program wychowania przedszkolnego 6.pdf · 2018-06-06 · wspomagający rozwój aktywności dzieci...

Program wychowania przedszkolnego wspomagający rozwój aktywności dzieci w wieku 3-6 lat .............. 3

wspomagający rozwój aktywności dzieci sześcioletnich .............. 64

Żyrafa Ola i przyjacieleProgram wychowania przedszkolnego

wspomagający rozwój aktywności

dzieci w wieku 3-6 lat

3

Spis treści

Wstęp ............................................................................................................................ 6

Dlaczego warto wybrać program Żyrafa Ola i przyjaciele? .............................................. 8

Koncepcja filozoficzna programu ..................................................................................10

Cele ogólne programu Żyrafa Ola i przyjaciele .............................................................. 11

Warunki dotyczące realizacji programu ........................................................................ 12

Zalecenia metodyczne do realizacji programu ............................................................. 14

Treści edukacyjne ..........................................................................................................21

Oczekiwane osiągnięcia dzieci – cele operacyjne ........................................................ 38

Zadania nauczyciela w zakresie monitorowania rozwoju dziecka ................................ 57

Indywidualizacja procesów wychowania i nauczania w praktyce przedszkolnej ........... 59

Współpraca z rodzicami ............................................................................................... 61

Literatura .................................................................................................................... 63

5

Wstęp

Żyrafa Ola i przyjaciele. Program wychowania przedszkolnego wspomagający rozwój

aktywności dzieci w wieku 3–6 lat przeznaczony jest do pracy z dziećmi w przedszkolach oraz innych

formach wychowania przedszkolnego.

Program jest zgodny z założeniami Podstawy programowej wychowania przedszkolnego dla

przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania

przedszkolnego (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie

podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia

ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu

umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia

ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły

policealnej) oraz odpowiada zaleceniom zawartym w Ustawie o systemie oświaty z dnia 7 września

1991 r. z późniejszymi zmianami.

W zmieniających się warunkach życia społeczno-politycznego, gospodarczego i kulturowego

pojawiają się nowe zagadnienia bezpośrednio związane z transformacją funkcji przedszkola i nauczy-

ciela małego dziecka. Ostania zmiana związana z reformą szkolnictwa wymaga od nauczyciela odej-

ścia od roli edukatora przekazującego wiedzę, na rzecz kreatora będącego stymulatorem aktywności

dziecka ukierunkowanej na rozwój poznawczy i społeczny, wczesną edukację i uspołecznienie oraz

tworzenie fundamentów podstawowych umiejętności – czytania, pisania i arytmetyki – niezbędnych

do podjęcia nauki w szkole podstawowej1.

Koncepcja programu opiera się głównie na metodach aktywizujących, które odwołują się do

autentycznej i spontanicznej aktywności dzieci. Bowiem tylko taka aktywność, jak przekonuje J. Piaget,

„kierowana i nieustannie pobudzana przez nauczyciela, ale pozostawiająca swobodę w podejmowaniu

prób, błądzenia po omacku i uwzględniająca możliwość popełnienia pomyłek, doprowadzi do

intelektualnej autonomii”2. Dziecko aktywnie zdobywając wiedzę poprzez eksperymentowanie

i poszukiwanie, ma szansę lepszego jej zrozumienia i zapamiętania. Uczy się samodzielnego

dochodzenia do wiedzy, a ta umiejętność towarzyszyć mu będzie przez całe życie i zapewni sukces

edukacyjny na każdym poziomie kształcenia. Ważnym aspektem metod aktywizujących jest również

uczenie współpracy z rówieśnikami – doskonalenie umiejętności komunikowania się, wymiany

poglądów, dochodzenia do wspólnych wniosków. Wielką radość i satysfakcję daje dzieciom możliwość

zaprezentowania efektów swoich działań rodzicom, innym dzieciom i pracownikom przedszkola.

Wzrasta samoocena dzieci, kiedy czują aprobatę, zachwyt czy uznanie w oczach osób, którym

prezentują swoje osiągnięcia.

Treści edukacyjne programu zostały zawarte w czterech blokach w zakresie: wychowania

zdrowotnego, społeczno-moralnego, estetycznego i umysłowego.

1 Parczewska T. Strategie stosowane przez przedszkole w realizacji jego funkcji i zadań edukacyjnych. [W:] Dziecko w szkolnej rzeczywistości – założony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej. Sowińska H. (red.). Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 397.

2 Piaget J. Dokąd zmierza edukacja. PWN, Warszawa 1977, s. 88.

6

U dzieci w wieku przedszkolnym rozwój psychiczny jest zintegrowany z rozwojem biologicz-

nym. Wszelkie przejawy życia psychicznego można tłumaczyć przede wszystkim na tle zjawisk natu-

ry biologicznej3. Jeżeli przedszkole zadba o higieniczne warunki pobytu dzieci, zapewni zdrowe, zbi-

lansowane posiłki, codzienny pobyt na świeżym powietrzu, zabawy i ćwiczenia ruchowe, dzieci będą

zdrowe. Dzięki temu łatwiej będą skupiały się na podejmowanych działaniach i będą odnosiły sukcesy

edukacyjne.

Podstawowym celem wychowania społeczno-moralnego jest przygotowanie dziecka do roli

aktywnego współuczestnika i współtwórcy życia społecznego. W zakresie wychowania społeczno-

-moralnego dziecko nabywa umiejętność komunikowania się z dorosłymi i dziećmi, rozpoznawania

emocji oraz radzenia sobie z nimi. Poznaje środowisko, w którym żyje, uczy się szacunku do tradycji

i historii Polski, a także przekazywana jest mu niezbędna wiedza na temat członkostwa naszego kraju

w Unii Europejskiej. Należy również pamiętać, że dzieci wraz z rodzicami podróżują po świecie, dla-

tego należy dzieciom przekazań elementarną wiedzę na temat innych państw, kontynentów, ludzi

innych narodowości, ras itp. W tym bloku tematycznym wprowadza się dzieci w świat wartości, dobra,

piękna, szacunku i tolerancji w stosunku do innych ludzi.

Wychowanie estetyczne jest częścią procesu wychowania w przedszkolu i odgrywa ważną rolę

w kształtowaniu osobowości dzieci. Budzi wrażliwość estetyczną, wzbogaca wyobraźnię i wyzwala

kreatywność. Przyczynia się do nabywania doświadczeń artystycznych przez dzieci w dziedzinie

muzyki, plastyki i zabawy w teatr.

Wychowanie umysłowe to proces kształcenia dzieci, którego celem jest: rozwijanie aktywności

i czynności umysłowych, budzenie ciekawości i potrzeby wiedzy o świecie oraz przyswajanie

elementarnych wiadomości i praktycznych umiejętności, przydatnych w codziennym życiu. Stanowią

one podstawę przygotowania do nauki w szkole w zakresie czytania, pisania i matematyki4.

3 Gniewkowski W. Wychowanie zdrowotne. [W:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Kwiatowska M. (red.). Warszawa 1985, s. 205.

4 Dmochowska M. Rola wychowania umysłowego w rozwoju dziecka. [W:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Kwiatowska M. (red.). Warszawa 1985, s. 344.

7

Program wspomagający rozwój aktywności dzieci w wieku 3-6 lat

Dlaczego warto wybrać program Żyrafa Ola i przyjaciele?

Oryginalny tytuł programu ma znaczenie symboliczne. Żyrafa jest zwierzęciem o bardzo dłu-

giej szyi, dzięki czemu zauważa więcej. Ma również duże serce, dlatego jest postrzegana jako wrażli-

we, uczuciowe i pełne empatii zwierzę. Żyrafa Ola ma przyjaciół, a więc daje dobry przykład dzieciom

wychowywanym „pod kloszem” rodziców z ograniczonym dostępem do rówieśników. Współczesnym

dzieciom nauczyciele muszą zaszczepić chęć obcowania z innymi dziećmi, wspólnego poznawania

świata, przeżywania przygód. Przyjaciele żyrafy Oli różnią się wyglądem, są w różnym wieku i mają

różne temperamenty, a jednak doskonale ze sobą współpracują i bardzo się lubią. Ten przykład uczy

dzieci tolerancji i szacunku wobec innych.

Żyrafa symbolizuje też jeden ze sposobów komunikacji opisany przez Marshalla B. Rosenberga

w jego koncepcji porozumiewania się nazwanej Porozumieniem bez Przemocy. Rosenberg przedsta-

wił koncepcję, zgodnie z którą określony typ rozmowy prowadzi do postrzegania świata, słuchania

i wyciągania określonych wniosków. Głównym założeniem jego koncepcji jest życzliwa, skuteczna,

niesprawiająca innym bólu komunikacja, która opiera się na szacunku do potrzeb własnych oraz part-

nera rozmowy. Dzięki temu możliwe jest omawianie różnych (także trudnych) kwestii bez popadania

w bezprzedmiotowy konflikt. Porozumienie bez Przemocy bardzo dużą wagę przykłada do języka –

sposobu przekazywania myśli. Marshall B. Rosenberg wyróżnił dwa symboliczne sposoby komunika-

cji – język szakala i język żyrafy (język serca).

Język szakala, charakteryzujący się uogólnieniami, sądami, analizą, nie dociera do sedna

problemu. Szakal często interpretuje wypowiedzi drugiej strony jako raniące go, dlatego podejmuje

walkę, dostrzega w nich atak, osąd, krytykę. W tym języku istnieją także odniesienia do uczuć, próby

opisania tego, co się czuje, jednak nie pomagają one rozmówcom. Chodzi tutaj o opis tzw. uczuć

rzekomych (intelektualnych).

Język żyrafy nastawiony jest na odbiór drugiej strony. Skupienie na potrzebach interlokutora

prowadzi do porozumienia. W tym języku dostrzega się niezaspokojone potrzeby innych i interpretuje

jako frustrację, złość, ból. W dialogu języka serca odczytuje się uczucia wywołane niezaspokojonymi

potrzebami oraz dostrzega te potrzeby u innych.

Co można zyskać, stosując zasady Porozumienia bez Przemocy w praktyce przedszkolnej:

► lepsze zrozumienie własnych emocji przez dziecko,

► naukę odczytywania własnych potrzeb,

► lepsze zaspokojenie dziecięcych potrzeb przez osoby dorosłe,

► naukę empatii,

► wartościowszą komunikację na poziomie grupy oraz na poziomie indywidualnym,

► budowanie zaufania między dorosłym a dzieckiem,

► skuteczniejsze rozwiązywanie konfliktów,

► zmniejszenie liczby przypadków przemocy werbalnej i niewerbalnej w grupie,

► zwiększenie poczucia własnej wartości u dzieci.

8

Integralną częścią programu Żyrafa Ola i przyjaciele są pakiety edukacyjne dla dzieci w wieku

przedszkolnym, które posiadają poradniki metodyczne dla nauczycieli. W poradnikach metodycznych

nauczyciele znajdą wskazówki, w jaki sposób zrealizować podstawę programową, pracować

z dziećmi, stosując zasady indywidualizacji, rozwijać zainteresowania dzieci i wspierać w procesie

osiągania gotowości szkolnej. Pakiet dla dzieci sześcioletnich uwzględnia elementarną naukę

czytania. Nauczyciele w sposób metodyczny wprowadzą litery oraz pomogą dzieciom w zdobyciu

umiejętności czytania prostych tekstów. Dzieci dzięki przygotowanym w pakiecie ćwiczeniom będą

również przygotowane do nauki pisania. Pakiet dla dzieci ma bogatą ofertę zadań z zakresu edukacji

matematycznej. Baza zadań matematycznych pozwala na nabycie przez dzieci umiejętności liczenia

w zakresie 10, zgodnie z zaleceniami podstawy programowej.

Żyrafa Ola wraz z przyjaciółmi przeżywa wiele przygód. Poznaje bliższe i dalsze środowisko,

a wszystko w stałym kontakcie z przyrodą. Dzieci napotykają na swojej drodze różne zwierzęta, nie

tylko domowe, ale i egzotyczne, co pozwala rozwijać ich zainteresowania przyrodnicze.

Pakiet wychodzi naprzeciw wymaganiom współczesnego świata. Pomaga od najmłodszych lat

wzbudzać w dzieciach motywację do uczenia się języka angielskiego. Zawiera materiały dla nauczycieli

i dzieci. Dzięki tym materiałom każdy nauczyciel, nawet taki, który słabo zna język angielski, będzie

mógł w naturalne sytuacje przedszkolne wplatać elementy tego języka.

Pakiet zawiera propozycje zadań dla dzieci o różnym poziomie wiedzy i umiejętności, co

pozwala na indywidualne podejście do potrzeb każdego dziecka.

W pakiecie nauczyciele znajdą też rady psychologa, który podpowiada, w jaki sposób

postępować z dziećmi w trudnych sytuacjach i wprowadza w zagadnienia Porozumienia bez Przemocy.

Profesjonalnie przygotowane narzędzia diagnostyczne pozwolą na określenie stopnia

osiągnięcia przez dzieci gotowości szkolnej.

Program Żyrafa Ola i przyjaciele, oprócz wskazań metodycznych i zalecanych warunków

realizacji programu, ma ujęte w pięciu poziomach konkretne umiejętności (oczekiwane efekty),

gdzie poziom IV oznacza pełną realizację podstawy programowej, a poziom „umiem więcej” zawiera

umiejętności osiągane przez dzieci uzdolnione.

Ze względu na nowoczesność programu Żyrafa Ola i przyjaciele oraz bogatą obudowę

metodyczną warto zapoznać się z tą pozycją i wybrać ją do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym,

bez względu na miejsce i środowisko, w jakim dane przedszkole się znajduje.

9


Koncepcja filozoficzna programu

Podstawy teoretyczne programu opierają się głównie na teorii konstruktywizmu. W myśl tej

teorii wiedza jest tworzona przez jednostkę. Człowiek nie rejestruje informacji, lecz buduje struktury

wiedzy z dostępnych informacji. Na przykład Dorota Klus-Stańska uważa, że trudno mówić o bez-

pośrednim odzwierciedlaniu w umyśle poznawanej rzeczywistości czy też wiernej rejestracji lub ko-

piowaniu napływających danych. Każda czynność poznawcza prowadzi do swoistego przekształcenia

napływających informacji. Poznanie zatem ma zawsze naturę raczej czynną niż bierną.

Idee konstruktywizmu stanowią obiecującą perspektywę dla edukacji. Respektowanie

postulatów konstruktywistów wiąże się z odchodzeniem od mającego behawiorystyczny rodowód

transmisyjnego modelu wiedzy na rzecz modelu interakcyjnego, opartego na aktywności badawczej

dzieci. W modelu tym większego znaczenia nabiera wiedza dziecka zdobyta poza instytucjami

edukacyjnymi, docenia się jego osobisty punkt widzenia w różnych kwestiach. Do głosu dochodzi

wiedza „wewnętrzna”, będąca tworzoną przez dziecko wewnętrzną reprezentacją świata. W ujęciu

konstruktywistycznym nauczyciel nie jest osobą przekazującą niepodważalną i jedynie słuszną

wiedzę, a jego rola polega na organizowaniu sytuacji edukacyjnych. Jest organizatorem stwarzającym

dzieciom możliwości działań poznawczych. Pielęgnuje i wzmacnia naturalną ciekawość ucznia,

zachęca do prezentowania własnych przekonań i inspiruje do dialogu.

Organizowanie edukacji w duchu konstruktywizmu daje nadzieję na kształtowanie człowieka

wielowymiarowego, twórczego i samodzielnego w myśleniu. W uczeniu się ważniejszy od zasobu

wiedzy i wymiernych osiągnięć dziecka jest sam proces uczenia się – refleksja, interpretacja,

dochodzenie do prawdy, rozwiązywanie problemów. Według poglądów Brunera jednostka sama

ma sprawować kontrolę nad własną aktywnością poznawczą, lecz jednocześnie swoje zadania ma

realizować w grupie rówieśniczej, we wspólnocie osób uczących się. Zachowuje w ten sposób zarówno

własną indywidualność, jak i tożsamość kulturową.

10

Cele ogólne programu Żyrafa Ola i przyjaciele

1. Wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka poprzez organizowanie sytuacji edukacyjnych

sprzyjających aktywnemu poznawaniu świata.

2. Stwarzanie warunków do indywidualizacji pracy z dziećmi poprzez planowanie działań zgodnie

z jego możliwościami i potrzebami.

3. Inspirowanie dzieci do kreatywności poprzez stawianie pytań i zadań otwartych.

4. Wyposażenie dzieci w wiedzę i umiejętności niezbędne do podjęcia nauki w szkole.

5. Uczenie dzieci technik skutecznej komunikacji i współpracy.

6. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień dzieci.

7. Wychowanie dzieci w duchu wartości: dobra, piękna, przyjaźni, szacunku do tradycji, tolerancji

wobec inności.

8. Przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem angielskim poprzez rozbudzanie ich

świadomości językowej i wrażliwości kulturowej oraz budowanie pozytywnej motywacji do nauki

języków obcych na dalszych etapach edukacyjnych.

9. Wpojenie dzieciom zasad zdrowego stylu życia polegającego na aktywności fizycznej, zdrowym

odżywianiu i stosowaniu technik relaksacyjnych.

10. Troska o rozwój dziecka z uwzględnieniem znaczenia przeżywanych i reprezentowanych emocji.

11. Wdrażanie dzieci do utrzymywania właściwych relacji społecznych z otoczeniem.

12. Wdrażanie do reprezentowania postaw patriotycznych wobec ojczyzny i w ramach wypełniania

codziennych obowiązków.

11


Warunki dotyczące realizacji programu

Program wychowania przedszkolnego Żyrafa Ola i przyjaciele zawiera propozycje zadań do

zastosowania podczas zajęć kierowanych i niekierowanych. Oznacza to, że treści edukacyjne progra-

mu uwzględniają zadania realizowane podczas zajęć, zabaw, czynności samoobsługowych, posiłków,

prac użytecznych oraz spacerów i wycieczek.

Do realizacji programu powinny być wykorzystywane różnorodne miejsca pobytu dzieci, tj.

przedszkole, plac zabaw, ogród przedszkolny, okolica bliższa i dalsza, co służy stymulowaniu i rozwo-

jowi dziecka.

Realizacja programu wiąże się z wyposażaniem sali przedszkolnej w strefę wyznaczoną do

zajęć dydaktycznych, w tablice do demonstrowania pomocy dydaktycznych, makiety, plansze. Urzą-

dzenie sali umożliwia nauczycielom przygotowanie dzieci do podjęcia nauki w szkole w oparciu o pro-

pozycje pracy z poznawaniem liter, czytaniem, liczeniem oraz pisaniem na miarę predyspozycji roz-

wojowych dziecka.

W celu zapewnienia prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego potrzebna będzie

w sali przestrzeń do zabawy i wypoczynku. W trosce o rozwój fizyczny wskazane będzie usytuowanie

urządzeń i mebli tak, by móc sprawnie przygotować salę do ćwiczeń gimnastycznych, zajęć ruchowych

i form muzycznych. Otoczenie dziecka w sali, ogrodzie czy szatni ma służyć dzieciom, ich rodzicom

i nauczycielom do prezentacji na makietach twórczości dziecka: plastycznej, technicznej, muzycznej

wynikającej z treści realizowanych w programie oraz z zainteresowań i szczególnych predyspozycji

(zdolności).

Program wychowania przedszkolnego Żyrafa Ola i przyjaciele może być realizowany w przed-

szkolu dysponującym salami urządzonymi według potrzeb dzieci, z wieloma kącikami zainteresowań

oraz miejscem na zabawy ruchowe, relaks oraz wyposażone w pomoce dydaktyczne do zajęć. Zaleca

się, by każde dziecko miało własną szufladę lub półkę, w której umieści swoje osobiste rzeczy oraz

pakiet edukacyjny.

Zadania z kartą pracy dzieci wykonują przy stolikach. Należy pamiętać o wyrabianiu nawyku

przyjmowania prawidłowej postawy podczas wykonywania zadań przy stoliku, co zapobiega wadom

postawy. Wykonywane zadania w formie karty pracy powinny mieć charakter utrwalający zdobytą

wiedzę i umiejętności podczas zajęć, zabaw i ćwiczeń z wykorzystaniem różnorodnych pomocy dydak-

tycznych, a także podczas spacerów i wycieczek.

Program uwzględnił również praktyczne korzystanie z kart pracy z mechanizmem spięcia

grzbietu spiralą. To rozwiązanie bardzo ułatwia rozmieszczenie kart pracy i potrzebnych narzędzi, np.

kredek, farb czy piórników, na stolikach.

Nauczyciele wychowania przedszkolnego organizują pobyt dzieci w placówce przedszkolnej

w różnych formach. Konieczne jest zagospodarowanie każdej godziny, planowanie działań kierowa-

nych i niekierowanych, np. zajęć dydaktycznych, zabaw, prac użytecznych, spacerów, wycieczek itp.

Uwzględniać należy przy tym czas na przygotowanie do posiłków, spożywanie posiłków i odpoczynek.

Wszystkie propozycje aktywności i odpoczynku powinny być bardzo dobrze zaplanowane i zorgani-

12

zowane. Miejscem ich realizacji są odpowiednie pomieszczenia w budynku przedszkolnym oraz prze-

strzeń zewnętrzna, np. plac zabaw, boisko, teren rekreacyjny itp.

Najważniejsza dla dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa. Związane z nią działania

wpisują się w naturalną potrzebę bycia czynnym. Należy zadbać o to, by dzieci przebywały codziennie

na świeżym powietrzu. Najlepszą przestrzenią do realizacji aktywności poza budynkiem przedszkola

są: plac zabaw, boisko oraz najbliższa okolica – odpowiednia na spacery, krótkie wycieczki itp.

Nauczyciel wychowania przedszkolnego powinien tak zaplanować rytm dnia swoich podopiecznych,

by zrealizować zadania wynikające z planu pracy dydaktyczno-wychowawczej oraz zapewnić im

zabawę, i dać poczucie bezpieczeństwa.

Czas pobytu dziecka w przedszkolu i realizowany z dziećmi program wychowania

przedszkolnego wiąże się z konstruowaniem wiedzy przez dziecko poprzez obserwację zjawisk,

wykonywanie doświadczeń, eksperymentów oraz prowadzenie wybranych prób i testów przez dzieci.

Monitorowanie i dokumentowanie rozwoju dziecka jest zadaniem nauczycieli. Program

zaleca prowadzenie obserwacji dzieci i diagnozowanie rozwoju w celu udzielenia wsparcia i określania

gotowości do podjęcia nauki w szkole.

13


Zalecenia metodyczne do realizacji programu

Organizacyjne formy procesu kierowania rozwojem5.

Zabawa

Uwzględniając inicjatywę i samodzielność dziecka, zabawy w przedszkolu można podzielić na:

spontaniczne, spontaniczne z udziałem nauczyciela oraz zabawy według określonych zasad.

Rodzaje zabaw:

► tematyczne,

► konstrukcyjne,

► ruchowe,

► badawcze,

► dydaktyczne.

Pod względem liczby uczestników zabawy można dzielić na takie, w których uczestniczy

dużo i mało dzieci oraz zabawy indywidualne (samotne). Podział zabaw według terenu, na którym

się odbywają, ułatwia planowanie zakupu zabawek i sprzętu, aranżację pomieszczeń przedszkolnych

oraz ogrodu przedszkolnego.

Czas trwania zajęć dydaktycznych

► 3-latki – jedno zajęcie dydaktyczne – czas trwania 10–15 minut,

► 4-latki – dwa zajęcia dydaktyczne – czas trwania 15–20 minut,

► 5-latki – dwa zajęcia dydaktyczne – czas trwania 20–30 minut,

► 6-latki – dwa zajęcia dydaktyczne – czas trwania 30–45 minut.

Zajęcia odbywają się codziennie i systematycznie. Oprócz tego codziennie organizuje się

poranne ćwiczenia i zabawy ruchowe oraz dwa razy w tygodniu przeprowadza się zestawy ćwiczeń

gimnastycznych.

Codziennie podczas pobytu w ogrodzie przedszkolnym nauczyciel powinien przeprowadzić

zabawę ruchową, a jeśli pogoda nie pozwala na wyjście z przedszkola, zabawę ruchową przeprowadza

się w sali gimnastycznej lub sali zabaw dzieci.

Prace użyteczne

Angażowanie dzieci do prac użytecznych nie tylko usprawnia organizację przedszkola,

ale przyczynia się również do uspołecznienia dzieci, wdraża je do samodzielności, wyrabia nawyk

utrzymania ładu i porządku wokół siebie, stymuluje rozwój motoryczny i rozwija je umysłowo.

5 Topińska Z. Organizacyjne formy procesu kierowania rozwojem dzieci. [W:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Kwiatowska M. (red.). Warszawa 1985, s. 169.

14

Ze specyfiki organizacji przedszkola wynika np. obowiązek sprzątania po sobie zabawek,

pielęgnowania roślin, zwierząt hodowanych w przedszkolu (jeżeli takie są), nakrywania do stołu,

podawania talerzy do posiłków lub sprzątania kubków po posiłkach. Wszystkie te prace dzieci

wykonują pod opieką dorosłego.

Praca metodami aktywizującymi wymaga takiej organizacji zajęć, by dzieci mogły swobodnie

przemieszczać się po sali, muszą mieć miejsce, np. na rozłożenie dużego arkusza papieru. Dzieci mu-

szą również porozumiewać się ze sobą, dyskutować, wymieniać poglądy, dlatego nie należy oczeki-

wać, że będą w ciszy wykonywać zadania.

Tablica obecności

Ważnym elementem każdego dnia pobytu dzieci w przedszkolu jest samodzielne uaktualnianie

danych na tablicy obecności. Jest ona bowiem doskonałym „poligonem doświadczalnym”, uczy dzieci

zbierania danych i interpretowania ich.

Zalecane metody pracy z dziećmi

Metoda projektu

Zaletą metody projektów jest integracja wszystkich członków społeczności przedszkolnej, tj.

dzieci, nauczycieli i rodziców, wokół zgłębiania tematu projektu. Dzieci dzięki tej metodzie uczą się

samodzielności w poszukiwaniu wiedzy, współpracy z rówieśnikami, komunikowania się z dorosłymi

i innymi dziećmi, a także prezentowania swoich osiągnięć i ewaluacji własnych działań. Nauczyciele

nie podają dzieciom „gotowej wiedzy”, są koordynatorami projektów, wspierają dziecięce działania

i ukierunkowują je na osiąganie założonych celów. Nauczyciele są organizatorami zajęć w terenie oraz

wizyt ekspertów. Rodzice pomagają dzieciom w gromadzeniu materiałów związanych z realizowanym

tematem, odgrywają rolę pomocników podczas zajęć w terenie oraz wizyt ekspertów, a także mogą

być ekspertami.

Praca w metodzie projektu przebiega trójetapowo:

► I etap

W pierwszym etapie następuje wybór tematu – pojawia się on jako wynik zainteresowań dzieci lub

wynika z inicjatywy nauczyciela. Dzieci wysuwają propozycje, nauczyciel kieruje ich aktywnością,

zapisuje pomysły i pytania (co wspomaga zainteresowanie dzieci czytaniem i pisaniem). W ten

sposób powstaje wstępny plan działania. Jest to rodzaj siatki – graficznego przedstawienia

powiązań między propozycjami i pytaniami dzieci. Na tym etapie występuje planowanie, jakie

środki są potrzebne do znalezienia odpowiedzi, kogo zaprosić do współpracy, czy i jak włączyć

rodziców do działania, w jaki sposób dzieci zaprezentują to, czego się nauczyły.

Nauczyciel powinien dowiedzieć się, jakie są wcześniejsze doświadczenia dzieci łączące się z tym

tematem. Początkowa dyskusja, która może się rozpocząć od podzielenia się swoimi własnymi

doświadczeniami, często przywołuje wspomnienia i stymuluje dzieci do podzielenia się własnymi

przeżyciami.

15


► II etap

Drugi etap polega na próbie znalezienia odpowiedzi na postawione pytania oraz formułowanie no-

wych, bardziej złożonych. Dzieci na tym etapie projektu mają możliwość wykorzystania oraz do-

skonalenia różnorodnych umiejętności. Do najistotniejszych należą: umiejętność zadawania pytań

osobom dorosłym, obserwowania, umiejętności związane ze sporządzaniem szkiców i rysunków

z obserwacji. Najważniejszym elementem drugiego etapu jest aktywność badawcza dzieci, na którą

składają się wyprawy z nauczycielem w teren, rozmowy z ekspertami, bezpośrednie poznawanie

obiektów i zjawisk społeczno-przyrodniczych oraz korzystanie z różnych materiałów źródłowych.

► III etap

W etapie trzecim istotną rolę odgrywa rozmowa podsumowująca oraz przygotowanie prezentacji.

Dzieci muszą ustalić, jakimi nowo nabytymi informacjami chcą się podzielić z innymi i jak to

zrobią oraz wprowadzić swoje pomysły w życie. Nauczyciel pomaga uczniom dokonać analizy

wykonanego projektu i ocenić stopień realizacji zakładanych celów.

Metoda ofert

Zaletą metody jest to, że pomaga nauczycielom stosować indywidualizację podczas zajęć.

Wymaga takiego przygotowania zajęć, w których dziecko może podejmować decyzje:

► na jakim materiale chce pracować,

► z jaką osobą chce pracować lub współpracować.

Wybrana przez dziecko osoba przedstawia przynajmniej trzy sposoby realizacji danej czynno-

ści, z których dziecko wybiera jeden.

Wybierając materiały, dziecko powinno mieć do dyspozycji kilka stanowisk, z których dokonuje wyboru.

Dziecko wybiera również sposób wykonania zadania. Może je realizować według jednej

z metod:

► konatywnej – prób i błędów,

► algorytmicznej – nauczyciel daje wzór, przepis, model, konkretne instrukcje, jak wykonać dane

zadanie,

► heurystycznej – najbardziej dojrzała, kształtująca pomysłowość – wymyślenie sposobu

wykonania zadania.

Odimienna metoda nauki czytania Ireny Majchrzak

Założenia metody:

► Odimienna metoda nauki czytania dotyczy wczesnego kształcenia umiejętności czytania

z pełnym rozumieniem tekstu od samego początku oraz przygotowania dziecka do nauki

pisania. Punktem wyjściowym procesu jest analiza imienia własnego dziecka.

► Warunkiem czytania jest sprawny wzrok i poziom inteligencji wystarczający do zrozumienia

treści oglądanego tekstu.

► Pismo jako zjawisko wizualne poznaje się „z widzenia”, a nie „ze słuchu”.

16

► Dziecko doskonale wie, jak wymawia się dany wyraz, natomiast nie wie, jak się go pisze – trze-

ba mu to pokazać, gdyż niebezpieczeństwo błędu tkwi w pisowni, nie w wymowie.

► Nie przeprowadza się ćwiczeń słuchu fonematycznego. Umiejętność wyróżniania głosek

w słowie to wynik, a nie warunek opanowania sztuki czytania.

► Nie stosuje się alfabetu obrazkowego: litery są abstrakcyjne, emocjonalnie obojętnie, nie

budzą żadnych skojarzeń zmysłowych, a dzięki swojej neutralności służą do zapisywania

milionów słów w różnych językach.

► Prezentacja alfabetu uczy rozpoznawania litery zawsze w obrębie wyrazu. Na początku tym

wyrazem jest zapis imienia.

► W imionach zapisane są wszystkie reguły pisowni języka, którymi posługują się ludzie danego

plemienia czy narodu. Poprzez imiona polskie poznaje się ortografię języka polskiego, poprzez

imiona niemieckie ortografię języka niemieckiego itd.

► Wprowadzanie dziecka w świat pisma powinno odbywać się na zasadzie gier i zabaw

przynoszących dziecku satysfakcję.

W metodzie mającej na celu wczesne kształcenie umiejętności czytania z pełnym rozumie-

niem tekstu wyróżnia się cztery ogniwa całego procesu poznawczego:

► inicjacja,

► ściana pełna liter,

► nazywanie świata,

► gry czytelnicze.

Realizacja wszystkich wymienionych ogniw – etapów przebiega w formie najróżniejszych gier i zabaw,

jest systematyczna i długoterminowa: obejmuje kolejno dzieci trzyletnie, czteroletnie i pięcioletnie.

Metoda Dobrego Startu

Założeniem Metody Dobrego Startu jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych,

funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych (czucie ruchu)

i motorycznych oraz współdziałania miedzy tymi funkcjami, czyli integracji percepcyjno-motorycznej.

Są to funkcje, które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania.

Usprawnianie w tym zakresie, jak również kształtowanie lateralizacji (ćwiczenia ustalenia ręki

dominującej) i orientacji w prawej i lewej stronie ciała, jest wskazane dla dzieci przygotowujących się

do nauki czytania i pisania, natomiast niezbędne dla dzieci, u których występują opóźnienia rozwoju

tych funkcji [3].

Schemat zajęć według Metody Dobrego Startu

I. Zajęcia wprowadzające

► Powitanie

► Ćwiczenia orientacji w schemacie ciała

► Ćwiczenia orientacji w przestrzeni

► Nauka piosenki i ćwiczenia słuchowo-językowe oparte na tekście piosenki

17


II. Zajęcia właściwe

► Ćwiczenia ruchowe

► Ćwiczenia ruchowo-słuchowe

► Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe

III. Zajęcia końcowe

► Ćwiczenia relaksujące

Metoda edukacji matematycznej prof. Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej w programie „Dziecięca

matematyka”

Dla rozwijania kompetencji matematycznych ważne jest wspomaganie rozwoju dziecka

w procesie uczenia się. Priorytetem są osobiste doświadczenia dzieci. W wyniku samodzielnego

dochodzenia do wiedzy, dzieci poznają i utrwalają pojęcia i rozwijają umiejętności.

Kręgi definiujące metodę obejmują:

► orientację przestrzenną – polega ona na podnoszeniu świadomości własnego ciała, co prowadzi

do orientowania się w przestrzeni z uwzględnieniem swojego ciała,

► rytmy – doskonalą uwagę dziecka, utrwalają i rozwijają świadomość pewnych prawidłowości

w różnych sytuacjach,

► kształtowanie umiejętności liczenia, a także dodawania i odejmowania – bardzo istotne dla liczenia

jest opanowanie rytmów. Prawidłowe liczenie składa się na określanie liczby elementów zbioru

oraz kolejnego numeru liczonego elementu. Schemat liczenia jest określany poprzez konkret –

obraz-symbol. Czynności, jakie towarzyszą liczeniu, to zapisywanie działań matematycznych

na dodawanie i odejmowanie wraz z podawaniem wyniku. Uczenie liczenia polega na liczeniu

konkretów, liczeniu na palcach, a na końcu liczeniu w pamięci. Efektem opanowania umiejętności

liczenia jest układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych,

► wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania – celem jest tu dobre przygotowanie dziecka

do zrozumienia pojęcia liczby naturalnej,

► rozwijanie umiejętności mierzenia długości – pozwala zrozumieć długość i szerokość przedmiotu

mierzoną własnymi miarami tzw. zastępczymi i w końcu miarami o określonej skali,

► klasyfikacja – umiejętność i zdolność do logicznego grupowania przedmiotów według ich cech

i właściwości.

Treści wspomagające rozwój klasyfikacji to:

• oglądanie i porównywanie obiektów oraz dostrzeganie ich podobieństw i różnic wraz ze

słownym uzasadnieniem,

• grupowanie – rozdzielanie różnych obiektów według podanych kryteriów, np. wdrażanie dzieci

do rozumienia sensu sprzątania,

• klasyfikowanie różnych obiektów i nazywanie utworzonych zbiorów,

18

► układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych,

► zapoznanie dzieci z wagą i sensem ważenia – obejmuje kształtowanie procesów poznawczych

i czynności umysłowych potrzebnych dzieciom do rozwiązywania zadań,

► mierzenie objętości płynów – stanowi umiejętność potrzebną do rozwiązywania zadań

matematycznych,

► intuicje geometryczne – zdolność operowania figurami geometrycznymi polega na znajomości

różnych kształtów wzorowanych na figurach geometrycznych, a w efekcie znajomość samych ikon

w postaci figur geometrycznych,

► konstruowanie gier przez dzieci – rozwija inteligencję emocjonalną i kształtuje zdolność do wysiłku

intelektualnego. To także dalsze ćwiczenie umiejętności rachunkowych dzieci,

► zapisywanie czynności matematycznych znakami (<, >, =, +, –) – realizuje się zgodnie

z możliwościami poznawczymi sześciolatków.

Metoda Aktywnego Słuchania Muzyki – autorka Batia Strauss, izraelska muzyczka i pedagog

Zalety metody:

► zachęta do rozwijania aktywności twórczej dziecka i nauczyciela (inspirowanie nauczyciela do

rozwijania metody w sposób indywidualny),

► możliwość adaptacji bardzo rożnych utworów,

► atrakcyjność danego utworu mimo wielokrotnego słuchania,

► możliwość wystąpienia dziecka w roli współwykonawcy lub dyrygenta,

► komunikacja pozasłowna w celu zwrócenia uwagi na różne elementy dzieła muzycznego

(angażowanie innych zmysłów do ich opisu),

► swoboda w zamianie ról,

► kształcenie wyobraźni dźwiękowej przez grę na instrumentach,

► możliwość prezentacji publicznej jako motywacja do dalszych działań,

► zintegrowanie słuchania z graniem, tańczeniem, śpiewaniem,

► możliwość zastosowania w muzykoterapii,

► możliwość integracji z innymi rodzajami aktywności,

► możliwość stosowania tej metody przez nauczycieli z mniejszym doświadczeniem muzycznym.

Opis metody

Według założeń autorki metoda aktywnego słuchania muzyki ma dawać radość, być formą

dialogu nauczyciela z dziećmi i muzyką. Utwory wykorzystywane przez B. Strauss, starannie wybrane

i świadczące o doskonałym muzycznym guście, pochodziły z epoki baroku, klasycyzmu, romantyzmu

i XX w. Obok repertuaru muzyki artystycznej pojawiły się też utwory ludowe (np. argentyńskie,

pochodzące z Izraela, Jemenu). Do nich autorka opracowywała:

19


► akompaniament na prostych instrumentach (instrumentarium Orffa, instrumenty wykonane

przez dzieci bądź inne przedmioty),

► formy fabularyzacji prezentowanych przykładów muzycznych,

► towarzyszenie klaskaniem lub tupaniem,

► śpiew lub melorecytację,

► ruch przy muzyce, proste formy taneczne, często z wykorzystaniem różnych rekwizytów.

Wskazówki realizacyjne:

► istotny jest początek zajęć (rozbudzenie zainteresowań),

► należy przychodzić do dzieci z propozycjami (pokonanie nieśmiałości, nie czekać, aż dzieci przyjdą

do nauczyciela),

► trzeba prezentować przykłady łatwe percepcyjnie, ale nie banalne,

► trzeba fabularyzować prezentowane utwory – zwłaszcza w pracy z dziećmi młodszymi,

► ważne jest, aby dzieci nie działały automatycznie, lecz zastanawiały się (pomocne pytania

nauczyciela) nad specyfiką danej muzyki,

► tańce i gesty taneczne warto prezentować w kręgu, w pozycji siedzącej lub stojącej (łatwiej wtedy

obserwować dzieci i korygować błędy),

► sposób gry na instrumentach należy pokazywać bez instrumentów (w wyobraźni) z wyraźnym

i synchronicznym sygnałem dyrygenta – dziecko ma szansę wyobrazić sobie dźwięk, konsekwen-

cje jego wydobycia i umiejscowienie go w utworze – tzw. gra instrumentami na niby (jako przygo-

towanie późniejszego aparatu gry),

► ruchy i mimika prowadzącego zajęcia powinny być wyraźne i jednoznaczne,

► należy zachęcać dzieci do prób śpiewania linii melodycznych słuchanych utworów, lecz nie wolno

zmuszać ich do żadnego rodzaju aktywności,

► podczas wykonań publicznych nauczyciel powinien realizować zadania wspólnie z dziećmi.

20

Treści edukacyjne

Blok I. Wychowanie zdrowotne

Tematyka Cele szczegółowe programu Sposób realizacji celów

Wiem, co jem ► kształtowanie nawyków zdrowego odżywiania

► analizowanie piramidy zdrowego żywienia, ► wykonywanie sałatek, zup, soków, kanapek z warzyw i owoców, ► wizyta w kuchni przedszkolnej, obserwacja sposobu przygotowania posiłków, ► wycieczka na targowisko, próbowanie różnych owoców (również egzotycznych), ► rozpoznawanie po dotyku, zapachu lub smaku owoców i warzyw, ► wypiek chleba lub zdrowych ciasteczek, ► organizowanie imienin w przedszkolu bez słodyczy, zastępowanie ich zdrowymi przekąskami, ► rozpoznawanie produktów spożywczych na półkach sklepu ze zdrową żywnością, ► przyswojenie nawyku systematycznego odżywiania, ► stosowanie nawyku ograniczania cukru w posiłkach, ► rozwijanie świadomości o skutkach spożywania zbyt obfitych posiłków, ► odszukiwanie informacji o terminie przydatności do spożycia różnych produktów.

Z wizytą u lekarza

► rozumienie, że naturalną konsekwencją choroby jest leczenie

► słuchanie opowiadań, bajek, oglądanie teatrzyków, w których główni bohaterowie są chorzy, ► rozmawianie na temat sposobów leczenia bohaterów literatury dla dzieci, ► udział w spotkaniach z przedstawicielami służby zdrowia: lekarzem, ratownikiem medycznym, pielęgniarką, stomatologiem, ► zwiedzanie przychodni lekarskiej, gabinetu dentystycznego lub szpitala, ► zabawa tematyczna „U lekarza”, ► opowiadanie o swoich doświadczeniach ze służbą zdrowia, ► szukanie odpowiedzi na pytanie, co trzeba zrobić, by otrzymać nalepkę „Dzielny pacjent”, ► dostosowanie się do zaleceń lekarza podczas procesu leczenia, ► przyswojenie wiedzy o tym, że niektóre rośliny mają właściwości lecznicze, ► znajomość nazw niektórych lekarzy specjalistów, np. pediatra, chirurg, dentysta, ► podnoszenie świadomości o tym, że istnieją choroby przewlekłe oraz wrodzone.

21



Mali sportowcy ► kształtowanie nawyku dbania o tężyznę fizyczną, ► czerpanie radości z podejmowanego wysiłku fizycznego

► systematyczny udział w zajęciach sportowych w przedszkolu, ► rozgrywanie meczy piłkarskich pomiędzy drużynami z różnych grup przedszkolnych, ► udział w olimpiadach sportowych dla przedszkolaków, ► spotkania z ludźmi wyczynowo uprawiającymi sport, ► śledzenie wydarzeń sportowych w Polsce i na świecie, ► zwiedzanie obiektów sportowych w swojej miejscowości, ► kibicowanie lokalnym drużynom sportowym oraz reprezentacji Polski na różnych zawodach sportowych, ► czynny udział w zabawach ruchowych w ogrodzie przedszkolnym z wykorzystaniem sprzętu sportowego, ► nauka jazdy na hulajnodze, rowerze (4- lub 2-kołowym), ► zainteresowanie różnymi dyscyplinami sportu, ► znajomość nazw dyscyplin sportowych, ► rozróżnianie sezonowości sportów – jakie dyscypliny można uprawiać w poszczególnych porach roku, ► znajomość nazw różnych sprzętów sportowych.

Bezpieczny przedszkolak

► kształcenie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia, ► wdrażanie do bezpiecznego poruszania się po drogach i korzystania ze środków transportu, ► rozpoznawanie zagrożeń pochodzących z różnych źródeł, ► wdrażanie do stosowania zasad bezpieczeństwa podczas zabawy, ► budzenie świadomości, jakie konsekwencje wynikają z niezachowania środków ostrożności zalecanych w różnych sytuacjach

► opracowanie procedury zgłaszania dorosłym skaleczeń i urazów w grupie przedszkolnej, ► udział w spotkaniach ze specjalistą BHP lub strażakiem, ► podejmowanie zabaw tematycznych, np. w straż pożarną, pogotowie lub policję, ► przestrzeganie regulaminu wycieczek i spacerów, ► słuchanie opowiadań, bajek na temat zasad ruchu drogowego, ► wykonywanie prac plastycznych na temat ruchu drogowego, ► udział w spotkaniach z policjantem z Wydziału Ruchu Drogowego, ► wycieczki na lotnisko, do bazy autobusowej, zajezdni tramwajowej, na dworzec kolejowy, ► budowanie makiety ulicy, zabawa w ruch uliczny, ► spotkanie z przedstawicielami straży miejskiej na temat zasad bezpieczeństwa przy spotkaniu z psem lub innym zwierzęciem, ► słuchanie opowiadań na temat zagrożeń związanych z kontaktem dzieci ze środkami chemicznymi, zapałkami itp., ► poznawanie przykładów bezpiecznej i niebezpiecznej zabawy na podstawie literatury dla dzieci, historyjek obrazkowych, kart pracy, ► oglądanie prezentacji, filmów prewencyjnych, spotkania z przedstawicielami służby zdrowia, straży pożarnej, policji,

22


► znajomość numerów alarmowych i zasad zgłaszania niebezpiecznego zdarzenia do odpowiednich służb, ► poznawanie przykładów udzielania pierwszej pomocy np. przedmedycznej, ► zapoznanie z przykładami uzależnień behawioralnych, w szczególności od: urządzeń multimedialnych, Internetu, gadżetów reklamowych itp., ► dostosowanie zachowania do instrukcji korzystania ze sprzętu na placu zabaw, wyposażenia łazienki itp.

Blok II. Wychowanie społeczno-moralne i obywatelskie


Halo ja, halo ty…

► wdrażanie do stosowania zasad skutecznej komunikacji międzyludzkiej, ► wpojenie dzieciom zasad poprawnej polszczyzny, ► wpajanie do modulowania głosem w zależności od potrzeb oraz zapoznanie z alternatywnymi sposobami komunikacji, ► poznawanie różnych sposobów komunikacji

► słuchanie wypowiedzi dorosłych i dzieci, ► słuchanie opowiadań i bajek, ► wypowiadanie się na temat usłyszanych utworów literackich, ► poznawanie zasad skutecznej komunikacji, ► rozpoznawanie sytuacji, w których należy zastosować zwroty grzecznościowe, ► poznawanie zasad savoir-vivre’u, ► prowadzenie rozmów improwizowanych z dorosłymi i dziećmi podczas zabaw tematycznych, np. w sklep, u lekarza, na poczcie itp. oraz z wykorzystaniem rekwizytów, tj. telefon, tuba, pacynka itp., ► udział w zabawach dydaktycznych wymagających od dzieci zadawania pytań, koncentrowania uwagi na jakimś przedmiocie lub dźwięku, wykonywania czynności ściśle według podanej instrukcji (polecenia), ► udział w zajęciach dla dzieci w bibliotece publicznej, spotkaniach z ludźmi władającymi piękną polszczyzną, np. aktorami, ► podczas rozmów, czytania opowiadań, bajek zwracanie dzieciom uwagi na poprawność form fleksyjnych (odmianę rzeczowników, przymiotników i czasowników), ► ćwiczenia poprawiające emisję głosu, ► udział w warsztatach ze specjalistami, np. języka migowego lub sposobu alternatywnej komunikacji Makaton, ► koncentracja dziecka – podczas słuchania informacji – na nadawcy komunikatu, ► odbieranie „wyszukanych form” prezentacji utworów literackich i muzycznych, ► słuchanie audycji radiowych adresowanych do dzieci, ► doskonalenie mowy w zakresie kultury słowa, wzbogacenia słownictwa, dykcji,

23



► prezentowanie utworów literackich podczas spektakli teatrzyków przedszkolnych, konkursów, przeglądów itp., ► znajomość znaków powszechnej informacji, ► rozpoznawanie miejsc użyteczności publicznej na podstawie znaków informacyjnych, ► realizacja różnych form wypowiedzi plastycznej w celach informacyjnych, np. prace nt. „Czym się interesuję?”, „Mój dom” itp., ► wyrażanie rozumienia otoczenia w formie: tańca, gestów, mimiki, prac plastycznych, ► omawianie zdarzenia, objaśnianie, tworzenie zagadek, żartowanie, uzasadnianie dokonanych wyborów, ► zainteresowanie otoczeniem, dopytywanie o szczegóły itp., ► posługiwanie się prostymi wyrazami i zwrotami w języku nowożytnym, ► korzystanie z prostych poleceń w języku regionalnym.

Przedszkole – nasz drugi dom

► wdrażanie dzieci do współpracy i zgodnego funkcjonowania w społeczności przedszkolnej, ► dostosowanie się do warunków miejsca pobytu, ► stosowanie rytuałów związanych z miejscem pobytu dziecka, ► szanownie wspólnej własności

► udział w zajęciach adaptacyjnych przed rozpoczęciem edukacji przedszkolnej i w pierwszych tygodniach pobytu w przedszkolu, ► udział w zabawach integracyjnych, ► współtworzenie kodeksu grupowego i przestrzeganie jego postanowień, ► udział w zadaniach wymagających współpracy w grupie, ► poznawanie własnych predyspozycji i upodobań poprzez udział w różnego rodzaju zabawach i ćwiczeniach, ► słuchanie opowiadań uczących szacunku do innych osób, ► samodzielne zaznaczanie obecności i nieobecności dzieci na tzw. tablicy obecności, ► znajomość harmonogramu dnia w różnych miejscach, np. w przedszkolu, godzin otwarcia dostępnych miejsc użyteczności publicznej – sklepu itp., ► planowanie, przewidywanie i przestrzeganie kolejnych czynności harmonogramu dnia w przedszkolu, ► przestrzeganie zasad korzystania obowiązujących w danym miejscu, np. w przedszkolnej szatni, na placu zabaw itd., ► znajomość adresu przedszkola.

24


W świecie uczuć i emocji

► rozpoznawanie i nazywanie swoich stanów emocjonalnych podczas różnych form aktywności, ► wdrażanie dzieci do samodzielnego podejmowania decyzji i przewidywania skutków swoich zachowań, ► budowanie szacunku do prawa, wyrażanie emocji – indywidualnie oraz przez inne osoby, ► okazywanie wsparcia w sytuacjach, w których dziecku trudno opanować emocje, ► doskonalenie sposobów panowania nad emocjami, ► wyrażanie empatii względem emocji innych osób w otoczeniu, ► budzenie wrażliwości na odczucia zwierząt i potrzeby środowiska przyrodniczego

► słuchanie wierszy, opowiadań na temat emocji, ► zabawy pantomimiczne i dramowe utrwalające wyraz twarzy w różnych emocjach, ► rozpoznawanie na obrazkach emocji, ► słuchanie bajek terapeutycznych uczących radzenia sobie z trudnymi emocjami, ► znajomość własnych możliwości w zakresie prezentowania stanów emocjonalnych, umiejętność sterowania nimi, ► okazywanie szacunku wobec stanów emocjonalnych innych osób, ► umiejętność proszenia o wsparcie w razie potrzeby opanowania emocji, kiedy stanowią one zagrożenie i przeszkadzają w normalnym funkcjonowaniu, ► praca nad opanowaniem własnych emocji, gdy są zbyt silne i przeszkadzają w normalnym funkcjonowaniu, ► pocieszanie i uspokajanie zachowania innych osób, a także wspomaganie w podejmowaniu racjonalnych decyzji, ► zamiłowanie do przyrody oraz okazywanie troski o zwierzęta.

Jacy jesteśmy ► wychowanie dzieci w duchu tolerancji dla inności, ► analizowanie i stosowanie zachowania pod kątem zapewnienia równości szans dla każdego człowieka

► nabywanie wiedzy na temat tolerancji poprzez udział w spotkaniach z ludźmi różnych narodowości, ras, środowisk itp., ► oglądanie filmów, prezentacji multimedialnych na temat życia ludzi w różnych środowiskach, ► udział w wycieczkach do przedszkoli integracyjnych w celu wspólnej zabawy z dziećmi niepełnosprawnymi, ► udział w zajęciach prezentujących życie, obyczaje dzieci z innych państw żyjących na różnych kontynentach porównywanie ich wyglądu do swojego, ► poszanowanie równość płci w ramach obowiązującego prawa, ► tolerowanie odmienności płci w spotykanych sytuacjach, ► gotowość do udzielenia pomocy i obrony w niebezpieczeństwie.

25



Oto ja ► budzenie świadomości własnej tożsamości i konieczności ochrony danych osobowych, ► rozumienie konieczności stosowania zasad higieny osobistej dla zdrowia, ► wdrażanie dzieci do kulturalnego spożywania posiłków, ► wdrażanie dzieci do samodzielności podczas czynności samoobsługowych w łazience, ► wdrażanie dzieci do samodzielności podczas ubierania się i rozbierania, ► wyrabianie nawyku utrzymania porządku wokół siebie

► udział w spotkaniach z przedstawicielami straży miejskiej lub policji na temat zachowania zasad bezpieczeństwa w kontaktach z obcymi, ► nabywanie wiedzy na temat: komu i w jakich sytuacjach można podać swoje imię i nazwisko podczas oglądania filmów prewencyjnych oraz poprzez słuchanie opowiadań na ten temat, ► udział w próbnych alarmach i innych ćwiczeniach (np. kurs udzielania pierwszej pomocy dla dzieci) lub w spotkaniach z ratownikiem medycznym, ► udział w prelekcjach na temat higieny ciała i jamy ustnej z pielęgniarką i lekarzem stomatologiem, ► pełnienie dyżurów w łazience podczas czynności samoobsługowych grupy, ► wykonywanie prac użytecznych dla dobra całej społeczności przedszkolnej, ► trening nakrywania do stołu i kulturalnego spożywania posiłków podczas zabawy dydaktycznej w dom, ► pełnienie dyżurów podczas przygotowania sali do posiłku i sprzątanie po jego zakończeniu, ► poznanie instrukcji mycia rąk i zasad korzystania z toalety poprzez słuchanie bajek o tej tematyce oraz podczas pogadanek z nauczycielką lub higienistką, ► trening ubierania i rozbierania podczas przygotowania do leżakowania i przed wyjściem z przedszkola w szatni, ► nauka wiązania sznurowadeł na modelach butów, kostkach zręcznościowych lub na obuwiu dziecięcym, ► pełnienie dyżurów porządkowych.

Moja rodzina ► budzenie poczucia dumy z przynależności do własnej rodziny, ► znajomość relacji występujących w rodzinie

► oglądanie albumów rodzinnych, opowiadanie o swoich bliskich, ► zapraszanie rodziców do przedszkola, by opowiedzieli o swojej pracy, ► przygotowywanie występów artystycznych z okazji Dnia Matki i Ojca oraz Dnia Babci i Dziadka, ► udział w festynach rodzinnych organizowanych przez przedszkole, ► znajomość członków własnej rodziny, umiejętność podania ich imion, stopnia pokrewieństwa itp., ► wyrażanie szacunku wobec członków rodziny, ► odnoszenie się w grzeczny sposób do członków rodziny.

26


Moja miejscowość

► budzenie zaciekawienia dzieci miejscowością, w której żyją, ► wypełnianie obowiązków wobec miejsca zamieszkania, ► podnoszenie świadomości o znaczeniu symboli „własnej” miejscowości

► udział w spacerach i wycieczkach po własnej miejscowości, ► rysowanie charakterystycznych budowli danej miejscowości, ► udział w konkursach plastycznych dotyczących własnej miejscowości, ► oglądanie starych albumów i porównywanie, jak miejscowość wyglądała dawniej, a jak wygląda teraz, ► udział w spotkaniach z ludźmi, którzy odegrali ważną rolę w życiu miejscowości, ► odwiedzanie urzędów i poznawanie ich roli, ► poznawanie miejsc pamięci narodowej w danej miejscowości, ► udział w uroczystościach lokalnych i świętach patriotycznych, ► znajomość legendy związanej z miejscem zamieszkania, ► znajomość herbu swojej miejscowości.

Polska – moja ojczyzna

► budzenie świadomości narodowej, ► zdobywanie wiedzy na temat atrybutów krain geograficznych, ► znajomość dziejów państwa polskiego

► zaznaczanie na mapie Polski różnych krain geograficznych, np. morza, gór, a także własnej miejscowości, stolicy itp., ► słuchanie opowiadań i legend: o powstaniu państwa polskiego, o warszawskiej Syrence, o Warsie i Sawie i innych, ► śpiewanie hymnu Polski, ► tworzenie kotylionów z okazji świąt narodowych, ► udział w uroczystościach patriotycznych, ► wykonywanie godła Polski różnymi technikami plastycznymi, ► realizacja projektów edukacyjnych o wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej (poznawanie tradycyjnych potraw, sposobu ubierania, krajobrazu, zwyczajów, uczenie prostych słów w językach tych krajów), ► rysowanie flagi Unii Europejskiej, ► śpiewanie hymnu Unii Europejskiej, ► poznawanie zwyczajów, obrzędów, strojów ludowych z różnych regionów Polski, ► znajomość kilku wydarzeń historycznych, najważniejszych dla ojczyzny.

Mam swoje prawa

Mam swoje obowiązki

► budzenie świadomości, że wszyscy mają równe prawa, ► rozwijanie świadomości własnych obowiązków w różnych sytuacjach

► poznanie Konwencji o Prawach Dziecka, ► słuchanie opowiadań, oglądanie teatrzyków o tematyce praw człowieka, ► poznanie zadań Rzecznika Praw Dziecka poprzez czasopisma, stronę internetową, filmy, ► znajomość podstawowych obowiązków oraz zasad funkcjonowania w grupie i społeczeństwie.

27


Blok III. Wychowanie estetyczne


Teatr w przedszkolu – przedszkole w teatrze

Muzyka łagodzi obyczaje

► wpojenie zasad kulturalnego zachowania się podczas spektakli, filmów, uroczystości, ► kształtowanie umiejętności aktorskich dzieci, ► rozwijanie zainteresowania zabawami parateatralnymi, ► stosowanie dramy jako formy pracy dydaktycznej i wychowawczej w przedszkolu

► wdrażanie do śpiewania solo i z całą grupą, ► doskonalenie umiejętności interpretacji muzyki za pomocą ruchu, ► zachęcanie do gry na prostych instrumentach, ► budzenie wrażliwości na piękno muzyki, ► słuchanie wybranych gatunków muzyki zrozumiałych dla dziecka,

► stworzenie mapy myśli na temat zachowania się w teatrze, kinie, podczas przedszkolnych uroczystości, ► udział w spektaklach teatralnych, ► udział w apelach i uroczystościach przedszkolnych, ► wycieczki do kina, ► zabawa tematyczna „Kino”, ► udział w spotkaniach z aktorami, ► improwizacje ruchowe, ► zabawy ilustracyjne do utworów literackich, ► zabawy pantomimiczne, ► zabawy teatralne z rekwizytem, ► odgrywanie scenek i etiud teatralnych, ► podejmowanie spontanicznej zabawy w teatr, ► przygotowanie inscenizacji z okazji świąt (jasełka), Dnia Mamy i Taty, Dnia Babci i Dziadka, ► udział w przeglądach małych form teatralnych, ► przyjmowanie różnych ról w zabawach tematycznych, ► organizowanie przestrzeni i rekwizytów niezbędnych do zabaw tematycznych, ► projektowanie zabaw o charakterze parateatralnym, ► rozumienie roli i przeznaczenia rekwizytów stosowanych w zabawach parateatralnych, ► nadawanie znaczenia rekwizytom poprzez słowo, gest, ruch itp., ► rozwijanie dykcji i kultury słowa w ramach odgrywanych ról, ► uczestniczenie w różnych formach zabawy i pracy z wykorzystaniem dramy jako propozycji wchodzenia w różne role.

► nauka piosenek z dziecięcego repertuaru, ► organizowanie konkursów piosenki przedszkolnej, ► udział w zajęciach rytmiki, ► śpiew piosenek z akompaniamentem i a capella, ► nauka prostych układów tanecznych, ► poznawanie kroków najpopularniejszych tańców ludowych, ► podejmowanie prób tańca do muzyki współczesnej, ► interpretacja ruchowa do muzyki, ► nauka gry na instrumentach z instrumentarium Orffa, ► tworzenie instrumentów z surowców wtórnych i próba wydobywania z nich dźwięków, ► tworzenie akompaniamentu do piosenek, ► udział w koncertach muzycznych organizowanych w przedszkolu i poza nim,

28


► wykorzystywanie różnych instrumentów muzycznych do akompaniowania w ramach prezentacji piosenek dziecięcych

► słuchanie muzyki poważnej odtwarzanej z płyty CD, ► słuchanie nagrań muzyki z repertuaru dziecięcego, ► udział w zajęciach muzycznych prowadzonych metodą Aktywnego Słuchania Muzyki, ► czerpanie inspiracji z muzyki do działań twórczych (malowanie, rysowanie, gra aktorska), ► znajomość muzyki poważnej, ► znajomość muzyki ludowej, ► znajomość muzyki kościelnej, ► znajomość muzyki rozrywkowej, ► wykorzystanie prostych instrumentów: klawesów do grania w takt „kolorowych nut”.

Mali artyści plastycy

► wdrażanie do tworzenia prac plastycznych różnymi technikami, ► budzenie zainteresowań najcenniejszymi zabytkami i dziełami sztuki występującymi w najbliższym otoczeniu dzieci, ► zapoznanie dzieci z tradycjami i obrzędami charakterystycznymi dla regionu, w którym mieszkają, ► budzenie wrażliwości na piękno architektury zieleni w najbliższym otoczeniu, ► kształtowanie wrażliwości na piękno architektury wnętrz, ► zainteresowanie architekturą, ► wykorzystywanie różnych narzędzi plastycznych

► oglądanie albumów z dziełami artystów plastyków, ► udział w lekcjach muzealnych i warsztatach plastycznych prowadzonych przez artystów, ► tworzenie plac plastycznych różnymi technikami, ► udział w konkursach plastycznych, ► oglądanie ilustracji przedstawiających zabytki i dzieła sztuki znajdujące się w miejscowości dzieci, ► obserwacja w naturalnym środowisku wybranych zabytków podczas wycieczek, zapamiętywanie nazw i cech charakterystycznych tych zabytków, ► czerpanie inspiracji do własnej twórczości plastycznej poprzez obserwację dzieł sztuki, ► udział w wycieczkach do okolicznych skansenów, muzeów sztuki ludowej, oglądanie wytworów sztuki ludowej, ► oglądanie ilustracji przedstawiających stroje ludowe ze swojego i innych regionów, ► uwzględnianie w swoich pracach plastycznych elementów sztuki ludowej, ► spacery do pobliskich parków, obserwacja wytworów architektury zieleni, ► tworzenie kompozycji roślinnych w ogrodzie przedszkolnym, ► oglądanie ilustracji przedstawiających wytwory architektury zieleni, ► udział w spotkaniu z architektem zieleni, ► oglądanie ilustracji z wnętrzami urządzonymi w różnych stylach, ► branie udziału w aranżacji kącików zainteresowań w sali, ► tworzenie projektu urządzenia swojego pokoju marzeń, ► organizacja spotkania z architektem wnętrz, ► rozpoznawanie znanych budowli: na ilustracjach, w filmach, na zdjęciach,

29



► omawianie najbardziej znanych miejsc powszechnego zwiedzania: np. Zamek Królewski, Łazienki, Wawel, nowoczesne centra handlowe, stadiony sportowe, wieżowce itp. ► używanie różnych narzędzi plastycznych do tworzenia kompozycji , ► poszanowanie narzędzi plastycznych i utrzymywanie w ładzie warsztatu pracy.

Blok IV. Wychowanie umysłowe


Młody technik ► motywowanie do wznoszenia konstrukcji i tworzenia kompozycji z różnych materiałów, ► kształtowanie umiejętności posługiwania się prostymi narzędziami, ► stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu urządzeń elektrycznych używanych w domu i przedszkolu, ► wpajanie zasad bezpieczeństwa w kontakcie z urządzeniami elektrycznymi, ► rozwijanie zainteresowań politechnicznych, ► poznawanie praw fizyki i chemii

► wznoszenie konstrukcji z różnego rodzaju klocków, ► wykorzystanie surowców wtórnych do tworzenia konstrukcji, ► oglądanie ilustracji przedstawiających domy wybudowane w różnym stylu, ► tworzenie makiety miasta, ► obserwowanie pracy konserwatora w przedszkolu, ► zabawy konstrukcyjne w kąciku majsterkowicza, ► tworzenie kompozycji z mozaiki poprzez przybijanie gwoździkami klocków do miękkiej płyty, ► wykonywanie prostych przedmiotów ze sklejki np. karmnika, ► wycieczka do sklepu ze sprzętem AGD, ► udział w spotkaniu z elektrykiem, fizykiem, ► szukanie odpowiedzi na pytanie, skąd się bierze prąd (w czasopismach, literaturze, u rodziców itp.), ► spacery w okolicy przedszkola w celu obserwacji linii wysokiego napięcia, ► podejmowanie prób obsługiwania urządzeń gospodarstwa domowego, np. suszarka do włosów, odkurzacz, sokowirówka itp., pod opieką osoby dorosłej, ► poznawanie przepisów BHP związanych z obsługą urządzeń elektrycznych, ► konstruowanie prostych urządzeń mechanicznych: wiatraczek, młynek wodny, ► znajomość praw fizyki, np. w zakresie: określania różnych źródeł energii, nazywania różnych rodzajów siły, właściwości przyciągania, napięcia powierzchniowego itp.

30


Meteorologia w pigułce

► zapoznanie z podstawowymi zjawiskami pogodowymi występującymi w klimacie Polski, ► wdrażanie do zachowania środków ostrożności w czasie gwałtownych zjawisk atmosferycznych, np. burzy, wichury, ulewy, mrozu, ► wyrabianie nawyku oglądania prognozy pogody na dzień następny, ► przewidywanie pogody na podstawie własnych obserwacji, ► badanie zjawisk meteorologicznych

► prowadzenie obserwacji pogody i zaznaczanie wyników obserwacji w kalendarzu pogody, ► posługiwanie się ministacją meteorologiczną do prowadzenia obserwacji zjawisk atmosferycznych, ► realizacja projektów edukacyjnych na temat żywiołów: wody, powietrza, ziemi i ognia, ► przypisywanie zjawisk pogodowych do pór roku, np. latem świeci słońce, zimą pada śnieg, ► oglądanie filmów instruktażowych mówiących o zasadach zachowania podczas niebezpiecznych zjawisk atmosferycznych, ► pozyskiwanie informacji o prognozie pogody z różnych źródeł: Internet, TV, radio, ► wyciąganie wniosków z prognozy pogody (ubieranie się odpowiednio do aktualnej pogody), ► obserwowanie pogody i przewidywanie zjawisk, np. że z ciemnej chmury będzie wkrótce padał deszcz, ► poznawanie cyklu krążenia wody w przyrodzie.

Przyroda wokół nas

► rozpoznawanie zmian w przyrodzie wraz ze zmieniającymi się porami roku, ► budzenie zainteresowań światem zwierząt, ► wdrażanie do ochrony przyrody, ► wzbudzanie zainteresowania Ziemią jako planetą, ► rozwijanie świadomości osiągania korzyści zdrowotnych i spożywczych z zasobów przyrody

Wiosna ► obserwacja powracających ptaków, np. bocianów – sposobu budowania gniazd, składania i wysiadywania jaj, ► oglądanie ilustracji przedstawiających pierwsze kwiaty wiosenne, obserwowanie ich w naturalnym środowisku, np. fiołków i stokrotek na łące, śnieżyc w lesie, przebiśniegów i krokusów w ogrodach itd., ► zakładanie hodowli roślin – wysiewanie w sali zbóż, rzeżuchy, szczypiorku, fasoli – obserwacja wzrostu roślin, ► spacery do pobliskiego parku – obserwowanie etapów wzrostu liści na drzewach, ► obserwacja kwitnienia drzew w ogrodzie, a następnie ich owocowania, ► obserwacja prac polowych na wiosnę w naturalnym środowisku lub poprzez oglądanie filmów, prezentacji multimedialnych, obrazków, ► obserwacja zachowania zwierząt domowych – zmiana sierści, ► poznanie wybranych środowisk przyrodniczych, np. łąki, stawu itp., ► znajomość nazw miesięcy wiosennych, ► obserwowanie i prace użyteczne w ogrodzie warzywnym, ► poznawanie cyklu czynności potrzebnych do uprawy roślin jadalnych w ogrodzie.

31



Lato ► obserwacja wybranych owadów, np. pszczół, mrówek, motyli, poznawanie ich znaczenia w przyrodzie, ► obserwacja zbiorów owoców, np. truskawek, czereśni, porzeczek, wiśni, agrestu, poziomek; poznawanie ich wpływu na zdrowie dzięki zawartości witamin, delektowanie się ich smakiem, ► poznawanie wyglądu i nazw kwiatów ogrodowych, poznanie pojęć: bylina, roślina jednoroczna, ► poznawanie różnych środowisk przyrodniczych, np. leśnego, górskiego, morskiego, itp., ► znajomość nazw miesięcy letnich, ► obserwacja kwitnienia, zbierania i suszenia roślin zielonych – ziół potrzebnych do spożycia.

Jesień ► obserwacja wyglądu drzew (zmiana kolorystyki, usychanie i opadanie liści); rozpoznawanie drzew po liściach i owocach, ► zbieranie darów jesieni i umieszczanie ich w kąciku przyrody w sali przedszkolnej, ► obserwacja grzybów jadalnych i trujących w atlasie grzybów lub w lesie, ► wielozmysłowe poznawanie warzyw i owoców zbieranych jesienią, ► obserwacja przygotowań niektórych zwierząt do zimy (zbieranie zapasów, zapadanie w sen zimowy, odloty do Afryki, zmiana sierści), ► znajomość nazw miesięcy jesiennych, ► obserwacja i prace użyteczne przy zbiorze owoców, warzyw, runa leśnego, ► prace użyteczne przy przetwarzaniu owoców, warzyw, runa leśnego na zapasy spożywcze.

Zima ► poznawanie znaczenia terminu: przystosowanie się zwierząt do zimy, ► poznawanie przyrody nieożywionej; badanie właściwości węgla, kamiennego, soli i innych minerałów, ► zabawy badawcze z wodą (stany skupienia), ► dokarmianie zwierząt w okresie silnych mrozów, ► obserwacja ptaków przylatujących do karmnika, uczenie się ich nazw, ► nauka nazw miesięcy zimowych, ► poznawanie znaczenia zwierząt hodowlanych dla życia człowieka: pozyskiwanie mleka, jaj, mięsa itp., ► poznawanie cyklów rozwojowych niektórych zwierząt, np. żaby,

32


► domów różnych zwierząt, ► poprawne nazywanie dorosłych osobników zwierząt żyjących w zagrodzie wiejskiej oraz ich młodych, ► oglądanie na ilustracjach zwierząt dziko żyjących w lesie, np. dzika, sarny, jelenia, zająca; poznawanie ich zwyczajów, poprawne nazywanie dorosłych osobników oraz i ich młodych, ► wycieczka do zoo lub oglądanie ilustracji przedstawiających zwierzęta egzotyczne, poznawanie warunków niezbędnych im do życia, ► rozróżnianie sposobów odżywiania zwierząt żyjących w różnych środowiskach, ► segregowanie odpadów, ► poznawanie przyczyn zanieczyszczenia środowiska i sposobów jego ograniczenia poprzez udział w prelekcjach, oglądanie ilustracji, ► poznanie pojęcia: recykling poprzez oglądanie filmów, wycieczkę na wysypisko śmieci, ► poznanie planet Układu Słonecznego, ► odszukiwanie kontynentów na globusie, poznawanie ich charakterystycznych cech: klimatu, roślinności, ► świata zwierząt.

Młody matematyk

► kształcenie orientacji w przestrzeni, ► dostrzeganie rytmu w różnych sytuacjach, ► doskonalenie umiejętności liczenia, ► wdrażanie do klasyfikowania przedmiotów oraz działań na zbiorach, ► kształtowanie pojęcia liczb naturalnych pierwszej dziesiątki, ► przygotowanie dzieci do układania i rozwiązywania zadań arytmetycznych, ► zapoznanie dzieci z różnymi sposobami pomiaru długości, ► wprowadzenie dzieci w świat figur geometrycznych,

► ćwiczenia z zakresu kształtowania świadomości własnego ciała, ► określanie kierunków w przestrzeni od osi własnego ciała, ► ustalanie położenia obiektów względem siebie, ► rozpatrywanie otoczenia z punktu widzenia drugiej osoby, ► określanie miejsca różnych obiektów w przestrzeni, wyprowadzanie od nich kierunków i określanie ich wzajemnego położenia, ► orientacja w zakresie powierzchni kartki papieru, ► skupianie się na szeregach powtarzających się przedmiotów, ► skupianie się na szeregach powtarzających się układów rytmicznych, ► dostrzeganie rytmu w wypowiedziach słownych: wyliczankach, wierszykach itp., ► przekładanie dostrzeżonych regularności w układach rytmicznych z jednej reprezentacji w inną, ► układanie, rysowanie szlaczków zgodnie ze instrukcją słowną, ► rytmiczna organizacja czasu – dostrzeganie przemienności: dnia i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku, ► wyodrębnienie z otoczenia policzalnych obiektów,

33



► znajomość prawej i lewej strony własnego ciała i odnoszenia do nich ułożenia różnych przedmiotów, ► znajomość monet i banknotów jako narzędzi służących do prowadzenia gospodarstwa domowego

► liczenie obiektów podzielone na etapy:– wskazywanie przedmiotów i określanie ich

dowolnymi liczebnikami,– dążenie do precyzji jeden przedmiot, jeden gest,

jeden liczebnik,– powiększanie zasobu liczebników, wymienianie ich

po kolei,– rozumienie podwójnego znaczenia ostatniego

liczebnika: ostatni policzony przedmiot, liczba policzonych obiektów,

► odróżnianie prawidłowego liczenia od błędnego, ► świadomość, że wynik nie zależy od kierunku liczenia i cech jakościowych liczonych przedmiotów, ► różnicowanie i nazywanie obiektów, ► tworzenie par, ► tworzenie łańcuszków – łączenie obiektów na zasadzie skojarzeń, bez określonego kryterium, ► tworzenie kolekcji, ► klasyfikacja operacyjna, ► tworzenie zbiorów przedmiotów, ► określanie liczebności zbiorów, ► porównywanie liczebności zbiorów, ► wyznaczanie części wspólnej zbiorów, ► poznawanie kolejnych liczb przez powiększanie poznanej ostatnio liczby o jeden, ► rozpatrywanie liczb w aspekcie: kardynalnym, porządkowym, miarowym i algebraicznym, ► rozpoznawanie cyfr jako znaków graficznych liczb, ► organizowanie sytuacji życiowych wymagających liczenia, ► układanie zadań do obrazków, ► układanie zadań i rozwiązywanie ich z wykorzystaniem liczmanów, ► układanie i rozwiązywanie zadań z liczydełkami, ► rozwijanie uzdolnień matematycznych poprzez dostarczanie dzieciom zadań w dostępnym dla nich zakresie liczbowym powyżej 10, ► udział w zabawach polegających na sprawdzaniu, co jest większe, a co mniejsze od dziecka, ► mierzenie różnych przedmiotów, np. długości podłogi, stołu, szafy, ściany za pomocą: klocka, dłoni, kroków, patyka itp., ► porównywanie długości różnych przedmiotów, np. skakanek, papierowych pasków, sznurków, ► porównywanie różnego typu narzędzi pomiaru, znajdowanie wspólnych cech,

34


► podejmowanie prób mierzenia przedmiotów za pomocą linijki lub innej dostępnej miary, ► rozpoznawanie i nazywanie podstawowych figur geometrycznych: koła, kwadratu, prostokąta i trójkąta, ► odtwarzanie figur geometrycznych na planie, ► układanie tangramu, ► rozpoznawanie cieni figur geometrycznych, ► uzupełnianie symetrii, ► ćwiczenia wspomagające uświadomienie wymyślonej linii, która przebiega wzdłuż ciała i dzieli ciało na prawą i lewą połowę, ► rozpoznawanie monet i banknotów, świadomość, że za pieniądze można coś kupić lub otrzymać je po sprzedaży czegoś.

Przeczytam to sam

► przygotowanie do nauki czytania:– rozwijanie percepcji

wzrokowej,– rozwijanie percepcji

słuchowej, ► elementarna nauka czytania

► tworzenie opowiadań na podstawie historyjki obrazkowej, ► układanie obrazka z części według określonego wzoru, ► rozróżnianie kształtów, zapamiętywanie i odwzorowywanie z modelu lub pamięci, ► dostrzeganie różnic między przedmiotami, obrazkami i układami przestrzennymi, podobnymi lecz nie identycznymi, ► dostrzeganie podobieństw w układach pozornie różnych, ► rozpoznawanie znaków i przedmiotów zbliżonych wielkością i kształtem, ► budowanie z klocków według wzoru, ► odszukiwanie takiego samego obrazka, ► układanie mozaiki według wzoru, ► określanie wzajemnego położenia przedmiotów, ► operowanie pojęciami w zakresie stosunków przestrzennych (na, pod, obok, między, na prawo, na lewo itp.), ► wyróżnianie i rozpoznawanie dźwięków z otoczenia, ► rozpoznawanie dźwięków instrumentów, ► rozpoznawanie i naśladowanie dźwięków wydawanych przez przedmioty, zwierzęta itp., ► ćwiczenia rytmiczne, np. naśladowanie liczby i tempa uderzeń, odtwarzanie rytmu za pomocą układów graficznych, ► wyróżnianie wyrazów z zdaniu, ► wyróżnianie sylab w wyrazie, ► wyróżnianie głosek w wyrazie (wszystkich, w nagłosie, wygłosie i śródgłosie), ► synteza głosek w wyrazie bez pomocy obrazka,

35



► wyszukiwanie obrazków różniących się jedną głoską, ► odróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej, ► wprowadzanie wszystkich liter alfabetu – bez zmiękczeń i dwuznaków, ► rozpoznawanie samogłosek i spółgłosek, ► czytanie sylab, łączenie sylab w wyrazy, a wyrazów w zdania, ► czytanie prostych tekstów.

Zanim zacznę pisać

► przygotowanie do nauki pisania, ► rozwijanie motoryki dużej w kierunku osiągnięcia sprawnej koordynacji, ► wykonywanie czynności unoszenia, przenoszenia, przekładania, zręcznego chwytania i trzymania, przeplatania, ► zwracanie uwagi na ukształtowany chwyt pisarski podczas rysowania, kreślenia

► stosowanie różnorodnych ćwiczeń wyrabiających koordynację wzrokowo-ruchową i sprawność dłoni oraz ruchów ramienia i przedramienia, ► układanie:– z kolorowych paseczków papieru płotek, drabina

(poziom i pion),– dywaników z różnokolorowej wełny (kolory

powtarzające się),– z tasiemki: kwadratu, prostokąta, trójkąta oraz

zapełnianie ich wnętrza,– z wąskich paseczków papieru łączonych spinaczami

biurowymi owoców,– ze sznurka ozdabianie kwiatków, zwijanie w kulki,– koszyczków z elementów plastikowych za pomocą

odpowiednich połączeń, wymagających od dziecka różnorodnych ruchów palców i dłoni,

– układanki i gry z prawidłami (rozsypanki, dobieranki oparte na zasadzie tożsamości, przynależności oraz wstępnym rozpoznawaniu figur geometrycznych),

► zabawy konstrukcyjne, ► lepienie, ► wycinanie, ► malowanie, ► rysowanie, ► ćwiczenia kształcące nawyki ruchowe związane z kierunkiem pisania:– uświadomienie kierunków prawo i lewo

w schemacie własnego ciała,– ćwiczenia w określaniu kierunków w przestrzeni:

góra dół, prawo lewo,– ćwiczenia utrwalające zachowanie kierunku ruchu

od lewej do prawej strony,– ćwiczenia grafomotoryczne z utrwaleniem kierunku

kreślenia linii pionowych i poziomych oraz kręgów,– kształtowanie nawyku prawidłowego trzymania

przyboru do pisania,– rysowanie szlaczków literopodobnych,– podejmowanie prób pisania liter i prostych wyrazów,

np. własnego imienia i nazwiska,

36


► wykonywanie ćwiczeń na sprzęcie rekreacyjnym, np. na placu zabaw, ► przenoszenie i przekładanie różnych przedmiotów, np. podczas prac użytecznych, ► utrzymywanie narzędzi do pisania i rysowania między właściwymi palcami dłoni.

Uczę się języka angielskiego

► motywowanie do udziału w zabawach utrwalających słownictwo w języku angielskim, ► wdrażanie do wykonywania poleceń wypowiedzianych w języku angielskim, ► doskonalenie umiejętności wypowiadania się w języku angielskim

► nabywanie znajomości słówek w języku angielskim poprzez zabawy wspierane rekwizytami, obrazkami, ruchem, gestem, mimiką, w kręgu tematycznym: rodzina, zwierzęta, kolory, zabawki, części ciała, ubrania, dom itp., ► wypowiadanie formuły powitania i pożegnania, ► reagowanie na polecenia typu: wstań, usiądź, stań w kole, skacz, otwórz drzwi itp., ► wypowiadanie słów podziękowania za coś i proszenia o coś, ► przepraszanie i wybaczanie, ► składanie życzeń okolicznościowych, ► przedstawianie się, podawanie swojego wieku, ► powtarzanie za nauczycielem prostych rymowanek, ► śpiewanie piosenek, recytacja wierszyków, ► odpowiadanie na proste pytania zadane w języku angielskim, ► poszerzanie zasobu słownictwa poprzez obcowanie z językiem angielskim w naturalnych sytuacjach.

37


Oczekiwane osiągnięcia dzieci – cele operacyjne

Tabela stanowi zestawienie osiągnięć dziecka po zrealizowanym programie wychowania przedszkolnego Żyrafa Ola i przyjaciele. Oszacowano poszczególne osiągnięcia z uwzględnieniem wieku dziecka i jego in-dywidualnymi predyspozycjami.Materiał ma zastosowanie do konstruowania arkuszy obserwacji dziecka w przedszkolu, prowadzenia roz-mów z rodzicami, współpracy ze specjalistami i poradnią psychologiczno-pedagogiczną.

Podstawa programowa – obszar I, fizyczny obszar rozwoju dziecka

Obszar/ punkt podstawy

programowejPoziom I Poziom II Poziom III Poziom IV Umiem więcej

1) zgłasza potrzeby fizjologiczne, samodzielnie wy-konuje podsta-wowe czynności higieniczne

► myje ręce we-dług instrukcji nauczyciela

► próbuje samo-dzielnie myć zęby

► zgłasza na-uczycielowi potrzeby fizjo-logiczne

► samodzielnie korzysta z toalety

► prosi o pomoc, jeśli nie może poradzić sobie z czynnościami higienicznymi po skorzysta-niu z toalety

► zna i stosuje zasady higieny

► samodzielnie nabiera pastę na szczoteczkę

► podczas poby-tu w łazience szanuje potrze-bę intymności innych dzieci

► jest samodziel-ne w toalecie

► dba o higienę osobistą

► podnosi swoją wiedzę na te-mat profilakty-ki jamy ustnej poprzez udział w spotkaniach ze stomatolo-giem

►pozostawia ład i porządek po skorzystaniu z toalety

► pełni dyżury w łazience podczas mycia zębów

► pełni dyżury w łazience

► przekazuje młodszym dzieciom zasa-dy higieny

► pomaga w pros tych czynnościach porządkowych w łazience, np. wyciera mo-pem podłogę

2) wykonuje czyn-ności samoobsłu-gowe: ubieranie się i rozbieranie, w tym czynności precyzyjne, np. zapinanie guzi-ków, wiązanie sznurowadeł

► rozpoznaje swoje ubrania

► samodzielnie ubiera obuwie

► próbuje sa-modzielnie przebrać się w piżamę

► odkłada ubra-nia na swoją półkę w szatni

► samodzielnie ubiera i rozbie-ra wszystkie części garde-roby

► składa swoje ubrania w kost-kę

► potrafi zapiąć i odpiąć guziki, zasunąć zamek przy spodniach i kurtce

► próbuje wiązać sznurowadła przy butach

► samodzielnie wiąże sznuro-wadła w bu-tach

► samodzielnie przygotowuje sobie ubrania na następny dzień

3) spożywa posiłki z użyciem sztuć-ców, nakrywa do stołu i sprząta po posiłku

► je samodzielnie ► prawidłowo posługuje się łyżką i widel-cem

► pozostawia po-rządek wokół siebie podczas posiłku

odnosi na wyzna-czone miejsce kubek po posił-kach

► próbuje samo-dzielnie przy-gotować sobie kanapkę

► próbuje posłu-giwać się no-żem i widelcem

► samodziel-nie nakrywa i sprząta ze stołu

► prawidłowo posługuje się wszystkimi sztućcami

► pełni dyżury podczas posił-ków

► potrafi ude-korować stół w zależności od okazji

► interesuje się organizacją uroczystości przedszkolnych

38



► rozpoznaje i nazywa różne posiłki (śnia-danie, obiad, deser, kolacja)

► rozpoznaje i nazywa wa-rzywa i owoce

► opisuje warzy-wa i owoce, zwracając uwa-gę na kolor, kształt, smak i zapach

► samodzielnie przygotowuje proste potra-wy, np. sałatkę, sok, kanapkę

► uznaje ważność warzyw i owo-ców dla zacho-wania zdrowia

► wskazuje miej-sce warzyw i owoców w piramidzie żywienia

► przedsta-wia sposób spożywania poszczegól-nych owoców i warzyw (na surowo albo po obróbce)

► rozpoznaje różne grupy produktów spożywczych, które tworzą piramidę ży-wienia

► rozpoznaje i nazywa pro-dukty pocho-dzenia zwie-rzęcego

► próbuje two-rzyć własne przepisy na zdrowe potra-wy

► zgłębia temat jedzenia (np. rozumie poję-cia: wartości odżywcze, kalorie dobre i złe itd.)

4) komunikuje potrzebę ruchu, odpoczynku itp.,

5) uczestniczy w zabawach ru-chowych, w tym rytmicznych, muzycznych, naśladowczych, z przyborami lub bez nich; wyko-nuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czwo-rakowaniem, rzutne,

8) wykonuje pod-stawowe ćwicze-nia kształtujące nawyk utrzyma-nia prawidłowej postawy ciała,

► chodzi i biega pewnie

► schodzi po schodach bez pomocy z do-stawianiem nóg do siebie

► podskakuje i maszeruje w rytm muzyki

► biega z omi-janiem prze-szkód

► stoi krótką chwilę na jed-nej nodze

► bierze udział w zabawach w kole ze śpie-wem piosenek

► biega i skacze z łatwością

► w ruchu omija przeszkody/ kolegów

► wchodzi i schodzi po schodach, sta-wiając nogi na przemian – nie trzymając się poręczy

► kopie piłkę do celu

► wykonuje do 5 podskoków jeden za dru-gim

► ruchy ma sko-ordynowane

► wspina się na drabinkę

► stoi na palcach kilka chwil, zachowując równowagę

► chodzi po rów-noważni

► biegnie po schodach do góry bez trzy-mania się po-ręczy

► podrzuca i chwyta piłkę

► wykonuje tzw. kombinację ruchową

► bierze udział w zabawach i grach zespo-łowych

► bierze udział w treningach ulubionej dys-cypliny sportu, np. piłki noż-nej, pływania, tenisa itd.

► zna zasady wybranych gier zespołowych,

► podejmuje próby sędzio-wania

39




9) wykazuje sprawność ciała i koordynację w stopniu po-zwalającym na rozpoczęcie systematycznej nauki czynności złożonych, takich jak czytanie i pi-sanie

► korzysta ze sprzętu zgro-madzonego w ogrodzie przedszkolnym z pomocą na-uczyciela

► samodzielnie korzysta ze sprzętu zgro-madzonego w ogrodzie przedszkolnym za zgodą i przy asekuracji na-uczyciela

► utrzymuje rów-nowagę, gdy stoi na jednej nodze z drugą ugiętą w kola-nie i z zamknię-tymi oczyma

► utrzymuje równowagę na jednej nodze,

► na palcach zeskakuje ze stopnia bez podpierania się rękoma

► przeskakuje obiema nogami sznur na wyso-kości 20 cm

► podejmuje zabawy samo-rzutne w ogro-dzie przed-szkolnym

6) inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wykorzy-stując zabawki, materiały użyt-kowe, w tym ma-teriał naturalny

► poprawnie łączy różnego typu klocki

► buduje wieżę z trzech ele-mentów

► buduje wieżę z kilku klocków

► tworzy proste kompozycje z materiału przyrodniczego

► tworzy kom-pozycje te-matyczne z różnych ma-teriałów

► rozpoznaje i opisuje różne typy domów

► buduje makie-tę miasta

► konstruuje bu-dowle, łącząc różnorodne materiały

7) wykonuje czyn-ności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzy-manie przedmio-tów jedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzysta-niem odpowied-nio ukształtowa-nych chwytów dłoni, używa chwytu pisarskie-go podczas ryso-wania, kreślenia i pierwszych prób pisania

► sprząta zabaw-ki po zakończe-niu zabawy

► sprząta mate-riały po zaję-ciach

► pełni obowiąz-ki dyżurnego podczas po-bytu w przed-szkolu

► przechowu-je swoje rze-czy w swojej szufladzie

► sprząta w razie potrzeby swoją szufladę

► pomaga kole-gom w utrzy-maniu porząd-ku

► pomaga doro-słym w utrzy-maniu porząd-ku w domu i przedszkolu

40



1) rozpoznaje i nazy-wa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem,

2) szanuje emocje swoje i innych osób,

3) przeżywa emocje w sposób umoż-liwiający mu ada-ptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób do-rosłych,

4) przedstawia swo-je emocje i uczu-cia, używając charakterystycz-nych dla dziecka form wyrazu,

5) rozstaje się z ro-dzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze,

6) rozróżnia emo-cje i uczucia przyjemne i nie-przyjemne, ma świadomość, że odczuwają i prze-żywają je wszy-scy ludzie,

7) szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla nie-go emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników,

► sam wybiera zabawy

► odkrywa emo-cje i uczucia

► rozpoznaje swoje przed-mioty

► nie zabiera cu-dzych zabawek bez pytania

► rozpoznaje i nazywa emo-cje i uczucia

► identyfikuje narządy zmy-słów

► dzieli się za-bawkami z ko-legami

► szanuje zabaw-ki należące do innych dzieci

► łączy zmysły z odpowiedni-mi narządami

► jest odpowie-dzialny za daną czynność do końca

► wie, że nie należy oceniać innych po ubio-rze

► wybiera do wspólnych zabaw (np. integracyjnych) jedno spośród wszystkich dzieci

► podejmuje pró-by rozwiązywa-nia problemów samodzielnie lub z pomocą dorosłych

► sam rozwiązuje problemy

► podejmuje działania na rzecz osób nie-pełnospraw-nych (mały wolontariat)

Podstawa programowa – obszar II, emocjonalny obszar rozwoju dziecka

41




8) zauważa, że nie wszystkie prze-żywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiasto-wego działania, panuje nad nieprzyjemną emocją, np. pod-czas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji

10) dostrzega, że zwierzęta po-siadają zdolność odczuwania, przejawia w sto-sunku do nich życzliwość i tro-skę

9) wczuwa się w emocje i uczu-cia osób z najbliż-szego otoczenia;

► wie, jakie wa-runki muszą mieć zapew-nione zwie-rzęta i rośliny, które hoduje się w domu

► zna sposoby przystosowa-nia do środo-wiska zwie-rząt żyją-cych w róż-nych środowi-skach przyrod-niczych

► rozpoznaje i nazywa cykle rozwojowe roślin

► dokarmia zwierzęta zimą w razie potrze-by

► rozpoznaje i nazywa cykle rozwojowe zwierząt

► prowadzi ho-dowle roślin i zwierząt

11) dostrzega emo-cjonalną wartość otoczenia przy-rodniczego jako źródła satysfak-cji estetycznej

► obserwuje interesujące okazy zieleni w najbliższym otoczeniu

► rozumie znaczenie estetycznego urządzenia wnętrz, w któ-rych przebywa dla lepszego samopoczucia

► potrafi rozpo-znać wytwory architektury zieleni w naj-bliższym śro-dowisku

► podaje propo-zycje ładniej-szego urządze-nia pomiesz-czeń, w których przebywa

► bierze czynny udział w aran-żacji kącików zainteresowań w sali przed-szkolnej

► próbuje two-rzyć kompo-zycje roślinne w ogrodzie przedszkolnym

42

Podstawa programowa – obszar III, społeczny obszar rozwoju dziecka



1) przejawia po-czucie własnej wartości jako osoby, wyraża szacunek wo-bec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze

► adaptuje się do rozkładu dnia w przedszkolu

► dzieli się rado-ścią płynącą ze wspólnej zabawy

► stosuje się do zasad

► wyraża uczucie przywiązania do społeczności przedszkolnej

► zna i stosuje reguły współ-życia w grupie

► wykazuje po-stawę współ-pracy w grupie

► zachowuje się swobodnie

► zna i szanuje podstawowe za-sady współżycia

► prezentuje po-stawę szacun-ku do samego siebie i wiary we własne możliwości

► darzy szacun-kiem inne dzie-ci i dorosłych

► szanuje zasady ► przyjmuje role w grupie zgod-nie z własnymi predyspozy-cjami

► sam ocenia swoje starania w pracy

► wyraża prefe-rencje i gusty osobiste

► reprezen-tuje grupę przedszkolną, przedszkole na zewnątrz (kon-kursy, przeglą-dy, turnieje)

2) odczuwa i wy-jaśnia swoją przynależność do rodziny, narodu, grupy przed-szkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej

► zna nazwę przedszkola, do którego uczęszcza

► zna imiona swoich rodzi-ców, rodzeń-stwa i dziad-ków

► podaje nazwę ulicy/osiedla, na którym mie-ści się przed-szkole i dom

► zna nazwę miej-scowości, w któ-rej mieszka

► przedstawia się z imienia i na-zwiska

► podaje adres miejsca za-mieszkania

► zna imiona i nazwiska pań w przedszkolu, najbliższych kolegów i kole-żanek

► odwiedza ważne miej-sca w swojej miejscowości i poznaje ich historię

► interesuje się swoją miejsco-wością

► interesuje się swoją miejsco-wością

3) posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, ad-resem

► zna swoje imię ► reaguje, kiedy usłyszy swoje nazwisko

► wie, że nie na-leży ufać nie-znajomym

► rozpoznaje i przedstawia własne imię, płeć i cechy osobiste

► rozumie i wy-pełnia tablicę obecności

► wie, komu i w ja-kich sytuacjach może podać swoje dane

► identyfikuje i przedstawia wszystkich członków grupy

► zbiera i interpre-tuje dane z tabli-cy obecności

► potrafi wezwać pomoc, jeśli uzna, że ktoś mu zagraża

► graficznie organizuje zebrane dane z tablicy obec-ności i omawia je w grupie

► rozpoznaje wszystkich pracowników przedszkola

► współpracu-je z dziećmi z innych grup przedszkolnych

4) używa zwrotów grzecznościo-wych podczas powitania, poże-gnania, sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konse-kwencji swojego zachowania

► słucha, kiedy ktoś do niego mówi

► rozumie pole-cenia ustne

► kontaktuje się z kolegami

► kontaktuje się z dorosłymi

► odpowiada na pytania

► czeka na swoją kolej

► stosuje zwroty grzecznościo-we: proszę, przepraszam, dziękuję

► nawiązuje kon-takt wzrokowy z rozmówcą

► uważnie słucha wypowiedzi kolegów

► zadaje pytania i prosi o wy-jaśnienie nie-zrozumiałych kwestii

► aktywnie słu-cha wypowie-dzi dorosłych i dzieci

► prowadzi dia-log z dorosłymi i dziećmi

► kulturalnie zachowuje się w każdej sytu-acji

► swobodnie prowadzi dia-log z osobami zaproszonymi do przedszkola

43




5) ocenia swoje za-chowanie w kon-tekście podjętych czynności i zadań oraz przyjętych norm grupo-wych; przyjmu-je, respektuje i tworzy zasady zabawy w gru-pie, współdziała z dziećmi w za-bawie, pracach użytecznych, podczas odpo-czynku,

6) nazywa i rozpo-znaje wartości związane z umie-jętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i doro-słych, szacunek do ojczyzny, życzliwość oka-zywana dzieciom i dorosłym – obowiązkowość, przyjaźń, radość

► zgłasza doro-słym drobne urazy odnie-sione podczas zabawy, np. skaleczenia

► zna drogę ewakuacyjną w przedszkolu

► poddaje się za-sadom bezpie-czeństwa pod-czas ewakuacji z przedszkola

► wie, że nie na-leży niszczyć przedmiotów służących do gaszenia po-żaru – gaśnica w przedszkolu

► zna numery alarmowe do wszystkich służb

► wie, jakie informacje należy podać służbom, kie-dy dzwoni się w sytuacji za-grożenia

► pogłębia temat zasad bezpie-czeństwa

► przekazuje młodszym dzieciom zasa-dy bezpieczeń-stwa

7) respektuje prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwracając uwagę na ich indywidu-alne potrzeby,

8) obdarza uwagą inne dzieci i oso-by dorosłe,

9) komunikuje się z dziećmi i oso-bami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i poza-werbalne; wyraża swoje oczekiwa-nia społeczne wobec innego dziecka, grupy

► wie, że może poruszać się w terenie tylko pod opieką dorosłego

► nie oddala się od grupy w czasie space-rów i wycieczek

► wie, że przez ulicę przecho-dzi się na zie-lonym świetle lub w miejscu oznaczonym pasami

► wie, że nie na-leży bez zgody opiekuna zry-wać i spożywać żadnych roślin

► wie, że nie należy dotykać nieznajomych zwierząt

► zna oznakowa-nia przejść dla pieszych

► wie, co ozna-czają poszcze-gólne światła sygnalizatora

► wie, że pod-czas jazdy samochodem musi siedzieć w specjalnym foteliku

► zna i stosuje zasady bez-pieczeństwa przy spotkaniu z psem lub innym zwierzę-ciem

► zna i stosuje zasady bezpie-czeństwa na drodze

► wie, że nie należy doty-kać zwierząt, takich jak jeż, wiewiórka, go-łąb, ponieważ mogą być źró-dłem różnych chorób

► stosuje zasady bezpieczeń-stwa w różnych sytuacjach

► stosuje zasady bezpieczeń-stwa pod-czas zabawy w domu, przedszkolu i na placu za-baw

► zna zasady bezpiecznego przebywania w autobusie i tramwaju

► wie, że nie wolno zrywać i spożywać grzybów rosną-cych w ogrodzie przedszkolnym, na skwerze w parku lub na łące i w lesie

► potrafi młod-szym dzieciom przekazać zasady bezpie-czeństwa

► zna zasady bezpiecznego przebywania w samolocie i pociągu

► wie, że nie wol-no spożywać żadnych roślin oferowanych przez osoby obce

► poszerza wie-dzę na temat bezpieczeń-stwa

► potrafi zare-agować na przejawy łama-nia zasad bez-pieczeństwa

44



► wie, że nie wol-no spożywać środków czy-stości

► wie, że wpy-chanie do nosa drobnych przed-miotów lub po-łykanie ich jest niebezpieczne dla życia lub zdrowia

► bawi się za-wsze pod opie-ką dorosłego

► słucha opowie-ści o prawach dzieci

► rozumie, że niektóre rośliny są śmiertelnie niebezpieczne dla ludzi

► wie, że dzieci nie mogą bawić się zapałkami

► wie, że nie może oddalać się z osobami nieznajomymi ani przyjmo-wać od nich podarunków

► wie, gdzie wol-no, a gdzie nie wolno się ba-wić dzieciom

► rozumie poję-cie: mieć prawo do…

► wie, co to zna-czy bezpieczny wypoczynek swoim działa-niem

► swoim działa-niem nie nie narusza praw innych osób

► rozpoznaje i rozumie zna-czenie znaków graficznych do-tyczących bez-pieczeństwa, np. zakaz gry w piłkę, zakaz pływania itp.

► zna swoje pra-wa

► respektuje prawa innych osób

► zna prawa dzieci zawarte w Konwencji o prawach dziecka

9) komunikuje się z dziećmi i oso-bami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i poza-werbalne; wyraża swoje oczekiwa-nia społeczne wobec innego dziecka, grupy

► bierze udział w treningach uwagi słuchowej

► nawiązuje kon-takt z otocze-niem

► opowiada o swoich do-świadczeniach

► śledzi polece-nia poszerza zasób słów, słuchając bajek, baśni i opowiadań

► opowiada o swoich do-świadczeniach

► śledzi polece-nia

► poszerza zasób słów, słuchając bajek, baśni i opowiadań

► w sposób wer-balny i niewer-balny potrafi komunikować się z dorosłymi i dziećmi

► śledzi/monito-ruje wskazówki

► rozumie i in-terpretuje opo-wiadania

► zaczyna komu-nikować swoje decyzje

► buduje wypo-wiedzi wieloz-daniowe

► z łatwością mówi o swoich potrzebach i decyzjach

► bierze udział w dyskusjach o ważnych sprawach

► wykazuje cie-kawość, żeby wiedzieć więcej

45


Podstawa programowa – obszar IV, poznawczy obszar rozwoju dziecka



1) wyraża swoje ro-zumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otocze-niu za pomocą komunikatów pozawerbalnych: tańca, intencjo-nalnego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i mo-deli z tworzyw i materiału natu-ralnego

► w ciszy i sku-pieniu ogląda spektakl te-atralny

► stosuje się do zaleceń na-uczyciela pod-czas występów przed publicz-nością

► bierze udział w improwiza-cjach rucho-wych, zaba-wach ilustracyj-nych do utwo-rów literackich i muzycznych

► naśladuje ruchem, ge-stem mimiką: zwierzęta, ludzi (mamę, tatę, babcię, dziad-ka, nauczy-cielkę, lekarza, ekspedientkę itp.) oraz pojaz-dy, rośliny

► poznaje różne materiały pla-styczne, np. farby, kredki, plastelinę, pró-buje się nimi posługiwać

► ogląda ilustra-cje przedsta-wiające zabytki i dzieła sztuki znajdujące się w jego miejsco-wości

► ogląda ilustracje przedstawiające stroje ludowe z regionu, w którym mieszka

► wie, że nie należy prze-szkadzać ak-torom w grze na scenie, np. rozmowami, spożywaniem przekąsek itp.

► wie, że w kinie nie wolno ha-łasować, za-słaniać innym, śmiecić itp.

► odgrywa role bez słów: mimi-ką, gestem i ruchem

► podejmuje spontanicznie zabawę w teatr, podczas której wykorzystuje wykonane przez siebie kukiełki, pacyn-ki i sylwety

► jest kreatywne ► tworzy własne prace

► obserwuje w naturalnym środowisku wy-brane zabytki danej miejsco-wości

► poznaje nazwy i cechy cha-rakterystyczne tych zabytków

► poznaje wy-twory sztuki ludowej pocho-dzące z regio-nu, w którym mieszka

► stosuje zasady zachowania w teatrze, kinie itp.

► zna i stosuje różne techniki plastyczne

► potrafi opisać najważniejsze zabytki w swo-jej miejscowo-ści

► uwzględnia w swoich pra-cach plastycz-nych elementy sztuki ludowej własnego re-gionu

► swoim popraw-nym zachowa-niem w teatrze lub kinie daje

► przykład młod-szym dzieciom

► posługuje się rekwizyta-mi,np. kukieł-kami, pacyn-kami

► potrafi zagrać różne role

► odgrywa scenki i etiudy teatral-ne

► jest świadome procesu twór-czego dzieł sztuki

► odtwarza w różnych technikach plastycznych (płaskich i prze-strzennych) najważniejsze zabytki w swojej miejsco-wości

► organizuje za-bawy w teatr z uwzględnie-niem kultural-nego zachowa-nia widowni

► występuje w przedstawie-niach o różnym charakterze, np. pantomi-ma, drama itp.

► tworzy własne prace inspiro-wane twórczo-ścią plastyczną w różnych epo-kach i stylach

► czerpie inspira-cję do własnej twórczości plastycznej, obserwując dzieła sztuki w najbliższym otoczeniu

46



2) wyraża swoje ro-zumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otocze-niu za pomocą języka mówio-nego, posługuje się językiem polskim w mo-wie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraź-nie, rytmicznie, poprawnie wy-powiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na począt-ku i końcu w wy-branych prostych fonetycznie sło-wach

► wypowiada się prostymi zda-niami

► porozumiewa się umiarko-wanym głosem podczas zabaw swobodnych

► jeśli nie mówi – potrafi gesty-kulując, infor-mować o waż-nych dla niego sprawach

► rozpoznaje i naśladuje dźwięki wy-dawane przez przedmioty, zwierzęta

► zaczyna wy-powiadać się zdaniami zło-żonymi

► dostosowuje tembr głosu do sytuacji

► wyróżnia i roz-poznaje dźwię-ki z otoczenia – rozpoznaje dźwięki instru-mentów

► rozpoznaje, skąd dochodzi dźwięk ukryte-go przedmiotu

► odróżnia mowę prawidłową od nieprawidłowej

► wypowiada się poprawnie

► sprawnie mo-duluje głosem w zależności od potrzeb

► wykonuje ćwiczenia ryt-miczne, np. naśladowanie liczby i tem-pa uderzeń, odtwarzanie rytmu za po-mocą układów graficznych

► wypowiada się poprawnie

► sprawnie mo-duluje głosem w zależności od potrzeb

► wykonuje ćwiczenia ryt-miczne, np. naśladowanie liczby i tem-pa uderzeń, odtwarzanie rytmu za po-mocą układów graficznych

► zna i stosuje podstawowe zasady po-prawnej polsz-czyzny

► interesuje się technikami emisji głosu

► dokonuje ana-lizy i syntezy głosowej dłu-gich wyrazów

3) odróżnia ele-menty świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych

► naśladuje za-chowania i od-głosy zwierząt, urządzeń itp.

► rozpoznaje dobre i złe za-chowania

► rozmawia o do-brych i złych zdarzeniach

► wie, że niektóre postacie z bajek i filmów dla dzieci są reali-styczne, a inne fikcyjne

► naśladuje po-stacie z bajek i filmów po-przez elementy ubioru oraz inne atrybuty

► porównuje za-chowania róż-nych bohaterów bajek i filmów dla dzieci

► wykorzystuje stroje i zabawki do prezentacji postaci z bajek oraz filmów

► wie, że nie nale-ży naśladować zachowań bo-haterów bajek oraz filmów

► bawi się figur-kami przedsta-wiającymi po-stacie z filmów i bajek dla dzieci

► rozróżnia po-stacie i sytuacje fikcyjne od rze-czywistych

4) rozpoznaje litery, którymi jest za-interesowane na skutek zabawy i spontanicznych odkryć, odczy-tuje krótkie wy-razy utworzone z poznanych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywności

► rozpoznaje swój znaczek w szatni, logo przedszkola

► wie, co ozna-czają znaki, np. droga ewaku-acyjna, zakaz wjazdu, stop itp.

► wyróżnia wyra-zy w zdaniu

► wyróżnia syla-by w wyrazie – wyróżnia głoski w wyrazie (na-głos, wygłos, śródgłos)

► dokonuje syn-tezy głosek w wyrazie z równoczesnym wyszukiwa-niem obrazka

► opowiada hi-storie, stosując rysunki symbo-liczne

► zna litery, po-dejmuje próby czytania

► potrafi czytać

47




5) odpowiada na pytania, opowia-da o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolej-ność zdarzeń w prostych histo-ryjkach obraz-kowych, układa historyjki obraz-kowe, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje za-gadki

► skupia uwagę na wskazanych przez nauczy-ciela elemen-tach obrazka

► zapamiętuje fakty

► odpowiada na pytania doty-czące treści obrazka

► układa 2–3 obrazki według kolejności zda-rzeń

► układa histo-ryjki obrazko-we 4-elemen-towe

► układa histo-ryjki obrazko-we wieloele-mentowe

► tworzy histo-ryjki obrazko-we własnego pomysłu

6) wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czyn-nościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytu-acyjne, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadczeniom

► potrafi wysłu-chać krótkie opowiadania od początku do końca

► prosi o prze-czytanie bajki osoby dorosłe

► ogląda ilustra-cje w książkach podczas zabaw dowolnych

► skupia się na tekście czy-tanym przez dorosłych

► wymienia bohaterów poznanych opowiadań

► z uwagą słucha czytanych opo-wiadań

► odtwarza wła-snymi słowami usłyszane opo-wiadanie

► czyta proste zdania

► podejmuje próby samo-dzielnego czytania bajek i czasopism

7) eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ru-chem, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną; słu-cha, odtwarza i tworzy muzykę, śpiewa piosenki, porusza się przy muzyce i do mu-zyki, dostrzega zmiany charak-teru muzyki, np. dynamiki, tempa i wyso-kości dźwięku oraz wyraża ją ruchem, reaguje na sygnały, mu-zykuje z użyciem instrumentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewa piosenki z dzie-cięcego reper-tuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestni-czy w zbiorowym muzykowaniu;

► śpiewa łatwe piosenki z całą grupą przy akompania-mencie pianina

► porusza się w rytmie mu-zyki

► oddaje ruchem dynamikę, tempo i wyso-kość dźwięku

► wystukuje prosty rytm na bębenku

► słucha utwo-rów z dzie-cięcego re-pertuaru oraz fragmentów utworów mu-zyki poważnej, np. „Cztery pory roku” Vivaldiego

► śpiewa piosen-ki o łatwej linii melodycznej solo i z całą grupą

► wykonuje proste układy taneczne

► gra na instru-mentach wła-snej produkcji z surowców wtórnych

► słucha w sku-pieniu muzyki dla dzieci oraz muzyki poważ-nej

► śpiewa kilku-zwrotkowe piosenki z akompania-mentem lub bez, solo lub z całą grupą

► zapamiętuje i śpiewa pio-senki odtwa-rzane z płyty

► poznaje tańce ludowe cha-rakterystyczne dla własnego regionu

► podejmuje próbę tańca do muzyki współ-czesnej

► poznaje instru-mentarium Orffa, podej-muje próby gry na tych instru-mentach

► słucha różnych gatunków mu-zyki

► zapamiętuje i śpiewa pio-senki odtwa-rzane z płyty

► tańczy do każ-dego rodzaju muzyki

► gra na prostych instrumen-tach w grupie (przedszkolnej orkiestrze)

► aktywnie słu-cha różnych gatunków mu-zyki

► bierze czynny-udział w uro-czystościach z okazji Dnia Mamy, Taty, Babci i Dziadka

► zna tradycje własnej rodziny

► śpiewa piosen-ki wymyślone przez siebie

► wymyśla wła-sne układy choreograficz-ne

► tworzy akom-paniament do piosenek

► interesuje się wybranym ro-dzajem muzyki

48



wyraża emocje i zjawiska poza-muzyczne różnymi środkami aktyw-ności muzycznej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przed-szkolu, np. hymn przedszkola, cha-rakterystyczne dla uroczystości narodowych (hymn narodo-wy), potrzebne do organizacji uro-czystości np. Dnia Babci i Dziadka, święta przedszko-laka (piosenki okazjonalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki

► zarysowuje całą po-wierzchnię kartki

► wskazuje cyfry, np. w książkach, na drzwiach, na bilecie itd.

► precyzyjnie ko-loruje obrazki konturowe

► wskazuje górę i dół na kartce

► wskazuje śro-dek kartki

► interesuje się cyframi, rozpo-znaje cyfrę 1

► wskazuje stro-nę lewą i prawą na kartce

► rysuje szlaczki od strony lewej do prawej

► rozpoznaje cyfry od 0 do 5, łączy je z liczbą elementów

► wie, że pisze się od strony lewej do prawej

► potrafi napisać własne imię

► zna cyfry od 0 do 9 i przypi-suje je do liczby przedmiotów

► pisze proste zdania

► zna cyfry od 0 do 9 i przypisu-je je do liczby przedmiotów



wyraża emocje i zja-wiska pozamuzycz-ne różnymi środkami aktywności muzycz-nej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystyczne dla uroczystości narodowych (hymn narodowy), potrzeb-ne do organizacji uroczystości np. Dnia Babci i Dziad-ka, święta przed-szkolaka (piosenki okazjonalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki

8) wykonuje własne eksperymenty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, mazakiem itp., two-rzy proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywa w nich fragmenty wybranych liter, cyfr, kreśli wybra-ne litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśnia sposób powstania wykreślonych, na-rysowanych lub za-pisanych kształtów, przetwarza obraz ruchowy na gra-ficzny i odwrotnie, samodzielnie planu-je ruch przed zapi-saniem, np. znaku graficznego, litery i innych w przestrze-ni sieci kwadratowej lub liniatury, określa kierunki i miejsca na kartce papieru

► zarysowuje całą po-wierzchnię kartki

► wskazuje cyfry, np. w książkach, na drzwiach, na bilecie itd.

► precyzyjnie koloruje ob-razki kontu-rowe

► wskazuje górę i dół na kartce

► wskazuje śro-dek kartki

► interesuje się cyframi, roz-poznaje cyfrę 1

► wskazuje stro-nę lewą i pra-wą na kartce

► rysuje szlaczki od strony le-wej do prawej

► rozpoznaje cy-fry od 0 do 5, łączy je z licz-bą elementów

► wie, że pisze się od strony lewej do pra-wej

► potrafi napisać własne imię

► zna cyfry od 0 do 9 i przy-pisuje je do liczby przed-miotów

► pisze proste zdania

► zna cyfry od 0 do 9 i przy-pisuje je do liczby przed-miotów

49




9) czyta obrazy, wy-odrębnia i nazy-wa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich zna-czenie

► rozpoznaje przedmioty na obrazkach

► wyodrębnia części z ob-razka

► układa obrazek z części według określonego wzoru

► wyodrębnia części złożonej całości

► rozpoznaje znaki i przed-mioty zbliżone wielkością i kształtem

► buduje z kloc-ków według wzoru

► odszukuje taki sam obrazek pośród kilku obrazków

► różnicuje kształty, za-pamiętuje i odwzorowuje z modelu lub pamięci

► dostrzega podobieństwa w układach pozornie róż-nych

► układa mo-zaikę według wzoru

► określa wza-jemne położe-nie przedmio-tów

► dostrzega róż-nice między przedmiota-mi, obrazami i układami przestrzen-nymi, podob-nymi, lecz nie identycznymi

► układa wielo-elementowe puzzle

10) wymienia na-zwę swojego kraju i jego sto-licy, rozpoznaje symbole naro-dowe (godło, flaga, hymn), nazywa wy-brane symbole związane z re-gionami Polski ukryte w poda-niach, przysło-wiach, legen-dach, bajkach, np. o smoku wawelskim, orientuje się, że Polska jest jed-nym z krajów Unii Europej-skiej

► wie, że jest Polakiem

► ogląda wido-kówki z War-szawy, słucha opowiadań nauczyciela o stolicy Polski

► osłuchuje się ze słowami hymnu przed-szkola

► rozpoznaje melodię hymnu Polski

► bierze udział w uroczysto-ściach pa-triotycznych w przedszkolu

► słucha wier-szy i piosenek o Warszawie

► rozpoznaje symbole na-rodowe Polski (godło, flaga)

► wie, że z okazji ważnych dla kraju świąt wy-wiesza się flagę narodową

► włącza się do śpiewu hymnu przedszkola

► przyjmuje prawidłową postawę pod-czas śpiewania hymnu Polski

► recytuje wiersze i śpiewa pio-senki o treści patriotycznej

► wie, że stolicą Polski jest War-szawa

► rozpoznaje na obrazkach cha-rakterystyczne obiekty bu-dowlane War-szawy

► zna i śpiewa hymn Polski

► zna legendy związane z Warszawą

► wie, jakie funkcje spełnia stolica

► wymienia państwa Unii Europejskiej

► zna hymn Unii Europejskiej

► zna symbole Unii Europej-skiej

► zna charakte-rystyczne ce-chy wybranych państw Unii Europejskiej

► kojarzy naj-ważniejsze fakty z historii Warszawy

► wymienia sto-lice wybranych państw Unii Europejskiej

50



11) wyraża eks-presję twór-czą podczas czynności kon-strukcyjnych i zabawy, zago-spodarowuje przestrzeń, na-dając znaczenie umieszczonym w niej przed-miotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, cię-żar, porównuje przedmioty w swoim oto-czeniu z uwagi na wybraną cechę

► układa z kloc-ków: domki, ulice, drzewa, postacie itp.

► dopasowuje do kształtu otworu w bryle odpowiedni klocek

► ugniata plaste-linę, wypełnia nią kontur ob-razka, np. owo-ców i warzyw

► układa według wzoru z różno-rodnego mate-riału, np. z pla-stikowych kap-sli, kasztanów, szyszek, pa-tyczków różnej wielkości itp.

► układa obrazki z różnorodne-go materiału

► lepi z plasteli-ny, masy solnej proste kształty

► układa z ko-lorowych pa-sków papieru, np. płotu, dra-biny, domu itp.

► układa dywani-ki z kolorowej wełny lub ta-siemki

► układa figury przestrzenne, np. z pasków papieru łączo-nych spinacza-mi

► lepi z plasteli-ny, ciastoliny, gliny figurki przestrzenne

► wykonuje wie-loelementowe figury z lepkie-go materiału, np. plastelina, glina, masa solna, śnieg

► dąży do pre-cyzji podczas wykonywania wieloelemen-towych figur z różnorodnych materiałów

12) klasyfikuje przedmioty we-dług: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układa przed-mioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza ukła-dy przedmio-tów i tworzy własne, nadając im znaczenie, rozróżnia pod-stawowe figury geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prosto-kąt)

► próbuje gru-pować przed-mioty

► klasyfikuje przedmioty według jednej cechy

► manipuluje przedmiotami, np. klockami, i obserwuje zachodzące zmian

► klasyfikuje przedmioty według jednej cechy, np. ko-lor, kształt

► rozpoznaje i nazywa koło

► klasyfikuje przedmioty według dwóch cech

► manipuluje przedmiotami według pole-cenia, wie, co było punktem wyjścia i jakie zaszły zmiany

► klasyfikuje przedmioty według dwóch cech

► rozpoznaje przedmioty pasujące i nie-pasujące do siebie

► układa mo-zaikę z figur geometrycz-nych, wskazuje koło, kwadrat

► tworzy zbiory przedmiotów

► porównuje szacunkowo liczebność zbiorów

► przewiduje skutki czyn-ności manipu-lacyjnych na przedmiotach

► tworzy zbiory przedmiotów

► rozpoznaje koło, kwadrat, prostokąt i trójkąt

► wskazuje część wspólną zbio-rów

► zna i posługuje się liczebnika-mi porządko-wymi

► prowadzi ob-serwacje

► zbiera i orga-nizuje dane porównuje szacunkowo liczebność zbiorów

► rozróżnia zbiory równoliczne i nierównoliczne

► rozpoznaje i nazywa figury geometryczne

► układa tan-gram

► odtwarza figury geo-metryczne na geoplanie

► porównuje li-czebność zbio-rów na kilka sposobów

► przeprowadza eksperymenty

► wskazuje część wspólną zbio-rów

► rozpoznaje figury geome-tryczne i ich cienie

► rozumie i uzu-pełnia tabele

► uzupełnia sy-metrię

► interpretuje kody

► zbiera, porząd-kuje i interpre-tuje dane

51




13) eksperymen-tuje, szacuje, przewiduje, dokonuje po-miaru długości przedmiotów, wykorzystując np. dłoń, stopę, but

► bawi się słom-kamio różnej długości, za-uważa różnice-między nimi

► porównuje długość dwóch przedmiotów, operuje poję-ciami: długi, krótki

► próbuje mie-rzyć długość za pomocą różnych przed-miotów, np. klocka, dłoni, stóp

► poznaje róż-ne przyrządy do mierzenia długości, np. linijka, centy-metr, miara budowlana

► interesuje się jednostkami miar, podejmu-je próby mie-rzenia długości i odczytywania wyniku w cen-tymetrach, metrach i ca-lach

14) określa kierunki i ustala położe-nie przedmio-tów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przed-miotów, rozróż-nia stronę lewą i prawą

► rozpoznaje i nazywa naj-ważniejsze części swojego ciała

► zna i stosuje pojęcia: przód i tył

► operuje poję-ciami: na, pod, obok, nagórze, na dole

► wskazuje stro-nę prawą i lewą

► orientuje się w przestrzeni i stosuje poję-cia na prawo od, na lewo od

► określa kierun-ki w przestrze-ni z punktu widzenia dru-giej osoby

15) przelicza ele-menty zbio-rów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wyko-nywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi i po-rządkowymi, rozpoznaje cyfry oznacza-jące liczby od 0 do 10, eks-perymentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje doda-wanie i odejmo-wanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, od-różnia liczenie błędne od po-prawnego

► wskazuje przedmioty i określa je dowolnymi liczebnikami

► próbuje liczyć różne przed-mioty

► dąży do pre-cyzji – jeden przedmiot,je-den gest, jeden liczebnik

► wymienia po kolei liczebniki od 1 do 5

► obserwuje zmiany i pró-buje je nazwać po dołożeniu lub zabraniu jakiegoś ele-mentu zbioru

► ustanawia porządek liczb od 0 do 10

► łączy liczby i odpowiednie ilości

► rozumie po-dwójne znacze-nie ostatniego liczebnika: ostatni policzo-ny przedmiot, liczba policzo-nych obiektów

► rozpoznaje znaki graficzne liczb (cyfry) od 1 do 10

► porządkuje liczby rosnąco i malejąco

► dodaje i odej-muje w zakre-sie 10

► liczy i rachuje w głowie

► rozpoznaje liczby od 0 do 20

► ustala kolej-ność nume-ryczną od 0 do 20

► poprawnie stosuje zna-ki: równości, mniejszości i większości

► dodaje i odej-mujew zakresie 20 z wykorzy-staniem licz-manów lub bez

52



16) posługuje się w zabawie i w trakcie wy-konywania in-nych czynności pojęciami doty-czącymi następ-stwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wie-czorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy

► zna stałe na-stępstwo dni i nocy

► zna stałe na-stępstwo pór roku

► wymienia po kolei dni tygo-dnia

► wymienia po kolei miesiące w roku

► tworzy ka-lendarzez uwzględnie-niem dni, tygo-dni, miesięcy

17) rozpoznaje modele monet i banknotów o niskich nomi-nałach, porząd-kuje je, rozumie, do czego służą pieniądze w go-spodarstwie domowym

► segreguje klocki według kolorów

► układa klocki według wielko-ści wzrastającej

► wykorzystuje klocki jako zbiory zastęp-cze

► bawi się wzo-rami monet i banknotów w zabawach tematycznych np w sklep

► zna modele monet i bank-notów i potrafi się nimi posłu-żyć

18) posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przy-rodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wę-drówka ptaków, kwitnienie drzew, zama-rzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół

► rozpoznaje i nazywa pod-stawowe zja-wiska pogody, np. deszcz, słońce, burza, wiatr, śnieg

► interesuje się prognozą po-gody

► zna charak-terystyczne cechy poszcze-gólnych pór roku

► rozpoznaje i nazywa zwie-rzęta domowe i dzikie

► rozróżnia i na-zywa grupy roślin, które rosną w jego otoczeniu, np. drzewa, krzaki, kwiaty, trawa

► opisuje stan pogody

► rozpoznaje, nazywa i opisu-je pory roku

► rozpoznaje i nazywa różne środowiska-przyrodnicze

► uznaje wartość działań na rzecz ochrony środowiska

► wiąże pory roku, np. zimę, z zachowania-mi: ubiór,odży-wianie

► rozpoznaje cechy różnych gatunków zwierząt i roślin

► rozpoznaje ży-wioły (ziemia, ogień, powie-trze, woda) zna i stosuje zasady bezpieczeństwa podczas wystę-powania gwał-townych zjawisk pogodowych

► opisuje cechy-różnych środo-wisk przyrodni-czych

► rozpoznaje i nazywa różne gatunki zwie-rząt

► rozpoznaje różne gatunki drzew i przy-pisuje do nich odpowiednie liście i owoce

► uświadamia sobie wagę recyklingu dla ochrony środo-wiska

► chroni przyrodę i unika zanie-czyszczania jej

► prowadzi ob-serwacje po-gody, zapisuje-spostrzeżenia w kalendarzu pogody

► zawsze ubiera się stosownie do panującej pogody

► przypisuje ga-tunki zwierząt i roślin doróż-nych środowisk przyrodniczych

► rozpoznaje kontynenty namapie

► poszerza wie-dzę na temat żywiołów, przeprowadza zabawybadaw-cze i ekspery-menty

► podejmuje próby przygo-towania pro-gnozy pogody na podstawie obserwacji występujących zjawisk atmos-ferycznych

► poszerza wie-dzę na temat roślin i zwierząt występujących w różnych śro-dowiskach

► interesuje się Ziemią jako planetą

53




19) podejmuje samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zago-spodarowywa-nie przestrzeni własnymi pomysłami kon-strukcyjnymi, korzystanie z nowoczesnej technologii itd.

► ogląda ksią-żeczki z obraz-kami

► nazywa przed-mioty znaj-dujące się na obrazkach

► układa wieże i pociągi z du-żych klocków

► przekłada kloc-ki z jednego pojemnika do drugiego

► przewozi klocki za pomocą wózka i sa-mochodu na sznurku

► układa małe meble w dom-kach dla lalek

► naśladuje dźwięki róż-nych urządzeń

► gląda książki typu historyjka obrazkowa rozkładana w harmonijkę

► układa książki w wyznaczo-nym miejscu

► ogląda bajki na ekranie telewi-zora

► układa z kloc-ków drogi, mo-sty, tory itp.

► słucha wierszy-ków i krótkich bajek z płyty CD

► ogląda na ekra-nie bajki w od-cinkach

► bawi się za-bawkami mul-timedialnymi wydającymi różne odgłosy i zmieniającymi kształty

► ogląda ksią-żeczki z obraz-kami i krótkimi tekstami

► śledzi tekst czytany przez nauczyciela

► konstruuje bu-dowle z kloc-ków, np. dom, garaż itp.

► gra w dobiera-nie obrazków do pary

► potrafi obsłu-giwać klawia-turę kompute-ra lub tabletu podczas gry multimedialnej

► ogląda książki dla dzieci

► interesuje się napisami

► ogląda reklamy towarów w tzw. gazetkach sklepowych

► łączy różne rodzaje kloców w jedną kon-strukcję

► przygotowuje, układa zabawki potrzebne do zabaw tema-tycznych

► ubiera lalki, przygotowuje naczynia itp. w kącikach do zabaw tema-tycznych

► obsługuje gry interaktywne na komputerze lub tablecie

► interesuje się urządzeniami multimedialny-mi np. konsolą do gier

► ogląda książki dla dzieci i po-trafi się posłu-giwać zestawa-mi kart pracy

► konstruuje modele i ma-kiety zgodnie z instrukcją

► uruchamia sprzęt multi-medialny

► obsłguje gry interaktywne podczas za-bawy

► wykorzystuje urządzenia multimedialne do komunikacji

20) wskazuje zawo-dy wykonywane przez rodzi-ców i osoby z najbliższego otoczenia, wy-jaśnia, czym zajmuje się oso-ba wykonująca dany zawód

► obserwuje pracę kon-serwatora w przedszkolu, zadaje pytania dotyczące spo-sobu wykorzy-stania różnych narzędzi

► bierze udział w rozmowach i pokazach na temat urzą-dzeń gospo-darstwa domo-wego, zadaje pytania

► wie, że dzie-ciom nie wolno samodzielnie, bez opieki dorosłych do-tykać urządzeń gospodarstwa domowego

► podejmuje zabawę w kąci-ku majsterko-wicza

► pomaga dorosłym w czynnościach z wykorzysta-niem urządzeń gospodarstwa domowego

► zna zasady-bezpieczeń-stwa podczas korzystania z urządzeń gospodarstwa domowego

► potrafi przy-bićgwóźdź do płyty wiórowej

► potrafi obsłu-giwać proste urządzenia gospodarstwa domowego, np. suszarka do włosów, odku-rzacz, sokowi-rówka itp. pod opieką doro-słych stosuje środki ostroż-ności podczas korzystania z urządzeń gospodarstwa domowego

► wykonuje pro-ste przedmio-ty, np. karmnik dla ptaków

► posługuje się prostymi urządzeniami gospodarstwa domowego z zastosowa-niem zasad bezpieczeń-stwa

► wykonuje przedmioty o bardziej skomplikowa-nej budowie, np. domek dla lalek z kartonu

► interesuje się przeznacze-niem i obsługą różnego sprzę-tu AGD

54



21) rozumie bardzo proste polece-nia w języku obcym nowo-żytnym i reagu-je na nie; uczestniczy w zabawach, np. muzycz-nych, rucho-wych, plastycz-nych, kon-strukcyjnych, teatralnych; używa wyrazów i zwrotów mają-cych znaczenie dla danej zaba-wy lub innych podejmowa-nych czynności; powtarza ry-mowanki i pro-ste wierszyki, śpiewa piosenki w grupie; ro-zumie ogólny sens krótkich historyjek opo-wiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimi-ką, gestami

► osłuchuje się z poleceniami kierowanymi do niego w ję-zyku angiel-skim

► słucha piose-nek w języku angielskim

► ogląda obrazki, poznaje nazwy wybranych przedmiotów znajdujących się na nich

► zna formułę powitania i po-żegnania

► rozumie pole-cenia i stosuje się do nich: wstań, usiądź, stań w kole itp.

► powtarza za nauczycielem proste rymo-wanki

► słucha wypo-wiedzi nauczy-ciela na pod-stawie obrazka

► wypowiada na-zwy wybranych przedmiotów znajdujących się na obrazku

► podaje swoje imię

► zna nazwy ko-lorów podsta-wowych

► wymienia członków ro-dziny

► potrafi nazwać najpopularniej-sze zabawki

► nazywa zwie-rzęta domowe

► nazywa części ciała

► wymienia ar-tykuły żywno-ściowe

► potrafi podzię-kować i popro-sić o coś w ję-zyku obcym

► przeprasza i wybacza w ję-zyku obcym

► składa życze-nia okoliczno-ściowe w języ-ku obcym

► wypowiada rymowanki w języku an-gielskim z pa-mięci

► słucha opowia-dań na podsta-wie historyjki obrazkowej

► nazywa niektó-re zwierzęta, które można zobaczyć w zoo

► wymienia pod-stawowe części ubioru

► potrafi nazwać pomieszczenia w domu

► zna określenia codziennych czynności

► potrafi nazwać stany emocjo-nalne: uśmiech (radość), płacz (smutek)

► przedstawia siebie i innych w języku ob-cym

► podaje swój wiek w języku obcym

► wykonuje i po-daje proste polecenia, np. skacz, otwórz drzwi itp., w ję-zyku obcym

► recytuje krótkie wiersze, śpiewa piosenki w języ-ku angielskim

► rozumie ogólny sens historyjek obrazkowych opowiadanych lub czytanych

► wzbogaca słownictwo w języku angielskim w zakresie interesujących go tematów

► wykonuje kilka poleceń po sobie wypo-wiedzianych w języku an-gielskim (np. wstań, idź do szafki, weź mi-sia, podaj misia koledze)

► próbuje wymy-ślać rymowanki w języku an-gielskim

► opowiada, co dzieje się na obrazku w ję-zyku angiel-skim

22) reaguje na proste polece-nie w języku mniejszości narodowej lub etnicznej, uży-wa wyrazów i zwrotów ma-jących znacze-nie w zabawie i innych po-dejmowanych czynnościach: powtarza rymo-wanki i proste wierszyki, śpie-wa piosenki;

► obserwuje za-bawy starszych dzieci prowa-dzone w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► słucha poleceń w języku pol-skim z elemen-tami języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka re-gionalnego

► włącza się do zabaw prowa-dzonych w ję-zyku mniejszo-ści narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► reaguje na polecenia w ję-zyku polskim z elementami języka mniej-szości narodo-wej lub etnicz-nej lub języka regionalnego

► uczestniczy w prostych zabawach prowadzonych w języku mniej-szości narodo-wej lub etnicz-nej lub w języku regionalnym

► rozumie i re-aguje na jed-nowyrazowe polecenia w ję-zyku mniejszo-ści narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► z chęcią uczestniczy w każdej zaba-wie prowadzo-nej w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regio-nalnym

► rozumie i re-aguje na proste polecenia w ję-zyku mniejszo-ści narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► organizuje zabawy w języ-ku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regio-nalnym

► rozumie i reaguje na złożone z kilku zwrotów pole-cenia w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

55




rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem; zna godło (symbol) swojej wspól-noty narodowej lub etnicznej,

23) reaguje na proste polece-nie w języku regionalnym – kaszubskim, używa wyrazów i zwrotów ma-jących znacze-nie w zabawie i innych po-dejmowanych czynnościach: powtarza rymo-wanki i proste wierszyki, śpie-wa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem, zna godło (symbol) swojej wspólno-ty regionalnej – kaszubskiej

► słucha ry-mowanek, prostych wier-szyków i pio-senek w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► słucha opowia-dań w języku polskim z ele-mentami języ-ka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka regio-nalnego

► obserwuje osoby należące do różnych wspólnot narodowych, etnicznych lub językowych

► uczestniczy w zajęciach prezentujących godło wspólno-ty narodowej, etnicznej lub językowej, do której należy

► włącza się do recytacji rymo-wanek wier-szyków i do śpiewu piose-nek w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► potrafi wskazać słowa w wy-słuchanym opowiadaniu wypowiedzia-ne w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► wie, że oby-watele Polski mogą należeć do różnych wspólnot narodowych, etnicznych lub językowych

► wskazuje na obrazkach go-dło wspólnoty narodowej, etnicznej lub językowej, do której należy

► recytuje rymo-wanki w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► rozumie sens pojedynczych słów wypo-wiedzianych w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regio-nalnym pod-czas słuchania opowiadania

► potrafi wska-zać spośród kilku wspólno-tę narodową, etniczną lub językową, do której należy

► poznaje hi-storię godła wspólnoty narodowej, etnicznej lub językowej, do której należy

► recytuje pro-ste wierszyki i śpiewa proste piosenki w ję-zyku mniejszo-ści narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► słucha i ro-zumie proste opowiadania w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regionalnym

► interesuje się wspólnotą narodową, etniczną lub językową, do której należy

► potrafi opowie-dzieć historię godła wspólno-ty narodowej, etnicznej lub językowej, do której należy oraz pokolo-rować je na odpowiednie kolory

► recytuje dłuż-sze wierszyki i śpiewa kilku-zwrotkowe pio-senki w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regio-nalnym

► układa opowia-dania i histo-ryjki w języku mniejszości narodowej lub etnicznej lub w języku regio-nalnym

► bierze udział w konkur-sach wiedzy o wspólnocie narodowej, etnicznej lub językowej, do której należy

► przedstawia godło wspólno-ty narodowej, etnicznej lub językowej, do której należy w pracach plastycznych tworzonych różnymi tech-nikami

56

Zadania nauczyciela w zakresie monitorowania rozwoju dziecka

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla

szkoły podstawowej, w tym uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym

lub znacznym, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia

ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017, poz. 356).

Nauczyciel na podstawie zapisów ustawy dotyczących warunków i sposobów realizacji pod-

stawy programowej prowadzi obserwację dziecka z wykorzystaniem narzędzia do przeprowadzenia

diagnozy przedszkolnej.

Aby dokonać obserwacji w sposób rzetelny, nauczyciel powinien znać odpowiedź na kilka pytań.

Pierwsze z nich to – w jakim celu dokonujemy obserwacji? Najważniejszą odpowiedzią na to pytanie

jest – aby dokładnie poznać naszych podopiecznych. Jeśli ich dobrze poznamy, ułatwi to nam podjęcie

działań sprzyjających ich rozwojowi, odnoszeniu sukcesów edukacyjnych, niwelowaniu problemów

i zaspokojeniu potrzeb. Wnikliwa obserwacja pomaga zrozumieć zachowania dzieci, poznać źródła

sukcesów i powody niepowodzeń edukacyjnych, poznać zainteresowania i uzdolnienia dzieci, a także

rozpoznać wpływy środowiska na rozwój dziecka. Ta wiedza przyczynia się do planowania pracy

dydaktyczno-wychowawczej z uwzględnieniem indywidualizacji.

Nauczyciel musi wiedzieć, co obserwować. Obserwujemy m.in. tendencje rozwojowe i zaburzenia:

funkcji percepcyjno-motorycznych, pamięci i uwagi, inteligencji i myślenia, postaw społeczno-

-emocjonalnych, samowiedzy, osobowości, zachowań problemowych, komunikacji, potrzeb i motywów

postępowania oraz stylu poznawczego, a także środowisko rodzinne – styl wychowawczy preferowany

przez rodziców, warunki, w jakich wychowywane jest dziecko, problemy rodzinne, które mogą mieć

wpływ na funkcjonowanie dziecka. Wszystko to odbywa się w stałej współpracy z rodzicami dziecka.

Jakie są cechy dobrego obserwatora? Posiadanie wiedzy na temat rozwoju dziecka, przyczyn

powstawania jego zaburzeń, wpływów na zachowanie i postępy edukacyjne dziecka, środowiska

rodzinnego, przebytych chorób, motywacji wewnętrznych itd. Wiedza ukierunkowuje uwagę

obserwatora, dzięki niej obserwator jest nastawiony na spostrzeganie tego, co istotne. Nauczyciel

jako dobry obserwator musi mieć chęć poszerzania swojej wiedzy na temat obserwowanych zjawisk.

Obserwator potrafi zrezygnować z własnych zainteresowań, skłonności, upodobań i nawyków, by

podporządkować się celom i zadaniom obserwacji. Widzieć i rejestrować to, co powinien, a nie to,

co jemu wydaje się ważne lub ciekawe, a także dokładnie rejestrować zaobserwowane dane. Cechy

dobrego obserwatora to również spostrzegawczość i obiektywizm.

Obserwacja jest spostrzeganiem. Polega na świadomym, planowym i celowym rejestrowaniu

zachowań człowieka, zjawisk i zdarzeń.

Cechy dobrej obserwacji:

► Celowa. Zamierzona i ma jasno określony cel. Wyznacza on kierunek obserwacji, rodzaj i liczbę

cech lub elementów sytuacji, na które skierujemy uwagę. Cel określa aspekt, czyli to, pod „jakim

kątem” będziemy obserwować daną osobę lub zjawisko. Cel jest podstawą ustalenia planu

obserwacji.

57


► Zaplanowana. Plan obserwacji wyznacza treść i kolejność spostrzeżeń oraz to, w jakich odstępach

czasowych i w jakich sytuacjach dziecko będzie obserwowane. Plan obserwacji może przyjąć

formę schematu istniejącego w naszym umyśle albo pojawić się w formie pisemnych dyspozycji

ułatwiających prowadzenie obserwacji.

► Systematyczna, dokładna i możliwie szczegółowa.

► Obiektywna – obserwator nie ujmuje faktów i zdarzeń pod kątem własnych oczekiwań, a także nie

ulega wcześniejszym nastawieniom.

► Selektywna. Spostrzeżenia dokonywane w trakcie obserwacji ograniczają się tylko do niektórych

cech obserwowanego obiektu, czyli mają charakter selektywny, wybiórczy. Dokonanie właściwe-

go wyboru cech zachowania mających być przedmiotem obserwacji wymaga aktywnej postawy

umysłu.

► Aktywna postawa umysłu „aktywne spostrzeganie” lub „spostrzeganie z namysłem” w trakcie

obserwacji uruchamia procesy myślenia – analizę, syntezę, porównywanie, abstrahowanie,

wnioskowanie – dzięki którym możliwe jest dokonanie niezbędnych selekcji w przedmiocie

obserwacji i są one podstawą do formułowania wniosków przy opracowywaniu zebranych

materiałów.

Najbardziej rozpowszechnioną wśród nauczycieli formą zapisywania spostrzeżeń dokonanych

podczas obserwacji są arkusze obserwacji. W pakiecie Żyrafa Ola i przyjaciele zostały przygotowane

arkusze, które pomagają w zanotowaniu zauważonych postępów, a także problemów dzieci oraz

wyciągnięcie wniosków do dalszej pracy z nimi.

Na rok przed pójściem dzieci do szkoły nauczyciele realizują diagnozę gotowości szkolnej,

która opiera się w dużej mierze na wynikach obserwacji dokonywanej przez cały okres pobytu dziecka

w przedszkolu. Aby w sposób rzetelny dokonać diagnozy pedagogicznej, zostały przygotowane

specjalne narzędzia.

Według Wilgockiej-Okoń „dojrzałość szkolna” wiąże się ze zmianami rozwojowymi mającymi

charakter spontaniczny i samym dojrzewaniem biologicznym organizmu, natomiast „gotowość

szkolna” wiąże się z istnieniem możliwości ćwiczenia, kształtowania pewnych właściwości, stwarzając

szansę osiągnięcia dojrzałości szkolnej (moment przygotowania czy gotowości do zadań szkolnych).

Diagnozy wstępnej dokonuje nauczyciel do końca listopada roku szkolnego, w którym dziec-

ko realizuje obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego. Jeśli dzieci uczęszczają do przed-

szkola od 3. roku życia, można rozpocząć diagnozę gotowości szkolnej już we wrześniu. Jeśli do

przedszkola dzieci przyszły dopiero w wieku 6 lat, z diagnozą wstępną należy poczekać, aż zaadap-

tują się one do warunków przedszkolnych. Po dokonaniu diagnozy wstępnej należy zorganizować

spotkanie z rodzicami, podczas którego poinformuje się ich, czym jest gotowość szkolna i przedsta-

wi wyniki diagnozy ich dzieci. Po diagnozie wstępnej nauczyciel przygotowuje program wspierania

i korygowania rozwoju dla dzieci, które w określonych obszarach potrzebują wsparcia. Po podjęciu

działań wspierających osiągnięcie przez dzieci gotowości szkolnej na podstawie wcześniej wspo-

mnianych programów dokonywana jest diagnoza końcowa. Jej wyniki powinny być znane najpóźniej

na koniec marca, ponieważ do końca kwietnia nauczyciele wydają rodzicom informacje o gotowości

dziecka do podjęcia nauki w szkole.

58

Indywidualizacja procesów wychowania i nauczania w praktyce przedszkolnej

Podstawą do prowadzenia działań związanych z indywidualizacją jest Rozporządzenie Mini-

stra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy

psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

§ 2. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce

polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia

oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia i czynników środowiskowych

wpływających na jego funkcjonowanie w przedszkolu, szkole i placówce, w celu wspierania potencjału

rozwojowego ucznia i stwarzania warunków do jego aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu

przedszkola, szkoły i placówki oraz w środowisku społecznym.

Pomocą objęte są dzieci, które przejawiają potrzeby wynikające:

1. z niepełnosprawności;

2. z niedostosowania społecznego;

3. z zagrożenia niedostosowaniem społecznym;

4. z zaburzeń zachowania lub emocji;

5. ze szczególnych uzdolnień;

6. ze specyficznych trudności w uczeniu się;

7. z deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych;

8. z choroby przewlekłej;

9. z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych;

10. z niepowodzeń edukacyjnych;

11. z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem

spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi;

12. z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska

edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.

59


W przedszkolu należy prowadzić zajęcia w formach wynikających z rozporządzenia.

§ 6. 1. W przedszkolu pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy

z uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, a także w formie:

1. zajęć rozwijających uzdolnienia;

2. zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających

kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym;

3. zindywidualizowanej ścieżki realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania

przedszkolnego;

4. porad i konsultacji.

Istotą indywidualizacji pracy z dziećmi w przedszkolu jest uwzględnianie przez nauczyciela

różnic między nimi. Różnice między dziećmi ogniskują się wokół sześciu grup:

1. Różnice w stanie zdrowia, we własnych procesach nerwowych.

2. Różnice w zasobie wiedzy, umiejętności, doświadczeń.

3. Różnice w przebiegu procesów poznawczych.

4. Różnice w zainteresowaniach.

5. Różnice w stosunku do pracy, w motywacji uczenia się.

6. Różnice w warunkach środowiskowych.

Program Żyrafa Ola i przyjaciele daje możliwość indywidualizowania pracy z dziećmi

polegającej na:

► dostosowaniu celów operacyjnych (umiejętności) do poziomu rozwoju dziecka. Program

wskazuje pięć poziomów osiąganych umiejętności, gdzie ostatni poziom wskazuje umiejętno-

ści osiągane przez dzieci szczególnie uzdolnione,

► pracy w oparciu o metody aktywizujące, które wyzwalają potencjał każdego dziecka, rozwija-

ją zainteresowania, uczą współpracy, przygotowują dzieci do samodzielności w poszukiwaniu

wiedzy,

► organizacji zajęć z dziećmi poprzez zastosowanie ofert, dzięki czemu w obrębie jednego tema-

tu dzieci samodzielnie dobierają rodzaj zadania, co powoduje większe zaangażowanie i moty-

wację,

► stałym monitorowaniu osiągnięć dzieci i planowania pracy z nimi uwzględniającego potrzeby

i możliwości dzieci.

Karty pracy dla dzieci z pakietu Żyrafa Ola i przyjaciele ułatwiają nauczycielowi

indywidualizowanie pracy z nimi. W obrębie jednego tematu są przygotowane zadania o różnym

stopniu trudności, dzięki temu każde dziecko może pracować zgodnie ze swoimi możliwościami.

60

Współpraca z rodzicami

Bardzo ważny dla ujednolicenia oddziaływań wychowawczych przez przedszkole i dom jest

systematyczny kontakt nauczycieli z rodzicami. Poniżej przedstawiono przykładowy plan współpracy

z rodzicami uwzględniający różnorodne formy współpracy, ze szczególnym naciskiem na prowadzenie

przez nauczycieli dyżurów dla rodziców, podczas których mogą się oni dowiedzieć o postępach,

kłopotach i zachowaniu dzieci oraz ustalić z nauczycielami tzw. wspólny front działań.

Przykładowy plan współpracy z rodzicami

Lp. Data Forma współpracy CelOsoba

odpowiedzialnaUwagi

1. 2 września ► Zebranie z rodzicami rozpoczynające rok szkolny

► Zapoznanie rodziców z organizacją nowego roku szklonego.

► Omówienie wymagań podstawy progra-mowej wychowania przedszkolnego.

2. 30 września ► Dyżur wychowawcy dla rodziców

► Zapoznanie rodziców z postępami i zacho-waniem dzieci.

3. 21 października ► Dyżur wychowawcy dla rodziców

► Zapoznanie rodziców z postępami i zacho-waniem dzieci.

4. 28 października ► Zebranie z rodzicami dzieci 6-letnich

► Prelekcja na temat „Go-towości szkolnej”

► Zapoznanie rodziców z wynikami obserwacji dzieci podczas zajęć dokonanych przez psychologa i pedago-ga-logopedę.

5. 22 listopada ► Zajęcia otwarte dla ro-dziców

► Włączenie rodziców do pracy w projekcie „Owoce”.

6. 25 listopada ► Dyżur wychowawcy dla rodziców

► Przedstawienie rodzi-com wyników diagno-zy wstępnej.

► Wskazanie obszarów wspomagania rozwoju dziecka przez rodziców.

7. grudzień ► Zaproszenie rodziców na „Jasełka” w wykona-niu dzieci

► Integracja grupy pod-czas spotkania z opłat-kiem.

8. grudzień ► Dyżur wychowawcy dla rodziców

► Omówienie sukcesów i niepowodzeń dzieci.

9. styczeń ► Uroczystość z okazji Dnia Babci i Dziadka

► Kultywowanie tradycji rodzinnych.

61


Lp. Data Forma współpracy CelOsoba

odpowiedzialnaUwagi

10. styczeń ► Dyżur wychowawcy dla rodziców

► Wymiana doświadczeń w zakresie wspoma-gania rozwoju dziecka w kierunku osiągnięcia gotowości szkolnej.

11. luty ► Zebranie z rodzicami podsumowujące pracę w I półroczu roku szkol-nego

► Sprawozdanie z reali-zacji rocznego planu pracy przedszkola w I półroczu.

12. luty ► Dyżur wychowawcy dla rodziców

► Informowanie na bie-żąco o zachowaniu dzieci i ich postępach oraz wspólne rozwią-zywanie problemów.

13. marzec ► Zajęcia otwarte dla ro-dziców

► Podanie rodzicom przykładowych ćwi-czeń z zakresu profi-laktyki logopedycznej.

14. kwiecień ► Dyżur wychowawcy dla rodziców

► Zapoznanie rodziców z wynikami diagnozy końcowej.

15. maj ► Uroczystość z okazji Dnia Mamy i Taty

► Kultywowanie tradycji rodzinnych.

16. czerwiec ► Uroczyste zakończenie edukacji przedszkolnej

► Ostatnie spotkanie w tym gronie. Przypo-mnienie sobie miłych chwil spędzonych w przedszkolu. Podpi-sywanie się w kronice grupy.

62

Literatura

1. Dziecko w szkolnej rzeczywistości – założony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej.

Sowińska H. (red.). Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011.

2. Gardner H. Pięć umysłów przyszłości. Wydawnictwo Laurum, Warszawa 2009.

3. Bartkowiak Z. Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania. WSiP, Warszawa 1986.

4. Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Kwiatowska M. (red.). WSiP, Warszawa 1985.

5. Metodyka wychowania przedszkolnego. Kwiatowska M., Topińska Z. (red.). Państwowe

Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1972.

6. Klim-Klimaszewska A. Pedagogika przedszkolna. Instytut Wydawniczy ERICA, Warszawa

2010.

7. Wilgocka-Okoń B. Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich. Wydawnictwo Akademickie Żak,

Warszawa 2003.

8. Wragg E.C. Co i jak obserwować w klasie. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001.

9. Kochan-Wójcik M. Diagnoza i monitorowanie rozwoju małego dziecka. www.oskko.edu.pl/

wroclaw-05-2005/ (dostęp z dnia 5.10.2016).

10. Jastrząb J. Diagnoza nauczycielska w edukacji wczesnoszkolnej. „Wychowanie na co dzień”

2003, nr 9, s. 14–20.

11. Strykowski W., Strykowska J., Pielachowski J. Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej.

Wydawnictwo eMPi², Poznań 2003.

12. Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. Dziecięca matematyka. Metodyka i scenariusze zajęć

z sześciolatkami w przedszkolu, w szkole i placówkach integracyjnych. WSiP, Warszawa

2010.

13. Zaczyński W. Praca badawcza nauczyciela. WSiP, Warszawa 2003.

14. Kochan-Wójcik M. i wsp. Edukacja elementarna a diagnoza pedagogiczna Centralny Ośrodek

Doskonalenia, Warszawa 2002.

15. Mickiewicz J. Materiały do diagnozy pedagogicznej umiejętności pisania i czytania uczniów

szkoły podstawowej i gimnazjum. Wydawnictwo TNOiK, Toruń 2014.

16. Piaget J. Dokąd zmierza edukacja. PWN, Warszawa 1977.

17. Skarbek K., Wrońska I. Diagnoza i wspomaganie rozwoju psychoruchowego dziecka w wieku

przedszkolnym. Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola, Kraków 2013.

18. Włoch S., Włoch A. Diagnoza całościowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej.

Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2009.

63


Żyrafa Ola i przyjacieleProgram wychowania przedszkolnego

wspomagający rozwój aktywności

dzieci sześcioletnich

(roczne przygotowanie przedszkolne)

64

Spis treści

Wstęp ........................................................................................................ 67

Koncepcja filozoficzna programu .............................................................. 68

Cele ogólne programu ............................................................................... 69

Warunki dotyczące realizacji programu ..................................................... 69

Propozycje metod pracy z dziećmi sześcioletnimi ..................................... 73

Charakterystyka rozwoju dziecka sześcioletniego .................................... 80

Treści edukacyjne ...................................................................................... 82

Diagnoza gotowości szkolnej ..................................................................... 95

Indywidualizacja pracy z dziećmi ............................................................... 97

Literatura ................................................................................................ 102

66

Wstęp

Edukacja przedszkolna ulega w ostatnim czasie ciągłym przemianom. W nowym roku

szkolnym obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego będą realizowały dzieci sześcioletnie,

a nie jak było do tej pory dzieci pięcioletnie. Zmiana ta spowodowała konieczność przystosowania

programów wychowania przedszkolnego do znowelizowanej podstawy programowej. Program

Żyrafa Ola i przyjaciele jest propozycją organizacji edukacji przedszkolnej dla dzieci sześcioletnich.

Uwzględnia potrzeby i możliwości najstarszych przedszkolaków oraz daje gwarancję przygotowania

do podjęcia obowiązków szkolnych wszystkich dzieci kończących przedszkole. Program rocznego

przygotowania przedszkolnego Żyrafa Ola i przyjaciele jest integralną częścią programu wychowania

przedszkolnego dla dzieci od 3 do 6 lat o tym samym tytule. Jest on przeznaczony do pracy z dziećmi

sześcioletnimi w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych oraz

w innych formach wychowania przedszkolnego.

Dlaczego warto wybrać program rocznego przygotowania przedszkolnego Żyrafa Ola i przyjaciele?

Program jest narzędziem bezpośrednio wynikającym z założeń i treści programu ogólnego

pt. Żyrafa Ola i przyjaciele. Program edukacji przedszkolnej wspomagający rozwój aktywności dzieci

w wieku 3-6 lat. Szeroko i szczegółowo opisuje strategie pracy i treści edukacyjne dla dzieci 6-letnich.

Program ma bogatą obudowę metodyczną, są to m.in. przewodniki dla nauczycieli, które

zawierają propozycje pracy z dziećmi sześcioletnimi od momentu przekroczenia przez nie progu

przedszkola, poprzez różnego rodzaju zajęcia dydaktyczne, pobyt na świeżym powietrzu, aż po

moment odebrania ich z przedszkola przez rodziców. Pakiety dla dzieci zawierają ćwiczenia i zadania

dostosowane do poziomu rozwoju dzieci sześcioletnich. Uwzględniając zasadę indywidualizacji,

przygotowane zadania dla dzieci cechuje różny stopień trudności, aby dzieci pracowały w obrębie

jednego tematu na swoim poziomie.

Program uwzględnia wymagania nowej podstawy programowej z 14 lutego 2017 r. Pracując

według niego, dzieci zdobędą elementarną umiejętność nauki czytania, będą przygotowane do nauki

pisania, a dzięki bogatej ofercie zajęć z zakresu pojęć matematycznych będą wyposażone w umiejęt-

ności dające gwarancję odniesienia sukcesów w uczeniu się matematyki w szkole.

67

Program wspomagający rozwój aktywności dzieci 6-letnich (roczne przygotowanie przedszkolne)

Koncepcja filozoficzna programu

Podstawy teoretyczne programu opierają się głównie na teorii konstruktywizmu. W myśl

tej teorii wiedza jest tworzona przez jednostkę. Człowiek nie rejestruje informacji, lecz buduje struk-

tury wiedzy z dostępnych informacji. Na przykład Dorota Klus-Stańska uważa, że trudno mówić

o bezpośrednim odzwierciedlaniu w umyśle poznawanej rzeczywistości czy też wiernej rejestracji

lub kopiowaniu napływających danych. Każda czynność poznawcza prowadzi do swoistego prze-

kształcenia napływających informacji. Poznanie zatem ma zawsze naturę raczej czynną niż bierną.

Idee konstruktywizmu stanowią obiecującą perspektywę dla edukacji. Respektowanie

postulatów konstruktywistów wiąże się z odchodzeniem od mającego behawiorystyczny rodowód

transmisyjnego modelu wiedzy na rzecz modelu interakcyjnego, opartego na aktywności badawczej

dzieci. W modelu tym większego znaczenia nabiera wiedza dziecka zdobyta poza instytucjami

edukacyjnymi, docenia się jego osobisty punkt widzenia w różnych kwestiach. Do głosu dochodzi

wiedza „wewnętrzna”, będąca tworzoną przez dziecko wewnętrzną reprezentacją świata. W ujęciu

konstruktywistycznym nauczyciel nie jest osobą przekazującą niepodważalną i jedynie słuszną

wiedzę, a jego rola polega na organizowaniu sytuacji edukacyjnych. Jest organizatorem stwarzającym

dzieciom możliwości działań poznawczych. Pielęgnuje i wzmacnia naturalną ciekawość ucznia,

zachęca do prezentowania własnych przekonań i inspiruje do dialogu.

Organizowanie edukacji w duchu konstruktywizmu daje nadzieję na kształtowanie

człowieka wielowymiarowego, twórczego, samodzielnego w myśleniu. W uczeniu się ważniejszy od

zasobu wiedzy i wymiernych osiągnięć dziecka jest sam proces uczenia się, refleksja, interpretacja,

dochodzenie do prawdy i rozwiązywanie problemów. Zgodnie z poglądami Brunera jednostka sama

ma sprawować kontrolę nad własną aktywnością poznawczą, lecz jednocześnie swoje zadania ma

realizować w grupie rówieśniczej, we wspólnocie osób uczących się. Zachowuje w ten sposób zarówno

własną indywidualność, jak i tożsamość kulturową.

68

Cele ogólne programu

1. Wyposażenie dzieci w niezbędną wiedzę i umiejętności potrzebne do osiągnięcia gotowości

szkolnej.

2. Budowanie poczucia własnej wartości. Nabywanie przez dzieci odporności emocjonalnej.

Zdobycie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

3. Wdrażanie do zdrowego stylu życia, czerpania radości z podejmowanego wysiłku fizycznego.

4. Wdrażanie dzieci do samodzielności podczas czynności samoobsługowych, a także

w poszukiwaniu wiedzy i podejmowaniu decyzji.

5. Wprowadzenie dzieci w świat wartości, takich jak zdrowie, porozumienie, pokora, dobro, prawda,

piękno, przyjaźń, wolność.

6. Budzenie świadomości narodowej, kształcenie postaw patriotycznych.

7. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień dzieci.

Warunki dotyczące realizacji programu

Sala przedszkolna

Sala przedszkolna powinna być podzielona na część dydaktyczną ze stolikami i krzesełkami

dostosowanymi do wzrostu dzieci oraz część relaksacyjną z dywanem. Ważne, aby były w niej kąciki

zainteresowań, tj. kącik czytelniczy, kącik przyrody, kącik z grami planszowymi i puzzlami, kącik do

zabaw konstrukcyjnych, gospodarstwo domowe, sklepik itd. Kąciki należy systematycznie wzbogacać

wraz ze zmieniającą się tematyką zajęć i porami roku. Pomocne są też tablice ścienne odzwierciedlają-

ce np. tematykę zajęć, aktualną porę roku, prezentujące dotychczas poznane litery i cyfry. Ciekawym

rozwiązaniem są szafki z szufladami lub półeczkami dla każdego dziecka do przechowywania pakietu

edukacyjnego oraz przyborów piśmienniczych. Sala, w której przebywają sześciolatki, powinna być

bogato wyposażona w pomoce dydaktyczne do zajęć, plansze i sprzęt do odtwarzania muzyki. Dużą

pomocą jest tablica interaktywna.

W ciągu dnia dla dzieci sześcioletnich powinny odbyć się dwa zajęcia dydaktyczne, z krótką

przerwą między nimi na zabawy ruchowe, relaksacyjne lub dowolne. Czas trwania zajęć powinien

zmieścić się w granicach 30–45 minut.

Formy pracy z dziećmi sześcioletnimi w programie Żyrafa Ola i przyjaciele zostały pogrupo-

wane na dziesięć rodzajów edukacji, tj.:

► edukacja w zakresie mowy i myślenia – zajęcia przygotowują dzieci do prawidłowej wymowy

dzięki prowadzonej przez nauczycieli przedszkola profilaktyce logopedycznej. Uczą dzieci

sprawnego komunikowania się z otoczeniem. Wprowadzają je w świat literatury, opowiadań,

69


baśni, legend oraz teatru. W obrębie tej edukacji dzieci budują własne opowiadania z pomocą

obrazka lub na podstawie historyjek obrazkowych, uczą się też zasad poprawnej polszczyzny.

Rozwijanie mowy i myślenia jest zintegrowane z przeżywaniem i okazywaniem emocji oraz

podejmowaniem różnych społecznych interakcji w grupie;

► edukacja plastyczno-konstrukcyjna – ten rodzaj zajęć daje dzieciom możliwość obcowania

ze sztuką plastyczną i architektoniczną oraz poznawania różnych technik plastycznych

przez samodzielne eksperymentowanie z materiałem plastycznym; poznawanie dzieł

malarskich i architektonicznych z uwzględnieniem architektury zieleni. W obrębie tej

edukacji dzieci nabywają umiejętności techniczne poprzez majsterkowanie, a także uczą

się obsługi prostych urządzeń używanych w gospodarstwie domowym z zachowaniem

zasad bezpieczeństwa. W zajęciach rozwijających ekspresję artystyczną przewidziane są

sytuacje edukacyjne kształtujące wrażliwość emocjonalną oraz kładące nacisk na aspekt

społeczny, np. wzajemnego szacunku do wytworów artystycznych i okazji do obcowania

ze sztuką;

► edukacja muzyczna – ten rodzaj zajęć daje dzieciom możliwość obcowania ze sztuką mu-

zyczną oraz poznawania różnych gatunków muzyki. Dzieci interpretują muzykę ruchem oraz

kształcą umiejętności aktywnego słuchania muzyki. Uczą się gry na prostych instrumentach,

a także tańca i śpiewu. Wrażliwość muzyczna kształtowana jest w formie zajęć i zabaw rozwi-

jających różne uczucia i związane z nimi stany emocjonalne. Aspekt społeczny zajęć z edukacji

muzycznej obejmuje też werbalne i pozawerbalne sposoby komunikacji;

► edukacja przyrodnicza – w zakresie tej edukacji dzieci poznają świat roślin i zwierząt. Uczą

się charakterystycznych cech poszczególnych pór roku, biorą udział w zabawach badawczych

i eksperymentowaniu w obrębie żywiołów, tj. wody, ognia, powietrza i ziemi. Tutaj również

dzieci poznają podstawowe zjawiska pogodowe poprzez prowadzenie obserwacji. Nabywają

umiejętność dostosowywania ubioru do zapowiadanej pogody. W rozwoju emocjonalnym

dziecka duże znaczenie odgrywa kształtowanie wrażliwości na wartość otoczenia

przyrodniczego oraz zajęcia związane z okazywaniem troski i życzliwości do zwierząt. Dla

rozwoju społecznego uwzględniono w zajęciach okazje do oceny swoich zachowań przez dzieci

oraz rozpoznawanie wartości i postaw z nimi związanych;

► edukacja matematyczna – program zawiera bogatą ofertę zajęć dotyczących pojęć mate-

matycznych. Dzieci mają możliwość osiągnięcia dojrzałości do uczenia się matematyki na

sposób szkolny. Mogą rozwijać zainteresowania matematyczne. Poznają znaki graficzne

liczb – cyfry. Formy edukacji matematycznej i treści realizowane z dziećmi stanowią okazje

do wyrażania emocji z próbą ich kontrolowania. Gry matematyczne są okazją do rozwijania

relacji współzawodnictwa i współpracy;

► edukacja zdrowotna – dzieci wdrażane są do zdrowego stylu życia poprzez poznawanie za-

sad zdrowego odżywiania się i zachęcenie do czynnego uprawiania sportu. Uczą się również

zapobiegania wszelkim chorobom, kiedy jednak zachorują, poddają się leczeniu. W treściach

dotyczących zdrowego stylu życia uwzględnione są sytuacje ułatwiające dzieciom adaptację

70

w otoczeniu i rozpoznawanie towarzyszących im emocji. Dotyczy to także rozwijania spo-

łecznej odpowiedzialności za własne zdrowie i zdrowie innych, a także podnoszenia świado-

mości odpowiedzialności za przyszłe pokolenia;

► przygotowanie do nauki czytania i pisania – w programie zostały uwzględnione wymagania

nowej podstawy programowej z 14 lutego 2017 r. (Dz.U. z dnia 24. 02. 2017 r., poz. 356).

Dzieci po zakończeniu rocznego przygotowania przedszkolnego nabywają umiejętność ele-

mentarnej nauki czytania oraz są przygotowane do nauki pisania. Rozwijane są tutaj percep-

cja słuchowa i wzrokowa. Dzieci dokonują analizy i syntezy głoskowej i sylabowej wyrazów,

wyodrębniają wyrazy w zdaniach. Poznają litery drukowane i pisane, małe i wielkie. Uczą się

czytania prostych tekstów. Przechodzą wszystkie etapy przygotowania do nauki pisania – od

ćwiczeń doskonalących motorykę dużą do prób zapisywania prostych wyrazów, np. swojego

imienia. Przygotowanie do nauki czytania i pisania wyrażane jest w dojrzałości emocjonalnej

i społecznej dziecka. Sytuacje edukacyjne przewidują dla dzieci okazję do szukania wsparcia i

dzielenia się zdobytymi umiejętnościami i obdarzaniem uwagą innych dzieci i dorosłych;

► edukacja patriotyczna – dzieci w ramach tej edukacji są wprowadzane w świat wartości.

Uczą się szacunku do tradycji rodzinnych, poznają tradycje bliższego i dalszego środowiska.

Biorą udział w uroczystościach patriotycznych. Nabywają wiedzę o swojej ojczyźnie Polsce,

ale również są im przekazywane podstawowe informacje o Unii Europejskiej. W edukacji

patriotycznej zawarto też treści uwzględniające dojrzałość emocjonalną i społeczną do

reprezentowania zachowań prospołecznych;

► przygotowanie do posługiwania się językiem obcym nowożytnym – w codzienne sytuacje

przedszkolne nauczyciel przedszkola powinien wplatać język obcy nowożytny. Pakiet Żyrafa Ola

i przyjaciele zawiera propozycje zabaw z językiem angielskim w obrębie realizowanej tematyki.

Dzięki tym materiałom dzieci poznają słownictwo, uczą się rymowanek i słuchają piosenek

w języku angielskim. Poprzez naukę języka obcego rozwijana jest werbalna i pozwerbalna

forma komunikacji, a emocje i uczucia prezentowane są w wielu różnych formach wyrazu;

► przygotowanie do posługiwania się językiem mniejszości narodowej lub etnicznej lub

językiem regionalnym dzieci należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz

społeczności posługującej się językiem regionalnym – w zakresie tego obszaru nauczyciele

mają rozbudzić zainteresowanie językiem innym niż język ojczysty (urzędowy), jaki występuje

na danym terenie. Program przewiduje naukę podstawowych zwrotów, słów, rymowanek

i piosenek w tych językach. Społeczny charakter treści programowych wpływa na wzbudzenie

szacunku i akceptację przynależności do różnych mniejszości narodowych i etnicznych.

71


Ramowy rozkład dnia w grupie sześciolatków – przykład

Oddział czynny w godzinach 7:00–17:00.

7:00–8:00 Schodzenie się dzieci. Zabawy dowolne według zainteresowań. Obserwacja dzieci,

wspomaganie i korygowanie rozwoju.

8:00–8:30 Zestaw ćwiczeń porannych, czynności higieniczno-porządkowe i samoobsługowe

w łazience, przygotowanie do śniadania – pełnienie dyżuru.

8:30–9:00 Śniadanie, czynności higieniczne w łazience, przygotowanie do zajęć.

9:00–9:45 I zajęcia dydaktyczno-wychowawcze. Rozwijanie różnych sfer rozwojowych.

9:45–10:00 Zabawy ruchowe, relaksacyjne lub swobodne.

10:00–10:45 II zajęcia dydaktyczno-wychowawcze. Rozwijanie różnych sfer rozwojowych.

10:45–11:00 Czynności higieniczno-porządkowe i samoobsługowe w łazience.

11:00–11:30 Drugie śniadanie, czynności samoobsługowe w łazience i w szatni.

11:30–12:30 Pobyt na świeżym powietrzu. Zabawy ruchowe swobodne i zorganizowane

w ogrodzie przedszkolnym. Spacery, wycieczki, obserwacje ukierunkowane dzieci.

W razie niepogody zabawy ruchowe zorganizowane w sali gimnastycznej.

12:30–13:00 Czynności samoobsługowe w szatni, czynności higieniczno-porządkowe,

przygotowanie do obiadu.

13:00–13:15 Sprzątanie po obiedzie (pełnienie dyżuru), czynności higieniczne.

13:15–14:00 Czas relaksu i odpoczynku. Słuchanie bajek czytanych przez nauczyciela lub

odtwarzanych z płyt CD. Muzyka relaksacyjna. Zabawy relaksacyjne.

14:00–15:00 Zabawy dowolne według zainteresowań dzieci. Zachęcanie do podejmowania

różnorodnej działalności. Rozwijanie sprawności grafomotorycznej, zabawy

twórcze. Korzystanie z gier i układanek. Obserwacja dzieci.

15:00–15:15 Czynności samoobsługowe w łazience i szatni.

15:15–16:15 Zabawy ruchowe zorganizowane oraz samorzutne w ogrodzie przedszkolnym lub

w sali gimnastycznej.

16:15–16:30 Czynności samoobsługowe w szatni i w łazience.

16:30–17:00 Zabawy swobodne w sali, indywidualne wspomaganie i korygowanie rozwoju dzieci.

Czynności porządkowe.

72

Propozycje metod pracy z dziećmi sześcioletnimi

Metody oparte na działaniu, obserwacji i słowie:

► metoda samodzielnych doświadczeń oparta na inicjatywie własnej dziecka (w czasie zabaw, zajęć

artystycznych, w kontakcie z przyrodą itp.),

► metoda zadań stawianych przez nauczyciela dziecku, które dziecko rozwiązuje samodzielnie

według własnego pomysłu,

► metoda ćwiczeń polegająca na powtarzaniu przez dziecko odpowiednich czynności (np. uczenia

się prawidłowej wymowy, sprawności ruchowych itp.),

► metoda odtwarzania, np. podczas nauki wiersza, tańca, piosenki itp.,

► metody słowne, do których zalicza się: rozmowy, opowiadania, zagadki, pogadanki,

► metody żywego słowa oddziałujące na dziecko przez środki artystyczne, pomagające rozwijać

wrażliwość uczuciową i estetyczną,

► metody obserwacji i pokazu przedmiotów – zjawisk, czynności,

► metody przykładu – przykład osobisty, poprzez widowisko teatralne, ilustracje,

► metody uprzystępnienia sztuki.

Obok metod działań odnoszących się do organizacji pracy nauczyciela wyodrębnione zostały metody

dotyczące działań dziecka związanych z procesem uczenia się polegającego na:

► przyswajaniu (podanego, gotowego materiału),

► odkrywaniu (nowych wiadomości podczas rozwiązywania problemów i samodzielnego poszuki-

wania),

► przeżywaniu (różnorodnych form i wartości),

► działaniu (polegającym na zmienianiu rzeczywistości i samego siebie poprzez sprawdzenie

wiadomości w praktyce).

73


Metody szczególnie użyteczne w pracy z dziećmi sześcioletnimi

Metoda projektu

Zaletą metody projektów jest integracja wszystkich członków społeczności przedszkolnej, tj.

dzieci, nauczycieli i rodziców, wokół zgłębiania tematu projektu. Dzieci dzięki tej metodzie uczą się

samodzielności w poszukiwaniu wiedzy, współpracy z rówieśnikami, komunikowania się z dorosłymi

i innymi dziećmi, a także prezentowania swoich osiągnięć i ewaluacji własnych działań. Nauczyciele

nie podają dzieciom „gotowej wiedzy”, są koordynatorami projektów, wspierają dziecięce działania

i ukierunkowują je na osiąganie założonych celów. Nauczyciele są organizatorami zajęć w terenie oraz

wizyt ekspertów. Rodzice pomagają dzieciom w gromadzeniu materiałów związanych z realizowanym

tematem, odgrywają rolę pomocników podczas zajęć w terenie oraz wizyt ekspertów, a także mogą

być ekspertami.

Praca w metodzie projektu przebiega trójetapowo:

► I etap

W pierwszym etapie następuje wybór tematu – pojawia się on w wyniku zainteresowań dzieci lub

wynika z inicjatywy nauczyciela. Dzieci wysuwają propozycje, nauczyciel kieruje ich aktywnością,

zapisuje pomysły i pytania (co wspomaga zainteresowanie dzieci czytaniem i pisaniem). W ten

sposób powstaje wstępny plan działania. Jest to rodzaj siatki – graficznego przedstawienia

powiązań między propozycjami i pytaniami dzieci. Na tym etapie występuje planowanie, jakie

środki są potrzebne do znalezienia odpowiedzi, kogo zaprosić do współpracy, czy i jak włączyć

rodziców do działania, w jaki sposób dzieci zaprezentują to, czego się nauczyły.

Nauczyciel powinien dowiedzieć się, jakie są wcześniejsze doświadczenia dzieci łączące się z tym

tematem. Początkowa dyskusja, która może się rozpocząć od podzielenia się swoimi własnymi

doświadczeniami, często przywołuje wspomnienia i stymuluje dzieci do podzielenia się własnymi

doświadczeniami.

► II etap

Drugi etap polega na próbie znalezienia odpowiedzi na postawione pytania oraz formułowanie no-

wych, bardziej złożonych. Dzieci na tym etapie projektu mają możliwość wykorzystania oraz do-

skonalenia różnorodnych umiejętności. Do najistotniejszych należą: umiejętność zadawania pytań

osobom dorosłym, obserwowania, umiejętności związane ze sporządzaniem szkiców i rysunków

z obserwacji. Najważniejszym elementem drugiego etapu jest aktywność badawcza dzieci, na którą

składają się wyprawy z nauczycielem w teren, rozmowy z ekspertami, bezpośrednie poznawanie

obiektów i zjawisk społeczno-przyrodniczych oraz korzystanie z różnych materiałów źródłowych.

► III etap

W etapie trzecim istotną rolę odgrywa rozmowa podsumowująca oraz przygotowanie prezentacji.

Dzieci muszą ustalić, jakimi nowo nabytymi informacjami chcą się podzielić z innymi i jak to

zrobią oraz wprowadzić swoje pomysły w życie. Nauczyciel pomaga uczniom dokonać analizy

wykonanego projektu i ocenić stopień realizacji zakładanych celów.

74

Metoda ofert

Zaletą metody jest to, że pomaga nauczycielom stosować indywidualizację podczas zajęć. Wymaga

takiego przygotowania zajęć, w których dziecko może podejmować decyzje:

► na jakim materiale chce pracować,

► z jaką osobą chce pracować lub współpracować.

Wybrana przez dziecko osoba przedstawia przynajmniej trzy sposoby realizacji danej czynności,

z których dziecko wybiera jeden.

Wybierając materiały, dziecko powinno mieć do dyspozycji kilka stanowisk, z których wybiera.

Dziecko wybiera również sposób wykonania zadania. Może je realizować według jednej z metod:

► konatywnej – prób i błędów,

► algorytmicznej – nauczyciel daje wzór, przepis, model, konkretne instrukcje, jak wykonać dane

zadanie,

► heurystycznej – najbardziej dojrzała, kształtująca pomysłowość – wymyślenie sposobu wykonania

zadania.

Odimienna metoda nauki czytania Ireny Majchrzak

Założenia metody:

► Odmienna metoda nauki czytania dotyczy wczesnego kształcenia umiejętności czytania z pełnym

rozumieniem tekstu od samego początku oraz przygotowania dziecka do nauki pisania.

► Warunkiem czytania jest sprawny wzrok i poziom inteligencji wystarczający do zrozumienia treści

oglądanego tekstu.

► Pismo jako zjawisko wizualne poznaje się „z widzenia”, a nie „ze słuchu”.

► Dziecko doskonale wie, jak wymawia się dany wyraz, natomiast nie wie, jak się go pisze – trzeba

mu to pokazać, gdyż niebezpieczeństwo błędu tkwi w pisowni, nie w wymowie.

► Nie przeprowadza się ćwiczeń słuchu fonematycznego. Umiejętność wyróżniania głosek w słowie

to wynik, a nie warunek opanowania sztuki czytania.

► Nie stosuje się alfabetu obrazkowego: litery są abstrakcyjne, emocjonalnie obojętnie, nie budzą

żadnych skojarzeń zmysłowych, a dzięki swojej neutralności służą do zapisywania milionów słów

w różnych językach.

► Prezentacja alfabetu uczy rozpoznawania litery zawsze w obrębie wyrazu. Na początku tym

wyrazem jest zapis imienia.

► W imionach zapisane są wszystkie reguły pisowni języka, którymi posługują się ludzie danego

plemienia czy narodu. Poprzez imiona polskie poznaje się ortografię języka polskiego, poprzez

imiona niemieckie ortografię języka niemieckiego itd.

75


► Wprowadzanie dziecka w świat pisma powinno odbywać się na zasadzie gier i zabaw przynoszą-

cych dziecku satysfakcję.

W metodzie mającej na celu wczesne kształcenie umiejętności czytania z pełnym rozumieniem tekstu

wyróżnia się cztery ogniwa całego procesu poznawczego:

► inicjacja,

► ściana pełna liter,

► nazywanie świata,

► gry czytelnicze.

Realizacja wszystkich wymienionych ogniw etapów przebiega w formie najróżniejszych gier i zabaw,

jest systematyczna i długoterminowa: obejmuje kolejno dzieci trzyletnie, czteroletnie i pięcioletnie.

Metoda Dobrego Startu

Założeniem Metody Dobrego Startu jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych,

funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych (czucie ruchu)

i motorycznych oraz współdziałania miedzy tymi funkcjami, czyli integracji percepcyjno-motorycznej.

Są to funkcje, które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania.

Usprawnianie w tym zakresie, jak również kształtowanie lateralizacji (ćwiczenia ustalenia ręki

dominującej) i orientacji w prawej i lewej stronie ciała, jest wskazane dla dzieci przygotowujących się

do nauki czytania i pisania, natomiast niezbędne dla dzieci, u których występują opóźnienia rozwoju

tych funkcji [3].

Schemat zajęć według Metody Dobrego Startu

I. Zajęcia wprowadzające

Powitanie

Ćwiczenia orientacji w schemacie ciała

Ćwiczenia orientacji w przestrzeni

Nauka piosenki i ćwiczenia słuchowo-językowe oparte na tekście piosenki

II. Zajęcia właściwe

Ćwiczenia ruchowe

Ćwiczenia ruchowo-słuchowe

Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe

III. Zajęcia końcowe

Ćwiczenia relaksujące

76

Metoda Aktywnego Słuchania Muzyki – autorka Batia Strauss, izraelska muzyczka i pedagog

Zalety metody:

► zachęta do rozwijania aktywności twórczej dziecka i nauczyciela (inspirowanie nauczyciela do

rozwijania metody w sposób indywidualny),

► możliwość adaptacji bardzo rożnych utworów,

► atrakcyjność danego utworu mimo wielokrotnego słuchania,

► możliwość wystąpienia dziecka w roli współwykonawcy lub dyrygenta,

► komunikacja pozasłowna w celu zwrócenia uwagi na różne elementy dzieła muzycznego

(angażowanie innych zmysłów do ich opisu),

► swoboda w zamianie ról,

► kształcenie wyobraźni dźwiękowej przez grę na instrumentach,

► możliwość prezentacji publicznej jako motywacja do dalszych działań,

► zintegrowanie słuchania z graniem, tańczeniem, śpiewaniem,

► możliwość zastosowania w muzykoterapii,

► możliwość integracji z innymi rodzajami aktywności,

► możliwość stosowania tej metody przez nauczycieli z mniejszym doświadczeniem muzycznym.

Opis metody

Według założeń autorki metoda aktywnego słuchania muzyki ma dawać radość, być formą

dialogu nauczyciela z dziećmi i muzyką. Utwory wykorzystywane przez B. Strauss, starannie wybrane

i świadczące o doskonałym muzycznym guście, pochodziły z epoki baroku, klasycyzmu, romantyzmu

i XX w. Obok repertuaru muzyki artystycznej pojawiły się też utwory ludowe (np. argentyńskie,

pochodzące z Izraela, Jemenu). Do nich autorka opracowywała:

► akompaniament na prostych instrumentach (instrumentarium Orffa, instrumenty wykonane

przez dzieci bądź inne przedmioty),

► formy fabularyzacji prezentowanych przykładów muzycznych,

► towarzyszenie klaskaniem lub tupaniem,

► śpiew lub melorecytację,

► ruch przy muzyce, proste formy taneczne, często z wykorzystaniem różnych rekwizytów.

77


Wskazówki realizacyjne:

► istotny jest początek zajęć (rozbudzenie zainteresowań),

► należy przychodzić do dzieci z propozycjami (pokonanie nieśmiałości, nie czekać, aż dzieci przyjdą

do nauczyciela),

► trzeba prezentować przykłady łatwe percepcyjnie, ale nie banalne,

► trzeba fabularyzować prezentowane utwory – zwłaszcza w pracy z dziećmi młodszymi,

► ważne jest, aby dzieci nie działały automatycznie, lecz zastanawiały się (pomocne pytania

nauczyciela) nad specyfiką danej muzyki,

► tańce i gesty taneczne warto prezentować w kręgu, w pozycji siedzącej lub stojącej (łatwiej wtedy

obserwować dzieci i korygować błędy),

► sposób gry na instrumentach należy pokazywać bez instrumentów (w wyobraźni) z wyraźnym

i synchronicznym sygnałem dyrygenta – dziecko ma szansę wyobrazić sobie dźwięk, konsekwencje

jego wydobycia i umiejscowienie go w utworze, to tzw. gra instrumentami na niby (jako

przygotowanie późniejszego aparatu gry),

► ruchy i mimika prowadzącego zajęcia powinny być wyraźne i jednoznaczne,

► należy zachęcać dzieci do prób śpiewania linii melodycznych słuchanych utworów, lecz nie wolno

zmuszać ich do żadnego rodzaju aktywności,

► podczas wykonań publicznych nauczyciel powinien realizować zadania wspólnie z dziećmi.

Metody wspomagające rozwój dziecka

Muzykoterapia

Jedna z metod oddziaływania diagnostycznego, rehabilitacyjnego, terapeutycznego i profilak-

tycznego, poprzez wieloaspektowy wpływ muzyki na stan psychofizyczny i rozwój człowieka.

Choreoterapia

To terapia poprzez ruch i taniec – swobodny, naturalny, niczym niewymuszony. Inspirowany jedynie

muzyką, podpowiedziami prowadzącego zajęcia i informacjami pochodzącymi z własnego ciała.

Arteterapia

Terapia przez sztukę, wiąże się z terapią z użyciem sztuk plastycznych. W szerokim znaczeniu

obejmuje natomiast muzykoterapię, biblioterapię, a ponadto działania terapeutyczne

z wykorzystaniem teatru, filmu oraz malarstwa, rzeźby, grafiki i innych sztuk plastycznych. Do

technik stosowanych w arteterapii zalicza się: rysunek, malarstwo pędzlem lub palcami, lepienie

z plasteliny lub w glinie, rzeźba, tkaninę artystyczną, collage. Terapia poprzez kontakt ze sztuką

zakłada swoiste odreagowanie w samym procesie tworzenia, bez nastawienia na efekt zadania.

78

Relaksacja

Pomaga w zachowaniu wewnętrznej równowagi, wykorzystuje wszelkie chwile spokoju

i odprężenia. Umiejętnie prowadzony relaks to świadome działania na pograniczu ćwiczeń

fizycznych i umysłowych, pozwalające na pełne poznanie własnego ciała i jego możliwości oraz

uświadomienie sobie znaczenia swojej woli w życiu.

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Metoda oparta na układzie ćwiczeń gimnastycznych polegających na ruchu, dotyku i wzajemnych

oddziaływaniach fizycznych osób wspólnie ćwiczących. Genezy metody można dopatrzeć się

w koncepcji gimnastyki ekspresyjnej Rudolfa Labana, wzbogaconej doświadczeniami autorki.

Metoda wywodzi się z naturalnych potrzeb dzieci, tj. bliskości, kontaktu i bezpieczeństwa,

zaspokajanych w trakcie zabaw z rodzicami – tzw. baraszkowania. W każdym zestawie ćwiczeń

wyróżnia się kategorie ruchu wyzwalane przez: ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,

ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu, ćwiczenia

ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z drugim dzieckiem i grupą, ćwiczenia twórcze.

79


Charakterystyka rozwoju dziecka sześcioletniego

Rozwój fizyczny

Sylwetka sześciolatka staje się bardziej proporcjonalna. Obserwuje się szybkie tempo wzrostu. Dziec-

ko smukleje, zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej w organizmie. Dzieci bardziej aktywne ruchowo

bądź szybciej rosnące mogą wydawać się zbyt szczupłe. Specjaliści, uśredniając dane, określili wagę

i wzrost sześciolatków z podziałem na dziewczynki i chłopców:

► waga: dziewczynki 22,2–24,4 kg, chłopcy 22,7–25,2 kg,

► wzrost: dziewczynki 111,9–123,6 cm, chłopcy 112,7–124,6 cm.

Rozwój ruchowy

Dziecko sześcioletnie jest już dość zręczne, jego ruchy stają się skoordynowane i harmonijne. Szybko

rozwija się jego zwinność, natomiast słabiej siła fizyczna. Ruchy stają się płynne, dziecko może

wykonać tzw. kombinację ruchową. Sześciolatek potrafi podrzucić i złapać piłkę, skakać, pokonywać

przeszkody i wykonywać ćwiczenia równoważne. Dzieci chętnie współzawodniczą ze sobą.

Rozwój mowy

U dzieci sześcioletnich można zauważyć:

► używanie ok. 7000 słów (w zależności od środowiska wychowawczego),

► osiągnięcie pełnej umiejętności budowania wypowiedzi i posługiwania się formami, które

obowiązują,

► prawidłowe wymawianie wszystkich głosek.

Powinno się zwrócić uwagę na dziecko, które:

► ma bardzo ubogi słownik,

► buduje wypowiedzi bez stosowania obowiązujących form, np. gramatycznych,

► nie śpiewa piosenek, nie mówi wierszyków,

► wymawia nieprawidłowo jakiekolwiek głoski.

Rozwój myślenia

Dziecko sześcioletnie:

► silniej i dłużej koncentruje uwagę dowolną (ok. 30 minut) i mimowolną; uwaga bardziej podzielna,

► potrafi wyodrębnić cechy istotne, chociaż nie wszystkie,

► porównuje i określa podobieństwa przedmiotów – uogólnienie na poziomie konkretnym

i funkcjonalnym,

80

► wykazuje poprawne rozumowanie przyczynowo-skutkowe,

► wykrywa niedorzeczności na obrazkach i w opowiadaniach,

► podczas rozwiązywania zadań coraz częściej stosuje metodę prób i błędów,

► rozumie pojęcia mniejszy, większy,

► porównuje zbiory o różnej liczebności i cyfry w granicach 10,

► czyta proste teksty,

► odróżnia i nazywa odcienie barw,

► potrafi wskazać u siebie prawą i lewą stronę ciała,

► określa na obrazku położenie przedmiotów w przestrzeni,

► ujawnia początki planowej, kontrolowanej obserwacji, np. podczas analizy wzoru do układanki.

Rozwój uczuć i emocji

Dziecko w wieku lat 6:

► doznaje kryzysu uczuciowego (ekspansywny, gwałtowny, kłótliwy; krótkie chwile równowagi),

► bardzo szybko zmienia uczucia – przyjaźń na wrogość,

► wykazuje skłonność do egocentryzmu, skrupulatnego przestrzegania rytuałów, agresji, buntu

i drażliwości,

► potrafi być kochające, przyjazne i z entuzjazmem współpracuje z innymi,

► jest ciekawe wszystkiego, co je otacza,

► z trudem akceptuje brak własnego sukcesu i niełatwo pokonuje frustrację,

► ma rozwinięte wyższe uczucia społeczne.

Rozwój poczucia odrębności

► dziecko samo decyduje o sobie, ale wykorzystuje mechanizm identyfikacji,

► utożsamia się z osobą dorosłą, która jest dla niego wzorem i przejmuje od niej poglądy i zasady.

Rozwój samodzielności

Sześciolatek:

► podczas ubierania i rozbierania ma ruchy sprawne i zautomatyzowane,

► próbuje kroić nożem potrawy na talerzu,

► sam przygotowuje się do snu,

► przestrzega podstawowych zasad higieny.

81


Treści edukacyjne

Rodzaj edukacji Cele szczegółowe Cele operacyjne (umiejętności). Dziecko:

Edukacja w zakresie mowy i myślenia

Obszar podstawy programowej: II, III, IV

► Wdrażanie dzieci do stosowania zasad skutecznej komunikacji międzyludzkiej. ► Rozwijanie umiejętności językowych i komunikacyjnych dzieci. ► Świadome wpływanie na rozwój mowy poprzez zabawy językowe. ► Wpojenie dzieciom zasad poprawnej polszczyzny. ► Zapoznanie dzieci z popularnymi opowiadaniami i bajkami. ► Wdrażanie do wcielania się w różne role. ► Wdrażanie dzieci do samodzielnego podejmowania decyzji i przewidywania skutków swoich zachowań. ► Wychowanie dzieci w duchu tolerancji dla inności. ► Budzenie świadomości własnej tożsamości i ochrony danych osobowych. ► Wpajanie zasad kulturalnego zachowania się podczas uroczystości. ► Kształtowanie umiejętności aktorskich dzieci. ► Doskonalenie w różnych formach wyrażania rzeczywistości poprzez symbole. ► Spostrzeganie i nazywanie różnic i podobieństw między porównywanymi elementami. ► Angażowanie wyobraźni w tworzenie opowieści, żartów. ► Angażowanie uwagi podczas słuchania.

► słucha aktywnie wypowiedzi dorosłych i dzieci, ► prowadzi dialog z dorosłymi i dziećmi, ► zna i stosuje zasady kulturalnego zachowania się, ► używa adekwatnie zwrotów grzecznościowych typu: proszę, przepraszam, dziękuję, ► potrafi słuchać, gdy mówi ktoś inny, ► zna i stosuje podstawowe zasady poprawnej polszczyzny, ► używa bogatego i zróżnicowanego słownictwa, ► rozumie komunikaty przedstawione za pomocą obrazków, dźwięków lub gestów, ► buduje wypowiedzi z wielu zdań powiązanych ze sobą logicznie, ► wypowiada zdania powiązane ze sobą gramatycznie, ► wypowiada się zdaniami złożonymi podrzędnie, współrzędnie, zdaniami pojedynczymi rozwiniętymi, ► układa wieloelementowe historyjki obrazkowe, ► prawidłowo ujmuje relacje przyczynowo- -skutkowe, ► wskazuje w opowiadaniu bohaterów, czas, miejsce, epizody, ► rozróżnia pozytywnych i negatywnych bohaterów opowiadania, ► przewiduje zakończenie opowiadania, ► czerpie naukę z morału bajek, ► odgrywa scenki i etiudy teatralne, ► posługuje się rekwizytami, np. kukiełką, pacynką, maską, ► zna i stosuje zasady kulturalnego zachowania się podczas uroczystości, teatrzyków i koncertów w przedszkolu, ► kulturalnie zachowuje się podczas spektaklu w teatrze, ► samo ocenia swoje starania w podejmowanych zadaniach, ► wyraża preferencje i gusty osobiste, ► samo rozwiązuje problemy, ► jest tolerancyjne, szanuje odmienność każdego dziecka, ► organizuje graficznie zebrane dane z tablicy obecności i omawia je w grupie.

82

► Wyjaśnianie zależności wynikających z oglądanych obrazków, słuchanych tekstów. ► Przekazywanie informacji na różne sposoby: językowe, ruchowe, artystyczne. ► Doskonalenie słownictwa w różnych sytuacjach.

► koduje i dekoduje obrazki i ilustracje według zalecanych prawidłowości, ► stosuje różne symbole do oznaczania właściwości, ► spostrzega szczegóły związane z kontekstem obrazków i ilustracji, ► porównuje elementy i obrazki na zasadzie podobieństw, ► porównuje elementy i obrazki na zasadzie różnic, ► wskazuje i nazywa elementy, które nie odpowiadają kontekstowi obrazów, ► nazywa wątki zawarte w słuchanym tekście, ► rozwija kontekst poprzez słowa słuchanych tekstów, ► recytuje z pamięci wiersze 3-zwrotkowe, ► dostrzega wątki fabularne w oglądanych obrazkach, ► zaznacza kolejność sytuacji w wątku tematycznym obrazków, ► prezentuje informacje w formie wypowiedzi, ► prezentuje informacje w formie rysunków i ilustracji, ► prezentuje informacje w formie ruchów, ► prezentuje informacje w formie dzieł artystycznych, ► nazywa i omawia relacje usłyszane, ► zaznacza i nazywa relacje z obrazów, ► rozpoznaje i nazywa prawidłowości dla kontekstu tematu: co najpierw, a co później, ► zaznacza obrazki i symbole podobne do wzorów, ► stosuje nazwy przyjęte dla powszechnej informacji, ► podaje nazwy symboli powszechnej informacji, ► rozpoznaje szyfry zawarte w ciągach różnych obrazków, ► stosuje szyfry do kodowania ciągów obrazków, ► spostrzega układ elementów i powtarza w innym polu widzenia, ► odkrywa i zaznacza poszukiwane miejsca na obrazkach, ► podaje nazwy prezentowane poprzez obrazy i symbole, ► stosuje poprawną odmianę (fleksję) wyrazów i zwrotów, ► uzupełnia obrazy i teksty o brakujące elementy,


83



Edukacja plastyczno--konstrukcyjna

Obszar podstawy programowej: I, II, III, IV

► Wdrażanie do tworzenia prac plastycznych różnymi technikami. ► Budzenie zainteresowań najcenniejszymi zabytkami i dziełami sztuki występującymi w najbliższym otoczeniu dzieci. ► Zapoznanie dzieci ze sztuką ludową własnego regionu. ► Budzenie wrażliwości na piękno architektury zieleni w najbliższym otoczeniu. ► Kształtowanie wrażliwości na piękno architektury wnętrz. ► Motywowanie do wznoszenia konstrukcji i tworzenia kompozycji z różnych materiałów. ► Kształtowanie umiejętności

► zna i stosuje różne techniki plastyczne, ► jest świadome procesu twórczego dzieł sztuki, ► potrafi opisać najważniejsze zabytki w swojej miejscowości, ► poznaje wytwory sztuki ludowej pochodzące z regionu, w którym mieszka, ► uwzględnia w swoich pracach plastycznych elementy sztuki ludowej własnego regionu, ► potrafi rozpoznać wytwory architektury zieleni w najbliższym środowisku, ► próbuje tworzyć kompozycje roślinne w ogrodzie przedszkolnym, ► tworzy konstrukcje tematyczne z różnych materiałów, ► rozpoznaje i opisuje różne typy domów, ► buduje makietę miasta, ► potrafi przybić gwóźdź do płyty wiórowej, ► wykonuje proste przedmioty, np. karmnik dla ptaków, ► nakleja i wycina również małe elementy, ► wypełnia obrazki różnokolorowymi materiałami plastycznymi,

► używa zmysłów do rozpoznawania przedmiotów, ► nazywa przeznaczenie przedmiotów, ► grupuje (określa) przedmioty zgodnie z przeznaczeniem, ► określa za pomocą kilku cech jeden przedmiot, ► określa wspólną cechę różnych przedmiotów, ► posiada wiedzę o najbliższym otoczeniu, ► wypowiada się na temat najbliższego otoczenia, ► mówi zdaniami swobodnie, płynnie i wyraźnie, ► dostosowuje natężenie głosu do sytuacji, ► prowadzi rozmowy na zadany temat, ► zadaje dużo pytań, ► odpowiada na zadane pytania, ► w odpowiedziach potrafi uzasadniać swoje poglądy, np. że tak jest na pewno, ► potrafi opowiadać o sobie, ► wyjaśnia reguły, ► przysłuchuje się historią i potrafi je odtworzyć, ► rozpoznaje niekompletne postaci, figury, wzory, ► nie poddaje się zbyt szybko przy porażkach.

84

Edukacja muzyczna


► Wdrażanie do śpiewania solo i z całą grupą. ► Doskonalenie umiejętności interpretacji muzyki za pomocą ruchu. ► Zachęcenie do gry na prostych instrumentach. ► Budzenie wrażliwości na piękno muzyki. ► Rozwijanie zainteresowań muzycznych. ► Nabywanie umiejętności w stosowaniu elementów muzyki: tempo, dynamika, natężenie, rodzaje dźwięków. ► Angażowanie percepcji słuchowej do określania dźwięków pochodzących z otoczenia.

► śpiewa kilkuzwrotkowe piosenki z akompaniamentem lub bez, solo lub z całą grupą, ► zapamiętuje i śpiewa piosenki odtwarzane z płyty, ► poznaje tańce ludowe charakterystyczne dla własnego regionu, ► podejmuje próby tańca do muzyki współczesnej, ► tworzy akompaniament z instrumentów perkusyjnych lub własnej produkcji do piosenek, ► aktywnie słucha różnych gatunków muzyki. ► dostosowuje ruch do tempa muzyki, rytmu, ► dostosowuje ruch do dynamiki muzyki, ► dostosowuje formę ruchu do natężania dźwięku, ► używa przestrzeni do wyrażania muzyki za pomocą ruchu, ► śpiewa w wyznaczonym metrum, ► rozróżnia wysokie i niskie dźwięki, ► interesuje się muzyką i próbuje szacować, jakie dźwięki do siebie pasują, a jakie nie pasują,

posługiwania się prostymi narzędziami. ► Stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu urządzeń elektrycznych używanych w domu i w przedszkolu. ► Wpajanie zasad bezpieczeństwa w kontakcie z różnymi urządzeniami. ► Poznawanie różnych gatunków sztuki.


► wypełnia obrazki różnorodnymi materiałami plastycznymi i naturalnymi, ► rozpoznaje rodzaje sztuk plastycznych: rysunek, malarstwo, rzeźba itp., ► rozpoznaje rodzaje malarstwa: portret, martwa natura, pejzaż, kolaż, ► komponuje obrazy z różnych materiałów plastycznych, ► rysuje kształty wypełnione kolorami, ► pod koniec edukacji przedszkolnej podejmuje się rysowania szkiców i wypełniania ich kształtów kolorami, ► rysuje, maluje, lepi postacie, przedmioty, okazy, tak by miały kształt, barwę, formę i treść, ► wykorzystuje składniki przyrody nieożywionej: piasek, glinę, kamienie, wodę, do tworzenia kompozycji i podczas zabaw rekreacyjnych, ► stosuje różne narzędzia do działalności plastycznej i pisania: farba, kredka, ołówek, kreda, nożyczki, klej, dziurkacze, spinacze, gwoździki, pinezki, nici, skrawki materiałów itp., ► dba o narzędzia plastyczne.

85



Edukacja przyrodnicza

Obszar podstawy programowej: II, III, IV

► Rozumienie istoty zjawisk atmosferycznych. ► Wdrażanie do unikania zagrożeń związanych ze zjawiskami atmosferycznymi. ► Prowadzenie obserwacji i utrwalanie cech charakterystycznych poszczególnych pór roku. ► Zapoznanie z różnymi środowiskami przyrodniczymi, np. las, łąka. ► Poznawanie różnych gatunków roślin i zwierząt. ► Wdrażanie podstawowych zasad ochrony środowiska. ► Poznawanie przyrody nieożywionej. ► Doskonalenie w prowadzeniu doświadczeń i eksperymentów. ► Angażowanie do działalności na rzecz edukacji dla zrównoważonego rozwoju. ► Poznawanie obiektów i miejsc ochrony przyrody. ► Nadawanie roli i znaczenia wycieczkom jako podstawowym formom pracy w edukacji przyrodniczej. ► Kształtowanie zamiłowania do przyrody

► prowadzi obserwacje pogody, ► nazywa podstawowe zjawiska atmosferyczne, ► prowadzi kalendarz pogody, ► dobiera ubiór do panującej pogody na zewnątrz, ► zna zasady bezpieczeństwa podczas burzy, nawałnicy, mrozu, upału itp., ► rozpoznaje żywioły: ziemia, woda, powietrze, ogień, ► zna cechy charakterystyczne poszczególnych pór roku, ► opisuje cechy różnych środowisk przyrodniczych, ► rozpoznaje i nazywa różne gatunki zwierząt, ► dostrzega różnice i omawia etapy rozwoju niektórych zwierząt, np. żaby, motyla ► rozpoznaje różne gatunki drzew i przypisuje do nich odpowiednie liście i owoce, ► uświadamia sobie znaczenie recyklingu dla ochrony środowiska, ► chroni przyrodę i unika zanieczyszczania jej, ► prowadzi obserwacje i doświadczenia przyrodnicze, ► rozpoznaje na mapie kontynenty, ► interesuje się Ziemią jako planetą. ► nazywa składniki przyrody ożywionej i nieożywionej, ► wie, że w przyrodzie dochodzi do cyklu zmian w obrębie pogody, zjawisk atmosferycznych, rozwoju roślin, ► interesuje się doświadczeniami fizycznymi i chemicznymi z dostosowanymi składnikami, ► przeprowadza dostosowane doświadczenia fizyczne i chemiczne, ► obserwuje i omawia przyrodę z naturalnego środowiska i w naturalnym środowisku, ► obserwuje i omawia przyrodę z sztucznego środowiska i w sztucznym środowisku,

► rozpoznaje dźwięki pojawiające się w otoczeniu przyrodniczym i otoczeniu społecznym, ► porównuje usłyszane dźwięki, ► ilustruje ruchem charakter muzyki, ► prezentuje ruchem wrażenia pochodzące z przeżyć emocjonalnych spowodowanych muzyką.

86

Edukacja matematyczna

Obszar podstawy programowej: I, II, IV

► Rozwijanie orientacji przestrzennej. ► Organizowanie przestrzeni i czasu. ► Rozwijanie umiejętności porównywania i klasyfikowania. ► Kształtowanie pojęć liczbowych i umiejętności liczenia. ► Kształtowanie pojęć stałości liczby, równoliczności. ► Mierzenie przedmiotów, rozumienie stałości miary. ► Porównywanie objętości cieczy. ► Porównywanie masy przedmiotów i ważenie. ► Rozwijanie intuicji geometrycznej. ► Stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających czynnościowemu poznawaniu matematyki przez dzieci. ► Doskonalenie umiejętności klasyfikowania przedmiotów. ► Rozwijanie myślenia przyczynowo- -skutkowego.

► przewiduje skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach, ► prowadzi obserwacje, ► zbiera i organizuje dane, ► przeprowadza eksperymenty, ► tworzy zbiory przedmiotów, ► wskazuje część wspólną zbiorów, ► porównuje liczebność zbiorów, ► rozpoznaje cyfry od 0 do 10, ► stosuje znaki matematyczne: równości, mniejszości, większości, dodawania i odejmowania, ► ustanawia porządek liczb od 1 do 10, ► łączy liczby i odpowiednie ilości, ► liczy i rachuje na konkretach, ► porządkuje liczby rosnąco i malejąco, ► ustala wynik dodawania i odejmowania, licząc na palcach lub innych zbiorach zastępczych, ► prawidłowo wskazuje stronę prawą i lewą własnego ciała, ► orientuje się w schemacie ciała osoby stojącej naprzeciwko, ► potrafi poruszać się w wyznaczonym kierunku na polecenie słowne (do przodu, do tyłu, w bok, w prawo, w lewo), ► potrafi określić wzajemne położenie przedmiotów względem siebie, ► posługuje się określeniami dotyczącymi położenia przedmiotów w przestrzeni: na, pod, nad, między, na prawo, na lewo, ► orientuje się w kierunkach na płaszczyźnie i wyznacza: górę/dół kartki, prawy/lewy bok


► prowadzi działalność na rzecz przyrody w naturalnym środowisku, ► prowadzi działalność na rzecz przyrody w sztucznym środowisku np. w sali przedszkolnej, ► zna miejsca i obiekty ochrony przyrody, ► uczestniczy w wycieczkach o charakterze przyrodniczym, ► oszczędza zasoby przyrodnicze, ► szanuje zasoby przyrodnicze, ► prowadzi oszczędny sposób działalności, ► angażuje się w działalność dla zrównoważonego rozwoju z uwzględnieniem: zdrowia, zakupów, środowiska, rodziny, rówieśników.

poprzez działalność w środowisku naturalnym i sztucznym.

87



► Rozpoznawanie wartości i modeli monet i banknotów. ► Kształtowanie umiejętności określania kolorów. ► Rozwijanie umiejętności określania cech wspólnych obiektów.

kartki, prawy/lewy, górny/dolny róg kartki, ► dostrzega cykliczność pór roku, dnia i nocy, dni tygodnia, miesięcy, ► posługuje się określeniami czasu, ► liczy w zakresie 10 i więcej, ► dostrzega stałość miary, ► dostrzega stałość objętości, ► dostrzega różnice w masach przedmiotów, ► zna i posługuje się liczebnikami porządkowymi, ► powiela znaki orientacji w przestrzeni, ► rozpoznaje i nazywa figury geometryczne, ► układa tangram, ► odtwarza figury geometryczne na planie, ► rozpoznaje figury geometryczne i ich cienie, ► rozumie i uzupełnia tabele, ► uzupełnia symetrię, ► interpretuje kody, ► zbiera, porządkuje i interpretuje dane. ► wykorzystuje liczby od 11 do 20, ► stosuje symbole liczb do ich oznaczenia, ► wykorzystuje znaki matematyczne: „+”, „–”, „=”, „<”, „>” do kodowania i dekodowania działań matematycznych, ► pisze znaki matematyczne i liczby, ► szacuje wielkości za pomocą miary, np. dłoni, stopy, kroku, ► zna modele monet i banknotów, ► określa wartość jakiegoś przedmiotu za pomocą pieniędzy, ► przyporządkowuje odpowiednie formy, kolory, zbiory, ► rozumie pojęcie zbioru, ► szacuje odległość, ► opisuje szacunkowo obiekt z uwzględnieniem kilku cech, ► określa stałość formy, objętości, zbioru, ► łączy elementy i tworzy na ich podstawie obiekty lub oznaczenia, ► wyczuwa linię środkową ciała, która dzieli ciało na prawą i lewą połowę, ► wymyśla i podaje rozwiązania prostych zadań tekstowych, ► wykorzystuje pamięć wzrokową i słuchową, np. mówi, co widziało i co usłyszało.

88


Edukacja zdrowotna

Obszar podstawy programowej: I, III

► Rozumienie konieczność stosowania zasad higieny osobistej dla zdrowia. ► Wdrażanie dzieci do kulturalnego spożywania posiłków. ► Wdrażanie dzieci do samodzielności podczas czynności samoobsługowych w łazience. ► Wdrażanie dzieci do samodzielności podczas ubierania się i rozbierania. ► Wyrabianie nawyku utrzymania porządku wokół siebie. ► Kształtowanie nawyków zdrowego odżywiania się. ► Budzenie świadomości, że naturalną konsekwencją choroby jest leczenie. ► Kształtowanie nawyku dbania o tężyznę fizyczną. ► Czerpanie radości z podejmowanego wysiłku fizycznego. ► Kształtowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia. ► Wdrażanie do bezpiecznego poruszania się po drogach i korzystania ze środków transportu. ► Rozpoznawanie zagrożeń pochodzących od ludzi, zwierząt i środowiska. ► Wdrażanie do bezpieczeństwa podczas zabawy i wypoczynku. ► Nabywanie umiejętności potrzebnych do gier zespołowych. ► Rozwijanie sprawności fizycznej poprzez zwinność i siłę.

► zna i stosuje zasady higieny osobistej, ► prawidłowo posługuje się nożem i widelcem, ► samodzielnie przygotowuje proste potrawy, np. sałatkę, sok, kanapkę, ► pełni dyżury podczas posiłków, ► potrafi udekorować stół w zależności od okazji, ► pozostawia ład i porządek po skorzystaniu z toalety, ► pomaga w prostych czynnościach porządkowych w łazience, np. wyciera mopem podłogę, ► potrafi zapiąć guziki, zasunąć zamek przy spodniach i kurtce, ► samodzielnie wiąże sznurowadła przy butach, ► pełni obowiązki dyżurnego podczas pobytu w przedszkolu, ► rozpoznaje różne grupy produktów spożywczych, które tworzą piramidę zdrowego żywienia, ► rozpoznaje pracowników służby zdrowia: lekarza, pielęgniarkę, ratownika medycznego, ► wie, w jakich sytuacjach konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego, ► zna numery alarmowe do wszystkich służb, ► wie, jakie informacje należy podać służbom, kiedy wzywa pomoc, ► zna podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy, ► zna i stosuje zasady bezpieczeństwa na drodze, ► wie, jak bezpiecznie podróżować autobusem, tramwajem, pociągiem, samolotem, ► zna i stosuje zasady obrony przed atakującym psem, ► wie, że nie należy oddalać się z nieznajomymi, ► wie, że nie należy spożywać leków bez opieki dorosłego, ► wie, że nie należy spożywać substancji chemicznych, ► wie, gdzie wolno, a gdzie nie wolno bawić się dzieciom, ► wie, na czym polega bezpieczny wypoczynek, ► wspina się na drabinkę, ► stoi na palcach kilka chwil, zachowując równowagę, ► chodzi po równoważni,

89



Przygotowanie do nauki czytania i pisania


► Kształtowanie orientacji w schemacie ciała. ► Kształtowanie orientacji w przestrzeni. ► Kształtowanie orientacji na kartce papieru. ► Doskonalenie percepcji wzrokowej. ► Rozwijanie sprawności manualnych i koordynacji wzrokowo-ruchowej. ► Rozwijanie zainteresowań czytaniem i pisaniem. ► Doskonalenie słuchu fonematycznego. ► Wdrażanie do

► biegnie po schodach do góry bez trzymania się poręczy, ► zbiega na dół po schodach bez trzymania się poręczy, ► chwyta i odrzuca piłkę, ► utrzymuje równowagę, gdy stoi na jednej nodze z drugą ugiętą w kolanie i z zamkniętymi oczyma, ► utrzymuje równowagę, stojąc na jednej nodze na palcach, ► przeskakuje obiema nogami sznur na wysokości 20 cm, ► potrafi zeskoczyć z wysokości 30 cm na palce nóg (bez podparcia rękami o podłogę), ► potrafi wykonać proste figury akrobatyczne (np. przewroty), ► potrafi iść stopa za stopą wzdłuż linii bez utraty równowagi, ► bierze udział w grach i zabawach zespołowych ze współzawodnictwem, ► stosuje zasady fair play. ► zwinnie wykonuje ćwiczenia, ► stosuje siłę przy wspinaniu, czworakowaniu, pełzaniu, podnoszeniu odpowiednich przyrządów do ćwiczeń gimnastycznych, ► biega z utrzymaniem różnego tempa, ► gra w gry zespołowe na placu zabaw, np. „Dwa ognie”, „Wyścigi” itp., ► korzysta z urządzeń rekreacyjnych na placu zabaw zgodnie z instrukcją, ► interesuje się sportem. ► różnicuje kształty, ► zapamiętuje kształty i odwzorowuje z modelu lub pamięci, ► dostrzega różnice między przedmiotami, obrazami i układami przestrzennymi podobnymi, lecz nieidentycznymi, ► dostrzega podobieństwa w układach pozornie różnych, ► układa mozaikę według wzoru, ► zapamiętuje wzrokowo układ 4, 5 elementów i potrafi określić, którego elementu brakuje po jego usunięciu, ► układa z kolorowych pasków papieru, np. płot, drabinę, dom itp., ► układa dywaniki z kolorowej wełny lub tasiemki, ► układa figury przestrzenne, np. z pasków

90


rozkodowywania i kodowania informacji. ► Elementarna nauka czytania. ► Kształtowanie umiejętności rozróżniania fikcji od otaczającej rzeczywistości. ► Nabywanie umiejętności odczytywania informacji poprzez kody, symbole, rysunki. ► Zaangażowanie w interesowanie się czytelnictwem.

papieru łączonych spinaczami, ► wykonuje wieloelementowe figury z lepkiego materiału, np. plasteliny, gliny, masy solnej, śniegu, ► wykonuje ćwiczenia rytmiczne, np. naśladuje liczbę i tempo uderzeń, odtwarza rytm za pomocą układów graficznych, ► rozpoznaje, skąd dochodzi dźwięk ukrytych przedmiotów, ► wie, co oznaczają znaki, np. droga ewakuacyjna, zakaz wjazdu, stop itp., ► wyróżnia wyrazy w zdaniu, ► wyróżnia sylaby w wyrazie, ► wyróżnia głoski w wyrazie (nagłos, śródgłos, wygłos), ► dokonuje syntezy głosek w wyrazie z równoczesnym wyszukiwaniem obrazka, ► dokonuje syntezy głosek w wyrazie bez pomocy obrazka, ► wyszukuje obrazki różniące się jedną głoską, ► opowiada historie, stosując rysunki symboliczne, ► rozpoznaje wszystkie litery alfabetu małe i wielkie, drukowane i pisane, ► czyta proste teksty, ► ma prawidłowo ukształtowany chwyt pisarski, ► wycina nożyczkami różne kształty, ► koloruje w konturze bez wychodzenia za linie, ► kreśli kształty literopodobne, ► podejmuje próby pisania liter, ► zapisuje własne imię, ► zna litery, które są do opanowania w pakiecie „ Żyrafa Ola i przyjaciele”, ► kojarzy artykulację dźwięków z wyrazami, głoskami, ► zna reguły i potrafi je wyjaśnić, ► potrafi słuchać danej historii 15 minut, a następnie ją odtworzyć, ► opowiada o sobie, ► rozumie polecenia i przestrzega ich, ► rozpoznaje i nazywa elementy otaczającego świata, ► odróżnia rzeczywistość od fikcji, ► odróżnia byt realny od medialnego, ► interpretuje treść popularnych przekazów reklamowych, ► interpretuje i odczytuje reklamy,

91



Edukacja patriotyczna

Obszar podstawy programowej: I,II, III, IV

► Budzenie szacunku i przywiązania do własnej rodziny. ► Budzenie przywiązania do miejsca, w którym żyją dzieci. ► Poznanie legend i historii swojej miejscowości. ► Zapoznanie dzieci z charakterystycznymi budowlami, zabytkami i miejscami pamięci narodowej miejscowości, w której mieszkają. ► Rozwijanie poczucia przynależności narodowej. ► Zapoznanie z historią powstania państwa polskiego. ► Budzenie szacunku do symboli narodowych. ► Rozpoznawanie ważniejszych regionów Polski. ► Poznanie znaczenia stolicy Polski – Warszawy. ► Budzenie zainteresowań Unią Europejską. ► Budzenie świadomości, że jesteśmy częścią świata.

► wymienia członków rodziny (stopnie pokrewieństwa), ► wie, czym zajmują się jego rodzice, ► zna swój adres, ► zna adres przedszkola, do którego uczęszcza, ► zna najbliższe otoczenie przedszkola: osiedle, miejsca użyteczności publicznej, charakterystyczne budowle, sklepy, ludzi wykonujących ciekawe zawody, ► opowiada legendy o swojej miejscowości, ► rozpoznaje i nazywa zabytki, miejsca pamięci narodowej swojej miejscowości, ► zna legendę o powstaniu państwa polskiego, ► potrafi zaśpiewać hymn Polski, ► zna symbole narodowe, ► wie, że stolicą Polski jest Warszawa, ► zna charakterystyczne zabytki i budowle Warszawy, ► rozpoznaje charakterystyczne zabytki największych miast polskich, ► wskazuje na mapie regiony Polski, ► wie, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, ► śpiewa hymn Unii Europejskiej, ► wie, jak wygląda flaga Unii Europejskiej, ► poznaje zwyczaje wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej, ► wskazuje na mapie i nazywa kontynenty, ► poznaje warunki życia dzieci na świecie, ► wie, że ludzie mogą mieć różny kolor skóry, ► jest tolerancyjne wobec ludzi innych ras i narodowości.

► wie, że rysunek, symbol itp. są formami informacji, ► zna i nazywa symbole narodowe, ► zna znaki powszechnej informacji, ► interesuje się rodzajami bajek, filmów dla dzieci, książek dla dzieci, ► zna legendy związane z tradycjami lub historią, ► korzysta z nazw pór dnia, dni tygodnia, nazw miesięcy, ► zna swoje imię i nazwisko, datę swoich urodzin, adres i imiona rodziców, ► ogląda książki, ► analizuje instrukcje, np. korzystania ze sprzętu, wykonania konstrukcji z użyciem klocków typu „lego”.

92


Przygotowanie do posługiwania się językiem obcym nowożytnym

Obszar podstawy programowej: III, IV

► Kształtowanie postaw patriotycznych w odniesieniu do sytuacji oficjalnych. ► Kształtowanie postaw patriotycznych w odniesieniu do sytuacji z życia codziennego.

► Budzenie zainteresowań dzieci nauką języków obcych. ► Motywowanie do udziału w zabawach utrwalających słownictwo w wybranym języku obcym nowożytnym. ► Wdrażanie do wykonywania poleceń wypowiedzianych w języku obcym nowożytnym.

► odczuwa wzruszenie podczas ważnych chwil, ► zachowuje powagę w sytuacjach oficjalnych, ► przestrzega ustaleń obowiązujących w otoczeniu, np. kodeksu przedszkolaka, regulaminu przedszkola, obowiązku przedszkolnego, szanowania zieleni, wrzucania papierów do kosza, przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, segregowania śmieci, ► okazuje szacunek dzieciom, dorosłym, przyrodzie, określonym przedmiotom, ► chętnie okazuje pomoc, ► wywiązuje się z obowiązków, ► przestrzega zasad przyjaźni, ► uczestniczy w uroczystościach z różnych okazji, ► okazuje przynależność do grupy, np. przedszkolnej, zespołu sportowego, tanecznego itp. ► zna nazwy zwierząt: domowych, żyjących na wsi, żyjących w zoo, ► wymienia podstawowe części ubioru, ► nazywa przedmioty codziennego użytku, ► nazywa pomieszczenia w domu, ► zna określenia codziennych czynności, ► potrafi nazwać stany emocjonalne: radość, smutek, ► przedstawia siebie i innych, ► podaje swój wiek, ► rozumie i wykonuje proste polecenia, np. wstań, usiądź, otwórz drzwi, słuchaj, powtórz itd., ► recytuje wiersze, powtarza rymowanki i śpiewa piosenki w języku obcym nowożytnym, ► zna nazwy kolorów, ► zna nazwy dni tygodnia, ► zna nazwy liczb, ► zna nazwy wielkości, ► zna określenia pogody.

93



Przygotowanie do posługiwania się językiem mniejszości narodowej bądź etnicznej lub językiem regionalnym dzieci należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym

Obszar podstawy programowej: III, IV

► Budzenie świadomości, że można przynależeć do różnych mniejszości narodowych lub etnicznych. ► Budzenie zaciekawienia językiem mniejszości narodowej lub etnicznej, do której należy dziecko. ► Zapoznanie z symbolami mniejszości narodowej lub etnicznej.

► uczestniczy w zabawach prowadzonych w języku mniejszości narodowej bądź etnicznej lub języku regionalnym, ► rozumie bardzo proste polecenia wydawane w języku mniejszości narodowej bądź etnicznej lub języku regionalnym i reaguje na nie, ► powtarza rymowanki, proste wierszyki i śpiewa piosenki w grupie w języku mniejszości narodowej bądź etnicznej lub w języku regionalnym, ► rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych w języku mniejszości narodowej bądź etnicznej lub języku regionalnym, ► wie, do jakiej wspólnoty narodowej, etnicznej lub językowej należy, ► zna godło swojej wspólnoty narodowej, etnicznej lub językowej.

94

Diagnoza gotowości szkolnej

Zgodnie z zaleceniami do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego

zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie

możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji. Z początkiem roku

szkolnego poprzedzającego rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie 1 szkoły podstawowej należy

przeprowadzić analizę gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna). Celem

takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc:

a) rodzicom w podjęciu decyzji o rozpoczynaniu spełniania obowiązku szkolnego przez dziecko,

b) nauczycielowi przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspierania

i korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie

nauki w szkole podstawowej, a w przypadku dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia

specjalnego – zespołowi nauczycieli i specjalistów przy opracowaniu lub modyfikowaniu

indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego,

c) pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej przeprowadzającym, w razie potrzeby

związanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, pogłębioną diagnozę dziecka.

Diagnoza (gr. diagnosis – rozróżnianie, osądzanie, rozpoznanie) to rozpoznanie jakiegoś

stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie objawów i w oparciu o znajomość ogólnych

prawidłowości [10]. W pedagogice to proces dokonujący się za pośrednictwem nauczyciela,

wychowawcy, który określa zakres i kierunek działań diagnostycznych. Jest też podstawowym

elementem procesu monitorowania efektywności działania systemu edukacyjnego (w aspekcie

ilościowym i jakościowym). Diagnoza nie może być dokonywana jednorazowo, lecz musi być

wielokrotnie weryfikowana.

Proces diagnozowania:

► jest ciągły,

► jest systemowy,

► jest wspierający,

► zawiera wskazówki do dalszego działania (wychowanie, profilaktyka, terapia),

► opiera się na zasadach psychologii rozwojowej,

► w fazie interpretacji wnioski formułowane są z uwzględnieniem zadań rozwojowych, dojrzałości

funkcji psychicznych i umiejętności.

Wśród metod diagnozowania wymienia się:

► obserwację,

► rozmowę, wywiad,

► analizę wytworów dziecięcych,

95


► analizę dokumentów,

► informacje specjalistów,

► inne, np. arkusze, ankiety, kwestionariusze, testy, techniki socjometryczne, techniki projekcyjne,

► nauczanie diagnozujące.

Wybór odpowiedniej techniki obserwacji zależy od:

► ogólnego planu poznawania wychowanków,

► problemów, które chce się rozwiązać,

► rodzaju potrzebnych wiadomości o dziecku,

► możliwości czasowych i technicznych.

Na początku roku szkolnego w grupie dzieci sześcioletnich należy zorganizować zebranie

z rodzicami, podczas którego zostaną poinformowani, co to jest gotowość szkolna i w jakich obszarach

dzieci podlegają diagnozie pedagogicznej oraz jaka jest rola rodziców w wspieraniu rozwoju dzieci do

osiągnięcia gotowości szkolnej.

Gotowość dziecka sześcioletniego do podjęcia nauki w szkole

Gotowość dziecka sześcioletniego do podjęcia nauki w szkole to gotowość do podjęcia

przez nie zadań i obowiązków, jakie stawia przed nim szkoła. Dojrzałość obejmuje: rozwój fizyczny

oraz psychiczny – emocjonalny, społeczny i umysłowy, a także poziom opanowania umiejętności

i wiadomości przygotowujących dziecko do podjęcia nauki czytania, pisania i liczenia. Im pełniejsza

jest ta dojrzałość, tym większa będzie gwarancja powodzenia dziecka w nauce.

Diagnozy wstępnej dokonuje nauczyciel do końca listopada roku szkolnego, w którym

dziecko realizuje obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego. Jeśli dzieci uczęszczają do

przedszkola od trzeciego roku życia, można rozpocząć diagnozę gotowości szkolnej już we wrześniu.

Jeśli do przedszkola dzieci przyszły dopiero w wieku sześciu lat, z diagnozą wstępną należy poczekać,

aż zaadaptują się one do warunków przedszkolnych. Po dokonaniu diagnozy wstępnej należy

przedstawić rodzicom wyniki diagnozy ich dzieci. Po diagnozie wstępnej nauczyciel przygotowuje

program wspierania i korygowania rozwoju dla dzieci, które w określonych obszarach potrzebują

wsparcia. Po podjęciu działań wspierających osiągnięcie przez dzieci gotowości szkolnej na podstawie

wcześniej wspomnianych programów dokonywana jest diagnoza końcowa. Jej wyniki powinny być

znane najpóźniej do końca marca, ponieważ do końca kwietnia nauczyciele udzielają rodzicom

informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole.

Narzędzia do badania gotowości szkolnej są tak skonstruowane, by można było zbadać

rozwój dziecka w każdym obszarze, w którym dziecko nabywa umiejętności niezbędnych do podjęcia

nauki w szkole.

96

Indywidualizacja pracy z dziećmi

Istotą indywidualizacji pracy z dziećmi w przedszkolu jest uwzględnianie przez nauczyciela

różnic między nimi. Różnice między dziećmi ogniskują się wokół sześciu grup:

1. Różnice w stanie zdrowia, we własnych procesach nerwowych.

2. Różnice w zasobie wiedzy, umiejętności, doświadczeń.

3. Różnice w przebiegu procesów poznawczych.

4. Różnice w zainteresowaniach.

5. Różnice w stosunku do pracy, w motywacji uczenia się.

6. Różnice w warunkach środowiskowych.

Program Żyrafa Ola i przyjaciele daje możliwość indywidualizowania pracy z dziećmi polegającego na:

► dostosowaniu celów operacyjnych (umiejętności) do poziomu rozwoju dziecka. Program wskazuje

pięć poziomów osiąganych umiejętności, gdzie ostatni poziom wskazuje umiejętności osiągane

przez dzieci szczególnie uzdolnione,

► pracy opartej na metodach aktywizujących, które wyzwalają potencjał każdego dziecka, rozwijają

zainteresowania, uczą współpracy, przygotowują dzieci do samodzielności w poszukiwaniu wiedzy,

► organizacji zajęć z dziećmi poprzez zastosowanie ofert, dzięki czemu w obrębie jednego tematu

dzieci samodzielnie dobierają rodzaj zadania, co powoduje większe zaangażowanie i motywację,

► stałym monitorowaniu osiągnięć dzieci i planowania pracy z nimi uwzględniającego potrzeby

i możliwości dzieci.

Karty pracy dla dzieci z pakietu Żyrafa Ola i przyjaciele ułatwiają nauczycielowi

indywidualizowanie pracy z nimi. W obrębie jednego tematu są przygotowane zadania o różnym

stopniu trudności, dzięki czemu każde dziecko może pracować zgodnie ze swoimi możliwościami.

97


Program wspomagania i korygowania rozwoju – przykład

Imię i nazwisko dziecka: ………………………………………………………………………….........……

Wiek, grupa przedszkolna: 6 lat, grupa …………………… w ……………………………………..

Rozpoznanie: Ryzyko zagrożenia nadpobudliwością ruchową z deficytem uwagi

Charakterystyka dziecka

Dziecko charakteryzuje się wysokim poziomem funkcji poznawczych oraz dobrą pamięcią.

Ma jednak problemy z koncentracją uwagi, szybko się zniechęca, często oczekuje wsparcia ze

strony dorosłych, a także rówieśników. Nagrody i pochwały działają na niego motywująco. Przejawia

zachowania asertywne, lecz w sytuacjach problemowych reaguje histerycznym płaczem. W zakresie

lateralizacji ustalona leworęczność. Występuje brak precyzji w wykonywaniu czynności manualnych.

Słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa. Ma trudności w orientacji przestrzennej. Dziecko ma dużą

sprawność fizyczną. Cechuje go brak równowagi między pobudzaniem a hamowaniem.

Mocne i słabe strony rozwoju dziecka

Mocne strony (+) Słabe strony (–)

Rozwój poznawczy (szczególnie mowa i myślenie)

► wysoki poziom funkcji poznawczych ► dobra pamięć

► problemy z koncentracją uwagi

Rozwój funkcji psychomotorycznych(percepcja wzrokowa, słuchowa, sprawność grafomotoryczna)

► ustalona leworęczność ► duża sprawność fizyczna

► brak precyzji w wykonywaniu czynności manualnych

► słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa ► trudności w orientacji przestrzennej

Rozwój sfery emocjonalno-motywacyjnej

► nagrody i pochwały działają na niego motywująco

► szybkie zniechęcanie się ► w sytuacjach problemowych reagowanie

histerycznym płaczem ► brak równowagi między pobudzaniem

a hamowaniem

Rozwój społeczny

► przejawia zachowania asertywne ► często oczekuje wsparcia ze strony dorosłych, a także rówieśników

98

Cele

1. Kształcenie koncentracji uwagi.

2. Kształcenie orientacji przestrzennej.

3. Kształcenie koordynacji wzrokowo-ruchowej.

4. Wyrabianie zręczności manualnych.

5. Zapewnienie akceptacji przez grupę rówieśniczą.

6. Zwiększenie motywacji do nauki poprzez organizowanie sytuacji zapewniających dziecku sukces.

7. Kształcenie umiejętności rozpoznawania i nazywania uczuć własnych i innych.

8. Nabywanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

Zakres dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka

Zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego:

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

W zakresie obszarów rozwoju fizycznego i społecznego:

► W miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich

zachowań.

W zakresie obszarów rozwoju fizycznego i poznawczego:

► Rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do

własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów.

► Wykazuje się sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową potrzebną do rysowania,

wycinania i nauki pisania.

► Potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu: Narysuj kółko

w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki.

Treści nauczania

Realizowane zgodnie z programem Żyrafa Ola i przyjaciele program wspomagający rozwój aktywności

dzieci. Autorki: Małgorzata Rutkowska, współpraca – Dorota Piechota.

Metody pracy

Rytmika, muzykoterapia, bajkoterapia, relaksacja, arteterapia, pedagogika zabawy, gry i zabawy

interakcyjne K. Vopla, metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne, zajęcia integracji sensorycznej V.F.

Maasa, Metoda Dobrego Startu, elementy dziecięcej matematyki według E. Gruszczyk-Kolczyńskiej,

elementy metody Dennisona.

99


Forma pracy

Zbiorowa i indywidualna.

Działania realizowane z uczniem w ramach poszczególnych form i sposobów udzielania dziecku wsparcia:

► Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania.

► Wprowadzenie elementów arteterapii, muzykoterapii, bajkoterapii podczas zabaw i zajęć

w przedszkolu.

► Zajęcia specjalistyczne o charakterze terapeutycznym prowadzone przez psychologa.

Działania wspierające rodziców dziecka:

► Konsultacje z rodzicami w celu ujednolicenia oddziaływań wychowawczych.

► Udzielenie instruktażu, jak należy pracować z dzieckiem w domu.

► Wyposażenie rodziców w zestaw ćwiczeń dla dziecka leworęcznego.

► Zorganizowanie warsztatów dla rodziców z dziećmi prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego

W. Sherborne.

► Zaproponowanie literatury fachowej: Stymulacja psychoruchowa rozwoju dzieci E. Waszkiewicz,

Pięć największych problemów dzieci D. Nosowskiej i R. Kreczman-Madej, Dziecięca matematyka

E. Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej.

Zakres współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i placówkami doskonalenia nauczycieli:

► Skierowanie dziecka do poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu dokonania pogłębionej

diagnozy.

► Organizacja zajęć o charakterze terapeutycznym prowadzonych przez psychologa.

► Udział nauczycieli prowadzących zajęcia z dzieckiem w kursach doskonalących z zakresu

arteterapii, muzykoterapii i innych w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli.

Ewaluacja programu

Kryteria sukcesu, dziecko:

► koncentruje się na zadaniu,

► rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej

osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów,

► potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu: Narysuj kółko

w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki,

100

► wykazuje się sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową potrzebną do rysowania,

wycinania i nauki pisania,

► w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich

zachowań,

► jest akceptowane przez rówieśników.

Nauczyciele realizujący program rocznego przygotowania przedszkolnego Żyrafa Ola i przyjaciele

podejmują działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego

dziecka, stosownie do jego potrzeb i możliwości. Cele te są realizowane we wszystkich obszarach

działalności edukacyjnej przedszkola. W każdym z obszarów są podane umiejętności i wiadomości,

które powinno nabyć każde dziecko kończące przedszkole i gotowe do podjęcia nauki w szkole.

W programie zostały uwzględnione cztery poziomy nauczania zindywidualizowanego:

► dla rozwijania zainteresowań i uzdolnień dzieci, a także prowadzenia terapii pedagogicznej

w celu wspomagania rozwoju umiejętności i wiedzy dzieci, zaleca się udział dzieci w zajęciach

dodatkowych organizowanych w przedszkolu lub poza nim,

► zaleca się tworzenie przez nauczycieli pracujących z dziećmi sześcioletnimi, po dokonaniu diagnozy

wstępnej gotowości szkolnej, indywidualnych programów wspomagania i korygowania rozwoju,

► zaleca się pracę opartą na metodach aktywizujących, uczących samodzielności w poszukiwaniu

wiedzy, podejmowaniu decyzji, rozwijających zainteresowania, uczących współpracy i skutecznej

komunikacji w grupie, dających również możliwość wyboru przez dziecko rodzaju zadania

w obrębie realizowanej tematyki,

► zaleca się dostosowanie tempa pracy do indywidualnych potrzeb i możliwości dzieci.

101


Literatura

1. Bee H. Psychologia rozwoju dziecka. Wydawnictwo Zysk i Spółka, Poznań 2004.

2. Bogdanowicz M. Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym. WSiP, Warszawa 1991.

3. Bogdanowicz M., Szlagowska D. Metoda Dobrego Startu. Piosenki do rysowania. Wydawnictwo

Fokus, Gdańsk 1998.

4. Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci, które

rozpoczną naukę w szkole. Wydawnictwo Edukacja Polska, Warszawa 2009.

5. Helm J.H., Katz L.G. Mali badacze: metoda projektu w edukacji elementarnej. Wydawnictwo

CODN, Warszawa 2003.

6. Klim-Klimaszewska A. Pedagogika przedszkolna. Wydawnictwo Erica, Warszawa 2010.

7. Skarbek K., Wrońska I. Diagnoza i wspomaganie rozwoju psychoruchowego dziecka w wieku

przedszkolnym. Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola, Kraków 2013.

8. Włoch S., Włoch A. Diagnoza całościowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej,

Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2009.

9. Wygotski L.S. Myślenie i mowa. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1989.

10. Zakrzewska B. Każdy przedszkolak dobrym uczniem w szkole. WSiP, Warszawa 2003.

11. Ziemski S. Problemy dobrej diagnozy. Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.

102

Koncepcja oraz tekst programów nauczania dla 6-latków oraz 3-6-latków: Małgorzata Rutkowska, aktualizacja o treści wynikające z podstawy programowej z 14. 02. 2017 r. – Dorota PiechotaOpracowanie redakcyjne: Katarzyna RutkowskaWspółpraca redakcyjna: Marzenna Plewa-DziurdziaKorekta: Monika ŚlusarskaOpracowanie graficzne i skład: Karina Kopczyńska

© Copyright by 2015, Porto Editora, S.A.© for the Polish licensed edition: Wydawnictwo LektorKlett Sp. z o.o., Poznań 2018Original title: Gl e os Amigos – 3-4 anos, 4–5 anos. Guida do Educador

ISBN: 978-83-8063-720-711814www.olaiprzyjaciele.pl

Wydawnictwo LektorKlett Sp. z o.o.ul. Polska 11460-401 Poznań

tel. 61 849 62 01faks 61 849 62 02Infolinia: 61 626 90 90e-mail: [email protected]

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawar-tość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl.Polska Izba Książki

program wychowania przedszkolnego 6.pdf · 2018-06-06 · wspomagający rozwój aktywności dzieci...

Documents