane wydatki z budŜetu Państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki dla realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Szczegóły dotyczące planowanego sposobu funkcjonowania systemu dofinansowania działań z zakresu postępowania z wyrobami zawierającymi azbest podano w rozdz. 4.6.

11

Tab. 1.4.-1. Wydatki z budŜetu Państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki dla realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu

na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł)

Lata Blok Nazwa zadania

Ogółem 2009 - 2032 2009 2010 2011

2012-2015

2016-2032

Ogółem 53,2 4,0 4,0 4,0 16,0 25,2 1. Działania legislacyjne 12,8 1,3 0,8 0,7 2,8 7,2

2. Działania edukacyjne-informacyjne

12,8 1,3 0,8 0,7 2,8 7,2

3.1.

Wsparcie prac przygotowawczych dla oczyszczania z azbestu publicznych terenów i obiektów budowlanych (dokumentacje)

2,9 0,3 0,3 0,3 2,0 -

3.2.

Wsparcie opracowania i aktualizacji gminnych, powiatowych i wojewódzkich programów usuwania wyrobów zawierających azbest

10,0 1,3 1,5 1,5 5,7 -

3.3. Wsparcie szkoleń lokalnych

16,3 0,0 0,6 0,7 3,3 11,7

4. Monitoring realizacji Programu

7,2 0,7 0,5 0,5 1,0 4,5

5. Działania w zakresie oceny naraŜenia i ochrony zdrowia

4,0 0,4 0,3 0,3 1,2 1,8

1.4.2. Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla województwa wielkopolskiego (2008) Dla potrzeb wojewódzkiego „Programu…” dokonano szacunku ilości wyrobów zawierających azbest wg następujących grup:

− budynki mieszkalne i uŜyteczności publicznej, − inwentarskie, − rury azbestowo-cementowe.

Zgodnie z dokonanymi szacunkami łączna ilość wyrobów zawierających azbest wynosi w województwie wielkopolskim 869 206 Mg, w tym ok. 94% stanowią płyty azbestowo-cementowe zabudowane w budynkach mieszkalnych i inwentarskich. PrzewaŜająca większość płyt azbestowo-cementowych zlokalizowana jest na obszarach wiejskich. Największe ilości wyrobów zawierających azbest występują na terenie powiatów: poznańskiego (91 387 Mg), ostrowskiego (44 887 Mg), kaliskiego (41 571 Mg) i konińskiego (39 145 Mg). W województwie wielkopolskim odpady azbestowe przyjmowane są na składowisku zlokalizowanym w Koninie. Składowisko to obecnie zaspokaja potrzeby województwa w zakresie przyjmowania odpadów azbestowych. Nadrzędnym celem wojewódzkiego „Programu …” jest usuniecie wyrobów azbestowych z terenu województwa wielkopolskiego i bezpieczne jego unieszkodliwienie. Osiągniecie tego celu jest

12

związane z bezpiecznym usunięciem wszystkich wyrobów zawierających azbest znajdujących sie na terenie województwa. Proces usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być zakończony w 2032 roku. Dla potrzeb „Programu…”, w ślad za programem krajowym, przyjęto podzielenie okresu do 2032 roku na 3 podokresy i dla nich określono ilość wyrobów zawierających azbest przewidziana do usunięcia. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe wzięto przy tym pod uwagę płyty azbestowo-cementowe zabudowane w budynkach mieszkalnych i inwentarskich, jako Ŝe stanowią one ok. 99% ogółu wyrobów zawierających azbest. Ilości te dla poszczególnych okresów przedstawiają sie następująco:

Okres I: lata 2006-2012 - 163 186 Mg Okres II: lata 2013- 2022 - 326 370 Mg Okres III: lata 2023-2032 - 326 370 Mg

Sumaryczna dodatkowa pojemność składowisk dla potrzeb województwa wielkopolskiego (w perspektywie do 2032 roku) wynosi 974 604 m3, co daje powierzchnie ok. 11 ha ( np. 5 składowisk o pow. ok. 2 ha i jedno składowisko o pow. ok. 1 ha lub odpowiednia ilość składowisk/kwater o mniejszej powierzchni). Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe proces usuwania wyrobów zawierających azbest najintensywniej będzie przebiegał w latach 2013-2022 i 2023-2032 dokonano korekty załoŜeń krajowego „Programu…” odnośnie budowy składowiska o pow. 1 ha. Uznano, Ŝe lepszym rozwiązaniem będzie wybudowanie dwóch kwater na odpady azbestowe (o poj. 50 tys. m3 kaŜda) w drugim i trzecim okresie zamiast składowiska o pow. 1 ha w okresie 2008-2012. Ze względu na niŜszy koszt jednostkowy budowy i eksploatacji składowisk większych, powinna być preferowana budowa składowisk o funkcji ponadlokalnej. Jednak moŜliwe jest teŜ powstawanie znacznie mniejszych składowisk (nawet kwater o pojemności ok. 50 tys. m3), ale większej ich liczby. Takie podejście ułatwi uzyskanie akceptacji społecznej oraz pozwoli szybko dopasować sie do aktualnych potrzeb w zakresie ilości odpadów azbestowych przeznaczonych do unieszkodliwienia. Sumaryczne koszty usunięcia wyrobów zawierających azbest (łącznie z unieszkodliwianiem oraz nowymi pokryciami i budowa składowisk) wynoszą ok. 7,68 mld zł, w tym w pierwszym okresie, tj. do 2012 roku - ok. 1,2 mld zł. NaleŜy zaznaczyć, ze koszty nowych pokryć stanowią ok. 57% kosztów ogólnych. Przewiduje sie, Ŝe koszty te będą pokryte głównie przez właścicieli obiektów (osoby prywatne, firmy, spółdzielnie mieszkaniowe, itp.). Działania związane z realizacja i wprowadzeniem Programu na obszarze województwa wielkopolskiego będą polegały na:

− współpracy i koordynacji działań w zakresie wymiany informacji o odpadach, w tym na informowaniu o bieŜących postępach w zakresie usuwania i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych,

− współpracy w zakresie prowadzenia akcji edukacyjnych, − informowaniu o technicznych, finansowych i prawnych moŜliwościach usuwania wyrobów

zawierających azbest. Strategie realizacji Programu zogniskowano na celach i dwóch grupach działań, tj. pozainwestycyjnych (w tym organizacyjnych) i inwestycyjnych.

Zadania pozainwestycyjne zmierzają do:

− rzetelnego i kompletnego rozpoznania ilości i stanu wyrobów zawierających azbest na terenie poszczególnych gmin województwa wielkopolskiego,

− opracowania powiatowych programów usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych wraz z zaleceniami i wytycznymi dla gmin, administracji osiedli mieszkaniowych i obiektów komunalnych dotyczących sposobów bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest,

13

− podjęcia inicjatyw i decyzji dotyczących lokalizacji i budowy składowisk dla odpadów azbestowych lub rozbudowy istniejących składowisk dla odpadów niebezpiecznych,

− kontroli tzw. "dzikich wysypisk odpadów" gdzie znajdują sie takŜe odpady azbestowe, − organizacji kampanii informacyjnej o szkodliwości azbestu i bezpiecznym uŜytkowaniu i

usuwaniu wyrobów zawierających azbest, − weryfikacji skali problemu obecności materiałów zawierających azbest na obszarze

województwa wielkopolskiego w oparciu o programy powiatowe, − usprawnienia monitoringu bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest i

składowania odpadów azbestowych, − wdroŜenia monitoringu realizacji wojewódzkiego programu usuwania wyrobów

zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych, − intensyfikacji procesu poszukiwania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych dla

wsparcia usuwania wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwiania. Zadania inwestycyjne zmierzają przede wszystkim do zwiększenia ilości usuwanych wyrobów zawierających azbest oraz budowy nowych składowisk dla odpadów azbestowych lub rozbudowy istniejących składowisk dla odpadów niebezpiecznych lub składowisk odpadów komunalnych z wydzieleniem kwatery na odpady azbestowe. W tabeli 1.4.-2. przedstawiono szczegółowe cele do osiągnięcia w trzech podokresach. Perspektywa krótkoterminowa to lata 2008 -2012, średnioterminowa to lata 2013-2022 i długoterminowa to lata 2023-2032. Tab. 1.4.-2. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów

zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego, 2008)

L.p. Okres Cel

Nadrzędny cel Programu: Likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na zdrowie człowieka i środowisko

Weryfikacja skali problemu obecności wyrobów zawierających azbest na obszarze województwa wielkopolskiego Zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest

1. Lata 2008-2012

Bezpieczne usuniecie ok. 20 % aktualnej ilości wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwienie

2. Lata 2013-2022 Bezpieczne usuniecie ok. 40% aktualnej ilości wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwienie

3. Lata 2023-2032 Bezpieczne usuniecie wszystkich wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwienie

1.4.3. Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu powiatu ostrowskiego (2010) Powiatowy Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego, opracowany w 2010 roku (w skrócie PPA) zakłada realizację następujących zadań na terenie powiatu ostrowskiego:

− inwentaryzacja i utworzenie bazy danych o lokalizacji istniejących wyrobów zawierających azbest,

− edukacja mieszkańców w zakresie szkodliwości azbestu, − mobilizowanie właścicieli obiektów do usunięcia wyrobów zawierających azbest,

14

− usunięcie, odbiór i transport wyrobów azbestowych z terenu nieruchomości osób fizycznych, jednostek budŜetowych i innych,

− unieszkodliwienie w kolejnych latach (na podstawie Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032 oraz przeprowadzonej na terenie powiatu ostrowskiego inwentaryzacji):

o 2009 – 2012 około 28 % odpadów (6078,85 Mg), o 2013 – 2022 około 35 % odpadów (7598,56 Mg), o 2023 – 2032 około 37 % odpadów (8032,77 Mg) ilości odpadów zawierających azbest,

− podjęcie działań w celu pozyskania funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu, − udzielanie informacji osobom fizycznym i właścicielom nieruchomości z zakresu

poszukiwania źródeł finansowych na nowe pokrycia dachowe, − wymiana rur wodociągowych wykonanych z azbestu, − sprawozdania z realizacji Programu (dotyczące usuwania wyrobów zawierających azbest).

Na podstawie zebranych informacji o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystania wyliczono, ze na terenie powiatu ostrowskiego występuje ponad: 22 825,78 Mg wyrobów zawierających azbest, w tym:

− 21 710,18 Mg (tj. 1 206 082,1 m 2) stanowiących pokrycia dachowe, − 1 115,6 Mg (tj. 41 200 m) stanowiących rury i złącza wodociągowe.

Ze względu na fakt, iŜ nie wszyscy właściciele i zarządzający obiektów dopełnili obowiązku zgłoszenia inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, naleŜy przyjąć, Ŝe podana wyŜej wielkość jest zaniŜona. Na podstawie informacji zawartych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” oszacować moŜna, Ŝe na terenie powiatu Ostrowskiego ilość odpadów zawierających azbest znajduje się w przedziale 47,9 Mg – 70,25 Mg. W PPA podano, Ŝe na terenie Miasta Ostrów Wielkopolski znajduje się następująca ilość wyrobów zawierających azbest: Tab. 1.4.-3. Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Miasto Ostrów

Wielkopolski (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego, 2010)

Pokrycia dachowe

Wyszczególnienie Powierzchnia (m2) +20% Masa1 (Mg)

Własność przedsiębiorstwa 11 465,1 13 758,1 247,65 Własność prywatna 864,0 1 036,8 18,66

Razem 12 329,1 14 794,9 266,31 1 m2 – 0,018 Mg W Programie oszacowano, Ŝe koszt usunięcia wyrobów zawierających azbest wraz z ich unieszkodliwieniem wyniesie dla powiatu 61 761 871,00 zł. Harmonogram realizacji Programu zakłada, iŜ w pierwszym okresie zostanie usunięte z terenu powiatu 20% ilości zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest (tab. 1.4.-4.).

Tab. 1.4.-4. Harmonogram i kosztorys rzeczowy realizacji Programu na lata 2009- 2032 (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego, 2008)

L.p. Wyszczególnienie Lata Razem 1. Etap 2009 - 2012 2013 - 2022 2023 - 2032 2. Długość etapu 4 lata 10 lat 10 lat 24 lata 3. % materiału usuniętego 28 35 37 100

4. Masa usuniętego materiału

6 078,85 7598,56 8 032,77 21 710,18

5. Koszt usunięcia materiału 17 293 322,74 21 616 646,32 22 851 901,94 61 761 871,00

15

1.4.4. Plan gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Os trów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 – 2013 z perspektyw ą na lata 2014 – 2017 (Projekt, maj 2010 r.) W Ostrowie Wielkopolskim wykazano w latach 2007 – 2009 wytworzenie następujących ilości odpadów zawierających azbest:

Tab. 1.4.-5. Ilość wytworzonych odpadów zawierających azbest na terenie Miasta Ostrów Wielkopolski w latach 2007 – 2009 (Mg) (wg WSO)

Rok

Kod odpadu Nazwa odpadu 2007 2008 2009

16 02 12* ZuŜyte urządzenia zawierające wolny azbest

0,0 0,0 1,280

17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest 11,220 0,000 18,800

17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest

12,240 27,030 53,970

Razem 23,460 27,030 74,050 Zgodnie z obowiązującymi przepisami, odpady te unieszkodliwiano przez składowanie (poza Ostrowem Wielkopolskim). Jako najwaŜniejsze problemy z zakresu gospodarowania odpadami zawierającymi azbest wskazano:

1. Niewielka ilość usuwanych wyrobów zawierających azbest z terenu Miasta. 2. Niska świadomość mieszkańców dotycząca szkodliwości dla zdrowia i Ŝycia ludzi odpadów

zawierających azbest. Jako cel gospodarowania odpadami zawierającymi azbest przyjęto realizację zapisów „Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski”. Jako kierunki działań wskazano:

- realizację zapisów „Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski”,

- prowadzenie akcji informacyjnych dla społeczeństwa, dotyczących zagroŜenia zdrowia ludzi przy samodzielnym usuwaniu wyrobów zawierających azbest,

- monitoring prawidłowego postępowania z odpadami zawierającymi azbest, szczególnie wśród indywidualnych posiadaczy i firm zajmujących się demontaŜem wyrobów budowlanych zawierających azbest,

- wspieranie inicjatyw zmierzających do usuwania wyrobów budowlanych zawierających azbest,

- stworzenie mechanizmu zachęt ekonomicznych dla osób fizycznych do prawidłowego postępowania z posiadanymi pokryciami dachowymi i innymi elementami budowlanymi zawierającymi azbest (np. wsparcie finansowe funduszy ochrony środowiska).

1.4.5. Wojewódzka baza danych o wyrobach i odpadach zawieraj ących azbest Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest jest narzędziem do gromadzenia i przetwarzania informacji uzyskanych z inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest. Dane dotyczące inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest będące w posiadaniu osób fizycznych gromadzone są w gminach, natomiast osoby prawne przekazują analogiczne dane bezpośrednio marszałkowi województwa. Baza WBDA umieszczona jest w Internecie na stronie www.bazaazbestowa.pl

16

Aktualnie w skład wojewódzkiej bazy wyrobów i odpadów zawierających azbest wchodzą: - zbiór danych „Wyrób”, wykorzystywany do gromadzenia i agregacji danych o wyrobach

zawierających azbest, dostępny wyłącznie dla przedstawicieli urzędów gminnych, wojewódzkich i centralnych – posiadaczy loginu (kodu cyfrowego) i hasła nadanego przez administratora bazy WBDA. Zbiór zawiera informacje słuŜące monitoringowi realizacji Programu, który pozwala na ocenę zaawansowania prac w zakresie oczyszczania kraju z wyrobów zawierających azbest,

- zbiory danych ogólnodostępne: „Firma”, „Składowiska”, „Akty prawne” oraz Aktualności” - zawierające informacje przydatne właścicielom (uŜytkownikom) wyrobów zawierających azbest i podmiotom gospodarczym zajmującym się usuwaniem lub zabezpieczaniem tych wyrobów. Zbiór danych ogólnodostępnych obejmuje informacje o: 1. Uprawnionych do wykonywania prac w kontakcie z azbestem. 2. Posiadających zezwolenie na transport odpadów zawierających azbest. 3. Jednostkach wykonujących usługi w zakresie identyfikacji azbestu i oznaczania zawartości

azbestu w wyrobach i w środowisku. 4. Lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest. 5. Obowiązujących aktach prawnych. 6. Sposobie przedkładania informacji o posiadanych wyrobach zawierających azbest przez ich

właścicieli.

1.4.6. Stan prawny

1.4.6.1. Akty prawne

PoniŜej wymieniono akty prawne związane z gospodarowaniem wyrobami zawierającymi azbest. Ustawy:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn, zm.) 2. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.

U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, z późn. zm.) 3. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn.

zm.) 4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz.

150, z późn. zm.) 5. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251, z późn. zm.) 6. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy

o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z późn. zm.) 7. Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11,

poz. 84, z późn. zm.) 8. Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz.

U. Nr 199, poz. 1671, z późn. zm.) 9. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŜytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U.

z 2005 r. Nr 180, poz. 1495) Rozporządzenia:

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z późn zm.)

2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.)

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 196, poz. 1217)

17

4. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposaŜenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (M.P. Nr 19, poz. 231)

5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666, z późn. zm.)

6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 sierpnia 2004 r. w sprawie okresowych badań lekarskich pracowników zatrudnionych w zakładach, które stosowały azbest w produkcji (Dz. U. Nr 183, poz. 1896)

7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2004 r. w sprawie leczenia uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 185, poz. 1920, z późn. zm.)

8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771, z późn. zm.)

9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 stycznia 2005 r. w sprawie wzoru ksiąŜeczki badań profilaktycznych dla osoby, która była lub jest zatrudniona w warunkach naraŜenia zawodowego w zakładach stosujących azbest w procesach technologicznych, sposobu jej wypełnienia i aktualizacji (Dz. U. Nr 13, poz. 109)

10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645, z późn. zm.)

11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 września 2005 r. w sprawie leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście (Dz. U. Nr 189, poz. 1603)

12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz. U. Nr 201, poz. 1674)

13. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833, z późn. zm.)

14. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595)

15. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876 oraz z 2008 r. Nr 200, poz. 1235)

16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649)

17. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie ograniczeń, zakazów lub warunków produkcji, obrotu lub stosowania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz zawierających je produktów (Dz. U. Nr 168, poz. 1762)

18. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. Nr 186, poz. 1553)

19. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uŜytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz. 1824)

20. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 sierpnia 2007 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów na składowiska podziemne (Dz. U. Nr 163, poz. 1156)

21. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 października 2007 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być skierowane nieselektywnie na składowiskach podziemnych (Dz. U. Nr 209, poz. 1514)

22. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206)

18

23. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055)

24. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12)

25. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858)

26. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549 oraz z 2009r. Nr 39, poz. 320)

27. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66, poz. 620)

28. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2004 r. w sprawie warunków, w których uznaje się, Ŝe odpady nie są niebezpieczne (Dz. U. Nr 128, poz. 1347)

29. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie podziemnych składowisk odpadów (Dz. U. Nr 110, poz. 935)

30. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 260, poz. 2181)

31. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 30, poz. 213)

32. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. Nr 49, poz. 356)

33. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2007 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy słuŜących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz. U. Nr 101, poz. 686)

34. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 czerwca 2008 r. w sprawie rodzajów odpadów, których przewóz w celu unieszkodliwiania jest zabroniony (Dz. U. Nr 119, poz. 769)

35. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz. U. Nr 206, poz. 1291)

36. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagroŜenie dla środowiska (Dz. U. Nr 124, poz. 1033)

37. Oświadczenie Rządowe z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wejścia w Ŝycie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 667)

38. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montaŜu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 108, poz. 953, z późn. zm.)

39. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 236, poz. 1986)

40. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 237, poz. 2011, z późn. zm.)

41. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 120, poz. 1126)

19

42. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 września 2005 r. w sprawie kursów dokształcających dla kierowców pojazdów przewoŜących towary niebezpieczne (Dz. U. Nr 187, poz. 1571)

Dyrektywy i Decyzje:

PoniŜsze dyrektywy i decyzje dostępne są na stronie prawa Unii Europejskiej: 1. Dyrektywa Rady 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r. w sprawie zbliŜenia przepisów

ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych (Dz.Urz. WE L 196 z 16.08.1967, str. 1; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 1, str. 27)

2. Dyrektywa Rady 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976 r. w sprawie zbliŜenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.Urz. WE L 262 z 27.09.1976, str. 201; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 3, str. 317)

Zmieniające Dyrektywę Rady 76/769:

- Dyrektywa Komisji 1999/77/WE z dnia 26 lipca 1999 r. dostosowująca po raz szósty do postępu technicznego załącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliŜenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu o stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz. Urz. WE L 207 z 6.08.1999, s. 18, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 24, str. 193-195);

- Dyrektywa Rady 83/478/EWG z dnia 19 września 1983 r. zmieniająca po raz piąty dyrektywę 76/769/EWG w sprawie zbliŜenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz.Urz. WE L 263 z 24.09.1983, str. 33; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 7, str. 118);

- Dyrektywa Rady 85/610/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. zmieniająca po raz siódmy (azbest) dyrektywę 76/769/EWG w sprawie zbliŜenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do graniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.Urz. WE L 375 z 31.12.1985, str. 1; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 8, str. 86);

- Dyrektywa Komisji 91/659/EWG z dnia 3 grudnia 1991 r. dostosowująca do postępu załącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliŜenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz.Urz. WE L 363 z 31.12.1991, str. 36; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 11, str. 13).

3. Dyrektywa Rady 83/477/EWG z dnia 19 września 1983 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraŜeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 6 dyrektywy 80/1107/EWG) (Dz. Urz. WE 263 z 29.09.1983, str. 25; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 264)

Zmieniające Dyrektywę Rady 83/477:

- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/18/WE z dnia 27 marca 2003 r. zmieniająca dyrektywę Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraŜeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz. Urz.

20

WE L 97, z 15.04.2003, str. 48; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 4, str. 312);

- Dyrektywa Rady 91/382/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. zmieniająca dyrektywę 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraŜeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz.Urz. WE 206 z 29.07.1991, str. 16; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str.415);

- Dyrektywa Rady 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym z naraŜeniem na działanie czynników chemicznych przy pracy (czternasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG (Dz.Urz. WE L 131 z 5.05.1998, str. 11; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 3, str. 279).

4. Dyrektywa Rady 87/217/EWG z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie ograniczenia zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu (Dz.Urz. WE L 85 z 28.03.1987, str. 40; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 8, str. 269)

5. Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz.Urz. WE L 183 z 29.06.1989, str. 1; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 349);

6. Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz. Urz. WE L 377 z 21.12.1991, str. 20, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, roz. 15, t. 2, str. 78)

7. Dyrektywa Rady 92/57EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wprowadzenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach (ósma szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 245, z 26.08.1992, str. 6, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, roz.5, t. 2, str. 71)

8. Dyrektywa Rady 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych (Dz.Urz. WE L 216 z 20.08.1994, str.12, z późn. zm.; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 2, str. 213)

9. Dyrektywa 2004/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony pracowników przed zagroŜeniem dotyczącym naraŜenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagennych podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 89/391/EWG) (Dz.Urz. WE L 158 z 30.04.2004, str. 50; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 5, str. 35)

10. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz.Urz. WE L 182 z 16.07.1999, str. 1, z późn. zm.; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 4, str. 228)

11. Decyzja Rady 2003/33/WE z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiająca kryteria i procedury przyjęcia odpadów na składowiska, na podstawie art. 16 i załącznika II do dyrektywy 1999/31/WE (Dz.Urz. WE L 11 z 16.01.2003, str. 27, Dz.Urz. WE L 218 z 23.08.2007, str. 25; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7, str. 314)

12. Dyrektywa 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zuŜytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego (WEEE) (Dz.Urz. WE L 37 z 13.02.2003, str. 24, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, roz. 15, t. 7, str. 359)

13. Dyrektywa 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L114 z 27.4.2006, str. 9)

14. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1013/2006 z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (Dz. Urz. WE L 190, z 12.07.2006, str. 1)

15. Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak równieŜ dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. WE L 396, z 30.12.2006 oraz sprostowanie w Dz. Urz. WE L 136, z 29.05.2007)

21

1.4.6.2. Określenie organów administracji państwowej i samorządowej prawnie powiązanych z działalnością uŜytkowania wyrobów zawierających azbest

Jednostki administracji państwowej

Wymienione poniŜej organy administracji państwowej mają prawo i obowiązek kontroli przestrzegania przepisów prawa dotyczących prawidłowej i bezpiecznej eksploatacji wyrobów zawierających azbest, a takŜe wykonywanych w kontakcie z azbestem wszelkich prac zabezpieczających, konserwacyjnych oraz demontaŜu i usuwania. WaŜną rolę powinien odgrywać w zakresie prawidłowego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest starosta i jego urząd, szczególnie przez wpływ na firmy wykonujące prace w kontakcie z azbestem, a więc usługowe dla mieszkańców powiatu.

1. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. 2. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego. 3. Okręgowy Inspektor Pracy. 4. Powiatowy Inspektor Sanitarny.

Jednostki samorządu terytorialnego

UŜytkownik wyrobów zawierających azbest znajdujących się w określonej lokalizacji powinien wszystkie ewentualne kontakty z władzą terenową załatwiać we właściwej mu gminie. Wszelkie przepisy prawne dotyczące postępowania z własnością obywatela zawierającą azbest dotyczą kontaktów na linii obywatel – gmina. Kontakt mieszkańca z organami administracji publicznej moŜe wynikać albo z działalności kontrolnej tych organów, lub teŜ w przypadku skargi, lub zaŜalenia uŜytkownika będącego mieszkańcem określonej gminy.

1.4.6.3. Obowiązki wynikaj ące z prawodawstwa i dokumentów Ministerstwa Gospodarki dotyczących azbestu

Na wstępie naleŜy określić pojęcie uŜytkownika w znaczeniu odnoszącym się do wyrobów zawierających azbest oraz ich szczególnej roli, wynikającej z własności uŜytkowych. UŜytkownikiem w znaczeniu jak wyŜej jest kaŜda osoba fizyczna lub prawna uŜytkująca przedmiot lub obiekt, pomieszczenie lub przestrzeń, gdzie znajdują się wyroby zawierające azbest. PoniewaŜ azbest jest substancją rakotwórczą, uznaną powszechnie za wysoce szkodliwą dla zdrowia, to posiadanie prawa własności obiektów lub przestrzeni zawierających tę substancję rodzi zawsze szczególne obowiązki prawne dla właścicieli, a takŜe dla tych uŜytkowników, na których te obowiązki zostały przeniesione w drodze prawnej (np. dzierŜawy wieczystej). W Polsce ogromną większość obiektów z wyrobami zawierającymi azbest stanowią obiekty budownictwa jednorodzinnego w miastach i na wsi, a takŜe znajdujące się tam budynki gospodarczo-inwentarskie, róŜne budynki tymczasowe, jak np. obiekty ogródkowe itp. Tak więc w większości przypadków to właściciele są uŜytkownikami. Sytuacja wygląda inaczej w budownictwie wielorodzinnym, blokach mieszkalnych itp., a takŜe tam, gdzie występują dzierŜawy i podnajem obiektów lub ich części innym uŜytkownikom.

Definicje i określenie pojęcia obiekt budowlany, a takŜe inne obiekty zawierają przepisy Art. 3 Prawa budowlanego (patrz rozdz. 1.5.6.). Na przykład, w przypadku dotyczącym określenia budynku, definicja mówi: „za budynek – jako obiekt budowlany – uwaŜa się taki obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony w przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach”. Takie teŜ obiekty zostały objęte monitoringiem słuŜb nadzoru budowlanego w zakresie posiadania wyrobów zawierających azbest. Definicja Prawa budowlanego: „za tymczasowy obiekt budowlany rozumie się obiekt przeznaczony do czasowego uŜytkowania w okresie krótszym od jego trwałości technicznej, przewidziany do przeniesienia w inne miejsce lub rozbiórki, a takŜe obiekt budowlany nie połączony trwale z gruntem

22

– np. strzelnice, kioski uliczne, pawilony sprzedaŜy ulicznej i wystawowe, urządzenia rozrywkowe, barakowozy, obiekty kontenerowe” (Art. 3 ustawy ust. 5).

Przepisy regulujące obowiązki właścicieli obiektów i miejsc z wyrobami zawierającymi azbest, to:

- rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (patrz rozdz. 3.1.),

- rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (patrz rozdz. 3.1.).

Praktycznie ogromna większość właścicieli obiektów lub nieruchomości zawierających azbest jest równieŜ ich uŜytkownikami. Na podstawie wymienionych przepisów zostały opracowane procedury bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest. Procedury zawierające szczegółowe obowiązki i sposoby postępowania właścicieli, zarządców oraz wykonawców prac zostały umieszczone w tekście poniŜej.

1.5. Ogólna charakterystyka Gminy Miasto Ostrów Wie lkopolski Ostrów Wielkopolski to miasto w południowej Wielkopolsce, w województwie wielkopolskim. Jest ono jednym z największych miast południowej Wielkopolski - zajmuje bowiem powierzchnię 4 190 ha i liczy 72 403 mieszkańców (zgodnie ze stanem na koniec 2009, wg GUS). Miasto Ostrów Wielkopolski to jeden z dwóch głównych ośrodków Kalisko-Ostrowskiego Okręgu Przemysłowego. Jest waŜnym ośrodkiem przemysłu przetwórczego, głównie elektromaszynowego (precyzyjnego, środków transportu, metalowego), spoŜywczego i materiałów budowlanych. Miasto Ostrów Wielkopolski jest waŜnym węzłem krzyŜujących się szlaków komunikacyjnych drogowych i kolejowych. Ostrów Wielkopolski jest miastem bogatym w zieleń. Tereny zielone (lasy, parki, skwery, zieleń uliczna) stanowią ponad 11,5% powierzchni miasta. Lasy, naleŜące do dwóch nadleśnictw: Krotoszyn oraz Taczanów, zajmują 320 ha, natomiast zieleń miejska zajmuje powierzchnię 146 ha. Większość parków została zrewaloryzowana w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Formy ochrony prawnej wartości przyrodniczych w mieście obejmują 12 pomników przyrody oŜywionej. W granicach Miasta Ostrowa Wielkopolskiego brak obszarów naleŜących do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000.

2. CHARAKTERYSTYKA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST I ODDZIAŁYWANIE AZBESTU NA ZDROWIE CZŁOWIEKA

2.1. Wyst ępowanie i zastosowanie azbestu Azbest jest nazwą handlową grupy materiałów włóknistych. Pod względem chemicznym są to uwodnione krzemiany magnezu, Ŝelaza, wapnia i sodu. RozróŜnia się następujące typy azbestu: chryzotyl (włóknista odmiana serpentynu, tj. uwodnionego krzemianu magnezu), amozyt (krzemian Ŝelazowo-magnezowy, krokidolit (krzemian sodowo-Ŝelazowy), antofilit (krzemian magnezowy zawierający Ŝelazo).

23

Pomimo, iŜ występowanie azbestu w przyrodzie jest dosyć powszechne, tylko w kilku miejscach na świecie prowadzona była jego eksploatacja na skalę przemysłową. Polska nie posiada złóŜ azbestu nadających się do eksploatacji przemysłowej. Właściwości azbestu takie jak: duŜa odporność na wysokie i niskie temperatury, niewielkie przewodnictwo cieplne i odporność na działanie czynników chemicznych sprawiły, Ŝe stał się on powszechnie wykorzystywany jako cenny surowiec równieŜ w Polsce. Azbest szeroko stosowany był w kilku dziedzinach gospodarki, przede wszystkim w budownictwie, ale takŜe w energetyce, transporcie i przemyśle chemicznym. NajwaŜniejszymi zastosowaniami azbestu są:

- wyroby azbestowo-cementowe produkowane z azbestów chryzotylowego i amfibolowych, takie jak: pokrycia dachowe, rury ciśnieniowe, płyty okładzinowe i elewacyjne zawierające od 10-35% azbestu;

- wyroby izolacyjne stosowane do izolacji kotłów parowych, wymienników ciepła, zbiorników, przewodów rurowych oraz ubrań i tkanin ognioodpornych. Zawierają one w zaleŜności od przeznaczenia od 75 do 100% azbestu, głównie chryzotylu;

- wyroby uszczelniające: tektury, płyty azbestowo-kauczukowe, szczeliwa plecione, - wyroby cierne, takie jak: okładziny cierne i taśmy hamulcowe stosowane do róŜnego typu

hamulców, - wyroby tekstylne: sznury i maty, - wyroby hydroizolacyjne: lepiki asfaltowe, kity uszczelniające, asfalty drogowe

uszlachetnione, zaprawy gruntujące, papa dachowa, płytki podłogowe, zawierające od 20 do 40% azbestu..

Szacuje się (w skali kraju), Ŝe ok. 96% ogólnej ilości wyrobów zawierających azbest stanowią płyty azbestowo-cementowe (faliste i płaskie). Produkcja płyt azbestowo-cementowych w Polsce rozpoczęła się w 1907 roku w Krakowie, następnie w Lublinie (ok.1910 r.) i w Ogrodzieńcu k/Zawiercia (ok. 1920 r.). Jednak stosowanie azbestu na szeroką skalę na terenie Polski w budownictwie nastąpiło w latach 60-tych, po uruchomieniu następnych 4 duŜych zakładów wyrobów azbestowo-cementowych. Głównym surowcem stosowanym do produkcji był azbest chryzotylowy, ale do połowy lat osiemdziesiątych do produkcji rur ciśnieniowych stosowany był takŜe krokidolit oraz niewielkie ilości amozytu. Produkcja płyt azbestowo-cementowych w Polsce została zakazana Ustawą z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628 z 1997 r. i Nr 156 z 1998 r.). Zgodnie z ustawą w Polsce do 28 września 1998 r. została całkowicie zakończona produkcja płyt azbestowo-cementowych (a wcześniej innych wyrobów zawierających azbest). Natomiast po 28 marca 1999 r. obowiązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest. Wyjątek stanowią wyroby z zawartością azbestu, które nie posiadają jeszcze swoich zamienników ze względu na ekstremalne warunki pracy. Wykaz takich wyrobów zawarty jest w rozporządzeniach ministra właściwego do spraw gospodarki w sprawie dopuszczenia wyrobów zawierających azbest do produkcji lub do wprowadzania na polski obszar celny. Dotyczy to azbestu włóknistego sprowadzanego do diafragmy do elektrolizy przeponowej przy produkcji chloru i wyrobów azbestowo-kauczukowych.

2.2. Klasyfikacja wyrobów zawieraj ących azbest Wyroby zawierające azbest klasyfikowane są w dwóch klasach, przyjmując jako kryterium zawartość azbestu, stosowane spoiwo oraz gęstość objętościową wyrobu. Klasa I obejmuje wyroby o gęstości objętościowej mniejszej od 1 000 kg/m3 definiowane jako „miękkie”, zawierające powyŜej 20% (do 100%) azbestu. Wyroby te łatwo ulegają uszkodzeniom mechanicznym, czemu towarzyszy znaczna emisja włókien azbestu do otoczenia. Najczęściej

24

stosowanymi w tej klasie były wyroby tekstylne z azbestu uŜywane przez pracowników w celach ochronnych, koce gaśnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe m.in. w sprzęcie AGD, płytki podłogowe PCV oraz materiały i wykładziny cierne. Ocena wielkości produkcji wymienionych wyrobów oraz ilości aktualnie uŜytkowanych jest niemoŜliwa do przeprowadzenia. Klasa II obejmuje wyroby o gęstości objętościowej powyŜej 1000 kg/m3 definiowane jako „twarde”, zawierające poniŜej 20% azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe są mocno związane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia (np. pęknięcia) ma miejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia w porównaniu z wyrobami klasy I. Natomiast niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i środowiska stwarza mechaniczna obróbka tych wyrobów (ciecie, wiercenie otworów) oraz rozbijanie w wyniku zrzucania z wysokości w trakcie prac remontowych. Z zaliczanych do tej klasy wyrobów najbardziej w Polsce rozpowszechnione są płyty azbestowo-cementowe faliste oraz płyty azbestowo-cementowe „karo” stosowane jako pokrycia dachowe, szczególnie na terenach wiejskich oraz płyty płaskie wykorzystywane jako elewacje w budownictwie wielokondygnacyjnym na osiedlach miejskich. W znacznie mniejszych ilościach produkowane i stosowane były inne wyroby azbestowo-cementowe, z których naleŜy wymienić przede wszystkim rury słuŜące do wykonywania instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych oraz w budownictwie jako przewody kominowe i zsypy. W poniŜszej tabeli podano przykłady wyrobów zawierających azbest w poszczególnych klasach oraz ich zastosowanie.

Tab. 2.2.-1. Przykłady wyrobów zawierających azbest w poszczególnych klasach oraz ich zastosowanie (Poradnik dla uŜytkowników wyrobów azbestowych, 2008)

Klasa wyrobu Rodzaj wyrobu zawierającego azbest Zastosowanie

I masy azbestowe natryskowe izolacja ognioochronna konstrukcji stalowych i przegród budowlanych izolacja akustyczna obiektów uŜyteczności publicznej

I Sznury piece przemysłowe wraz z kanałami spalin, nagrzewnice, rekuperatory, kominy przemysłowe

I tektura azbestowa izolacja termiczna i uszczelnienia w instalacjach przemysłowych, aparaturze kontrolno-pomiarowej i laboratoryjnej

I płyty azbestowo-kauczukowe uszczelnianie urządzeń przemysłowych pracujących w środowisku agresywnym

I wyroby tekstylne z azbestu (rękawice i tkaniny azbestowe)

ochrona pracowników

I masa lub tektura azbestowa drobne urządzenia w gospodarstwach domowych, np. Ŝelazka, płytki kuchenne, piece akumulacyjne

I materiały i wykładziny cierne zawierające azbest

hamulce i sprzęgła

I masy ognioodporne zawierające azbest

piece przemysłowe wraz z kanałami spalin

II płyty azbestowo-cementowe faliste i gąsiory

pokrycia dachowe, balkony

II płyty azbestowo-cementowe płaskie prasowane

ściany osłonowe ściany działowe elewacje zewnętrzne osłona ścian przewodów windowych, szybów wentylacyjnych i instalacyjnych, chłodnie kominowe,

25

Klasa wyrobu Rodzaj wyrobu zawierającego azbest Zastosowanie

chłodnie wentylatorowe

II płyty azbestowo-cementowe płaskie „karo”

pokrycia dachowe elewacje zewnętrzne

II płyty azbestowo-cementowe suchoformowane „kolorys”, „acekol” i inne

elewacje zewnętrzne osłony kanałów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych ściany działowe

II rury azbestowo-cementowe (bezciśnieniowe i ciśnieniowe)

przewody kanalizacyjne i wodociągowe rynny spustowe na śmieci przewody kominowe

II otuliny azbestowo-cementowe izolacja urządzeń ciepłowniczych i innych przemysłowych

II kształtki azbestowo-cementowe budowlane

przewody wentylacyjne podokienniki osłony rurociągów ciepłowniczych osłony kanałów spalinowych i wentylacyjny

II kształtki azbestowo-cementowe elektroizolacyjne

przegrody izolacyjne w aparatach i urządzeniach elektrycznych

II płytki PCV podłogi w blokach mieszkalnych

I lub II płyty azbestowo-cementowe konstrukcyjne ognioodporne

osłony ognioodporne i przeciwpoŜarowe w budynkach przemysłowych (kotłownie) izolacja urządzeń grzewczych grodzie przeciwogniowe w okrętownictwie

2.3. Klasyfikacja odpadów zawieraj ących azbest W wyniku demontaŜu, rozbiórki, wyburzeń, usunięcia wyrobów zawierających azbest z obiektów, budowli i urządzeń powstają odpady zawierające azbest. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206) ściśle wymienia rodzaje odpadów zawierających azbest, które zostały zaliczone do odpadów niebezpiecznych. W zaleŜności od źródła powstawania w katalogu wymieniono 9 rodzajów odpadów zawierających azbest (* - odpad niebezpieczny):

- 06 07 01* - Odpady azbestowe z elektrolizy, - 06 13 04* - Odpady z przetwarzania azbestu, - 10 11 81* - Odpady zawierające azbest (z hutnictwa szkła), - 10 13 09* - Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo -azbestowych, - 15 01 11* - Opakowania z metali zawierające niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia

konstrukcyjnego (np. azbest) włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi, - 16 01 11* - Okładziny hamulcowe zawierające azbest, - 16 02 12* - ZuŜyte urządzenia zawierające azbest, - 17 06 01* - Materiały izolacyjne zawierające azbest, - 17 06 05* - Materiały konstrukcyjne zawierające azbest.

Azbest moŜe występować w odpadach w następujących postaciach:

- niezwiązanej - gruz, pył, kurz, resztki tynków, izolacje, tkaniny azbestowe, zuŜyta odzieŜ, zuŜyte maski i kurtyny ochronne, z których mogą się stosunkowo łatwo uwalniać luźno związane włókna. Odpady takie charakteryzuje wysoka zawartość azbestu (nawet powyŜej 60%) i niski cięŜar objętościowy.

- związanej - papa, twarde płyty azbestowo-cementowe, płytki podłogowe z PCV lub inne tworzywa sztuczne z azbestem jako wypełniaczem, w których udział azbestu jest stosunkowo niski (ok. 15%), a które mają wysoki cięŜar objętościowy (1000 - 1500 kg/m3).

26

W Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu i warunków bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. 2004 Nr 71, poz. 649) odpady zawierające azbest kwalifikuje się jako odpady zaliczane do odpadów niebezpiecznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity: Dz.U. 2007 Nr 39, poz. 251, z późn. zm). Odpady pozostające w kontakcie z azbestem to odpady wyrobów, które w okresie uŜytkowania przylegały do wyrobów, zawierających azbest i naraŜone były na długotrwałe przenikanie włókien i pyłu azbestu, w szczególności wełny mineralnej.

2.4. Oddziaływanie azbestu na zdrowie człowieka Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Ryzyko wynikające dla zdrowia z wchłaniania pyłu droga pokarmową jest znikome (Szeszenia-Dąbrowska, w: Zdrowotne i prawne aspekty postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, 2004). Biologiczna agresywność pyłu azbestowego związana jest ze stopniem penetracji i ilością włókien w dolnej części układu oddechowego. Szczególne znaczenie ma średnica poszczególnych włókien. Włókna cienkie, o średnicy poniŜej 3 µm przenoszone są łatwiej i odkładają się w końcowych odcinkach dróg oddechowych. Natomiast włókna grube, o średnicy powyŜej 5 µm zatrzymują się w górnej części układu oddechowego. Największe zagroŜenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne, tj. takie, które z powietrzem dostają się do pęcherzyków płucnych. Ich średnica jest mniejsza niŜ 3 µm.

Pojawianie się patologii będących następstwem ekspozycji na pył azbestu jest zaleŜne od rodzaju ekspozycji. W naraŜeniu na pył azbestu wyróŜnia się ekspozycję zawodową, parazawodową i środowiskową. RóŜnią się one w sposób istotny wielkością stęŜeń włókien, ich rozmiarami, długością trwania naraŜenia, a co za tym idzie skutkami dla zdrowia i wielkością ryzyka wystąpienia określonych nowotworów złośliwych. NaraŜenie zawodowe na pył azbestu moŜe być przyczyną następujących chorób: pylicy azbestowej (azbestozy), łagodnych zmian opłucnowych, raka płuca i międzybłoniaków. W ekspozycji parazawodowej i środowiskowej na pył azbestu praktycznie głównym skutkiem, który naleŜy brać pod uwagę jest międzybłoniak opłucnej. W zaleŜności od poziomu ekspozycji moŜe być równieŜ obserwowany wzrost ryzyka raka płuca. Doniesienia kliniczne i epidemiologiczne sugerują, Ŝe z azbestem moŜe być równieŜ związane występowanie innych nowotworów: krtani, Ŝołądka i jelit, trzustki, jajnika oraz chłoniaków. Jednak zwiększenie ryzyka w tych grupach nowotworów nie jest wystarczająco pewne, ze względu na rozbieŜność wyników w róŜnych badaniach moŜna je określać jedynie, jako prawdopodobne. Długie okresy między pierwszym naraŜeniem, a pojawieniem się patologii – zwłaszcza nowotworów – oznaczają, Ŝe aktualnie wykrywane skutki odnoszą się do warunków pracy, jakie istniały 20 – 40 lat temu. Azbestoza, śródmiąŜszowe zwłóknienie tkanki płucnej z obecnością ciałek lub włókien azbestowych, stanowi główną patologię zawodową robotników naraŜonych na pył azbestu. CięŜkość azbestozy uzaleŜniona jest zarówno od kumulowanej dawki włókien azbestu, jak i okresu, jaki upłynął od pierwszego naraŜenia. Procesy zwłóknieniowe przebiegają stosunkowo wolno, rzadko objawy kliniczne pojawiają się w okresie krótszym od 10 lat. Włókna azbestowe mogą zalegać w tkance płucnej przez długi okres i proces zwłóknieniowy moŜe się ujawnić po wielu latach od ustania naraŜenia. Zmiany opłucnowe spowodowane pyłem azbestu mogą występować pod postacią blaszek, zgrubień i odczynów wysiękowych. Łagodne zmiany opłucnowe nie mają większego znaczenia klinicznego. Zgrubienia opłucnej zwykle towarzyszą procesom włóknienia sąsiadującej tkanki płucnej. Okres utajnienia (latencja) wynosi 15 – 30 lat. Skutkiem zdrowotnym naraŜenia na azbest jest rak płuca i międzybłoniak opłucnej lub otrzewnej. Nowotwory te rozwijają się gwałtownie i charakteryzują się krótką przeŜywalnością.

27

Rak płuca jest najpowszechniejszym nowotworem złośliwym powodowanym przez azbest. Nowotwory płuca powodowane przez azbest pod względem klinicznym i patomorfologicznym nie róŜnią się od nowotworów występujących spontanicznie w populacji generalnej. Według niektórych autorów wśród raka płuca powodowanych azbestem przewaŜają gruczolakoraki. Obecnie niemoŜliwe jest oddzielenie przypadków raka płuca spowodowanych paleniem od przypadków spowodowanych naraŜeniem na azbest. Nowotwory te, jeśli chodzi o postać histopatologiczną, są takie same. Mi ędzybłoniak opłucnej, rzadko występujący nowotwór złośliwy. Jest przedmiotem znacznego zainteresowania ze względu na udowodniony związek przyczynowy z ekspozycją na pył azbestu zarówno zawodową, jak i środowiskową. Nowotwory te charakteryzują się wysoką śmiertelnością oraz krótką przeŜywalnością wynoszącą około jednego roku od momentu wystąpienia najczęstszych objawów klinicznych w postaci trudności oddechowych, bólów w klatce piersiowej, kaszlu, wysięku w jamie opłucnej. Międzybłoniaki są nowotworami występującymi na ogół powyŜej 65 roku Ŝycia, a więc dotyczą ich wszystkie trudności związane z ustalaniem i klasyfikacją przyczyn zgonu u osób w starszym wieku. Obecnie dostępne dowody nie pozwalają na wskazanie progowego poziomu stęŜenia azbestu, poniŜej którego nowotwory nigdy nie wystąpią. Jednak jest wielce prawdopodobne, Ŝe istnieje w praktyce poziom, poniŜej którego niemoŜliwe jest wykrycie Ŝadnej nadwyŜki zachorowalności i umieralności związanej z naraŜeniem na azbest, pomimo obecności włókien azbestu w tkankach, w szczególności płuc. Niewykluczone jest więc, Ŝe istnieje poziom ekspozycji, przy której ryzyko jest niewykrywalnie niskie. Podsumowując, naleŜy stwierdzić, Ŝe w środowisku komunalnym głównie występującym włóknem azbestowym jest chryzotyl. Długość tych włókien nie przekracza 5 µm. StęŜenia włókien wykazują duŜą zmienność w powietrzu atmosferycznym od 0 do 3,3 wł./l, przy czym średnie stęŜenie pyłu azbestu róŜni się o trzy rzędy wielkości między miastami i terenami wiejskimi. W wodzie pitnej stęŜenie włókien waha się od wartości nieoznaczalnych do 200 wł./l.

Niewiele jest bezpośrednich dowodów skutków zdrowotnych zanieczyszczenia azbestem powietrza i wody pitnej. Zakrojone na szeroką skalę badania przypadków międzybłoniaków oraz trendów zapadalności wykazały zwiększoną ich częstość w rejonach kopalń i zakładów przetwórstwa azbestu oraz w miastach. Nowotwory te wykazują stopniowy przyrost, równoległy do przyrostu wydobycia azbestu, rocznie o około 10%.

2.5. Informowanie o ryzyku zwi ązanym z nara Ŝeniem na azbest wyst ępujący w środowisku Głównym celem informowania o ryzyku jest dostarczenie informacji o zagroŜeniu osobom i społecznościom naraŜonym na szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiskowe, zgodnie z zasadami wynikającymi z odpowiednich przepisów prawnych. Uzyskane informacje stanowią podstawę do opracowywania róŜnych wariantów strategii zmniejszania ryzyka, które brane są pod uwagę przy podejmowaniu decyzji dotyczących ich wdraŜania. Proces informowania i rzetelności przekazywanej informacji zaleŜą zarówno od poziomu merytorycznego, moŜliwości i umiejętności oceny oszacowania ryzyka, jak i od warunków polityczno-społecznych (polityka informacyjna, wolna prasa współpracująca ze specjalistami oceniającymi zagroŜenie, itp.). Zgodnie z definicją zaproponowaną przez Narodową Radę ds. Badań Naukowych Stanów Zjednoczonych "Informowanie o ryzyku jest procesem wzajemnego współdziałania jednostek, grup i instytucji w wymianie informacji i opinii o istocie zagroŜenia (...)". Pod hasłem "współdziałanie" naleŜy rozumieć współpracę specjalistów oceniających ryzyko i specjalistów zajmujących się zarządzaniem ryzykiem, a więc: epidemiologów, przedstawicieli ministerstwa zdrowia, środowiska, przemysłu, a takŜe grup zaangaŜowanych w problematykę ochrony środowiska ze społeczeństwem.

28

Informowanie społeczności o ryzyku związanym z naraŜeniem na czynniki szkodliwe (w tym azbest) jest sprawą delikatną i bardzo trudną, wymagającą angaŜowania opinii publicznej w proces szacowania ryzyka i informowania o nim. Istotne znaczenie odgrywa właściwe rozeznanie podstawowych zagadnień przez wszystkich zainteresowanych partnerów. Agencja Ochrony Środowiska (EPA – Environmental Protection Agency) opublikowała szereg dokumentów zawierających zasady informowania o ryzyku. Powszechnie stosuje się siedem podstawowych zasad:

- Akceptuj i angaŜuj społeczność jako równorzędnego partnera, - Starannie planuj sposób przekazywania informacji o zagroŜeniu, a następnie oceniaj

wyniki komunikowania się, - UwaŜnie słuchaj tego, co mają ci do przekazania inni, - Bądź uczciwy, szczery i otwarty, - Koordynuj wysiłki i współpracuj z innymi (grupami, ośrodkami) w procesie

przekazywania informacji, - Nawiązuj współpracę ze środkami masowego przekazu i przekazuj informacje

przygotowane zgodnie z regułami środków masowego przekazu, - Mów jasno i Ŝyczliwie.

2.6. UŜytkowanie wyrobów zawieraj ących azbest Bezpieczne uŜytkowanie płyt azbestowo-cementowych uwarunkowane jest, oprócz czynnika czasu uŜytkowania, takŜe właściwym ich zabezpieczeniem. Znane są dwie metody zabezpieczania wyrobów z azbestem:

- obudowanie - pokrycie powłoką (kapsulacja)

Pierwsza metoda polega na odizolowaniu wyrobów zawierających azbest od otoczenia poprzez obudowanie ich pyłoszczelną przegrodą wykonaną np. ze sklejki lub płyt gipsowych. Natomiast kapsulacja to pokrycie powierzchni tych wyrobów specjalnymi substancjami impregnującymi uniemoŜliwiającymi kruszenie się azbestu lub błonotwórczymi, które tworzą na powierzchni materiału warstwę uniemoŜliwiającą odłamywanie się zewnętrznych cząstek wyrobu.

NaleŜy nadmienić, Ŝe czynnikiem negatywnie wpływającym na obecny stan wyrobów azbestowych (pokryć dachowych i elewacji) był ich nieprawidłowy montaŜ (dotyczy to głównie terenów wiejskich), powodujący pękanie płyt oraz ich odkształcanie. Dodatkowym czynnikiem jest nieprzestrzeganie terminów konserwacji, a nawet całkowity brak konserwacji. Czas uŜytkowania płyt azbestowo-cementowych (prawidłowo załoŜonych i zamontowanych, pomalowanych farbą akrylową i konserwowanych co 5-7 lat) określony został na 30 lat. W Polsce wiele wyrobów jest uŜytkowanych średnio od 10 do 50 lat.

2.7. Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest Największe zagroŜenie emisji szkodliwych dla zdrowia człowieka włókien azbestowych stwarza proces usuwania wyrobów zawierających azbest. Prace związane z usuwaniem azbestu muszą być prowadzone w taki sposób, aby wyeliminować lub zminimalizować uwalnianie się azbestu do środowiska, tak aby nie zostały przekroczone dopuszczalne wartości stęŜeń włókien azbestowych w powietrzu. Wymagania w zakresie usuwania tych wyrobów określone zostały szczegółowo w odpowiednich rozporządzeniach. Prace przy usuwaniu azbestu mogą prowadzić jedynie wykonawcy posiadający odpowiednie wyposaŜenie techniczne i zatrudniający przeszkolonych pracowników.

29

Podczas prac mających na celu naprawę lub usunięcie wyrobów zawierających azbest wykonawca zobowiązany jest do umieszczenia tablic ostrzegawczych o rodzaju prowadzonych prac, odgrodzenia terenu prac oraz zastosowania odpowiednich środków technicznych w celu zmniejszenia emisji włókien azbestu. Istotne jest takŜe takie prowadzenie prac, aby wyroby azbestowe usuwane były w całości, unikając ich złamania. Przy wykonywaniu takich prac konieczne jest takŜe stosowanie sprzętu zabezpieczającego układ oddechowy i odpowiedniej odzieŜy ochronnej.

2.8. Unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest Zgodnie z ustawą o odpadach, odpady niebezpieczne powinny być unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania. W przypadku odpadów zawierających azbest ten wymóg nie jest moŜliwy do spełnienia. Źródła wytwarzania odpadów azbestowych są rozproszone na terenie całego kraju. W związku z tym muszą być transportowane, często na duŜe odległości na nieliczne w kraju składowiska przystosowane do odbierania tego typu odpadów. Obecnie na terenie kraju funkcjonuje 28 składowisk, które w całości lub w części są juŜ przygotowane do przyjmowania odpadów azbestowych. Ponadto 4 składowiska są w budowie. Wykaz składowisk przyjmujących odpady zawierające azbest zamieszczono w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032”.

Odpady azbestowe, podobnie jak sam azbest stanowią materiał niepalny, odporny na działanie wysokich temperatur i środków chemicznych, dlatego teŜ ich przetwarzanie chemiczne lub fizyczno-chemiczne w praktyce było do tej pory trudne do zrealizowania, choć czynione były i są w tym kierunku róŜne próby. W praktyce jedynym sposobem unieszkodliwiania odpadów azbestowych było i jest ich składowanie

(wyroby i odpady zawierające azbest nie mogą być kierowane do powtórnego wykorzystania), które powinno być prowadzone w taki sposób, aby nie dopuścić do uwalniania włókien azbestu do powietrza atmosferycznego. W celu zabezpieczenia przed emisją pyłów powierzchnię kaŜdej kolejnej warstwy odpadów przykrywa się folią lub warstwą gruntu. Po zakończeniu eksploatacji składowiska (na poziomie 2 m poniŜej poziomu terenu otoczenia) naleŜy wypełnić je ziemią do poziomu terenu. Usuwanie azbestu z terenu zagród, dróg i placów powinno być prowadzone sukcesywnie przez wyspecjalizowane ekipy, a zebrany materiał stanowiący najczęściej mieszaninę gruzu, ziemi i materiałów zawierających azbest, odpowiednio zabezpieczony, powinien być kierowany na odpowiednie składowiska lub w inny sposób unieszkodliwiany. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe pozbywanie się odpadów azbestowych przez składowanie nie eliminuje szkodliwej cechy azbestu, jaką jest jego włóknista struktura. Rozwój technologii umoŜliwia obecnie stosowanie innych niŜ składowanie i cementowanie metod przetwarzania, a nawet odzysku odpadów azbestowych. Najbardziej obiecujące są metody zapewniające destrukcję decydującej o szkodliwości azbestu struktury krystalicznej jego włókien pod wpływem temperatury lub innych czynników fizyko-chemicznych. Przewidziane w Programie oraz nowelizowanej ustawie o odpadach prawne dopuszczenie przetwarzania odpadów azbestowych w urządzeniach przewoźnych słuŜących unicestwieniu włókien azbestu stworzyć ma zatem moŜliwość alternatywną do budowy nowych składowisk odpadów azbestowych. Prace legislacyjne w tym zakresie zostały rozpoczęte w Polsce w 2008 r. i mają za zadanie wsparcie celów i działań przyjętych w Programie. Przewoźne urządzenie opracowane przez firmę ATON, w którym odpady azbestowe za pomocą mikrofal przekształcane są w formę amorficzną (bez włókien azbestowych) jest nadal testowane. Uzyskiwane wyniki pracy urządzenia są obiecujące. Uzyskany z nich materiał ma właściwości pozwalające na wykorzystywanie go w budownictwie i drogownictwie podobnie jak kruszywa budowlane.

30

3. STAN AKTUALNY W ZAKRESIE WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST I GOSPODARKI ODPADAMI AZBESTOWYMI NA TERENIE GMINY MIASTO OSTRÓW WIELKOPOLSKI

3.1. Wprowadzenie Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagroŜenie dla środowiska, wójt, burmistrz lub prezydent miasta przedkłada takie informacje marszałkowi do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Ponadto, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, właściciel nieruchomości, uŜytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, a takŜe obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, przeprowadza kontrole stanu tych wyrobów i przygotowuje tzw. ocenę stanu i moŜliwości bezpiecznego uŜytkowania wyrobów zawierających azbest (ocena wg wzoru określonego w załączniku nr 1 do w/w. Rozporządzenia). W formularzu tym za pomocą odpowiedniej skali punktowej określa się stopień pilności dokonania wymiany lub naprawy. Rozporządzenie określa trzy stopnie pilności: I - wymagana bezzwłoczna wymiana lub naprawa, II - ponowna ocena po roku oraz III - ponowna ocena w terminie do pięciu lat. Ocena jest przekazywana właściwemu organowi nadzoru budowlanego, w terminie 30 dni od jej sporządzenia. Pierwsza kontrola, o której mowa powyŜej, powinna była być wykonana w terminie do 6 miesięcy od dnia wejścia w Ŝycie w/w. rozporządzenia, tj. do 17 października 2004 r. W Mieście Ostrowie Wielkopolskim począwszy od 2004 r. rozpoczęto akcję informowania mieszkańców o konieczności podawania informacji o wyrobach zawierających azbest. Niezbędne na ten temat informacje oraz instrukcje umieszczono na stronie internetowej urzędu miasta.

3.2. Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Ostrowa Wielkopolskiego Na terenie Miasta Ostrowa Wielkopolskiego zinwentaryzowano łącznie 2 174,713 ton wyrobów zawierających azbest, co przedstawiono w poniŜszych tabelach:

Tab. 3.2.-1. Lokalizacji wyrobów zawierających azbest na obiektach będących własnością osób fizycznych na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (dane Urzędu Miasta, stan na dzień

07.12.2010 r.)

Ilość Lp. Nazwa wyrobu zawierającego azbest

Miejsce występowania wyrobu zawierającego

azbest (adres) m2 ton

1. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Azaliowa 3 160,0 1,760

2. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Bratnia 12 44,0 0,484

3. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Cegłowa 30 594,3 6,537

4. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Cegłowa 32 130,0 1,430

5. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Cegłowa 34 70,0 0,770

6. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Chłopickiego 9 100,0 1,100

31

Ilość Lp. Nazwa wyrobu zawierającego azbest

Miejsce występowania wyrobu zawierającego

azbest (adres) m2 ton

7. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Chłopickiego 24 25,0 0,275

8. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Dembińskiego 5 67,7 0,745

9. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Długa 51 A 16,0 0,176

10. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. DoŜynkowa 42 60,0 0,660

11. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. DoŜynkowa 66 40,0 0,440

12. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Drzymały 66 300,0 3,300

13. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Dymarskiego 3 130,0 1,430

14. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Gdańska 13 250,0 2,750

15. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Głowackiego 20 37,5 0,413

16. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Gorzycka 86 60,0 0,660

17. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Gorzycka 180 200,0 2,200

18. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Grobla 3 150,0 1,650

19. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Grunwaldzka 67 48,0 0,528

20. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Grzybowa 18 173,0 1,903

21. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Grzybowa 25 100,0 1,100

22. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Jasińskiego 18 120,0 1,320

23. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Jurka 3 80,0 0,880

24. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Kaliska 72 160,0 1,760

25. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Kamienna 7 738,0 8,118

26. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Kamienna 21 66,0 0,726

27. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Klasztorna 25 80,0 0,880

28. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Klasztorna 33 55,0 0,605

29. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Kolejarska 4 150,0 1,650

30. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Krotoszyńska 131 60,0 0,660

31. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Ledóchowskiego 205 18,0 0,198

32. W02 - Płyty azbestowo-cementowe ul. Letnia 13 60,0 0,660

32

Ilość Lp. Nazwa wyrobu zawierającego azbest

Miejsce występowania wyrobu zawierającego

azbest (adres) m2 ton

faliste dla budownictwa 33. W02 - Płyty azbestowo-cementowe

faliste dla budownictwa ul. Limanowskiego 80 165,0 1,815

34. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Limanowskiego 83 50,0 0,550

35. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Limanowskiego 111A 35,5 0,391

36. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Łąkowa 63 120,0 1,320

37. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Łęczycka 16 120,0 1,320

38. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Matejki 60 104,0 1,144

39. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. MłodzieŜowa 1 15,0 0,165

40. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Mylna 1 225,0 2,475

41. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Niegolewskiego 11 130,0 1,430

42. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Nowa Krępa 20 12,0 0,132

43. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Nowa Krępa 50 120,0 1,320

44. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Nowa Krępa 119 233,0 2,563

45. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Nowa Krępa 137 500,0 5,500

46. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. ObrzeŜe 19 150,0 1,650

47. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Odolanowska 95A 110,0 1,210

48. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Odskok 26 18,0 0,198

49. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Olszowa 5 76,0 0,836

50. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Olszowa 6 140,0 1,540

51. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Olszowa 45A 130,0 1,430

52. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Piesza 4 44,0 0,484

53. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Piesza 6 64,8 0,713

54. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Plater 37 104,5 1,150

55. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Południowa 141 100,0 1,100

56. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Pomorska 6 120,0 1,320

57. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Pomorska 14 90,0 0,990

33

Ilość Lp. Nazwa wyrobu zawierającego azbest

Miejsce występowania wyrobu zawierającego

azbest (adres) m2 ton

58. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Pomorska 16 120,0 1,320

59. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Pomorska 18 160,0 1,760

60. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Poznańska 99 35,0 0,385

61. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Prof. Kaliny 20 48,0 0,528

62. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Prof. Kaliny 126A 35,0 0,385

63. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Pruślińska 24 60,0 0,660

64. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Pruślińska 56 40,0 0,440

65. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Przeskok 36 28,0 0,308

66. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Przymiejska 61 260,0 2,860

67. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Radłowska 64 120,0 1,320

68. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Rejtana 39 40,0 0,440

69. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Reymonta 17 18,0 0,198

70. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Rolna 8 48,0 0,528

71. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Sczanieckiej 12 60,0 0,660

72. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Sieroca 1 80,0 0,880

73. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Siewna 21 80,0 0,880

74. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Siewna 27 150,0 1,650

75. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Siewna 65 420,0 4,620

76. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Skorupki 85 120,0 1,320

77. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Spacerowa 61 90,0 0,990

78. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Sporna 17 120,0 1,320

79. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Sportowa 12 60,0 0,660

80. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Staroprzygodzka 120 298,0 3,278

81. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Ślusarska 25 220,0 2,420

82. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Środkowa 9 60,0 0,660

83. W02 - Płyty azbestowo-cementowe ul. Świetlicowa 10 57,0 0,627

34

Ilość Lp. Nazwa wyrobu zawierającego azbest

Miejsce występowania wyrobu zawierającego

azbest (adres) m2 ton

faliste dla budownictwa 84. W02 - Płyty azbestowo-cementowe

faliste dla budownictwa ul. Świetlicowa 18 140,0 1,540

85. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Świetlicowa 34 1054,3 11,597

86. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Topolowa 23 320,0 3,520

87. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Toruńska 10 200,0 2,200

88. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Traugutta 51/1 20,0 0,220

89. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Traugutta 51/10 8,5 0,094

90. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Traugutta 98 40,0 0,440

91. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Tylna 8 250,0 2,750

92. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Wawrzyniaka 10 230,0 2,530

93. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Wiosenna 7 100,0 1,100

94. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Wiosny Ludów 2A 120,0 1,320

95. W01 - Płyty azbestowo-cementowe płaskie dla budownictwa

ul. Wodna 32 48,0 0,528

96. W01 - Płyty azbestowo-cementowe płaskie dla budownictwa

ul. Wodna 34 65,0 0,715

97. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Wodna 34 24,0 0,264

98. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Wylotowa 9 70,0 0,770

99. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Wylotowa 11 100,0 1,100

100. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Wysocka 25 150,0 1,650

101. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Wyspiańskiego 3 152,0 1,672

102. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. Zielona 3 80,0 0,880

103. W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa

ul. śeromskiego 17 65,0 0,715

Razem, w tym: 13 383,1 147,214 W01 - Płyty azbestowo-cementowe płaskie dla budownictwa 65,0 0,715 W02 - Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa 13 318,1 146,499

35

Tab. 3.2.-2. Lokalizacja wyrobów zawierających azbest w obiektach Miejskiego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej ”MZGM” Sp. z o.o. w Ostrowie Wielkopolskim (dane „MZGM”, 2010)

Ilość

L.p. Adres Nazwa i rodzaj wyrobu m2 ton

Przydatność do dalszej eksploatacji

Przewidywany termin usunięcia

wyrobu

1. ul. Dalbora Płyty azbestowo-cementowe płaskie 29,40 0,323 przydatny (stopień pilności II)

Nie przewiduje się (do roku 2032)

2 ul. Dalbora Płyty azbestowo-cementowe płaskie 392,00 4,312 przydatny (stopień pilności II)

Nie przewiduje się (do roku 2032)

3. ul. Chełmońskiego Płyty azbestowo-cementowe płaskie 338,10 3,719 przydatny (stopień pilności II)

Nie przewiduje się (do roku 2032)

4. ul. Lotnicza Płyty azbestowo-cementowe 446,00 4,906 przydatny (stopień pilności II)

2012 r.

5. ul. Długosza Płyty azbestowo-cementowe płaskie 20,66 0,227 przydatny (stopień pilności II)

2015 r.

6. ul. Chełmońskiego Płyty azbestowo-cementowe płaskie 97,59 1,073 przydatny (stopień pilności II)

2012 r.

7. ul. Królowej Jadwigi Płyty azbestowo-cementowe płaskie 187,00 2,057 przydatny (stopień pilności II)

2012 r.

8. ul. Chełmońskiego Płyty azbestowo-cementowe płaskie 17,55 0,193

Płyty na elewacji zostały zabudowane – ocieplenie budynku styropianem gr.10 cm

zabudowano w 2006 r.

9. ul. Wiejska Płyty azbestowo-cementowe faliste 864,00 9,504 przydatny (stopień pilności II)

Nie przewiduje się (do roku 2032)

10. ul. Kaliska Płyty azbestowo-cementowe faliste 170,00 1,870 przydatny (stopień pilności II)

Nie przewiduje się (do roku 2032)

11. ul. Kaliska Płyta osłonowa PW-3A 1 550,00 17,050 przydatny (stopień pilności II)

Nie przewiduje się (do roku

36

Ilość L.p. Adres Nazwa i rodzaj wyrobu

m2 ton Przydatność do dalszej

eksploatacji

Przewidywany termin usunięcia

wyrobu 2032)

12.

ul. Reja, Bąka, Prusa, Iwaszkiewicza, Długosza, Kraszewskiego, Newerlego, Modrzewskiego, Matejki, Słowackiego, Kasprowicza, Strzelecka, Śmigielskiego, Mikołajczyka, Jankowskiego, StraŜacka, Chełmońskiego, Malczewskiego, Mertki, Ledóchowskiego, Paderewskiego

Płyty azbestowo-cementowe płaskie, na zewnątrz budynku, pomalowane

9173,00 100,903 przydatny (stopień pilności II)

Nie przewiduje się (do roku 2032)

Razem, w tym: 13 285,3 146,138 Płyty azbestowo-cementowe płaskie 10 255,30 112,808 Płyty azbestowo-cementowe faliste 1 480,00 16,280 Płyta osłonowa PW-3A 1 550,00 17,050

Tab. 3.2.-3. Rury i złącza azbestowo-cementowe sieci wodociągowej na terenie Miasta Ostrowa Wielkopolskiego (informacja Przedsiębiorstwa Wodociągów i

Kanalizacji S.A. w Ostrowie Wielkopolskim, stan na dzień 02.02.2010 r.)

Ilość L.p. Właściciel /Adres Nazwa i rodzaj wyrobu

mb ton Przydatność do dalszej eksploatacji

Przewidywany termin usunięcia

wyrobu

1. WODKAN Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji SA, ul. Partyzancka 27

Rury i złącza azbestowo-cementowe (80-150 mm) - sieć wodociągowa uliczna

44 291 1 771,64 Nie wymagają natychmiastowej wymiany ze względu na małą awaryjność

Coroczna wymiana w miarę zuŜycia technicznego do roku 2032

37

Tab. 3.2.-4. Lokalizacja wyrobów zawierających azbest w pozostałych obiektach na terenie Ostrowa Wielkopolskiego (stan na dzień 19.01.2010 r.)

Ilość

L.p. Właściciel obiektu/Adres Nazwa i rodzaj wyrobu m2 ton

Przydatność do dalszej

eksploatacji

Przewidywany termin

usunięcia wyrobu

1.

Ostrowska Spółdzielnia Mieszkaniowa Ulice: M. Reja 4, 6, Bąka 6, Prusa 1,2,3, Iwaszkiewicza 4, 6, Długosza1, 2, 3, 4, 5, Kraszewskiego 1, 3, 4, 5, Neverlego 2,4, Modrzewskiego 1, 2, 3, Al. Słowackiego 10, Kasprowicza 26, Strzelecka 44, 66, 68, 72, 74, 76, 78, Śmigielskiego 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 16, 17, 18, 19, 38, 40, Mikołajczyka 4, Matejki 21, 22, Jankowskiego 3, Chełmońskiego 1, 3, Malczewskiego 2, 3, Ledóchowskiego 44, metki 9, 11, Paderewskiego 31, 33, StraŜacka 12

Płyty azbestowo-cementowe płaskie. Na zewnątrz budynku; Pomalowane

8 820,18 97,022 Stopień pilności II

Sukcesywnie w trakcie ociepleń budynków

2.

Polski Związek Działkowców Rodzinny Ogród Działkowy „Zakątek” ul. Przeskok 24 altanki

Płyty azbestowo-cementowe płaskie.

728,0 8,008 Brak danych

Sukcesywnie, w miarę pozyskiwanych środków finansowych

3.

Polski Związek Działkowców Rodzinny Ogród Działkowy "PRZYRODA" ul. Jasna altanka

Płyty azbestowo-cementowe faliste.

30,0 0,333 Brak danych Brak danych

4.

Polski Związek Działkowców Ogród Działkowy „Przyroda” ul. Komuny Paryskiej altanka

Płyty azbestowo-cementowe faliste

15,0 0,165 Brak danych Brak danych

5.

Polski Związek Działkowców ul. Spichrzowa 47 Ogród Działkowy „22 lipca” 3 altanki

Płyty azbestowo-cementowe faliste

76,0 0,836 Brak danych Brak danych

38

Ilość

L.p. Właściciel obiektu/Adres Nazwa i rodzaj wyrobu m2 ton

Przydatność do dalszej

eksploatacji

Przewidywany termin

usunięcia wyrobu

6. Wspólnoty Mieszkaniowe zarządzane przez Zespół Zarządców Nieruchomości WAM Sp. z o.o. Oddział Poznań, Zarządca w Ostrowie Wielkopolskim, ul. Piłsudskiego 53/3a:

6.1. Ul. Długosza 7

Płyty azbestowo-cementowe faliste. Płyty na elewacji w części mieszkalnej zabudowane dociepleniem ze styropianu gr. 10 cm

20,66 0,227 Stopień pilności II

Do 2015 roku

6.2. Ul. Chełmońskiego 4 c, d

Płyty azbestowo-cementowe faliste. Płyty na elewacji w pasach okiennych

97,59 1,073 Stopień pilności II

Do 2012 roku

6.3. Ul. Królowej 21 A

Płyty azbestowo-cementowe faliste. Płyty na elewacji w pasach okiennych

187,0 2,057 Stopień pilności II

Do 2012 roku

Razem, w tym 9 974,43 109,721 Płyty azbestowo-cementowe płaskie 9 548,18 105,03 Płyty azbestowo-cementowe faliste 426,25 4,691

39

3.3. Rodzaje wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępujących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego Wśród wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego największą masę stanowiły rury i złącza azbestowo – cementowe sieci wodociągowej ulicznej o łącznej długości 44 291 mb (1 771,6 ton) (tab. 3.3.-1., rys. 3.3.-1.), które stanowiły 81,5% całkowitej masy tych wyrobów zidentyfikowanych w Mieście. Pozostałe wyroby to płyty azbestowo – cementowe płaskie i faliste o łącznej powierzchni 36 642,8 m2 i masie 403,1 ton. Wśród stosowanych płyt dominowały płyty płaskie.

Tab. 3.3.-1. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego

Ilość

L.p. Wyszczególnienie ton %

1. Płyty azbestowo-cementowe faliste 167,470 7,7

2. Płyty azbestowo-cementowe płaskie 218,553 10,0

3. Płyta osłonowa PW-3A 17,050 0,8

4. Rury i złącza azbestowo-cementowe (80-150 mm) - sieć wodociągowa uliczna

1 771,640 81,5

Razem 2 174,713 100,0

Rys. 3.3.-1. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego

40

3.4. Struktura własno ści wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuj ących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego Główna masa wyrobów zawierających azbest jest uŜytkowana przez WODKAN Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji SA (rury i złącza azbestowo – cementowe sieci wodociągowej ulicznej), które stanowiły 81,5% masy wszystkich wyrobów zawierających azbest na terenie Ostrowa Wielkopolskiego (tab. 3.3.-2.). Spośród pozostałych uŜytkowników tych wyrobów, 6,8% masy znajduje się na obiektach osób fizycznych. Są to przede wszystkim płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa (99,5% masy). W pozostałych obiektach mieszkaniowych znajduje się 11,4% masy zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest. Występowanie niewielkiej ilości tych wyrobów wykazano równieŜ na terenie ogródków działkowych (pokrycia altan) – 9,3 ton (0,4%).

Tab. 3.3.-2. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego

Ilość

L.p. Wyszczególnienie ton %

1. Obiekty ”MZGM” Sp. z o.o. w Ostrowie Wielkopolskim

146,138 6,7

2. Obiekty będące własnością osób fizycznych 147,214 6,8

3. Obiekty Ostrowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej 97,022 4,5

4. Obiekty Polskiego Związku Działkowców 9,342 0,4

5. Wyroby będące własnością WODKAN Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji SA

1 771,64 81,5

6. Obiekty Wspólnoty Mieszkaniowej zarządzane przez Zespół Zarządców Nieruchomości WAM Sp. z o.o. Oddział Poznań, Zarządca w Ostrowie Wielkopolskim

3,357 0,2

Razem 2 174,713 100,0

3.5. Stan wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępujących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego Dane dotyczące stanu wyrobów zawierających azbest dotyczą:

1. Obiektów „MZGM” Sp. z o.o. w Ostrowie Wielkopolskim. 2. Obiektów Ostrowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. 3. Obiektów Wspólnoty Mieszkaniowe zarządzanej przez Zespół Zarządców Nieruchomości

WAM Sp. z o.o. Oddział Poznań, Zarządca w Ostrowie Wielkopolskim, ul. Piłsudskiego 53/3a.

4. Rur i złączy azbestowo-cementowe (80-150 mm) stanowiących sieć wodociągową uliczną (własność WODKAN Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji SA, ul. Partyzancka 27).

W obiektach będących własnością osób fizycznych nie przeprowadzono ekspertyz stanu wyrobów zawierających azbest. Z uzyskanych informacji wynika, Ŝe występujące w obiektach nie będących własnością osób fizycznych płyty azbestowo – cementowe oraz rury i złącza azbestowe ulicznej sieci wodociągowej nie wymagają natychmiastowej wymiany.

41

3.6. Aktualny sposób zagospodarowania wyrobów zawie rających azbest Aktualnie, jedyną stosowaną w Polsce metodą unieszkodliwiania odpadów azbestowych jest ich składowanie. W Mieście Ostrowie Wielkopolskim brak jest składowiska umoŜliwiającego unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest, stąd teŜ sukcesywnie usuwane wyroby zawierające azbest kierowane są do unieszkodliwienia na składowiska poza Miastem. W woj. wielkopolskim składowisko takie znajduje się w Koninie w Zakładzie Utylizacji Odpadów Sp. z o.o., ul. Sulańska 11. Obecnie na terenie kraju funkcjonuje 28 składowisk, które w całości lub w części są juŜ przygotowane do przyjmowania odpadów azbestowych. Ponadto 4 składowiska są w budowie. Wykaz składowisk przyjmujących odpady zawierające azbest zamieszczono w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032”. W tabeli 3.6.-1. zamieszczono natomiast informacje o przedsiębiorcach posiadających zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu ostrowskiego (wg Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa Starostwa Powiatowego w Ostrowie Wielkopolskim).

Tab. 3.6.-1. Rejestr przedsiębiorców posiadających zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu ostrowskiego (Starostwo

Powiatowe w Ostrowie Wielkopolskim)

L.p. Nazwa i adres firmy Numer i data decyzji Termin waŜności

decyzji

1. EKOS Poznań ul. Krańcowa 12, 61-022 Poznań

OŚ.7624-IV-5/02 5.02.2003 r. (zmiana OŚ.7624-II-21/04 13.09.2005 r.)

5.02.2013 r.

2. Zakład Remontowo-Budowlany Stanisław Karolczak ul. Przełajowa 10/56, 94-044 Łódź

OŚ.7624-II-2/03 11.06.2003 r

11.06.2013 r.

3.

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „Anfra” ul. DoŜynkowa 34, 63-400 Ostrów Wielkopolski

OŚ.7624-II-3/03 20.06.2003 r

20.06.2013 r.

4.

Przedsiębiorstwo Robót Termoizolacyjnych i Antykorozyjnych „Termoeksport”, ul. śurawia 24/7, 00-515 Warszawa

OŚ.7624-II-8/03 14.07.2003 r

14.07.2013 r.

5. Centrum Gospodarki Odpadami, Azbestu i Recyklingu „CARO” ul. Zamojskiego,51, 22-400 Zamość

OŚ.7624-II-27/03/04 5.03.2004 r

5.03.2014 r.

6. „Skrotex” Mariusz Jejmocki, ul. Lniana 24//3, 91-158 Łódź

OŚ.7624-II-3/04 12.03.2004 r

12.03.2014 r. (tylko na terenie Miasta Ostrów

Wielkopolski)

7. Przedsiębiorstwo Budownictwa Lądowego MJ sp. z o.o., ul. Graniczna 6 Reguły, 05-816 Michałowice

OŚ.7624-II-14/04 4.08.2004 r

4.08.2014 r.

8. Z.U.H. STABOX, ul. Krotoszyńska 48, 63-400 Ostrów Wielkopolski

OŚ.7624-II-35/04 9.12.2004 r.

9.12.2014 r.

9. Centrum Ekologiczne HYDRO-GEO-PLAST ul Łódzka 40, 62-800 Opatówek

OŚ.7624-II-37/04/05 7.03.2005 r.

7.03.2015 r.

10. Spe-Bau Specjalistyczne Prace Budowlane Sp. z o.o., ul. Mielecka 21/1 53-401 Wrocław

OŚ.7624-II-1/05 18.04.2005 r.

18.04.2015 r.

11. Blacharstwo-Dekarstwo Prace OŚ.7624-II-2/05 8.04.2015 r.

42

L.p. Nazwa i adres firmy Numer i data decyzji Termin waŜności

decyzji Remontowo-Budowlane, Ogólne Stefan rzepka, Bucz ul. Boszkowska 7, 64-400 Przemęt

8.04.2005 r.

12. P.H. Insdach, ul. Wańkowicza 18, 63-400 Ostrów Wielkopolski

OŚ.7624-II-3/05 8.03.2005 r.

8.03.2015 r.

13. EXTREMA_BUD Rafał Małecki, ul. Wrocławska 42, 63-400 Ostrów Wielkopolski

OŚ.7624-II-08/05 4.05.2005 r.

31.12.2012 r.

14. PPU „EKO-MIX”, ul. Grabiszyńska 163 50-950 Wrocław

OŚ.7624-II-12/05 5.05.2005 r.

5.05.2013 r.

15.

Zakład Remontowo-Budowlany „Ambrozy” S.J. Wiesława Śliwi ńska, Kazimierz AmbroŜy, ul. Meissnera 1/3 lok.222, 03-982 Warszawa

OŚ.7624-II-16/05 27.074.2005 r.

31.08.2013 r. (tylko na terenie Miasta Ostrów

Wielkopolski)

16.

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „ Blacharstwo Budowlane Andrzej Komorowski, Parczew 79, 63-405 Sieroszowice

OŚ.7624-II-21/05 27.07.2005 r.

27.07.2010 r. (tylko na terenie gmin Ostrów Wielkopolski, Nowe

Skalmierzyce, Raszków, Sieroszowice, Przygodzice, Odolanów)

17. R and M Plettac Sp. z o.o., ul. Kościuszki 19, 63-500 Ostrzeszów

OŚ.7624-II-24/05 2.09.2005 r.

2.09.2010 r.

18. PPHU ABBA-EKOMED Sp. z o.o. ul. Moniuszki 11/13, 87-100 Toruń

OŚ.7624-II-25/05 17.10.2005 r.

20.01.2012 r.

19. STUDIO BUDOWA Tomasz Kubiak, ul. Prokopowska 63, 63-300 Pleszew

OŚ.7624-II-30/05 15.09.2005 r.

15.09.2014 r.

20. EKOS Poznań Sp. z o.o., ul. Krańcowa 15, 61-022 Poznań

OŚ.7624-II-32/05 13.09.2005 r.

13.09.2015 r.

21. Transport-Metalurgia Sp z o.o. ul. Reymonta 62, 97 –500 Radomsko

OŚ.7624-II-33/05 12.10.2005 r.

28.04.2015 r.

22. „Sintac-Polska” Sp. z o.o. ul. Armii Krajowej 86 05-075 Warszawa-Wesoła

OŚ.7624-II-35/05 14.10.2005 r.

14.10.2015 r.

23. ALGADER HOFMAN Sp. z o.o., ul. Wólczyńska 133 bud.11B, 01-919 Warszawa

OŚ.7624-II-36/05 29.11.2005 r.

31.08.2015 r.

24. Firma Remontowo-Budowlana UTIL Stanisław Zacłona, Ryczówek ul. Dolna 8, 32-310 Klucze

OŚ.7624-II-39/05 24.10.2005 r.

24.10.2015 r.

25. Buhck Recykling Sp. z o.o. ul. Romana Maya 1, 61-371 Poznań

OŚ.7624-II-40/05 5.12.2005 r.

5.12.2015 r.

26. E-PIK Usługi Ekologiczne sp. z. o.o. ul.Grunwaldzka 269/1, 60-179 Poznań

OŚ.7624-II-50/05/06 10.01.2006 r.

31.12.2015 r.

27. JAN-AZ Joanna Misiak , Bielawy Pogorzelskie 1/1, 63-860 Pogorzela

OŚ.7624-II-6/06 20.03.2006 r.

20.03.2016 r.

28. Ekolog System Sp. z o.o., ul. KsiąŜęca 1, 61-361 Poznań

OŚ.7624-II-8/06 11.04.2006 r.

31.12.2015 r.

29. PPHU „TADBUD” Tadeusz Wodecki 63-304 Czermin 67a

OŚ.7624-II-12/06 5.06.2006 r.

5.06.2016 r.

30. P.P.U. „TEMIPOL” Sp. z o.o., ul. Konduktorska 42, 40-155 Katowice

OŚ.7624-II-19/06 6.06.2006 r.

6.06.2016 r.

43

L.p. Nazwa i adres firmy Numer i data decyzji Termin waŜności

decyzji

31. „GAJAWI: P.P.H.U. Gabriel Rogut, ul.Kopernika 56/60 90-553 Łódź

OŚ.7624-II-37/06 4.12.2006 r.

4.12.2016 r.

32. ANDI Sp. z o.o., ul. Roosevelta 120, 41-800 Zabrze

OŚ.7624-II-39/06 21.12.2006 r.

21.12.2016 r. (tylko na terenie Miasta Ostrów

Wielkopolski)

33. P.H.U. „RAFCHEM” Rafał Usiński, ul. Górnicza 86/5, 51-136 Wrocław

OŚ.7624-II-45/06 22.02.2007 r.

22.02.2017 r.

34. „RYTM” El Ŝbieta Perz, ul. Wrocławska 18, 63-400 Ostrów Wielkopolski

OŚ.7624-II-48/06 26.04.2007 r.

26.04.2017 r.

35. AMTrans Progres Sp. z o.o., ul. Sarmacka 7, 61-616 Poznań

OŚ.76445-2/07 31.07.2007 r.

31.07.2017 r.

36. PPUH „DACHPOL” Leszek Szypuła Młynów 7, 63-400 Ostrów Wielkopolski

OŚ.76445-2/08 23.04.2008 r.

23.04.2018 r.

37. Powolny Spółka Jawna ul. Długa 19, 63-400 Ostrów Wielkopolski

OŚ. 76445-3/08 25.04.2008 r.

5.08.2018 r.

38. AKME Spółka z o.o. ul. Hurtowa 5, 63-500 Ostrzeszów

OŚ. 76445-9/08 5.08.2008 r.

5.08.2018 r.

39. EKOBUT Sebastian Butyński ul. M. Skłodowskiej – Curie 59, 47-400 Racibórz

OŚ.76445-13/08 31.10.2008 r.

31.10.2018 r.

40. AZ-EKO Paweł Jóźwiak ul. Lwowska 25, 65-225 Zielona Góra

OŚ.76445-17/08 9.02.2009 r.

9.02.2019 r.

41. JAN-WAL & Dettmann Sp. z o.o. Przybysławice 61, 63-440 Raszków

OŚ.76445-6/09 29.06.2009 r.

29.06.2019 r.

42. „Inter Max” Wiesław Puchalski ul. Wrocławska 139, 63-421 Przygodzice

OŚ. 76445-7/09 22.06.2009 r.

22.06.2019 r.

43.

Z.P.U.H. EURO-DACH SMĘTEK Robert Smętek Franklinów 23A, 63-400 Ostrów Wielkopolskie

OŚ. 76445-14/09 2.11.2009 r.

2.11.2019 r.

44. PHU CEGŁA Eugeniusz Cegła ul. Ogrodowa 17, 63-440 Raszków

OŚ. 76445-15/09 9.11.2009 r.

9.11.2019 r.

4. PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST I UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH

4.1. ZałoŜenia Programu Proces usuwania wyrobów zawierających azbest, zgodnie z zapisami krajowego „Programu …”, powinien być zakończony w 2032 roku. Wynika to z bardzo duŜej ilości tych wyrobów oraz wysokości potrzebnych środków finansowych. Zatem tak długotrwałe zadanie, a takŜe brak kompletnej i rzetelnej inwentaryzacji ilości wyrobów zawierających azbest występujących w Mieście Ostrowie Wielkopolskim wymaga zdefiniowania ramowej strategii w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest oraz unieszkodliwiania odpadów azbestowych. Ze względu na fakt, Ŝe azbest występujący w wodzie pitnej nie jest szkodliwy dla zdrowia człowieka przyjęto, Ŝe zastępowanie tych rur wyrobami bezazbestowymi następować będzie sukcesywnie np. w ramach modernizacji sieci wodociągowej. Wg informacji zamieszczonej w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” przyjętym uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku, trwają prace legislacyjne

44

nad wprowadzenie regulacji prawnej umoŜliwiającej pozostawianie w ziemi rur zawierających azbest pod warunkiem zewidencjonowania ich w planach miejscowych i dokumentacji nieruchomości, co umoŜliwi skuteczny nadzór nad procesem bezpiecznego usunięcia wyrobów azbestowych w przyszłości. W związku z tym moŜliwe, Ŝe część rurociągów zostanie pozostawiona w gruncie. Dla potrzeb niniejszego programu, zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 - 2017, przyjęto podzielenie okresu do 2032 roku na 3 podokresy, tj.

- okres I: lata 2010-2013 - okres II: lata 2014- 2017 - okres III: lata 2018-2032

Biorąc pod uwagę zinwentaryzowane ilości wyrobów zawierających azbest oraz funkcjonujący system finansowania tych działań (patrz rozdz. 4.7.) proponuje się aby w pierwszej kolejności usunąć wyroby zawierające azbest, które znajdują się w obiektach mieszkalnych. Łączna masa tych wyrobów wynosi 403,07 tony (36 642,83 m2).

4.2. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej Zgodnie z celami w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych podanymi w „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego” (2008), dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski wskazuje się następujące cele do osiągnięcia w trzech podokresach: perspektywa krótkoterminowa na lata 2010 -2013, średnioterminowa na lata 2014 - 2017 i długoterminowa na lata 2018-2032: Tab. 4.2.-1. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów

zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych Lp. Okres Cele Nadrzędny cel Programu: Doprowadzenie do całkowitej eliminacji wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski oraz bezpieczne ich unieszkodliwianie

Weryfikacja skali problemu obecności wyrobów zawierających azbest na obszarze Ostrowa Wielkopolskiego Zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest

1. Lata 2010 - 2013

Bezpieczne usunięcie 23,0% aktualnej ilości wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwienie odpadów azbestowych

2. Lata 2014 - 2017 Bezpieczne usunięcie 23,5% aktualnej ilości wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwienie odpadów azbestowych

3. Lata 2018 - 2032 Bezpieczne usunięcie wszystkich wyrobów zawierających azbest z terenu miasta i unieszkodliwienie odpadów azbestowych

Osiągnięcie powyŜszych celów wymaga podjęcia szeregu działań, które przedstawiono w rozdz. 4.3.

4.3. Sposoby post ępowania

4.3.1. Baza wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest (WBDA) W ramach realizacji „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” jest organizacja ogólnopolskiej bazy danych o wyrobach i odpadach zawierających azbest. WdroŜenie systemu oraz przeszkolenie pracowników administracji samorządowej gmin

45

pozwoli w przyszłości m.in. na precyzyjne określenie realizacji zadań w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest oraz ich unieszkodliwienie. Baza umieszczona została w Internecie na stronie: www.bazaazbestowa.pl

4.3.2. Oznakowanie wyrobów zawieraj ących azbest Ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) przewiduje, Ŝe przy kaŜdym wyrobie z azbestu powinna znajdować się tabliczka informująca o obecności azbestu i zagroŜeniach jakie niesie za sobą ten wyrób. Obowiązkiem osób odpowiedzialnych (właścicieli, zarządców) jest umieszczenie na wyrobach zawierających azbest odpowiedniego oznakowania:

W przypadku braku moŜliwości umieszczenia oznakowania, naleŜy umieścić odpowiedni napis:

„POMIESZCZENIE ZAWIERA AZBEST”

UWAGA! PAMIETAJ! AZBEST staje się groźny dopiero, gdy unosi się w powietrzu. Dlatego nie próbuj usuwać go na własna rękę. DemontaŜem elementów eternitowych powinny zajmować się specjalistyczne firmy, stosujące odpowiednio bezpieczne technologie – nie naraŜające ludzi w trakcie wykonywania prac i nie skaŜające dodatkowo otoczenia. Odpady azbestowe muszą być traktowane, jako materiał niebezpieczny, przekazywane na odpowiednie składowiska.

46

4.3.3. Zastosowanie procedur post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest Procedury postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest zostały ujęte w czterech grupach. Są to: Grupa I. Procedury obowiązujące właścicieli i zarządzających obiektami, instalacjami

i urządzeniami zawierającymi azbest lub wyroby zawierające azbest. Procedura 1 – dotycząca obowiązków w czasie uŜytkowania obiektów, instalacji i urządzeń. Procedura 2 – dotycząca obowiązków przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest.

Grupa II. Procedury obowiązujące wykonawców prac polegających na usuwaniu wyrobów

zawierających azbest – wytwórców odpadów niebezpiecznych. Procedura 3 – dotycząca postępowania przy pracach przygotowawczych do usunięcia wyrobów zawierających azbest. Procedura 4 – dotycząca prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest – wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu (terenu) instalacji.

Grupa III. Procedura obowiązująca prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów

niebezpiecznych zawierających azbest. Procedura 5 – dotycząca przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest.

Grupa IV. Procedura obowiązująca zarządzającego składowiskami odpadów niebezpiecznych

zawierających azbest. Procedura 6 – dotycząca składowania odpadów na składowisku przeznaczonym do wyłącznego składowania odpadów zawierających azbest lub innym, spełniającym odpowiednie warunki techniczne.

PoniŜej podano schematy poszczególnych procedur, które mogą mieć zastosowanie przy realizacji wybranych zadań Programu.

4.3.3.1. Procedura 1. Obowiązki i postępowanie właścicieli oraz zarządców, przy uŜytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawierającymi azbest

Cel procedury: przedstawienie zakresu obowiązków i zasad postępowania właścicieli i zarządców budynków, budowli, instalacji lub urządzeń oraz terenów gdzie znajduje się azbest lub wyroby zawierające azbest. Procedura dotyczy bezpiecznego ich uŜytkowania. Zakres procedury: cały okres, w którym budynek, budowla, instalacja lub urządzenie przemysłowe oraz teren, niezaleŜnie od ich wielkości lub stanu, charakteryzuje się tym, Ŝe znajdują się tam wyroby zawierające azbest.

47

Schemat procedury:

Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajdują się wyroby zawierające azbest ma obowiązek sporządzenia „Oceny stanu i moŜliwości bezpiecznego uŜytkowania wyrobów zawierających azbest” (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649)). Termin sporządzenia kolejnej „Oceny…” wynika z warunków określonych w poprzedniej ocenie tzn.: po 5-ciu latach, jeŜeli wyroby zawierające azbest są w dobrym stanie technicznym i nie są uszkodzone, bądź po 1 roku, jeŜeli przy poprzedniej „Ocenie...” ujawnione zostały drobne (do 3% powierzchni wyrobów) uszkodzenia. Wyroby, które posiadały lub posiadają duŜe i widoczne uszkodzenia powinny zostać bezzwłocznie usunięte. Sporządzoną ocenę właściciel lub zarządca zobowiązany jest złoŜyć właściwemu terenowo organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego, w terminie do 30-tu dni od dnia jej sporządzenia. Jeden egzemplarz zachowuje takŜe przy dokumentacji budynku, budowli, instalacji lub urządzenia przemysłowego oraz terenu. Właściciel lub zarządca zobowiązany jest do przeprowadzenia inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest. Wyniki inwentaryzacji powinny słuŜyć do sporządzenia stosownej informacji dla wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwego dla miejsca znajdowania się budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu z wyrobami zawierającymi azbest (osoby fizyczne). Natomiast osoby prawne mają obowiązek składania tych informacji do właściwego marszałka województwa.

Ponadto, jeŜeli w budynku, budowli, instalacji lub urządzeniu oraz na terenie znajdują się wyroby zawierające azbest o gęstości mniejszej niŜ 1 000 kg/m3 (tzw. miękkie) lub jeŜeli wyroby zawierają azbest krokidolit, a takŜe jeŜeli wyroby te znajdują się w zamkniętym pomieszczeniu, a takŜe gdy istnieje uzasadniona obawa duŜej emisji azbestu do środowiska – właściciel lub zarządca powinien opracować plan kontroli jakości powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwzględnić przy dalszej eksploatacji lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest.

Sporządzenie „Oceny stanu …".

Przeprowadzenie inwentaryzacji wyrobów

zawierających azbest

Opracowanie corocznego planu kontroli jakości powietrza dla

pomieszczeń zawierających azbest

Sporządzenie informacji dla wójta/burmistrza/prezydenta

(corocznie)

Opracowanie instrukcji bezpiecznego postępowania i uŜytkowania pomieszczenia z wyrobami

zawierającymi azbest

Oznakowanie pomieszczeń, gdzie znajdują się urządzenia lub

instalacje z wyrobami zawierającymi azbest.

Zaznaczenie na planach sytuacyjnych terenu miejsc z

wyrobami zawierającymi azbest ".

48

Przez cały czas uŜytkowania wyrobów zawierających azbest w obiekcie lub nieruchomości, właściciel lub zarządca ma obowiązek przeprowadzania bieŜącej kontroli stanu oraz konserwacji tych wyrobów. Pracownicy dokonujący takich prac i czynności powinni być odpowiednio przeszkoleni w zakresie bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, a takŜe odpowiednio wyposaŜeni we właściwą odzieŜ i środki ochronne.

4.3.3.2. Procedura 2. Obowiązki i postępowanie właścicieli i zarządców, przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów

Cel procedury: przedstawienie zakresu obowiązków i postępowania właścicieli, zarządców budynków, budowli, instalacji lub urządzeń oraz terenów z wyrobami zawierającymi azbest – przed i w czasie wykonywania prac usuwania lub zabezpieczenia takich wyrobów. Zakres procedury: okres od podjęcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest, do zakończenia robót i uzyskania stosownego oświadczenia wykonawcy prac. Schemat procedury:

Przed rozpoczęciem prac właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu, gdzie znajduje się azbest lub wyroby zawierające azbest, posiadający odpowiednie informacje lub dokumenty, mogące słuŜyć do identyfikacji rodzaju i ilości azbestu w wyrobach powinien przedstawić je wykonawcy robót. Wyniki identyfikacji azbestu posiadane przez właściciela powinny być takŜe uwzględniane przy:

Podjęcie decyzji o usuwaniu wyrobów zawierających azbest

Identyfikacja azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia przez uprawnione laboratorium

Zgłoszenie właściwemu organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego - na 30 dni

przed rozpoczęciem prac zamiaru usuwania wyrobów zawierających azbest - celem uzyskania pozwolenia na budowę wraz z określonymi

warunkami

Dokonanie wyboru wykonawcy prac i zawarcie umowy. Określenie obowiązków stron, równieŜ w zakresie zabezpieczenia przed emisją

azbestu

Poinformowanie mieszkańców-uŜytkowników obiektu o usuwaniu niebezpiecznych materiałów i sposobach zabezpieczenia

Uzyskanie od wykonawcy prac świadectwa czystości powietrza po wykonaniu robót oraz jego przechowywanie przez co najmniej 5 lat

49

− sporządzaniu „Oceny...”, − sporządzaniu informacji dla wójta, burmistrza, prezydenta miasta, − zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczania lub usuwania wyrobów zawierających

azbest z wykonawcą tych prac, wytwarzającym odpady niebezpieczne. Na 30 dni przed rozpoczęciem prac właściciel lub zarządca ma obowiązek zgłoszenia, wniosku o pozwolenie na budowę (remont), wraz z określonymi warunkami. Wniosek powinien być sporządzony z uwzględnieniem przepisów wynikających art. 31 ust. 3, pkt.2 oraz art. 36 ust. 1 pkt.1 i 4 ustawy – Prawo budowlane. Na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska, zatajenie informacji o występowaniu azbestu w wyrobach, które będą przedmiotem prac remontowo - budowlanych skutkuje odpowiedzialnością prawną. Po dopełnieniu obowiązków formalnoprawnych, właściciel lub zarządca dokonuje wyboru wykonawcy prac. Następnie zawiera umową na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest oraz oczyszczenia budynku , budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu z azbestu. W umowie powinny być jasno sprecyzowane obowiązki stron, równieŜ w zakresie zabezpieczenia przed emisją azbestu w czasie wykonywania prac. NiezaleŜnie od obowiązków wykonawcy prac, właściciel lub zarządca powinien poinformować mieszkańców lub uŜytkowników budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiałów zawierających substancje stwarzające szczególne zagroŜenie dla ludzi oraz sposobach zabezpieczenia przed tą szkodliwością. Na końcu właściciel lub zarządca powinien uzyskać od wykonawcy prac, pisemne oświadczenie o prawidłowości wykonania robót i oczyszczenia z azbestu, a następnie przechowywać je przez okres co najmniej 5-lat, wraz z inna dokumentacją budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu. Po usunięciu wyrobów zawierających azbest, właściciel, zarządca lub uŜytkownik miejsc, w których był wykorzystywany powyŜszy wyrób, wypełnia w dwóch egzemplarzach załącznik nr 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876 oraz z 2008 r. Nr 200, poz. 1235). Jeden załącznik przedkłada w formie pisemnej marszałkowi województwa, drugi egzemplarz przechowuje przez okres jednego roku, do czasu sporządzenia następnej informacji. Osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami przedkładają informację odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.

4.3.3.3. Procedura 3. Postępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierających azbest

Cel procedury: przedstawienie zasad postępowania podczas prac przygotowawczych do zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest. Zakres procedury: całokształt prac oraz postępowania dotyczącego przygotowania do zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest. Zgodnie ze znowelizowaną ustawa o odpadach [ustawa o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2010 r. Nr 28 poz. 145)] i art. 17 ust. 1a tejŜe ustawy wytwórca odpadów, który prowadzi działalność polegającą na świadczeniu usług w zakresie budowy, remontów rozbiórki obiektów, a takŜe przetwarzania odpadów zawierających azbest w urządzeniach przewoźnych, jest obowiązany do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami. Nowelizacja weszła w Ŝycie 12 marca 2010 roku, a dotychczasowe (uzyskane przed wejściem w Ŝycie nowelizacji) uzgodnienia obowiązują do końca 2010 roku. Celem prawidłowego przygotowania prac oraz zabezpieczenia pracowników konieczna jest identyfikacja rodzaju i ilości azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia. Identyfikacji moŜna

50

dokonać albo na podstawie stosownych informacji i dokumentów od właściciela obiektu lub teŜ na podstawie pobrania próbek wyrobów i wynikach badań dokonanych przez uprawnione laboratorium. Po dopełnieniu obowiązków wynikających z ogólnych zasad postępowania wykonawca prac uprawniony jest do przyjęcia zlecenia i zawarcia umowy na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem. Przed przystąpieniem do prac konieczne jest określenie stanu środowiska, w tym strefy przyszłych prac. Ma to na celu oszacowanie stopnia naraŜenia na azbest w miejscu pracy oraz prawidłowe przygotowanie planu prac. Plan pracy powinien zawierać:

− określenie miejsca wykonywania prac oraz charakteru prac i przewidywanego czasu ich trwania,

− określenie stanu środowiska przed przystąpieniem do prac, w tym strefy przyszłych prac, − określenie rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia, − aktualną „Ocenę stanu...”, − przewidywaną ilość wytwarzanych odpadów do usunięcia, − ustalenie odpowiednich sposobów usuwania wyrobów zawierających azbest, − określenie rodzajów i metod pracy, − określenie sposobów eliminowania lub ograniczenia uwalniania się pyłu azbestu do

powietrza., − zapewnienie pracownikom niezbędnej ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy, − charakterystykę środków ochronnych uŜytych do ochrony pracowników i innych osób

znajdujących się w miejscu pracy. Następnie powinien zostać opracowany plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (tzw. „plan bioz”), obejmujący m.in.

− informacje dotyczącą przewidywanych zagroŜeń, występujących podczas realizacji robót budowlanych, określającą skalę i rodzaje zagroŜeń oraz miejsca i czas wystąpienia, w tym ocenę ryzyka dla zdrowia,

− informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsc prowadzenia robót budowlanych, stosownie do rodzaju zagroŜenia,

− informację o sposobie prowadzenia instruktaŜu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych,

− określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy,

− wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagroŜenia zdrowia lub w ich sąsiedztwie.

Pracodawca ma obowiązek zapoznania pracowników lub ich przedstawicieli z planem prac, szczególnie dotyczącego bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Do obowiązków wykonawcy prac naleŜy przeszkolenie wszystkich osób pozostających w kontakcie z azbestem, pracowników bezpośrednio zatrudnionych, kierujących i nadzorujących prace w zakresie ryzyka dla zdrowia oraz bezpiecznych metod pracy z wyrobami zawierającymi azbest i ich odpadami, a takŜe bezpieczeństwa i higieny takich prac. Wykonawca zobowiązany jest do zgłoszenia rozpoczęcia prac do właściwego organu nadzoru budowlanego, okręgowego inspektora pracy oraz wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Szczegółowe wymagania dotyczące informacji dla Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 01 grudnia 2004 r. (Dz. U. Nr 280, poz. 2771). Istotne jest przygotowanie miejsca i sposobu tymczasowego magazynowania odpadów niebezpiecznych na placu budowy, po ich demontaŜu, a jeszcze przed transportem na składowisko. Miejsce takie powinno być wydzielone i zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych oraz oznakowane znakami ostrzegawczymi o treści: „Uwaga! ZagroŜenie azbestem!”, „Osobom nieupowaŜnionym wstęp wzbroniony”. Wytwórca odpadów przygotowuje właściwe dokumenty obrotu odpadami niebezpiecznymi - Kartę ewidencji odpadu i Kartę przekazania odpadu. Celem zapewnienia składowania odpadów niebezpiecznych wytwórca odpadów powinien przed przeprowadzeniem robót, zawrzeć porozumienie z zarządzającym składowiskiem odpowiednim dla

51

odpadów niebezpiecznych zawierających azbest (składowanie oddzielne lub odpowiednio przygotowana kwatera na innym składowisku). W przypadku, gdy gęstość objętościowa usuwanych wyrobów jest mniejszej niŜ 1 000 kg/m3, są mocno uszkodzone lub zawierają krokidolit oraz wyroby znajdują się w pomieszczeniach zamkniętych niezbędne jest zawarcie umowy z laboratorium upowaŜnionym do prowadzenia monitoringu powietrza. W planie prac, w zaleŜności od wielkości lub specyfiki budynku, budowli, instalacji lub urządzenia, a równieŜ terenu, gdzie prowadzone będą prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest, a takŜe występującego stopnia naraŜenia na azbest mogą zostać określone równieŜ inne niezbędne wymagania. Schemat procedury:

Opracowanie programu gospodarki odpadami i uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami przez właściwy organ

Przyjęcie zlecenia - zawarcie umowy na wykonanie prac usuwania wyrobów

zawierających azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem

Określenie stanu środowiska przed przystąpieniem do prac, w tym strefy

przyszłych prac

Przygotowanie dokumentów ewidencji odpadów

Opracowanie planu prac Opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia („bioz")

Przygotowanie miejsca i wskazanie tymczasowego sposobu

magazynowania odpadów

Przeszkolenie pracowników

Skompletowanie środków ochrony pracowników

Zawarcie porozumienia z zarządzającym składowiskiem

odpowiednim dla odpadów zawierających azbest

Przygotowanie rejestru pracowników naraŜonych na działanie azbestu

Skompletowanie wyposaŜenia technicznego

Organizacja zaplecza, w tym socjalnego i bhp

Zawarcie umowy z laboratorium o prowadzenie monitoringu

52

4.3.3.4. Procedura 4. Prace polegające na usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych wraz z oczyszczaniem obiektu, terenu, instalacji z azbestu

Cel procedury: przedstawienie zakresu obowiązków i zasad postępowania wykonawców (wytwórców odpadów) prac polegających na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest. Zakres procedury: działania od rozpoczęcia do zakończenia prac polegających na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczeniem budynku, budowli, instalacji lub urządzenia i terenu z pozostałości azbestu. Schemat procedury:

Przed przystąpieniem do prac związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest naleŜy odpowiednio zabezpieczyć obiekt, będący przedmiotem prac oraz miejsca ich wykonywania przed emisją pyłu azbestu, która moŜe nastąpić w wyniku prowadzenia prac. Teren prac naleŜy ogrodzić taśmami ostrzegawczymi w kolorze biało-czerwonym i umieścić tablice ostrzegawcze z napisami „Uwaga! ZagroŜenie azbestem!”, „Osobom nieupowaŜnionym wstęp wzbroniony” lub „ZagroŜenie azbestem krokidolitem”. Przy pracach elewacyjnych powinny być stosowane odpowiednie kurtyny zasłaniające fasadę obiektu, aŜ do gruntu, a teren wokół objęty kurtyną, powinien być wyłoŜony gruba folią, dla łatwego oczyszczania po kaŜdej zmianie roboczej. Ogólne zasady postępowania przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest określają następujące wymagania techniczne:

− nawilŜania wodą wyrobów zawierających azbest przed ich usuwaniem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy,

Zabezpieczenie obiektu i terenu prac

Izolowanie miejsc pracy

Wytwarzanie odpadów zawierających azbest

Pakowanie odpadów Oznakowanie odpadów

Wystawienie dokumentów ewidencyjnych odpadów

Karta ewidencji odpadu Karta przekazania odpadu

Przygotowanie odpadów do odbioru

Oczyszczenie pola prac i otoczenia terenu robót z pozostałości azbestu

Przedstawienie dokumentu stwierdzającego prawidłowość wykonania prac i oczyszczenia z azbestu

53

− demontaŜu całych wyrobów (płyt, rur, kształtek itp.) bez jakiegokolwiek uszkodzenia, tam gdzie jest to technicznie moŜliwe,

− odspajania wyrobów trwale związanych z podłoŜem przy stosowaniu wyłącznie narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych narzędzi mechanicznych, wyposaŜonych w miejscowe instalacje odciągające powietrze,

− prowadzenia kontrolnego monitoringu powietrza, w przypadku występowania stęŜeń pyłu azbestu, przekraczających dopuszczalne wartości dla miejsca pracy,

− składowanie na tej samej zmianie roboczej, usuniętych odpadów zawierających azbest, po ich szczelnym opakowaniu – na miejscu tymczasowego magazynowania odpadów,

− codzienne, staranne oczyszczanie strefy prac i terenu wokół, dróg wewnętrznych oraz maszyn i urządzeń – z wykorzystaniem podciśnieniowego sprzętu odkurzającego, zaopatrzonego w filtry o duŜej skuteczności ciągu (99,99%) lub na mokro. Niedopuszczalne jest ręczne zamiatanie na sucho, jak równieŜ czyszczenie pomieszczeń i narzędzi pracy przy uŜyciu spręŜonego powietrza.

Usuwanie wyrobów azbestowo - cementowych, których gęstość objętościowa wynosi mniej niŜ 1 000 kg/m3 (tzw. miękkie), a takŜe wyrobów, których powierzchnia jest, w widoczny sposób uszkodzona, zniszczona lub jeŜeli prace prowadzone są na obiektach, z wyrobami zawierającymi azbest krokidolit lub w pomieszczeniach zamkniętych to wymagane jest zastosowanie szczególnych zabezpieczeń strefy prac i ochrony pracowników oraz środowiska, niezaleŜnie od ogólnych zasad postępowania. Wszystkie zdemontowane wyroby zawierające azbest powinny być szczelnie opakowane w folie z polietylenu lub polipropylenu o grubości nie mniejszej niŜ 0,2 mm i zamykane w sposób uniemoŜliwiający przypadkowe otwarcie (zgrzewem ciągłym lub taśmą klejącą). Odpady o gęstości objętościowej powyŜej 1000kg/m3 (płyty i rury azbestowo -cementowe) powinny zostać szczelnie opakowane w folie. Odpady o gęstości objętościowej poniŜej 1000kg/m3 powinny być zestalone przy uŜyciu cementu lub Ŝywic syntetycznych i po związaniu spoiwa szczelnie zapakowane w folię. Pakowanie usuniętych wyrobów powinno odbywać się wyłącznie do opakowań przeznaczonych do ostatecznego składowania i wyraźnie oznakowanych, w sposób określony dla azbestu. Dla usuniętych odpadów niebezpiecznych zawierających azbest oraz ich transportu na składowisko odpadów niebezpiecznych właściwe dla azbestu stosuje się Kartę ewidencji odpadu i Kartę przekazania odpadu. Po zakończeniu prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest wykonawca prac ma obowiązek dokonania prawidłowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostałości azbestu. Wykonawca prac ma obowiązek przedstawienia właścicielowi lub zarządcy obiektu, będącego przedmiotem prac oświadczenia stwierdzającego rzetelność wykonania prac i oczyszczenia z azbestu. W przypadku, kiedy przedmiotem prac były wyroby o gęstości objętościowej mniejszej niŜ 1000kg/m3, wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmowały wyroby zawierające azbest krokidolit lub prowadzone były w pomieszczeniach zamkniętych wykonawca prac ma obowiązek przedstawienia wyników badania powietrza przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucję.

4.3.3.5. Procedura 5. Przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest

Cel procedury: przedstawienie zakresu obowiązków i zasad postępowania dotyczących przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Zakres procedury: działania począwszy od uzyskania zezwolenia na transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest, poprzez pozostałe czynności i obowiązki transportującego takie odpady – aŜ do ich przekazania do unieszkodliwienia. Prowadzący działalność w zakresie zbierania odpadów lub transportujący odpady jest obowiązany uzyskać zezwolenie na prowadzenie tej działalności. Zezwolenie na zbieranie lub transport odpadów wydaje, w drodze decyzji właściwy organ (na czas oznaczony nie dłuŜszy niŜ 10 lat).

54

Przekazanie partii odpadów zawierających azbest przez wytwórcę odpadów innemu posiadaczowi odpadów niebezpiecznych, np. w celu ich dalszego transportu odbywa się z zastosowaniem „Karty przekazania odpadu”, sporządzonej przez wytwórcę odpadów. Do obowiązków prowadzącego działalność w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych na składowisko naleŜy:

− posiadanie „Karty przekazania odpadu” z potwierdzeniem przejęcia odpadu, − posiadanie dokumentu przewozowego z opisem towarów (odpadów) niebezpiecznych, − posiadanie świadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu odpadów niebezpiecznych, − posiadanie przez kierowcę zaświadczenia ADR o ukończeniu kursu dokształcającego dla

kierowców pojazdów przewoŜących towary niebezpieczne, − oznakowanie pojazdu odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi, − utrzymanie czystości skrzyni ładunkowej pojazdu, − sprawdzenie stanu opakowań i ich oznakowanie literą „a”, − sprawdzenie umocowania sztuk przesyłki z odpadami w pojeździe.

Po kaŜdym wyładunku odpadów z pojazdu naleŜy dokładnie sprawdzić, czy na powierzchni skrzyni ładunkowej nie znajdują się pozostałości po przewoŜonych odpadach. W razie stwierdzenia takiej pozostałości naleŜy niezwłocznie ją usunąć oraz dokładnie oczyścić pojazd i jego wyposaŜenie z zachowaniem zasad przewidzianych dla prac przy usuwaniu azbestu. Odpady niebezpieczne zawierające azbest transportowane są na składowisko przeznaczone do wyłącznego składowania odpadów zawierających azbest. Tam następuje ich przekazanie następnemu posiadaczowi odpadów, zarządzającemu składowiskiem i potwierdzenie tego faktu na „Karcie przekazania odpadu”.

55

Schemat procedury:

4.3.3.6. Procedura 6. Składowanie odpadów na składowiskach lub w wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wyłącznego składowania wyrobów zawierających azbest

Cel procedury: przedstawienie zakresu i zasad postępowania dotyczących składowania na składowiskach odpadów lub w wydzielonych kwaterach na terenie innych składowisk odpadów, przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów niebezpiecznych zawierających azbest.

Uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest

Odbiór odpadów zawierających azbest od poprzedniego posiadacza

Karta przekazania odpadu

Sprawdzenie prawidłowości i szczelności opakowania

Przygotowanie pojazdu do przewozu odpadów niebezpiecznych

Czyszczenie skrzyni pojazdu, wyłoŜenie odpowiednią folią

Przygotowanie dokumentów

Dowód rejestracyjny pojazdu Dokument przewozowy z opisem przewoŜonych towarów

niebezpiecznych Świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu drogowego towarów

niebezpiecznych Karta przekazania odpadu

Zaświadczenie ADR z przeszkolenia kierowców pojazdów przewoŜących

towary niebezpieczne

Załadunek odpadów w pakietach foliowych

Zabezpieczenie ładunku przed przesuwaniem

Oznakowanie pojazdu zgodnie z umową ADR

Transport odpadów na składowisko przeznaczone do składowania odpadów zawierających azbest

Przekazanie odpadów na składowisko odpadów – Karta

przekazania odpadu

56

Zakres procedury: działania począwszy od przyjęcia partii odpadów niebezpiecznych zawierających azbest na składowisko, poprzez dalsze czynności, aŜ do sporządzenia rocznego zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilości przyjętych odpadów. Schemat procedury:

4.4. Harmonogram działa ń Harmonogram działań obejmuje okres 2010 - 2032, z podziałem na trzy podokresy:

− perspektywa krótkoterminowa na lata 2010 - 2013, − perspektywa średnioterminowa na lata 2014 - 2017, − perspektywa długoterminowa na lata 2018 - 2032.

Tab. 4.4.-1. Harmonogram realizacji "Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu

Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski” w latach 2010 - 2032

Czas realizacji - lata /koszty w okresach Lp. Przedsięwzięcie

Jednostka realizująca 2010 - 2013 2014 - 2017 2018 - 2032

Dzialania pozainewstycyjne

1.

Rzetelna ocena ilości, lokalizacji i stanu technicznego wyrobów zawierających azbest na terenie Miasta (na podstawie ewidencji) oraz wdroŜenie metody cyklicznej aktualizacji tej oceny

Urząd Miasta Do 2011 zgodnie z wymaganiami

2. Cykliczna aktualizacja programu usuwania wyrobów zawierających azbest

Urząd Miasta 2013 2017, 2021 2025, 2029

Przyjęcie partii odpadów niebezpiecznych zawierających azbest na składowisko

Potwierdzenie odbioru na „Karcie przekazania odpadu

Pobranie opłaty za korzystanie ze środowiska - odprowadzenie

opłaty na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego

Przeszkolenie pracowników w zakresie bezpiecznych metod postępowania z odpadami zawierającymi azbest

Składowanie odpadów zgodnie z przepisami dotyczącymi odpadów niebezpiecznych zawierających

azbest oraz zatwierdzoną instrukcją eksploatacji

składowiska

Sporządzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilości odpadów

57

Czas realizacji - lata /koszty w okresach Lp. Przedsięwzięcie

Jednostka realizująca 2010 - 2013 2014 - 2017 2018 - 2032

3.

Organizacja kampanii informacyjnej o szkodliwości azbestu i bezpiecznym uŜytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest

Urząd Miasta Działania ciągłe

4.

Określenie stopnia przestrzegania przepisów prawa przez właścicieli i zarządców nieruchomości w zakresie informowania administracji samorządowej o istniejących w zabudowaniach wyrobów zawierających azbest, podejmowanych działaniach ich usuwania i unieszkodliwiania

Właściciele nieruchomości, Urząd Miasta

Działania ciągłe, do roku 2032

5.

Poszukiwanie środków finansowych ze źródeł zewnętrznych dla wsparcia usuwania wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwiania, w tym środków na realizację projektu pilotaŜowego

Urząd Miasta środki UE, fundusze ochrony środowiska, budŜet Państwa

6. Przekazywanie informacji nt. realizacji Programu – Radzie Miejskiej

Urząd Miasta cyklicznie co 2 lata

Działania inwestycyjne

1. Usuwanie wyrobów zawierających azbest zabudowanych w budynkach

Właściciele obiektów

2010 – 2032 (w rozbiciu na okresy krótko-, średnio- i długoterminowe)

4.5. Oszacowanie kosztów usuwania i unieszkodliwian ia wyrobów zawieraj ących azbest PoniewaŜ, jak omówiono w rozdziałach dotyczących szkodliwości azbestu, obecny stan wiedzy wyklucza szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi rur azbestowo – cementowych załoŜono, Ŝe rury azbestowe wymieniane będą sukcesywnie, w miarę ich zuŜycia, do roku 2032. Wg informacji zamieszczonej w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” przyjętym uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku, trwają prace legislacyjne nad wprowadzeniem regulacji prawnej umoŜliwiającej pozostawianie w ziemi rur zawierających azbest pod warunkiem zewidencjonowania ich w planach miejscowych i dokumentacji nieruchomości, co umoŜliwi skuteczny nadzór nad procesem bezpiecznego usunięcia wyrobów azbestowych w przyszłości, gdyby właściciel terenu podjął decyzję o rozpoczęciu inwestycji. Przy obliczaniu kosztów realizacji Programu przyjęto następujące załoŜenia:

- średni koszt demontaŜu, opakowania i zabezpieczenia, transportu i unieszkodliwiania 1 m2 płyt azbestowo – cementowych, wynosi 40,00 zł/m2,

- koszt unieszkodliwienia 1 Mg odpadów zawierających azbest (np. rur i złączy azbestowych w przypadku usuwania ich z ziemi) w wysokości 200,00 zł/Mg (wg cen obowiązujących na Składowisku Odpadów Niebezpiecznych ul. Sulańska 11 62-510 Konin).

58

Biorąc pod uwagę dane dotyczące ilości przewidzianych do usunięcia wyrobów zawierających azbest , szacuje się, Ŝe całkowity koszt ich demontaŜu, transportu i unieszkodliwienia wyniesie ok. 2 100,0 tys. zł. Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji Programu podano w tabeli 4.4.-1.

Tab. 4.4.-1. Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji „Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski” w latach 2010-2032

Koszty w latach 2010-2032 (tys. zł.)

L.p.

Rodzaj przedsięwzięcia Ogółem 2010 - 2013 2014 - 2017 2018 - 2032 1. Pozainwestycyjne 120,0 40,0 40,0 40,0 2. Inwestycyjne1 2 070,0 610,0 680,0 780,00

Razem koszty 2 190,0 650,0 720,0 820,0 1 – uwzględniono jedynie koszty transportu i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest

4.6. MoŜliwo ści finansowania realizacji Programu

4.6.1. Informacje ogólne Niniejszy rozdział omawia załoŜenia funkcjonującego w Polsce systemu dofinansowania usuwania wyrobów zawierających azbest, przedstawionego w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032 (2009). Na ich podstawie poniŜej wskazano źródła pozyskania funduszy na usuwanie wyrobów zawierających azbest moŜliwe do pozyskania przez Gminę Miasto Ostrów Wielkopolski. Jak pokazano w niniejszym rozdziale, w POKA nie przewidziano Ŝadnych środków pomocowych Ministra Gospodarki na zadania bezpośrednio związane z usuwaniem wyrobów azbestowych. Program przewiduje wsparcie jedynie na następujące działania:

1. Przeprowadzenie szkoleń lokalnych. 2. Zorganizowanie akcji demontaŜu, oczyszczenia nieruchomości i wywozu odpadów

zawierających azbest z terenu gminy, powiatu na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym.

3. Wsparcie finansowe dla jednostek samorządu terytorialnego w zakresie opracowywania gminnych, powiatowych i wojewódzkich programów usuwania wyrobów zawierających azbest.

4. Wsparcie finansowe prac przygotowawczych dla oczyszczania z azbestu obiektów uŜyteczności publicznej, terenów publicznych, terenów byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest.

W POKA wskazano, Ŝe dla realizacji zadań z zakresu usuwania wyrobów zawierających azbest istotne jest pozyskiwanie środków z funduszy unijnych.

4.6.2. Usuwanie wyrobów azbestowych z budynków jedn orodzinnych i gospodarskich oraz oczyszczanie terenów nieruchomo ści Gmina powinna zapewnić wywóz odpadów zawierających azbest na składowisko odpadów lub zapewnić ich dostarczenie do przewoźnego urządzenia do przetwarzania odpadów zawierających azbest. Koszt transportu i unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest powinien zostać pokryty ze środków własnych gminy, przy udziale środków właścicieli nieruchomości, dotacji i poŜyczek funduszy ochrony środowiska lub innych źródeł dostępnych dla gminy. Udział środków właścicieli nieruchomości powinien być niewielki, ze względu na fakt, iŜ koszt nowego pokrycia dachowego czy elewacyjnego nie moŜe być pokryty w ramach wsparcia finansowego z krajowych lub z unijnych funduszy ochrony środowiska.

59

Na zorganizowanie szkoleń lokalnych w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm, przewidziane zostało wsparcie finansowe ze środków Ministra Gospodarki w wysokości 16,3 mln zł:

Tab. 4.6.-1. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z budynków jednorodzinnych i gospodarskich oraz odpadów z terenu nieruchomości (Program Oczyszczania Kraju

z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł)

L.p. Zadanie Wysokość wsparcia1 Odpowiedzialny Termin

1.

Usuwanie wyrobów zawierających azbest z budynków jednorodzinnych i gospodarskich oraz oczyszczenie terenu nieruchomości z odpadów zawierających azbest

0,0 Właściciel nieruchomości

2010 - 2032

2. Przeprowadzenie szkoleń lokalnych 16,3

Jednostki samorządu terytorialnego –gminy

2010 - 2032

3.

Zorganizowanie akcji wywozu odpadów zawierających azbest z terenu gminy na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym.

0,0

Jednostki samorządu terytorialnego –gminy

2010 - 2032

4.

Finansowe wsparcie gmin w zakresie organizowania akcji wywozu odpadów zawierających azbest z terenu gminy na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym w ramach środków krajowych.

0,0 NFOŚiGW WFOŚiGW

2010 - 2032

Razem ze środków Ministerstwa Gospodarki 16,3 1 – przewidziane ze środków Ministra Gospodarki

Zakłada się, iŜ projekt lokalnych szkoleń w gminach zostanie uruchomiony w 2010 r. W kolejnych latach, do 2015 r., nastąpi wzrost ilości organizowanych szkoleń lokalnych oraz wzrost zapotrzebowania na dotacje. Zainteresowanie ze strony gmin oraz powodzenie projektu w pierwszych latach jego realizacji moŜe przesądzić o zwiększeniu kwoty środków finansowych przeznaczanych na dotowanie gmin.

4.6.3. Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z du Ŝych obiektów budowlanych i oczyszczanie terenu nieruchomo ści Wsparcie finansowe usuwania wyrobów zawierających azbest z duŜych obiektów budowlanych powinno być koordynowane przez poszczególne jednostki samorządu terytorialnego według następujących załoŜeń:

1. Wsparcie z funduszy ochrony środowiska powinno być przeznaczone na dofinansowanie usługi polegającej na bezpiecznym usuwaniu wyrobów zawierających azbest.

2. Kosztami kwalifikowanymi dofinansowywanej usługi bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest są koszty: - demontaŜu wyrobów zawierających azbest, - transportu odpadów zawierających azbest, - złoŜenia odpadów zawierających azbest na właściwym składowisku lub przekazania do

urządzenia przewoźnego przetwarzającego odpady zawierające azbest.

60

3. Wsparcie nie moŜe przekroczyć 80% całego kosztu usługi. 4. Wielkość wsparcia zostanie określona jako stała kwota odniesiona do jednostki fizycznej

usuwanego odpadu, którą moŜe być np. m2 pokrycia dachowego lub elewacyjnego, m2 izolacji ściennej, 1 tona rur, 1 tona unieszkodliwionego odpadów zawierających azbest.

5. Beneficjentami wsparcia są jednostki samorządu terytorialnego, które wybierają w przetargach spełniających wymagania prawa przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie bezpiecznego usuwania azbestu.

6. Wsparcie zostanie udzielone po: a) potwierdzeniu przez przedsiębiorcę:

- złoŜenia odpadów zawierających azbest na składowisku odpadów lub przetworzenia w urządzeniach przewoźnych, - oczyszczenia terenu, na którym był prowadzony demontaŜ wyrobów zawierających azbest,

b) rozliczeniu kompleksowej usługi. Niedopuszczalne jest łączenie wsparcia na usunięcie azbestu ze wsparciem na termomodernizację, jeśli jej koszt obejmuje usunięcie wyrobów azbestowych. Istotnym elementem pozyskiwania przez jednostki samorządu terytorialnego środków finansowych z funduszy ochrony środowiska na działania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z terenu gminy lub powiatu jest posiadanie rzetelnie wykonanej inwentaryzacji oraz planu usuwania wyrobów zawierających azbest. Minister Gospodarki planuje utrzymać w formie dotacji wsparcie finansowe dla opracowywania programów usuwania wyrobów zawierających azbest dla jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli w wysokości 10,0 mln zł w latach 2009-2015. Ich aktualizacja jest zadaniem jednostek samorządu terytorialnego.

Tab. 4.6.-2. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z duŜych obiektów budowlanych (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł)

L.p. Zadanie Wysokość wsparcia Odpowiedzialny Termin

1.

Usuwanie wyrobów azbestowych z budynków mieszkalnych i gospodarczych, oczyszczenie terenu nieruchomości z odpadów zawierających azbest.

0,0 Właściciel obiektów budowlanych

2010 - 2032

2.

Zorganizowanie akcji demontaŜu, oczyszczenia nieruchomości i wywozu odpadów zawierających azbest z terenu gminy, powiatu na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym.

0,0 Samorząd terytorialny gminy, powiaty

2010 - 2032

3.

Finansowe wsparcie gmin, powiatów w zakresie organizowania akcji demontaŜu, oczyszczenia nieruchomości i wywozu odpadów zawierających azbest z terenu gminy, powiatu na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym w ramach środków krajowych.

0,0 NFOŚiGW WFOŚiGW

2010 - 2032

4.

Wsparcie finansowe dla jednostek samorządu terytorialnego w zakresie opracowywania gminnych, powiatowych i wojewódzkich programów usuwania wyrobów

10,0 Minister Gospodarki

2010 - 2015

61

L.p. Zadanie Wysokość wsparcia Odpowiedzialny Termin

zawierających azbest.

5. Aktualizacja gminnych, powiatowych i wojewódzkich programów usuwania wyrobów zawierających azbest

0,0 Jednostki samorządu terytorialnego

2010 - 2032

Razem ze środków Ministerstwa Gospodarki 10,0 Zakłada się, iŜ do 2012 r. zostanie zakończona rzetelna inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest, a dane ze wszystkich gmin i województw zostaną wprowadzone do wojewódzkiej bazy danych o wyrobach i odpadach zawierających azbest (WBDA). Wspieranie opracowywania gminnych, powiatowych i wojewódzkich programów usuwania wyrobów zawierających azbest jest przewidziane do roku 2015 r., kiedy powinien zostać zakończony okres planowania działań w zakresie usuwania wyrobów azbestowych. W latach 2016-2032 będzie intensyfikowany proces usuwania wyrobów zawierających azbest.

4.6.4. Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów budowlanych – poł ączenie z innymi działaniami (m.in. termomodernizacj a, przebudowa gospodarstwa rolnego) Istnieją moŜliwości pozyskiwania środków finansowych na usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych w ramach projektów i programów nie kierowanych bezpośrednio do uŜytkowników wyrobów azbestowych. Są to projekty związane z gospodarką odpadami, termomodernizacją obiektów budowlanych, remontami i przebudowami obiektów związanych z produkcją rolną, przebudową budynków na cele mieszkaniowe. Ministerstwo Gospodarki nie przewiduje w tym przypadku wsparcia finansowego.

Tab. 4.6.-3. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest w połączeniu z innymi działaniami (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł)

L.p. Zadanie Wysokość wsparcia Odpowiedzialny Termin

1.

Usuwanie wyrobów zawierających azbest z budynków mieszkalnych i gospodarczych lub oczyszczenie terenu nieruchomości z odpadów zawierających azbest.

0,0 Właściciel obiektów budowlanych

2010 - 2032

2.

Finansowe wsparcie gmin, powiatów w zakresie organizowania akcji demontaŜu, oczyszczenia nieruchomości i wywozu odpadów zawierających azbest z terenu gminy, powiatu na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym w ramach środków krajowych.

0,0 NFOŚiGW WFOŚiGW

2010 - 2032

3.

Uruchomienie preferencyjnych kredytów obejmujących wszystkie województwa w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest, termomodernizacji obiektów budowlanych.

0,0 BOŚ S.A. WFOŚiGW

2010 - 2032

62

4.6.5. Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów i terenów uŜyteczno ści publicznej oraz terenów byłych zakładów produkuj ących wyroby azbestowe Wiele obiektów i terenów uŜyteczności publicznej na terenie Polski wymaga pilnego oczyszczenia z azbestu. Dlatego teŜ w POKA zaplanowano środki finansowe na wsparcie prac przygotowawczych do oczyszczania z azbestu takich obiektów (na opracowanie niezbędnej dokumentacji technicznej i projektowej).

Tab. 4.6.-4. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z obiektów i terenów uŜyteczności publicznej oraz terenów byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest

(Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, 2009) (mln zł)

L.p. Zadanie Wysokość wsparcia Odpowiedzialny Termin

1.

Wsparcie finansowe prac przygotowawczych dla oczyszczania z azbestu obiektów uŜyteczności publicznej, terenów publicznych, terenów byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest.

2,9 Minister Gospodarki

2010 - 2015

2.

Usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów uŜyteczności publicznej, terenów publicznych, terenów byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest.

0,0 Właściciele obiektów

2010 - 2032

3.

Finansowe wsparcie gmin w zakresie oczyszczania z azbestu obiektów uŜyteczności publicznej, terenów publicznych, terenów byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest, wywozu odpadów zawierających azbest z terenu gminy na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym w ramach środków krajowych.

0,0 NFOŚiGW WFOŚiGW

2010 - 2032

4.

Uruchomienie preferencyjnych kredytów obejmujących wszystkie województwa w zakresie oczyszczania z azbestu obiektów uŜyteczności publicznej, terenów publicznych, terenów byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest.

0,0 BOŚ S.A. WFOŚiGW

2010 - 2032

Razem ze środków Ministerstwa Gospodarki 2,9

4.6.6. Budowanie składowisk przyjmuj ących odpady zawieraj ące azbest oraz urządzeń do przetwarzania odpadów zawieraj ących azbest Zapewnienie sieci składowisk przyjmujących do składowania odpady zawierające azbest, w tym składowisk podziemnych, jest waŜnym elementem procesu usuwania wyrobów zawierających azbest.

63

Szczególnie istotne jest budowanie tych obiektów w regionach, w których brak jest takich obiektów lub ich pojemności zostaną w niedługim czasie wyczerpane. Planowanie gospodarki odpadami w danym województwie jest zadaniem marszałka województwa, który jest zobowiązany do uwzględniania budowy kolejnych składowisk. Szacowane na ok. 260 mln zł koszty budowy 56 składowisk odpadów poniosą w latach 2009-2032 właściciele obiektów. Nie przewiduje się wsparcia Ministra Gospodarki w tym zakresie. Rozwój technologii dopuszcza moŜliwości przetwarzania odpadów azbestowych w sposób zapewniający unicestwienie włókien azbestu. Prawne dopuszczenie przetwarzania odpadów azbestowych w urządzeniach przewoźnych słuŜących unicestwieniu włókien azbestu stworzy moŜliwość alternatywną do budowy nowych składowisk odpadów azbestowych. Prace legislacyjne w tym zakresie zostały rozpoczęte w 2008 r.

4.7. Źródła pozyskania środków finansowych na działania zwi ązane z usuwaniem azbestu

Zgodnie z zapisami „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” źródłami finansowania usuwania azbestu są:

- środki budŜetu państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki, - środki własne właścicieli obiektów budowlanych, - środki własne inwestorów prywatnych, - środki funduszy ochrony środowiska, - środki pomocowe Unii Europejskiej, - środki własne jednostek samorządowych, - kredyty.

Jak podano powyŜej, Minister Gospodarki w ramach realizacji POKA przewiduje wsparcie na następujące działania, które mogą być realizowane w Ostrowie Wielkopolskim:

1. Przeprowadzenie szkoleń lokalnych. 2. Zorganizowanie akcji demontaŜu, oczyszczenia nieruchomości i wywozu odpadów

zawierających azbest z terenu Miasta na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym.

3. Wsparcie finansowe dla Miasta w zakresie opracowywania programu usuwania wyrobów zawierających azbest.

4. Wsparcie finansowe prac przygotowawczych dla oczyszczania z azbestu obiektów uŜyteczności publicznej i terenów publicznych.

Z kolei działania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z obiektów uŜyteczności publicznej oraz nieruchomości właścicieli prywatnych mogą być finansowane ze środków funduszy ochrony środowiska.

Innym źródłem dofinansowania zadań moŜe być Bank Ochrony Środowiska S.A. Zadania z zakresu usuwania wyrobów zawierających azbest mogą być finansowane poprzez udzielanie następujących rodzajów kredytów:

1. Kredyty preferencyjne z dopłatami z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej do oprocentowania, charakteryzujące się m.in. niŜszym od komercyjnego oprocentowaniem i moŜliwością uzyskania karencji w spłacie kapitału. Warunki udzielania tych kredytów są zróŜnicowane, określone w umowie przez konkretny WFOŚiGW (przedsięwzięcie musi wpisywać się w listę priorytetów funduszu).

2. Kredyty komercyjne ze środków banków zagranicznych - linia KfW5 (Kreditanstalt für Wiederaufbau) oraz ze środków banku, w tym w ramach porozumień BOŚ ze sprzedawcami i dystrybutorami wyrobów słuŜących ochronie środowiska.

64

Pomiędzy Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a Bankiem Ochrony Środowiska S.A. Oddział w Poznaniu oraz Oddział w Ostrowie Wielkopolskim podpisane zostały umowy w sprawie dopłat ze środków WFOŚiGW w Poznaniu do oprocentowania kredytów preferencyjnych udzielanych przez BOŚ S.A. na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane w województwie wielkopolskim. Zgodnie z zawartym porozumieniem oddziały BOŚ obejmujące obszarem swego działania całą Wielkopolskę uruchomiły dla inwestorów, którymi mogą być w szczególności przedsiębiorcy, rolnicy, osoby fizyczne, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, osiem specjalnych linii kredytowych. Uwzględniają one szeroki zakres przedsięwzięć, na które inwestorzy uzyskają dogodne warunki finansowania. Z zakresu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierającymi azbest środki WFOŚiGW kierowane będą na dopłaty do oprocentowania kredytów zaciąganych na: „ zadania związane z usuwaniem i unieszkodliwianiem azbestu i wyrobów zawierających azbest'” - Linia IV (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego, 2010). Źródła zagraniczne finansowania ochrony środowiska to głównie fundusze unijne. W okresie programowania 2007-2013 pomoc finansowa z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej jest przyznawana w Polsce w ramach poszczególnych programów pomocowych (tzw. programów operacyjnych), stanowiących narzędzia realizacji Narodowej Strategii Spójności. W zaleŜności od rodzaju programu, beneficjentami mogą być m.in. jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, podmioty świadczące usługi z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego posiadające osobowość prawną, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i gminy.

W ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” nie przewiduje się wsparcia inwestycji dotyczących usuwania wyrobów zawierających azbest. Finansowane będą wyłącznie kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami, a wsparcie uzyskają przede wszystkim zakłady zagospodarowania odpadów obsługujące minimum 150 tys. mieszkańców. Wskazane przedsięwzięcia będą mogły być realizowane w ramach II osi priorytetowej pn. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

W ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” moŜliwe jest uzyskanie takŜe wsparcia na inwestycje w infrastrukturę zdrowia o znaczeniu ponadregionalnym, a w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych – o znaczeniu lokalnymi i regionalnym. Wsparcie przeznaczone jest na przebudowę i remonty ośrodków ochrony zdrowia i na ich wyposaŜenie, a takŜe na dostosowanie stanu technicznego istniejącej infrastruktury do zakupionego i uŜytkowanego sprzętu medycznego. Oznacza to, Ŝe działania wspomniane wyŜej związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest wbudowanych w obiekty mogą być z funduszy tych finansowane. W sierpniu 2010 roku uruchomiono program „Usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego". Celem akcji jest likwidacja wyrobów zawierających azbest zgodnie z ogólnopolskim Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu przyjętym Uchwałą Rady Ministrów 122/2009 w dniu 14 lipca 2009 roku. Likwidację wyrobów zawierających azbest koordynuje powiat ostrowski współdziałając z jednostkami samorządu terytorialnego: Gminą i Miastem: Nowe Skalmierzyce, Odolanów i Raszków, Gminami: Przygodzice, Sieroszewice, Sośnie i Ostrów Wielkopolski oraz Miastem Ostrów Wielkopolski. Środki na realizację powiatowego programu pochodzą z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu w kwocie 70.000 złotych, z budŜetu powiatu ostrowskiego w wysokości 100.000 złotych oraz 140.000 złotych z budŜetów poszczególnych gmin uczestniczących w tym projekcie. Łącznie na to zadanie przeznaczono 310.000 złotych. Program skierowany jest do osób fizycznych posiadających nieruchomość na terenie powiatu ostrowskiego, na której znajdują się wyroby i materiały zawierające azbest. Aby wziąć udział w programie naleŜy dokonać zgłoszenia na odpowiednim formularzu we właściwym terytorialnie urzędzie gminy. Zgłoszenia sukcesywnie przekazywane są do Starostwa Powiatowego w Ostrowie Wielkopolskim. W pierwszej kolejności rozpatrywane są wnioski dotyczące demontaŜu wyrobów

65

zawierających azbest, a w dalszej dotyczące usuwania zdemontowanych juŜ elementów azbestowych. Zgłoszenia przyjmowane będą do momentu wyczerpania przez gminy limitów. Osoba fizyczna, która zadeklaruje udział w programie pokrywa koszty usunięcia azbestu jedynie na poziomie 20 % całkowitej wartości zadania, pozostałą część sfinansuje powiat w ramach zgromadzonych funduszy.

4.8. Zarządzanie Programem Zarządzanie „Programem usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski” powinno wpisywać się w system zarządzania opracowanego na szczeblu krajowym i wojewódzkim, co pokazuje rys. 4.7.-1.: Program wymaga koordynacji wielu działań podejmowanych przez kompetentnych pracowników samorządu Miasta. W związku z tym jako zasadne uwaŜa się, aby nad wprowadzaniem i realizacją Programu czuwał wyznaczony pracownik (lub odpowiednia grupa robocza). Posiadane informacje o zidentyfikowanych miejscach występowania wyrobów zawierających azbest powinny być podawane do publicznej wiadomości, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawienia (Dz. U. Nr 100, poz. 920, z 2003 r. Nr 113 poz. 1075, z 2005 r. Nr 53 poz. 481). Informacje dotyczące realizowanych i planowanych zadań edukacyjno – informacyjnych w zakresie Programu powinny być systematycznie publikowane na stronie internetowej Miasta.

66

Rys. 4.6.-1. Schemat zarządzania „Programem usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski

4.9. Monitoring Monitoring realizacji zadań Programu obejmuje gromadzenie, przetwarzanie i rozpowszechnianie informacji o usuwaniu azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski w szczególności dotyczących:

1. Ilości usuniętych wyrobów zawierających azbest oraz wytworzonych odpadów niebezpiecznych zawierających azbest.

2. Ilości składowanych odpadów zawierających azbest. 3. Ilości i wyników przeprowadzonych inwentaryzacji oraz oceny stanu technicznego wyrobów

zawierających azbest i ich lokalizacji na terenie Miasta. 4. Przedsiębiorstw posiadających uprawnienia do bezpiecznego usuwania azbestu. 5. Podejmowanych przez władze Miasta inicjatyw w zakresie usuwania wyrobów zawierających

azbest. 6. Usytuowania miejsc o potencjalnym wysokim stęŜeniu włókien azbestu w powietrzu

(w zaleŜności od ilości wyrobów zawierających azbest i ich stanu w danej lokalizacji). 7. Ewidencjonowania zmian legislacyjnych dotyczących problematyki azbestowej.

Ocena osiągania celów Programu polega na monitorowaniu realizacji określonych zadań. Wskaźnikami rocznej oceny realizacji zadań są:

1. Ilość wycofanych z eksploatacji wyrobów zawierających azbest. 2. Ilość kierowanych do składowania odpadów zawierających azbest. 3. Koszty poniesione przez Miasto na działania związane z usuwaniem azbestu.

Główny Koordynator

ds. programu krajowego

Samorząd Wojewódzki

Wojewoda (CZGO)

Samorząd powiatowy Samorząd gminny

Instytuty Naukowe Organizacje społeczne Fundacje

Media

Przedsiębiorstwa Właściciele obiektów

67

System monitoringu realizacji Programu wraz z odpowiednią bazą danych powinien być elementem systemu monitoringu w ramach realizacji Planu gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski.

5. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Informacje wstępne

Obowiązek Programu usuwania wyrobów zawierających azbest wynika z zapisów „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” przyjętym uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku (zwanym dalej POKA). Wskazuje on, Ŝe programy takie muszą zostać opracowane na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym. RównieŜ i w planach gospodarki odpadami, wskazano do realizacji cele z zakresu gospodarowania odpadami zawierającymi azbest, w tym konieczność opracowywania na wszystkich szczeblach administracyjnych odpowiednich Programów usuwania wyrobów zawierających azbest. W związku z powyŜszym, opracowywany Program dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski powinien być zgodny z zapisami:

- Programu Oczyszczania Kraju z azbestu na lata 2009 – 2032 (2009), - Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa

wielkopolskiego (2008), - celami i kierunkami działań postępowania z odpadami zawierającymi azbest zawartymi w

„Planie gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 – 2013z perspektywa na lata 2014 – 2017” (Projekt, listopad 2010).

Jako punkt odniesienia dla Programu przyjęto:

− aktualny stan w zakresie ilości i rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (na dzień 21.11.2010 r.)

− aktualny stan w zakresie funkcjonujących składowisk odpadów azbestowych w województwie wielkopolskim (na dzień 31.12.2009 r.)

− cele i zadania oraz harmonogram realizacji " Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” przyjętym uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku.

− zadania w zakresie usuwania odpadów azbestowych zdefiniowane w "Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego" (2008 r.).

− zadania w zakresie usuwania odpadów azbestowych zdefiniowane w „Planie gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 – 2013 z perspektywa na lata 2014 – 2017” (Projekt, listopad 2010 r.)

− treść Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu województwa wielkopolskiego (2008).

Program był opracowywany w ścisłej współpracy z administracją samorządową Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski. Charakterystyka wyrobów zawierających azbest i oddziaływanie azbestu na zdrowie człowieka

Azbest jest nazwą handlową grupy materiałów włóknistych. Pod względem chemicznym są to uwodnione krzemiany magnezu, Ŝelaza, wapnia i sodu. RozróŜnia się następujące typy azbestu: chryzotyl (włóknista odmiana serpentynu, tj. uwodnionego krzemianu magnezu), amozyt (krzemian Ŝelazowo-magnezowy, krokidolit (krzemian sodowo-Ŝelazowy), antofilit (krzemian magnezowy zawierający Ŝelazo). Właściwości azbestu takie jak: duŜa odporność na wysokie i niskie temperatury, niewielkie przewodnictwo cieplne i odporność na działanie czynników chemicznych sprawiły, Ŝe stał się on powszechnie wykorzystywany jako cenny surowiec równieŜ w Polsce.

68

Azbest szeroko stosowany był w kilku dziedzinach gospodarki, przede wszystkim w budownictwie, ale takŜe w energetyce, transporcie i przemyśle chemicznym. Szacuje się (w skali kraju), Ŝe ok. 96% ogólnej ilości wyrobów zawierających azbest stanowią płyty azbestowo-cementowe (faliste i płaskie). Produkcja płyt azbestowo-cementowych w Polsce została zakazana Ustawą z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628 z 1997 r. i Nr 156 z 1998 r.). Natomiast po 28 marca 1999 r. obowiązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest. Wyjątek stanowią wyroby z zawartością azbestu, które nie posiadają jeszcze swoich zamienników ze względu na ekstremalne warunki pracy. Wyroby zawierające azbest klasyfikowane są w dwóch klasach, przyjmując jako kryterium zawartość azbestu, stosowane spoiwo oraz gęstość objętościową wyrobu. W wyniku demontaŜu, rozbiórki, wyburzeń, usunięcia wyrobów zawierających azbest z obiektów, budowli i urządzeń powstają odpady zawierające azbest. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206) ściśle wymienia rodzaje odpadów zawierających azbest, które zostały zaliczone do odpadów niebezpiecznych. W zaleŜności od źródła powstawania w katalogu wymieniono 9 rodzajów odpadów zawierających azbest (* - odpad niebezpieczny):

- 06 07 01* - Odpady azbestowe z elektrolizy, - 06 13 04* - Odpady z przetwarzania azbestu, - 10 11 81* - Odpady zawierające azbest (z hutnictwa szkła), - 10 13 09* - Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo -azbestowych, - 15 01 11* - Opakowania z metali zawierające niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia

konstrukcyjnego (np. azbest) włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi, - 16 01 11* - Okładziny hamulcowe zawierające azbest, - 16 02 12* - ZuŜyte urządzenia zawierające azbest, - 17 06 01* - Materiały izolacyjne zawierające azbest, - 17 06 05* - Materiały konstrukcyjne zawierające azbest.

Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Ryzyko wynikające dla zdrowia z wchłaniania pyłu droga pokarmową jest znikome. Największe zagroŜenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne, tj. takie, które z powietrzem dostają się do pęcherzyków płucnych. Ich średnica jest mniejsza niŜ 3 µm. NaraŜenie zawodowe na pył azbestu moŜe być przyczyną następujących chorób: pylicy azbestowej (azbestozy), łagodnych zmian opłucnowych, raka płuca i międzybłoniaków. W ekspozycji parazawodowej i środowiskowej na pył azbestu praktycznie głównym skutkiem, który naleŜy brać pod uwagę jest międzybłoniak opłucnej. W zaleŜności od poziomu ekspozycji moŜe być równieŜ obserwowany wzrost ryzyka raka płuca. Doniesienia kliniczne i epidemiologiczne sugerują, Ŝe z azbestem moŜe być równieŜ związane występowanie innych nowotworów: krtani, Ŝołądka i jelit, trzustki, jajnika oraz chłoniaków. Długie okresy między pierwszym naraŜeniem, a pojawieniem się patologii – zwłaszcza nowotworów – oznaczają, Ŝe aktualnie wykrywane skutki odnoszą się do warunków pracy, jakie istniały 20 – 40 lat temu. UŜytkowanie wyrobów zawierających azbest

Bezpieczne uŜytkowanie płyt azbestowo-cementowych uwarunkowane jest, oprócz czynnika czasu uŜytkowania, takŜe właściwym ich zabezpieczeniem. Znane są dwie metody zabezpieczania wyrobów z azbestem:

- obudowanie - pokrycie powłoką (kapsulacja)

Pierwsza metoda polega na odizolowaniu wyrobów zawierających azbest od otoczenia poprzez obudowanie ich pyłoszczelną przegrodą wykonaną np. ze sklejki lub płyt gipsowych. Natomiast kapsulacja to pokrycie powierzchni tych wyrobów specjalnymi substancjami impregnującymi uniemoŜliwiającymi kruszenie się azbestu lub błonotwórczymi, które tworzą na powierzchni materiału warstwę uniemoŜliwiającą odłamywanie się zewnętrznych cząstek wyrobu.

69

NaleŜy nadmienić, Ŝe czynnikiem negatywnie wpływającym na obecny stan wyrobów azbestowych (pokryć dachowych i elewacji) był ich nieprawidłowy montaŜ (dotyczy to głównie terenów wiejskich), powodujący pękanie płyt oraz ich odkształcanie. Dodatkowym czynnikiem jest nieprzestrzeganie terminów konserwacji, a nawet całkowity brak konserwacji. Czas uŜytkowania płyt azbestowo-cementowych (prawidłowo załoŜonych i zamontowanych, pomalowanych farbą akrylową i konserwowanych co 5-7 lat) określony został na 30 lat. W Polsce wiele wyrobów jest uŜytkowanych średnio od 10 do 50 lat. Usuwanie wyrobów zawierających azbest

Największe zagroŜenie emisji szkodliwych dla zdrowia człowieka włókien azbestowych stwarza proces usuwania wyrobów zawierających azbest. Prace związane z usuwaniem azbestu muszą być prowadzone w taki sposób, aby wyeliminować lub zminimalizować uwalnianie się azbestu do środowiska, tak aby nie zostały przekroczone dopuszczalne wartości stęŜeń włókien azbestowych w powietrzu. Wymagania w zakresie usuwania tych wyrobów określone zostały szczegółowo w odpowiednich rozporządzeniach. Prace przy usuwaniu azbestu mogą prowadzić jedynie wykonawcy posiadający odpowiednie wyposaŜenie techniczne i zatrudniający przeszkolonych pracowników. Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest

W praktyce jedynym sposobem unieszkodliwiania odpadów azbestowych było i jest ich składowanie

(wyroby i odpady zawierające azbest nie mogą być kierowane do powtórnego wykorzystania), które powinno być prowadzone w taki sposób, aby nie dopuścić do uwalniania włókien azbestu do powietrza atmosferycznego. W celu zabezpieczenia przed emisją pyłów powierzchnię kaŜdej kolejnej warstwy odpadów przykrywa się folią lub warstwą gruntu. Po zakończeniu eksploatacji składowiska (na poziomie 2 m poniŜej poziomu terenu otoczenia) naleŜy wypełnić je ziemią do poziomu terenu. Rozwój technologii umoŜliwia obecnie stosowanie innych niŜ składowanie i cementowanie metod przetwarzania, a nawet odzysku odpadów azbestowych. Najbardziej obiecujące są metody zapewniające destrukcję decydującej o szkodliwości azbestu struktury krystalicznej jego włókien pod wpływem temperatury lub innych czynników fizyko-chemicznych. Przewidziane w Programie oraz nowelizowanej ustawie o odpadach prawne dopuszczenie przetwarzania odpadów azbestowych w urządzeniach przewoźnych słuŜących unicestwieniu włókien azbestu stworzyć ma zatem moŜliwość alternatywną do budowy nowych składowisk odpadów azbestowych. Prace legislacyjne w tym zakresie zostały rozpoczęte w Polsce w 2008 r. i mają za zadanie wsparcie celów i działań przyjętych w Programie. Przewoźne urządzenie opracowane przez firmę ATON, w którym odpady azbestowe za pomocą mikrofal przekształcane są w formę amorficzną (bez włókien azbestowych) jest nadal testowane. Uzyskiwane wyniki pracy urządzenia są obiecujące. Uzyskany z nich materiał ma właściwości pozwalające na wykorzystywanie go w budownictwie i drogownictwie podobnie jak kruszywa budowlane. Stan aktualny w zakresie wyrobów zawierających azbest i gospodarki odpadami azbestowymi na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski

Na terenie Miasta Ostrowa Wielkopolskiego zinwentaryzowano łącznie 2 174,713 ton wyrobów zawierających azbest. Wśród nich największą masę stanowiły rury i złącza azbestowo – cementowe sieci wodociągowej ulicznej o łącznej długości 44 291 mb (1 771,6 ton), które stanowiły 81,5% całkowitej masy tych wyrobów zidentyfikowanych w Mieście. Pozostałe wyroby to płyty azbestowo – cementowe płaskie i faliste o łącznej powierzchni 36 642,8 m2 i masie 403,1 ton. Wśród stosowanych płyt dominowały płyty płaskie.

70

Główna masa wyrobów zawierających azbest jest uŜytkowana przez WODKAN Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji SA (rury i złącza azbestowo – cementowe sieci wodociągowej ulicznej. Spośród pozostałych uŜytkowników tych wyrobów, 6,8% masy znajduje się na obiektach osób fizycznych. Są to przede wszystkim płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa (99,5% masy). W pozostałych obiektach mieszkaniowych znajduje się 11,4% masy zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest. Występowanie niewielkiej ilości tych wyrobów wykazano równieŜ na terenie ogródków działkowych (pokrycia altan) – 9,3 ton (0,4%). Dane dotyczące stanu wyrobów zawierających azbest dotyczą:

1. Obiektów „MZGM” Sp. z o.o. w Ostrowie Wielkopolskim. 2. Obiektów Ostrowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. 3. Obiektów Wspólnoty Mieszkaniowe zarządzanej przez Zespół Zarządców Nieruchomości

WAM Sp. z o.o. Oddział Poznań, Zarządca w Ostrowie Wielkopolskim, ul. Piłsudskiego 53/3a.

4. Rur i złączy azbestowo-cementowe (80-150 mm) stanowiących sieć wodociągową uliczną (własność WODKAN Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji SA, ul. Partyzancka 27).

W obiektach będących własnością osób fizycznych nie przeprowadzono ekspertyz stanu wyrobów zawierających azbest. Z uzyskanych informacji wynika, Ŝe występujące w obiektach nie będących własnością osób fizycznych płyty azbestowo – cementowe oraz rury i złącza azbestowe ulicznej sieci wodociągowej nie wymagają natychmiastowej wymiany. Program usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych

Proces usuwania wyrobów zawierających azbest, zgodnie z zapisami krajowego „Programu …”, powinien być zakończony w 2032 roku. Wynika to z bardzo duŜej ilości tych wyrobów oraz wysokości potrzebnych środków finansowych. Ze względu na fakt, Ŝe azbest występujący w wodzie pitnej nie jest szkodliwy dla zdrowia człowieka przyjęto, Ŝe zastępowanie tych rur wyrobami bezazbestowymi następować będzie sukcesywnie np. w ramach modernizacji sieci wodociągowej. Dla potrzeb niniejszego programu, zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 - 2017, przyjęto podzielenie okresu do 2032 roku na 3 podokresy, tj.

- okres I: lata 2010-2013 - okres II: lata 2014- 2017 - okres III: lata 2018-2032

Biorąc pod uwagę zinwentaryzowane ilości wyrobów zawierających azbest oraz funkcjonujący system finansowania tych działań proponuje się aby w pierwszej kolejności usunąć wyroby zawierające azbest, które znajdują się w obiektach mieszkalnych. Łączna masa tych wyrobów wynosi 403,07 tony (36 642,83 m2). Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej

Zgodnie z celami w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych podanymi w „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego” (2008), dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski wskazuje się następujące cele do osiągnięcia w trzech podokresach: perspektywa krótkoterminowa na lata 2010 -2013, średnioterminowa na lata 2014 - 2017 i długoterminowa na lata 2018-2032:

71

Tab. 5.-1. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych

Lp. Okres Cele Nadrzędny cel Programu: Doprowadzenie do całkowitej eliminacji wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski oraz bezpieczne ich unieszkodliwianie

Weryfikacja skali problemu obecności wyrobów zawierających azbest na obszarze Ostrowa Wielkopolskiego Zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie bezpiecznego uŜytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest

1. Lata 2010 - 2013

Bezpieczne usunięcie 23,0% aktualnej ilości wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwienie odpadów azbestowych

2. Lata 2014 - 2017 Bezpieczne usunięcie 23,5% aktualnej ilości wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwienie odpadów azbestowych

3. Lata 2018 - 2032 Bezpieczne usunięcie wszystkich wyrobów zawierających azbest z terenu miasta i unieszkodliwienie odpadów azbestowych

Oszacowanie kosztów usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest

Przy obliczaniu kosztów realizacji Programu przyjęto następujące załoŜenia: - średni koszt demontaŜu, opakowania i zabezpieczenia, transportu i unieszkodliwiania 1 m2

płyt azbestowo – cementowych, wynosi 40,00 zł/m2, - koszt unieszkodliwienia 1 Mg odpadów zawierających azbest (np. rur i złączy azbestowych w

przypadku usuwania ich z ziemi) w wysokości 200,00 zł/Mg (wg cen obowiązujących na Składowisku Odpadów Niebezpiecznych ul. Sulańska 11 62-510 Konin).

Biorąc pod uwagę dane dotyczące ilości przewidzianych do usunięcia wyrobów zawierających azbest , szacuje się, Ŝe całkowity koszt ich demontaŜu, transportu i unieszkodliwienia wyniesie ok. 2 100,0 tys. zł. Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji Programu podano w tabeli 5.-2.

Tab. 5.-2. Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji „Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski” w latach 2010-2032

Koszty w latach 2010-2032 (tys. zł.)

L.p.

Rodzaj przedsięwzięcia Ogółem 2010 - 2013 2014 - 2017 2018 - 2032 1. Pozainwestycyjne 120,0 40,0 40,0 40,0 2. Inwestycyjne1 2 070,0 610,0 680,0 780,00

Razem koszty 2 190,0 650,0 720,0 820,0 1 – uwzględniono jedynie koszty transportu i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest Procedury postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest zostały przedstawione w Programie w czterech grupach. Są to: Grupa I. Procedury obowiązujące właścicieli i zarządzających obiektami, instalacjami

i urządzeniami zawierającymi azbest lub wyroby zawierające azbest. Procedura 1 – dotycząca obowiązków w czasie uŜytkowania obiektów, instalacji i urządzeń. Procedura 2 – dotycząca obowiązków przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest.

Grupa II. Procedury obowiązujące wykonawców prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest – wytwórców odpadów niebezpiecznych. Procedura 3 – dotycząca postępowania przy pracach przygotowawczych do usunięcia wyrobów zawierających azbest.

72

Procedura 4 – dotycząca prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest – wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu (terenu) instalacji.

Grupa III. Procedura obowiązująca prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Procedura 5 – dotycząca przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest.

Grupa IV. Procedura obowiązująca zarządzającego składowiskami odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Procedura 6 – dotycząca składowania odpadów na składowisku przeznaczonym do wyłącznego składowania odpadów zawierających azbest lub innym, spełniającym odpowiednie warunki techniczne.

MoŜliwości finansowania realizacji Programu

Zgodnie z zapisami „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” (POKA) źródłami finansowania usuwania azbestu są:

- środki budŜetu państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki, - środki własne właścicieli obiektów budowlanych, - środki własne inwestorów prywatnych, - środki funduszy ochrony środowiska, - środki pomocowe Unii Europejskiej, - środki własne jednostek samorządowych, - kredyty.

Minister Gospodarki w ramach realizacji POKA przewiduje wsparcie na następujące działania, które mogą być realizowane w Ostrowie Wielkopolskim:

1. Przeprowadzenie szkoleń lokalnych. 2. Zorganizowanie akcji demontaŜu, oczyszczenia nieruchomości i wywozu odpadów

zawierających azbest z terenu Miasta na składowisko odpadów lub ich przetwarzania w urządzeniu przewoźnym.

3. Wsparcie finansowe dla Miasta w zakresie opracowywania programu usuwania wyrobów zawierających azbest.

4. Wsparcie finansowe prac przygotowawczych dla oczyszczania z azbestu obiektów uŜyteczności publicznej i terenów publicznych.

Innym źródłem dofinansowania zadań moŜe być Bank Ochrony Środowiska S.A. Zadania z zakresu usuwania wyrobów zawierających azbest mogą być finansowane poprzez udzielanie następujących rodzajów kredytów:

1. Kredyty preferencyjne z dopłatami z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej do oprocentowania, charakteryzujące się m.in. niŜszym od komercyjnego oprocentowaniem i moŜliwością uzyskania karencji w spłacie kapitału. Warunki udzielania tych kredytów są zróŜnicowane, określone w umowie przez konkretny WFOŚiGW (przedsięwzięcie musi wpisywać się w listę priorytetów funduszu).

2. Kredyty komercyjne ze środków banków zagranicznych - linia KfW5 (Kreditanstalt für Wiederaufbau) oraz ze środków banku, w tym w ramach porozumień BOŚ ze sprzedawcami i dystrybutorami wyrobów słuŜących ochronie środowiska.

Źródła zagraniczne finansowania ochrony środowiska to głównie fundusze unijne. W okresie programowania 2007-2013 pomoc finansowa z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej jest przyznawana w Polsce w ramach poszczególnych programów pomocowych (tzw. programów operacyjnych), stanowiących narzędzia realizacji Narodowej Strategii Spójności. W ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” nie przewiduje się wsparcia inwestycji dotyczących usuwania wyrobów zawierających azbest. Finansowane będą wyłącznie

73

kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami, a wsparcie uzyskają przede wszystkim zakłady zagospodarowania odpadów obsługujące minimum 150 tys. mieszkańców. Wskazane przedsięwzięcia będą mogły być realizowane w ramach II osi priorytetowej pn. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W sierpniu 2010 roku uruchomiono program „Usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego". Celem akcji jest likwidacja wyrobów zawierających azbest zgodnie z ogólnopolskim Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu przyjętym Uchwałą Rady Ministrów 122/2009 w dniu 14 lipca 2009 roku. Likwidację wyrobów zawierających azbest koordynuje powiat ostrowski współdziałając z jednostkami samorządu terytorialnego: Gminą i Miastem: Nowe Skalmierzyce, Odolanów i Raszków, Gminami: Przygodzice, Sieroszewice, Sośnie i Ostrów Wielkopolski oraz Miastem Ostrów Wielkopolski. Środki na realizację powiatowego programu pochodzą z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu w kwocie 70.000 złotych, z budŜetu powiatu ostrowskiego w wysokości 100.000 złotych oraz 140.000 złotych z budŜetów poszczególnych gmin uczestniczących w tym projekcie. Łącznie na to zadanie przeznaczono 310.000 złotych. Program skierowany jest do osób fizycznych posiadających nieruchomość na terenie powiatu ostrowskiego, na której znajdują się wyroby i materiały zawierające azbest. Aby wziąć udział w programie naleŜy dokonać zgłoszenia na odpowiednim formularzu we właściwym terytorialnie urzędzie gminy. Zgłoszenia sukcesywnie przekazywane są do Starostwa Powiatowego w Ostrowie Wielkopolskim. W pierwszej kolejności rozpatrywane są wnioski dotyczące demontaŜu wyrobów zawierających azbest, a w dalszej dotyczące usuwania zdemontowanych juŜ elementów azbestowych. Zgłoszenia przyjmowane będą do momentu wyczerpania przez gminy limitów. Osoba fizyczna, która zadeklaruje udział w programie pokrywa koszty usunięcia azbestu jedynie na poziomie 20 % całkowitej wartości zadania, pozostałą część sfinansuje powiat w ramach zgromadzonych funduszy.

6. BIBLIOGRAFIA 1. Informator o przepisach i procedurach dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami

zawierającymi azbest. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Warszawa, 2003.

2. Ochrona środowiska w zakresie dotyczącym problematyki zawiązanej z azbestem – szkolenie dla pracowników urzędów administracji rządowej i samorządu terytorialnego; Główny Instytut Górnictwa, Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera; Łódź, Kraków, Warszawa, Lubin, maj-wrzesień 2008 r.

3. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego (2008)

4. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego (2010).

5. Plan usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów uŜyteczności publicznej stanowiących lub będących w zarządzaniu, administrowaniu przez organy administracji publicznej na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2007

6. Poradnik dla uŜytkowników wyrobów azbestowych. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2008

7. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” (Uchwała Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku).

8. Wojciechowska-Piskorska H., Skucza L.: Ochrona przed azbestem, ODiDKo, Gdansk 2000. 9. Wytyczne szacowania ryzyka zdrowotnego dla czynników rakotwórczych, IMP, Łódz 1997 10. Zdrowotne i prawne aspekty postępowania z wyrobami zawierającymi azbest. Materiały

konferencyjne. Departament Rozwoju Wsi i Ochrony Środowiska, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego. Lublin, 22 września 2004.