programaciÓn de lingua galega e literatura · • 4º eso 292 • pdc – 3º eso ... diferencia...

IES ALFREDO BRAÑAS

Carballo (A Coruña)

PROGRAMACIÓN DE

LINGUA GALEGA E

LITERATURA

CURSO 2012-20113

1

ÍNDICE

• I. INTRODUCIÓN, CONTEXTUALIZACIÓN E NORMATIVA 3

• II. PROFESORADO DO DEPARTAMENTO 5

• III. PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA 7

• 1º ESO 8

• 2º ESO 110

• 3º ESO 182

• 4º ESO 292

• PDC – 3º ESO 350

• PDC – 4º ESO 383

• 1º BACHARELATO 409

• 2º BACHARELATO 445

• LINGUA PORTUGUESA COMO SEGUNDA LINGUA ESTRANXEIRA 547

• Anexo nº 1 – Actividades complementarias e extraescolares 548

• Anexo nº 2 – Proxecto lector 549

• Anexo nº 3 – Plan TIC 566

• Anexo nº 4 – Protocolo de pendentes 570

• Sinatura do profesorado do Departamento 571

2

I. INTRODUCIÓN, CONTEXTUALIZACIÓN E NORMATIVA

O proxecto didáctico que agora presentamos non é máis que unha adaptación dos contidos e

criterios de avaliación que aparecen explicitados no Decreto 133/2007, do 5 de xullo, á realidade

educativa do noso centro de estudos.

Todo o que presentamos é factible cambialo co paso do tempo, para adecualo cada vez máis á

realidade que nos rodea. Por iso o presente proxecto non deixa de ser unha programación ideal que

deberá ir axeitándose e modificándose se as realidades obxectivas van facendo necesario ese

cambio.

Incorpórase a todos os niveis e grupos unha breve avaliación inicial para observar as actitudes,

coñecementos e situación do alumnado en cada curso con vistas a tirar destas primeiras

cualificacións as estratexias máis axeitadas para conseguir os obxectivos básicos de cada nivel.

Temos observado que a práctica docente aconsella a realización das mesmas como unha ferramenta

útil para a delimitación da programación de aula.

“A área de lingua galega e literatura ten como finalidade fundamental o desenvolvemento da

competencia comunicativa do alumnado.”

(Decreto 133/2007, de 5 de xullo)

Deste xeito, os obxectivos xerais que propón o departamento para acadar este fin son:

1.- Favorecer o uso oral da lingua, sen deixar por iso nun segundo plano a escrita, co fin de

que o alumnado acade a competencia tanto oral como escrita na nosa lingua.

2.- Facer que os/as alumnos/as comprendan que o galego serve para todas as funcións da 3

comunicación como lingua románica que é.

3.- Facer que os/as alumnos/as comprendan que a lingua é a expresión da nosa cultura, que

na variedade cultural radica a riqueza, a pluralidade, o respecto, a identidade, a

comprensión...

4.- Favorecer no alumnado o sentido positivo da súa propia lingua como factor que

enriquece a súa propia personalidade. Favorecer a autoestima lingüística e desterrar a

xenoestima.

5.- Facer que o alumnado comprenda a necesidade de depurar e liberar a nosa lingua de

interferencias alleas.

6.- Continuar o proceso de integración do alumnado na súa realidade cultural, lingüística,

formadora de futuro como persoas.

7.- Fomentar a afección e o gusto pola lectura en lingua galega como fonte de pracer,

entretenemento e enriquecemento persoal.

O contexto social no cal se desenvolve a actividade docente é, no presente caso, maioritariamente

favorable á lingua galega no tocante ao uso (obxectivo xeral nº 1), mais presenta serios déficits

–como ocorre no conxunto do país– canto a outros obxectivos pedagóxicos. Para unha comprensión

e análise apurada da realizade sociolingüística na cal se contextualiza a acción docente do

Departamento, promoverase a realización de análises obxectivas específicas nese sentido.

4

II. PROFESORADO DO DEPARTAMENTO

No presente ano lectivo (2012/2013), o Departamento de Lingua Galega e Literatura está composto

polos seguintes membros:

- Fernández Diez, Filipe Antonio: profesor de secundaria con destino definitivo neste centro;

impartirá Lingua Galega e Literatura en 1º de ESO, 2º de ESO e 2º de Bacharelato, ben

como Portugués Segunda Lingua Estranxeira e Conversación de Portugués Segunda Lingua

Estranxeira en 2º de Bacharelato.

- Lema Lareo, Mª Xesús: profesora de secundaria con destino definitivo neste centro,

impartirá Lingua Galega e Literatura en 1ºe 3º de ESO e en 1º de Bacharelato, ben como o

Ámbito Social e Lingüístico do PDC de 3º de ESO.

- Pena Arijón, Olivia: profesora de secundaria con destino definitivo neste centro, impartirá

Lingua Galega e Literatura en 1º e 2º de ESO e en 2º de Bacharelato, ben como Portugués

Segunda Lingua Estranxeira en 2º de ESO e Conversación de Portugués Segunda Lingua

Estranxeira en 2º de Bacharelato.

- Rodríguez Bello, Mª José: profesora de secundaria en expectativa de destino: impartirá

Lingua Galega e Literatura en 1º, 2º e 4º de ESO.

- Santos Paz, Evangelina: profesora de secundaria con destino definitivo neste centro;

impartirá Lingua Galega e Literatura en 2º de ESO.

5

- Vázquez Blanco, Mª Carme: profesora de secundaria con destino definitivo neste centro;

impartirá Lingua Galega e Literatura en 1º, 3º e 4º de ESO e en 1º de Bacharelato.

6

III. PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA POR NIVEIS E CURSOS

Dentro de cada curso e unidade, inclúense os seguintes aspectos:

• contribución da área e das materias ao logro das competencias básicas;

• obxectivos por curso;

• secuenciación dos contidos;

• temporalización;

• criterios de avaliación;

• mínimos esixibles;

• instrumentos e procedementos de avaliación; e

• criterios de cualificación.

Nos cursos da ESO, inclúense tamén outros apartados específicos:

• actividades complementarias e extraescolares;

• fomento das TIC;

• fomento dos hábitos lectores;

• educación en valores; e

• modelos para a avaliación diagnóstica inicial.

7

PROGRAMACIÓN 1º ESO

UNIDADE 1

COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO___________________

- Competencia en comunicación lingüística

- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que

recibimos do noso contorno.

- Manter unha actitude favorable cara á lectura.

- Comprender, compoñer e comentar distintos tipos de texto segundo a intención comunicativa

ou creativa.

- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que permita ampliar a capacidade expresiva

e comprensiva.

- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso das palabras nunha lingua.

- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.

- Identificar a estrutura da palabra, os mecanismos que a forman e a súa tipoloxía para o

enriquecemento do vocabulario da súa lingua.

- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas:

comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.

- Competencia matemática

- Interpretar correctamente a información presentada en formato gráfico.

8

- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital

- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet como maneira de ampliar

coñecementos.

- Manexar o dicionario de maneira habitual, correcta e mecánica.

- Competencia social e cidadá

- Cooperar nos traballos colectivos e nos debates establecidos na aula.

- Valorar a importancia da familia e das relacións que nela se establecen.

- Competencia para aprender a aprender

- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe: resumo e esquemas.

- Aplicar en diferentes contextos os coñecementos adquiridos.

- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

- Mostrar unha actitude reflexiva cara ao tema das linguas e expresar a súa opinión de maneira

razoada.

- Competencia cultural e artística

- Valorar o texto literario como unha manifestación artística e cultural de gran valor dentro dunha

comunidade.

- Valorar a diversidade lingüística como ben cultural dunha sociedade.

- Redactar textos propios con certa pretensión literaria seguindo un modelo.

9

OBXECTIVOS

- Ler un texto literario coa entoación adecuada e facer o seu comentario.

- Valorar a riqueza das linguas.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa familia.

- Comprender que é un campo semántico.

- Entender a estrutura da palabra e recoñecer as distintas clases.

- Clasificar as palabras polo número de sílabas.

- Distinguir sílabas tónicas e átonas e identificar ditongos e hiatos.

- Distinguir textos literarios e non literarios.

- Identificar os xéneros literarios.

CONTIDOS TEMPORALIZADOS

Segunda quincena de setembro e primera semana de outubro.

1. Lectura e comentario: «O retrato» (Ánxel Fole: Á lus do candil, ed. Galaxia).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: A riqueza das linguas. VOCABULARIO: A familia. O campo

semántico. GRAMÁTICA: As palabras. Estrutura e clases. ORTOGRAFÍA: As sílabas. A sílaba

tónica e a sílaba átona. Ditongos e hiatos. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O

traballo co dicionario.

3. Literatura: Textos literarios e non literarios. Os xéneros literarios. OBRADOIRO DE

LITERATURA: Traballo con diferentes tipos de textos. O texto literario.

4. Competencia lingüística: Comenta un texto instrutivo.

10

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

1.1. Le con fluidez e coa atención adecuada un texto narrativo e coméntao seguindo uns criterios

dados.

2.1. Valora a riqueza das linguas.

2.2. Participa de forma activa nos traballos de grupo e nos debates.

2.3. Amplia o vocabulario básico relacionado coa familia.

2.4. Comprende que é un campo semántico.

2.5. Entende a estrutura da palabra e forma familias léxicas.

2.6. Recoñece as distintas clases de palabras.

2.7. Clasifica as palabras polo número de sílabas.

2.8. Distingue sílabas tónicas e átonas.

2.9. Identifica e analiza ditongos e hiatos.

3.1. Diferencia textos literarios e textos non literarios.

3.2. Nun texto literario dado, recoñece as peculiaridades que o identifican como tal.

4.1 Comprende a intención comunicativa dun texto e as características propias dun texto

instrutivo.

COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS

- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.

- Realizar o comentario dun texto seguindo unhas pautas dadas.

- Identificar a estrutura da palabra e recoñecer as distintas clases de palabras.

- Coñecer as sílabas e identificar a sílaba tónica.

- Distinguir ditongos e hiatos

- Recoñecer as peculiaridades da lingua literaria.

11

METODOLOXÍA

- Será necesario repasar os contidos xa estudados no curso anterior.

- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e

aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.

- Pódese escoitar a lectura no CD-Audio antes de iniciar as actividades de comprensión lectora.

- Fixaranse hábitos de traballo como: responder as actividades do libro, utilizar de xeito habitual o

dicionario, facer cadros e clasificacións, redactar textos propios de forma ordenada, etc.

- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e

colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.

- Fomentarase no alumnado o interese polo aspecto lúdico e creativo da linguaxe.

MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS

- Libro do alumno, dicionarios.

- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.

- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión

escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.

- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com

- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e

Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

- Proba de avaliación inicial que contén o CD-ROM de Avaliación.

- Proba de avaliación correspondente á unidade 1 do CD-ROM de Avaliación.

- Aplicación de modelo de proba de diagnóstico.

12

- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.

- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:


PROGRAMA DE RECUPERACIÓN

- Actividades complementarias correspondentes á unidade 1 no caderno de Tratamento da

diversidade.

- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya).

MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.

- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.

- Prácticas de competencias en Diagnóstico.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

- Invitar os alumnos e alumnas a que expresen oralmente as súas inquietudes e ilusións en relación

coa nova etapa que empezan. Un compañeiro ou compañeira poderá actuar como moderador para

que se respecten as quendas de palabra.

- Levar á clase outros tipos de textos instrutivos (manuais de instrucións, receitas...); xustificar por

que os escolleron e explicar os seus trazos comúns.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutros textos de Ánxel Fole semellantes ao da lectura inicial da unidade.

- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da

ESO.

13

FOMENTO DAS TIC

- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.

- Busca de información en Internet.

EDUCACIÓN EN VALORES

- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.

- Valoración da importancia da familia e do respecto aos maiores.

- Valoración e respecto das diferentes formas de comunicarse.

14

UNIDADE 2

COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO




- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.

- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.


- Comprender, compoñer e comentar distintos textos segundo a intención comunicativa.



- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico

- Coñecer o espazo no que teñen lugar os acontecementos sociais e culturais próximos á súa vida.

- Implicarse no uso responsable dos recursos naturais e na conservación do medio a través da

reciclaxe.


- Aplicar correctamente o razoamento dedutivo para solucionar actividades.


- Buscar información en dicionarios de distintas clases e on-line.

- Interpretar mapas.

- Analizar a linguaxe específica dos correos electrónicos.

15

- Utilizar as TIC para obter información audiovisual.


- Practicar o diálogo para expresar as propias ideas e escoitar as dos demais.

- Valorar o mérito real das persoas que nos rodean no noso contorno social.


- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe: cadros e esquemas.

- Aplicar noutros contextos os coñecementos adquiridos.


- Mostrar unha actitude aberta e comprometida con respecto á diversidade lingüística e cultural

do Estado español.


- Valorar os diversos usos e costumes de culturas diferentes á propia.

- Valorar as obras de arte e a súa trascendencia cultural como riqueza dun pobo.

- Exercitar a capacidade expresiva e creativa a través da redacción de textos.

OBXECTIVOS


- Identificar as linguas do Estado español e a súa situación.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa rúa.

- Relacionar sinónimos.

- Recoñecer semántica e formalmente os substantivos e clasificalos.

16

- Coñecer as normas de formación do plural.

- Recoñecer as regras xerais de acentuación.

- Recoñecer e analizar os elementos do xénero narrativo.


Tres últimas semanas de outubro.

1. Lectura e comentario: «Ser superheroe non é nada doado» (A. Fernández Paz: Contos por

palabras, ed. Xerais, adapt.).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: As linguas do Estado español. VOCABULARIO: A rúa. A

sinonimia. GRAMÁTICA: O substantivo. Clasificación do substantivo. O número. ORTOGRAFÍA:

Regras xerais de acentuación. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co

dicionario.

3. Literatura: O xénero narrativo. Os personaxes, o argumento e o narrador. OBRADOIRO DE

LITERATURA: Escribir un comezo insólito.

4. Competencia lingüística: O correo electrónico.


1.1. Le con fluidez e atención un texto narrativo e coméntao seguindo uns criterios dados.

2.1. Identifica as linguas do Estado español e a súa situación.

2.2. Utiliza en diversos contextos o vocabulario básico estudado.

2.3. Identifica os substantivos comúns e propios, concretos e abstractos, individuais e colectivos.

2.4. Forma o plural de substantivos dados.

2.5. Clasifica as palabras en agudas, graves e esdrúxulas.

2.6. Aplica correctamente na práctica as regras xerais de acentuación.

2.7. Acentúa correctamente palabras con i ou u na sílaba tónica.

17

3.1. Analiza nun texto narrativo algúns dos seus elementos básicos: narrador, personaxes e

argumento.

4.1. Analiza a estrutura dun correo electrónico.



- Relacionar palabras cos seus sinónimos.

- Aplicar as regras xerais de acentuación.

- Diferenciar as clases de substantivos.

- Formar o plural de substantivos dados.

− Identificar un texto literario como pertencente ao xénero narrativo e analizar algún dos seus

elementos.

METODOLOXÍA




- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus

apartados, utilizar o dicionario, facer clasificacións, redactar textos propios de forma ordenada,

asegurar a correcta asimilación de conceptos a través dunha práctica reiterada, etc.


colectiva e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto a lingüística.

− Fomentar no alumnado o interese polo aspecto lúdico e creativo da linguaxe.

18










- Proba de avaliación correspondente á unidade 2 que contén o CD-ROM de Avaliación.

- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.






diversidade.



- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias e Fomento da lectura.

− Prácticas de competencias en Diagnóstico.

19


- Analizar noutras lecturas do libro os elementos narrativos dos personaxes e o narrador.

- Redactar diversos correos electrónicos e analizar as súas partes, así como a especificidade da

linguaxe utilizada.

- Realizar unha enquisa na clase ou mesmo no instituto. Elaborar unha listaxe dos 10 superheroes

preferidos polo alumnado.

- Realizar un pequeno traballo de investigación sobre os personaxes mitolóxicos de Apolo e

Vulcano.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutros textos de Agustín Fernández Paz, incluídos no libro Contos por palabras.


ESO.

FOMENTO DAS TIC



- Contemplación de «A fragua de Vulcano» a través dun buscador de imaxes.

- Busca de imaxes doutros deuses e semideuses.

- Análise de correos electrónicos.


- Autoesixencia na redacción de textos creativos persoais.

- Actitude de respecto cara ás producións literarias alleas.

- Valoración real das calidades humanas e do labor social que realizan determinados colectivos.

20

PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 3








- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios.


- Coñecer o espazo no que se realizan determinadas actividades de lecer próximas aos seus

intereses e á súa vida cotiá.


- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.

- Adquirir habilidades para seleccionar, tratar e interpretar a información con espírito crítico e

reflexivo.



- Comprender e valorar o papel que cadaquén desempeña dentro do núcleo familiar ou do grupo

social.

21

- Valorar a importancia da descrición positiva das persoas que nos rodean para establecer

vínculos cordiais que faciliten a convivencia.

- Mostrar unha actitude positiva na resolución de conflitos e proposta de solucións.


- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe individual e colectiva.

- Realizar traballos de investigación e actuar de maneira reflexiva na interpretación da

información acadada.


- Aplicar procedementos lúdicos que contribúen ao goce da materia.


- Planificar as súas tarefas e reaccionar positivamente ante posibles adversidades.

- Extraer ensinanzas dos textos lidos, fundamentalmente das fábulas, e intentar aplicalas na vida

real.


- Valorar o plurilingüismo como unha realidade universal que enriquece os individuos e os

pobos.

- Valorar as manifestacións literarias como expresión dunha sensibilidade artística individual que

persegue o embelecemento da realidade.

- Exercitar a capacidade creativa a través da redacción de textos literarios.

22

OBXECTIVOS

- Ler con fluidez e coa entoación e pausas adecuadas.

- Entender o plurilingüismo como unha riqueza cultural e social.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado co mar e coa praia.

- Traballar con palabras polisémicas.

- Identificar o xénero dos substantivos e formar o feminino a partir de nomes dados.

- Coñecer e aplicar as regras específicas de acentuación.

- Recoñecer e analizar os elementos de espazo e tempo nun texto narrativo.


Tres primeras semanas de novembro.

1. Lectura e comentario: «O que decide é papá» (Sempé e Goscinny: As vacacións de

Nicolasiño, ed. Alfaguara/Obradoiro).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Plurilingüismo. VOCABULARIO: O mar e a praia. A polisemia.

GRAMÁTICA: O xénero do substantivo. ORTOGRAFÍA: Casos especiais de acentuación.

OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co dicionario.

3. Literatura: O xénero narrativo. O espazo e o tempo. O diálogo na novela. OBRADOIRO DE

LITERATURA: Resolver un conflito.

4. Competencia lingüística: Comenta un texto descritivo.

23


1.1. Le un fragmento de texto coa fluidez e a comprensión adecuadas, e coméntao seguindo uns

criterios dados.

2.1. Entende o plurilingüismo como unha riqueza cultural e social.

2.2. Utiliza en diversos contextos o vocabulario básico estudado.

2.3. Analiza os significados de palabras polisémicas.

2.4. Indica o xénero dalgúns substantivos.

2.5. Coñece as regras de formación do feminino dos substantivos.

2.6. Aplica as regras específicas de acentuación.

3.1. Recoñece e analiza os elementos de espazo e tempo nun texto narrativo.

4.1. Comenta e crea un texto descritivo de persoas.



- Traballar con palabras polisémicas.

- Identificar o xénero do substantivo.

- Formar o feminino dalgúns substantivos dados en masculino.

- Coñecer e aplicar as regras básicas de acentuación.

- Crear textos propios a partir dunhas pautas dadas.

24

METODOLOXÍA




- Fixar hábitos de traballo.



- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.

- Familiarizar o alumnado co manexo dalgunha gramática que lles poida axudar a solucionar

dúbidas. Por exemplo: Gramática da lingua galega. Síntese práctica (de Xosé Feixó Cid, en

Edicións Xerais, 2008).

- Estimular no alumnado o interese pola literatura e pola cultura do seu pobo.

- Fomentar a lectura a través de diferentes propostas e recursos que poidan motivar o seu interese

cara a determinados temas.









25









diversidade.






- Comentar imaxes que ilustren claramente unha dificultade á que alguén debe enfrontarse e

propoñer oralmente posibles solucións.

26

- Concurso de acentuación. Gañará o alumno que cometa menos fallos de acentuación en 100

palabras propostas polo profesor.

- Levar algunhas fotos de famosos á clase e practicar a descrición oral.

- Describir personaxes de ficción a partir de láminas ou imaxes.

- Facer o propio autorretrato.

- Narración de anécdotas persoais vividas durante as vacacións.

- Redacción: «O meu lugar preferido para pasar as vacacións».

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutros textos de Sempé e Goscinny e da serie de Nicolasiño.


ESO.

FOMENTO DAS TIC




- Valoración dos textos creativos propios e respecto polas creacións alleas.

- Valoración da harmonía familiar e do papel que cadaquén desempeña dentro do grupo.

27




- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios e informativos.




- Comprender, compoñer e comentar distintos textos segundo a intención comunicativa.




- Asimilar hábitos respectuosos co medio e ser consciente da trascendencia da súa actuación

individual no futuro da natureza.

- Saber describir con propiedade o mundo físico que o rodea.

- Coñecer o medio no que tiveron lugar determinados acontecementos sociais.



- Adquirir habilidades para seleccionar e interpretar a información con espírito crítico.


28


- Coñecer certos aspectos legais polos que a lingua galega é recoñecida como lingua oficial e

propia da nosa comunidade.

- Coñecer os seus dereitos e deberes como cidadán.

- Practicar o diálogo como forma razoada e tolerante de expresar as propias ideas e escoitar as

dos demais.


- Aplicar técnicas de traballo que melloran a aprendizaxe individual e colectiva.

- Incorporar de maneira eficaz os coñecementos adquiridos e saber aplicalos.


- Reflexionar e expresar a opinión persoal respecto dun tema dado.

- Saber «ler entre liñas» e extraer conclusións.


- Valorar as lendas como manifestación literaria das crenzas e da sabedoría popular.

- Exercitar a capacidade expresiva e creativa a través da redacción de textos literarios.

- Valorar a expresión literaria como un modo diferente de interpretar a realidade cotiá.

OBXECTIVOS

- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.

- Coñecer a lexislación sobre o galego.

- Ampliar o vocabulario relacionado coas características persoais.

29

- Traballar con termos contrarios.

- Recoñecer os adxectivos cualificativos e os seus graos.

- Realizar comparacións utilizando as partículas comparativas adecuadas.

- Coñecer e aplicar correctamente os acentos diacríticos.

- Recoñecer a estrutura dun texto narrativo.

- Comprender as diferenzas existentes entre unha novela e un relato.


Última semana de novembro e primeira quincena de decembro.

1. Lectura e comentario: «A fonte de Ana Manana» (Alejos Álvarez: Lendas galegas, ed.

Hércules, adapt.).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: As leis e o galego. VOCABULARIO: As características persoais.

Os contrarios. GRAMÁTICA: Os adxectivos cualificativos. Os graos. ORTOGRAFÍA: O acento

diacrítico. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co dicionario.

3. Literatura: O texto narrativo. A estrutura dun texto narrativo. O relato literario. OBRADOIRO

DE LITERATURA: Descrición de obxectos.

4. Competencia lingüística: Comenta un texto descritivo.


1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas e coméntao seguindo unhas pautas dadas.

2.1. Coñece a lexislación sobre o galego.

2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario básico estudado.

30

2.3. Comprende o que son os termos contrarios.

2.4. Recoñece os adxectivos cualificativos e distingue entre adxectivos variables e invariables.

2.5. Realiza comparacións utilizando as partículas comparativas adecuadas.

2.6. Coñece e aplica correctamente o acento diacrítico.

3.1. Identifica a estrutura dun texto narrativo.

3.2. Comprende a diferenza entre novela e relato.

4.1. Redacta a descrición dun lugar seguindo determinadas estratexias.



- Entender o que son termos contrarios.

- Identificar o adxectivo e recoñecer as súas características morfosintácticas.

- Utilizar o til diacrítico.

- Redactar correctamente textos persoais.

METODOLOXÍA




- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, identificar a finalidade dos seus

apartados, utilizar o dicionario, facer clasificacións, redactar textos propios de forma ordenada,

etc.

- Insistir na utilidade e importancia de facer esquemas para estudar, para recoñecer a estrutura dun

31

texto dado, para estruturar un texto propio, etc.

- Habituar os alumnos e as alumnas a facer cadros e táboas para organizar os contidos teóricos

susceptibles de clasificación.

- Fomentar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.

- Facer un repaso do trimestre na terceira semana de decembro.







- Láminas de paisaxes e de obxectos para describir.









32



diversidade.






- Repartir entre os alumnos e alumnas papeliños con palabras de distintas clases e pedirlles que

localicen os adxectivos. Despois, propoñerlles que constrúan oracións con esas palabras, de

maneira que recoñezan as relacións sintagmáticas entre elas.

- Dividir a clase en dous grupos. Xogar a adiviñar obxectos mediante a descrición dos seus trazos.

- Inventar historias a partir dunha secuencia muda de imaxes.

- Organizar unha saída a algún lugar natural e fermoso do contorno. Invitar os alumnos e as

alumnas a que o describan, ben colectivamente de xeito oral, ben de forma escrita.

− Pedirlles que busquen lendas relacionadas con algún elemento da súa zona e que elaboren entre

todos unha recompilación de lendas.

33

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutra lenda.

- Lectura doutro conto de Álvaro Cunqueiro.


ESO.

FOMENTO DAS TIC





- Respecto polas leis que regulan as linguas.

- Respecto pola Natureza e conciencia da necesidade de cuidala e protexela, como un ben que

herdarán os nosos descendentes.

34




- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e preditivos.







- Valorar a importancia da tradición oral na transmisión da lingua.

- Interesarse pola elaboración de traballos relacionados co coñecemento do medio físico no que

vivimos.


- Interpretar correctamente a información presentada en formatos gráficos.



- Interpetar mapas e códigos iconográficos.

- Manexar o dicionario de maneira habittual, correcta e mecánica.

35


- Valorar as relacións de veciñanza e a importancia que teñen nas nosas vidas as persoas que nos

rodean.

- Recoñecer e valorar a diversidade da fala nas diferentes zonas da nosa comunidade.

- Valorar a presenza da lingua en calquera situación da vida cotiá e rexeitar os prexuízos que

existen contra ela.





- Reflexionar acerca da situación da lingua galega, argumentando as súas opinións de maneira

reflexiva.

- Investigar de maneira autónoma e eficiente para realizar os traballos propostos.


− Ser consciente de que unha lingua é moito máis ca un sistema de comunicación.

− Valorar a literatura popular como unha parte privilexiada do noso acervo cultural.

36

OBXECTIVOS


- Coñecer o concepto de prexuízo lingüístico.

- Ampliar o vocabulario relacionado coa casa.

- Recoñecer palabras homónimas.

- Identificar os artigos e adxectivos determinativos e a súa función.

- Utilizar correctamente as formas dos artigos, dos demostrativos e dos posesivos.

- Coñecer e aplicar as regras que rexen o uso das maiúsculas.

- Recoñecer as características da literatura popular e, en especial, do conto popular.

- Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.


Segunda e terceira semana de xaneiro.

1. Lectura e comentario: «O parafuso perdido» (Manuel Rivas: As chamadas perdidas, Edicións

Xerais, adapt.).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Os prexuízos lingüísticos. VOCABULARIO: A casa. Palabras

homónimas. GRAMÁTICA: Os artigos e os adxectivos determinativos (posesivos e

demostrativos). ORTOGRAFÍA: O uso das maiúsculas. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de

contidos. O traballo co dicionario.

3. Literatura: A literatura popular. O conto popular. OBRADOIRO DE LITERATURA: Como

modificar e cambiar un relato.

37

4. Competencia lingüística: Comenta un texto preditivo.


1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas e coméntao seguindo uns criterios dados.

2.1. Coñece o concepto de prexuízo lingüístico.


2.3. Comprende o que son as palabras homónimas.

2.4. Recoñece e utiliza correctamente os artigos.

2.5. Recoñece e utiliza correctamente os posesivos.

2.6. Recoñece e utiliza correctamente os demostrativos.

2.7. Coñece e aplica correctamente as regras que rexen o uso das maiúsculas.

3.1. Recoñece as características da literatura popular e comenta e clasifica un conto popular.

4.1. Comenta textos preditivos atendendo ás súas características e intención comunicativa.



- Redactar correctamente textos persoais.

- Entender que son palabras homónimas.

- Identificar e utilizar correctamente os artigos e mais os posesivos e demostrativos.

- Utilizar correctamente as maiúsculas.

38

METODOLOXÍA



- Fixar hábitos de traballo: usar o dicionario, buscar información na biblioteca, facer cadros e

esquemas, ler en voz alta para recoñecer a importancia dos signos de puntuación, comprender as

actividades do libro e a finalidade dos seus apartados...; utilizar o dicionario correctamente e de

maneira habitual, facer clasificacións, redactar textos propios de forma ordenada, etc.



- Fomentar no alumnado o interese polo aspecto lúdico e creativo da linguaxe.

- Motivar o alumnado para que lea e goce coa lectura, ofrecéndolle diversidade de textos e xéneros

ata que atope «aquel» estilo ou xénero que lle preste.









39









diversidade.





40


- Buscar contos populares na Rede, tanto de Galicia como doutras culturas, e comentalos na clase.

Propóñense os que aparecen no seguinte enderezo:

http://www.cesarsalgado.net/contos/index.html

- Invitar os alumnos e alumnas a que recollan por escrito algún conto oral que coñezan.

- Buscar na prensa durante algúns días diferentes textos preditivos (mapas do tempo, horóscopos) e

analizar as súas características.

- Debater acerca da verosimilitude das predicións realizadas a partir do Tarot, os «botadores de

cartas» etc. e comentar experiencias persoais relacionadas con estes temas.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutros textos de Manuel Rivas semellantes ao da lectura inicial da unidade.


ESO.

- Lectura dalgún dos contos populares incluídos en Contos populares galegos (de Henrique

Harguindey e Maruxa Barrio, ed. Galaxia, col. Árbore, 1995).

FOMENTO DAS TIC



41

- Busca de textos preditivos na Rede.


- Preocupación e autoesixencia por escribir de forma clara, limpa e ordenada.

- Valoración crítica e actitude reflexiva cara aos resultados obtidos a través de determinados textos

preditivos.

- Valoración positiva da colaboración e das relacións de veciñanza.

42




- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e persoais.

- Comprender, compoñer e empregar distintos tipos de textos segundo a intención comunicativa

ou creativa.




- Expresarse con corrección adecuando o discurso á situación comunicativa.




- Comprender a importancia que o respecto pola natureza ten para o futuro da humanidade.




- Analizar os elementos propios dalgúns recursos on-line de uso habitual.

- Valorar a intención comunicativa dos blogs.

43


- Comprender a importancia de utilizar diferentes rexistros lingüísticos segundo a situación de

comunicación.

- Rexeitar a influencia das modas nos hábitos alimentarios ou na estética.





- Expresar os seus propios pensamentos e experiencias vitais.

- Entender o coñecemento dos mitos e lendas como elemento para espertar a imaxinación e a

creatividade.

- Cooperar nos traballos en grupo como maneira de incentivar a confianza.


- Valorar os refráns como froito da sabedoría popular.

- Valorar os autores clásicos como referentes do noso patrimonio literario.

− Valorar os mitos e lendas como expresión da percepción da realidade por un pobo.

−

44

OBXECTIVOS


- Coñecer os rexistros lingüísticos.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa alimentación.

- Coñecer e aplicar os prefixos e sufixos máis habituais.

- Coñecer as formas dos adxectivos determinativos: indefinidos, numerais, interrogativos e

exclamativos, e aplicalas correctamente nas producións propias.

- Coñecer as regras de uso do punto e dos signos de interrogación e admiración.

- Recoñecer as características da literatura popular, en especial dos mitos e as lendas.


Última semana de janeiro e primeira de febreiro.

1. Lectura e comentario: «Dúas vidas nunha» (Anxos Sumai: Anxos da Garda, ed. A Nosa

Terra).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Os rexistros lingüísticos. VOCABULARIO: Vocabulario referido

á comida. Prefixos e sufixos. GRAMÁTICA: Os adxectivos determinativos: indefinidos,

numerais, interrogativos e exclamativos. ORTOGRAFÍA: Uso do punto e dos signos de

interrogación e de admiración. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co

dicionario.

3. Literatura: A literatura popular. Lendas e mitos. OBRADOIRO DE LITERATURA: O texto

fantástico.

45

4. Competencia lingüística: Comenta un fragmento dun diario.


1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas e coméntao seguindo uns criterios dados.

2.1. Coñece os rexistros lingüísticos.


2.3. Identifica os prefixos e sufixos máis habituais.

2.4. Coñece e utiliza correctamente as formas dos indefinidos.

2.5. Coñece e utiliza correctamente as formas dos numerais.

2.6. Coñece e utiliza correctamente as formas dos interrogativos e exclamativos.

2.7. Aplica correctamente o punto e os signos de interrogación e admiración en diversos textos.

3.1. Coñece as características da literatura popular, en especial dos mitos e as lendas.

4.1. Coñece os trazos lingüísticos e a estrutura propia dun diario.



- Recoñecer diferentes rexistros lingüísticos.

- Identificar os prefixos e sufixos máis habituais e explicar os significados que achegan.

- Coñecer as formas de adxectivos determinativos indefinidos, numerais, interrogativos e

exclamativos.

- Usar o punto e os signos de interrogación e admiración.

46

METODOLOXÍA





- Fixar hábitos de traballo: utilizar o dicionario e reparar no feito de que a maioría das palabras son

polisémicas, manexar unha gramática de apoio que axude a asimilar a colocación dos pronomes

átonos, facer cadros e esquemas, afianzar os conceptos mediante a práctica continuada, etc.

- Fomentar o gusto pola lectura poñendo á súa disposición textos diversos e de diferentes estilos e

xéneros.

- Motivar os alumnos e alumnas para que escriban as súas propias experiencias e sentimentos.









47


- Proba de avaliación correspondente ao tema 6 que contén o CD-ROM de Avaliación.







diversidade





48


- Elaborar en grupo varios murais con algúns personaxes mitolóxicos que lles resulten atraentes.

Explicar a mitoloxía na que se engloban, indicar cales son os seus atributos, de que arte ou

ciencia son «protectores», etc.

- Narrar oralmente lendas da zona na que resida. Pódese visitar algunha cova, penedo, etc. da

bisbarra que conte cunha tradición lendaria.

- Comentar a diferenza entre un diario escrito e un blog. Consultar diferentes blogs na Rede.

- Simular na aula e por parellas diferentes situacións de comunicación na que un dos interlocutores

utilice un rexistro non adecuado ao contexto, e comentar as repercusións tanto na comprensión da

mensaxe como na relación interpersoal que se crea.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura dalgún outro texto literario baseado na estrutura do diario.


ESO.

- Lectura dalgún fragmento do Diario de Ana Frank (de Anne Frank, en ed. Kalandraka, 2004).

FOMENTO DAS TIC



49

- Creación dun blog.


- Gozo cos xogos lingüísticos e creativos.

- Valoración da importancia do patrimonio oral.

- Rexeitamento da influencia que as modas, a publicidade e os medios de comunicación en xeral

poidan ter sobre os nosos hábitos alimentarios ou de saúde.

- Valoración da importancia de sentirse «a gusto» cun mesmo.

50




- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e periodísticos.







- Valorar o uso dos recursos literarios como enriquecedores da expresión oral e escrita.


- Aplicar os coñecementos de creación de gráficos e táboas na resolución de actividades,

representación dos resultados de enquisas, etc.



- Manexar de maneira habitual e correcta o dicionario.

- Desenvolver habilidades para comunicar información imitando os medios de comunicación ao

noso alcance: prensa escrita, televisión, radio…

51


- Reflexionar acerca da importancia da presenza social dunha lingua como medio para acadar a

súa normalización.

- Mostrar curiosidade por coñecer a diversidade de fala nas diferentes zonas.

- Recoñecer o papel social e informativo dos medios de comunicación.


- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe: resumos, cadros, táboas...

- Aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes contextos.


- Reflexionar acerca dos límites que cada un debe recoñecer no seu comportamento e as súas

actitudes, para acadar unha convivencia pacífica cos demais.

- Ler de maneira crítica e reflexiva os textos periodísticos.

- Explotar os recursos retóricos para espertar a sensibilidade e creatividade.


- Amosar unha actitude positiva cara á lingua galega, sinal de identidade dun pobo.

- Interesarse pola orixe e introdución de determinados préstamos.

- Valorar o carácter expresivo da poesía e entendela como reflexo dunha sensibilidade.

52

OBXECTIVOS


- Identificar diferentes actitudes lingüísticas.

- Coñecer o vocabulario básico relacionado coa hixiene,

- Identificar algúns préstamos.

- Recoñecer e aplicar correctamente as formas tónicas dos pronomes persoais.

- Diferenciar a función da coma e do punto e coma.

- Recoñecer as características específicas do xénero lírico.

- Realizar o cómputo silábico de versos, atendendo ás posibles licenzas métricas.


Segunda e terceira semana de febreiro.

1. Lectura e comentario: «O sombreiro e a supercola» (Roald Dahl: Matilda, ed. Alfaguara-

Obradoiro).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: As actitudes lingüísticas. VOCABULARIO: Vocabulario referido

á hixiene. Os préstamos. GRAMÁTICA: O pronome persoal: formas tónicas. ORTOGRAFÍA: A

coma e o punto e coma. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co dicionario.

3. Literatura: O xénero lírico. A métrica. OBRADOIRO DE LITERATURA: A poesía.

4. Competencia lingüística: Comenta unha noticia.

53


1.1. Le un texto narrativo con fluidez e coméntao seguindo uns criterios dados.

2.1. Comenta diferentes actitudes lingüísticas.

2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario aprendido.

2.3. Comprende o concepto de préstamo.

2.4. Identifica e utiliza correctamente as formas tónicas do pronome persoal.

2.5. Aplica correctamente a coma e o punto e coma en diversos textos.

3.1. Analiza as características do xénero lírico.

3.2. Mide os versos dun poema atendendo ás posibles licenzas métricas.

4.1. Comenta una noticia e coñece a súa estrutura.



- Identificar préstamos.

- Recoñecer e utilizar correctamente as formas tónicas dos pronomes persoais.

- Empregar correctamente a coma e o punto e coma.

METODOLOXÍA



54


apartados, utilizar o dicionario de maneria habitual e mecánica, facer clasificacións, redactar

textos propios de forma ordenada, utilizar modelos textuais para xerar os seus propios textos, etc.



- Incentivar no alumnado o gusto polos xogos lingüísticos, mediante propostas atraentes e lúdicas.

- Habituar os alumnos e as alumnas a fixarse nas palabras, para intentar comprender que significan,

de onde proceden, cal pode ser a súa etimoloxía, etc.

- Fomentar no alumnado o gusto pola lectura, mediante a proposta na aula de textos diversos e

pertencentes a diferentes xéneros e estilos.

- Facerlles ver aos alumnos e ás alumnas mediante exemplos a importancia de utilizar

correctamente (e evitando interferencias) as dúas linguas que comparten a oficialidade na nosa

comunidade e que nos enriquecen como persoas e como parte dun colectivo.






- Recursos que figuran no servidor de ANAYADIGITAL.COM



55


- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.







diversidade.





56


- Converter a clase na redacción dun periódico. Por grupos, os alumnos e alumnas redactarán

noticias de diferentes seccións (Deporte, Cultura, Local, etc.), sempre relacionadas co centro onde

estudan. As noticias irán ilustradas e, se o profesor ou profesora o cre conveniente, poden

elaboralas na aula de informática. Logo, xuntaranas na orde que corresponda para formar un

xornal.

- Se o profesor ou a profesora o considera conveniente e as circunstancias o permiten, a clase

podería visitar a redacción dun periódico ou unha editorial.

- Compoñer poemas e lelos na clase.

- Facer unha sesión de recitado con poemas elixidos polos alumnos e alumnas.

- Visionar o fragmento da película Matilda correspondente ao fragmento da lectura.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro texto de Roald Dahl que se axuste ao tema ou características da lectura inicial.


ESO.

FOMENTO DAS TIC



57


- Interese por coñecer algúns autores clásicos de literatura infantil e xuvenil.

- Valoración da nosa tradición.

- Valoración da importancia que teñen os medios de comunicación na nosa sociedade, como

elemento indispensable para coñecer os acontecementos que teñen lugar en calquera parte do

mundo.

- Desenvolvemento dun espírito crítico e reflexivo, capaz de recoñecer a tendencia ideolóxica de

calquera xornal para xulgar as noticias de maneira relativa.

58




- Ler de maneira comprensiva e comenta textos literarios, informativos e expositivos.



- Comprender, compoñer e empregar distintos textos segundo a intención comunicativa.





- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.


- Interesarse polo coñecemento da nosa paisaxe e por utilizar correctamente a terminoloxía que a

designa.


- Aplicar os coñecementos de creación de gráficos e táboas na resolución de actividades, creación

de cadros cronolóxicos, etc.


59




- Recoñecer o papel desempeñado polas redes sociais nas relacións interpersoais.


- Mostrar interese pola correcta realización de traballos de investigación e exposición.




- Reflexionar acerca da importancia da amizade e das relacións interpersoais na nosa maduración

como persoas.


- Recoñecer o importante labor de organismos e particulares de fóra de Galicia a prol da cultura

galega.

- Valorar o carácter expresivo da poesía e analizar algúns dos seus recursos propios.

- Recoñecer o carácter expresivo da canción e valorar as manifestacións folclóricas como parte

do noso acervo cultural.

60

OBXECTIVOS


- Coñecer a situación do galego fóra de Galicia.

- Coñecer o vocabulario relacionado co medio natural.

- Identificar os parónimos.

- Recoñecer os pronomes persoais e as súas formas átonas.

- Coñecer a función dos dous puntos e dos puntos suspensivos.

- Recoñecer as características propias do xénero lírico e identificar a rima dun poema.



Tres primeiras semanas de marzo.

1. Lectura e comentario: «Un amigo» (Xosé Neira Vilas: Memorias dun neno labrego, Edicións

do Castro).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: O galego fóra de Galicia. VOCABULARIO: Vocabulario referido

ao medio natural. Os parónimos. GRAMÁTICA: Formas átonas do pronome persoal.

ORTOGRAFÍA: Os dous puntos e os puntos suspensivos. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de

contidos. A coherencia do texto.

3. Literatura: O xénero lírico. A rima. OBRADOIRO DE LITERATURA: As cantigas.

4. Competencia lingüística: Comenta un cadro cronolóxico.

61


1.1. Le un texto con fluidez e comprensión e coméntao seguindo uns criterios dados.

2.1. Coñece a situación do galego fóra de Galicia.


2.3. Identifica e usa correctamente algúns parónimos.

2.4. Recoñece e emprega correctamente as formas átonas do pronome persoal.

2.5. Recoñece e emprega correctamente as contraccións de pronomes átonos.

2.6. Aplica correctamente os dous puntos e os puntos suspensivos.

3.1. Comenta textos literarios do xénero lírico e analiza a rima.

4.1. Realiza un cadro cronolóxico a partir duns datos dados.



- Identificar e usar correctamente algunhas palabras parónimas.

- Manexar o vocabulario da unidade e aplicalo noutros contextos.

- Recoñecer e empregar correctamente as formas átonas do pronome persoal.

- Aplicar as normas de uso dos dous puntos e dos puntos suspensivos.

- Comentar textos literarios do xénero lírico.

62

METODOLOXÍA




apartados, utilizar o dicionario de maneira habitual e mecánica, facer clasificacións, redactar

textos propios de forma ordenada, esforzarse por reproducir modelos textuais dados para as

propias producións, etc.



- Fomentar o gusto pola lectura proporcionando na aula material diverso e lecturas pertencentes a

diferentes autores, xéneros e estilos.

- Motivar o alumnado para a creación dos seus propios poemas, proporcionándolles pautas básicas

e mediante a lectura e audición de poemas sinxelos propios da súa idade.

- Aplicar na aula actividades lúdicas para xogar coa linguaxe, para investigar determinados temas,

etc. de maneira que aprendan a gozar coa análise e utilización práctica da lingua.

- Fomentar o uso das TIC e dos medios audiovisuais ao seu alcance para outros usos que non sexan

simplemente os do xogo ou comunicación cos amigos, facéndolles ver as posibilidades de

búsqueda, investigación e aplicación práctica que ofrecen.




63














diversidade.

64






- Suxerir que compoñan poemas sobre sons característicos da nosa terra.

- Recitar os poemas na clase.

- Xuntar todos os poemas e facer con eles un libro a modo de antoloxía.

- Facer unha listaxe colectiva cos trazos que para cada un debe reunir «un bo amigo»: Un bo amigo

debe... Un bo amigo non debe...

- Comentar na clase o elevado número de «amigos» que cada alumno ou alumna ten a través do

Tuenti ou do Facebook. Logo, pedirlles que reflexionen acerca de cales de todos eles son

realmente «amigos».

- Acceder a algunha páxina web de Castelao, como por exemplo www.museocastelao.org, e

analizar a información que contén.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura dalgún fragmento de Memorias dun neno labrego, de Neira Vilas. Comentar os

importantes cambios acaecidos na sociedade da nosa comunidade nun espazo de tempo

65

relativamente curto.


ESO.

FOMENTO DAS TIC



- Escoita de sons característicos da nosa terra na páxina do Arquivo Sonoro de Galicia:

http://www.consellodacultura.org/arquivos/asg/podcast/?page_id=80


- Sensibilidade cara á creación poética como un tipo especial de comunicación entre os seres

humanos.

- Valoración da lingua galega como propia de Galicia.

- Valoración da amizade como unha relación interpersoal indispensable para o noso

desenvolvemento social e persoal.

66




- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e argumentativos.








- Comprender a importancia do medio no desenvolvemento dos acontecementos e mesmo na

interpretación da realidade en cada época.



- Analizar información e comentar as opinións doutras persoas a través da Rede.

- Recoñecer o avance das novas tecnoloxías e a súa implicación na vida cotiá.


- Valora o papel de determinados blogs e páxinas web para combater os prexuízos contra a nosa

67

lingua e fomentar a súa normalización.

- Cooperar nos traballos de grupo e participar na expresión de opinións.

- Valorar a importancia de seguir hábitos de vida saudables.



- Aplicar os coñecementos adquiridos noutros contextos.

- Mostrar interese por coñecer as técnicas e mecanismos que inciden nunha mellor comunicación

escrita.


- Expresar as súas experiencias e recordos.

- Levar a cabo con responsabilidade proxectos individuais ou colectivos.


- Valorar a importancia dos libros e da literatura como tesouro cultural e transmisión de

coñecementos de xeración en xeración.

- Valorar o carácter expresivo da poesía e analizar algúns dos seus recursos propios.

OBXECTIVOS


- Recoñecer iniciativas como a de «O galego é útil».

- Coñecer o vocabulario básico relacionado co corpo humano.

68

- Recoñecer o verbo e analizar os seus compoñentes: lexema e desinencias.

- Analizar diferentes formas verbais atendendo ao valor que achegan as desinencias.

- Coñecer e utilizar correctamente as formas nominais dos verbos

- Identificar e distinguir palabras con e sen h.

- Analizar textos pertencentes ao xénero lírico e identificar certas estrofas.



Tres primeiras semanas de abril.

1. Lectura e comentario: «Un oso con cultura» (Uwe Timm: Grazas a Winn-Dixie, ed.

Kalandraka).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: O galego é útil. VOCABULARIO: O corpo humano. Palabras

homófonas. GRAMÁTICA: O verbo (1): conxugacións, lexemas e desinencias, formas verbais.

ORTOGRAFÍA: Uso do h. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. Mecanismos léxicos de

cohesión.

3. Literatura: O xénero lírico: as estrofas. OBRADOIRO DE LITERATURA: Os poemas.

4. Competencia lingüística: Comenta un texto argumentativo.


1.1. Le con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.

69

2.1. Recoñece iniciativas como a de «O galego é útil».

2.2. Coñece o vocabulario básico relacionado co corpo humano.

2.3. Recoñece e emprega correctamente algunhas palabras homófonas.

2.4. Identifica a conxugación á que pertence unha forma verbal e di as súas formas nominais.

2.5. Analiza o lexema e as desinencias de formas verbais dadas.

2.6. Analiza morfoloxicamente formas verbais dadas.

2.7. Escribe correctamente palabras con e sen h.

3.1. Analiza textos pertencentes ao xénero lírico e identifica as estrofas.

4.1. Comenta un texto argumentativo atendendo ás súas características específicas.



- Coñecer as tres conxugacións verbais e as formas nominais dos verbos regulares.

- Identificar o lexema e as desinencias dunha forma verbal.

- Escribir correctamente palabras con e sen h.

- Analizar poemas e identificar as estrofas.


METODOLOXÍA



70



apartados, utilizar o dicionario de maneira habitual e eficaz, facer clasificacións, redactar textos

propios de forma ordenada, esforzarse por imitar modelos textuais para elaborar as propias

producións, etc.


- Fomentar o gusto pola lectura, proporcionando na aula abundante material e libros de lectura

pertencentes a distintos autores, xéneros e estilos.

- Facerlles ver aos alumnos e ás alumnas as moitas posibilidades e vantaxes que ofrecen os novos

medios tecnolóxicos na busca de información, elaboración de traballos e presentacións, etc.

- Insistir na importancia de utilizar coa máxima corrección as dúas linguas cooficiais na nosa

comunidade, evitando castelanismos e asimilándoas como parte da nosa identidade persoal e

colectiva.









71









diversidade.





72


- Grabar o recitado de poemas por parte dos alumnos e analizalo en grupo.

- Simular situacións cotiás nas que haxa que argumentar e redactar o texto argumentativo

correspondente.

- Simular situacións extremas nas que o conflito debe solucionarse mediante o diálogo e a

exposición de argumentos (por exemplo, un rapaz traballa nun «burguer» e debe facer fronte de

maneira calma e razoada ante as propostas airadas dun cliente).

- Propoñer de maneira colectiva vantaxes e desvantaxes da lectura de libros dixitais.

- Levar á aula un dos moitos manuais de instrucións realizados cun tradutor automático e analizar a

perda de información que a falta de cohesión textual conleva.

- Realizar un cartel «argumentativo» co lema correspondente, imitando o de Pinto e Chinto

proposto na unidade.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro texto narrativo no que prevaleza o diálogo.


ESO.

FOMENTO DAS TIC


73



- Sensibilidade cara á creación poética.

- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística de identidade colectiva e de

cultura privilexiada.

- Recoñecemento da importancia do traballo no desenvolvemento da sociedade.

- Valoración da lectura como unha actividade persoal que contribúe de maneira extraordinaria ao

noso enriquecemento como persoas.

- Valoración do diálogo e dos «bos modos» como únicos medios aceptables para intentar acadar os

nosos obxectivos.

74




- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e argumentativos.








- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico

- Comprender a incidencia do medio no que vivimos na interpretación da realidade e nos modos

de divertimento.


- Buscar información en dicionarios e en Internet, como maneira de ampliar coñecementos.


- Valorar o labor social e institucional no recoñecemento e normalización dunha lingua e analizar

a situación real do galego nos distintos ámbitos da sociedade.

75

- Valorar o uso adecuado da lingua como un medio para acadar, mediante a argumentación,

determinados obxectivos da vida cotiá.




escrita.


- Mostrar unha actitude positiva cara aos posibles cambios que poden ter lugar na súa vida e

esforzarse por adaptarse ás novas situacións.

- Analizar con responsabilidade as posibles consecuencias dos propios actos.


- Considerar as festas tradicionais como manifestación cultural dun pobo.

- Valorar os autores clásicos como modelo de manifestacións literarias posteriores.

- Valorar o carácter expresivo da poesía.

- Interpretar os caligramas como manifestación artística que combina texto e imaxe.

OBXECTIVOS


- Entender o concepto de normalización lingüística.

- Coñecer o vocabulario relacionado coa saúde e identificar castelanismos léxicos.

76

- Saber conxugar os verbos regulares.

- Coñecer as peculiaridades dalgúns verbos regulares.

- Escribir correctamente palabras con b e con v, atendendo especialmente a aquelas que poidan

presentar interferencias co castelán.

- Coñecer e aplicar algúns recursos poéticos básicos.


Última semana de abril e primeira quincena de maio.

1. Lectura e comentario: «Peito de lobo» (Castelao: Retrincos, ed. Galaxia).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: A normalización lingüística. VOCABULARIO: Vocabulario

referido á saúde. Castelanismos léxicos. GRAMÁTICA: O verbo (2): verbos regulares e verbos

con alternancia. ORTOGRAFÍA: Uso de b e v. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos.

Mecanismos gramaticais de cohesión; os conectores.

3. Literatura: O xénero lírico. As figuras literarias. OBRADOIRO DE LITERATURA: Os caligramas.

4. Competencia lingüística: Comenta un texto argumentativo: a reclamación.


1.1. Le con fluidez un texto literario e realiza o comentario correspondente.

2.1. Entende o concepto de normalización lingüística.

2.2. Coñece o vocabulario relacionado coa saúde.

77

2.3. Identifica e corrixe algúns castelanismos léxicos.

2.4. Sabe conxugar os verbos regulares.

2.5. Sabe conxugar algúns verbos regulares con variacións ou que poden ofrecer certas dúbidas

respecto da súa regularidade.

2.6. Escribe correctamente palabras con b e con v.

3.1. Coñece e aplica algúns recursos poéticos básicos.

4.1. Analiza a estrutura e os recursos argumentativos dunha reclamación.


- Entender globalmente un texto oral ou escrito.

- Aplicar o vocabulario aprendido.

- Conxugar verbos regulares.

- Escribir correctamente palabras con b e con v.

- Identificar algunhas figuras literarias.

METODOLOXÍA





apartados, utilizar o dicionario de maneira mecánica e eficaz, facer clasificacións, redactar textos

78

propios de forma ordenada, esforzarse por imitar modelos na produción dos propios textos, etc.



- Familiarizar o alumnado co manexo dalgunha gramática que lles poida axudar a solucionar

dúbidas sobre os verbos. Por exemplo: Gramática da lingua galega. Síntese práctica (de Xosé

Feixó Cid, en Edicións Xerais, 2008).

- Estimular no alumnado o interese por coñecer algúns autores clásicos da nosa literatura.

- Fomentar a curiosidade cara á investigación de temas concretos e o esforzo por presentar os

traballos con corrección e limpeza.

- Fomentar o gusto pola lectura, proporcionando na aula material diverso e atractivo pertencente a

distintos autores, estilos e xéneros.









79









diversidade.






- Suxírese buscar cantigas populares, analizalas (medida dos versos, rima, figuras literarias...) e

80

cantalas (para reparar no peculiar ritmo de cada unha). Atoparanse algunhas na páxina:

http://www.geocities.com/jacobo.geo/cantigas.html. Despois, pódese contar en prosa a historia de

cada unha desas cantigas.

- Consultar páxinas web de caligramas.

- Consulta da páxina web de Castelao museocastelao.org para ler e escoitar algúns dos seus relatos

e contemplar os seus debuxos.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro relato de Castelao.


ESO.

- Proponse ademais a lectura en voz alta de: Palabras envoltas en cancións (de A. García Teijeiro,

ed. Galaxia, 2000) e Cidades (de Fran Alonso, Edicións Xerais, col. Merlín, 1998).

FOMENTO DAS TIC



- Escoita na Rede ou nun CD de cantigas tradicionais galegas.

- Consulta de páxinas web relacionadas cos contidos da unidade.

81


- Sensibilidade cara á poesía e a música como tipos especiais de comunicación entre os seres

humanos.

- Valoración da amizade.

- Actitude de respecto cara aos sentimentos dos demais.

- Interese por algúns autores da nosa literatura.

- Interese por coñecer os medios que a lei pon á nosa disposición para solucionar conflitos de

maneira civilizada.

82




- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e explicativos.


ou creativa.





- Valorar a práctica teatral como enriquecedora da expresión oral.


- Utilizar fórmulas matemáticas para expresar emocións.

- Aplicar os coñecementos de creación de gráficos e táboas na resolución de actividades e na

interpretación de datos.




- Sentir a lingua como parte da súa identidade colectiva.

83

- Participar activamente nos traballos colectivos e nas representacións teatrais.

- Analizar a importancia da publicidade nas condutas individuais.


- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva: resumos,

cadros, táboas...


escrita.


- Discriminar de maneira madura o que é realmente importante na vida e relativizar outros

aspectos materiais.

- Mostrar interese por coñecer a historia das cousas que nos rodean.


- Valorar a riqueza cultural e expresiva que ofrece calquera lingua, e recoñecela coma un ben

común que cómpre conservar e defender.

- Valorar os textos dramáticos como manifestación artística e cultural.

- Valorar as variedades xeográficas dunha lingua como parte das manifestacións culturais dunha

comunidade.

84

OBXECTIVOS


- Recoñecer textos que expoñan o sentimento de pertenza á comunidade galegofalante.

- Coñecer o vocabulario básico relacionado co cuarto de durmir.

- Recoñecer os adverbios e a súa función, e identificar as distintas clases de adverbios e locucións

adverbiais.

- Aplicar correctamente s ou x nas palabras que comezan por es- e ex-.

- Recoñecer as características básicas do texto dramático.



Segunda quincena de maio.

1. Lectura e comentario: «A camisa do home feliz» (Italo Calvino: Contos populares italianos,

ed. Siruela).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Sentir. VOCABULARIO: O cuarto de durmir. GRAMÁTICA: Os

adverbios. ORTOGRAFÍA: Palabras con es- e ex-. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos.

Mecanismos gramaticais de cohesión; os conectores.

3. Literatura: O xénero dramático. OBRADOIRO DE LITERATURA: Taller de teatro.

4. Competencia lingüística: Comenta un texto explicativo.

85


1.1. Le un texto con fluidez e comprensión e coméntao seguindo uns criterios dados.

2.1. Recoñece textos que expoñan o sentimento de pertenza á comunidade galegofalante.


2.3. Identifica os adverbios e as locucións adverbiais e recoñece a súa función.

2.4. Clasifica os adverbios e locucións adverbiais segundo o significado que expresen.

2.5. Aplica correctamente s ou x nas palabras que comezan por es- e ex-.

3.1. Recoñece as características básicas do xénero teatral.

4.1. Analiza as características específicas dun texto explicativo.



- Aplicar o vocabulario estudado na unidade.

- Identificar e clasificar adverbios e locucións adverbiais.

- Aplicar correctamente s ou x nas palabras que comezan por es- e ex-.

- Recoñecer as características básicas do texto dramático.

METODOLOXÍA



86







- Estimular no alumnado o interese polo noso contorno natural.

- Crear na aula un clima de confianza de maneira que os alumnos poidan sentirse desinhibidos á

hora de intervir oralmente e de participar nas actividades de dramatización.

- Estimular no alumnado o interese por coñecer algúns autores clásicos da nosa literatura.













87









diversidade.






- Suxírese organizar entre o alumnado unha representación teatral.

- Se as circunstancias e o nivel da clase o permiten, aconséllase levar os alumnos e alumnas a ver

88

unha representación teatral. De volta á clase, poderán comentar que trazos característicos do texto

teatral recoñeceron na obra.

- Ver a gravación dalgunha obra teatral famosa.

- Xogar a dar explicacións. Un alumno ou unha alumna deberá preparar un texto explicativo e

expoñelo ante a clase, pero sen citar en ningún momento de que tema trata. Os compañeiros

deberán suxerir cal é o tema tratado.

- En gran grupo, suxerir que cousas son necesarias na nosa vida para ser felices. As diferentes

propostas deberán ser analizadas e criticadas polo resto dos compañeiros.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutros textos relacionados co tema da lectura inicial da unidade.


ESO.

FOMENTO DAS TIC




- Sensibilidade estética perante as producións literarias propias e alleas.

89

- Valoración da igualdade e da dignidade das persoas.

- Valoracion positiva daquilo que cada un ten, sen buscar máis aló do que podemos conseguir.

- Recoñecemento maduro do que realmente é importante na nosa vida, relativizando outros bens ou

aspectos materiais.

90




- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, técnicos e científicos.


ou creativa.








- Mostrar interese por coñecer o noso medio físico e valorar calquera actitude, individual ou

institucional, tendente á súa conservación.


- Comprender a importancia de interpretar correctamente a linguaxe científica.



91


- Valorar o labor de determinados colectivos a prol da normalización da nosa lingua e o seu

empeño para que sexa recoñecida como «lingua de prestixio».


- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva: resumos,

cadros, táboas...


escrita.


- Recoñecer a importancia de facer as cousas «a tempo» e mostrar unha actitude responsable cara

ao traballo e á consecución dos seus obxectivos.

- Reaccionar con madurez ante os conflitos e saber como resolvelos.

- Valorar as relacións de amizade e gozar coas actividades colectivas.


- Gozar coa lectura de bandas deseñadas e recoñecer o seu valor artístico, como obra que

combina a linguaxe plástica, iconográfica e verbal.

92

OBXECTIVOS


- Recoñecer as funcións dos equipos de normalización lingüística.

- Coñecer o vocabulario básico relacionado cos sentidos.

- Recoñecer as oracións e as súas clases.

- Identificar o suxeito e o predicado dunha oración.

- Analizar e clasificar os distintos casos de oracións sen suxeito.

- Escribir correctamente palabras con i, con x e con ll.

- Analizar os elementos propios da linguaxe do cómic.



Tres primeiras semanas de xunio.

1. Lectura e comentario: Fin de curso (cómic de Miguelanxo Prado).

2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Os Equipos de Dinamización da Lingua Galega (EDLG).

VOCABULARIO: Vocabulario referido aos sentidos. GRAMÁTICA: A oración. ORTOGRAFÍA: Uso

de i, ll e x. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. Mecanismos gramaticais de cohesión;

os conectores.

3. Literatura: O cómic. OBRADOIRO DE LITERATURA: Taller de banda deseñada.

4. Competencia lingüística: Comenta un texto técnico ou científico.

93


1.1. Le e comenta un texto que combine texto e imaxe.

2.1. Recoñece as funcións dos Equipos de Normalización da Lingua Galega.


2.3. Identifica oracións, recoñece se son simples ou compostas e clasifícaas segundo a intención

do emisor.

2.4. Identifica e analiza o suxeito e o predicado dunha oración.

2.5. Recoñece e analiza as distintas oracións sen suxeito.

2.6. Aplica correctamente as grafías i, x, ll.

3.1. Analiza os elementos dun cómic.

4.1. Analiza os trazos lingüísticos propios dos textos científicos, técnicos ou humanísticos.



- Recoñecer oracións, clasificalas e identificar o suxeito e o predicado.

- Escribir correctamente palabras con i, con x e con ll.

- Analizar os elementos propios da linguaxe do cómic.

94

METODOLOXÍA








- Espertar nos alumnos e alumnas o interese pola análise lingüística e pola interpretación gráfica

dos elementos dos cómics, de maneira que poidan ser interpretados como unha expresión literaria

e artística que vai máis alá dun mero entretemento.

- Fomentar a autoestima e valorar o esforzo e o traballo ben feito.

- Estimular no alumnado o interese por coñecer algúns creadores clásicos de banda deseñada

mediante exemplos concretos, e algúns dos creadores galegos a través de páxinas web.





- Fomentar o interese por utilizar as TIC para buscar información de temas que lles resulten

atractivos e non aproveitar unicamente as súas vantaxes para o xogo.

95











- Aplicación de modelo de proba de diagnóstico.






diversidade.

96






- Representar en forma de cómic un texto en prosa.

- Acceder á páxina http://www.agpi.es/ e mostrarlles aos alumnos e ás alumnas os traballos dalgúns

dos ilustradores galegos.

- Traer á clase diferentes cómics dos alumnos e alumnas e analizar os recursos específicos deste

xénero.

- Dedicar un tempo da clase a contar chistes e anécdotas relacionados coas cualificacións escolares

ou a fin de curso, co fin de fomentar a expresión oral e valorar o humor como forma de relativizar

o trascendental da vida.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura e análise doutros cómics.


ESO.

97

FOMENTO DAS TIC



- Valoración da palabra e da argumentación como o único medio pacífico para defender as propias

ideas.

- Fomento da autoestima.

- Conciencia da importancia que ten a normalización dunha lingua, isto é, o seu uso en calquera

contexto, para a súa supervivencia e difusión.

- Valoración do esforzo como único medio seguro para acadar boas cualificacións no eido

académico e, en xeral, para alcanzar os obxectivos propostos na vida.

98

Contidos Mínimos a acadar en 1º ESO

Estes obxectivos - contidos mínimos – son formulados en forma de capacidades e posibilidades que

lles permitan aos/ás alumnos/as integrarse con éxito en 2º ESO.

1.- Ler pronunciando, entoando e cun ritmo axeitado que posibilite a comprensión.

2.- Interpretar e comprender textos orais e escritos axeitados á súa idade, sabendo localizar a

IDEA ou IDEAS CLAVE.

3.- Ser quen de construir esquemas de chaves e de números partindo de textos escritos.

4.- Ser quen de elaborar resumos de textos orais e escritos.

5.- Ser quen de expor oral e/ou por escrito un tema, seguindo unha orde lóxica e

comprensiva, e coa debida presentación.

6.- Ser quen de utilizar as normas ortográficas básicas: distinción b/v, c/z, s/x, uso do h...

7.- Ser quen de elaborar descricións, narracións e diálogos, utilizando as normas básicas de

puntuación, acentuación e léxico axeitado.

8.- Ser quen de saber localizar en textos sinxelos as diversas clases de palabras:

substantivos, adxectivos, verbos...

9.- Ser quen de distinguir as tres conxugacións verbais e coñecer os paradigmas dos verbos

regulares.

10.- Ser quen de recoñecer os diversos tipos de oracións e os seus constituintes básicos.

11.- Coñecer as principais etapas da historia da nosa lingua e a nosa realidade

sociolingüística.

12.- Saber utilizar o dicionario e mostrar interese por outras fontes de consulta (TIC).

13.- Ser quen de recoñecer, aprender e aplicar as características básicas de cada xénero 99

literario; narrativa, poesía e dramática.

14.- Mostrar unha actitude positiva cara a lingua galega, por un uso normalizado.

15.- Esforzarse en mellorar a expresión oral e escrita, con especial atención ás interferencias

do galego/castelán.

16.- Posuir unha actitude correcta e de respecto na clase, participando nas actividades que se

lle propoñan.

100

Avaliación

Criterios de avaliación

Na avaliación da materia, os criterios principais de aplicación en todas as avaliacións ordinarias e

extraordinarias, serán:

1. O nivel de coñecementos adquirido polo alumno.

2. O dominio da lingua escrita, que inclúe a competencia para producir textos coherentes e con

corrección léxica, ortográfica e de puntuación. Cada erro de léxico, ortografía ou puntuación restará 0,05

puntos da nota outorgada ao alumno nos exames escritos.

3. O dominio da lingua oral, que terá carácter obrigatorio e deberá ser demostrado durante as clases. En

caso contrario, o profesor poderá establecer un exame oral, do cal deberá deixar rexistro individualizado por

escrito. A non aprobación deste apartado implicará automaticamente o suspenso na materia.

4. A comprobación da lectura dos libros obrigatorios, que será requisito indispensable para a

aprobación do alumno. O alumno que supere as lecturas durante o curso non terá que recuperalas en

setembro .

Complementariamente, o profesor poderá ter en conta outros aspectos, enumerados a seguir:

1. Participación e comportamento.

2. Actitude de traballo tanto individualmente como en equipo.

3. Asistencia ás clases.

4. Puntualidade na entrega de exercicios, tarefas e traballos.

5. Coidado e presentación da libreta e dos instrumentos de avaliación escritos.

Para evitar problemas na comprensión lectora, os exames escritos serán entregados aos alumnos impresos a

ordenador, coa presentación que estime oportuna cada profesor.

101

Procedementos

1. Realizarase unha avaliación continua.

2. No comezo do curso, procederase a unha avaliación de diagnóstico inicial.

3. Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o

curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte as probas

de cada período avaliatorio.

4. Todo o anterior completarasse cunha avaliación sumativa, que valorará ao final do curso o grao de

consecución obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non alcanzar estes

obxectivos, poderá existir unha proba a final de xuño destinada ao alumnado que teña demostrado o seu

esforzo para aprobar a materia ao longo do curso.

Instrumentos

1. Proba ou probas escritras, que constituirán o 70% da nota.

2. Outros elementos da avaliación, que constituirán o restante 30% da nota. Entre eles,

obrigatoriamente figurarán a avaliación da lectura orbigatoria, que non poderá valorarse en menos dun 10%

do total, e a avaliación da oralidade. Tamén poderán incluírse notas pola realización de tarefas ou traballos

específicos e a actitude e participación. A distribución dos pesos destes elementos corresponde ao profesor

respectivo, que deberá comunicarllos no comezo do curso ao grupo.

3. O uso de calquera tipo de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames

implicará a obtención automática dun cero (0) como cualificación na avaliación de referencia, sexa esta

Ordinaria ou Extraordinaria.

102

Material empregado

• Libro de texto recomendado:

Lingua galega e literatura. Educación Secundaria 1, de Barros Taboada, Miguel; González

Seoane, Manuel. Edit. Anaya (2012).

Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non como o eixo

central do curso.

• Lecturas de carácter obrigatorio (ver Anexo nº 2).

• Utilización constante do dicionario.

• Utilización das TIC

As tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos últimos anos e o sistema

educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan o seu sitio no ensino

e na nosas materia é como apoio a aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas áchanse

pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son

empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na aplicación de

coñecementos.

103

Modelos de avaliación inicial

Lingua e Literatura 1º ESO

Nome e Apelidos:

Data:

Exercicio nº 1.-

Le o seguinte texto e contesta ás cuestións:

O día 27 de xuño, festa do seu aniversario, Xonás Berglund recibiu por fin un magnetófono de regalo.

Con el empezou inmediatamente as súas investigacións.

Quería proceder con orde. Por iso gravou en primeiro lugar os sons que xorden da natureza cando os

animais se comunican entre si.

Xonás pensaba que as voces dos animais e dos paxaros eran absolutamente puras e que podían

transmitir as mensaxes menos falsas do mundo. El quería erguer aquelas voces limpas e fermosas fronte

ás palabras mentireiras e sinuosas da xente.

Quería tamén que o magnetófono rexistrase a maior parte dos ruídos mecánicos que producen as

distintas actividades humanas.

Aquela tardiña do 27 de xuño, Xonás e a súa irmá Anika, xunto cun amigo común, David Stenfäldt,

que era un ano máis vello que Anika, camiñaban amodiño polo campo en dirección ao terraplén da vía do

ferrocarril, por onde pronto tiña que pasar o tren expreso de Estocolmo. Xonás quería gravar o traqueteo

das rodas.

María Gripe: Os escaravellos voan á tardiña

104

a) Que agasallo recibiu Xonás o día do seu aniversario?

b) Quería gravar Xonás voces humanas co seu magnetófono?

c) Que sons pretendía gravar?

d) A onde se dirixiron el e mais a súa irmá e un amigo?

e) Por que querían achegarse á vía do tren?

Exercicio nº 2.-

Escribe unha breve historia que se desenvolva nunha época futura.

Exercicio nº 3.-

Indica a que categoría gramatical (substantivo, adxectivo, verbo, determinantes, etc.) pertence cada unha das

palabras subliñadas no seguinte texto:

O día estaba algo anubrado, e había algo de vento; ben podería chover, como dixeran no telexornal.

Exercicio nº 4.-

Subliña os verbos das seguintes oracións, indica se están en pretérito, presente ou futuro, escribe o seu infinitivo

e di a que conxugación corresponden:

a) Queres un caramelo?

b) Non lle contei a ninguén o noso segredo.

c)Mañá estarei aí convosco.

105

Exercicio nº 5.-

Sinala o suxeito e o predicado das seguintes oracións e di cal é o núcleo do suxeito:

a) Esa caixa de libros pesa demasiado.

b) Aínda non chegaron todos os invitados.

Exercicio nº 6.-

Responde:

a) Escribe un sinónimo de cada unha das seguintes palabras: ollar, propietario.

b) Escribe un antónimo para cada unha das seguintes palabras: afastarse, espido.

Exercicio nº 7.-

Escribe dúas palabras derivadas de cada unha das seguintes: orde, vivir, humano.

Exercicio nº 8.-

Substitúe as formas do verbo deixar das seguintes oracións por outro verbo máis adecuado, de maneira que non

se repita ningunha:

a) Deixei a carteira na casa e non puiden mercarche o xornal.

b) Nunca lle pido libros a Andrés porque sei que non lle gusta deixalos.

c) A ti ata que hora che deixan saír?

106


Nome e apelidos:

Data:

Exercicio nº 1.-

Le o seguinte texto e contesta ás cuestións:

Por eses anos andaba eu na escola primaria. Vivía nunha vila galega de certa importancia. Na vila

había dúas escolas nacionais ou públicas para nenos. A unha delas era á que eu asistía. A escola estaba

totalmente atestada de rapaces. Había veces que chegabamos a oitenta. O noso mestre volvíase tolo para

manter a disciplina. O mestre era un home "ó vello xeito". Usaba e aínda abusaba do caxato cando era

preciso. Con todo, era un gran pedagogo.

Por aquelas datas non se escribía unha soa liña en galego nos nosos xornais, nin se vían libros galegos

por ningures. A guerra civil estaba aínda moi recente, tan recente que aínda semellaba que se estaba

vivindo. O galego estaba prohibido en todas as escolas. Pois ben: o noso mestre —o Mestre— adicaba as

clases dos sábados pola tarde a ler en galego.

Manuel María: O xornaleiro e sete testemuñas máis.

a) De que época da súa vida fala o narrador deste texto?

b) Había moitos rapaces na escola á que asistía?

c) Que opinión tiña o narrador do seu mestre?

d) Por que non había nesta época libros en galego?

e) Por que cres ti que o mestre facía lecturas en galego a pesar de estar prohibido?

107

Exercicio nº 2.-

Conta brevemente como foi o teu primeiro día de clase no instituto.

Exercicio nº 3.-

Indica a que categoría gramatical (substantivo, adxectivo, verbo, determinantes, etc.) pertence cada unha das

palabras subliñadas no seguinte texto:

Camiñaba distraída ollando o chan coas mans nos petos do chaquetón, cando case tropezo con dúas compañeiras

que estaban paradas diante, Mónica Fernández e Teruca Ríos. As dúas rían.

Exercicio nº 4.-

Subliña os verbos das seguintes oracións, indica se están en pretérito, presente ou futuro, escribe o seu infinitivo

e di a que conxugación corresponden:

a) Eu son a máis nova das miñas irmás.

b) No próximo curso faremos unha excursión aos Ancares.

c) Estiven enfermo na semana dos exames.

Exercicio nº 5.-

Sinala o suxeito e o predicado das seguintes oracións e di cal é o núcleo do suxeito:

a) A miña compañeira copiou todos os exercicios por min.

b) A ostra é un molusco hermafrodita.

108

Exercicio nº 6.-

Responde:

a) Escribe un sinónimo de cada unha das seguintes palabras: vivenda, descender.

b) Escribe un antónimo para cada unha das seguintes palabras: falso, mínima.

Exercicio nº 7.-

Escribe dúas palabras derivadas de cada unha das seguintes: novo, persoa, libro.

Exercicio nº 8.-

Substitúe as formas do verbo dicir das seguintes oracións por outro verbo máis adecuado, de maneira que non se

repita ningunha:

a) Se non estades de acordo connosco, é mellor que digades a vosa opinión.

b) Luís díxome como se lle cambia o aceite ao coche.

c) Nunha carta aos xornalistas, o ministro dixo que renunciaba ao cargo.

109


Presentación

A programación de 2º de ESO atópase dividida, segundo consta no DCB, en cinco bloques de

contidos:

1.- Comunicación oral. Escoitar e falar.

2.- Comunicación escrita. Ler e escribir.

3.- Funcionamento da lingua.

4.- Lingua e sociedade.

5.- Educación literaria.

Estes bloques de contidos organizarémolos en cada unidade didáctica en catro bloques: obxectivos,

criterios de avaliación, competencias básicas e contidos.

As competencias incorpóranse a esta programación debido á súa consideración de compoñente

fundamental na formación dos estudantes. O seu logro, tal como establece a Lei Orgánica de

Educación, permitiralles aos alumnos e ás alumnas realizarse como persoas, vivir en sociedade,

incorporarse con máis garantías ao mundo laboral e estimular o seu desexo de seguir aprendendo no

futuro.

A consecución dos obxectivos establecidos na unidade, que se valorarán mediante os seus

correspondentes criterios, contribuirá ao desenvolvemento dos alumnos e das alumnas nas

competencias propostas.

110

Por último, compre destacar que os contidos establecidos se formulan agrupando en torno a cada

concepto as súas correspondentes destrezas e procedementos, así como as actitudes ou valores que

se pretende fomentar.

111

UNIDADE 1

OBXECTIVOS DIDÁCTICOS

1. Ler un texto literario coa entoación adecuada e realizar o comentario correspondente seguindo

criterios establecidos.

2. Recoñecer as características propias dos textos periodísticos.

3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coa escola e identificar palabras homófonas.

4. Descompoñer palabras en lexema e morfemas, e clasificalas segundo a súa estrutura.

5. Recoñecer o suxeito e o predicado dunha oración e identificar as distintas frases que a

constitúen.

6. Recoñecer e valorar o carácter plurilingüe da maior parte dos Estados do mundo.

7. Aplicar correctamente na práctica as regras de acentuación.

8. Coñecer as características dos textos literarios que os diferencian doutros tipos de textos.

9. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.


1.1. Le con fluidez e coa atención adecuada un texto narrativo.

1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados (comprensión, léxico, estrutura,

creación).

2.1. Identifica os elementos propios dunha noticia e as seis preguntas clave ás que debe dar

resposta.

112

3.1. Aplica en diferentes contextos os substantivos estudados.

3.2. Identifica e diferencia palabras homófonas.

4.1. Identifica o lexema e os diferentes morfemas dunha palabra.

4.2. Clasifica palabras en simples, derivadas, compostas e parasintéticas.

4.3. Agrupa palabras por familias léxicas.

5.1. Recoñece o suxeito e o predicado dunha oración e identifica as distintas frases que a

constitúen.

6.1. Valora o carácter plurilingüe da maior parte dos Estados do mundo.

7.1. Aplica correctamente as regras de acentuación.

8.1. Nun texto literario dado, recoñece as peculiaridades que o identifican como tal.

9.1. Redacta un texto creativo a partir dunha teima ou dun soño.

COMPETENCIAS


- Exercitar a capacidade lingüística a través da práctica da comprensión e a expresión de

diferentes textos literarios.

- Ler de maneira comprensiva fragmentos non-literarios propostos.

- Ler de maneira comprensiva e crítica diferentes textos periodísticos.

- Autonomía e iniciativa persoal

- Reflexionar e expresar a opinión persoal respecto dun tema dado.

113


- Valorar os refráns como froito da experencia e da sabedoría popular.

- Valorar a riqueza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha

identidade colectiva e dunha maneira distinta de percibir a realidade.

- Tratamento da información e competencia dixital

- Utilizar eficazmente as novas tecnoloxías para pescudar sobre un tema dado e obter

información.


- Elaborar unha ficha biográfica a partir dos datos obtidos nun labor de investigación.

- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través de exercicios de autoavaliación, co fin de

detectar posibles problemas.

CONTIDOS

- Lectura e comentario

- Lectura e comentario dun texto narrativo de Álvaro Cunqueiro.

- Anotación de vocabulario novo.

- Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal e pracer.

- Os textos periodísticos: a noticia

- Identificación e redacción de titulares.

- Análise das preguntas clave ás que dá resposta unha noticia periodística.

114

- Valoración crítica dos textos periodísticos.

- Substantivos relacionados coa escola. Palabras homófonas

- Relación de sinonimia entre termos dados.

- Aplicación do vocabulario estudado noutros contextos.

- Explicación de frases feitas.

- Aplicación correcta de distintas palabras homófonas.

- Interese polo enriquecemento do vocabulario e por evitar castelanismos.

- A estrutura das palabras

- Identificación do lexema e dos distintos morfemas dunha palabra.

- Discriminación entre morfemas dependentes e independentes.

- Clasificación de palabras segundo a súa estrutura.

- Formación de familias léxicas.

- Actitude reflexiva no uso da lingua.

- A oración

- Identificación de suxeito e predicado.

- Identificación das frases que compoñen unha oración.

- As linguas do mundo

- Valoración do carácter plurilingüe da maior parte dos Estados do mundo.

- Valoración do plurilingüismo como reflexo do carácter pluricultural do mundo.

115

- Acentuación

- Aplicación práctica das normas xerais de acentuación.

- Ditado.

- Interese por aplicar correctemente as regras da acentuación.

- O texto literario

- Identificación das características propias do texto literario nun texto de Carlos Casares e noutro

de carácter tradicional.

- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e sociocultural.

- Taller de escritura: unha teima

- Lectura e comentario dun texto de Oli.

- Redacción dun relato a partir dunha teima ou dun soño.


116

UNIDADE 2





3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coas viaxes e coñecer as clases de termos contrarios.

4. Coñecer a clasificación dos substantivos e aplicar correctamente as regras de formación do

plural.

5. Identificar os constituíntes dunha frase e distinguir os diferentes tipos de frases.

6. Coñecer a diferente situación legal das linguas oficiais e non-oficiais e valorar a importancia de

preservar a existencia de todas as linguas.

7. Aplicar correctamente na práctica o acento diacrítico.

8. Coñecer as características propias da literatura popular ou tradicional.

9. Coñecer os recursos fónicos e morfosintácticos máis comúns.




1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.

2.1. Le e comenta unha reportaxe periodística seguindo as características propias deste subxénero.

117

3.1. Aplica en distintos contextos os adxectivos estudados.

3.2. Recoñece os termos contrarios e identifica, dentro deles, os antónimos.

4.1. Diferencia substantivos comúns e propios, concretos e abstractos, contables e non contables,

individuais e colectivos.

4.2. Forma o plural de substantivos dados.

5.1. Recoñece os distintos tipos de frases e identifica os seus constituíntes.

6.1. Coñece os conceptos de lingua oficial e lingua non-oficial.

6.2. Sabe cales son os obxectivos da Carta Europea das linguas Rexionais ou Minoritarias.

7.1. Aplica o acento diacrítico en palabras con a.

8.1. Comenta, a partir dun texto, as características propias da literatura popular.

9.1. Recoñece e clasifica os recursos de: aliteración, anáfora e hipérbato.

10.1. Crea un texto a partir dunha situación que lle produce medo.

COMPETENCIAS



diferentes textos.

- Redactar textos propios cambiando o punto de vista do narrador.



- Reflexionar acerca do carácter monolingüe dalgúns Estados e buscar as posibles causas.


118


- Valorar a riqueza que ofrece calquera lingua, como un ben común que cómpre conservar e

defender.



- Utilizar de maneira eficaz as novas tecnoloxías para obter información sobre acontecementos

históricos.

- Buscar información sobre unha obra literaria, tanto en soportes dixitais como tradicionais

(enciclopedias e dicionarios).


- Formular e resumir datos mediante fichas.

- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación, co fin de detectar posibles

problemas.

CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto de Paco Martín.

- Anotación do vocabulario novo.

- Valoración das persoas que nos rodean e da importancia que teñen nas nosas vidas.

119

- Os textos periodísticos: a reportaxe

- Comentario dunha reportaxe periodística.


- Adxectivos relacionados coas viaxes. Termos contrarios: os antónimos

- Identificación de termos coa súa definición.

- Formación de palabras derivadas e identificación da palabra primitiva da que proceden.

- Correspondencia entre termos contrarios.

- Busca de antónimos para palabras dadas.

- Interese por ampliar o caudal léxico e evitar palabras incorrectas.

- O substantivo e as súas clases. O número: formación do plural

- Recoñecemento de substantivos nun texto.

- Clasificación de substantivos.

- Conversión a plural de substantivos e oracións en singular.

- Conversión a plural de palabras compostas.


- As frases

- Clasificación de frases segundo o seu núcleo e identificación dos seus elementos.

- As linguas de Europa

120

- Expresión da propia opinión respecto do status das linguas oficiais e non-oficiais.

- Redacción de obxectivos para impulsar o uso das linguas menos protexidas.

- Valoración da lingua como expresión dunha identidade colectiva.

- O acento diacrítico: palabras con a

- Aplicación práctica do acento diacrítico en palabras con a.

- Ditado.

- Respecto polas convencións da norma escrita.

- A literatura popular ou tradicional. Os recursos literarios fónicos e morfosintácticos

- Comentario das características da literatura popular a partir de diferentes textos.

- Identificación e clasificación dos recursos da aliteración, o hipérbato e a anáfora en textos de

Uxío Novoneyra e A. Iglesia Alvariño.

- Curiosidade por coñecer os principais recursos estilísticos da lírica.

- Taller de escritura: xogamos co medo

- Lectura e comentario dun texto de Xabier P. Docampo.

- Redacción de textos creativos a partir de situacións que infunden medo ou temor.

- Valoración dos textos propios e alleos.

121

UNIDADE 3





3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coas relacións interpersoais e saber qué é un campo

semántico.

4. Identificar o xénero dos substantivos e formar o feminino a partir de nomes en masculino.

5. Recoñecer o suxeito dunha oración e identificar o tipo de frases que poden realizar esta

función.

6. Comprender os conceptos de lingua minorizada e lingua dominante.

7. Aplicar correctamente na práctica o acento diacrítico.

8. Recoñecer as composicións literarias que pertencen aos xéneros narrativo e lírico.

9. Coñecer algúns dos recursos semánticos máis comúns.





2.1. Le e comenta unha crónica periodística seguindo as características propias deste subxénero.

122

3.1. Aplica en diferentes contextos os verbos estudados.

3.2. Agrupa palabras segundo o campo semántico ao que pertenzan.

4.1. Indica o xénero dalgúns substantivos e discrimina entre substantivos variables e invariables.

4.2. Coñece as regras de formación do feminino dos substantivos.

5.1. Nunha oración, identifica o suxeito e analiza os seus constituíntes.

6.1. Comprende os conceptos de lingua dominante e lingua minorizada.

7.1. Aplica o acento diacrítico en palabras con e e con o, segundo teñan vogal semiaberta ou

semipechada.

8.1. Recoñece as obras literarias que pertencen aos xéneros lírico e narrativo e identifica as súas

características.

9.1. Identifica os recursos semánticos da comparación, a metáfora e a metonimia.

10.1. Redacta textos creativos a partir de palabras crebadas.

COMPETENCIAS





- Entender as causas das regras internas da lingua.


- Expresar os propios gustos.

- Argumentar acerca dun determinado tema, achegando razóns que xustifiquen a postura

adoptada.

123



- Valorar a importancia de todas as linguas, sexa cal sexa a súa situación, e fomentar o seu uso en

calquera ámbito.


- Simular situacións conflitivas co fin de achegar solucións.

- Relacionarse cos demais con educación e tolerancia.


- Facer resumos.


problemas.

CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto de Orencio Pérez González.


- Valoración da tolerancia e do diálogo como base indispensable para as relacións.

- Os textos periodísticos: a crónica

124

- Comentario dunha crónica periodística.


- Verbos relacionados coas relacións persoais. O campo semántico

- Correspondencia entre diferentes termos e a súa definición.

- Clasificación de palabras segundo o campo semántico.

- Correspondencias de sinónimos e contrarios.

- Explicacion de expresións e frases feitas.

- Autoesixencia na elección dun léxico preciso e axeitado.

- O xénero do substantivo: formación do feminino

- Discriminación entre substantivos variables e invariables en canto ao xénero.

- Aplicación das normas da formación do feminino.

- Identificación do xénero de palabras mediante o uso de determinantes e a concordancia.

- Interese por aplicar correctamente as regras de formación do feminino.

- O suxeito

- Identificación do suxeito de oracións dadas.

- Análise sintáctica das frases que desempeñan a función de suxeito.

- A situación das linguas. Linguas dominantes e linguas minorizadas

- Reflexión a partir de textos e argumentación da postura persoal ao respecto.

- Valoración de todas as linguas por igual, sexa cal sexa a súa situación legal.

125

- O acento diacrítico

- Aplicación práctica do acento diacrítico en palabras con e e con o.

- Ditado.

- Valoración da pronunciación correcta das vogais semiabertas e semipechadas como un trazo

distintivo do coñecemento adecuado da nosa lingua.

- Os xéneros literarios. Os recursos literarios semánticos

- Comentario das características das obras líricas e das obras narrativas a partir de textos de

Agustín Fernández Paz e Ramón Cabanillas.

- Identificación dos recursos semánticos da comparación, a metáfora e a metonimia.

- Valoración da importancia da función estética da linguaxe na literatura.

- Taller de escritura: xogamos co medo

- Lectura e comentario dun texto de Manuel Antonio Pina.

- Redacción de textos a partir de xogos con palabras.

- Valoración da imaxinación e do xogo na creación literaria.

126

UNIDADE 4


1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.

2. Dominar as técnicas de traballo para chegar a analizar correctamente calquera texto.

3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coa casa e identificar topónimos.

4. Recoñecer semántica e morfoloxicamente os adxectivos.

5. Diferenciar o suxeito axente e o suxeito paciente e ser capaz de recoñecer e clasificar as

oracións sen suxeito.

6. Coñecer o status das diferentes linguas do Estado español.

7. Coñecer a función do acento diacrítico e aplicalo correctamente en todos os casos.

8. Saber cales son as características da novela que a definen como xénero e analizar os elementos

da narración.

9. Coñecer algúns dos recursos semánticos máis comúns.



1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas.

1.2. Comenta un texto seguindo uns criterios dados.

2.1. Nun texto, identifica a idea principal e as secundarias que a amplían ou explican.

3.1. Aplica en distintos contextos os substantivos estudados.

127

3.2. Diferencia palabras polisémicas e homónimas.

3.3. Identifica e clasifica topónimos.

4.1. Clasifica adxectivos en especificativos e explicativos.

4.2. Forma o feminino de adxectivos rematados en -án ou -ano.

4.3. Utiliza correctamente as partículas comparativas.

5.1. Identifica o suxeito paciente nunha oración pasiva.

5.2. Discrimina as oracións impersoais, aparentemente impersoais e con suxeito omitido.

6.1. Sabe que linguas se falan no Estado español e cal é o seu status.

7.1. Aplica correctamente o acento diacrítico.

8.1. Coñece as características da novela.

8.2. Identifica o tipo de narrador nun texto narrativo e sabe dicir se é omnisciente, protagonista ou

testemuña.

9.1. Recoñece os recursos da personificación, a hipérbole, a ironía e a antítese.

10.1. Redacta textos creativos a partir do punto de vista dun animal.

COMPETENCIAS




- Ler de maneira comprensiva fragmentos de textos non-literarios.

- Manifestar curiosidade pola orixe dos nomes propios.

128


- Extraer ensinanzas dos textos lidos e aplicalas á vida cotiá.

- Saber «ler entre liñas» e extraer conclusións.


- Valorar o plurilingüismo como unha riqueza que cómpre preservar.

- Valorar a importancia que a tradución de obras clásicas ou divulgativas ten para a

normalización dunha lingua.


- Utilizar de maneira eficaz as novas tecnoloxías e outros medios de consulta tradicionais para

obter información sobre autores literarios.

- Ordenar e organizar información.


- Elaborar fichas cos datos obtidos nun labor de investigación.

- Recoñecer a idea central dun texto, así como algunhas ideas secundarias.

- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación.

CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto de Eduardo Blanco Amor.

129

- Valoración das actitudes pacíficas.

- Técnicas de traballo: idea principal e ideas secundarias

- Identificación da idea principal e das secundarias en cada parágrafo dun texto.

- Elaboración dun resumo a partir das ideas principais seleccionadas.

- Conciencia da importancia das técnicas de traballo para organizar a información.

- Substantivos relacionados coa casa. Palabras polisémicas e homónimas. Topónimos

- Relación dos substantivos coa ilustración.

- Buscas no dicionario e clasificación de palabras en polisémicas e homónimas.

- Explicación de refráns.

- Clasificación de topónimos segundo o seu significado.

- Interese por aumentar o caudal léxico e evitar castelanismos.

- O adxectivo cualificativo: clasificación, xénero, grao comparativo

- Clasificación de adxectivos en explicativos/especificativos, variables/invariables.

- Formación do feminino de adxectivos rematados en -án/-ano.

- Aplicación das partículas comparativas.

- Explicación do significado de adxectivos dados segundo a súa posición.


130

- O suxeito axente e o suxeito paciente. Oracións sen suxeito

- Identificación do suxeito paciente en oracións pasivas.

- Clasificación de oracións sen suxeito.

- As linguas do Estado español

- Coñecemento das linguas do Estado español e do diferente status que presentan.

- Valoración do plurilingüismo como unha riqueza cultural que cómpre preservar.

- O acento diacrítico

- Aplicación do acento diacrítico en palabras e textos.

- Ditado.

- A novela. Os elementos da narración. Os recursos semánticos

- Clasificación de novelas segundo o título.

- Identificación da clase de narrador nun texto de Xosé Neira Vilas.

- Identificación de recursos semánticos: personificación, hipérbole, ironía, antítese.

- Curiosidade por coñecer os principais recursos estilísticos da lírica.

- Taller de escritura: a orixe

- Lectura dun texto de Bernardo Atxaga.

- Redacción dun texto segundo o punto de vista dun animal.


131

UNIDADE 5



2. Dominar as técnicas de traballo para organizar correctamente a información dun texto.

3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coas compras.

4. Recoñecer os distintos determinantes e os seus usos especiais.

5. Diferenciar oracións con predicado nominal e predicado verbal.

6. Coñecer a evolución histórica da lingua galega e a importancia do seu recoñecemento na

Constitución e no Estatuto de Autonomía.

7. Aplicar correctamente na práctica os distintos signos de puntuación e as maiúsculas.

8. Recoñecer as características da novela histórica e analizar os elementos da narración.



1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas.


2.1. Elabora diferentes esquemas a partir dun texto.

3.1. Aplica en distintos contextos os substantivos estudados.

4.1. Identifica e clasifica os determinantes dun texto.

132

4.2. Recoñece os usos especiais dos demostrativos.

4.3. Recoñece os usos especiais dos posesivos.

5.1. Discrimina o predicado verbal e o predicado nominal segundo a natureza do seu núcleo.

6.1. Identifica o galego como lingua propia de Galicia e coñece o proceso que o levou a

converterse nunha lingua minorizada.

7.1. Aplica as normas de uso dos signos de puntuación e da maiúscula.

8.1. Sabe cales son as características propias da novela histórica.

8.2. Entende a diferenza entre personaxes principais e secundarios.

8.3. Nun texto narrativo, recoñece os fragmentos onde aparecen diálogos directos e indirectos.

9.1. Analiza e inventa títulos para relatos e crea textos propios a partir de pautas dadas.

COMPETENCIAS


- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos.

- Analizar textos non-literarios, diferenciando as súas partes.


- Expoñer un feito con coherencia, argumentando a postura persoal.

- Analizar de maneira reflexiva as causas que levan a unha situación lingüística determinada.


- Valorar a lingua como sinal de identidade dun pobo e como reflexo da forma de entender a

realidade.

133

- Valorar a importancia do labor social e institucional na defensa, recoñecemento e normalización

dunha lingua.


- Valorar a creatividade na produción dos propios textos.


- Observar actitudes de tolerancia e respecto nos debates.

- Presentarse correctamente ante os demais.


- Elaborar un esquema a partir dun texto expositivo.


problemas.

CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto de Álvaro Magalhães.


- Valoración da lectura como fonte de pracer e de aprendizaxe.

- Técnicas de traballo: o esquema

- Identificación da idea principal de cada parágrafo dun texto expositivo.

134

- Elaboración dun esquema.

- Interese por coñecer o noso contorno, como paso previo para valoralo e protexelo.

- Conciencia da importancia das técnicas de traballo para organizar a información.

- Substantivos relacionados coas compras

- Relación de palabras e imaxes.

- Agrupación de palabras segundo uns criterios determinados.

- Explicación de refráns e frases feitas.

- Buscas no dicionario.

- Autoesixencia na elección dun léxico preciso e adecuado a cada momento.

- Os determinantes

- Identificación e clasificación dos determinantes dun texto.

- Aplicación dos determinantes e das súas contraccións en oracións e textos.

- Explicación e aplicación dos usos particulares dos demostrativos e dos posesivos.

- Actitude comprometida coa preservación dos bens naturais do noso Planeta.

- O predicado

- Identificación das oracións simples dun texto.

- Discriminación de predicado verbal e predicado nominal.

135

- A lingua galega

- Reflexión acerca da evolución da lingua galega.

- Análise dalgúns artigos fundamentais do Estatuto de Autonomía acerca da lingua galega.

- Valoración da importancia do labor institucional e social para fomentar o uso da lingua.

- Signos de puntuación

- Puntuación de textos.

- Ditado.

- A novela histórica. Elementos da narración

- Análise das características da novela histórica a partir dun texto de Teresa Moure.

- Análise e clasificación dos personaxes de textos narrativos.

- Transformación de diálogos directos en diálogos indirectos.

- Taller de escritura: gárdame o segredo

- Clasificación e invención de títulos.

- Redacción de textos creativos a partir dun segredo.

136

UNIDADE 6



2. Dominar as técnicas de traballo para organizar correctamente a información dun texto.

3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coa descrición física de persoas e identificar os

termos complementarios.

4. Coñecer semántica e formalmente as distintas formas dos pronomes persoais átonos.

5. Coñecer a estrutura da oración copulativa e analizala sintacticamente.

6. Recoñecer as variedades de fala nos tres bloques lingüísticos de Galicia.

7. Aplicar correctamente os signos de puntuación.

8. Recoñecer as características da novela policial e analizar os elementos da narración.



1.1. Le un mito clásico coa fluidez e a comprensión adecuadas.

1.2. Comenta un mito seguindo uns criterios dados.

2.1. Realiza o resumo dun texto seguindo o procedemento adecuado.


3.2. Identifica os termos complementarios como unha clase de termos contrarios e aplícaos

correctamente.

137

4.1. Recoñece as formas átonas dos pronomes persoais, así como as formas que resultan da súa

concorrencia.

4.2. Diferencia na práctica o uso de te/che e lle/lles.

5.1. Recoñece as oracións copulativas e analiza sintacticamente o predicado nominal.

6.1. Coñece algúns trazos distintivos da fala dos tres bloques lingüísticos de Galicia.

7.1. Coñece e aplica correctamente as normas de uso dos signos de interrogación e de

exclamación.

8.1. Recoñece nun texto as características propias da novela policial.

8.2. Analiza o espazo e mais a orde temporal dos acontecementos nun fragmento narrativo.

9.1. Reescribe un texto seguindo estratexias creativas e xogos lingüísticos.

COMPETENCIAS


- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos

literarios.

- Analizar textos expositivos diferenciando as súas partes.

- Valorar a creatividade e o esforzo na produción de textos.


- Facer un pequeno traballo con autonomía e reflexión.


- Valorar e respectar as distintas variantes da fala segundo o territorio.

138

- Valorar a importancia da lingua estándar na escrita.



- Valorar a importancia de actitudes pacíficas para a convivencia.

- Analizar actitudes de maneira crítica e razoada.


- Buscar información en diversos soportes tradicionais (dicionarios, enciclopedias...) e dixitais.

- Interpretar mapas e extraer conclusións.


- Facer o resumo dun texto expositivo a partir dun esquema.


problemas.

CONTIDOS


- Lectura e comentario dun mito clásico.


- Valoración da literatura tradicional como referencia para a creación doutros textos.

139

- Técnicas de traballo: o resumo

- Lectura e análise, parágrafo a parágrafo, dun texto expositivo.

- Elaboración dun resumo a partir dun esquema.

- Curiosidade por coñecer os produtos propios da nosa terra.

- Adxectivos relacionados coa descrición de persoas. Os termos complementarios

- Relacións de sinonimia.

- Identificación de palabras derivadas doutras dadas.

- Redacción dun texto descritivo cos adxectivos propostos.

- Relación de termos complementarios.

- Interese por aumentar o caudal léxico e evitar castelanismos.

- Os pronomes persoais

- Identificación de pronomes átonos nun texto e análise das contraccións.

- Aplicación das formas átonas te/che e lle/lles en diversas oracións e textos.

- Aplicación das diversas formas dos pronomes átonos de 3ª persoa en función de complemento

directo.

- Substitución de sintagmas por contraccións de pronomes de CD e de CI.


140

- Oracións copulativas

- Identificación das oracións copulativas dun texto e análise do seu predicado nominal.

- Variedades de fala

- Identificación de palabras dadas co bloque lingüístico ao que pertencen.

- Valoración da diversidade lingüística na fala como unha riqueza que cómpre conservar.

- Valoración dunha norma estándar na escrita para acadar a corrección lingüística.

- Signos de puntuación

- Puntuación de textos.

- Ditado.

- A novela policial. Elementos da narración

- Comentario dun fragmento dunha novela policial de Marilar Aleixandre.

- Análise do tempo na narración e identificación da orde temporal seguida.

- Análise e clasificación do espazo narrativo nun fragmento.

- Valoración das distintas manifestacións artísticas e culturais.

- Taller de escritura: manipulando

- Reescritura dun texto seguindo uns criterios lingüísticos dados.

- Gozo cos xogos lingüísticos e creativos.

141

UNIDADE 7



2. Coñecer as características e a linguaxe propia dos textos instrutivos.

3. Coñecer o vocabulario básico relacionado coa fauna e a flora.

4. Coñecer as normas de colocación dos pronomes persoais átonos e aplicalas correctamente.

5. Coñecer a estrutura do predicado verbal e analizar oracións predicativas.

6. Coñecer as variedades sociais e situacionais da lingua.

7. Empregar correctamente algunhas grafías que poden ofrecer dificultades.

8. Analizar os elementos da narración nun fragmento narrativo.

9. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas e coñecer as diferentes

clases de finais dunha narración.


1.1. Le un texto con fluidez e comprensión.


2.1. Analiza as peculiaridades lingüísticas dun texto instrutivo.

3.1. Aplica en diferentes contextos os substantivos aprendidos na unidade.

4.1. Aplica correctamente as normas de colocación dos pronomes persoais átonos.

5.1. Identifica as oracións predicativas e sabe cales son os elementos constitutivos do predicado

142

verbal.

6.1. Distingue claramente os diferentes niveis de lingua: culto, medio e vulgar.

6.2. Identifica os diferentes rexistros de lingua: formal e informal.

7.1. Aplica correctamente as normas de uso do h.

8.1. Recoñece a persoa narrativa (1ª ou 3ª) e identifícaa cun determinado tipo de narrador.

9.1. Coñece os catro tipos de finais distintos cos que poden rematar as historias de ficción.

9.2. Redacta textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.

COMPETENCIAS



literarios.

- Analizar textos instrutivos fixándose de maneira particular na linguaxe utilizada.

- Manifestar interese pola creación de textos fantásticos e orixinais.

- Valorar a educación como factor indispensable para acadar unha correcta comunicación

lingüística.


- Manifestar unha actitude comprometida ante situacións inxustas ou de abandono.

- Mostrar unha actitude respectuosa ante a maneira de vivir ou de actuar dos demais.

- Ser consciente da importancia de adecuar o rexistro lingüístico á situación concreta na que ten

lugar o acto comunicativo.

143


- Buscar información en diversos soportes e aproveitando as vantaxes que ofrecen as novas

tecnoloxías.


- Elaborar unha ficha de autor a partir dos datos obtidos nun labor de investigación.

- Redactar un resumo dun fragmento narrativo.

- Sintetizar o tema dun texto nun título.


problemas.

CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto de Manuel Rivas.


- Conciencia da importancia da educación e dos valores humanos das persoas.

- Os textos instrutivos

- Comentario de distintos textos instrutivos.

- Interese por comprender e interpretar correctamente todo tipo de textos.

144

- Substantivos relacionados coa fauna e a flora

- Correspondencia entre nomes e ilustracións ou definicións.

- Relacións de sinonimia e clasificación de palabras por campos semánticos.

- Formación de palabras derivadas engadindo determinados sufixos.

- Interese por aumentar o caudal léxico e utilizalo correctamente en todos os contextos.

- Os pronomes persoais

- Aplicación das normas de colocación dos pronomes átonos.

- Gusto por dominar as convencións gramaticais que regulan a escrita.

- O predicado verbal

- Diferenciación de predicados verbais e predicados nominais.

- Identificación do núcleo e dos complementos nun predicado verbal.

- Variedades de lingua

- Reflexión acerca do nivel lingüístico que posúen diferentes falantes.

- Identificación do nivel de lingua empregado en diferentes textos.

- Identificación do rexistro lingüístico adecuado para cada situación comunicativa.

- Conciencia da importancia da aprendizaxe para acadar un nivel de lingua correcto.

- Esforzo por adecuar o rexistro lingüístico á situación comunicativa.

145

- Emprego do h

- Aplicación do h en palabras e oracións.

- Aplicación de prefixos gregos con h e explicación do seu significado.

- Aplicación correcta de palabras que se diferencian pola presenza ou ausencia de h.

- Ditado.

- Interese por utilizar correctamente certas grafías e por evitar castelanismos.

- Elementos da narración: a persoa narrativa

- Análise da persoa narrativa e do narrador en textos de Castelao e de M. Rivas.

- Análise dos cambios que se producen nun texto ao cambiar o punto de vista.

- Taller de escritura: acabar ben

- Lectura dun texto de Ursula Wölfel e análise do final elixido.

- Redacción de textos imaxinativos e innovadores.

- Gozo coa redacción de textos creativos propios e respecto cara ás producións alleas.

146

UNIDADE 8



2. Coñecer os recursos propios dos textos oficiais.

3. Coñecer o vocabulario básico relacionado coa forma de ser das persoas e recoñecer os

procedementos de formación dos xentilicios.

4. Saber conxugar os verbos regulares e aqueles que presentan variacións.

5. Diferenciar verbos transitivos e intransitivos e recoñecer o complemento directo dun predicado

verbal.

6. Comprender os conceptos de conflito lingüístico, lingua inicial e lingua habitual.


8. Coñecer as características propias do conto, a súa estrutura interna e a diferenza entre final

pechado e final aberto.

9. Coñecer as características da fábula e a súa estrutura.




2.1. Coñece a estrutura dunha solicitude oficial e aplícaa nun texto propio.


147

3.2. Relaciona os xentilicios cos topónimos correspondentes e forma xentilicios cos sufixos

adecuados.

4.1. Utiliza correctamente as distintas formas verbais dos verbos regulares.

4.2. Conxuga correctamente verbos regulares que presentan variacións.

5.1. Recoñece o complemento directo nun predicado verbal e substitúeo polo pronome átono

correspondente.

6.1. Comprende a situación de conflito que se produce cando hai dúas linguas en contacto.

6.2. Comprende os conceptos de lingua inicial e lingua habitual.

7.1. Emprega correctamente as grafías n/ñ en situación intervocálica.

8.1. Analiza as características do conto, a súa estrutura interna e o tipo de final empregado.

9.1. Analiza as características da fábula e redacta unha a partir da súa ensinanza.

COMPETENCIAS



literarios.

- Demostrar a competencia lingüística redactando textos oficiais.


- Elaborar de maneira autónoma un traballo expositivo.

148


- Reflexionar acerca da importancia do uso dunha lingua como lingua habitual para acadar a súa

normalización.



- Rexeitar comportamentos discriminatorios por razóns de sexo.

- Debater sobre un tema con tolerancia e respecto polas opinión alleas.


- Buscar información en diversos soportes tradicionais e aproveitando as vantaxes que ofrecen as

novas tecnoloxías.

- Interpretar gráficos e extraer conclusións.


- Elaborar cadros que reflictan con claridade os datos obtidos nun labor de investigación.

- Elaborar unha ficha de autor.


problemas.

CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto de Fina Casalderrey.

149

- Valoración do estudo como fonte de enriquecemento e de formación persoal.

- Os textos oficiais: a solicitude

- Redacción dunha solicitude a partir dun modelo.

- Interese por aprender a manexar textos de diferentes tipos.

- Adxectivos relacionados coa forma de ser. Os xentilicios

- Correspondencia entre palabras e o seu significado.

- Relación de sinónimos e termos contrarios.

- Identificación de palabras derivadas coa palabra primitiva da que proceden.

- Formación de xentilicios e correspondencia cos seus topónimos.

- Gusto por elixir a palabra máis adecuada para cada contexto.

- Os verbos: verbos regulares e verbos con variacións

- Uso axeitado das diferentes formas dos verbos regulares para completar textos.

- Definición de formas verbais segundo as súas desinencias.

- Conxugación de verbos con variacións e aplicación das formas correctas.

- Esforzo por dominar a conxugación dos verbos regulares.

- Os complementos do verbo: complemento directo

- Recoñecemento de verbos transitivos e intransitivos.

150

- Identificación do complemento directo nunha oración e análise da frase que desempeña esa

función.

- Substitución dunha frase que funciona como CD polo pronome átono correspondente.

- O galego hoxe: linguas en contacto, lingua inicial e lingua habitual

- Interpretación e análise de gráficos.

- Elaboración de cadros que recollan os datos obtidos nun labor de investigación.

- Valoración do galego como lingua habitual na nosa comunidade.

- Emprego de n e ñ

- Aplicación práctica de n e ñ intervocálico en palabras que poden ofrecer dúbidas.

- Esforzo por evitar as interferencias do castelán e por facer un uso correcto da lingua.

- O conto

- Análise das características e da estrutura dun conto de Ánxel Fole.

- Clasificación dun conto segundo o seu tema.

- Sensibilidade estética perante as producións literarias.

- Taller de escritura: empezar polo final

- Análise das características e da estrutura dunha fábula.

- Creación dunha fábula a partir dunha ensinanza dada.

151

- Valoración da literatura tradicional como medio de aprendizaxe e crítica.

152

UNIDADE 9



2. Recoñecer as características e a estrutura propias dos textos expositivos.

3. Coñecer o vocabulario básico estudado e recoñecer antropónimos.

4. Saber conxugar correctamente os verbos irregulares.

5. Recoñecer o complemento indirecto nunha oración.

6. Comprender os conceptos de competencia e actitude lingüística.


8. Coñecer as características e os recursos propios da lírica medieval.





2.1. Coñece os pasos necesarios para preparar correctamente unha conferencia.

3.1. Aplica en diferentes contextos os verbos de acción estudados.

3.2. Recoñece antropónimos e clasifícaos segundo o seu significado.

4.1. Conxuga correctamente os verbos irregulares.

5.1. Recoñece o complemento indirecto e substitúeo polo pronome átono correspondente.

153

6.1. Comprende os conceptos de competencia lingüística e de actitude lingüística e reflexiona

acerca da situación actual do galego.

7.1. Aplica correctamente b e v en verbos acabados en -ber/-ver e -bir/-vir.

8.1. Clasifica e comenta cantigas tendo en conta a métrica e os recursos estilísticos propios da

lírica medieval.

9.1. Sabe que é un acróstico e crea acrósticos seguindo unhas pautas dadas.

COMPETENCIAS



literarios.

- Preparar textos expositivos e ser capaz de expoñelos en público con coherencia e fluidez.

- Gozar coa creación de textos propios e cos xogos lingüísticos.


- Elaborar de maneira autónoma un traballo expositivo.

- Analizar de maneira reflexiva as causas dunha situación lingüística determinada e propoñer

solucións.


- Reflexionar acerca da situación actual da lingua galega.


154


- Buscar información en diversos soportes, tanto tradicionais (dicionarios, enciclopedias...) como

correspondentes ás novas tecnoloxías.

- Interpretar gráficos e analizar os datos que conteñen.


- Elaborar un resumo dun fragmento narrativo.


problemas.

CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto literario de Francisco Fernández Naval.

- Anotación e interiorización do vocabulario novo.

- Gozo coa lectura de novelas de aventuras e suspense.

- Os textos expositivos

- Preparación dunha conferencia sobre un tema determinado.

- Elección dos medios audiovisuais máis adecuados para a exposición.

- Conciencia do valor expresivo e comunicativo da linguaxe non-verbal.

155

- Verbos de acción. Os antropónimos

- Substitución de verbos polisémicos por outros de significado máis preciso.

- Diferenciación práctica de inverter/invertir, recorrer/percorrer.

- Corrección de castelanismos.

- Clasificación de antropónimos segundo o seu significado.

- Curiosidade por coñecer a procedencia das palabras.

- O verbo: os verbos irregulares

- Identificación de verbos en diversos textos e definición segundo as súas desinencias.

- Aplicación en oracións e textos das formas adecuados dos verbos irregulares.

- Transformación de oracións e textos cambiando o tempo verbal.

- Orde e precisión na reflexión sobre a lingua.

- Os complementos do verbo: o complemento indirecto

- Identificación do complemento directo e do complemento indirecto nun texto.

- Substitución das frases que funcionan como CI polo pronome átono correspondente.

- O galego hoxe: competencia lingüística e actitudes lingüísticas

- Interpretación e comentario de gráficos.

- Reflexión acerca das actitudes lingüísticas con respecto ao galego.

156

- Emprego de b e v: verbos acabados en -ber/-ver e en -bir/-vir

- Aplicación práctica de caber/precaver, absolver/absorber.

- Aplicación de verbos acabados en -ber/-ver, -bir/-vir e das súas familias léxicas.

- Interese por aplicar correctamente as normas ortográficas.

- A lírica medieval

- Análise e clasificación de cantigas medievais.

- Comentario da rima e dos recursos estilísticos (paralelismo, leixa-pren, refrán).

- Elección de versos para completar unha cantiga tendo en conta os recursos estilísticos.

- Valoración da tradición literaria como referencia para a creación doutros textos.

- Taller de escritura: acrósticos

- Recoñecemento e redacción de versos acrósticos.

- Gusto pola creación de textos innovadores e polos xogos lingüísticos.

157

UNIDADE 10



2. Coñecer algunhas mostras de textos persoais e identificar as súas peculiaridades.

3. Coñecer o vocabulario básico relacionado co parentesco e diferenciar termos recíprocos.

4. Saber cales son as formas nominais dos verbos e identificar e clasificar perífrases verbais.

5. Recoñecer o complemento circunstancial nunha oración e o complemento axente nunha oración

pasiva.

6. Comprender os conceptos de bilingüismo e diglosia.

7. Empregar correctamente as vogais en determinadas palabras que poden ofrecer dificultades.

8. Coñecer os temas máis frecuentes da lírica e algunhas estrofas de tres e catro versos.





2.1. Recoñece as características de distintos tipos de textos persoais (carta, correo electrónico,

notas, SMS).


3.2. Identifica os termos recíprocos e diferénciaos dos antónimos e complementarios.

158

4.1. Coñece as formas nominais dos verbos.

4.2. Identifica e clasifica perífrases verbais segundo o matiz que expresen.

5.1. Identifica o complemento circunstancial nunha oración e sabe que frases poden desempeñar

esta función.

5.2. Identifica o complemento axente nunha oración pasiva.

6.1. Comprende os conceptos de bilingüismo e diglosia e reflexiona acerca da situación actual do

galego.

7.1. Aplica correctamente as vogais en palabras que poden ofrecer dúbidas polas interferencias do

castelán.

8.1. Recoñece as estrofas máis comúns de tres e catro versos e identifica un soneto.

9.1. Redacta textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.

COMPETENCIAS


- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos.

- Demostrar a competencia lingüística redactando correctamente diversos textos persoais.


- Expresar os sentimentos sen prexuízos.


- Reflexionar acerca das medidas necesarias para que as dúas linguas dunha comunidade

convivan en situación de igualdade.

- Valorar a literatura popular e tradicional, como expresión da percepción da vida que ten un

159

pobo e como referente para a creación de textos posteriores.



- Argumentar de maneira sólida as propias opinións.

- Debater sobre un tema con tolerancia e respecto.

- Mostrar actitudes solidarias con respecto aos máis débiles.

- Valorar a familia e os vínculos afectivos.


- Buscar información en diversos soportes tradicionais e aproveitando as vantaxes que ofrecen as

novas tecnoloxías.


- Elaborar unha ficha de autor.


CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto literario.

- Valoración da solidariedade e da xenerosidade.

160

- Os textos persoais: carta, correo electrónico, notas, SMS

- Análise e comentario de distintos textos persoais.

- Análise dos distintos elementos que interveñen en cada texto.

- Substantivos relacionados coas relacións de parentesco. Os termos recíprocos

- Transformación de substantivos masculinos en femininos.

- Correspondencia entre termos e definicións.

- Relacións de sinonimia.

- Emparellamentos de termos recíprocos.

- Interese por utilizar correctamente a nosa lingua, evitando castelanismos.

- O verbo: as formas nominais, as perífrases verbais

- Identificación das formas nominais de calquera verbo.

- Identicación de perífrases verbais e dos elementos que as constitúen.

- Clasificación de perífrases e explicación do seu significado.


- Os complementos do verbo: o complemento circunstancial, o complemento axente

- Identificación das frases que funcionan como CC nun texto.

- Discriminación entre oracións activas e pasivas e identificación, nestas últimas, do

complemento axente.

- Transformación de oracións activas a pasivas.

161

- Bilingüismo e diglosia. As interferencias lingüísticas

- Reflexión, a partir de textos, acerca da situación de diglosia que se produce en Galicia.

- Corrección de castelanismos.

- Valoración da importancia de usar a lingua galega en calquera situación comunicativa e

evitando castelanismos, como paso indispensable para acadar a súa normalización.

- Uso correcto das vogais

- Aplicación das vogais adecuadas para completar palabras que poden ofrecer dúbidas.

- Ditado.

- Interese por escribir correctamente e evitar castelanismos.

- A lírica amorosa e a poesía social. Algunhas estrofas de tres e catro versos

- Análise e comentario de diferentes textos poéticos de Rosalía de Castro, Celso Emilio Ferreiro,

Curros Enríquez, Manuel Rivas e Ana M.ª Fernández, atendendo principalmente á rima, á

métrica e aos recursos literarios estudados.

- Clasificación de distintos tipos de estrofas e identificación dun soneto.

- Taller de escritura. Poesía de diario

- Redacción de textos literarios a partir de rutinas diarias.

- Sensibilidade estética perante as producións literarias propias e alleas.

162

UNIDADE 11



2. Comprender que son os conectores e utilizalos correctamente nas producións persoais.

3. Coñecer o vocabulario básico estudado e aplicar correctamente palabras parónimas.

4. Recoñecer e clasificar os adverbios e as locucións adverbiais.

5. Clasificar unha oración simple segundo a natureza do predicado e segundo o suxeito.

6. Analizar a situación actual do galego no ensino.

7. Utilizar correctamente os grupos consonánticos con l e r.

8. Coñecer outras manifestacións actuais da lírica.

9. Redactar textos poéticos seguindo determinadas estratexias creativas.




2.1. Recoñece e clasifica conectores e comprende cal é a súa función.


3.2. Identifica e aplica correctamente palabras parónimas.

4.1. Recoñece e clasifica adverbios e locucións adverbiais, e identifica a palabra que modifican en

cada caso.

163

5.1. Clasifica as oracións en activas e pasivas, copulativas e predicativas, transitivas e

intransitivas.

5.2. Clasifica as oracións segundo a presenza ou ausencia do suxeito.

6.1. Reflexiona acerca da aplicación da Lei de Normalización Lingüística no ensino.

7.1. Aplica correctamente os grupos consonánticos con l e con r.

8.1. Comenta as características propias de textos poéticos de verso libre, da poesía visual e da

prosa poética.

9.1. Redacta textos poéticos seguindo determinadas estratexias creativas.

COMPETENCIAS


- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos,

tanto literarios coma non-literarios.

- Valorar o coñecemento e dominio de todos os mecanismos da lingua para acadar un grao

correcto de competencia lingüística, tanto na comprensión como na produción de textos.

- Interesarse por todos os procedementos que poidan fomentar a creatividade e a imaxinación.

- Definir tecnicismos con corrección.


- Analizar con rigor as vantaxes e os incovenientes que presenta calquera actividade.

- Comentar de maneira crítica e persoal unha cita de autor.

164


- Reflexionar acerca da importancia de valorar por igual e sen prexuízos todas as linguas e ser

consciente de que unha lingua é moito máis ca un sistema de comunicación.

- Valorar a importancia do ensino no grao de adquisición e dominio dunha lingua.

- Valorar a percepción que teñen os máis vellos con respecto á evolución da lingua galega.



CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto literario de Suso de Toro.

- Valoración do dereito á intimidade de calquera persoa.

- Os conectores

- Elección dos conectores adecuados para completar textos.

- Interese por dominar os distintos mecanismos da lingua necesarios para interpretar e redactar

correctamente diferentes tipos de textos.

- Substantivos relacionados cos oficios e as profesións. As palabras parónimas

- Aplicación do vocabulario aprendido en diferentes contextos.

165

- Explicación do significado de refráns.

- Elección de sufixos para formar o masculino e feminino de substantivos derivados.

- Discriminación e aplicación práctica de parónimos.

- Interese por ampliar o caudal léxico e por evitar castelanismos.

- Os adverbios

- Identificación e clasificación de adverbios e locucións adverbiais.

- Correspondencia entre adverbios e o seu significado.

- Substitución de frases por un adverbio ou locución adverbial.

- Clases de oracións

- Busca nun texto de diferentes clases de oracións.

- Análise sintáctica e clasificación de oracións.

- O galego no ensino

- Lectura crítica dun texto no que se manifestan prexuízos con respecto á lingua galega.

- Análise crítica da aplicación da Lei de Normalización Lingüística no ensino.

- Reflexión acerca do aspecto emocional que ten o uso dunha lingua.

- Valoración da importancia do labor institucional para a normalización dunha lingua.

- Grupos consonánticos: grupos con l e con r

- Busca de sinónimos e termos contrarios.

- Aplicación de l ou r para completar palabras con grupos consonánticos.

166

- Ditado.

- Interese por aplicar correctamente as normas ortográficas.

- Outras manifestacións da lírica: poemas de verso libre, poesía visual, prosa poética

- Lectura, análise e comentario dun poema de verso libre de Fran Alonso.

- Lectura, análise e comentario de diversos exemplos de poesía visual e caligramas.

- Lectura, análise e comentario dun fragmento de prosa poética de A. García Teijeiro.

- Valoración dos elementos creativos e innovadores da poesía.

- Taller de escritura: xogos poéticos

- Redacción de textos poéticos a partir de xogos lingüísticos.

167

UNIDADE 12



2. Coñecer os mecanismos que proporcionan cohesión a un texto.

3. Coñecer o vocabulario básico estudado e identificar hipocorísticos.

4. Recoñecer as preposicións e as conxuncións e identificar a súa función como palabras de

relación.

5. Recoñecer unha oración composta e diferenciar a composición por coordinación e por

subordinación.

6. Comprender cando se pode dicir que unha lingua está normalizada e analizar a situación do

galego.

7. Utilizar correctamente os grupos consonánticos cultos con -cc- e con -ct-

8. Analizar un fragmento teatral e clasificalo segundo corresponda a unha comedia, unha traxedia

ou un drama.

9. Redactar textos poéticos seguindo determinadas estratexias creativas.




2.1. Analiza os mecanismos que proporcionan cohesión a un texto.

168

3.1. Aplica en diferentes contextos os verbos estudados.

3.2. Identifica hipocorísticos e relaciónaos co nome propio correspondente.

4.1. Coñece as preposicións e as locucións prepositivas e aplícaas con corrección.

4.2. Identifica e clasifica conxuncións segundo a relación que establezan.

5.1. Identifica as oracións compostas e clasifícaas segundo sexan compostas por coordinación ou

por subordinación.

6.1. Comprende o concepto de normalización lingüística e analiza a situación do galego.

7.1. Sabe cando se conservan os grupos cultos -cc-/-ct- e cando se reducen a -c-/-t-, e aplícao na

práctica.

8.1. Coñece as características propias da comedia, da traxedia e do drama.

8.2. Coñece a estrutura dunha obra teatral e diferencia actos, cadros e escenas.

9.1. Redacta textos poéticos seguindo modelos de cancións populares.

COMPETENCIAS


- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos,

tanto literarios como non-literarios.

- Valorar o coñecemento e dominio de todos os mecanismos da lingua para acadar un grao

correcto de competencia lingüística, tanto na comprensión como na produción de textos.


- Ser capaz de «dicir non» ante situacións que non nos conveñen.

- Analizar situacións lingüísticas con rigor, valoración crítica e autonomía persoal.

169


- Fomentar a normalización do galego en calquera ámbito.

- Valorar a tradición e a literatura popular como parte privilexiada do noso acervo cultural.



- Propoñer solucións para que a nosa lingua sexa aceptada socialmente como unha «lingua de

prestixio».



CONTIDOS


- Lectura e comentario dun texto literario de Xosé Luis Méndez Ferrín.

- Valoración da amizade e fomento da autoestima.

- A cohesión textual

- Análise comparativa de textos segundo os mecanismos que proporcionan cohesión.

- Corrección de textos utilizando os mecanismos de cohesión textual.

- Valoración dos mecanismos que ten a lingua para redactar correctamente os textos, de

maneira que resulten claros e amenos para o receptor.

170

- Verbos relacionados coa sensación de medo. Os hipocorísticos

- Aplicación do vocabulario aprendido en diferentes contextos.

- Correspondencia entre verbos e frases feitas.

- Identificación de antónimos, complementarios e recíprocos.

- Relación entre hipocorísticos e os nomes propios correspondentes.

- Interese por ampliar o caudal léxico propio e por utilizar as palabras con corrección.

- Preposicións e conxuncións

- Identificación das preposicións e locucións prepositivas presentes nun texto.

- Aplicación de preposicións e locucións prepositivas para completar textos.

- Discriminación na práctica das preposicións ata/deica.

- Identificación e clasificación de conxuncións.


- A oración composta

- Identificación de oracións compostas nun texto.

- Identificación dos nexos que unen os dous membros dunha oración composta.

- Clasificación de oracións compostas por coordinación e por subordinación.

171

- O futuro do galego

- Análise do labor levado a cabo polo equipo de Normalización Lingüística do centro.

- Redacción de propostas para mellorar a normalización do galego no centro e na propia

localidade.

- Valoración da iniciativa persoal para acadar nun futuro a completa normalización do galego.

- Grupos consonánticos: os grupos cultos con -cc- e -ct-

- Aplicación de parónimos.

- Aplicación práctica de -cc-/-c- e -ct-/-t-.

- O xénero dramático

- Análise, comentario e clasificación de diversos fragmentos teatrais de Manuel Núñez Singala,

Euloxio Rodríguez Ruibal e Salvador Espriu.

- Taller de escritura: cancións tradicionais

- Redacción de textos a partir de fragmentos de cancións tradicionais.

- Gozo coa lectura e recreación de cancións tradicionais.

172

Contidos mínimos a acadar en 2º ESO

Estes obxectivos – contidos mínimos – son formulados en forma de capacidades e

posibilidades que lles permitan aos/as alumnos/as integrarse com éxito en 3º ESO.

1.- Ler pronunciando, entoando e cun ritmo axeitado que posibilite a comprensión.

2.- Interpretar e comprender textos orais e escritos axeitados á súa idade, sabendo

localizar a IDEA ou IDEAS CLAVE.

3.- Ser quen de construir esquemas de chaves e de números partindo de textos

escritos.

4.- Ser quen de elaborar resumos de textos orais e escritos.

5.- Ser quen de expor oral e/ou por escrito un tema, seguindo unha orde lóxica e

comprensiva, e coa debida presentación.

6.- Aplicar as normas básicas de puntuación, acentuación e ortografía.

7.- Coñecer e a plicar as regras básicas da gramática.

8.- Ser quen de saber localizar en textos as diversas clases de palabras: substantivos,

adxectivos, verbos...

9.- Saber utilizar o diccionario e mostrar interese por outras fontes de consulta (TIC).

10.- Coñecer e aplicar tanto os paradigmas verbais regulares coma os irregulares.

11.- Ser quen de distinguir as perífrases verbais.

12.- Comprender a diferencia entre enunciado e oración.

13.- Coñecer basicamente as principais etapas da historia externa da lingua e

comprender a situación do idioma galego, afirmándoo como lingua propia de Galicia.

173

14.- Coñecer as principais contribucións da lírica medieval, do Rexurdimento e dos

autores máis relevantes do s.XX, á literatura e á vida cultural galegas.

15.- Recoñecer os principais recursos estilísticos da lírica e da narrativa.

16.- Mostrar unha actitude positiva cara a lingua galega, por un uso normalizado.

17.- Esforzarse en mellorar a expresión oral e escrita, com especial atención ás

interferencias do galego/castelán.

18.- Posuir unha actitude correcta e de respecto na clase, participando nas actividades

que se lle propoñen.

174

Avaliación


Na avaliación da materia, os criterios principais, de aplicación en todas as avaliacións ordinarias e











setembro.









175

Procedementos

1. Realizarase unha avaliación continua en cada un dos ciclos que compoñen a ESO.




de cada período avaliatorio. Todo o anterior completarase cunha avaliación sumativa, que valorará ao final

do curso o grao de consecución obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non

alcanzar estes obxectivos, poderá existir unha proba ao final de xuño destinada ao alumnado que teña

demostrado o seu esforzo para aprobar a materia ao longo do curso.

Instrumentos










176

Material empregado

Libro de texto recomendado:

Lingua e literatura. Educación secundaria 2. M. Barros e M.G. Seoane. Anaya (2012).

Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non como

eixo central do curso.



• Utilización das TIC: as tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos

últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as

TIC atopan o seu sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As

tecnoloxías así entendidas áchanse pedagoxicamente integradas no proceso de

aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son empregadas de forma cotiá, tanto na busca e

procura de información como na ampliación de coñecementos.

177



Nome e apelidos:

Data:

Exercicio nº 1.-

Le o seguinte texto e responde ás cuestións:

Ás veces, subo ata esa pequena aldea que viu nacer e medrar aos meus pais. Agora vivimos todos na cidade.

É curiosa a evolución da miña familia. Tamén é posible que a ti ou a algún amigo teu vos suceda outro tanto.

Eles, os meus pais, casaron na aldea. Pouco tempo despois, pasaron a vivir á cidade. Pero a situación económica

foi tan mala que a miña nai tivo que voltar á casa dos seus pais, para rematar vivindo co seu irmán crego. Disto

xa hai moitos anos. Pouco despois da guerra. Na casa do crego houbo pan para todos. Mentres tanto, o meu pai,

con algunhas vendas que fixo dos leiros, e co seu traballo, comezou na cidade a construción dunha casa. El era

un gran traballador. Case non descansaba.

Mentres tanto, a miña nai tivo o seu primeiro fillo, ao que seguiron tres máis, de xeito que os dous

primeiros naceron na aldea, falando galego, medrando sans e fortes entre os bosques e as carballeiras. O terceiro

fillo marcou a etapa entre a cidade e a aldea. O cuarto, que completaría a familia, naceu xa na cidade, e en vez de

galego aprendeu pobre castelán galeguizado. Tiveron que ir a unha escola de pago e comezaron a relacionarse.

Estes dous foron menos fortes, máis pouca cousa.

Lois Diéguez: Tempo sin saída (adaptación)

178

a) Onde vive o narrador desta historia? Onde naceron e onde casaron os seus pais?

b) Por que tiveron que separarse os pais pouco despois da guerra? A onde foi vivir a nai? ¿E que fixo o

pai?

c) Que tivo que facer o pai para poder construír unha casa na cidade?

d) Onde naceron os catro irmáns? Por que cres que só o menor falaba castelán?

e) Por que cres que o narrador di que os dous irmáns menores eran "menos fortes, máis pouca cousa"?

Exercicio nº 2.-

Fai unha breve descrición na que empregues as seguintes palabras: corpo, morena, ollos, brillar, rebeldía,

expresión, fixamente, carácter.

Exercicio nº 3.-

Fíxate na seguinte oración e responde ás cuestións:

Onte lin nun xornal que mañá actúa na catedral o coro no que canta a túa avoa.

a) Indica a que categoría gramatical (substantivo, adxectivo, verbo, determinantes, etc.) pertence cada

unha das palabras subliñadas.

b) Localiza todos os substantivos da oración anterior e clasifícaos en individuais e colectivos.

Exercicio nº 4.-

Subliña os verbos das seguintes oracións, indica en que tempo están, escribe o seu infinitivo e di a que

conxugación corresponden:

a) Cristina, comiches ti soa a empanada?

b) Cando eramos pequenos sempre cantabamos no coche.

c) Mañá saberemos quen vai de excursión a Santiago.

179


Nome e apelidos:

Data:

Exercicio nº 1.-

Le o seguinte texto e responde ás cuestións:

O percebe galego é, sen dúbida, o mellor do mundo. A maioría dos percebes que atopamos na nosa

Comunidade son galegos, pero tamén existen percebes doutras procedencias; Francia, Asturias, Portugal, que,

aínda que en pequenas cantidades en Galicia, teñen unha gran presenza no mercado español. Estes percebes

pertencen á mesma especie có galego (Pollicipes Cornucopia).

Chega a Galicia tamén o percebe marroquí, da mesma especie pero con notorias diferenzas. Este é máis

longo e estreito e dunha tonalidade máis clara cós galegos, claro que, cando nos atopemos ante un percebe destas

características, non ten que ser en todos os casos marroquí, xa que, aínda que pouco abundante, en Galicia existe

o chamado percebe de sombra que acostuma darse nas cavidades rochosas e que presenta un aspecto similar.

Tamén podemos atopar o percebe canadense, que se distingue facilmente do galego por ser distinta especie

(Pollicipes Polymerus). Posúe moitas máis placas (unllas pequenas) un mínimo de trinta e oito, fronte ao

máximo de vintecinco que posúe o percebe galego, debaixo da unlla superior.

Guía para a identificación dos mariscos de Galicia (Xunta de Galicia)

a) Cal é a procedencia da maior parte dos percebes que se comercializan en Galicia?

b) De que outros lugares proceden os percebes que podemos atopar no mercado galego?

c) En que se diferencia o percebe galego do marroquí?

d) Como se denomina o percebe galego que se asemella ao marroquí?

e) O percebe canadense, pertence á mesma especie có galego? En que se diferencia deste?

180

Exercicio nº 2.-

Escribe un breve diálogo entre tres persoas co seguinte tema: as fichaxes millonarias de xogadores de fútbol.

Exercicio nº 3.-

Fíxate na seguinte oración e responde ás cuestións:

Paco pasaba lentamente as follas do libro ollando as ilustracións cando atopou unha fermosa fotografía da

súa vila.

a) Indica a que categoría gramatical (substantivo, adxectivo, verbo, determinantes, etc.) pertence cada

unha das palabras subliñadas.

b) Localiza todos os substantivos da oración anterior e clasifícaos en comúns e propios.

Exercicio nº 4.-

Subliña os verbos das seguintes oracións, indica en que tempo están, escribe o seu infinitivo e di a que

conxugación corresponden:

a) Bailaches, Carolina? Bailei, si señor.

b) Cando estivemos en Francia recibiamos cartas de teu curmán con certa frecuencia.

c) Aguanta un pouco a sede. Beberemos ao chegar á fonte.

181


Presentación


contidos:












futuro.




182

Por último, cómpre destacar que os contidos establecidos se formulan agrupando en torno a cada



183

UNIDADE 1






ou creativa.


e comprensiva.

- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.

- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas: compren-

sión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.

- Competencia no coñetemente e interacción co mundo físico

- Coñecer o espazo no que tiveron lugar certos acontecementos que conformaron a nosa lingua e

a nosa cultura.


- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet como maneira de ampliar co-

ñecementos.


184


- Mostrar unha actitude positiva e aberta ante temas sociais como o da inmigración.


- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual: organización de in-

formación en parágrafos, táboas e cadros.


- Ler de maneira reflexiva e crítica e extraer conclusións.

- Investigar de maneira autónoma e eficiente sobre os temas propostos.


- Valorar a importancia da tradición oral na transmisión da literatura e dos valores dun pobo.

- Mostrar interese por coñecer as orixes da nosa lingua e da nosa cultura.

- Valorar os usos e costumes doutras culturas diferentes á propia.

OBXECTIVOS


- Comprender que é un texto e coñecer as distintas clases de textos segundo a canle de transmisión,

o tema e a intención comunicativa.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coas emocións e sentimentos.

- Identificar os parágrafos dun texto e saber dispoñer a información en parágrafos.

- Aplicar correctamente as regras de acentuación.

185

- Coñecer as distintas unidades lingüísticas e as disciplinas que se ocupan do seu estudo.

- Coñecer a formación da lingua galega e a súa evolución desde as súas orixes ata o nacemento do

galego-portugués.

- Coñecer as principais características e mostras da literatura popular, tanto en prosa como en

verso.

- Coñecer os recursos lingüísticos e literarios para crear adiviñas.


Segunda quincena de setembro e primeira semana de outubro

1. Análise de textos: Lectura e comentario de «Ilegal» (Fran Alonso: Cartas de amor, Edicións

Xerais). O texto e a súa clasificación.

2. Lingua: VOCABULARIO: Emocións e sentimentos. OBRADOIRO DE LINGUA: Os parágrafos.

ORTOGRAFÍA: Regras de acentuación. GRAMÁTICA: Unidades lingüísticas. LINGUA E

SOCIEDADE: O galego, lingua románica. Voces patrimoniais, cultismos e semicultimos. Elemen-

tos de substrato e de superestrato. Nacemento do galego-portugués.

3. Literatura: A literatura popular, características e xéneros. A literatura popular en prosa: conto e

lenda. A literatura popular en verso. COMENTARIO DE TEXTO: A lenda da Lagoa de Antela.

OBRADOIRO DE LITERATURA: Adiviñas.

186


1.1. Le con fluidez e atención un texto e coméntao atendendo ás distiintas clasificacións textuais.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico das emocións e sentimentos.

2.2. Diferencia parágrafos e identifica a idea central de cada un.

2.3. Aplica correctamente as regras de acentuación.

2.4. Discrimina as diferentes unidades lingüísticas.

2.5. Coñece a orixe e formación da lingua galega.

2.6. Diferencia palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos.

2.7. Recoñece os elementos de substrato e superestrato na lingua galega.

3.1. Recoñece as características propias da literatura popular e a clasificación dos textos en prosa

e en verso.

3.2. Recoñece os recursos propios das adiviñas.


- Identificar e clasificar un texto.

- Comentar un texto seguindo uns criterios dados.

- Aplicar correctamente as regras de acentuación.

- Coñecer o nacemento do galego como lingua románica.

- Diferenciar palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos.

- Identificar palabras de substrato e de superestrato.

- Coñecer as principais características da literatura popular.

- Clasificar textos de literatura popular en prosa e en verso.

187

METODOLOXÍA

- Repasar contidos xa estudados no curso anterior.

- Escoitar a lectura da unidade no CD-Audio antes de realizar as actividades de comentario

correspondentes, co fin de fomentar a comprensión oral.

- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade de cada

apartado, utilizar o dicionario, facer clasificacións, cadros e esquemas, estudar a teoría co apoio

dunha práctica continuada, etc.

- Traballar na aula a análise guiada de textos literarios.

- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos relacionados co contorno do

alumnado, para contextualizalos en situacións próximas aos seus intereses.

- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través de diferentes medios.




- CD-Audio coas lecturas iniciais.




- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material

complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.

188


- Proba de avaliación inicial que contén o CD-ROM de Avaliación.






- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 1 no caderno de Tratamento da diversidade.





- Invitar os alumnos e alumnas a que expresen oralmente as súas inquietudes e ilusións en relación

coa nova etapa que empezan. Un compañeiro ou compañeira poderá actuar como moderador para

que se respecten as quendas de palabra.

189

- Levar á clase diferentes tipos de textos e xustificar a súa clasificación.

- Se o profesor ou a profesora o estima conveniente, sería interesante ver na clase (ou na aula máis

adecuada) algún documental de maneira que reparen en que se trata, neste caso, dun texto oral

expositivo.

- Se o profesor ou profesora o considera conveniente e as circunstancias o permiten, sería

interesante visitar algún castro ou algún museo para coñecer vestixios da nosa historia.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura de dous relatos de Cousas, de Castelao.

- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da

ESO.

- Proponse ademais a lectura dalgún fragmento destas obras: Historia de Galicia (de Pepe Carreiro,

A Nosa Terra, 2000) e Contos populares galegos (de Henrique Harguindey e Maruxa Barrio, en

Galaxia, col. Árbore, 1995).

FOMENTO DAS TIC

- Audición no CD-Audio da lectura inicial.


- Acceso ás páxinas web apuntadas na unidade.

- Lectura dalgunha das lendas e textos que figuran na páxina web de Galicia encantada:

http://www.galiciaencantada.com

190



- Actitude positiva e aberta fronte a temas de carácter social, como a inmigración.

- Interese por coñecer a orixe e evolución histórica do galego.

- Actitude reflexiva e esixente no uso da lingua.

- Curiosidade por coñecer a riqueza da nosa literatura popular.

191

UNIDADE 2





- Comprender, compoñer e comentar textos narrativos.

- Asimilar as regras que rexen a formación e uso das palabras na lingua.


e comprensiva.





- Aplicar o razoamento dedutivo na resolución de actividades e xogos.



ñecementos.

- Adquirir habilidades para seleccionar e interpretar a información a través das TIC.

192


- Interesarse por coñecer as orixes dos antropónimos e a súa distribución na comunidade.

- Valorar a importancia das tradicións que reflicten o sentir e as crenzas dun pobo.


- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual.

- Buscar información no contorno e transformala nun texto coherente.



- Realizar traballos de investigación de maneira reflexiva e autónoma.

- Esforzarse por comprender os diferentes textos instrutivos para facilitar accións.


- Valorar as primerias manifestacións literarias da nosa lingua, como expresión da sensibilidade

artística individual e manifestación dos valores propios dunha época.

- Mostrar interese por coñecer a evolución histórica da nosa lingua.

- Exercitar a expresión creativa a través da redacción de textos literarios.

OBXECTIVOS

- Ler con fluidez e comprensión un texto narrativo e comentalo seguindo uns criterios.

- Coñecer os elementos propios dos textos narrativos.

- Coñecer a orixe e significado dos nomes e apelidos máis comúns.

193

- Analizar as características propias dos textos instrutivos.

- Aplicar correctamente o til diacrítico.

- Descompoñer as palabras nos seus compoñentes e recoñecer o significado dos prefixos e sufixos

máis comúns.

- Clasificar as palabras segundo os seus constituíntes e entender o concepto de familia léxica.

- Coñecer a situación do galego na Idade Media e recoñecer algunhas características lingüísticas do

galego medieval.

- Coñecer as principais características e xéneros da literatura galego-portuguesa medieval.

- Identificar as características e recursos formais das cantigas de amigo.


Tres últimas semanas de outubro

1. Análise de textos: Lectura e comentario de «Tristán García» (Álvaro Cunqueiro: Os outros fei-

rantes). O texto narrativo.

2. Lingua: VOCABULARIO: Os antropónimos. OBRADOIRO DE LINGUA: Instrucións e parágrafos de

secuencias. ORTOGRAFÍA: O til diacrítico. GRAMÁTICA: As palabras e a súa estrutura. Clases de

palabras. Familia léxica. LINGUA E SOCIEDADE: O galego na Idade Media.

3. Literatura: A literatura medieval: características, intérpretes e xéneros. A cantiga de amigo.

COMENTARIO DE TEXTO: «Levous’ a louçana». OBRADOIRO DE LITERATURA: Unha cantiga de

amigo.

194


1.1. Le con fluidez e atención un texto narrativo e analiza os elementos que lle son propios: narra-

dor, personaxes, espazo, tempo e argumento.

2.1. Coñece a orixe, formación e significado dalgúns antropónimos.

2.2. Analiza un texto instrutivo.

2.3. Aplica correctamente o til diacrítico.

2.4. Analiza o lexema e os morfemas dunha palabra dada.

2.5. Recoñece palabras formadas por prefixación e sufixación e explica o significado dalgúns sufi-

xos derivativos e alterativos.

2.6. Diferencia palabras simples, derivadas, compostas e parasintéticas, e forma familias léxicas.

2.7. Coñece a situación do galego na Idade Media e identifica algunhas das súas características

lingüísticas.

3.1. Coñece a orixe e o corpus da literatura galego-portuguesa medieval.

3.2. Identifica e comenta cantigas de amigo.


- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.

- Aplicar correctamente o til diacrítico.

- Analizar os elementos que forman unha palabra e formar familias léxicas.

- Coñecer a situación do galego na Idade Media.

- Coñecer a orixe e o corpus da literatura galego-portuguesa medieval.

195

METODOLOXÍA

- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e o acceso a diferentes materiais de consulta.




- Fixar hábitos de traballo: analizar e redactar textos de acordo cunhas pautas; asegurar a correcta

asimilación de conceptos a través dunha práctica continuada; utilizar a Rede para obter

información, etc.

- Estimular no alumnado o interese pola poesía e por coñecer as primeiras manifestacións líricas da

nosa literatura.

- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos próximos aos intereses do alumnado.

- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.









196












- Recitar as cantigas de amigo creadas na aula e elixir unha música de fondo axeitada para

presentala ante os compañeiros e compañeiras.

- Propoñer que vexan unha película (se pode ser, Tristán e Isolda) e que analicen Nela os elementos

narrativos apuntados na unidade.

197

- Facer unha listaxe colectiva de hipocorísticos co nome de pía correspondente.

- Facer unha listaxe de todos os apelidos da clase e intentar explicar a súa orixe.

- Levar á clase diferentes tipos de textos instrutivos e anlizalos segundo as características

estudadas.

- Propoñer un traballo de investigación acerca do Samaín na nosa comunidade.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro texto narrativo, «Camiño de Fisterra», de Miguel Vázquez Freire, no libro

Proxecto Pomba Dourada, Edicións Xerais.


ESO.

FOMENTO DAS TIC


- Busca de información en Internet e acceso ás páxinas web apuntadas na unidade.

- Busca de apelidos na «Cartografía dos apelidos de Galicia».

- Escoita de poemas medievais na páxina do Arquivo Sonoro de Galicia:

http://www.consellodacultura.org

198


- Interese por coñecer a orixe e significado do propio nome e apelido, parte esencial da nosa

identidade.

- Valoración de diversas manifestacións literarias como fonte de pracer e divertimento.

- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística da identidade histórica e

colectiva.

- Valoración das primeiras manifestacións líricas da nosa literatura e interese por interpretar a súa

simboloxía.

199

UNIDADE 3



- Ler, comentar e compoñer textos descritivos, tanto literarios como non literarios.



- Comprender a importancia dos aspectos non verbais na comunicación oral.

- Adquirir progresivamente o vocabulario adecuado para ampliar a capacidade expresiva.




- Coñecer e valorar o contorno natural privilexiado do que gozamos e ser conscientes da inciden-

cia que a actuación individual ten no medio.

- Sabe describir con propiedade o mundo físico que o rodea.


- Interpretar correctamente a información presentada como estatísticas ou gráficos.


- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet.

- Interpretar mapas e linguaxe iconográfica.

200


- Valorar a importancia da descrición na identificación de lugares, obxectos e persoas.

- Recoñecer o carácter plurinlingüe da maior parte dos países, así como a importancia e a tras-

cendencia de que unha lingua teña carácter oficial.



- Habituarse a seguir uns pasos dados á hora de organizar a tarefa encomendada.

- Esforzarse por seguir un guión establecido nos comentarios de texto.


- Mostrar unha actitude aberta e comprometida con respecto á diversidade lingüística.

- Esforzarse por realizar os traballos propostos de maneira autónoma e responsable.


- Recoñece o carácter universal de determinados mitos e elementos tradicionais.

- Valorar o plurilingüismo como realidade universal que enriquece a individuos e pobos.

- Valorar as primeiras manifestacións literarias da nosa lingua.

- Valorar o carácter expresivo dalgúns recursos literarios, como a metáfora.

OBXECTIVOS

- Ler con fluidez e comprensión un texto narrativo e comentalo seguindo uns criterios.

- Identificar as características do texto descritivo.

- Coñecer o vocabulario básico do campo semántico do tempo atmosférico.

201

- Esforzarse nos traballos en grupo e na realización de exercicios de expresión oral.

- Aplicar correctamente os signos de puntuación.

- Identificar substantivos morfolóxica e sintacticamente e clasificalos.

- Recoñecer o xénero dos substantivos e saber formar o feminino e o plural.

- Comprender o concepto de plurilingüismo.

- Coñecer as principais características das cantigas de amor.


Tres primeiras semanas de novembro

1. Análise de textos: Lectura e comentario dun fragmento de Pel de lobo (Xosé Miranda, Edi-

cións Xerais). O texto descritivo.

2. Lingua: VOCABULARIO: O tempo atmosférico. OBRADOIRO DE LINGUA: A improvisación.

ORTOGRAFÍA: Signos de puntuación (1): punto, coma, punto e coma. GRAMÁTICA: O substanti-

vo. Clasificación. Xénero e número. LINGUA E SOCIEDADE: O plurilingüismo.

3. Literatura: A cantiga de amor. COMENTARIO DE TEXTO: «Vi eu donas, sehnor». OBRADOIRO

DE LITERATURA: Metáforas.


1.1. Le con fluidez e atención un texto e identifica as características do texto descritivo.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico do tempo atmosférico.

2.2. Realiza unha exposición oral de maneria improvisada.

202

2.3. Aplica correctamente o punto, a coma e o punto e coma.

2.4. Identifica substantivos morfolóxica e sintacticamente e clasifícaos segundo o seu significado

e segundo a súa estrutura.

2.5. Identifica substantivos femininos e masculinos e forma o feminino de substantivos dados.

2.6. Forma o plural de substantivos simples e compostos.

2.7. Comprende o concepto de plurilingüismo e enténdeo como unha realidade de carácter univer-

sal.

3.1. Identifica e comenta cantigas de amor.

3.2. Recoñece e crea metáforas.


- Comentar un texto seguindo uns criterios dados.

- Identificar as características do texto descritivo.

- Aplicar correctamente o punto, a coma e o punto e coma.

- Identificar substantivos e clasificalos.

- Formar o feminino e o plural de substantivos dados.

- Comprender o concepto de plurilingüismo.

- Identificar e comentar cantigas de amor.

METODOLOXÍA



- Insistir na importancia de ter unha gramática á man como material de apoio, agora que empezan

coa análise sintáctica das unidades da lingua.

203

- Crear na aula un ambiente distendido para que os alumnos e as alumnas se sintan a gusto para

expresarse oralmente.

- Traballar na aula a análise guiada de textos literarios.

- Facer esquemas e cadros de maneira habitual.

- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos relacionados co contorno da nosa

comunidade, para contextualizalos en situacións próximas ao alumnado.

- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través de diferentes medios.















204







- Buscar información na Rede sobre os autores de cantigas de amor que aparecen na Antoloxía da

unidade ou sobre outros que propoña o profesor ou profesora.

- Expoñer na clase, oralmente, a información que teñan obtido.

- Realizar descricións a partir de láminas propostas.

- Realizar un traballo en Power Point sobre os lobos en Galicia.

- Buscar máis refráns relacionados co tempo meteorolóxico. Atoparán moitos relacionados cos

mariñeiros e cos agricultores nos seguintes enderezos:

http://concellodetouro.web.iespana.es/refrans.htm e

http://homesdepedraenbarcosdepau.lacoctelera.net/post/2006/12/01/refrans-marineiros-2

- Consultar mapas e materiais sobre o plurilingüismo en Europa.

- Buscar exemplos de metáforas en expresións coloquiais ou na linguaxe cotiá.

205

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro texto descritivo, «A rapaza da caixa de marmelo», de Manuel Rivas, no libro O

lapis do carpinteiro.

- Plan lector dos libros de literatura xuvenil seleccionados.

FOMENTO DAS TIC



- Escoita da Escolma poético-musical galega. Casete n.º 1 e 1 bis: Lírica galego-portuguesa.

Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, Dirección de Política Lingüística, 1990.


- Valoración e actitude aberta fronte á diversidade lingüística, como unha realidade de carácter

universal e enriquecedora da cultura dos pobos.

- Valoración dos textos poéticos como medio para desenvolver a sensibilidade estética e estimular a

imaxinación.



colectiva.


206

UNIDADE 4





- Ler, comentar e compoñer textos dialogados.

- Valorar a importancia da expresión oral fluída e correcta en todas as actividades da vida acadé-

mica e cotiá.

- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado.





- Comprender como incide o contorno no desenvolvemento do carácter e dos hábitos dunha per-

soa.


- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet.

- Interpretar información presentada mediante mapas.

207



- Practicar o diálogo como forma de expresar as propias ideas e escoitar as dos demais.

- Coñecer o estatus legal e social das distintas linguas do Estado español.

- Comprender a información que transmiten os textos literarios acerca do contorno físico e social

no que se producen.



- Buscar información e transformala en coñecemento propio.



- Investigar de maneira autónoma e eficiente sobre os temas propostos.


- Valorar o texto literario como manifestación artística e cultura de gran valor.

- Redactar textos propios con certa pretensión literaria.

- Mostrar unha actitude aberta e comprometida con respecto á diversidade lingüística e cultural

do Estado español.

208

OBXECTIVOS

- Comprender as características esenciais dun texto dialogado, as súas características lingüísticas e

as marcas ortográficas correspondentes.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa forma de ser.

- Expoñer traballos oralmente, con corrección e seguindo uns pasos dados.


- Identificar e clasificar adxectivos, aplicar as regras de concordancia e coñecer os distintos graos

nos que pode aparecer.

- Coñecer as linguas que se falan na Península Ibérica e o estatus de cada unha.

- Coñecer as características propias das cantigas de escarnio e maldicir, e comentalas seguindo uns

criterios dados.


Última semana de novembro e primeira quincena de decembro

1. Análise de textos: Lectura e comentario dun fragmento da novela policíaca A praia dos afoga-

dos (Domingo Villar, ed. Galaxia). O texto dialogado.

2. Lingua: VOCABULARIO: Formas de ser. OBRADOIRO DE LINGUA: A exposición oral.

ORTOGRAFÍA: Signos de puntuación: dous puntos, puntos suspensivos, raia. GRAMÁTICA: O

adxectivo cualificativo. Clases, xénero e número. Graos do adxectivo e partículas comparati-

vas. LINGUA E SOCIEDADE: As linguas da Península Ibérica.

3. Literatura: A cantiga de escarnio e maldicir. COMENTARIO DE TEXTO: «Quem a sesta quiser

dormir». OBRADOIRO DE LITERATURA: Caricaturas.

209


1.1. Comenta un texto e analiza as características lingüísticas e as marcas gráficos dun texto dialo-

gado.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico das formas de ser.

2.2. Realiza unha exposición oral sobre un tema dado.

2.3. Aplica correctamente os signos de puntuación: dous puntos, puntos suspensivos e raia.

2.4. Identifica e clasifica adxectivos.

2.5. Aplica as normas de concordancia do adxectivo, escribindo femininos e plurais Boutros da-

dos.

2.6. Diferencia os graos do adxectivo e aplica correctamente as partículas comparativas.

2.7. Identifica as linguas da Península Ibérica e sabe cal é o seu estatus oficial.

3.1. Recoñece as características propias da cantiga de escarnio e maldicir e comenta un texto re-

presentativo do xénero.

3.2. Recoñece os recursos propios da caricatura.




- Coñecer a diversidade lingüística da Península Ibérica.

- Identificar e clasificar adxectivos.

- Aplicar as partículas comparativas adecuadas na formación de adxectivos en grao comparativo.

- Coñecer as características propias da cantiga de escarnio e maldicir.

210

METODOLOXÍA

- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e diferentes materiais de consulta.






información, etc.


nosa literatura.



- Insistir na utilidade e importancia de facer esquemas para estudar, para recoñecer a estrutura dun

texto dado, para estruturar un texto propio, etc.

- Facer un resumo do trimestre na terceira semana de decembro.







211













212


- Dividir a clase en grupos e compoñer cada un unha cantiga de escarnio sobre un tema de

actualidade. Os alumnos e alumnas deberán utilizar a ironía, ademais doutros recursos propios do

xénero, pero coidando sempre de manter o respecto.

- Recitar a cantiga ante os compañeiros e compañeiras.

- Mostrar na clase máis láminas de caricaturas que sirvan de apoio ás creacións escritas dos

alumnos e alumnas.

- Pedirlles aos rapaces e rapazas que conten o argumento dalgún relato do xénero policial que teñan

lido ou dalgunha película que teñan visto.

- Propoñerlles que procuren información sobre as peculiaridades da novela negra, dentro do xénero

policial.

- Suxerir un misterio para que, a partir de aí, os alumnos escriban un breve relato policial.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro fragmento dun relato policíaco: O signo dos catro (Arthur Conan Doyle, ed.

Galaxia).


ESO.

213

FOMENTO DAS TIC


- Busca de información en Internet para ampliar contidos.

- Realizar as actividades interactivas.

- Acceso ás páxinas web apuntadas na unidade para comentar unha determinada información.


- Valoración dos textos poéticos como medio para desenvolver a sensibilidade estética e estimular a

imaxinación.

- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión da identidade colectiva.

- Respecto cara aos demais á hora de realizar retratos e caricaturas.


- Interese por coñecer a diversidade lingüística da Península.

- Respecto cara a todas as linguas por igual.

214

UNIDADE 5





- Comprender e compoñer textos expositivos.


e comprensiva.




- Comprender a íntima interrelación que existe entre as manifestacións culturais dun pobo e o es-

pazo físico no que se desenvolven.





- Valorar a presenza de determinados textos expositivos nas relacións sociais e profesionais.

215


- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe individual e colectiva: esquemas, tábo-

as e cadros.




- Comprender a importancia que unha boa redacción e organización textual pode ter para a súa

vida académica e profesional.


- Mostrar interese por coñecer algúns vestixios prehistóricos da nosa cultura.

- Valorar as manifestacións artísticas e interesarse pola súa linguaxe específica.

- Valorar as primeiras manifestacións literarias na nosa lingua.

- Valorar os caligramas como manifestación literaria e artística.

OBXECTIVOS

- Ler un texto expositivo coa entoación adecuada e facer o seu comentario.

- Comprender cales son as características específicas do texto expositivo e poñer exemplos.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coas artes.

- Coñecer a estrutura dun currículo e a información que debe conter.

- Aplicar correctamente os signos de puntuación: comiñas, guion e parénteses.

216

- Coñecer a función dos determinantes e as súas clases.

- Coñecer e aplicar correctamente os artigos e os demostrativos.

- Coñecer as principais características dos xéneros menores da lírica profana.

- Coñecer as principais características da lírica relixiosa galego-portuguesa.

- Introducirse lixeiramente na prosa medieval.

- Saber que é un caligrama e cales son as técnicas para crealos.


Segunda e terceira semana de xaneiro

1. Análise de textos: Lectura e comentario dun fragmento de «Os petróglifos galegos» (Antonio

de la Peña Santos, ed. A Nosa Terra). O texto expositivo.

2. Lingua: VOCABULARIO: As artes. OBRADOIRO DE LINGUA: O currículum vitae. ORTOGRAFÍA:

Signos de puntuación: comiñas, guión e parénteses. GRAMÁTICA: Os determinantes. Clasifica-

ción e función. Os artigos e os demostrativos.

3. Literatura: Os xéneros menores da lírica profana medieval. A lírica relixiosa: as Cantigas de

Santa María. A prosa medieval. COMENTARIO DE TEXTO: Unha cantiga de Santa María.

OBRADOIRO DE LITERATURA: Caligramas.

217


1.1. Le con fluidez e atención un texto expositivo e coméntao atendendo ás súas características

propias.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico das artes.

2.2. Sabe redactar un currículum vitae.

2.3. Aplica correctamente os signos de puntuación: comiñas, guión e parénteses.

2.4. Identifica os determinantes e sabe cal é a súa función.

2.5. Identifica e aplica os artigos e as súas contraccións.

2.6. Identifica e aplica os demostrativos e as súas contraccións.

3.1. Identifica e comenta prantos, tenzóns e pastorelas.

3.2. Identifica e comenta Cantigas de Santa María.

3.3. Coñece algunhas obras da literatura galega medieval en prosa.

3.4. Recoñece a técnica dos caligramas.




- Identificar e clasificar determinantes.

- Aplicar correctamente os artigos e os demostrativos.

- Coñecer algunhas mostras dos denominados «xéneros menores» da lírica medieval.

- Identificar e comentar as Cantigas de Santa María.

218

METODOLOXÍA




- Chamar a atención sobre a diferenza entre determinantes e adxectivos determinativos. Precisar

que os segundos son clases de palabras ou categorías gramaticais, mentres que o termo

determinante alude á función que desenvolven dentro da frase, función que comparten cos

artigos.


- Fixar hábitos de traballo: facer esquemas, cadros e resumos, afianzar os conceptos mediante a

práctica continuada, consultar manuais de apoio, etc.


nosa literatura.









219













- Levar á clase exemplos reais de currículos.

220

- Buscar nos xornais exemplos reais de ofertas de traballo e decidir que tipo de experiencia e

estudos serían necesarios en cada caso.

- Realizar unha sesión de recitado das cantigas propostas na unidade.

- Realizar un concurso de caligramas.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro texto expositivo: un fragmento de Breve historia do mundo (Ernst Gombrich, ed.

Península).


ESO.

FOMENTO DAS TIC


- Busca de información en Internet para ampliar coñecementos.

- Acceso ás páxinas web propostas na unidade e comentario da información que conteñen.


- Valoración da lectura como fonte de información e coñecemento do mundo que nos rodea.


221



colectiva.

- Respecto cara as producións literarias do resto dos compañeiros e compañeiras.

- Recoñecemento dos valores culturais e tradicionais que se recollen nos distintos tipos de textos

poéticos, dependendo da época histórica no que foran escritos.

- Valoración da capacidade expresiva de determinados recurso e técnicas poéticas.

222

UNIDADE 6





- Comprender e comentar textos poéticos.





- Mostrar interese por coñecer e dominar o vocabulario que designa os elementos propios da

noso contorno natural.


- Buscar información en dicionarios, enciclopedias e Internet como modo de solucionar dúbidas

e ampliar coñecementos.



- Mostrar interese por coñecer o significado de determinadas abreviaturas e símbolos presentes

nos distintos medios da nosa vida social.

223

- Recoñecer a incidencia da historia, da sociedade e do recoñecemento da lingua na súa produ-

ción literaria.

- Valorar o labor de determinados homes e mulleres realizado a prol da igualdade e recoñecemen-

to da nosa lingua.





- Expresar os seus propios pensamentos e experiencias vitais.

- Comprender que as vivencias de cada época da vida marcan o noso desenvolvemento emocio-

nal e persoal.


- Valorar o carácter expresivo da poesía e entendela como reflexo dunha sensibilidade individual

ou colectiva.

- Mostrar curiosidade por coñecer a evolución histórica da nosa lingua e da nosa literatura.

OBXECTIVOS

- Ler un texto poético e facer o seu comentario.

- Comprender cales son as características específicas do texto poético e identificar algúns recursos

semánticos, morfosintácticos e fónicos.

224

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coas árbores, os froitos e as flores.

- Saber como se define unha palabra segundo a categoría gramatical á que pertenza.

- Recoñecer e aplicar correctamente os posesivos, os numerais, os indefinidos e os interrogativos e

exclamativos, tanto na súa función de determinante como pronominal.

- Coñecer a situación e a evolución do galego na Idade Moderna.

- Coñecer a situación da nosa literatura entre os séculos XV e XVIII e saber cales foron os seus

representantes máis sobranceiros.

- Crear poemas a partir duns recursos e temas dados.


Última semana de xaneiro e primeira de febreiro

1. Análise de textos: Lectura e comentario do soneto «Primeiro amor, primeira morte» (Antón

Avilés de Taramancos). O texto poético. Recursos semánticos, morfosintácticas e fónicos.

2. Lingua: VOCABULARIO: Árbores, froitos e flores. OBRADOIRO DE LINGUA: A definición de pa-

labras. ORTOGRAFÍA: Abreviaturas e símbolos. GRAMÁTICA: Os posesivos, os numerais, os

indefinidos e os interrogativos e exclamativos. LINGUA E SOCIEDADE: O galego na Idade Mo-

derna.

3. Literatura: A literatura entre os séculos XV e XVIII. O padre Feixoo e o padre Sarmiento.

COMENTARIO DE TEXTO: «Pranto da Frouxeira». OBRADOIRO DE LITERATURA: Poemas.

225


1.1. Recoñece as características propias do texto poético e identifica algúns recursos semánticos,

morfosintácticos e fónicos.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico das árbores, os froitos e as

flores.

2.2. Sabe definir palabras segundo a categoría gramatical á que pertenzan.

2.3. Recoñece e interpreta abreviaturas e símbolos.

2.4. Identifica e aplica os posesivos.

2.5. Identifica e aplica os numerais.

2.6. Identifica e aplica os indefinidos.

2.7. Identifica e aplica os interrogativos e exclamativos.

2.8. Coñece cal era a situación e o estatus do galego na Idade Moderna, entre os sécalos XV e

XVIII.

3.1. Coñece a situación da literatura galega nos chamados «Séculos Escuros» e coñece algunhas

mostras literarias conservadas, así como as principais figuras dese período.

3.2. Compón poemas seguindo uns criterios dados.


- Comprender de maneira global un texto poético e realizar o seu comentario.

- Interpretar abreviaturas e símbolos.

- Identificar e utilizar correctamente os posesivos, os numerais, os indefinidos, os interrogativos e

os exclamativos.

226

- Coñecer a situación do galego na Idade Moderna.

- Coñecer a situación da literatura galega nos chamados «Séculos Escuros» e saber quen foron os

principais representantes da literatura galega ilustrada.

METODOLOXÍA





- Fixar hábitos de traballo: facer esquemas, cadros e resumos, afianzar os conceptos mediante a

práctica continuada, consultar manuais de apoio, etc.

- Estimular no alumnado o interese pola poesía e por compoñer e recitar os seus propios poemas.

- Crear na aula un ambiente distendido, imprescindible para que alumnos e alumnas participen de

maneira activa nas recitacións e nas actividades de carácter oral.







227














228


- Buscar no dicionario da clase diferentes palabras e analizar a información, a estrutura dos artigos

e as abreviaturas que se utilizan.

- Por grupos e durante uns días, buscar na prensa exemplos de abreviaturas e símbolos.

- Este mesmo exercicio pode realizarse na aula cos contidos de gramática: buscar diferentes

determinantes e clasificalos.

- Pedirlles que realicen na casa unha busca dun poema que lles guste especialmente e que o reciten

na clase.

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro texto poético: «O medo» (Celso Emilio Ferreiro, O soño sulagado).


ESO.

FOMENTO DAS TIC


- Busca de información en Internet para ampliar coñecementos.

- Acceso ás páxinas web propostas na unidade e comentario da información que conteñen.

229





colectiva.

- Valoración da capacidade expresiva da poesía.

- Valoración do labor desenvolvido polos intelectuais doutras épocas para dignificar a lingua galega

e devolverlle o prestixio perdido.

230

UNIDADE 7





- Comprender, compoñer e comentar un texto teatral.


e comprensiva.







- Aplicar o razoamento dedutivo na resolución de xogos e actividades.


- Buscar información en dicionarios, enciclopedias e Internet.

231


- Interesarse por coñecer o significado de determinadas siglas frecuentes no contorno.

- Valorar o uso adecuado da lingua como medio para acadar, mediante a argumentación, determi-

nados obxectivos da vida cotiá.

- Valorar o labor realizado por determinados homes e mulleres a prol da igualdade e recoñece-

mento da nosa lingua.


- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva.

- Aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes contextos.


- Esforzarse por realizar os traballos propostos de maneira autónoma e responsable.

- Organizar as súas tarefas e colaborar nas actividades de grupo.


- Valorar os textos dramáticos como manifestación artística e cultural.

- Mostrar curiosidade por coñecer a evolución histórica da nosa lingua e literatura.


OBXECTIVOS

- Ler un texto teatral coa entoación adecuada e facer o seu comentario.

- Coñecer as características propias do texto teatral e identificar os subxéneros dramáticos.

232

- Ampliar o vocabulario básico relacionado co teatro e outros espectáculos.

- Coñecer a estrutura dunha instancia ou solicitude e a información que debe recoller.

- Identificar e interpretar siglas e acrónimos de uso frecuente.

- Identificar o pronome persoal e as súas formas, diferenciar formas tónicas e átonas e utilizar

correctamente as formas átonas.

- Coñecer a situación da lingua galega no século XIX e comprender como foi recuperándose tras

séculos de decadencia.

- Comprender a situación da literatura galega no século XIX e coñecer algúns precursores do

Rexurdimento.


Segunda e terceira semana de febreiro

1. Análise de textos: Lectura e comentario dun fragmento de O achado do castro (Manuel Núñez

Singala, ed. Sotelo Branco). O texto dramático. Os subxéneros teatrais.

2. Lingua: VOCABULARIO: O teatro e outros espectáculos. OBRADOIRO DE LINGUA: A instancia ou

solicitude. ORTOGRAFÍA: Siglas e acrónimos. GRAMÁTICA: O pronome persoal. Formas tónicas

e formas átonas. Colocación das formas átonas. Formas contractas. LINGUA E SOCIEDADE: O

galego no século XIX. Ortografía do galego no século XIX.

3. Literatura: O século XIX: os Precursores do Rexurdimento. A consolidación do Rexurdimento.

COMENTARIO DE TEXTO: «A Galicia», de Francisco añón. OBRADOIRO DE LITERATURA: A dra-

matización.

233


1.1. Le con fluidez e atención un texto dramático e recoñece nel as características propias do xé-

nero e clasifícao atendendo aos subxéneros teatrais.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico do teatro e outros espectácu-

los.

2.2. Coñece a estrutura dunha instancia ou solicitude e a información que debe recoller.

2.3. Interpreta correctamente siglas e acrónimos de uso frecuente.

2.4. Identifica os pronomes persoais e discrimina entre tónicos e átonos.

2.5. Coñece as distintas formas tónicas, recoñece a súa función e aplícaas correctamente en dife-

rentes contextos.

2.6. Coñece as formas átonas do pronome persoal e as súas contraccións, recoñece a súa función e

colócaas de maneira adecuada.

2.7. Coñece a situación da lingua galega no século XIX e recoñece os trazos propios da ortografía

decimonónica.

3.1. Comenta a situación da literatura galega no século XIX e coñece os precursores do Rexurdi-

mento.

3.2. Sabe que foi o Rexurdimento e recoñece os seus autores máis emblemáticos, ademais dalgúns

outros secundarios.

3.3. Intervén na dramatización dun texto.

234



- Interpretar correctamente siglas e acrónimos de uso frecuente.

- Identificar os pronomes persoais e diferenciar formas tónicas e átonas.

- Aplicar correctamente as formas tónicas do pronome persoal.

- Coñecer algúns dos precursores máis representativos do Rexurdimento.

- Identificar os autores máis emblemáticos do Rexurdimento.

METODOLOXÍA

- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e diferentes materiais de consulta.






información, etc.

- Estimular no alumnado o interese polo teatro e o gusto polas dramatizacións.

- Fomentar o espírito participativo na aula, nas actividades de carácter colectivo.



235
















236





- Se o profesor ou a profesora o estiman oportuno, sería interesante ver na clase ou na aula de

Informática algún documental sobre autores do Rexurdimento galego. Por exemplo: Murguía na

memoria ou Manuel Curros Enríquez. Na fronte unha estrela. Pódense ver na páxina da Axencia

Audiovisual Galega (http://www.culturagalega.org/avg/).

FOMENTO DA LECTURA

- Lectura doutro fragmento teatral.


ESO.

- Proponse ademais O catecismo do labrego e outras prosas (de V. Lamas Carvajal, en Edicións

Xerais, col. Biblioteca das Letras Galegas, 1990) e Teatro nas aulas (de VV.AA., en ed. Vía

Láctea, col. Materiais, 1987).

237

FOMENTO DAS TIC



- Visionado dalgún vídeo sobre os autores do Rexurdimento, como o proposto no apartado de

«Actividades complementarias».



- Interese por coñecer a orixe e evolución histórica do galego.


- Valoración dos textos dramáticos e das representacións teatrais como fonte de pracer e

divertimento.

- Actitude reflexiva e esixente no correcto uso da lingua da lingua.


colectiva.

- Actitude participativa nas actividades comúns de aula e nas dramatizacións.

238

UNIDADE 8



- Comprender e empregar distintos tipos de textos segundo a intención comunicativa.







- Analizar e valorar a presenza idílica da paisaxe galega na literatura.


- Aplicar os coñecementos de creación e interpretación de gráficos e táboas.



- Busca información en dicionarios e en Internet.

- Analizar de maneira reflexiva a información proporcionada en soportes tecnolóxicos.

- Analizar novos termos derivados da incorporación da novas tecnoloxías á nosa vida.

239


- Recoñecer o papel das actuais redes sociais nas relacións interpersoais.

- Interesarse por comprender a situación dos diferentes colectivos sociais noutra época e por ana-

lizar como se reflicten os problemas sociais na literatura.


- Mostrar interese pola correcta realización dos traballos de investigación propostos.




- Analizar de maneira crítica as inxustizas sociais reflectidas nos textos poéticos.

- Expresar os seus propios pensamentos e ideas de maneira reflexiva e tolerante.


- Mostrar curiosidade por coñecer a evolución histórica da nosa lingua e literatura.


OBXECTIVOS

- Ler e comentar textos presentados en soportes dixitais.

- Coñecer as características propias das tecnoloxías da información e comunicación e analizar a

linguaxe específica das SMS.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coas novas tecnoloxías e o universo virtual.

240

- Interpretar información presentada mediante gráficos e elaborar gráficos e táboas.

- Aplicar correctamente as grafías b e v.

- Identificar o verbo e descompoñer formas verbais nos seus elementos, indicando o valor que

achegan as diferentes desinencias.

- Conxugar as formas verbais dos verbos regulares e con variacións.

- Coñecer e aplicar correctamente as formas verbais dos verbos irregulares.

- Coñecer as principais contribucións de Rosalía de Castro á literatura e á vida cultural galegas.


Tres primeiras semanas de marzo

1. Análise de textos: Visionado e comentario de diferentes páxinas web en galego. Análise das

características e a linguaxe propia dos textos presentados en soporte dixital.

2. Lingua: VOCABULARIO: Informática e universo virtual. OBRADOIRO DE LINGUA: Lectura e in-

terpretación de gráficos. ORTOGRAFÍA: Uso de b e v. GRAMÁTICA: O verbo e a súa estrutura.

Verbos regulares e con variación. Verbos irregulares.

3. Literatura: Rosalía de Castro. COMENTARIO DE TEXTO: «Adiós ríos, adiós fontes».

OBRADOIRO DE LITERATURA: O recitado de poemas.


1.1. Analiza e comenta diferentes páxinas web e textos de diversa tipoloxía presentados en soporte

241

dixital.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico da informática e o universo

virtual.

2.2. Interpreta a información proporcionada mediante gráficos e elabora gráficos.

2.3. Emprega correctamente as grafías b e v.

2.4. Analiza o lexema e as desinencias dunha forma verbal e indica os valores que estas achegan.

2.5. Coñece e utiliza correctamente as formas verbais dos verbos regulares e con alternancia vocá-

lica.

2.6. Coñece e utiliza correctamente as formas verbais dos verbos irregulares.

3.1. Coñece a contribución de Rosalía de Castro á vida cultural e literaria galega e comenta algún

dos seus poemas.


- Analizar un texto presentado en formato dixital.

- Empregar correctamente as grafías b e v.

- Descompoñer unha forma verbal en lexema e desinencias.

- Saber conxugar os verbos regulares e con alternancia.

- Saber conxugar os verbos irregulares.

- Coñecer a contribución de Rosalía de Castro á vida cultural e á literatura galegas.

242

METODOLOXÍA

- Fomentar no alumnado o interese por comprender e analizar a linguaxe propia das novas

tecnoloxías.




información, etc.

- Estimular no alumnado o interese pola poesía.

- Crear na aula o ambiente adecuado para que o alumnado se sinta desinhibido á hora de participar

en actividades orais e no recitado de poemas.



- Revisar os contidos traballados ao longo do trimestre.









243









- Actividades de reforzo e ampliación correspondentes á unidade 8, en Tratamento da diversidade.



- Ofrecer máis exemplos de gráficos reais pertencentes a diferentes ámbitos.

- Formar grupos e encargarlles que busquen nos xornais, durante un certo tempo, exemplos de

gráficos de diferentes tipos. Analizalos conxuntamente en clase e intentar interpretar a

información que proporcionan.

244


interesante visitar a casa-museo de Rosalía en Padrón.

FOMENTO DA LECTURA

- Plan lector dos libros de literatura xuvenil seleccionados.

- Proponse ademais a lectura de Cantares gallegos (de Rosalía de Castro, en Edicións Xerais, col.

Biblioteca das Letras Galegas, 2006).

- Propóñense: Rosalía (de Xosé A. Neira Cruz, en Edicións Xerais, col. Así viviu, 1997) e No

ocaso dos poemas (de VV.AA., en revista Vamos, XXXII Premios Literarios «Minerva», colexio

Manuel Peleteiro, Santiago, 2005).

FOMENTO DAS TIC


- Análise metódica de diferentes tipos de información proporcionada en formato dixital.

- Escoitar algunhas adaptacións musicais que se fixeron de poemas de Rosalía de Castro. Por

exemplo, a de «Negra sombra» (de Luz Casal e Carlos Núñez), pertencente a Follas novas, ou a

de Cantares gallegos (de Amancio Prada, CD de 2004).

245


- Recoñecemento das vantaxes que ofrecen as novas tecnoloxías.

- Curiosidade por coñecer a linguaxe específica das SMS.

- Sensibilidade cara á poesía como un tipo especial de comunicación.

- Valoración do feito literario como medio para dignificar unha lingua e defender o seu valor como

medio de expresión literaria.

- Valoración da literatura como medio para loitar contra as inxustizas e problemas que sofre un

pobo.


- Coidado para evitar interferencias do castelán á hora de aplicar as grafías b e v.

246

UNIDADE 9





- Comprender e comentar diferentes textos periodísticos.

- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado para ampliar a capacidade expresiva.




- Comprender a importancia do medio no desenvolvemento dos acontecementos e mesmo na in-

terpretación da realidade en cada época.





- Recoñecer o avance das novas tecnoloxías e a súa implicación na vida cotiá.

247


- Recoñecer o labor informativo dos medios de comunicación e a súa repercusión na sociedade.

- Analizar as repercusións da implantación das novas tecnoloxías en determinados comportamen-

tos individuais e sociais.

- Valorar os avances científicos e a súa repercusión en diferentes ámbitos da vida.



- Aplicar os coñecementos adquiridos noutros contextos.


- Analizar os textos periodísticos de maneira independente, reflexiva e crítica.

- Esforzarse por analizar as inxustizas sociais que se reflicten en determinados textos.




- Valorar o carácter de denuncia social que pode adquirir a poesía.

- Analizar obras, autores e textos.


OBXECTIVOS

- Recoñecer os principais elementos do xornal e diferenciar os xéneros periodísticos.

248

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa prensa.

- Reescribir textos a partir duns criterios dados.


- Identificar as formas nominais do verbo e saber os valores e a función que poden adoptar o

infinitivo, o xerundio e o participio.

- Saber utilizar o infinitivo conxugado.

- Identificar e utilizar correctamente perífrases verbais e saber clasificalas.

- Coñecer a contribución de Curros Enríquez á literatura e á vida cultural galegas.


Tres primeiras semanas de abril

1. Análise de textos: Lectura e comentario dun texto periodístico. Os medios de comunicación:

funcións e xéneros.

2. Lingua: VOCABULARIO: A prensa. OBRADOIRO DE LINGUA: Reelaboración de textos.

ORTOGRAFÍA: Uso de h. GRAMÁTICA: Formas nominais dos verbos. O infinitivo conxugado.

Perífrases verbais.

3. Literatura: Curros Enríquez. COMENTARIO DE TEXTO: «Velaí vén, velái vén cantando» (A che-

gada a Ourense da primeira locomotora). OBRADOIRO DE LITERATURA: Coplas para os maios.

249


1.1. Le con fluidez e atención un texto periodístico e coméntao seguindo uns criterios dados.

1.2. Coñece as funcións da prensa e identifica os xéneros periodísticos.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico da prensa.

2.2. Reelabora textos a partir de certos criterios dados.

2.3. Escribe correctamente palabras con e sen h.

2.4. Identifica e analiza as formas nominais dos verbos.

2.5. Utiliza correctamente o infinitivo conxugado.

2.6. Identifica e utiliza correctamente as perífrases verbais e sabe clasificalas segundo o valor que

acheguen.

3.1. Coñece a contribución de Curros Enríquez á cultura e á literatura galegas.

3.2. Analiza e compón coplas de maios.



- Analizar un texto periodístico.


- Identificar e analizar as formas nominais dos verbos.

- Utilizar correctamente o infinitivo conxugado.

- Identificar e aplicar correctamente perífrases verbais.

- Coñecer a contribución de Curros Enríquez á literatura galega e comentar un texto seu.

250

METODOLOXÍA

- Fomentar nos rapaces e rapazas o interese por coñecer as noticias de actualidade, así como o

espírito crítico necesario para interpretalas.




información, etc.

- Estimular no alumnado o interese pola poesía e motivalos para que interpreten de maneira

reflexiva os aspectos sociais reflectidos nos textos.


- Estimular no alumnado o interese por coñecer o legado dos autores máis representativos da nosa

literatura.









251












- Propoñerlles aos alumnos e alumnas que compoñan un poema sobre algunha ferramenta ou

utensilio que eles mesmos elixan. Trátase de que reparen no feito de que calquera obxecto pode se

converter en materia poética.

- Ofrecer abundante material de prensa para analizar as características que diferencian os distintos

252

xéneros.

- Se é posible, visitar a redacción dun periódico ou dunha editorial.

- Animar os rapaces e rapazas a que realicen unha entrevista, elaboren unha reportaxe ou redacten

noticias coas que participar no Premio Mellor Periodista Infantil e Xuvenil promovido pola

Fundación Santiago Rey Fernández-Latorre e Caixa Galicia.

- Gravar e escoitar unha crónica deportiva na radio e comparala coa do mesmo acontecemento

deportiva na prensa escrita.

FOMENTO DA LECTURA


ESO.

- Lectura na aula de diversos textos periodísticos pertencentes a diferentes xéneros: artigos de

opinión, noticias, crónicas deportivas.

FOMENTO DAS TIC

- Acceso a diferentes exemplos de xornais dixitais para analizar as características que os

diferencian da prensa escrita en formato papel.


253


- Interese pola lectura como fonte de información e coñecemento.

- Lectura crítica e reflexiva dos textos periodísticos.

- Interese e esforzo por evitar interferencias do castelán no uso do h.

- Sensibilidade cara á creación poética como un tipo especial de comunicación entre os seres

humanos.

- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística de identidade colectiva e de

cultura privilexiada.

- Recoñecemento da importancia do traballo no desenvolvemento da sociedade.

254

UNIDADE 10





- Comprender e comentar textos periodísticos.


e comprensiva.




- Valorar o labor de defensa e protección do noso contorno levado a cabo por diferentes colecti-

vos e recoñecer a incidencia da actuación individual no medio.

- Interesarse por coñecer os termos que designan os elementos da nosa paisaxe.



- Interpretar información presentada en formato gráfico ou visual.


- Valorar o labor de denuncia que poden asumir os medios de comunicación.

255

- Comprender a importancia de utilizar con corrección calquera lingua, evitando interferencias

lingüísticas.





- Analiar os textos periodísticos de maneira independente, reflexiva e crítica.





- Comprender que unha lingua é moito máis ca un sistema de comunicación e valorala como ma-

nifestación do espírito dun pobo.


OBXECTIVOS

- Ler diferentes tipos de textos, literarios ou non, e facer o seu comentario.

- Analizar a estrutura e as partes dunha noticia.

- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa paisaxe natural.

- Interpretar e analizar mensaxes visuais: sinais, iconos e carteis.

256

- Escribir correctamente palabras con s e con x.

- Identificar, clasificar e analizar adverbios e locucións adverbiais.

- Saber que son as interferencias lingüísticas e por que se producen.

- Identificar castelanismos e clasificalos en fonéticos, ortográficos, morfosintácticos, léxicos ou

semánticos.

- Coñecer as principais contribucións de Eduardo Pondal á literatura e á vida cultural galegas.

- Crear contos a partir de palabras ou imaxes dadas.


Última semana de abril e primeira quincena de maio

1. Análise de textos: Lectura e comentario dunha noticia de prensa. A noticia e a súa estrutura.

2. Lingua: VOCABULARIO: A paisaxe natural. OBRADOIRO DE LINGUA: As mensaxes visuais.

ORTOGRAFÍA: Uso do s e x. GRAMÁTICA: Adverbios e locucións adverbiais. LINGUA E

SOCIEDADE: As interferencias lingüísticas: castelanismos fonéticos, ortográficos, morfosintácti-

cos, léxicos e semánticos.

3. Literatura: Eduardo Pondal. COMENTARIO DE TEXTO: «Os pinos». OBRADOIRO DE

LITERATURA: Creación de contos.


1.1. Analiza unha noticia e identifica a súa estrutura.

257

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico da paisaxe natural.

2.2. Analiza e interpreta mensaxes visuais.

2.3. Escribe correctamente palabras con s e con x.

2.4. Identifica, clasifica e analiza adverbios e locucións adverbiais.

2.5. Recoñece, clasifica e corrixe castelanismos.

3.1. Coñece as principais contribucións de Eduardo Pondal á literatura galega.

3.2. Crea contos a partir de imaxes ou palabras.



- Analizar unha noticia e recoñecer a súa estrutura piramidal.

- Escribir correctamente palabras con s e con x.

- Identificar e clasificar adverbios e locucións adverbiais.

- Recoñecer e corrixir castelanismos.

- Coñecer as principais contribucións de Eduardo Pondal á literatura galega.

METODOLOXÍA


- Fomentar nos rapaces e rapazas o interese polas noticias de actualidade, así como o espírito

crítico necesario para interpretalas.


258



información, etc.

- Estimular no alumnado o interese por algúns autores da nosa literatura.














259




- Actividades de reforzo e ampliación correspondentes á unidade 10, en Tratamento da

diversidade.




interesante visitar a redacción dalgún xornal galego, a RTVG, algunha emisora de radio, etc., e

mesmo participar nalgún programa.


interesante visitar algún castro ou algún museo no que haxa vestixios do pasado celta.

- Pódeselles suxerir aos alumnos e alumnas que elaboren unha listaxe con castelanismos que vaian

atopando en carteis, sinais, propaganda, nos medios de comunicación, etc. Ao carón de cada

palabra ou expresión escribirán a forma correspondente galega.

260

FOMENTO DA LECTURA


ESO.

- Proponse ademais para ler na aula: Breogán (de Xabier P. Docampo, en ed. A Nosa Terra, col.

Mitos e lendas, 1998).

FOMENTO DAS TIC


- Consulta na Rede da edición dixital dalgún xornal galego; por exemplo: Galicia-Hoxe.com,

Xornal.com, Anosaterra Diario, Vieiros, etc.


- Actitude crítica ante as mensaxes da prensa, diferenciando entre opinión e información.

- Valoración da literatura como vehículo para defender os sinais de identidade dun pobo.

- Sensibilidade cara á poesía e a música como tipos especiais de comunicación entre os seres

humanos.

- Esforzo e interese para evitar os castelanismos.


261

UNIDADE 11





- Comprender, compoñer e compoñer diferentes textos periodísticos.

- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado para mellorar a expresión.





- Interesarse por coñecer a orixe e o significado dos topónimos que designan a súa realidade es-

pacial máis próxima.





ñecementos.

262


- Recoñecer o labor informativo dos medios de comunicación e a súa repercusión na sociedade.

- Recoñecer a importancia da carta e do correo electrónico nas relacións persoais.

- Valorar o papel de denuncia social que pode ter a literatura.


- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual: parágrafos, táboas e

cadros.



- Interesarse por coñecerse mellor a si mesmo e as persoas que o rodean.

- Analizar de maneira crítica e reflexiva a realidade social reflectida en determinados textos lite-

rarios.





OBXECTIVOS

- Ler un texto periodístico de maneira comprensiva e facer o seu comentario.

- Coñecer as características e as fases propias da elaboración dunha entrevista.

263

- Identificar, clasificar e analizar a orixe de determinados topónimos e relacionalos cos seus

xentilicios.

- Analizar as características e a estrutura da carta e do correo electrónico.

- Escribir correctamente palabras con l e ll e con n e ñ.

- Identificar as preposicións e locucións preposicionais e recoñecer a súa función.

- Coñecer o panorama da narrativa no século XIX e saber cales son os principias representantes da

novela e do conto.

- Escribir un conto a partir dunhas pautas dadas.


Segunda quincena de maio

1. Análise de textos: Lectura e comentario de dúas entrevistas periodísticas. A entrevista: caracte-

rísticas e fases na súa elaboración.

2. Lingua: VOCABULARIO: Os topónimos. OBRADOIRO DE LINGUA: A carta e o correo electrónico.

ORTOGRAFÍA: Palabras con l/ll e n/ñ. GRAMÁTICA: Preposicións e locucións preposicionais.

A frase preposicional.

3. Literatura: A narrativa do século XIX. Principais representantes da novela. Principais represen-

tantes do conto literario. COMENTARIO DE TEXTO: fragmento de O catecismo do labrego.

OBRADOIRO DE LITERATURA: Redacción de contos.

264


1.1. Analiza as características da entrevista, asimilala ao xénero periodístico correspondente e re-

coñecer as fases da súa elaboración.

2.1. Identifica e analiza topónimos e clasifícaos segundo a súa orixe.

2.2. Relaciona topónimos dados cos xentilicios correspondentes.

2.3. Coñece a estrutura da carta e do correo electrónico e analiza as súas similitudes e diferenzas.

2.4. Escribe correctamente palabras con l e con ll.

2.5. Escribe correctamente palabras con n e con ñ.

2.6. Identifica e utiliza correctamente preposicións e locucións preposicionais e identifica a súa

función na frase.

2.7. Analiza unha frase preposicional.

3.1. Coñece o panorama da narrativa galega no século XIX e recoñece algúns dos seus máximos

representantes.

3.2. Escribe contos seguindo unhas pautas dadas.



- Coñecer as fases necesarias na elaboración dunha entrevista.

- Recoñecer e clasificar topónimos.

- Establecer a relación correcta entre topónimos dados e os seus xentilicios correspondentes.

- Escribir correctamente palabras con l e con ll.

- Escribir correctamente palabras con n e con ñ.

265

- Identificar preposicións e locucións preposicionais e utilizalas correctamente.

- Coñecer o panorama da narrativa galega no século XIX e recoñecer algúns dos seus máximos

representantes.

METODOLOXÍA




información, etc.

- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos próximos aos intereses do alumnado

e ao seu contorno.


- Motivar os alumnos e as alumnas para que se esforcen en crear os seus propios textos con certa

pretención literaria.

- Fomentar o interese por coñecer os autores máis representativos da nosa literatura.



- Dicionarios de toponimia.

- Ordenadores e material diverso presentado en formato dixital.


266















267


- Buscar entrevistas en diferentes medios de comunicación escritos: prensa, revistas do corazón,

etc.

- Busca da toponimia próxima ao seu contorno en diferentes dicionarios especializados para

analizar a súa orixe e formación.

- Gravación e audición de entrevistas ofrecidas en medios audiovisuais.

- Tamén sería interesante animar os rapaces e rapazas a que realicen unha entrevista, elaboren unha

reportaxe ou redacten noticias coas que participar no Premio Mellor Periodista Infantil e Xuvenil

promovido pola Fundación Santiago Rey Fernández-Latorre e Caixa Galicia.

FOMENTO DA LECTURA


ESO.

FOMENTO DAS TIC


- Acceso ás páxinas web apuntadas na unidade.

- Visionado e audición de entrevistas ofrecidas en diferentes programas de radio ou de televisión e

análise crítica das características propias.

268


- Actitude crítica ante as mensaxes da prensa, diferenciando entre opinión e información.

- Curiosidade por coñecer a orixe dos topónimos próximos ao seu contorno.

- Valoración da literatura como instrumento de protesta social.

- Defensa do ser humano por riba de calquera concepción ou clasificación socioeconómica.

- Coidado na elaboración dos propios textos e interese por detectar e evitar castelanismos.

269

UNIDADE 12






ou creativa.


e comprensiva.





- Aplica o razoamento dedutivo na resolución de xogos e actividades.



- Reflexionar acerca da incorporación da prensa á implantación das novas tecnoloxías e analizar

as vantaxes que ofrece.

- Consultar información a través de periódicos e revistas dixitais.

270


- Valorar a importancia da sección xornalística Cartas ao director, que permite a difusión de pro-

blemas, denuncias, etc. de carácter individual.




- Analizar de maneira crítica e reflexiva a realidade social reflectida en determinados textos lite-

rarios.

- Participar nas actividades de grupo de maneira activa e desinhibida.





OBXECTIVOS

- Recoñecer as características da prensa dixital e coñecer algunhas publicacións.

- Coñecer o vocabulario básico que conforma o campo semántico dos xogos.

- Coñecer a estrutura e función das Cartas ao director.

- Utilizar correctamente algúns grupos consonánticos cultos.

- Identificar as conxuncións e as locucións conxuntivas, clasificalas e recoñecer a súa función.

271

- Recoñecer as interxeccións.

- Coñecer o panorama do teatro galego no século XIX e identificar algúns dos seus autores e obras

máis representativos.


Tres primeiras semanas de xuño

1. Análise de textos: Lectura dun texto periodístico en formato dixital. Características da prensa

dixital.

2. Lingua: VOCABULARIO: Xogos de onte e de hoxe. OBRADOIRO DE LINGUA: As cartas ao direc-

tor. ORTOGRAFÍA: Grupos consonánticos: -cc-, -ct- e bl, pl, cl, fl, gl. GRAMÁTICA: As con-

xuncións e as locucións conxuntivas. As interxeccións.

3. Literatura: O teatro no século XIX. Autores e obras. COMENTARIO DE TEXTO: A fonte do xura-

mento. OBRADOIRO DE LITERATURA: Narración de contos.


1.1. Recoñece as características propias da prensa dixital e coñece algunhas publicacións.

2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico dos xogos.

2.2. Recoñece unha carta ao director e analiza a súa estrutura.

2.3. Utiliza correctamente os grupos consonánticos -cc- e -ct- segundo o contexto no que apare-

zan.

272

2.4. Utiliza correctamente os grupos consonánticos bl, pl, cl, fl, gl.

2.5. Identifica e clasifica conxuncións e locucións conxuntivas segundo a función que desempe-

ñen dentro da frase ou da oración.

2.6. Recoñece e utiliza interxeccións segundo a situación comunicativa.

3.1. Coñece a situación do xénero teatral galego no século XIX e identifica algúns autores e obras

representativos.

3.2. Conta e escenifica contos.



- Enfrontarse a un texto presentado en formato dixital de maneira madura e interpretar tanto a

información que proporciona como os recursos que emprega.

- Utilizar correctamente os grupos consonánticos estudados.

- Identificar conxuncións e locucións conxuntivas, clasificalas e recoñecer a función que

desempeñan.

- Identificar interxeccións e utilizalas adecuadamente segundo a situación comunicativa dada.

- Coñecer a situación do xénero teatral galego no século XIX e identificar algúns autores e obras

representativos.

273

METODOLOXÍA


- Fixar hábitos de traballo: recompilar os esquemas feitos ao longo do curso para ter unha visión de

conxunto do que se estudou, facer análises sintácticas, usar o diccionario e a gramática, practicar

o comentario de textos, ler e escribir para afianzar a correcta ortografía, utilizar a Rede para obter

e manexar información, elaborar fichas, etc.

- Espertar nos alumnos e alumnas o interese por coñecer algúns autores representativos da nosa

literatura.



- Crear na aula o ambiente adecuado para que os alumnos e as alumnas se animen a narrar os seus

propios contos.



- Ordenadores e recursos informáticos para traballar con textos diversos presentados en formato

dixital.






274









- Actividades de reforzo e ampliación correspondentes á unidade 12, en Tratamento da

diversidade.



- Suxírese desenvolver algún tipo de xogo na clase relacionado cos contidos da unidade. Pódenlle

ser de utilidade ao profesor ou profesora: Chirlosmirlos. Enciclopedia dos xogos populares, de

Antón Cortizas (Edicións Xerais, 2001) e Técnicas e xogos cooperativos, de Xesús R. Jares

275

(Edicións Xerais, 2005). Deste último libro propoñemos, por exemplo, os xogos «O xornal das

boas novas» e «Entrevistas simultáneas».

- Se é posible, pedirlles aos pais ou aos avós xoguetes antigos que conserven e levalos á clase para

comparalos cos xoguetes máis modernos. Analizar a utilidade de aprendizaxe e de entretemento

en cada caso.

FOMENTO DA LECTURA


ESO.

FOMENTO DAS TIC

- Busca de información en Internet

- Traballo con xornais electrónicos galegos.

- Visualizar, a través dalgunha páxina web, algúns xoguetes antigos. Existen na Rede moitísimas

páxinas adecuadas a este contido. Por exemplo:

http://www.juguetesantiguos.net/nino.html

http://www.juguetes-antiguos.es/

276




- Curiosidade por coñecer e utilizar as novas tecnoloxías.

- Curiosidade por coñecer os xoguetes máis antigos e por analizar de maneira reflexiva e madura a

súa utilidade lúdica e pedagóxica.

- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e sociocultural dunha época.

277

Contidos mínimos 3º ESO

Estes obxectivos – contidos mínimos – foron formulados en forma de capacidades

que lles permitan aos/ás alumnos/as ser quen de seguir progresando en 4º ESO.

1. Ler pronunciando, entonando e cun ritmo axeitado, que posibilite a

comprensión.

2. Interpretar e comprender textos orais e escritos axeitados ao seu nivel de

desenvolvemento intelectual, sabendo localizar a idea ou ideas clave.

3. Ser quen de construir esquemas de chaves e números.

4. Ser quen de elaborar resumos de textos orais e escritos.

5. Expor oral e/ou por escrito un tema, seguindo unha orde lóxica e comprensiva,

e coa debida presentación.

6. Saber acentuar todo tipo de palabras.

7. Empregar correctamente os signos de puntuación.

8. Saber realizar o xénero e o número dos substantivos e os adxectivos.

9. Saber poñer un adxectivo en todos os graos.

10. Coñecer os artigos e as súas contraccións.

11. Coñecer as formas do pronome persoal, distinguir as átonas das tónicas e

saber colocalas, como mínimo, nunha oración simple afirmativa, nunha negativa e

nunha composta subordinada moi sinxela, así como alomenos nunha posición nas

perífrases verbais.

278

12. Empregar correctamente te/che e llo/llelo.

13. Coñecer o esquema dos demostrativos e as súas contraccións.

14. Coñecer os posesivos e o seu emprego co artigo.

15. Recoñecer o verbo e as tres conxugacións regulares galegas.

16. Coñecer e usar o infinitivo persoal.

17. Recoñecer os diferentes tipos de oracións e os constituíntes que as forman.

18. Saber realizar a transformación dunha oración activa en pasiva.

19. Coñecer os adverbios máis usuais e diferenciar o seu valor.

20. Coñecer as preposicións máis usuais e saber empregalas.

21. Diferenciar e caracterizar diferentes tipos de textos.

22. Saber realizar nos mínimos propostos pola profesora un comentario literario.

23. Coñecer e saber distinguir, polas súas características, unha cantiga de amigo,

de amor e de escarnio.

24. Situar cronolóxicamente os Séculos Escuros e coñecer a razón desa

denominación.

25. Coñecer os títulos e a temática das obras máis importantes dos tres grandes

autores do Rexurdimento.

279

Avaliación













setembro.









280

Procedementos








obxectivos, existirá unha proba final no mes de xuño á que poderá acceder o alumnado que teña demostrado

o seu nesforzo para aprobar a materia ao longo do curso.

Instrumentos










281

Material empregado


Lingua Galega e literatura. Educación secundaria 3. Celia Diaz Núñez, Mercedes Seixo Pastor.

Anaya (2012)

Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non como eixo

central do curso.


• Utilización constante do dicionario

• Utilización das TIC: as novas tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos

últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan

o seu sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas

áchanse pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son

empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na ampliación de

coñecementos.

282


Lingua e Literatura 3ºESO

Nome e apelidos:

Data:

Exercicio nº 1.-

Le atentamente o texto e responde as seguintes cuestións:

“Quíxente tanto, meniña,tívenche tan grande amorque para min eras lúa,branca aurora e craro sol;augua

limpa en fresca fonte,rosa do xardín de Dios,alentiño do meu peito,vida do meu corazón”.Así che falín

un díacaminiño de San Lois,todo oprimido de angustia,todo ardente de pasión,mentras que ti me

escoitabasdepinicando unha frolporque eu non vise os teus ollosque reflexaban traiciós.Dempois que si

me dixeches,en proba do teu amor,décheme un caraveliñoque gardín no corazón.¡Negro caravel

maldito,que me fireu de dolor!Mais, a pasar polo río,o caravel afondou...!Tan bo camiño ti levescomo o

caravel levou.

Rosalía de Castro: Cantares gallegos.

a) Os diminutivos son abundantes no poema. Escribe algún exemplo e explica que cres que pretende a

autora coa utilización dos mesmos.

b) Cal é para ti o tema ou idea principal do texto?

c) Analiza a rima e o número de sílabas nos versos.

284

Exercicio nº 2.-

Sinala cales foron as linguas que tomaron parte na formación do galego.

Exercicio nº 3.-

Copia o seguinte texto corrixindo todos os erros de ortografía que atopes nel e colocando os de signos de

puntuación que falten:

O taberneiro sinalou os trofeos dos estantes entre botellas de licor co metal balorento descolgou unha

fotografia limpouna do pó co revés da man mirouna satisfeito e logo mostroulla ó estranxeiro o retrato era

dun mozo duns vinte anos de aspeto robusto e atlético apoiaba o pe dereito no balón vestia pantalon azúl

camisola blanquiazul e medias azuis con remates en blanco

Manuel Rivas: Un millón de vacas.

Exercicio nº 4.-

Localiza os adxectivos nas seguintes oracións e di se son explicativos ou especificativos:

285

A branca neve das montañas reloce no horizonte.

Éche unha rapaza moi xeitosa.

Exercicio nº 5.-

Substitúe os complementos subliñados nas seguintes oracións polos pronomes persoais átonos correspondentes:

a) Non sei se levar uns discos para Anxo o día do seu aniversario.

b) Sabes por que chamei (a ti) e contei (a ti) o que pasara na escola?

Exercicio nº 6.-

Responde:

a) Completa as oracións coa forma verbal indicada entre parénteses:

Hoxe non ___________ (pres. ind. SAÍR), xa que non me atopo moi ben.

Onte pola noite vós __________ (pret. imperf. ind. DICIR) xustamente o contrario.

Perdiches esa oportunidade por _________ (2ª sing. infinitivo conxugado FALAR) de máis.

Eu xa lle ___________ (pret. perf. ind. DAR) a súa parte do diñeiro a Matías.

b) Sinala as perífrases verbais; indica se son temporais, modais ou aspectuais e o matiz que expresa cada

286

unha delas:

Seguides crendo que chegaremos a tempo?

Teño que rematar o traballo antes do xoves.

Exercicio nº 7.-

Responde:

a) Coloca estes substantivos no grupo que corresponda: xeonllo, beizos, embigo, ingua, nocello, cóbado,

caluga, costas, fazula.

Cabeza Tronco Extremidades

b) Relaciona os substantivos da esquerda co sinónimo correspondente da columna da dereita:

feder probar

ollar advertir

notar alcatrear

catar mirar

287


Nome e apelidos:

Data:

Exercicio nº 1.-

Le atentamente o texto e responde as seguintes cuestións:

“Quíxente tanto, meniña,tívenche tan grande amorque para min eras lúa,branca aurora e craro sol;augua

limpa en fresca fonte,rosa do xardín de Dios,alentiño do meu peito,vida do meu corazón”.Así che falín

un díacaminiño de San Lois,todo oprimido de angustia,todo ardente de pasión,mentras que ti me

escoitabasdepinicando unha frolporque eu non vise os teus ollosque reflexaban traiciós.Dempois que si

me dixeches,en proba do teu amor,décheme un caraveliñoque gardín no corazón.Negro caravel

288

maldito,que me fireu de dolor!Mais, a pasar polo río,o caravel afondou...!Tan bo camiño ti levescomo o

caravel levou.

Rosalía de Castro: Cantares gallegos.

a) Explica o significado do verbo depenicar e constrúe unha oración onde apareza.

b) Divide o texto en dúas partes e xustifica a división.

c) No terceiro verso do poema hai unha figura retórica. Poderías identificala?

Exercicio nº 2.-

Responde ás seguintes cuestións:

a) Cantas linguas se falan en Galicia? Hai máis dunha lingua oficial? Di cal ou cales son.

b) Cita os nomes dalgunha das linguas que interviñeron na formación do galego.

Exercicio nº 3.-

Copia o seguinte texto corrixindo todos os erros de ortografía que atopes nel e colocando os de signos de

puntuación que falten:

Vasoira en ristre o dono do Singapoore intentaba agora cambiar de canal na pantalla xurdíu unha

escena de temporal maritimo todo era enormemente familiar falaban da costa desa costa. Varias

embarcacións ian a deriva aínda que segundo o voceiro de Protecion Civil, todo estaba xa baixo control.

houbera vítimas.

289

Manuel Rivas: Un millón de vacas.

Exercicio nº 4.-

Localiza os adxectivos nas seguintes oracións e di se son explicativos ou especificativos:

A fría auga dos ríos baixa das montañas.

Merquei unha saia branca.

Exercicio nº 5.-

Substitúe os complementos subliñados nas seguintes oracións polos pronomes persoais átonos correspondentes:

a) Onte vin (a ti) pola rúa e vin (a ti) a bicicleta nova.

b) Por que non dis a verdade a todos?

Exercicio nº 6.-

Responde:

a) Completa as oracións coa forma verbal indicada entre parénteses:

Hoxe ____________ (pret. perf. ind. ANDAR) moito e por iso estou tan cansa.

Pídovos que ___________ (pres. subx. FACER) o traballo antes de saír.

290

Por que non __________ (pres. ind. DICIR) o que pensas?.

Onte fomos a Fisterra para __________ (1ª pl. infinitivo conxugado VER) o mar.

b) Sinala as perífrases verbais; indica se son temporais, modais ou aspectuais e o matiz que expresa cada

unha delas:

Debe de faltar pouco tempo para o remate da clase.

Raquel dixo que volvía chamar despois.

Exercicio nº 7.-

Responde:

a) Ao lado de cada un dos substantivos da columna, coloca un sinónimo de entre os propostos: colo,

sobrazo, nádega, cara, noelo.

faciana

pescozo

nocello

axila

cacha

b) Relaciona estes verbos co sentido ao que corresponden: ollar, feder, catar, aloumiñar, escoitar, saborear,

recender, axexar, oír.

Oído

291

Olfacto

Vista

Tacto

Gusto

c) Elixe un antónimo para cada substantivo: intransixencia, estima, decaemento, xenreira.

desprezo

simpatía

tolerancia

euforia

PROGRAMACIÓN 4º ESO292

Presentación


contidos:












futuro.

293




Por último, compre destacar que os contidos establecidos se formulan agrupando en torno a cada



294

UNIDADE 1

1. a) Obxectivos didácticos

• Coñecer a situación histórica de Galicia no primeiro terzo do século XX.

• Valorar a importancia das Irmandades da Fala e do movemento agrario na historia de Galicia.

• Identificar os elementos temáticos e estruturais nas obras de Ramón Cabanillas, así como os recursos

retóricos e estilísticos utilizados.

• Comprender o sentido global dun texto poético e identificar o seu tema principal e os seus aspectos

connotativos.

• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico do tempo

cronolóxico.

• Recoñecer as funcións das unidades que forman un enunciado e das relacións que se establecen entre

esas unidades.

• Recoñecer os erros máis habituais na produción de textos escritos: silepses e anacolutos.

• Identificar as distintas linguas que conviven no Estado español e coñecer de modo global a situación

lexislativa na que se atopa cada unha delas.

1. b) Criterios de avaliación

• Coñece a situación histórica de Galicia no primeiro terzo do século XX.

295

• Valora a importancia das Irmandades da Fala e do movemento agrario na historia de Galicia.

• Identifica os elementos temáticos e estruturais presentes nas obras de Ramón Cabanillas, así como os

recursos retóricos e estilísticos utilizados.

• Comprende o sentido global dun texto poético e identifica o seu tema principal e os seus aspectos

connotativos.

• Amplía o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico do tempo

cronolóxico.

• Recoñece as funcións das unidades que forman un enunciado e as relacións que se establecen entre

esas unidades.

• Recoñece os erros máis habituais que se dan na produción de textos escritos: silepses e anacolutos.

• Identifica as distintas linguas que conviven no Estado español e coñece de modo global a situación

lexislativa na que se atopa cada unha delas.

1. c) Competencias básicas

*Competencia en comunicación lingüística.

• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos

literarios: Comprensión do sentido global dun texto poético de Cabanillas, identificando o tema

principal, o eu poético, os aspectos connotativos, e os recursos retóricos e estilísticos propios do

autor presentes na obra.

• Leer de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía.

• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.

• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.

• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de

296

actividades de ampliación do léxico do campo semántico tratado (o tempo cronolóxico).

*Autonomía e iniciativa persoal.

• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.

• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.

• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.

• Poñer exemplos do aprendido.

• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.

*Tratamento da información e competencia dixital.

• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que

proporcionan as novas tecnoloxías.

• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun

poema ou dun texto narrativo.

• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de

diferentes versións musicadas.

*Competencia cultural e artística.

• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade

colectiva.

• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.

• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.

• Valorar o labor dos intelectuais de principios do século XX na recuperación e promoción da lingua

galega, así como na apertura do noso país as novas tendencias europeas.

*Competencia para aprender a aprender.

• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.

297

• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de


• Planificar e revisar as propias producións escritas.

*Competencia social e cidadá.

• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia

de inxustizas.

• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.

• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.

1. d) Contidos

• Galicia no primeiro terzo do século XX; as Irmandades da Fala.

• O movemento agrario.

• Ramón Cabanillas. A súa vida e obra. Principais características da súa produción literaria.

- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.

- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.

- Identificación das ideas esenciais.

- Reflexión sobre a intención dos textos.

/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.

/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.

• A expresión persoal.

• Campo semántico: o tempo cronolóxico.

- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.


298

- Correspondencias de sinónimos.

/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.

• Sintaxe: unidades e funcións.

• Relacións sintácticas de subordinación, coordinación e interdependencia.

• As propiedades do texto: a adecuación a cada situación comunicativa.

• Os anacolutos e as silepses.

• A situación das linguas do Estado español.

- Valoración do plurilingüismo como fonte de enriquecemento persoal.

UNIDADE 2


• Coñecer o labor realizado polos membros da Xeración Nós entre 1923 e 1936.

• Valorar a importancia histórica do esforzo cultural e normalizador que fixeron os membros da

Xeración Nós, así como o seu papel decisivo na consolidación e modernización da cultura galega.

• Coñecer os aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón Otero Pedrayo e Vicente

299

Risco.

• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico dos sentidos.

• Identificar as diferenzas entre frases simples e complexas, así como as relacións que se establecen

entre os seus elementos constituíntes.

• Diferenciar entre textos connotativos e denotativos.

• Adquirir unha perspectiva xeral da historia da lingua galega dende comezos do século XX ata a

Guerra Civil para comprender a evolución do uso social do galego.


• Coñece o labor realizado polos membros da Xeración Nós entre 1923 e 1936.

• Valora a importancia histórica do esforzo cultural e normalizador que fixeron os membros da

Xeración Nós, así como o seu papel decisivo na consolidación e modernización da cultura galega.

• Coñece os aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón Otero Pedrayo e Vicente

Risco.

• Amplía o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico dos sentidos.

• Identifica as diferenzas entre frases simples e complexas, así como as relacións que se establecen

entre os seus elementos constituíntes.

• Distingue os textos connotativos dos denotativos.

• Identifica elipses e redundancias e aplica os correctivos oportunos para mellorar as propias

producións.

• Posúe unha perspectiva xeral da historia da lingua galega dende comezos do século XX ata a Guerra

Civil e comprende a evolución do uso social do galego.

300




literarios: Coñecemento dos aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón Otero

Pedrayo e Vicente Risco.

• Leer de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía.



• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Ampliación do

léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico dos sentidos.














301



colectiva.












de inxustizas.



2. d) Contidos

• Os tempos do grupo Nós: a época que vai de 1923 a 1936. Contexto histórico, social e lingüístico en

302

Galicia.

• O grupo Nós e o seu labor.

• Vicente Risco. Perfil biobibliográfico e claves do seu pensamento.

Ramón Otero Pedrayo. Perfil biobibliográfico e claves do seu pensamento.







• Procedementos para a produción dun texto: planificación, construción, revisión e presentación.

• Campo semántico: o mundo dos sentidos.





• Sintaxe: a frase simple e complexa. Distinción entre frases endocéntricas e exocéntricas e a súa

subtipoloxía.

• A intención do texto: denotación e connotación.

• A elipse e a redundancia.

• Historia da lingua galega: de principios do século XX á Guerra Civil.

- Valoración da nosa lingua como feito histórico e sociocultural.

303

UNIDADE 3


• Comprender os principais aspectos do contexto político, social e cultural (anos da República, do

Estatuto, da Guerra Civil e do exilio) en que se desenvolveu a vida e a obra de Castelao.

• Tomar conciencia da importancia histórica de Castelao, tanto no eido cívico como no cultural, e da

fonda dimensión simbólica que na actualidade teñen a súa figura e a súa obra.

• Fomentar o estudo e lectura das distintas manifestacións artísticas creadas por Castelao.

• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición de léxico propio do campo semántico estudado (as

relacións sociais).

• Coñecer e identificar as cláusulas simples e complexas.

• Recoñecer as estruturas sintácticas que se corresponden coas oracións bipolares e coordinadas.

• Reorganizar e redactar textos atendendo aos principios de coherencia estudados nesta unidade.

• Redactar textos sen caer en cacofonías nin ambigüidades.

• Identificar os elementos que propiciaron un contexto oposto ao mantemento do galego logo da

Guerra Civil e comprender as causas da súa posterior recuperación.

• Recoñecer a importancia que a rexeneración cultural posterior aos anos cincuenta tivo sobre o galego

e o modo en que este chegou ata os nosos días.

304

3. d) Criterios de avaliación

• Comprende os principais aspectos do contexto político, social e cultural (anos da República, do

Estatuto, da Guerra Civil e do exilio) en que se desenvolveu a vida e a obra de Castelao.

• Sabe da importancia histórica de Castelao, tanto no eido cívico como no cultural, e da fonda

dimensión simbólica que na actualidade teñen a súa figura e a súa obra.

• Achégase ás distintas manifestacións artísticas creadas por Castelao e interésase polo seu estudo.

• Amplía o léxico persoal mediante a adquisición de léxico propio do campo semántico estudado (as

relacións sociais).

• Coñece e identifica as cláusulas simples e complexas.

• Recoñece as estruturas sintácticas que se corresponden coas oracións bipolares e coordinadas.

• Reorganiza e redacta textos atendendo aos principios de coherencia estudados nesta unidade.

• Redacta textos sen facer uso de cacofonías nin ambigüidades.

• Identifica os elementos que propiciaron un contexto oposto ao mantemento do galego logo da Guerra

Civil e comprende as causas da súa posterior recuperación.

• Recoñece a importancia que a rexeneración cultural posterior aos anos cincuenta tivo sobre o galego

e o modo en que este chegou ata os nosos días.




literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura e análise das distintas tipoloxías

(narrativas, pictóricas, teatrais e ensaísticas) producidas por Castelao e lectura e análise de diversos

305

textos literarios de Castelao, identificando os elementos temáticos e estruturais presentes neles, así

como os recursos gráficos, retóricos e estilísticos empregados.




actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata: as relacións sociais.
















colectiva.


306











de inxustizas.



3. d) Contidos

• A figura de Castelao. A súa vida e a súa dimensión política.

- Castelao e as claves da súa obra: a súa narrativa e os seus ensaios.

- Castelao como pintor e debuxante.






307


• Campo semántico: as relacións sociais.





• Cláusulas simples e cláusulas complexas.

• Iniciación ás oracións bipolares e coordinadas.

• A coherencia textual: cantidade de información, claridade, organización das ideas, progresión lóxica

e ausencia de contradicións.

• A ambigüidade e a cacofonía.

• Historia da lingua galega dende a posguerra ata hoxe.

/Valoración da nosa lingua como feito histórico e sociocultural.

UNIDADE 4


• Comprender o contexto social e cultural que se deu en Europa nos anos posteriores á Primeira

Guerra Mundial, e que posibilitou a aparición das vangardas artísticas.

308

• Coñecer e valorar os principais movementos de vangarda e identificar as técnicas empregadas por

cada un deles nas obras de autores galegos das primeiras décadas do XX.

• Valorar a produción textual de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís Amado Carballo, tendo en

conta a situación económica, cultural e política dos anos 20.

• Interpretar as producións poéticas das vangardas empregando os recursos teóricos aprendidos na

unidade.

• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico do inverno e do

Nadal.

• Identificar, razoando con corrección e exactitude, as funcións que se dan dentro da cláusula:

predicado e suxeito.

• Empregar pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores para cohesionar un

texto.

• Usar correctamente os signos de puntuación en todas as súas modalidades, tomando conciencia da

importancia que un bo uso deles ten na produción de textos escritos e na súa lectura pública.

• Tomar conciencia da situación sociolingüística de Galicia comprendendo a necesidade de avanzar no

proceso de normalización lingüística, tanto individual como socialmente.


• Comprende o contexto social e cultural que se deu en Europa nos anos posteriores á Primeira Guerra

Mundial, e que posibilitou a aparición das vangardas artísticas.

• Coñece e valora os principais movementos de vangarda e identifica as técnicas empregadas por cada

un deles nas obras de autores galegos das primeiras décadas do XX.

• Valora a produción textual de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís Amado Carballo, tendo en conta

309

a situación económica, cultural e política dos anos 20.

• Interpreta correctamente as producións poéticas das vangardas empregando os recursos teóricos

aprendidos na unidade.

• Amplía o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico do inverno e do

Nadal.

• Identifica, razoando con corrección e exactitude, as funcións que se dan dentro da cláusula:

predicado e suxeito.

• Emprega pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores para cohesionar un texto.

• Usa correctamente os signos de puntuación en todas as modalidades, tomando conciencia da

importancia que un bo uso deles ten na produción de textos escritos e na súa lectura pública.

• Recoñece a situación sociolingüística de Galicia e comprende necesidade de avanzar no proceso de

normalización lingüística, tanto individual como socialmente.




literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía.

- Lectura e comprensión de textos de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís Amado Carballo,

atendendo ás características anovadoras presentes neles e identificando os elementos temáticos e os

recursos retóricos e estilísticos propios do movemento de vangardas.

- Lectura e análise de diversos textos literarios de Manuel Antonio e Luís Amado Carballo,

310

identificando elementos temáticos e estruturais presentes neles, así como os recursos retóricos e

estilísticos empregados.




actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o inverno e o Nadal).
















colectiva.


311











de inxustizas.



4. d) Contidos

• A orixe dos movementos de vangarda.

• O futurismo, o cubismo, o dadaísmo e o surrealismo.

• As vangardas en Galicia e na pintura galega.

• A xeración de 1922. As liñas de renovación poética: o imaxinismo, o neotrobadorismo e o

vangardismo.

• Manuel Antonio: a súa vida, a súa obra e a súa contribución ás vangardas.

Aproximación á figura de Rafael Dieste.

312

Luís Amado Carballo e a súa técnica poética.







• O mapa conceptual: directrices para a súa elaboración.

• Campo semántico: o inverno e o Nadal.





• O suxeito e o predicado: elementos que desempeñan esas funcións dentro da cláusula.

• O uso de pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores para cohesionar un texto.

• O uso da puntuación: o punto, a coma, o punto e coma.

• A situación sociolingüística de Galicia na actualidade.

/Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.

313

UNIDADE 5


• Coñecer o contexto político, social e cultural que houbo en Galicia nos anos da guerra e da

posguerra, e analizar criticamente as consecuencias que este contexto represivo tivo para a cultura

galega.

• Comprender e valorar o papel xogado polos núcleos culturais que fixeron posible a continuidade da

cultura galega na posguerra.

• Valorar unha das figuras literarias máis importante do século XX, Álvaro Cunqueiro, comprendendo

o mundo narrativo que creou e a vixencia do seu estilo na narrativa actual.

• Coñecer os trazos fundamentais da vida e da obra de Cunqueiro, valorando o seu papel decisivo na

renovación da narrativa galega.

• Valorar as narracións orais como parte do noso acervo literario e cultural.

• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico da cidadanía

activa.

• Realizar unha correcta análise sintáctica identificando os complementos indirectos, os complementos

directos e os complementos axente, valorando a importancia de coñecer o funcionamento interno

314

dunha lingua.

• Utilizar a deíxe como procedemento para reforzar a cohesión dun texto.

• Coñecer e usar correctamente as regras de puntuación.

• Valorar criticamente os prexuízos e actitudes lingüísticas que continúan presentes na nosa sociedade

en relación co galego a pesar de se ter producido a institucionalización do idioma.


• Coñece o contexto social, cultural e lingüístico da Galicia dos anos de posguerra e analiza as

consecuencias que a represión tivo para a cultura galega.

• Comprende os intentos de activación da vida cultural galega tras a Guerra Civil por parte da editorial

Galaxia, así como do papel xogado polos núcleos culturais que continuaron o labor cultural na

posguerra.

• Le os textos máis representativos da produción de Álvaro Cunqueiro, poñendo especial atención nos

trazos máis relevantes que caracterizan a súa obra narrativa.

• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (somos cidadáns).

• Identifica as funcións sintácticas estudadas nesta unidade, tanto en frases illadas como en frases

integradas en textos: o complemento directo, indirecto e o complemento axente.

• Recoñece nun texto dado as unidades que desempeñan as funcións tratadas no tema.

• Localiza e recoñece a deíxe como mecanismo de cohesión textual.

• Presta especial atención ás regras de puntuación.

• Analiza a situación sociolingüística actual de Galicia e valora as vantaxes e inconvenientes que a

institucionalización da lingua supuxo para o galego, e adopta unha posición crítica fronte ás

informacións dadas.

315




literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura dos textos máis representativos da

produción de Álvaro Cunqueiro, poñendo especial atención nos trazos máis relevantes que

caracterizan a súa obra narrativa.




actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (somos cidadáns).












316





colectiva.












de inxustizas.



5. d) Contidos

• Estatuto de Autonomía e a Guerra Civil en Galicia.

• A represión e os anos de posguerra en Galicia.

317

• Os intentos de reinicio do labor cultural en Galicia: a fundación da editorial Galaxia.

Álvaro Cunqueiro. Perfil biográfico e aspectos principais da súa narrativa e da súa obra poética e

teatral.

A oralidade e a fantasía na literatura de Álvaro Cunqueiro.







• Campo semántico: somos cidadáns.





• As funcións sintácticas dentro da cláusula e unidades que as desempeñan: o complemento directo, o

complemento indirecto e complemento axente.

• Procedementos de cohesión textual: a deíxe.

• O uso da puntuación: dous puntos e puntos suspensivos.

• A institucionalización da lingua galega.

/Valorar a aplicación da lexislación vixente con respecto do uso da lingua galega.

318

UNIDADE 6

319


• Observar os recursos propios da tradición oral empregados por Ánxel Fole na súa produción

narrativa, prestando especial atención aos trazos referentes ás crenzas, experiencias parapsicolóxicas

e supersticións que lle serven para retratar unha Galicia misteriosa e máxica.

• Ler e analizar, temática e formalmente, diversos textos poéticos de Luís Pimentel, prestando especial

atención aos eixes sobre os que xira a súa obra: a soidade, o paso do tempo e a morte.

• Ler e analizar diversos textos poéticos de Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz Castro,

comparando ambas as dúas tipoloxías estruturais e temáticas.

• Ler, comprender e analizar os distintos aspectos dun texto (texto expositivo).

• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o Entroido e

os produtos típicos desta festa).

• Identificar e recoñecer os complementos circunstanciais nun enunciado, así como as unidades que

poden desempeñar esa función.

• Identificar o suplemento nun enunciado e os distintos tipos de unidades que poden funcionar como

tal.

• Usar as normas ortográficas con corrección no referente ao emprego de parénteses e comiñas.

• Coñecer de modo global as normativas que recoñecen a oficialidade da lingua galega.

• Tomar conciencia sobre a importancia da normalización de cara a conseguir que os dereitos

lingüísticos das linguas minoritarias se poidan exercer libremente.

320


• Valora a importancia cultural que tivo a obra de Ánxel Fole, e identifica a vixencia e influencia desta

obra na actualidade.

• Le e analiza, temática e formalmente, diversos textos poéticos de Luís Pimentel, prestando especial

atención aos eixes sobre os que xira a súa obra: a soidade, o paso do tempo e a morte.

• Le e analiza diversos textos poéticos de Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz Castro,

comparando ambas as dúas tipoloxías estruturais e temáticas.

• Le, comprende e analiza os distintos aspectos dun texto expositivo.

• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o Entroido e os

produtos típicos desta festa).

• Identifica e recoñece os complementos circunstanciais nun enunciado, así como as unidades que

poden desempeñar esa función.

• Identifica o suplemento nun enunciado e os distintos tipos de unidades que poden funcionar como

tal.

• Elabora textos escritos empregando a referencia interna como procedemento de cohesión.

• Usa as normas ortográficas con corrección no referente ao emprego de parénteses e comiñas.

• Coñece de modo global as normativas que recoñecen a oficialidade da lingua galega.

• Comprende o estado actual dos dereitos lingüísticos en Galicia e mantén unha postura crítica perante

as distintas medidas encamiñadas a mellorar a presenza do galego en ámbitos nos que ata o de agora

estaba excluído.




321

literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía:

- Lectura e análise, temática e formal, de diversos textos poéticos de Luís Pimentel, prestando

especial atención aos eixes sobre os que xira a súa obra: a soidade, o paso do tempo e a morte.

- Lectura e análise de diversos textos poéticos de Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz

Castro, comparando ambas as dúas tipoloxías estruturais e temáticas.

- Lectura, comprensión e análise dos distintos aspectos dun texto (texto expositivo).




actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o Entroido e os

produtos típicos desta festa).












322





colectiva.



• Valorar o esforzo vital realizado polos escritores da posguerra para defender, recuperar e conservar a

nosa lingua e a nosa cultura, así como para revitalizar o cultivo literario en lingua galega.








de inxustizas.



6. d) Contidos

• Ánxel Fole. Perfil biográfico e principais características da súa obra. O retrato da Galicia máxica e

popular e a oralidade na súa produción.

323

A poesía dos anos cincuenta: Luís Pimentel.

Os poetas da xeración do 36: Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz Castro.







• Os textos expositivos.

• Campo semántico: o Entroido e os produtos típicos desa festa.





• O complemento circunstancial e o suplemento.

• Procedementos de cohesión: referencia interna.

• Uso das parénteses e as comiñas.

• Os dereitos lingüísticos.

/Concienciación sobre a importancia da normalización de cara a conseguir que os dereitos

lingüísticos das linguas minoritarias se podan exercer libremente.

324

UNIDADE 7


• Comprender o fenómeno da emigración a América e o contexto socioeconómico e cultural que a

propiciou.

• Coñecer o papel sociopolítico e cultural xogado polas comunidades de exiliados na emigración.

• Analizar diferentes textos tirados da obra de Seoane, Blanco Amor e outros escritores da época do

325

exilio (Lorenzo Varela e Valentín Paz Andrade).

• Ler diversos textos literarios dos autores que conforman esta xeración do exilio, prestando especial

atención ás características formais e estilísticas das súas obras.

• Elaborar textos argumentativos respectando as normas de produción que se aplican para esta

tipoloxía textual.

• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (as romarías).

• Identificar os atributos e os complementos predicativos nun enunciado e aquelas unidades que

poidan desempeñar estas funcións.

• Usar os conectores de espazo e tempo tanto nos textos descritivos como nos narrativos.

• Valorar o galego como lingua propia de Galicia.


• Comprende o fenómeno da emigración a América e o contexto socioeconómico e cultural que a

propiciou.

• Coñece o papel sociopolítico e cultural xogado polas comunidades de exiliados na emigración.

• Analiza diferentes textos tirados da obra de Seoane, Blanco Amor e outros escritores da época do

exilio (Lorenzo Varela e Valentín Paz Andrade).

• Le diversos textos literarios dos autores que conforman esta xeración do exilio, prestando especial

atención ás características formais e estilísticas das súas obras.

• Elabora textos argumentativos respectando as normas de produción que aplican para esta tipoloxía

textual.

• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (as romarías).

• Identifica os atributos e os complementos predicativos nunha oración e aquelas unidades que poidan

326

desempeñar estas funcións.

• Usa os conectores de espazo e tempo tanto nos textos descritivos como nos narrativos.

• Emprega correctamente os parágrafos nas propias producións e identifica malos usos nos textos

alleos.

• Valora o galego como lingua propia de Galicia.




literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Análise de diferentes textos tirados da obra

de Seoane, Blanco Amor e outros escritores da época do exilio (Lorenzo Varela e Valentín Paz

Andrade).




actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (as romarías).








327









colectiva.



• Valorar o esforzo vital realizado polos escritores da posguerra para defender, recuperar e conservar a

nosa lingua e a nosa cultura, así como para revitalizar o cultivo literario en lingua galega.








de inxustizas.



328

7. d) Contidos

• Contexto histórico do desenvolvemento da cultura galega no exilio: a actividade política e cultural.

• As achegas culturais dos exiliados.

Os escritores do exilio. Os poetas Luís Seoane e Lorenzo Varela.

A figura de Eduardo Blanco Amor e a súa produción narrativa.







• Os textos argumentativos.

• Campo semántico: as romarías.





• O atributo e o predicativo.

• Os conectores de espazo e de tempo.

• O parágrafo: tipoloxía.

• A normalización do galego.

/Valoración do galego como lingua propia de Galicia.

329

/Valoración das principais experiencias de dinamización e normalización lingüística

existentes en Galicia.

UNIDADE 8


• Coñecer os cambios que se deron no contexto social e cultural na Galicia da etapa 1960-1975 e

analizar as circunstancias en que os escritores galegos tiveron que desenvolver o seu labor.

• Coñecer os principais aspectos biográficos da vida de Celso Emilio Ferreiro, así como os trazos máis

relevantes que caracterizan a súa obra poética.

• Ler e analizar os principais textos poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e observar as grandes liñas que

definen a súa obra, prestando especial atención aos aspectos temáticos e estruturais presentes nos

seus poemas.

• Identificar os recursos estilísticos propios do xénero poético na escolma de textos de Celso Emilio

Ferreiro.

• Ampliar o léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a administración local).

• Analizar cláusulas subordinadas substantivas e adxectivas e comprender a función que desempeñan

na cláusula complexa.

• Utilizar conectores textuais para estruturar as ideas.

• Redactar textos prestando especial atención á súa estrutura por parágrafos.

• Recoñecer as marcas que caracterizan as distintas variedades lingüísticas existentes en Galicia.

330


• Coñece os cambios que se deron no contexto social e cultural na Galicia da etapa 1960-1975 e

analiza as circunstancias en que os escritores galegos tiveron que desenvolver o seu labor.

• Coñece os principais aspectos biográficos da vida de Celso Emilio Ferreiro, así como os trazos máis

relevantes que caracterizan a súa obra poética.

• Le e analiza os principais textos poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e identifica as grandes liñas que

definen a súa obra, prestando especial atención aos aspectos temáticos e estruturais presentes nos

seus poemas.

• Identifica os recursos estilísticos propios do xénero poético na escolma de textos de Celso Emilio

Ferreiro.

• Amplía o léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a administración local).

• Analiza cláusulas subordinadas substantivas e adxectivas e comprende a función que desempeñan na

cláusula complexa.

• Utiliza conectores textuais para estruturar as ideas.

• Redacta textos prestando especial atención á súa estrutura por parágrafos.

• Recoñece as marcas que caracterizan as distintas variedades lingüísticas existentes en Galicia.




literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura e análise dos principais textos

poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e observación das grandes liñas que definen a súa obra, prestando

especial atención aos aspectos temáticos e estruturais presentes nos seus poemas.

331




léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a administración local).
















colectiva.




332







de inxustizas.



8. d) Contidos

• As transformacións en Galicia e no mundo entre os anos 1960 e 1975.

• A resistencia ao franquismo en Galicia.

• Celso Emilio Ferreiro. Perfil biográfico e trazos definitorios da súa obra.

Características principais da creación poética de Celso Emilio.







• Campo semántico: o concello (a administración local).


333




• Cláusulas subordinadas substantivas e subordinadas adxectivas.

• Conectores para estruturar as ideas.

• Parágrafos de enunciado e parágrafos de causa / efecto.

• As variedades xeográficas do galego.

/Valorar a importancia da conservación do patrimonio lingüístico galego como símbolo de

identidade colectiva.

UNIDADE 9


• Comprender a influencia europea na poesía galega dos anos 50.

• Analizar as características que fan converxer aos homes e mulleres que conformaron a xeración dos

50.

• Ler e analizar os aspectos estruturais, estilísticos e de contido nas obras dos poetas das Festas

334

Minervais.

• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (a reciclaxe).

• Analizar cláusulas subordinadas adverbiais e comprender a función que desempeñan na cláusula

complexa.

• Identificar os conectores textuais como elementos que enlazan entre si os enunciados que compoñen

un texto.

• Utilizar correctamente os parágrafos atendendo ao seu uso en comparacións.

• Coñecer o galego que debemos empregar en situacións comunicativas formalizadas.


• Comprende a influencia europea na poesía galega dos anos 50.

• Analiza as características que fan converxer aos homes e mulleres que conformaron a xeración dos

50.

• Le e analiza os aspectos estruturais, estilísticos e de contido nas obras dos poetas das festas

minervais.

• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (a reciclaxe).

• Analiza cláusulas subordinadas adverbiais e comprende a función que desempeñan na oración

composta.

• Acepta de forma comprensiva as normas de funcionamento interno da lingua.

• Identifica os conectores textuais como elementos que enlazan entre si os enunciados que compoñen

un texto.

• Utiliza correctamente os parágrafos atendendo ao seu uso en comparacións.

• Coñece o galego que debemos empregar en situacións comunicativas formalizadas.

335




literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura e análise dos aspectos estruturais,

estilísticos e de contido nas obras dos poetas das Festas Minervais.




actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (a reciclaxe).













336




colectiva.










de inxustizas.



9. d) Contidos

• A xeración poética dos anos 50 e a súa evolución.

• Uxío Novoneyra. Breve biografía e trazos sobranceiros da súa obra: a súa visión cósmica da paisaxe.

Biografía de Avilés de Taramancos e aproximación á súa obra.

Principais autores da xeración dos cincuenta: Manuel María, Bernardino Graña, Xohana Torres.


337






• Campo semántico: a reciclaxe.





• As oracións subordinadas adverbiais.

• Conectores organizadores do discurso.

• Os parágrafos de comparación e contraste.

• A lingua estándar.

/Valorar e coñecer o galego que debemos empregar en situacións comunicativas

formalizadas.

338

UNIDADE 10


• Identificar e analizar os cambios sociais que se deron no panorama social e cultural galego durante a

época dos sesenta.

• Coñecer e identificar as tres liñas principais da narrativa galega entre 1960 e 1975: etapa de madurez,

narrativa realista e a Nova Narrativa Galega.

• Comprender a situación sociopolítica que produciu o movemento da Nova Narrativa Galega e a

importancia que tivo ao romper co ruralismo e coas estratexias narrativas tradicionais.

• Coñecer os trazos fundamentais que caracterizan a obra narrativa de cada un dos autores tratados na

unidade (X. Neira Vilas, X. L. Méndez Ferrín, C. Casares e M. X. Queizán).

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (a xustiza).

• Recoñecer as diferentes estruturas que presentan as oracións condicionais e concesivas.

• Comprender e producir mensaxes escritas con propiedade, autonomía e creatividade en lingua

galega, utilizándoa para se comunicar e organizar os propios pensamentos e para reflexionar sobre os

procesos implicados no uso da linguaxe, respectando sempre as normas ortográficas.

• Usar correctamente as terminacións -cia/-cio e -za/-zo.

• Coñecer as orientacións que se deben asumir e utilizar de xeito natural na fala e na escrita para evitar

facer da linguaxe unha ferramenta sexista.

339


• Identifica e analiza os cambios sociais que se deron no panorama social e cultural galego durante a

época dos sesenta.

• Coñece e identifica as tres liñas principais da narrativa galega entre 1960 e 1975: etapa de madurez,

narrativa realista e a Nova Narrativa Galega.

• Comprende a situación sociopolítica que produciu o movemento da Nova Narrativa Galega e a

importancia que tivo ao romper co ruralismo e coas estratexias narrativas tradicionais.

• Coñece os trazos fundamentais que caracterizan a obra narrativa de cada un dos autores tratados na

unidade (X. Neira Vilas, X. L. Méndez Ferrín, C. Casares e M. X. Queizán).

• Amplía o léxico propio do campo semántico da xustiza.

• Recoñece as diferentes estruturas que presentan as oracións condicionais e concesivas.

• Comprende e produce mensaxes escritas con propiedade, autonomía e creatividade en lingua galega,

utilizándoa para se comunicar e organizar os propios pensamentos e para reflexionar sobre os

procesos implicados no uso da linguaxe, respectando sempre as normas ortográficas.

• Usa correctamente as terminacións -cia/-cio e -za/-zo.

• Coñece as orientacións que se deben asumir e utilizar de xeito natural na fala e na escrita para evitar

facer da linguaxe unha ferramenta sexista.




340

literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Coñecemento dos trazos máis relevantes

que caracterizan a obra narrativa dos autores máis representativos da Nova Narrativa Galega e

lectura de obras ou fragmentos da súa produción.




actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (a xustiza).
















341

colectiva.



• Valorar as innovacións poéticas, teatrais e narrativas.








de inxustizas.



10. d) Contidos

• Os anos sesenta en Galicia: as transformacións políticas, económicas e sociais.

• A evolución da narrativa galega nos anos sesenta: a ruptura co ruralismo e as estratexias narrativas

tradicionais.

• O movemento literario da Nova Narrativa Galega e os autores máis destacados deste movemento.

Perfil biográfico e trazos definitorios da obra de Xosé Neira Vilas, Xosé Luís Méndez Ferrín, Carlos

Casares e María Xosé Queizán.


342






• Campo semántico: a xustiza.





• As oracións bipolares I: as condicionais e as concesivas.

• Normas de acentuación ortográfica.

• O uso de -cia/-cio e -za/-zo.

• A linguaxe sexista.

UNIDADE 11


• Coñecer e analizar os cambios sociais que se produciron en España e en Galicia dende 1975 ata a

actualidade.

• Analizar o novo status legal acadado pola lingua galega e coñecer as consecuencias que este cambio

tivo para a nosa literatura.

343

• Recoñecer as principais liñas e autores que salientan na poesía dos oitenta.

• Comparar textos dos novos grupos poéticos con outros estudados ao longo do curso e pertencentes a

tendencias antitéticas.

• Ler as obras da escolma proposta e elaborar textos onde se exprese, de xeito razoado, a valoración

persoal sobre os poemas lidos.

• Coñecer as normas de redacción dunha reclamación e identificar os contextos onde é requirida.

• Coñecer as normas básicas de redacción dunha solicitude e identificación dos contextos e situacións

nas cales o seu uso é requirido.

• Elaborar un currículo persoal seguindo as normas de redacción deste e empregando con exactitude as

aprendidas con anterioridade.

• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se estudou (as

accións).

• Analizar oracións bipolares e comprender as distintas funcións que desempeñan dentro da oración

segundo a súa tipoloxía.

• Aceptar de forma comprensiva as normas internas da lingua e fomentar o interese por adquirir un

dominio progresivo da súa gramática.

• Interpretar as abreviaturas e siglas máis usuais.

• Usar correctamente os grupos -cc-/-ct-.

• Valorar as obras literarias como parte do noso patrimonio cultural e lingüístico.

11.b) Criterios de avaliación

• Coñece e analiza os cambios sociais que se produciron en España e en Galicia dende 1975 ata a

actualidade.

344

• Analiza o novo status legal acadado pola lingua galega e coñece as consecuencias que este cambio

tivo para a nosa literatura.

• Recoñece as principais liñas e autores que salientan na poesía dos oitenta.

• Compara textos dos novos grupos poéticos con outros estudados ao longo do curso e pertencentes a

tendencias antitéticas.

• Coñece as normas básicas de redacción dunha reclamación e identifica os contextos onde esta é

requirida.

• Coñece as normas básicas de redacción dunha solicitude e identifica dos contextos e situacións nas

cales o seu uso é requirido.

• Elabora o seu propio currículo atendendo ás normas estruturais deste tipo de documentos.

• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se estudou (as accións).

• Analiza oracións bipolares e comprende as distintas funcións que desempeñan segundo a súa

tipoloxía.

• Acepta de forma comprensiva as normas internas da lingua e interésase por adquirir un dominio

progresivo da súa gramática.

• Interpreta as abreviaturas e siglas máis usuais.

• Usa correctamente os grupos -cc-/-ct-.

• Valora as obras literarias como parte do noso patrimonio cultural e lingüístico.




345

literarios.

• Leer de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura escolmada e análise das principais

liñas e autores que salientan na poesía dos oitenta.




actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se estudou (as accións).
















colectiva.

346



• Valorar as innovacións poéticas, teatrais e narrativas.








de inxustizas.



11. d) Contidos

• As transformacións da sociedade galega tras a fin da ditadura franquista. O novo marco político e

social.

• A oficialización da lingua galega. Os avances no proceso de normalización lingüística.

• A consolidación da industria editorial galega.

• A aparición de novos grupos poéticos: as voces femininas e a ruptura co socialrealismo.

A xeración poética dos oitenta.



347





• As solicitudes, as reclamacións.

• A elaboración dun currículo.

• Campo semántico: as accións.





• As oracións bipolares: causais, consecutivas e comparativas.

• Abreviaturas e siglas.

• O uso de -cc-/-ct-.

348

UNIDADE 12


• Coñecer os motivos sociais e culturais que propiciaron a expansión da narrativa galega dende 1980.

• Coñecer o novo marco político conformado tras a aprobación do Estatuto de Autonomía e a súa

incidencia no aumento da produción editorial galega.

• Identificar puntos converxentes e diferenzas entre as producións narrativas da Xeración dos oitenta e

as poéticas desa mesma xeración.

• Ler e valorar obras narrativas pertencentes aos autores das xeracións estudadas na unidade.

• Analizar os factores que permitiron que se consolidase a área da literatura infantil e xuvenil e

apreciar a grande importancia que supón a existencia de libros escritos en lingua galega neste campo.

• Valorar a importancia do auxe da produción dramática en Galicia.

• Ler textos dos autores representativos deste período prestando especial atención ao uso que das

imaxes e dos símiles fan os distintos autores e autoras.

• Valorar de forma crítica as mensaxes connotativas intrínsecas ás mensaxes publicitarias.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (as vacacións).

• Recoñecer as oracións coordinadas copulativas, disxuntivas, adversativas e distributivas e analizar as

diferenzas existentes entre elas.

349

• Interpretación dos símbolos e dos acrónimos máis usados na linguaxe oral e escrita.

• Lectura e comprensión de banda deseñada en galego, identificando os principais soportais en Internet

aos que acudir para afondar máis no tema.


• Coñece os motivos sociais e culturais que propiciaron a expansión da narrativa galega dende 1980.

• Coñece o novo marco político conformado tras a aprobación do Estatuto de Autonomía e a súa

incidencia no aumento da produción editorial galega.

• Identifica puntos converxentes e diferenzas entre as producións narrativas da Xeración dos oitenta e

as poéticas desa mesma xeración.

• Le obras narrativas pertencentes aos autores das xeracións estudadas na unidade e recoñece a súa

importancia.

• Analiza os factores que permitiron a consolidación da literatura infantil e xuvenil e aprecia a grande

importancia que supón a existencia de libros escritos en lingua galega neste campo.

• Valora e analiza a importancia do auxe da produción dramática en Galicia.

• Le textos escolmados dos autores representativos deste período prestando especial atención ao uso

que das imaxes e dos símiles fan os distintos autores e autoras.

• Valora de forma crítica as mensaxes connotativas intrínsecas ás mensaxes publicitarias.

• Amplía o léxico propio do campo semántico tratado (as vacacións).

• Recoñece as oracións coordinadas copulativas, disxuntivas, adversativas e distributivas e analiza as

diferenzas existentes entre elas.

• Recoñece e interpreta os símbolos e os acrónimos máis usados na linguaxe oral e escrita.

• Identifica incorreccións ortográficas relacionadas co uso de maiúsculas e minúsculas.

350




literarios.

• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía:

- Lectura escolmada de obras pertencentes a este novo rexurdir narrativo dos oitenta.

- Lectura e comprensión de banda deseñada en galego, identificando os principais soportais en

internet aos que acudir para afondar no tema.




léxico propio do campo semántico que se trata (as vacacións).











351






colectiva.



• Valorar a banda deseñada como unha manifestación artística capaz de transmitir unha determinada

mensaxe.








de inxustizas.



12. d) Contidos

• A expansión da narrativa galega dende 1980: cambios sociopolíticos.

352

• A xeración narrativa dos oitenta: Víctor Freixanes, Alfredo Conde e Xavier Alcalá.

A narrativa actual: Suso de Toro, Manuel Rivas e Darío Xohán Cabana.







• As voces femininas dos anos 90.

• A consolidación da literatura infantil e xuvenil.

• A creación do Centro Dramático Galego e o medre da produción teatral galega.

• A publicidade.

• Campo semántico: as vacacións.





• As oracións coordinadas: copulativas, disxuntivas, adversativas e distributivas.

• Os símbolos e os acrónimos.

• As maiúsculas e as minúsculas.

• As industrias culturais: a música e a banda deseñada.

353

Contidos mínimos 4º ESO

Estes obxectivos – contidos mínimos – foron formulados en forma de capacidades

que lles permitan aos/ás alumnos/as ser quen de seguir progresando no Bacharelato,

354

a aqueles que escollan esta opción, ou ben ter adquiridos uns coñecementos amplos

sobre a nosa lingua, historia e literatura, a aqueles que teñan coma opción os ciclos

formativos ou a inserción no mundo laboral.

1. Ler pronunciando, entonando e cun ritmo axeitado, que posibilite a

comprensión.

2. Interpretar e comprender textos orais e escritos axeitados ao seu nivel de

desenvolvemento intelectual, sabendo localizar a idea ou ideas clave.

3. Ser quen de construir esquemas de chaves e números.

4. Ser quen de elaborar resumos de textos orais e escritos.

5. Expor oral e/ou por escrito un tema, seguindo unha orde lóxica e comprensiva,

e coa debida presentación.

6. Saber acentuar todo tipo de palabras. Empregar correctamente a acentuación

diacrítica.

7. Empregar correctamente os signos de puntuación.

8. Ser quen de redactar textos de diferentes tipoloxías respectando as regras de

adecuación, coherencia e cohesión textuais.

9. Coñecer os períodos que constitúen a historia da nosa lingua no século XX.

355

10. Reflexionar sobre a nosa realidade sociolingüística actual. Coñecer as

variedades da lingua: xeográficas, socioculturais...

11. A oración simple e a oración composta. Elementos da oración.

12. As oracións compostas. Tipos.

Diferenciar as oracións coordinadas das subordinadas.

13. Saber realizar nos mínimos propostos polo/a profesor/a un comentario

literario.

14. Coñecer e apreciar a importancia que para a literatura e cultura galegas

supuxeron as Irmandades da Fala e o Grupo Nós. Saber situar estes dous grupos

cronolóxicamente e citar algún dos seus integrantes e obras.

15. Coñecer as vangardas máis importantes da nosa literatura, a tradición e a

renovación na semántica e na estética. Citar o nome dos principais poetas.

16. Situar cronolóxicamente a literatura de posguerra e a actual. Principais

temáticas e autores.

356

Avaliación













setembro.




357






Procedementos








obxectivos, existirá unha proba final no mes de xuño á que poderá acceder o alumnado que teña demostrado

o seu esforzo para aprobar a materia ao longo do curso.

Instrumentos





358






Material empregado


Lingua e literatura 4. Fernández Paz, Orizales, Moo, Rodríguez e Rodríguez. Edit. Xerais (2008).

Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non como eixo

central do curso.


• Utilización constante do dicionario

• Utilización das TIC: as novas tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos

359

últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC

atopan o seu sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así

entendidas áchanse pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na

aula e son empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na

ampliación de coñecementos.

PROGRAMACIÓN PDC – 3º ESO

Introdución

O ámbito lingüístico-social ten como finalidade fundamental o desenvolvemento da

competencia comunicativa do alumnado (nas dúas linguas oficiais da nosa comunidade), así como a

integración de conceptos relativos á xeografía (de Galicia, España, Europa e o mundo) xunto con

nocións que permitan ao alumnado a comprensión dos efectos da mundialización, as desigualdades

económicas e sociais e a diversidade cultural e social. Xa que logo, está orientada a garantir que, ao

final da educación secundaria obrigatoria, o estudantado sexa capaz de interaccionar adecuadamente

nas situacións de comunicación fundamentais dos ámbitos escolar, social, cultural e profesional, que

comprenda a diversidade de mensaxes orais e escritas con que se vai atopar ao longo da súa vida

adulta e que sexa quen de producilas, non só coa debida corrección lingüística, senón tamén con

360

creatividade e adecuación ao contexto en que se realiza a comunicación. Tamén se pretende que o

alumnado sexa capaz de relacionar conceptos relativos á xeografía, tipos de paisaxes agrarias,

actividades humanas, o poboamento, as comunicacións e os recursos económicos que se encontran

nas diversas áreas humanas. Estes dous aspectos, a lingua (galega e castelá) e a sociedade na que o

alumnado se encontra, van ser ferramentas fundamentais que vai utilizar para relacionarse na

sociedade, para adquirir novos coñecementos e entender a realidade, para analizar criticamente a

información, para xerar e difundir ideas ou opinións e mais para expresar a súa afectividade e

regular as emocións.

Dentro do apartado lingüístico, esta programación céntrase nos diversos bloques de contido,

que serán comúns ás dúas linguas oficiais da nosa comunidade (galego e castelán). Por esta razón,

os bloques de comunicación oral e escrita céntranse sobre todo no traballo lingüístico das relacións

interpersoais e sociais e nas habilidades comunicativas precisas en todas as áreas curriculares, así

como no emprego activo dos medios de comunicación e das tecnoloxías da sociedade da

información. Ademais, concibir a aprendizaxe da lingua como o desenvolvemento das destrezas de

comprensión e de expresión nos contextos sociais máis relevantes, incluído o literario, implica que

o coñecemento formal debe poñerse ao servizo da mellora das habilidades comunicativas. A

aprehensión das formas, estruturas e regras realízase mediante a reflexión e indución sobre os usos

contextualizados e ten que redundar no perfeccionamento destes. Daquela, a unidade lingüística

fundamental terá que ser o discurso e as propiedades textuais convértense nun dos piares do bloque

de funcionamento da lingua. Mais esta concepción implica tamén unha sistematización progresiva

361

ao longo da etapa dese funcionamento da lingua, co asentamento dunha metalinguaxe axustada e,

asemade, o profundamento gradual na reflexión sobre discursos cada vez máis complexos.

Desde o punto de vista social, os obxectivos que se pretenden céntranse no coñecemento do

relevo, dos climas e da vexetación da Terra; o coñecemento dos tipos de poboamento humano,

salientando a diferente estrutura da poboación mundial, xunto cos movementos naturais e as

migracións; a identificación das paisaxes agrarias e a actividade pesqueira; os espazos industriais do

mundo, localizando as principais rexións industriais; as actividades do sector servizo, que ten unha

importante crecente nos países desenvolvidos; os tipos de poboamento rural e urbano, coñecendo a

diversidade de estruturas urbanas no mundo actual; coñecer os estados e rexións de Europa,

sinalando os principais rasgos da economía de Europa e da Unión Europea e, finalmente, o

coñecemento da organización económica, administrativa e territorial do estado español, a

constitución de 1978 e as comunidades autónomas.

Obxectivos

1. Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade social, cultural

e académica nas dúas linguas oficiais da nosa comunidade.

362

2. Expresarse oralmente de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado aos distintos

contextos da actividade social, laboral e cultural, nas dúas línguas oficiais da nosa comunidade,

adoptando mediante o diálogo actitudes de respecto e de colaboración cos demais.

3. Expresarse por escrito de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado aos distintos

contextos da actividade social, laboral e cultural.

4. Utilizar eficazmente as linguas galega e castelá na actividade escolar para buscar, procesar

e analizar información e mais para redactar ou expoñer textos propios do ámbito académico.

5. Utilizar criticamente e con progresiva autonomía as bibliotecas, os medios de

comunicación social e as TIC para obter, interpretar, elaborar e valorar informacións de diversos

tipos e opinións diferentes.

6. Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas de uso

lingüístico para comprender textos orais e escritos e mais para escribir e falar con adecuación,

coherencia e corrección.

7. Comprender as circunstancias que condicionaron a historia social da lingua galega,

afirmándoa como propia de Galicia, así como as que hoxe condicionan o seu uso, de xeito que se

estea en disposición de superar as que supoñen obstáculos para a súa utilización en calquera

contexto e situación. Do mesmo xeito, coñecer a importancia da lingua castelá, das súas variedades,

a súa historia e a súa importancia no mundo.

8. Coñecer e respectar a realidade plurilingüe e pluricultural do Estado español, de Europa e

do mundo actual, facerse consciente da riqueza que representa e entender as situacións que provoca

o contacto de linguas.

363

9. Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos que supoñen

xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas.

10. Ler con fluidez, consolidar o hábito lector e facer da lectura fonte de pracer, de

enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo.

11. Comprender textos literarios utilizando os coñecementos sobre as convencións de cada

xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos.

12. Aproximarse ao coñecemento do patrimonio literario en lingua galega e en lingua

castelá, e valoralo como un xeito de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes

contextos histórico-culturais.

13. Coñecer o relevo, os climas e a vexetación da Terra, así como os elementos esenciais da

localización sobre a superficie terrestre, os métodos de representación do espazo e os mapas.

14. Sittuar nun mapa as principais unidades do relevo da Península Ibérica e de Galicia,

coñecer e citar propiedades dos ríos e das costas peninsulares e dos diferentes medios naturais de

España e de Galicia.

15. Coñecer a desigual distribución da poboación na Terra, diferenciar a estrutura da

poboación mundial, os movementos naturais e migratorios e as tensións demográficas.

16. Analizar as características esenciais da poboación española e a súa distribución e

clasificar e explicar os movementos migratorios en España e Galicia.

17. Identificar as actividades e as paisaxes agrarias, e comprender a actividade pesqueira.

18. Coñecer os espazos industriais, así como as principais materias primas e fontes de

enerxía utilizadas na actividade industrial e localizar as principais rexións industriais do mundo.

364

19. Diferenciar as actividades do sector servizos e aplicar conceptos relacionados co dito

sector. Avaliar a globalización da economía mundial e coñecer as súas causas e consecuencias.

20. Identificar as peculariedades da agricultura, da industria e dos servizos en España e en

Galicia, e analizar algúns dos seus problemas.

21. Identificar entre poboamento rural e urbano, coñecer a diversidade de estruturas urbanas

no mundo actual e explicar a evolución e características das cidades españolas e de Galicia.

22. Asimilar a diversidade xeográfica do mundo, os estados e as súas desigualdades, e

coñecer o mapa político do mundo e as causas das desigualdades entre estados.

23. Coñecer os estados e as rexións de Europa e sinalar os principais rasgos da economía de

Europa e da Unión Europea.

24. Coñecer a organización económica, administrativa e territorial do Estado español, a

constitución do 1978 e as competencias e organización das comunidades

autónomas.

365

Contidos

Bloque 1. Comunicación oral. Escoitar e falar.

Comprensión de textos

Comprensión de textos propios dos medios de comunicación audiovisual, con especial

atención ás entrevistas, noticias, crónicas e reportaxes.

Análise encamiñada á comprensión e á valoración crítica da comunicación televisiva e da

radiofónica coas súas especificidades.

Comprensión de textos orais utilizados no ámbito académico, como presentación de tarefas e

de instrucións para a súa realización, intervencións en simposios ou exposicións orais de temáticas

variadas.

Desenvolvemento de habilidades de escoita activa. Actitude de interese, de cooperación e de

respecto ante as intervencións orais de quen fala diante de nós, sobre todo en exposicións do

profesorado ou do alumnado e mais no traballo colaborativo.

Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes dos medios de comunicación, con especial

atención ás procedentes das entrevistas, noticias, reportaxes e crónicas. Recoñecemento dos usos

366

lingüísticos discriminatorios, detección dos prexuízos que os sustentan e procura de alternativas que

se incorporen con progresiva autonomía ás propias producións.

Valoración das producións orais emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica

ante os prexuízos que se poidan asociar a ela. Do mesmo xeito, valoración das producións orais

correctas en lingua castelá.

Produción de textos

Exposición planificada, clara e ordenada sobre temas de actualidade que interesen ao

alumnado tomadas dos medios de comunicación, contrastando os diferentes puntos de vista e

opinións neles expresadas e axudándose dos medios audiovisuais e das TIC.

Participación activa en situacións propias do ámbito académico (achega de propostas e de

información, intercambio de opinións, breve exposición de traballos coa axuda dos medios

audiovisuais e das TIC, informes sobre as tarefas realizadas...).

Participación en entrevistas e simposios simulados, así como en situacións de comunicación

propias da vida cotiá do alumnado, adoptando o rexistro adecuado ás mesmas.

Uso consciente dos elementos paraverbais (volume de voz, velocidade, pausas, entoación) e

non verbais (xestos, movementos...) na intervención oral planificada.

Valoración do diálogo como medio de resolución de conflitos, intervencións orais

respectuosas con quen nos rodea e actitude de cooperación en situacións de aprendizaxe

compartida. Desenvolvemento de habilidades de comunicación asertiva (por exemplo, á hora de

formular e reaccionar a críticas).

367

Interese por producir enunciados correctos e non interferidos dende o punto de vista

fonético, fuxindo dos prexuízos que adoitan relacionarse con determinados modelos de lingua oral.

Bloque 2. Comunicación escrita. Ler e escribir

Comprensión de textos escritos

Comprensión de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais, como actas de reunión,

regulamentos...

Comprensión de textos dos medios de comunicación, recoñecendo as diferenzas entre

información e opinión en entrevistas, crónicas, reportaxes...

Comprensión de textos do ámbito académico, atendendo especialmente aos de carácter

instrutivo e expositivo (incluídos webs educativos e informacións de dicionarios, glosarios e

enciclopedias en diversos soportes).

368

Detección do tema e dos subtemas de textos expositivos e aplicación a estes de técnicas de

análise do contido de textos escritos: subliñado das ideas principais elaboración de esquemas que as

estruturen visualmente e resumo.

Utilización practicamente autónoma da biblioteca e das TIC para obter, organizar e

seleccionar a información.

Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes que supoñan calquera tipo de discriminación,

con especial atención ás procedentes de reportaxes, crónicas ou entrevistas dos medios de

comunicación. Recoñecemento dos usos lingüísticos discriminatorios, detección dos prexuízos que

os sustentan e procura de alternativas que se incorporen con progresiva autonomía ás propias

producións.

Lectura en voz alta adecuada aos patróns fonéticos do galego (entoación, fonética

sintáctica...) e fluidez lectora que favoreza a comprensión dos textos en galego traballados na aula.

Do mesmo xeito, lectura en voz alta adecuada ao patrón fonético castelán (entoación, fonética

sintáctica) e fluidez lectora dos textos en castelán traballados na aula.

Produción de textos escritos

Composición de textos propios (en galego e en castelán) da vida cotiá e das relacións

sociais, como actas de reunión, solicitudes, etc.

Composición de textos propios dos medios de comunicación en soporte papel ou dixital,

fundamentalmente entrevistas, crónicas e reportaxes.

369

Composición, en soporte papel e dixital, de textos, sobre todo expositivos, propios do

ámbito académico, elaborados a partir de información obtida en distintas fontes. Elaboración de

proxectos e de informes sobre tarefas e sobre aprendizaxes.

Planificación, revisión e boa presentación dos textos escritos, con respecto polas normas

gramaticais e ortográficas e mais con adecuación á temática, fins, destinatarios, soporte... de cada

escrito.

Uso das TIC para elaborar textos escritos ben presentados e correctos, aproveitando as

posibilidades dos procesadores de textos, correctores ortográficos, etc.

Bloque 3. Funcionamento da lingua

370

Revisión da adecuación de textos alleos e propios, con recoñecemento das intencións

comunicativas expresadas a través dos modos e perífrases verbais.

Recoñecemento e uso reflexivo dos nexos e conectores textuais máis comúns, en particular

os presentativos, secuenciadores e de adición, e mais dos mecanismos de cohesión textual como a

referencia interna de tipo léxico, sobre todo a hiperonimia e a nominalización; análise e aplicación

da función cohesiva das familias léxicas.

Recoñecemento, sobre usos contextualizados, dos mecanismos de formación de palabras

(derivación e composición), para o perfeccionamento da comprensión e produción textuais.

Recoñecemento da diferenza entre funcións sintácticas e unidades que as desempeñan

(incluíndo as que teñen forma oracional), de cara á mellora das estruturas na construción e revisión

de textos, con emprego dunha terminoloxía sintáctica axeitada.

Uso dun léxico suficientemente amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de

vocabulario temático a partir de campos identificados nos textos traballados na aula.

Identificación e revisión da estrutura do texto, a construción dos parágrafos e a vinculación e

progresión temáticas en diferentes textos expositivos, alleos e propios.

Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión sintáctica, así como das normas

ortográficas, con aprecio dos seus valores funcionais e sociais.

Reflexión básica acerca daqueles aspectos da fonética e da fonoloxía do galego onde poidan

producirse interferencias (apertura das vogais de grao medio, n velar, entoación...), exposición a

modelos positivos e aplicación práctica nas interaccións orais espontáneas. Reflexión básica acerca

371

dos aspectos fundamentais da fonética e da fonoloxía do castelán onde poidan producirse

interferencia co galego.

Uso de estratexias de autoavaliación e autocorrección, aceptando o erro como parte do

proceso de aprendizaxe.

Interpretación e aproveitamento das informacións lingüísticas que ofrecen os dicionarios e

as obras de consulta, especialmente sobre formación de palabras, familias léxicas e normativa.

372

Bloque 4. Lingua e sociedade

Coñecemento xeral e concreción no marco peninsular das causas que contribúen á

formación, expansión, transformación, minorización, substitución e normalización das linguas, con

manexo e interpretación de mapas, táboas, textos e información dos medios e tecnoloxías da

comunicación. Valoración positiva do plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da

humanidade.

Coñecemento xeral da formación da lingua galega e das distintas etapas da súa historia

social ata o século XIX, con manexo de textos da época e información dos medios e tecnoloxías da

comunicación. Análise e comprensión das causas e consecuencias dos feitos máis relevantes.

Coñecemento xeral da formación da lingua castelá e das distintas etapas da súa historia social ata o

século XIX.

Comprensión da situación sociolingüística galega a través da abordaxe dos fenómenos de

contacto de linguas (bilingüismo, diglosia, conflito lingüístico, interferencias…), desenvolvendo

proxectos de traballo, con emprego dos medios audiovisuais e das TIC, que permitan enfrontar

prexuízos lingüísticos. Comprensión da situación sociolingüística do castelán en Galicia e do

castelán no resto do estado.

373

Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística referida aos medios de

comunicación e exercicio de reclamación de dereitos lingüísticos como usuario/a por medio de

diferentes intervencións orais, en simulacións ou debates, e escritas (cartas, solicitudes…).

Consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do

uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo. Consciencia da potencialidade para

o enriquecemento persoal dun uso axeitado da lingua castelá.

Recoñecemento das características contextuais e formais dos distintos niveis e rexistros,

aplicación segundo as circunstancias da situación comunicativa e valoración da necesidade de

adecuarse a elas.

374

Bloque 5. Educación literaria

Produción de textos escritos

Selección e lectura autónoma de obras adecuadas á idade que estimulen o hábito e pracer

lector ao tempo que amplían o coñecemento do mundo, especialmente da literatura galega e da

literatura castelá, xunto coa realidade histórico-cultural de ambas literaturas,. anterior ao século XX.

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de textos poéticos recitados ou cantados da

literatura galega desde a Idade Media ao século XIX e da popular, comentando as motivacións e o

tratamento das temáticas máis recorrentes en distintos períodos e a funcionalidade das sucesivas

formas e recursos estéticos. Lectura de textos poéticos da literatura castelá desde a Idade Media ao

século XIX.

375

Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de prosa galega anterior ao século XX, así

como de contos e lendas populares, recoñecendo as diversas concepcións da narrativa e os

procedementos asociados. Lectura de textos en prosa castelá anteriores ao século XIX.

Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de fragmentos do teatro galego

anterior ao século XX, observando as súas características. Lectura dramatizada de textos do teatro

en lingua castelá, con especial atención ao teatro do século de ouro.

Desenvolvemento de tarefas colectivas pouco complexas ou elaboración de traballos

sinxelos, ambos sobre as lecturas e o seu contexto (etapas, cultura e ambiente literarios, axentes,

etc.), entendendo o influxo determinante das circunstancias históricas e da situación sociolingüística

na evolución dos sistemas literarios galego e castelán.

Creación de textos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.

Análise doutras linguaxes estéticas: o cinema.

Aproveitamento progresivamente autónomo dos fondos e recursos que ofrecen as

bibliotecas, incluídas as virtuais.

Selección e lectura autónoma de obras adecuadas á idade que estimulen o hábito e pracer

lector ao tempo que amplían o coñecemento do mundo, especialmente da literatura galega e da

literatura castelá, xunto coa realidade histórico-cultural de ambas literaturas,. anterior ao século XX.

376

Bloque 6. Espazo e sociedade

6.1. Os recursos e a súa explotación.

Contidos conceptuais

377

Os espazos agrarios e problemas da agricultura en Galicia e en España. Recoñecemento das

paisaxes agrarias e dos sistemas agropecuarios tradicionais: trazos característicos.

A Agricultura de mercado: trazos característicos. A explotación gandeira: especialización da

agricultura. A paisaxe agraria galega. Análise dos seus elementos básicos. Tradición e

modernizacións agrarias. Problemas e perspectivas de futuro.

A problemática do mundo mariñeiro en Galicia. O marisqueo en Galicia. Riqueza e calidade

dos recursos. A pesca. As principais especies carturadas. Volume das capturas, flotas e caladoiros.

Problemas do sector pesqueiro: o esgotamento dos recursos e a reducción das zonas e a limitación

do volume de capturas.

Os espazos industriais e as perspectivas da industria en Galicia, España e Europa. As

industrias tradicionais, as novas tecnoloxías na industria. Os grandes espazos industriais:

localización e características. A organización empresarial: a pequena e a mediana industria e as

multinacionais. O caso galego: débil industrialización. Análise dos sectores industriais máis activos:

as conserveiras e o sector da confección.

O movemento de recursos e produtos. Os transportes e as comunicacións. A tercerización da

sociedade actual. Tipos de transportes e vías de comunicación e desenvolvemente económico.

Análise do caso galego. Tipos de comercio. Exportación e importación. O continuo crecemento dos

produtos intercambiados. As comunicacións. Os espazos turísticos en España e o seu papel na

economía española.

O problema do esgotamento dos recursos e a degradación ambiental.

Contidos procedementais

378

Análise da estrutura e distintas formas de agricultura, gandería e pesca. Análise dun proceso

industrial. O policultivo tradicional galego. A estabulación gandeira. Granxas e cultivos mariños. A

industria téxtil e de confección en Galicia.

Lectura, interpretación e elaboración de mapas temáticas sobre os recursos e a súa

explotación. Os caladoiros da flota galega. As grandes áreas industriais do mundo e os principais

espazos turísticos.

Elaboración de mapas conceptuais sobre as distintas formas de explotar os recursos. A

pesca: capturas, comercialización e transformación. Recursos e desenvolvemento industrial. O

sector servizos e a súa interrelación.

Análise e interpretación de noticias de prensa sobre a explotación dos recursos. O leite en

Galicia e os seus problemas.

Contidos actitudinais

Valoración dos recursos como bens que se deben protexer. A reciclaxe.

Valoración e defensa do medio como configurador da calidade de vida das persoas.

6.2. A poboación e as desigualdades na ocupación do espazo


Natalidade e mortalidade en distintas realidades espaciais. Os factores de crecemento:

natalidade e mortalidade. Concepto e elaboración de taxas e índices. Evolución do crecemento da

poboación mundial. Estrutura da poboación por idade e sexo e actividade profesiona

379

Os contrastes no crecemento demográfico. Desenvolvemento económico e crecemento

demográfico. O envellecemento da poboación nos países ricos. A poboación nos países menos

desenvolvidos.

Os movementos migratorios e as súas repercursións en Galicia. Principais causas e tipos das

migracións humanas. Principais destinos e consecuencias. A emigración galega.


Recollida, tratamento e representación gráfico de datos estatísticos sobre a poboación e a

distribución. As pirámides de idade.

Elaboración de informes sobre a problemática demográfica. Efectos da emigración.

Xenofobia e racismo.

Análise e interpretación de situacións que implican varios factores causais para a resolución

de problemas demográficos. O crecemento demográfico no mundo actual.


Toma de conciencia das desigualdades existentes dentro da poboación mundial.

Valoración da vida e da dignidade das persoas independentemente da súa procedencia.

6.3. O artellamento social do espazo


380

Elementos, funcións e problemas no espazo urbano hoxe. A ordenación do territorio: os

plans xerais de ordenación urbana. Elementos configuradores do espazo urbano. O plano da cidade.

O proceso de urbanización do mundo e os diferentes tipos de cidades (megalópoles, conurbacións e

áreas metropolitanas).

As funcións urbanas. A cidade e o espazo próximo: intercambios mutuos. A xerarquía

urbana. Estudo a diferentes escalas.

Cambios na Galicia rural e urbana: as relacións de interdependencia. As transformacións das

cidades galegas a través do mundo. As cidades galegas: localización e características xerais.

Tipoloxía e principais funcións. A rede urbana galega.


Realización e tratamento de enquisas no medio rural e urbano sobre condicións de vida e

organización do territorio. Os espazos de ocio no medio rural e na cidade.

Análise de plans xerais para a zona do contorno do centro escolar.


Valoración e respecto da cidade como patrimonio de todos. As cidades como patrimonio

cultural.

Valoración das distintas maneiras de habitar as persoas como froito da súa cultura e nivel

económico.

Vivir no campo, vivir na cidade: vantaxes e inconvenientes.

381

Bloque 7. Eixe do mundo actual

7.1. Organización económica e mundo do traballo


Elementos e funcionamento do sistema capitalista e os seus problemas: desigualdade social

e desequilibrio entre países.

O mundo do traballo: antecedentes e problemas. As conquistas dos dereitos dos

traballadores. As funcións das organizacións sindicais. O traballo no mundo capitalista. O

movemento obreiro e os sindicatos.

Os problemas da sociedade actual: a sociedade de consumo: droga, marxinación,

desemprego, degradación ambiental. Trazos característicos da sociedade de consumo de masas e os

problemas da sociedade actual.

382


Realización de gráficos, diagramas, cadros e mapas para contextualizar aspectos económicos

do mundo actual.

Análise comparativa das ofertas de mercado de traballo en relación coas cualificacións

profesionais e a posición social para os distintos postos de traballo.

Planificación, realización de enquisas referidas a cuestións relacionadas co mundo laboral e

económico.


Sensibilidade ante os problemas sociais derivados das situacións de desigualdade.

Rexeitamento das discriminacións laborais por razóns de idade, sexo, raza, relixión,

nacionalidade...

Avaliación

Criterios, procedementos e instrumentos de avaliación

Os criterios de avaliación empregados serán os seguintes:

1. Comprender a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as

secundarias de textos propios dos medios de comunicación audiovisua (en galego e castelán)l, así

como seguir e recoller resumidamente o desenvolvemento oral dunha exposición académica.

Este criterio debe permitirnos comprobar se o alumnado pode extraer a idea fundamental e

mais a información relevante de crónicas, reportaxes ou entrevistas dos medios de comunicación

audiovisual. Así mesmo, debe servir para constatar se dá comprendido, e recollido en resumos e

383

esquemas que reflictan a xerarquización das ideas, textos expositivos propios do ámbito académico,

como presentacións orais e intervencións en simposios.

2. Identificar e contrastar o propósito comunicativo en textos escritos do ámbito público e

dos medios de comunicación, así como da vida académica, analizando criticamente os seus

contidos, interpretando as connotacións e mensaxes implícitas que deles se deduzan e inferindo o

tema principal e os secundarios. Comprender e seguir as instrucións que regulan a vida social e os

procesos de aprendizaxe complexos.

Con este criterio perséguese comprobar se as alumnas e os alumnos identifican o tema xeral,

os subtemas e o propósito comunicativo, non sempre explícito, de diferentes tipos de texto

fundamentais na vida social e cultural (crónicas, entrevistas, actas, etc.) e saben distinguir e

interpretar os contidos informativos e valorativos, contrastándoos con outros procedentes doutras

fontes; se seguen instrucións para realizar actividades en ámbitos próximos á súa experiencia social

e en situacións de aprendizaxe que requiren desenvolver procesos máis ou menos complexos e se

organizan as ideas de textos expositivos por medio de mapas conceptuais e outras técnicas.

3. Realizar exposicións orais planificadas claras e áxiles de traballos e de informacións de

actualidade contrastando os diferentes puntos de vista e opinións expresadas en distintos medios

audiovisuais, así como participar de forma construtiva en diversas interaccións comunicativas

(simulacións, traballos colaborativos...) respectando as regras que as rexen. Adoptar o rexistro

adecuado a cada tipo de texto e situación.

384

Con este criterio preténdese comprobar cal é a capacidade do alumnado para expoñer

oralmente informacións de actualidade, así como traballos e informes académicos, seguindo un

guión previamente elaborado e mantendo a atención do auditorio coa axuda de pausas e inflexións

da voz, da linguaxe non verbal e dos medios audiovisuais e das TIC. Preténdese tamén que sirva

para valorar a calidade das súas interaccións orais, tanto cando exerce o papel de emisor como

cando exerce o de receptor, calidade que deberá demostrar no traballo cotián da aula e mais nas

situacións propias do contexto extraescolar (especialmente entrevistas e simposios) que se simulen

nela. Valoraranse habilidades lingüísticas e actitudes: a corrección, o respecto aos valores

democráticos e ás regras sociocomunicativas, a actitude dialogante e atenta ás expresións ou

opinións dos demais, así como a pertinencia e elaboración das intervencións (adecuación ao

contexto, coherencia, expresividade) e a manifestación de ideas propias.

4. Escribir textos propios dos medios de comunicación e dos ámbitos social e académico,

usando con progresiva liberdade os modelos propostos na aula. Planificar e revisar os ditos textos

de maneira case autónoma para asegurar a súa coherencia, cohesión, corrección e precisión léxica.

Con este criterio avalíase se a redacción das producións do alumnado se axusta ás

propiedades textuais todas e se se dominan as técnicas fundamentais da escrita compositiva:

planificar analizando a situación comunicativa, xerando e organizando as ideas e revisar realizando

sucesivas versións. Comprobarase, así, a capacidade para compoñer textos do ámbito público, como

actas e solicitudes, dos medios de comunicación (entrevistas, reportaxes...) e do eido académico,

como exposicións elaboradas a partir de diversas fontes. Este criterio tamén permitirá comprobar se

385

se coida a presentación -en especial aspectos coma os índices, tipos de letra, gráficos, citas e

bibliografía- e se se aproveitan eficazmente ferramentas como os dicionarios en diferentes soportes,

buscadores de Internet, correctores ortográficos, procesadores de textos e outros programas

informáticos.

5. Consultar de maneira case autónoma textos (en galego e castelán) en diferentes soportes

co fin de seleccionar e analizar criticamente a información relevante para integrala nas propias

producións, especialmente en traballos do ámbito académico adecuados ao nivel.

Este criterio permite valorar a capacidade do alumnado para usar con efectividade os

recursos e posibilidades da biblioteca do centro, así como os medios audiovisuais e as TIC

(dicionarios, buscadores, bibliotecas e enciclopedias virtuais...). Con el comprobaremos se o

estudantado pode contrastar e extraer información relevante de diversas fontes e incorporalas aos

seus traballos de aula recoñecendo a autoría das ideas recollidas e expresando coas propias palabras

algunhas delas.

6. Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para resolver

problemas de comprensión e para compoñer e revisar de xeito progresivamente autónomo os

propios textos.

Con este criterio procúrase comprobar como se usa a reflexión sobre a lingua e as normas de

uso para a mellora da comprensión e mais da composición e revisión textuais. Avalíase, sobre todo,

a aprehensión do funcionamento dos mecanismos de cohesión (as familias léxicas, as referencias

386

internas de tipo léxico, os nexos e conectores), da adecuación, da coherencia e da gramaticalidade e

a súa incorporación ás propias producións, recoñecendo os erros e considerándoos parte do proceso

de aprendizaxe.

7. Recoñecer, a través da reflexión sobre os usos discursivos, os mecanismos da lingua e

coñecer e usar a terminoloxía lingüística adecuada.

Este criterio permitirá saber se se inducen e asimilan as formas e as regras lingüísticas a

través dos usos contextualizados e, ademais, se se coñece e se usa de forma adecuada a terminoloxía

necesaria para seguir as explicacións e as actividades sobre a lingua que se realizan na aula e para

referirse aos coñecementos gramaticais. Avaliarase tamén a progresiva autonomía na obtención de

todo tipo de información lingüística en dicionarios e outras obras de consulta.

8. Identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da

lingua galega anterior ao século XX; extraer os trazos principais que definen a actual situación

sociolingüística de Galicia, analizando criticamente os condicionamentos da valoración e uso social

do galego; utilizar a lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos

comunicativos. Identificar, igualmente, os feitos máis relevantes da historia social da lingua

española anterior ao século XX, extraendo os trazos principais que definen a situación do castelán

en Galicia, España e o mundo.

Con este criterio avaliarase a comprensión das circunstancias que definen as diferentes

etapas da historia social da lingua galega co fin de afirmala como propia de Galicia e entender

mellor a súa situación actual. Tamén se estimará a capacidade de análise, tras un achegamento

387

activo, do noso contexto sociolingüístico e de reflexión crítica diante dos prexuízos e mais a

adopción de actitudes positivas cara ao uso normalizado da lingua.

Avaliarase, igualmente, a comprensión das circunstancias que definen as diferentes etapas

polas que pasou o castelán, desde a súa orixe até o comezo do século XX, para entendermos mellor

a súa situación actual.

9. Recoñecer as causas da diversidade lingüística e dos procesos sociolingüísticos e mais

coñecer e facer uso dos dereitos nesta materia.

Avalíase a través deste criterio o recoñecemento das circunstancias que actúan na

conformación e evolución social das linguas, especialmente das do noso contorno, e o respecto e

exercicio dos dereitos lingüísticos fundamentados no coñecemento das pautas e normas

democráticas.

10. Ler con regularidade obras literarias e desenvolver criterio lector; expoñer unha opinión

persoal sobre a lectura dunha obra axeitada á idade, relacionando o seu sentido coa propia

experiencia e valorando a estrutura, o punto de vista e o emprego da linguaxe.

Este criterio está dirixido a avaliar a competencia lectora no ámbito literario a través da

lectura persoal de obras completas axeitadas á idade. Considerarase a elaboración dunha opinión

propia fundamentada, atendendo á potencialidade dos trazos temático-formais para ampliar o

coñecemento do mundo que cada alumno/a posúe. Neste sentido, terase que apreciar o contido, a

estrutura xeral, o punto de vista e o traballo da linguaxe (rexistro e estilo).

388

11. Utilizar os coñecementos literarios na comprensión de textos breves ou fragmentos,

atendendo especialmente á relación co contexto, á evolución dos xéneros, formas e estilos e á

funcionalidade dos recursos retóricos.

Con este criterio avalíase a comprensión e valoración de textos representativos do sistema

literario (de distintos canons), enmarcándoos nun determinado momento en relación coa evolución

das formas e motivos da escrita anterior ao século XX. Porase especial atención no recoñecemento

dos temas recorrentes, así como no seu tratamento, e doutros novos que poidan aparecer, na

identificación das características dos distintos períodos e na captación do valor funcional dos

recursos retóricos.

12. Participar de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como

modelo os lidos e comprendendo os recursos a empregar; explicar as relacións das obras co

contexto histórico e literario en que aparecen e os autores máis relevantes, realizando un traballo de

información e de síntese ou de resolución de problemas.

Este criterio comprobará se se comprende o fenómeno literario como una actividade

comunicativa estética nun contexto histórico determinado. Avaliarase a implicación en obradoiros

literarios de (re)creación a partir dos textos lidos na aula e, asemade, a realización, en soporte papel

ou dixital, dun traballo persoal de síntese e tratamento da información obtida sobre períodos,

movementos, autores ou obras ou a participación nun labor colectivo de resolución de problemas no

campo literario.

389

13. Obter e utilizar informacións relevantes sobre temas xeográficos de fontes variadas pero

simples e progresivamente máis complexas. Relacionar as informacións, valoralas e combinalas

para explicar feitos sociais. Adquirir autonomía para tomar notas, consultar fonmtes escritas e

acceder a bases de datos sinxelas aproveitando as posibilidades das tecnoloxías da información.

Con este criterio avaliarase a capacidade que teñen os alumnos de integrar coñecementos

variados para coñecementos de tipo xeográfico.

14. Elaborar individualmente ou em grupo traballos sinxelos e exposicións orais sobre temas

de área, utilizando o vocabulario pertinente e a corrección formal axeitada.

Valorarase a utilización pertinente do vocabulario para realizar esposicións orais que

demostren que os contidos están realmente asumidos polo alumnado.

15. Manexar, interpretar e elaborar correctamente distintos tipos de mapas, croquis, gráficos

e táboas estatísticas, utilizándoos como fontes de información e como medios de análise e de

síntese.

Este criterio está dirixido a avaliar a capacidade que teñen os alumnos para realizar

mapas, indicando os estados e as capitais dos países do mundo, realizar gráficos de poboación e

climogramas.

390

16. Explicar as interaccións que se producen entre as sociedades e os medios naturais na

xénese e a organización dos diferentes espazos xeográficos e os territorios. Diferenciar os distintos

tipos, segundo o grao e a natureza da intervención humana e valorar as consecuencias ambientais.

17. Coñecer os principais tipos de recursos naturais e a súa distribución no mundo. Valorar a

súa importancia social e comprender a necesidade de explotalos racionalmente.

18. Percibir e describir os efectos ambientais das actividades humanas, particularmente en

Europa, en España e en Galicia. Coñecer as concepcións en defense do medio e manifestar interese

e respecto por elas.

19. Caracterizar as actividades rurais, as industrias e de producción de enerxía e as

principais actividades de servizos. Tipos de espazos rurais e a súa distribución. Factores de

localización industrial, a diversidade dos espazos industriais e a súa distribución. Localizar os

principais eixes de transportes e comunicacións e os fluxos de intercambio. Coñecer os tipos de

espazos comerciais e turísticos.

20. Diferenciar entre o poboamento rural e urbano e coñecer a importancia relativa de cada

un deles en distintas áreas xeográficas, con especial referencia a Europa e España. Coñecer as

características do espazo urbano e localizar as principais áreas urbanas do mundo.

391

21. Explicar a estrutura formal e funcional da cidade. Coñecer como as cidades articulan o

territorio. Valorar as vantaxes e os problemas da vida urbana.

22. Coñecer os trazos xeográficos comúns e diversos que caracterizan España.

23. Identificar e explicar a organización político-administrativa do Estado español.

Caracterizar e valorar a estrutura autonómica do Estado e a diversidade das comunidades

autónomas. Analizar o grao de articulación interna e os desequilibrios territoriais en España.

Coñecer os contrastes entre o litoral e o interior en Galicia.

24. Identificar e localizar as áreas xeopolíticas, económicas e culturais do mundo. Analizar

os caracteres xeográficos dalgúns estados representativos.

25. Coñecer os caracteres xeográficos da Unión Europea e a súa diversidade. Analizar os

efectos da integración de España e de Galicia na Unión Europea. Explicar a situación de España no

mundo.

26. Identificar e analizar xeograficamente os principais problemas do mundo actual.

Especificamente no tocante á lingua galega e á súa literatura, teranse en conta predominantemente os

seguintes criterios de avaliación:

O nivel de coñecementos adquirido polo alumnado.

O dominio da lingua escrita .O alumnado deberá ir reducindo, progresivamente, e ao longo de todo o curso,

392

os diferentes erros léxicos, ortográficos, de puntuación, de expresión,etc.

A comprobación da lectura dos libros obrigatorios, que será requisito indispensable para a aprobación do

alumno. O alumno que supere as lecturas durante o curso non terá que recuperalas en setembro.

Complementariamente, o profesor poderá ter en conta outros aspectos como a participación e

comportamento, actitude de traballo tanto individualmente como en equipo, puntualidade na entrega de

exercicios, tarefas e traballos,coidado e presentación da libreta e dos instrumentos de avaliación escritos, etc.


ordenador, coa presentación que estime oportuna a profesora.

A proba ou probas escritas constituirán o 70% da nota.

Outros elementos da avaliación constituirán o restante 30% da nota. Entre eles, obrigatoriamente figurarán a

avaliación da lectura orbigatoria, que non poderá valorarse en menos dun 10% do total,. Tamén poderán

incluírse notas pola realización de tarefas ou traballos específicos , a actitude e participación, presentación da

libreta, etc que suporán o 20% restante.

Liñas metodolóxicas

Utilización do libro de texto de referencia cando así se considere oportuno.

Utilización de material elaborado pola profesora.

Utilización constante do dicionario nas dúas linguas.

Utilización das TIC: as novas tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos últimos

anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan o seu

sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas áchanse 393

pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son empregadas

de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na ampliación de coñecementos.

Utilización dos Cadernos de Lingua da editorial Anaya para reforzar o léxico, a expresión escrita, a

ortografía e mais a morfosintaxe nas dúas linguas.

Traballar os contidos a partir de textos próximos aos intereses do alumnado e a súa contorna.

Utilización de medios audiovisuais (radio, documentais, películas, series…)como explicación de

coñecementos básicos.

Actividades de reforzo individualizado e adaptado ás necesidades do alumnado do programa.

Alumnado con materias pendentes

Segundo se recolle na orde do 30 de xullo de 2007 pola que se regulan os programas de

diversificación curricular na educación secundaria obrigatoria “ o alumnado que acceda a un

programa de diversificación curricular sen acadar os obxectivos dalgunha materia dos cursos

394

anteriores, realizará as actividades de reforzo e de apoio que lle permitan recuperalos ao longo do

desenvolvemento do programa, sendo a avaliación competencia do profesorado que imparte clase

nel, coa colaboración dos departamentos implicados”.

Contidos mínimos

1. Coñecer e explicar as principais formas de relevo dos continentes e do océanos.

395

2. Comprender a importancia da atmosfera e distinguir os elementos e factores do clima.

3. Identificar e localizar os principais climas.

4. Identificar as unidades do relevo de España e de Galicia.

5. Diferenciar e localizar os principais ríos de España e de Galicia.

6. Recoñecer os caracteres climáticos de Galicia.

7. Coñecer a distribución, estrutrura e movementos da poboación mundial, de España e de

Galicia.

8. Identificar, localizar e diferenciar os principais sistemas de explotación agraria existentes

no mundo.

9. Identificar os distintos tipos de fontes de enerxía valorando as súas vantaxes e os seus

inconvenientes.

10. Clasificar as materias primas pola súa orixe.

11. Identificar os tipos de industrias e as formas de organización industrial.

12. Identificar as características do comercio no mundo actual, analizando especialmente as

relacións de intercambio que se establecen entre países desenvolvidos e subdesenvolvidos.

13. Describir os principais subsectores que inegran o sector terciario, valorando a

importancia dos servizos no mundo actual.

14. Recoñecer as principais actividades económicas de España e de Galicia.

15. Analizar algúns dos riscos e problemas medioambientais máis graves do mundo actual

ocasionados polas actividades humanas (industrialización, explotación abusiva de recursos,

refugallos urbanos...).

396

16. Identificar as diferentes áreas morfolóxicas e funcionais dun conxunto urbano. Localizar

estas diferentes áreas nunha cidade de Galicia.

17. As regras de acentuación en galego e en castelán.

18. Os acentos diacríticos.

19. Distinguir e definir: lingua, fala, dialecto e idioma.

20. Identificar as linguas que proceden do latín. Coñecer a orixe da lingua galega e saber

explicar, a grandes trazos, a súa evolución.

21. Coñecer as tres áreas lingüísticas galegas e os fenómenos de seseo e de gheada, así como

saber definilos. Coñecer as variantes diatópicas do castelán.

22. Separar as palabras correctamente en sílabas e acentualas correctamente, así como

empregar correctamente os signos de puntuación.

23. Coñecer o xénero dos substantivos e saber aplicar as normas de formación do feminino e

do plural.

24. Saber poñer un adxectivo en todos os graos.

25. Coñecer as formas do pronome persoal, distinguir as formas átonas das tónicas (en

castelán e en galego) e saber colocalas, como mínimo, nunha oración simple afirmativa, nunha

negativa e nunha composta subordinada, así como alomenos nunha posición nas perífrases verbais.

26. Empregar correctamente as formas te/che e llo/llelo.

27. Coñecer o esquema dos demostrativos (en castelán e en galego) e as contraccións das

formas galegas.

28. Recoñecer o verbo e as conxugación regulares.

397

29. Saber realizar a transformación dunha oración activa en pasiva.

30. Diferenciar e caracterizar un texto narrativo, lírico e teatral.

31. Diferenciar e caracterizar a linguaxe xornalística, radiofónica e televisiva.

32. Coñecer as características esenciais dos distintos movementos e etapas literarias polas

que atravesou a literatura galega. Saber distinguir, polas súas características, unha cantiga de amigo,

amor e escarnio.

33. Situar cronoloxicamente os Séculos Escuros e coñecer a razón desta denominación.

34. Coñecer os títulos e a temática das obras máis importantes dos tres autores do

Rexurdimento.

35. Rosalía de Castro. Vida e obra.

36. Eduardo Pondal. Vida e obra.

37. Manuel Curros Enríquez. Vida e obra.

38. El cantar del mío Cid. As jarchas. Gonzalo de Berceo e o Libro del Buen Amor.

39. Jorge Manrique a as Coplas por la muerte de su padre. Don Juan Manuel e El Conde

Lucanor.

40. La Celestina. A obra literaria de Fray Luís de León.

41. Miguel de Cervantes e O Quixote.

42. A literatura do “século de ouro”. Quevedo. Góngora. O teatro.

43. Saber realizar un comentario de texto dun autor. Indicar o tema, o asunto, a métrica, e

saber resumir o contido. Situar o texto dentro do panorama literario galego ou castelán e dentro da

obra do autor.

398

PROGRAMACIÓN 4º ESO – PDC

Obxectivos

1. Recoñecer os mecanismos esenciais que rexen o funcionamento dos feitos sociais e económicos

dentro da estrutura da nosa sociedade e, deste xeito, comprender e saber analizar os problemas

máis premantes das sociedades contemporáneas (a inmigración, a globalización, as

desigualdades socioeconómicas, etc.).

2. Adquirir e utilizar o vocabulario específico da área con precisión e rigor.

3. Obter e relacionar información de fontes de diverso tipo e saber manexar e interpretar

correctamente diversos instrumentos de traballo xeográfico como as gráficas, os mapas, as

series estatísticas etc.

4. Utilizar as novas tecnoloxías de información e da comunicación para a procura, a xestión e o

tratamento da información.

5. Analizar a Europa do barroco: unha poboación estancada, unha economía de base agraria, unha

399

sociedade estamental, o absolutismo monárquico e mais a arte barroca.

6. Recoñecer as causas da Guerra de Sucesión, a configuración das alianzas de ambos os bandos e

a configuración política que comportou a aprobación dos decretos de Nova Planta.

7. Entender o significado político dos Borbóns na España do século XVIII: As reformas de Felipe,

Fernando VI e Carlos III.

8. Coñecer o pensamento ilustrado europeo nas súas vertentes económicas e políticas, e identificar

os principais pensadores coas súas achegas.

9. Comprender a ruptura histórica que representou a Revolución Francesa analizando as novidades

políticas que achegou e recoñecer as causas e mais as ideas que conduciron á Restauración

europea.

10. Coñecer e diferenciar as revolucións liberais ocorridas no século XIX identificando os

conceptos de nacionalismo e liberalismo, e prestándolle especial atención á súa influencia nos

procesos de unificación alemán e italiano.

11. Coñecer as bases da revolución industrial, as novas fontes de enerxía, os sectores industriais, a

revolución dos transportes, a organización do movemento obreiro e as novas ideoloxías:

marxismo, anarquismo e internacionalismo.

12. Analizar o desenvolvemento político de España durante o século XIX: a crise do Antigo

Réxime, a restauración do absolutismo, a independencia das colonias americanas, a revolución

liberal, o Sexenio Democrático e mais a Restauración.

13. Recoñecer as transformacións demográficas e agrícolas do século XIX en España prestándolle

400

unha atención especial a Galicia.

14. Analizar as particularidades artísticas, políticas, económicas e sociais da Galicia do século XIX.

15. Explicar as causas da expansión colonial e da Primeira Guerra Mundial, así como as súas

consecuencias en Europa.

16. Coñecer as principais correntes artísticas e culturais do século XIX en Europa diferenciando os

principais autores e obras máis significativos do período.

17. Coñecer as características principais do período de entreguerras: a Revolución rusa, o crac do

29 e a gran depresión, o fascismo italiano e o nazismo alemán.

18. Coñecer a historia española desde a crise da restauración, a II República e a Guerra Civil,

prestándolle unha especial atención a Galicia.

19. Explicar as causas e as consecuencias da Segunda Guerra Mundial.

20. Identificar os aspectos máis significativos do mundo bipolar e as características de cada un dos

bloques: o capitalista e mais o socialista.

21. Coñecer as causas da caída dos bloques e as características principais do mundo actual.

22. Analizar a evolución dos aspectos económicos, políticos e sociais do réxime franquista en

España, prestándolle unha especial atención a Galicia.

23. Coñecer o proceso de transición cara á democracia que comezou coa morte de Franco,

prestándolle unha especial atención a Galicia.

24. Coñecer o proceso de formación da Unión Europea, as institucións europeas e o seu cometido,

401

así como as consecuencias da anexión española.

25. Recoñecer os distintos gobernos democráticos españois e as súas principais liñas de actuación

desde a transición ata a actualidade reflexionando sobre a evolución política de Galicia.

26. Identificar os principios que rexen a Constitución española de 1978 na forma de goberno do

Estado español, a súa organización estatal e valorala como garante das liberdades individuais e

colectivas.

27. Explicar os distintos mecanismos de participación dos cidadáns e das cidadás españois no

exercicio do poder a escala continental, estatal e autonómica, recoñecer a función dos partidos

políticos e identificar os partidos políticos máis importantes de España, facendo referencia a

Galicia.

28. Identificar as principais correntes artísticas do século XX no mundo prestándolle atención á

contribución española ás artes figurativas durante este século, tanto en pintura, escultura como

arquitectura, e a contribución de Galicia.

29. Explicar as razóns da globalización económica a escala planetaria e coñecer os principais

movementos sociais que se opoñen ao proceso de globalización.

30. Identificar as distintas áreas xeopolíticas, económicas e culturais do mundo; analizar os fluxos

comerciais e os principais problemas de desequilibrio socioeconómico existentes entre elas.

31. Sensibilizarse cos principais problemas do mundo actual (o desigual acceso aos recursos, a

globalización, os conflitos políticos etc.), entendéndoos como unha problemática en que todos

estamos implicados e da que todos somos responsables.

402

32. Valorar o impacto das novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) no acceso á

información, o fluxo de capitais e mais o comercio mundial.

33. Analizar os problemas derivados do desigual acceso á riqueza no mundo (fame, baixo nivel

educativo, desequilibrios demográficos etc.) e reflexionar sobre a actuación dos organismos que

tratan de loitar contra a pobreza.

34. Recoñecer as características singulares do patrimonio natural, histórico e artístico de Galicia, e

de España, asumindo as responsabilidades que supón a súa protección e conservación.

35. Valorar a diversidade cultural no mundo, en España e en Galicia, e ser respectuosos e tolerantes

coas actitudes, crenzas e formas de vida de persoas ou grupos que pertencen a sociedades ou

culturas diferentes á propia.

36. Apreciar os dereitos e liberdades das persoas como un logro irrenunciable da humanidade,

denunciar as actitudes discriminatorias e inxustas, e mostrarse solidario con quen estea privado

do seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.

37. Recoñecer as actitudes e situacións discriminatorias que tiveron lugar ao longo da historia por

razóns de raza, sexo, relixión ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social, e

mostrar unha actitude solidaria cos individuos e colectividades que foron obxecto desta

discriminación.

Contribución ao desenvolvemento das competencias básicas

403

1.Competencia social e cidadá

Comprender o concepto de tempo histórico.

Identificar a relación multicausal dun feito histórico e as súas consecuencias.

Coñecer as grandes etapas e os principais acontecementos da Historia contemporánea.

Comprender o funcionamento das sociedades, o seu pasado histórico, a súa evolución e

transformacións.

Recoñecer e asumir os valores democráticos; aceptar e practicar normas sociais acordes

con eles.

Expresarse de forma asertiva e mostrar unha actitude favorable ao diálogo e ao traballo

cooperativo.

2. Coñecemento e a interacción co mundo físico

Identificar e localizar os principais ámbitos xeopolíticos, económicos e culturais en que se

enmarcan os acontecementos da Historia contemporánea.

Coñecer os distintos usos do espazo e dos recursos que fixeron as sociedades ao longo

dos períodos históricos estudados.

3. Competencia cultural e artística

Comprender a función que as artes tiveron e teñen na vida dos seres humanos.

404

Recoñecer os diferentes estilos da arte contemporánea e os cambios que os motivaron.

Analizar obras de arte de distintas épocas; cultivar o sentido estético e a capacidade de se

emocionar.

Desenvolver unha actitude activa en relación coa conservación e a protección do

patrimonio histórico.

4. Tratamento da información e competencia dixital

Relacionar e comparar a información procedente de diversas fontes: escritas, gráficas,

audiovisuais, etc.

Contrastar a información obtida e desenvolver un pensamento crítico e creativo.

Elaborar a información transformando os datos recollidos e traducíndoos a outro formato

ou linguaxe.

Empregar as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías da información e a comunicación

na procura e o procesamento da información.

5. Competencia en comunicación lingüística

Utilizar axeitadamente o vocabulario propio das ciencias sociais para construír un

discurso preciso.

Desenvolver a empatía e interesarse por coñecer e escoitar opinións distintas á propia.

405

Utilizar diferentes variantes do discurso, en especial, a descrición e a argumentación.

Ler e interpretar textos de tipoloxía diversa, linguaxes icónicas, simbólicas e de

representación.

6. Competencia matemática

Elaborar e interpretar eixes cronolóxicos.

Analizar e comprender os datos cuantitativos recollidos en táboas, gráficos e diagramas.

Facer cálculos matemáticos sinxelos para analizar e interpretar fenómenos de carácter

social.

7. Competencia para aprender a aprender

Desenvolver unha visión estratéxica dos problemas, anticipar posibles escenarios e

consecuencias futuras das accións individuais e/ou sociais.

Buscar explicacións multicausais para comprender os fenómenos sociais e avaliar as súas

consecuencias.

Utilizar distintas estratexias para organizar, memorizar e recuperar a información:

esquemas, resumos, etc.

Participar en debates e contrastar as opinións persoais coas do resto de compañeiros.

406

Desenvolver o gusto pola aprendizaxe continua e a actualización permanente.

8. Autonomía e iniciativa persoal

Asumir responsabilidades e tomar decisións con respecto á planificación do proceso de

resolución das actividades propostas.

Interpretar adecuadamente as particularidades de cada situación e de cada problema

estudado.

Saber argumentar de forma lóxica e coherente as explicacións dos conceptos e fenómenos

estudados.

Autorregular a propia aprendizaxe: tomar conciencia do que se sabe e do que falta por

aprender; e realizar autoavaliacións do propio traballo.

407

Contidos

Bloque 1. Contidos comúns

– Localización no tempo e no espazo dos acontecementos e procesos históricos máis relevantes

do mundo contemporáneo. Identificación dos factores que interveñen nos procesos de cambio

histórico, considerando as súas interrelacións. Diferenciación de causas e consecuencias e

valoración do papel dos homes e as mulleres, individual e colectivamente, como suxeitos da

historia.

– Procura, selección e obtención de información de fontes escritas, obtida segundo criterios de

veracidade e pertinencia, diferenciando os feitos das opinións e as fontes primarias das

secundarias. Contraste de informacións contraditorias e/ou complementarias a propósito dun

mesmo feito ou situación. Análise e traballo con textos históricos de especial relevancia.

– Análise de feitos ou situacións relevantes da actualidade, particularmente de Galicia, con

indagación dos seus antecedentes históricos e das circunstancias que os condicionan.

– Valoración dos dereitos humanos e rexeitamento de calquera forma de discriminación ou de

dominio. Visión crítica ante as situacións inxustas e valoración do diálogoeaprocuradapaz na

resolucióndos conflitos.

– Recoñecemento dos elementos básicos que configuran os principais estilos ou artistas relevantes

do mundo contemporáneo, contextualizándoos na súa época, e interpretación de obras artísticas

significativas de arquitectura, artes plásticas, literatura e música.

408

Bloque 2. Bases históricas da sociedade actual.

– Transformacións políticas e económicas na Europa do Antigo Réxime. A crise do Estado

absoluto. As ideas ilustradas. Reformismo borbónico en España. A Ilustración galega: as

Sociedades Económicas de Amigos do País.

– Transformacións políticas e socioeconómicas no século XIX. Revolución industrial.

Liberalismo, nacionalismo e imperialismo: activismo revolucionario para a transformación de

Europa. Novo modelo social e movemento obreiro. A exclusión das mulleres do espazo

públicoeasúa loita pola igualdade: sufraxismo e dereito á educación.

– Crise do Antigo Réxime e construción do Estado liberal na España do século XIX. A fin do

imperio colonial español. As desamortizaciónseasúa importancia en Galicia.

– Grandes cambios e conflitos na primeira metade do século XX. Imperialismo, guerra e

revolución. A depresión de 1929 e o auxe dos fascismos. A revolución soviética.

– Transformacións na España do século XX: crise do Estado liberal; a II República; guerra civil e

represión en Galicia; franquismo. As reivindicacións periféricas: o nacionalismo galego.

– Arte e cultura na época contemporánea.

409

Bloque 3. O mundo actual.

– A orde política e económica mundial na segunda metade do século XX: bloques de poder e

modelos socioeconómicos. Os procesos de descolonización e o terceiro mundo. O

neocolonialismo. O papel dos organismos internacionais.

– Transición política e configuración do Estado democrático en España. O Estatuto de autonomía

de Galicia.

– Proceso de construción da Unión Europea. España e Galicia dentro da Unión Europea hoxe. A

eurorrexión Galicia-Norte de Portugal.

– Cambios nas sociedades actuais. Os novos movementos sociais e culturais. Os medios de

comunicación e a súa influencia.

– A desaparición da URSS e a nova orde mundial: globalización e novos centros de poder.

– Focos de tensión e perspectivas no mundo actual.

410

Secuenciación de contidos

TEMA 1. O SÉCULO XVIII: A CRISE DO ANTIGO RÉXIME

– 1. A EUROPA DO SÉCULO XVIII

– INFORME: O comercio colonial e o tráfico de escravos

**– 2. A SOCIEDADE ESTAMENTAL

– INVESTIGA...A nobreza no século XVIII

– 3. O PENSAMENTO ILUSTRADO

– 4. A QUEBRA DO ABSOLUTISMO

– 5. A REVOLUCIÓN AMERICANA

– 6. O SÉCULO XVIII EN ESPAÑA: OS BORBÓNS

– 7. O REFORMISMO BORBÓNICO

– 8. GALICIA NO SÉCULO XVIII

TEMA 2. . LIBERALISMO E NACIONALISMO

– 1. O ESTOURIDO DA REVOLUCIÓN FRANCESA

– 2. AS ETAPAS DA REVOLUCIÓN FRANCESA (1)

411

– 3. AS ETAPAS DA REVOLUCIÓN FRANCESA (2)

– INFORME. As mulleres e a Revolución francesa

– 4. O IMPERIO NAPOLEÓNICO

– 5. RESTAURACIÓN, LIBERALISMO E NACIONALISMO

– 6. AS REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONAIS

– 7. CARA A UNHA EUROPA DE NACIÓNS

TEMA 3. A INDUSTRIALIZACIÓN DAS SOCIEDADES EUROPEAS

– 1. AUMENTO DEMOGRÁFICO E EXPANSIÓN AGRÍCOLA

– INVESTIGA...Os avances agrícolas

– 2. A ERA DO MAQUINISMO

– 3. A REVOLUCIÓN DOS TRANSPORTES

– 4. O CAPITALISMO INDUSTRIAL

– 5. A SEGUNDA FASE DA INDUSTRIALIZACIÓN

– 6. A NOVA SOCIEDADE INDUSTRIAL

– INFORME: A cidade industrial do século XIX

– 7. MARXISMO, ANARQUISMO E INTERNACIONALISMO

412

TEMA 4. A ESPAÑA DO SÉCULO XIX: A CONSTRUCIÓN DUN RÉXIME LIBERAL

– 1. A CRISE DO ANTIGO RÉXIME (1808-1814)

– 2. O ENFRONTAMENTO ENTRE ABSOLUTISMO E LIBERALISMO

– 3. GALICIA NO SÉCULO XIX (1808-1833)

– 4. INDEPENDENCIA DAS COLONIAS AMERICANAS (1808-1826)

– INVESTIGA… A sociedade hispanoamericana

– 5. A REVOLUCIÓN LIBERAL (1833-1843)

– 6. A ETAPA ISABELINA: O LIBERALISMO MODERADO (1843-1868)

– 7. O SEXENIO DEMOCRÁTICO (1868-1874)

– 8. A RESTAURACIÓN MONÁRQUICA (1874-1898)

– 9. GALICIA NO SÉCULO XIX: CONSERVADORES E PROGRESISTAS

– INFORME: Rexurdimento literario e rexionalismo

TEMA 5. INDUSTRIALIZACIÓN E SOCIEDADE NA ESPAÑA DO SÉCULO XIX

– 1. A POBOACIÓN ESPAÑOLA NO SÉCULO XIX

– 2. AS TRANSFORMACIÓNS NA AGRICULTURA ESPAÑOLA

413

– 3. OS COMEZOS DA INDUSTRIALIZACIÓN ESPAÑOLA

– 4. MINARÍA E FERROCARRIL NA ESPAÑA DO SÉCULO XIX

– INVESTIGA: O traballo dos mineiros

– 5. A SOCIEDADE ESPAÑOLA DO SÉCULO XIX

– 6. TRANSFORMACIÓNS ECONÓMICAS E SOCIAIS NO SÉCULO XIX EN GALICIA

– 7. A INDUSTRIA ESPAÑOLA DESDE FINAIS DO SÉCULO XIX

– INVESTIGA... A muller obreira

– INFORME: A vida cotiá na España do século XIX

– 8. A GALICIA DO SÉCULO XIX AO XX: ECONOMÍA E SOCIEDADE

– 9. MOVEMENTO OBREIRO: ANARQUISMO E MARXISMO

TEMA 6. A ÉPOCA DO IMPERIALISMO

– 1. O IMPERIALISMO E AS SÚAS CAUSAS

– 2. CONQUISTA, ORGANIZACIÓN E EXPLOTACIÓN DAS COLONIAS

– 3. A REPARTICIÓN DO MUNDO

– 4. AS CONSECUENCIAS DA COLONIZACIÓN

– 5. AS CAUSAS DA PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL

414

– 6. A GRAN GUERRA

– INVESTIGA... As mulleres na Primeira Guerra Mundial

– INFORME: A guerra nas trincheiras

– 7. A ORGANIZACIÓN DA PAZ

TEMA 7. ARTE DO SÉCULO XIX

– 1. OS ANTECEDENTES: O SÉCULO XVIII

– INFORME: Un artista excepcional: Francisco de Goya

– 2. O MOVEMENTO ROMÁNTICO

– 3. O REALISMO

– 4. ESCULTURA E ARQUITECTURA DO SÉCULO XIX

– 5. ARTE E TÉCNICA NO SÉCULO XIX.

– INVESTIGA… As estacións de ferrocarril

– 6. A ARTE NO CAMBIO DE SÉCULO: O IMPRESIONISMO

– 7. O MODERNISMO

TEMA 8. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS (1919-1939)

– 1. A REVOLUCIÓN RUSA

415

– 2. A URSS DE STALIN

– 3. ESTADOS UNIDOS: OS FELICES ANOS 20

– INFORME: A muller do século XX

– 4. O “CRACK” DO 29 E O “NEW DEAL”

– 5. O FASCISMO ITALIANO

– 6. A INSTAURACIÓN DO NAZISMO EN ALEMAÑA

– 7. O III REICH ALEMÁN

TEMA 9. TEMPOS DE CONFRONTACIÓN EN ESPAÑA (1902-1939)

– 1. O DECLIVE DA QUENDA DINÁSTICA (1898-1917)

– INVESTIGA... A Guerra de Marrocos

– 2. CRISE DA RESTAURACIÓN E DICTADURA (1917-1931)

– 3. DA MONARQUÍA Á REPÚBLICA

– INVESTIGA... O voto das mulleres

– 4. A II REPÚBLICA.O BIENIO REFORMISTA (1931-1933)

– 5. A II REPÚBLICA. O BIENIO CONSERVADOR E A FRONTE POPULAR (1933-1936)

– 6. O ESTOURIDO DA GUERRA CIVIL (1936-1939)

416

– 7. AS DÚAS ZONAS ENFRONTADAS

– INFORME: Unha sociedade en guerra

– 8. A EVOLUCIÓN BÉLICA

– 9. A SEGUNDA REPÚBLICA E A GUERRA CIVIL EN GALICIA

– INFORME: O nacionalismo galego

TEMA 10. A II GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS CONSECUENCIAS

– 1. CAUSAS E CONTENDENTES DA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL

– 2. O DESENVOLVEMENTO DO CONFLITO (1939-1945)

– INFORME: O holocausto

– 3. AS CONSECUENCIAS DA GUERRA

– 4. A FORMACIÓN DE BLOQUES ANTAGÓNICOS

– 5. GUERRA FRÍA E COEXISTENCIA PACÍFICA

– 6. A FIN DOS IMPERIOS COLONIAIS

– 7. DESCOLONIZACIÓN E TERCEIRO MUNDO

TEMA 11. UN MUNDO BIPOLAR

– 1. ESTADOS UNIDOS, LÍDER DO MUNDO CAPITALISTA

417

– INVESTIGA... Loita pola igualdade dos negros americanos

– 2. EUROPA OCCIDENTAL (1945-1973)

– 3. XAPÓN, UNHA POTENCIA ASIÁTICA

– 4. A UNIÓN SOVIÉTICA, UNHA GRAN POTENCIA

– 5. A EXPANSIÓN DO COMUNISMO

– INFORME: A revolución chinesa

– 6. CRISE ECONÓMICA E POLÍTICA NOS PAÍSES INDUSTRIALIZADOS

– 7. CRISE E AFUNDIMENTO DO COMUNISMO

TEMA 12. ESPAÑA DURANTE O FRANQUISMO

– 1. O FRANQUISMO: UNHA DITADURA MILITAR

– 2. A POSGUERRA: MISERIA E AUTARQUÍA

– INVESTIGA... Racionamento e pobreza

– INFORME: A muller baixo o franquismo

– 3. A ÉPOCA DO DESARROLISMO (1959-1973)

– 4. A MODERNIZACIÓN DA SOCIEDADE ESPAÑOLA

– 5. A OPOSICIÓN AO FRANQUISMO

418

– 6. A FIN DO FRANQUISMO

TEMA 13. ESPAÑA EN DEMOCRACIA

– 1. A INSTAURACIÓN DA DEMOCRACIA

– 2. A ESPAÑA DAS AUTONOMÍAS

– 3. A CRISE DO GOBERNO DE UCD

– 4. A ETAPA SOCIALISTA (1982-1996)

– 5. A ETAPA DO PP (1996-2004). A VOLTA DO PSOE

– 6. A SOCIEDADE ESPAÑOLA NO CAMBIO DE SÉCULO

– INVESTIGA... A nova inmigración

– INFORME: A muller na España actual

TEMA 14. A UNIÓN EUROPEA

– 1. O PROCESO DE CONSTRUCCIÓN: A CEE

– 2. A CREACIÓN DA UNIÓN EUROPEA

– 3. AS INSTITUCIÓNS EUROPEAS

– 4. AS POLÍTICAS COMÚNS DA UNIÓN EUROPEA

– INFORME: A Unión Europea hoxe

419

– 5. OS RETOS DE FUTURO DA UNIÓN EUROPEA

– INVESTIGA... Inmigrantes na Unión Europea

– 6. A INTEGRACIÓN DE ESPAÑA NA COMUNIDADE ECONÓMICA EUROPEA

– 7. ESPAÑA, UN PAÍS DA UNIÓN EUROPEA

– INFORME: Galicia na Unión Europea

TEMA 15. O MUNDO ACTUAL

– 1. A NOVA ORDE INTERNACIONAL

– INVESTIGA... O novo papel da ONU e a OTAN

– 2. CONFLITOS NO MUNDO ACTUAL

– 3. A GLOBALIZACIÓN

– 4. UN MUNDO DESIGUAL

– 5. A SOCIEDADE DO SÉCULO XXI

– INVESTIGA...A cidade actual

– INFORME: As mulleres no Terceiro Mundo

– 6. A REVOLUCIÓN TECNOLÓXICA

– 7. OS RETOS DO MUNDO ACTUAL

420

TEMA 16. A ARTE DO SÉCULO XX

– 1. A RUPTURA ARTÍSTICA DO SÉCULO XX

– 2. A NOVA ARQUITECTURA

– 3. AS PRIMEIRAS VANGARDAS DO SÉCULO XX

– 4. AS TENDENCIAS ABSTRACTAS

– 5. A PROLIFERACIÓN DE TENDENCIAS

– 6. A ESCULTURA

– 7. AS VANGARDAS EN ESPAÑA

– INFORME: PABLO PICASSO, un grande intérprete do século XX

– 8. A ARTE GALEGA NO SÉCULO XX (1)

– 9. A ARTE GALEGA NO SÉCULO XX (2)

421

Criterios, procedementos e instrumentos de avaliación


1. Situar no tempo e no espazo períodos, feitos e procesos históricos relevantes aplicando as

convencións habituais no estudo da historia.

2. Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos significativos, establecendo

conexións entre elas e recoñecendo a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais.

3. Expoñer as características sociais, económicas e políticas do Antigo Réxime derivando delas as

transformacións que se producen en Europa no século XVIII e explicando os trazos

significativos do reformismo borbónico en España e en Galicia.

4. Identificar os trazos fundamentais das revolucións industriais e liberal-burguesas, valorando os

grandes procesos de transformación que experimentou o mundo occidental, e analizando as

particularidades destes procesos en España e Galicia en comparación con outros exemplos

representativos.

5. Explicar as razóns da hexemonía política e económica dos países europeos desde a segunda

metade do século XIX, identificando os conflitos e problemas que caracterizan estes anos, tanto

entre como dentro dos estados, especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas

tensións sociais e políticas.

6. Caracterizar e situar cronolóxica e xeográficamente as grandes transformacións e conflitos

422

mundiais que tiveron lugar na primeira metade do século XX.

7. Analizar os procesos de cambio desde a segunda metade do século XX, e aplicar este

coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da

actualidade.

8. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política, social e económica de España

e de Galicia durante o século XX e os avances e retrocesos no camiño cara á modernización

económica, á consolidación do sistema democrático, e á pertenza á Unión Europea.

9. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no

mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e previndo

posibles desenlaces, utilizando para iso diversas fontes de información, incluídas as que

permitan obter interpretacións diferentes ou complementarias dun mesmo feito.

10. Realizar en pequeno grupo unha investigación no contorno sobre algún aspecto da historia

recente, utilizando fontes orais que permitan traballar aspectos de vida cotiá e memoria

histórica, e procurar conecta-los a contextos máis amplos, sendo capaz de expoñer e defender as

súas conclusións.

423

Contidos mínimos

1. Situar no tempo e no espazo períodos, feitos e procesos históricos relevantes da etapa

contemporánea.

2. Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos significativos,

establecendo conexións entre elas e recoñecendo a causalidade múltiple que comportan os feitos

sociais.

3. Expoñer as características sociais, económicas e políticas do Antigo Réxime en Europa. O

século XVIII: os trazos significativos do reformismo borbónico en España e en Galicia.

4. Identificar os trazos fundamentais das revolucións industriais e liberal-burguesas (francesa e

americana), valorando os grandes procesos de transformación que experimentou o mundo

occidental, e analizando as particularidades destes procesos en España e Galicia en comparación

con outros exemplos representativos.

5 Características básicas do sistema capitalista

6. Explicar as razóns da hexemonía política e económica dos países europeos desde a segunda

metade do século XIX, identificando os conflitos e problemas que caracterizan estes anos, tanto

entre como dentro dos estados, especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas

tensións sociais e políticas. O século XIX en España. O galeguismo.

7 Principais ideoloxías do movemento obreiro

424

8 Caracterizar e situar cronolóxica e xeograficamente as grandes transformacións e conflitos

mundiais que tiveron lugar na primeira metade do século XX. Fascismo, nazismo. A revolución

soviética.

9. Analizar os procesos de cambio desde a segunda metade do século XX, e aplicar este

coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da actualidade.

A guerra fría.

10. A descolonización. Principais exemplos.

11. O bloque socialista. Características

12. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política, social e económica de

España e de Galicia durante o século XX e os avances e retrocesos no camiño cara á modernización

económica, á consolidación do sistema democrático, e á pertenza á Unión Europea.

13. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no

mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e previndo posibles

desenlaces, utilizando para iso diversas fontes de información, incluídas as que permitan obter

interpretacións diferentes ou complementarias dun mesmo feito.

14. Realizar en pequeno grupo unha investigación no contorno sobre algún aspecto da historia

recente, utilizando fontes orais que permitan traballar aspectos de vida cotiá e memoria histórica, e

procurar conecta-los a contextos máis amplos, sendo capaz de expoñer e defender as súas

conclusións.

425

Avaliación e ponderación

Probas e recuperacións

Faranse como mínimo dúas probas escritas, que serán o 70% da cualificación, o 30% restante serán

o traballo diario na aula, traballos entregados, compromiso coa materia así como a actitude.

Non se fará nota media con menos dun tres nas probas.

A recuperación final no seu caso será de toda a materia agás que só lle quedara unha avaliación

suspensa, entón faría a proba desta.

426

Proxecto lector

Lecturas en 4º de E.S.O:

Series xeral e monográfica, Biblioteca básica de Anaya.

Colección Bravo da editorial Editex.

Colección Pobos e Xentes da editorial Bruño.

VV.AA.: Historia de Galicia, A Nosa Terra

Biografía de Castelao e Alfredo Brañas

Fraga, Xan : Crónicas de Carballo I, II,III. A.C. Lumieira.

427

PROGRAMACIÓN 1º BACHARELATO

Introdución: a materia de Lingua e Literatura no Bacharelato

O proxecto curricular do Bacharelato vén marcado polo Decreto 126/2008, do 19 de xuño (D.O.G.

de 23 de xuño de 2008) e contempla como finalidade fundamental, segundo se establece no artigo

2º do citado texto legal, "proporcionarlle ao alumnado a formación, a madurez intelectual e humana,

os coñecementos e habilidades que lle permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida

activa con responsabilidade e competencia, así como capacitarse para o acceso á educación

superior".

Dentro dese proxecto, a materia de Lingua e Literatura Galega (art. 6º) goza da consideración de

"materia común", tendo, xa que logo, como finalidade afondar na formación xeral do alumnado,

aumentar a súa madurez intelectual e humana e avanzar naquelas competencias que favorezan a

aprendizaxe ao longo da vida.

Nesta etapa de Educación Secundaria Post-obrigatoria, será tarefa esencial do profesorado e do

alumnado intentar superar nun primeiro momento a dinámica herdada do ensino obrigatorio, no

sentido de procurar, e isto será básico no primeiro curso, romper as posíbeis actitudes de inercia na

formación, de conformismo e/ou desinterese. Isto levará a conseguir un compromiso tácito entre

profesor/a e alumno/a para alcanzar as maiores cotas de cooperación e aproveitamento neste

428

período co fin de ampliar a propia cultura e conformar unha visión do mundo construtiva,

positiva e crítica.

Os profesores e profesoras do Departamento de Lingua e Literatura Galega confiamos en que a

materia que impartimos contribúa ao desenvolvemento cognitivo e intelectivo dos mozos e mozas,

ao espertar do seu sentido crítico, á súa responsabilidade co presente e futuro da sociedade en que

viven e á comprensión dos valores culturais implícitos no estudo da lingua e a literatura.

Ademais, xa que o alumnado se encontra nunha etapa de estabilización e asentamento do carácter e

da propia personalidade, coidamos que é fundamental achegalo á cultura e á sociedade do actual

mundo globalizado desde unha óptica claramente galega mediante a reflexión sobre a

cosmovisión dos homes e mulleres galegos e galegas implícita na nosa lingua, na nosa literatura, na

nosa historia... en definitiva, na nosa cultura propia. Desde aí poderán exercer os seus dereitos

cidadáns de xeito democrático e responsábel.

Intentaremos que este enfoque contribúa decisivamente a espertar a súa curiosidade, a desenvolver

actitudes reflexivas e críticas sobre a sociedade en que vivimos e a alicerzar a súa maduración

persoal; todas as linguas son vehículos de cultura e comunicación, pero tamén son portadoras dunha

visión do mundo e pensamos que os mozos e mozas enriquecerán a súa cultura e mellorarán as súas

competencias comunicativas de maneira sensíbel se parten do coñecemento profundo do seu propio

mundo e da súa lingua propia.

429

No transcurso da actividades e traballos académicos que imos desenvolver, tentaremos reforzar e

orientar debidamente os hábitos de lectura, estudo e disciplina do alumnado, como condicións

necesarias para aproveitar eficazmente as aprendizaxes e como medio idóneo para o

desenvolvemento e arrequecemento persoal. Tamén aspiramos a que cada alumno ou alumna

desenvolva a súa sensibilidade artística e literaria, o seu sentido estético e adquira destrezas

suficientes na procura e manexo de información. Garantir o pleno dominio e a identificación cordial

co idioma e a cultura galega por parte de todos e cada un dos nosos alumnos e alumnas será o punto

ideal de chegada para a nosa angueira.

Os membros do Departamento de Lingua e Literatura Galega optamos por un estudo unitario da

lingua e a literatura en ambos cursos do Bacharelato. Os mozos e mozas desenvolverán a súa

competencia comunicativa accedendo a uns modelos literarios seleccionados entre o máis

destacábel da literatura galega e lerán obras literarias de todos os xéneros.

Pensamos que con este estudo unitario potenciarase moito máis o emprego creativo da linguaxe, a

análise de textos de diversas fasquías e temáticas, a capacidade lectora e a visión da literatura

galega como a desenvolvida en lingua galega, entre outros moitos aspectos. Debido a este enfoque,

procurarase dotar á programación didáctica de moita máis trabazón entre os contidos de lingua e os

de literatura, de xeito que as unidades didácticas buscarán a maior interrelación posíbel de épocas

430

da historia da lingua e da literatura.

Dado que son aínda perceptíbeis os comportamentos diglósicos entre o alumnado e certos

sentimentos de minusvalorización e, mesmo, rexeitamento da lingua propia, a análise destes

prexuízos será un repto para profesores/as e alumnos/as. A abordaxe destas cuestións nun clima de

tolerancia, respecto e actitude crítica será enriquecedora e dará, non o dubidamos, bos resultados.

Xa para rematar, non perderemos de vista o dobre valor das ensinanzas de Bacharelato,

propedéutico, pero formativo en por si. Somos conscientes de que unha porcentaxe importante

dos alumnos non vai cursar estudos universitarios con posterioridade ao Bacharelato, senón que

quizais se integre nun Ciclo Formativo de Grao Superior ou tal vez se incorpore directamente ao

mundo laboral. Por iso deberá terse presente na dinámica de desenvolvemento da programación que

non se trata só dunha etapa preparatoria para os estudos universitarios, senón que tamén é unha

etapa formadora da persoa que está a piques de integrarse no mundo adulto.

Esta particularidade reforza ademais o carácter unitario do ensino post-obrigatorio, pois o

Bacharelato non debe consistir só nunha preparación para unha proba de acceso á universidade cuns

contidos que se concentrarán no segundo e derradeiro ano do ciclo, senón que debe ser un período

formador da persoa no plano intelectual e social, ao que no caso da nosa área en concreto,

poderiamos engadir unha formación igualmente no plano do desenvolvemento da sensibilidade

estética.

431

1. Metodoloxía

A sociedade actual, en que se insire o noso alumnado, require das súas cidadás e dos seus cidadáns a

capacidade de enfrontarse a unha gran cantidade de información. Por este motivo o seu tratamento é

un dos obxectivos do sistema educativo. Este repto concrétase na necesidade de integrar o manexo

de diversos soportes e fontes, utilizando tanto medios audiovisuais coma informáticos, enfrontando

o alumnado coa tarefa de busca, selección, análise e interpretación da información, así como no

desenvolvemento da capacidade crítica con respecto a ela.

A biblioteca do centro móstrase así como un recurso cun alto valor dentro da comunidade educativa

que deberemos ter en conta á hora de programar as nosas actividades docentes.

Débese ter en conta igualmente a necesidade de traballar coas catro destrezas básicas dun xeito

integrado, ben que é aconsellable nesta etapa darlles prioridade a aquelas que se detecten como as

432

máis deficitarias para o noso alumnado dependendo do contexto.

As materias lingüísticas, en xeral, contribúen de forma importante ao desenvolvemento e

aprendizaxe do currículo por canto que son instrumentos de comunicación, soporte básico do

coñecemento, vehículo para as relacións sociais e para a expresión emocional.

Neste sentido, para desenvolver o currículo da materia de lingua galega e literatura, seguiranse as

orientacións metodolóxicas que pasamos a enunciar:

- Adoptar un enfoque comunicativo no ensino e aprendizaxe da lingua, que faga do texto a unidade

comunicativa fundamental e que favoreza o emprego do idioma en distintas funcións e contextos de

uso. Por tanto, as habilidades e estratexias lingüísticas deben ser obxecto de especial atención sen

por iso desdeñar a reflexión e o coñecemento do código lingüístico.

- Proporcionar e traballar con textos de distinta natureza, especialmente expositivos e

argumentativos.

- Promover a utilización da diversidade de fontes e recursos para a obtención da información. A

busca guiada desta tanto na biblioteca coma na internet ou noutros medios, así como a composición

de textos utilizando distintos soportes.

433

- Propiciar, non só actividades individuais, senón tamén grupais, que favorezan o intercambio

respectuoso de ideas, o discurso argumentativo e o espírito crítico e cooperativo.

- Lectura, interpretación e valoración de obras literarias.

- Creación de dinámicas que impliquen o alumnado e o leven á participación na planificación e

avaliación das súas actividades.

- Ofrecer actividades abertas que impliquen a busca, selección e tratamento da información, a

posibilidade de tomar decisións e emitir opinións sobre diferentes cuestións de forma crítica.

A metodoloxía será, pois, dinámica e participativa: fomentarase o traballo conxunto de todo o

grupo-clase baixo a coordinación e orientación do profesor ou profesora. A función do ensinante

será, pois, a de organizar o traballo dos alumnos/as e fomentar a aprendizaxe por descubrimento,

recorrendo só o necesario ás exposicións maxistrais e dinamizando o grupo-clase para que en

ningún momento caian na pasividade e na recepción maquinal de contidos que se asimilan sen a

máis mínima reflexión.

O método basearase fundamentalmente na lectura, análise, comentario e produción de textos de

diversos tipos. Aproveitando o método de ensino unitario da lingua e a literatura, procurarase en

ocasións, a coincidencia de textos para análise literaria e para análise lingüística; ademais,

434

empregaranse outros textos non literarios para recoñecer e analizar os procesos de construción

textual co obxectivo de que o alumnado elabore os seus propios textos conforme estes

procedementos construtivos.

2. Obxectivos

2.1. Obxectivos xerais

Obxectivos.

Os obxectivos fundamentais do ensino da materia de lingua galega e literatura son o

desenvolvemento das seguintes actividades e competencias comunicativas:

435

1. Comprender o contido global e particular, así como a intención e propósito dos discursos orais,

escritos e audiovisuais procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural;

nomeadamente, dos ámbitos público, educativo, profesional e dos medios de comunicación.

2. Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a diferentes

situacións comunicativas (especialmente ás do ámbito académico) e mantendo a coherencia, a

corrección gramatical, a adecuada presentación e a utilización dos principais elementos cohesivos.

3. Desenvolver as principais técnicas de comunicación e aprendizaxe relativas á comprensión e á

produción que se empregan durante a interacción oral, para lograr os fins pretendidos e atendendo

aos distintos contextos.

4. Identificar os diversos tipos de textos orais, escritos e audiovisuais e reflexionar sobre a súa

estrutura, así como recoñecer o seu tema e a organización da información.

5. Interpretar e valorar criticamente a información e as mensaxes que emanan dos distintos

discursos e utilizar con autonomía e espírito crítico as novas tecnoloxías da información e da

comunicación.

6. Planificar, realizar e corrixir as propias producións de xeito que a persoa usuaria da lingua sexa

436

axente social no seu ámbito, contribuíndo a consolidar as distintas funcións sociais da lingua (de

identidade, familiar, laboral, local, institucional, cultural e internacional).

7. Coñecer a realidade multilingüe do mundo, de Europa e do estado español valorando

positivamente a riqueza que representa e fomentar o desenvolvemento da competencia pluricultural

e, en especial, o da plurilingüe.

8. Coñecer, analizar e reflexionar sobre a situación social da nosa lingua e factores e procesos que

ao longo da súa historia a levaron á situación actual.

9. Analizar os diferentes usos sociais da lingua, valorar as súas variedades, superar estereotipos

lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos, en especial os referidos ás mulleres, para

evitalos.

10. Recoñecer e analizar as distintas unidades da lingua e o seu funcionamento a partir dos distintos

tipos de textos que se producen en contextos diferentes e cun achegamento analítico que observe a

lingua partindo da globalidade para chegar ás partes mínimas.

11. Apreciar e valorar a corrección e precisión formal como una condición para que a comunicación

funcione de maneira óptima.

437

12. Adquirir un corpus léxico importante, adecuado á intención e á situación comunicativa,

almacenable a longo prazo, de fácil acceso e formalmente correcto.

13. Coñecer as características das principais etapas da literatura galega así como as correntes,

xéneros, autoras e autores e obras máis representativas utilizando fontes bibliográficas axeitadas

para o seu estudo.

14. Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos representativos das diferentes

épocas da literatura galega en tanto que expresión de determinas circunstancias sociohistóricas.

15. Concienciarse de que unha lectura crítica e de calidade mellora a competencia comunicativa, xa

que posibilita a formación, a información e o pracer.

2.2. Obxectivos específicos

2.2.1. Obxectivos específicos para 1º de Bacharelato.

Os obxectivos específicos para o 1º curso serán os seguintes:

1.- Valorar positivamente a lingua galega e empregala oralmente e por escrito en todas as

situacións.

438

2.- Identificar as variacións diacrónicas da lingua galega ao longo das diversas épocas

históricas.

3.- Coñecer as características sociolingüísticas dos principais períodos históricos que

atravesou a lingua galega ata o século XX.

4.- Coñecer a evolución histórica dos intentos por conformar un estándar para o galego.

5.- Identificar as características que debe reunir a variedade estándar dunha lingua e

aplicalas á lingua galega.

6.- Analizar textos de todos tipos aplicando as regras de análise textual.

7.- Ler obras da literatura galega con sensibilidade e actitude crítica.

8.- Analizar e comentar textos literarios desde a Idade Media ata o século XIX seguindo

métodos recoñecidos e eficaces da teoría e crítica literaria.

9.- Identificar as principais épocas, características, autores, obras e períodos estéticos na

literatura galega da Idade Media ata o Século XIX.

439

10.- Recoñecer e aplicar regras lingüísticas na análise morfosintáctica e na fonoloxía.

440

3. Secuenciación de contidos. Unidades didácticas.

A área de lingua galega e literatura ten como obxectivo fundamental na etapa do ensino

postobrigatorio o enriquecemento da capacidade comunicativa do alumnado, competencia que xa se

vén traballando desde a ESO. Neste sentido, non se produce un salto cualitativo considerable entre

ambas as dúas etapas en canto que o obxectivo fundamental é o mesmo: a adquisición e mellora da

competencia comunicativa, entendida esta como unha competencia ampla que abrangue saberes

lingüísticos, sociolingüísticos e discursivos e que lle debe reportar ao alumnado a capacidade para

usar a lingua (tanto no nivel produtivo coma receptivo e interaccional) nas diversas esferas da

actividade social e individual.

A diferenza deste currículo con respecto ao da etapa anterior radica fundamentalmente na maior

sistematización de coñecementos lingüísticos e literarios e na abordaxe de situacións comunicativas

e textos (nomeadamente dos ámbitos científico, académico e dos medios de comunicación) cada vez

máis complexos e acordes coa idade e a madureza intelectual do noso alumnado, que debe entender

esta etapa como unha continuación dos seus estudos obrigatorios que o axudará a prepararse para

retos futuros, estean estes no mundo laboral ou no mundo académico.

Daquela, existe un enfoque pedagóxico e didáctico común aos dous currículos, ben que é evidente

441

que no de bacharelato debe haber unha progresión de contidos con respecto ao da ESO, co fin de

non convertelo en algo sinxelamente repetitivo. O criterio que se segue, polo tanto, na confección

deste currículo é o de atender a aqueles aspectos que na etapa de ensino obrigatorio puidesen ter un

menor tratamento e, ao tempo, afondar noutros contidos que, por idade e madureza intelectual das

alumnas e dos alumnos, se visen dun xeito máis superficial daquela.

O nivel de coñecementos de lingua galega e literatura que se adquire ao rematar o bacharelato

corresponde ao dunha persoa capaz de comprender unha ampla variedade de textos orais e escritos

extensos e cun alto nivel de dificultade, expresarse de forma fluída e espontánea en distintos

contextos comunicativos, producir textos ben estruturados sobre temas de certa complexidade e

para distintos fins e mostrar un uso correcto da norma ortográfica e morfosintáctica.

O currículo desta materia preséntase dividido en tres bloques de contidos: Lingua e texto, A

literatura e A situación sociolingüística. Esta división atende, por un lado, ao criterio de ter en conta

tanto o carácter sistemático da lingua coma a rendibilidade comunicativa que as persoas usuarias

deben extraer dela, e por outro á consecución dunha formación literaria e dunha reflexión sobre a

situación das linguas no mundo, sobre todo en Europa.

Preténdese, xa que logo, a adquisición dunha bagaxe tanto instrumental coma sociocultural que lle

permita ao alumnado participar en todas as funcións sociais da lingua galega.

442

O bloque Lingua e texto está pensado para o tratamento de todos aqueles aspectos relacionados co

uso lingüístico en contextos diversificados. Recóllense aquí, polo tanto, todos aqueles contidos de

análise de texto, tipoloxía textual, variedades da lingua e funcionalidade lingüística necesarios para

reverter nunha mellor comprensión e produción de textos orais e escritos, así como nun aumento da

capacidade e calidade da interacción. Neste bloque de Lingua e texto aténdese igualmente á lingua

na súa dimensión de código ou sistema.

O bloque A literatura está pensado para o tratamento desta en dúas dimensións: unha máis centrada

no coñecemento da historia da literatura galega e outra que xira ao redor do coñecemento, análise e

valoración de obras significativas. Así pois, atenderase non só a que o alumnado teña un

coñecemento das principais etapas, autoras e autores, xéneros e obras da nosa historia da literatura,

senón tamén a mellorar o seu coñecemento dos textos literarios a través da lectura e comentario.

Non se debe perder de vista, polo tanto, a concepción do texto literario como un modelo de texto

formalizado cunhas características moi definidas que contribúe, ademais, polo seu status especial,

non só á reflexión sobre o uso estético da lingua no seu aspecto creativo, senón á creación dun

imaxinario colectivo que nos define como pobo.

Por último, o bloque A situación sociolingüística está pensado para que o alumnado se achegue, co

rigor desexable neste nivel educativo, á nosa situación sociolingüística, coa finalidade de ser quen

de interpretala con perspectiva histórica e suficientes criterios valorativos.

443

3.1 Contidos do Primeiro curso

Contidos comúns.

- Lectura comprensiva, análise e comentario de textos de natureza diversa e cun nivel de dificultade

adaptado aos obxectivos propios da etapa postobrigatoria.

- Produción de textos orais e escritos respectuosos coas regras de coherencia, cohesión, adecuación,

presentación e corrección ortográfica que facilitan a comunicación lingüística.

- Elaboración de exposicións orais e composicións escritas realizadas de xeito documentado e cun

vocabulario rigoroso que lle proporcionen ao alumnado os rudimentos do discurso científico.

- Aplicación e respecto polas normas básicas que rexen o intercambio e a interacción comunicativa.

- Busca, obtención, selección e integración de información procedente de fontes bibliográficas e

audiovisuais proporcionadas polas bibliotecas e polas tecnoloxías da información.

- Valoración da nosa lingua como elemento de identidade colectiva e consideración positiva do

esforzo e o compromiso individual a prol da normalización lingüística.

444

- Interese pola literatura como manifestación artística do ser humano, como fonte de formación

permanente e de satisfacción persoal. Reflexión e análise de obras e fragmentos de diversos

períodos literarios.

Lingua e texto.

- Reflexión e comprensión dos principais conceptos de lingüística xeral que teñen que ver coa

comunicación e a linguaxe: comunicación, linguaxe, lingua, unidades lingüísticas, signo lingüístico,

funcionalidade lingüística e disciplinas lingüísticas.

- Reflexión sobre o concepto de rexistro lingüístico, os seus tipos e as súas manifestacións

lingüísticas. Aplicación ás producións propias dos coñecementos adquiridos. Análise do rexistro en

producións alleas.

- Recoñecemento da presentación e corrección ortográfica como dúas propiedades textuais que

deben aplicar ás producións propias. Repaso de casos de ortografía dubidosa.

- Texto descritivo: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características

lingüísticas. Substantivo e adxectivo: xénero e número, o grao do adxectivo, as conxuncións

comparativas.

445

- Texto expositivo: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características

lingüísticas. Outras palabras adnominais (artigo, demostrativo, posesivo, cuantificadores e

identificadores). Caracterización e tipoloxía.

- Texto narrativo: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características

lingüísticas. O verbo: a conxugación verbal regular e irregular. As perífrases verbais. O infinitivo

conxugado. Descrición e usos.

- Texto argumentativo: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características

lingüísticas. Os conectores: preposicións e conxuncións. Caracterización e tipoloxía. As locucións

prepositivas. O adverbio: caracterización e tipoloxía. As locucións adverbiais.

- Texto dialogado: intención comunicativa, estrutura formal e de contido, características

lingüísticas. Os pronomes: caracterización e tipos. Funcións e usos.

A sociolingüística.

- A formación da lingua galega: substrato e superestrato. O estrato latino: principais evolucións

fonéticas do latín ao galego. Cultismos, semicultismos e palabras patrimoniais. Familias léxicas

irregulares.

446

- A lingua galega na Idade Media: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico e

situación sociolingüística.

- A lingua galega nos Séculos Escuros: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico

e situación sociolingüística.

- A lingua galega no Rexurdimento: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico e

situación sociolingüística.

- A diversidade lingüística no mundo e en Europa: unidade e diversidade lingüística. Multilingüismo

e plurilingüismo.

- A diversidade lingüística na Península Ibérica: linguas faladas na Península Ibérica. Territorios,

usos e situación legal. O caso galego.

A literatura.

- A literatura e o texto literario. Xéneros e recursos formais. Introdución á cronoloxía xeral da

historia da literatura galega.

- A literatura medieval: a lírica profana (cantiga de amor, de amigo e de escarnio) e a lírica relixiosa

(as cantigas de Santa María). Caracterización, lectura e comentario. A prosa medieval.

447

- A literatura nos Séculos Escuros e na Ilustración: literatura popular e culta. Caracterización,

lectura e comentario.

- A literatura no século XIX: o Prerrexurdimento. O Rexurdimento. Rosalía de Castro, Curros

Enríquez e Eduardo Pondal. Outros autores coetáneos.

Unidade 1

Contidos

- Sociedade e comunicación

- A linguaxe e outros sistemas de comunicación humana

- Elementos que interveñen na comunicación

- Funcións da linguaxe

448

- O signo lingüístico. Significante e significado.

- A lingua como sistema

- A escrita e o status das linguas

- As variedades contextuais ou rexistros da lingua

Unidade 2

Contidos

- As linguas do mundo

- A orixe do multilingüismo e a ecoloxía das linguas

- Linguas maioritarias, minoritarias e minorizadas

- Lingua oficial, lingua nacional e lingua internacional

- A realidade lingüística en Europa

- A diversidade lingüística no Estado Español

Unidade 3

Contidos

- O substantivo. Xénero, número e clasificación semántica.

- O adxectivo. Morfoloxía, gradación e clasificación semántica do adxectivo.

- O texto descritivo. Tipoloxía, características e ámbitos de uso

449

Unidade 4

Contidos

- Os pronomes persoais, tónicos e átonos.

- Usos especiais do dativo. Usos de "se". Colocación dos pronomes átonos.

- Os pronomes relativos. Definición, formas, usos e valores.

- Os pronomes interrogativos e exclamativos

- O texto dialogado. Características lingüísticas e formais. Tipoloxía.

Unidade 5

Contidos

- O artigo. Morfoloxía, funcións, usos e valores.

- O demostrativo. Definición, morfoloxía, función, colocación, usos e valores.

- O posesivo. Definición, morfoloxía, función, colocación, usos e valores

- Identificadores, ordinais e cuantificadores (definidos e indefinidos).

- O texto expositivo. Tipoloxía e trazos formais.

- A linguaxe científica e didáctica.

Unidade 6

Contidos

450

- O verbo. Definición e clasificación.

- Estrutura xeral do verbo galego.

- Verbos regulares, irregulares e semirregularres

- Usos e valores de modos e tempos verbais

Unidade 7

Contidos

- As formas non persoais do verbo: Infinitivo, Xerundio e Participio

- As perífrases verbais. Definición, delimitación e clasificación.

- O texto narrativo. Características formais e trazos lingüísticos.

Unidade 8

Contidos

- O adverbio. Definición, caracterización e clasificación dos adverbios

- As locucións adverbiais

- A preposición e as locucións prepositivas

- A conxunción e as locucións conxuntivas

- O texto argumentativo. Tipoloxía e características formais.

451

Unidade 9

Contidos

- Concepto de Literatura Galega

- Claves na conformación so sistenma literario galego

- Periodización xeral da Literatura Galega

- Axentes do panorama literario galego actual

Unidade 10

Contidos

- Do latín ao galego.

- A situación lingüística da Península antes da romanización. O substrato.

- A Gallaecia romana, berce do idioma. Os romanos en Galiza.

- Principais evolucións fonéticas do latín ao galego.

- O superestrato.

- O nacemento das linguas romances

- Cultismos, semicultismos e palabras patrimoniais.

- Familias léxicas irregulares

- Orixes da poesía romance en Europa

- A cultura trobadoresca en Europa

452

- Ámbito xeográfico da poesía medieval galaico-portuguesa

- Etapas na evolución da poesía medieval galaico-portuguesa

- O espectáculo trobadoresco. Autores e intérpretes.

- A tradición manuscrita

Unidade 11

Contidos

- O galego na Idade Media. Contexto histórico, social e cultural.

- Consideración social do idioma e transformación en lingua escrita.

- Trazos da lingua galego-portuguesa medieval.

- A expansión das outras linguas romances ibéricas

- A cantiga de amigo medieval. Orixes, temas, características, pesonaxes, modos poéticos e

símbolos.

- A cantiga de amor medieval. Orixes, temas, regras do amor cortés e forma.

Unidade 12

Contidos

- A decadencia política de Galiza na Baixa Idade Media

- O proceso de minorización do idioma galego

- A consolidación de dúas variantes da lingua. O portugués no mundo.

453

- As cantigas de burlas. Tipoloxía, ciclos temáticos e trazos formais.

- Os xéneros menores

- As Cantigas de Santa María. Caracterización, problemática da súa autoría, fontes,

motivacións e tradición manuscrita.

- A prosa medieval.

Unidade 13

Contidos

- Os Séculos Escuros. Galiza baixo o imperio dos Austrias.

- Imaxe de Galiza e dos galegos durante os Séculos Escuros

- Situación sociolingüística: as orixes do conflito lingüístico.

- A Ilustración e o Pre-Rexurdimento. Galiza baixo os Borbóns.

- Os ilustrados: o renacer da conciencia galega e o espertar da conciencia lingüística

- A literatura oral e popular

- As manifestacións literarias cultas nos Séculos Escuros

- A literatura ilustrada e pre-renacentista

Unidade 14

Contidos

454

- Galiza no século XIX: contexto histórico, político, económico e social.

- A lingua galega no século XIX. O avanzo da castelanización. Valoracións sociais, ámbitos

e niveis de uso do galego. A consolidación do conflito diglósico.

- Claves do Rexurdimento. Períodos, obxectivos, ámbitos de actuación, principais

iniciativas, logros e fracasos.

- Os Precursores.

Unidade 15

Contidos

- O Rexurdimento pleno.

- Rosalía de Castro

- A poesía costumista na fin de século. A escola rosaliana.

Unidade 16

Contidos

- O Rexurdimento pleno (II)

- Eduardo Pondal

- A escola poética pondaliana. A poesía mítico-historicista finisecular.

455

- Curros Enríquez

- A escola poética de Curros. A poesía social finisecular.

- A prosa do Rexurdimento

- O teatro do Rexurdimento.

4. Actividades.

As actividades serán o máis variadas, ricas e polivalentes posíbel, procurando que sexan

estruturadas dun xeito progresivo para atender ao desenvolvemento cognitivo do alumnado e

dinamizar a súa aprendizaxe.

A inmensa maioría das actividades que se deseñen durante os dous cursos do bacharelato terán

como eixo fundamental o texto, xa sexa na súa vertente lingüística ou na literaria. Os compoñentes

do Departamento de Lingua e Literatura Galega pensamos que é básico o uso e dominio dos

distintos textos neste nivel, pois é no texto onde o/a alumno/a atopará comprendido todo o corpus

lingüístico e literario que deberá dominar e manexar.

Así pois, o alumnado traballará unha importante cantidade de textos, a partir dos cales o ensinante

deseñará unhas actividades de traballo variadas, co fin de que comprendan os contidos que os

mozos e as mozas deben asimilar. Deste xeito, realizaranse actividades en que se lean, escoiten,

constrúan, transformen, analicen e comenten textos lingüísticos, xornalísticos e literarios de todo

456

tipo, tanto orais como escritos: narrativos, descritivos, expositivos, argumentativos, dialogados...

Máis concretamente, nos textos que se escollan trataranse aspectos como:

– Morfosintaxe: localización nos textos de fenómenos lingüísticos ou dialectais,

transformación de partes do texto, análise sintáctica de fragmentos, desenvolvemento de contidos

esbozados nel, modificación de substantivos, adxectivos, formas verbais, perífrases, pronomes,

adverbios...

– Sociolingüística: comentario de ideas expostas no texto, localización e identificación de

interferencias lingüísticas, identificación do nivel ou rexistro lingüístico do texto, transformación do

rexistro lingüístico do texto, normativización da lingua do texto, localización de prexuízos

lingüísticos...

– Léxico e Semántica: aclaración de significados, procura de campos semánticos, busca de

sinónimos, substitución de termos e variación do significado, procura de distintas relacións

semánticas...

– Fonética e Fonoloxía: transcrición fonolóxica, pronuncia de vogais semiabertas e

semipechadas, análise de fonemas, recoñecemento de fenómenos de vacilación fonética...

457

–Ortografía: colocación de maiúsculas e minúsculas, corrección de erros ortográficos

habituais, colocación de acentos, puntuación do texto...

Ademais do sinalado anteriormente, o texto será obxecto intrínseco de estudo nas actividades

propias de análise textual (procedementos de coherencia e cohesión, desenvolvemento e progresión

temáticos, adecuación ao contexto, identificación de funcións comunicativas, selección de

parágrafos, identificación de argumentos, identificación de conectores, distinción de ideas

principais e secundarias...).

Polo que se refire ao texto literario, combinaranse as actividades de análise textual coas de

achegamento directo a obras literarias e á súa análise: leranse obras íntegras en ambos os cursos do

bacharelato e mesmo se poderán realizar actividades como traballos extensos, individuais ou en

grupo, sobre obras literarias.

Polo que se refire ao comentario de textos literarios, intentaranse deseñar unhas actividades

baseadas nun primeiro momento no comentario guiado, que poderán e deberán ser transcendidas

segundo se avanza na etapa para dar progresivamente maior entrada ás opinións persoais, reflexións

críticas e comentarios libres ou intertextuais dos alumnos e alumnas.

Por último, non se descoidarán as actividades orais, fundamentais para o dominio da lingua en

458

todos os seus rexistros, que poderán ser integradas con outras actividades e tamén serán obxecto de

actividades autónomas, tales como exposicións, mesas redondas, lecturas expresivas, construcións

de textos orais extensos e coherentes, exercicios de fonética...

5. Criterios, procedementos e instrumentos de avaliación.

5.1. Criterios de avaliación

Os criterios de avaliación que se contemplarán para Bacharelato son os seguintes:

1. Interpretar diferentes tipos de discursos orais, escritos e audiovisuais e a situación en que se

desenvolven, captando o sentido global e a intención do discurso, a mensaxe e as súas ideas

principais e secundarias.

459

Con este criterio preténdese avaliar a capacidade do alumnado para comprender e valorar na súa

integridade textos de distinta natureza, recollendo as ideas fundamentais en resumos, esquemas ou

mapas conceptuais tras aplicar distintas estratexias e coñecementos de carácter lingüístico,

sociolingüístico e pragmático. Ademais deben ser capaces de identificar a intención comunicativa

dun texto (información, opinión ou persuasión) sendo quen de emitir xuízos críticos sobre el.

2. Participar en interaccións orais de acordo coas normas establecidas e realizar producións orais

planificadas, relacionadas con algún contido do currículo ou tema de actualidade e usando recursos

audiovisuais, bibliográficos e das tecnoloxías da información e comunicación.

Avaliarase a capacidade do alumnado para participar de forma activa, autónoma e con eficacia

comunicativa en interaccións orais. Así mesmo, comprobarase a capacidade do alumnado para

planificar e realizar exposicións orais sobre os temas mencionados integrando a información obtida

da consulta e selección de diversas fontes de documentación e da utilización de diferentes recursos

e estratexias. Valorarase a pronuncia e a entoación axeitada, a corrección gramatical, a fluidez, a

presentación, a estrutura e o emprego do léxico adecuado á situación comunicativa, así como o uso

dos elementos paralingüísticos oportunos.

3. Compoñer producións escritas planificadas sobre temas de actualidade ou curriculares, adecuadas

á situación e á intención comunicativa desexada, con coherencia, cohesión, corrección ortográfica

amais dunha coidada presentación.

460

Trátase de verificar a capacidade do alumnado para comunicarse por escrito de forma planificada,

ben sobre papel ben en soporte dixital; valorarase a presentación clara e ordenada, a corrección

gramatical e o uso dun rexistro adecuado á situación comunicativa, a selección e presentación do

tema e das ideas de xeito lóxico, así como a axeitada utilización de mecanismos de cohesión

lingüística que doten estas producións de certa entidade.

4. Caracterizar e identificar diferentes tipos de textos orais, escritos e audiovisuais procedentes de

diversos contextos comunicativos da vida social e cultural, sobre todo, dos ámbitos científico e

académico e dos medios de comunicación.

Este criterio refírese á valoración da capacidade para identificar o tema, estrutura formal e

informativa e nivel de adecuación de diversos tipos de textos pertencentes a diferentes ámbitos de

uso. Igualmente preténdese comprobar se o alumnado é quen de manexar o tipo de texto máis

oportuno para cada situación comunicativa que se lle presente na súa vida cotiá.

5. Coñecer os conceptos teóricos, as normas de uso e os procedementos lingüísticos (flexión,

clasificación, análise, etc.) propios da gramática galega.

Trátase de verificar o coñecemento formal e a capacidade de reflexión sobre a lingua que posúe o

alumnado, a cal se observará a partir da súa capacidade de indución sobre textos de distinta

natureza.

461

6. Utilizar sistematicamente os coñecementos lingüísticos para comprender e analizar textos alleos

de distintos ámbitos sociais e para producir, compoñer e revisar textos propios e de temáticas

diversas.

Con este criterio trátase de comprobar se o alumnado é quen de transferir e aplicar de xeito

reflexivo os coñecementos adquiridos sobre o sistema lingüístico co fin de mellorar a recepción de

textos e a revisión e composición das propias producións.

7. Coñecer e utilizar un caudal léxico (palabras, frases feitas, combinacións, fórmulas sociais ou

elementos discursivos) apropiado e amplo que incremente non só o vocabulario receptivo, senón, e

sobre todo, o de tipo produtivo.

Este criterio servirá, por unha banda, para comprobar a adquisición dun léxico receptivo que

permita mellorar e ampliar a comprensión de textos de distinto tipo e grao de complexidade; por

outra, trátase de verificar se o novo caudal léxico que se vaia adquirindo é comprendido, retido e

reutilizado adecuadamente en producións propias cada vez máis elaboradas.

8. Diferenciar as variedades internas da lingua e identificar as interferencias lingüísticas e

desviacións da norma.

Preténdese que o alumnado sexa quen de recoñecer nos textos a información que determinadas

462

marcas lingüísticas proporcionan sobre a súa cronoloxía, a procedencia xeográfica do emisor, o

grupo social a que pertence ou o contexto en que se producen. Así mesmo, terase en conta a

capacidade do alumnado para aplicar estes coñecementos ás propias producións evitando, sobre

todo, a utilización de interferencias de sistemas lingüísticos alleos.

9. Valorar a lingua galega e ser quen de identificar os prexuízos e estereotipos que están ligados a

ela.

Con este criterio trátase de verificar se o alumnado é consciente da situación lingüística actual e da

súa problemática, así como se ten capacidade para manifestarse de forma crítica e razoada sobre o

tema. Valorarase se o alumnado é capaz de recoñecer prexuízos e valoracións pexorativas presentes

nos usos lingüísticos, así como a súa capacidade para reflexionar sobre eles e evitalos de forma

consciente nas súas propias producións.

10. Coñecer as causas históricas da situación actual dos usos lingüísticos en Galicia e valorala con

espírito crítico e reflexivo, manexando de xeito preciso a terminoloxía sociolingüística.

Este criterio pretende comprobar se o alumnado entende a lingua como un fenómeno social e

diacrónico que explica a problemática actual do galego.

11. Coñecer a historia da literatura galega: as principais etapas, movementos, autoras e autores e

obras.

463

Trátase de comprobar se o alumnado coñece as claves da nosa historia literaria e se comprende a

produción literaria como un produto cultural situado nun contexto sociohistórico determinado.

12. Ler, analizar e comentar obras e fragmentos significativos da historia da literatura galega,

utilizando os coñecementos sobre as formas literarias (xéneros, recursos literarios, versificación) e

os distintos períodos, movementos e autores.

Preténdese que o alumnado sexa quen de ler, interpretar, analizar e valorar con espírito crítico textos

e obras literarias utilizando coñecementos históricos e de análise de texto literario (xénero,

estrutura, temática, recursos formais). Tamén se valorará a súa capacidade para consultar e manexar

de forma autónoma distintas fontes de información que lle permitan interpretar textos e obras

literarias.

5.2. Procedementos de avaliación.

Realizarase unha avaliación continua en ambos os dous cursos da etapa do Bacharelato. Pensamos

que unha materia de carácter instrumental como é o caso da de Lingua e Literatura Galega debe

manter ese sistema pola imposibilidade de illar os contidos uns de outros.

464

O profesor ou profesora valorará a posibilidade de realizar unha avaliación inicial ao principio de

curso, que será imprescindíbel no primeiro curso da etapa e tamén no segundo se non se impartiu a

materia ao mesmo alumnado no curso anterior.

Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o

curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte

as probas de cada período avaliatorio.

Completarase cunha avaliación sumativa, que valorará ao final do curso o grao de consecución

obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non alcanzar estes obxectivos,

existirá unha proba final no mes de xuño á que poderá acceder o alumnado que teña demostrado o

seu esforzo para aprobar a materia ao longo do curso.

5.3. Instrumentos de avaliación.

O alumnos serán avaliados mediante probas escritas que constituirán o 80% do valor da avaliación.

Cada erro de léxico, ortografía ou puntuación restará 0,10 puntos da nota outorgada nos exames

escritos. Ademais de demostrar suficiencia nas probas escritas, para a obtención do Aprobado serán

requisitos imprescindibles a comprobación das lecturas obrigatorias, que representará o 20% da

avaliación, a avaliación positiva na expresión oral e o traballo desenvolvido ao longo do curso. A

realización de lecturas e traballos con carácter voluntario por parte do alumnado será tida

positivamente en conta na súa cualificación.

465

Na cualificación final influirán o grao de asimilación de contidos por parte do alumno/a, o seu

comportamento xeral; a actitude de traballo, interese e respecto amosada na clase durante todo o

curso; a súa asistencia regular ás aulas e, finalmente, as lecturas e traballos realizados.

O alumnado que, eventualmente, poida perder o dereito á avaliación continua por acumulación de

faltas de asistencia sen xustificar, terá dereito a asistir a clase e a unha proba final que se realizará

antes da avaliación ordinaria de Xuño.

O uso de calquera caste de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames

implicará a obtención automática dun cero (O) como cualificación na avaliación de referencia, sexa

esta Ordinaria ou Extraordinaria.

466

Contidos mínimos de 1º de Bacharelato

1. Identificar os elementos que interveñen nun acto de comnicación.

2. Recoñecer as funcións da linguaxe e determinar a sua relación cos elementos da

comunicación.

3. Determinar os constituintes inmediatos da oración: suxeito e predicado.

4. Definir os conceptos de lingua oral e lingua escrita e recoñecer as súas principais

características.

5. Identificar os paragrafos como elementos que proporcionan coherencia ó texto.

6. Elaborar o resumo dun texto.

7. Recoñecer as distintas clases de substantivos.

8. Identificar os diferentes tipos de determinantes dun sintagma nominal.

9. Definir os conceptos de lingua, fala e dialecto.

10. Recoñecer as variedades sintópicas, sincrónica, sinstrácticas e sinfásicas.

11. Identificar as diferentes funcións que pode desenvolver unha lingua.

12. Recoñecer os pronomes persoais e establecer a diferencia entre os tónicos e os átonos.

13. Identificar as características que presentan os niveis culto, popular e vulgar.

14. Identificar os morfemas verbais do verbo regular e coñecer as súas características máis

destacadas.

467

15. Identificar no predicado os complementos directo, indirecto, de rexime, circunstancial,

predicativo, atributo e axente do verbo e coñecer a súa substitución pronominal.

16. Empregar correctamente os verbos irregulares.

17. Recoñecer as formas non persoais do verbo e coñecer as súas funcións.

18. Usar correctamente as perífrases verbais de infitivo, xerundio e participio.

19. Recoñecer os principais períodos polos que pasou o galego desde a súa formación ata a

actualidade e determinar os trazos característicos de cada etapa.

20. Definir a lingua literaria e recoñecer as súas características.

21. Clasificar os xéneros líricos medievais en principais e secundarios tendo en conta a súa

importancia dentro da lírica galego-portuguesa.

22. Determinar os diferentes elementos formais da cantiga de amigo: recursos, estilo, linguaxe,

métrica e rima.

23. Distinguir os trazos de contido das cantigas de amor: voz, interlocutores, campos sémicos.

24. Identificar as causas da decadencia da poesía trobadoresca.

25. Caracterizar as manifestacións literarias máis importantes do comezo do século XIX.

26. Identificar os precursores do Rexurdimento, os trazos xerais da súa obra e os principais

acontecementos literarios do momento.

27. Identificar os datos biográficos e a produción literaria de Rosalía de Castro.

28. Identificar os datos biográficos e a produción literaria de Eduardo Pondal.

29. Identificar os datos biográficos e a produción literaria de Curros Enríquez.

468

Material empregado


Lingua e literatura. 1 Bacharelato. VV.AA. Consorcio Editorial Galego (2012).

Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non

como eixo central do curso.



• Ampliación de temáticas e exercicios a través do material preparado polo

469

profesorado.

• Utilización das TIC: as tecnoloxías da información evoluiron

espectacularmente nos últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á

marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan o seu sitio no ensino e na nosa

materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas áchanse

pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e

son empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na

ampliación de coñecementos.

470

PROGRAMACIÓN 2º BACHARELATO

1. Metodoloxía.

A sociedade actual, en que se insire o noso alumnado, require das súas cidadás e dos seus cidadáns a

capacidade de enfrontarse a unha gran cantidade de información. Por este motivo o seu tratamento é

un dos obxectivos do sistema educativo. Este repto concrétase na necesidade de integrar o manexo

de diversos soportes e fontes, utilizando tanto medios audiovisuais coma informáticos, enfrontando

o alumnado coa tarefa de busca, selección, análise e interpretación da información, así como no

desenvolvemento da capacidade crítica con respecto a ela.

A biblioteca do centro móstrase así como un recurso cun alto valor dentro da comunidade educativa

471

que deberemos ter en conta á hora de programar as nosas actividades docentes.

Débese ter en conta igualmente a necesidade de traballar coas catro destrezas básicas dun xeito

integrado, ben que é aconsellable nesta etapa darlles prioridade a aquelas que se detecten como as

máis deficitarias para o noso alumnado dependendo do contexto.

As materias lingüísticas, en xeral, contribúen de forma importante ao desenvolvemento e

aprendizaxe do currículo por canto que son instrumentos de comunicación, soporte básico do

coñecemento, vehículo para as relacións sociais e para a expresión emocional.

Neste sentido, para desenvolver o currículo da materia de lingua galega e literatura, seguiranse as

orientacións metodolóxicas que pasamos a enunciar:

- Adoptar un enfoque comunicativo no ensino e aprendizaxe da lingua, que faga do texto a unidade

comunicativa fundamental e que favoreza o emprego do idioma en distintas funcións e contextos de

uso. Por tanto, as habilidades e estratexias lingüísticas deben ser obxecto de especial atención sen

por iso desdeñar a reflexión e o coñecemento do código lingüístico.

- Proporcionar e traballar con textos de distinta natureza, especialmente expositivos e

argumentativos.

472

- Promover a utilización da diversidade de fontes e recursos para a obtención da información. A

busca guiada desta tanto na biblioteca coma na internet ou noutros medios, así como a composición

de textos utilizando distintos soportes.

- Propiciar, non só actividades individuais, senón tamén grupais, que favorezan o intercambio

respectuoso de ideas, o discurso argumentativo e o espírito crítico e cooperativo.

- Lectura, interpretación e valoración de obras literarias.

- Creación de dinámicas que impliquen o alumnado e o leven á participación na planificación e

avaliación das súas actividades.

- Ofrecer actividades abertas que impliquen a busca, selección e tratamento da información, a

posibilidade de tomar decisións e emitir opinións sobre diferentes cuestións de forma crítica.

A metodoloxía será, pois, dinámica e participativa: fomentarase o traballo conxunto de todo o

grupo-clase baixo a coordinación e orientación do profesor ou profesora. A función do ensinante

será, pois, a de organizar o traballo dos alumnos/as e fomentar a aprendizaxe por descubrimento,

recorrendo só o necesario ás exposicións maxistrais e dinamizando o grupo-clase para que en

ningún momento caian na pasividade e na recepción maquinal de contidos que se asimilan sen a

473

máis mínima reflexión.

O método basearase fundamentalmente na lectura, análise, comentario e produción de textos de

diversos tipos. Aproveitando o método de ensino unitario da lingua e a literatura, procurarase en

ocasións, a coincidencia de textos para análise literaria e para análise lingüística; ademais,

empregaranse outros textos non literarios para recoñecer e analizar os procesos de construción

textual co obxectivo de que o alumnado elabore os seus propios textos conforme estes

procedementos construtivos.

2. Obxectivos.

2.1. Obxectivos xerais

Os obxectivos fundamentais do ensino da materia de lingua galega e literatura son o

desenvolvemento das seguintes actividades e competencias comunicativas:

474

1. Comprender o contido global e particular, así como a intención e propósito dos discursos orais,

escritos e audiovisuais procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural;

nomeadamente, dos ámbitos público, educativo, profesional e dos medios de comunicación.

2. Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a diferentes

situacións comunicativas (especialmente ás do ámbito académico) e mantendo a coherencia, a

corrección gramatical, a adecuada presentación e a utilización dos principais elementos cohesivos.

3. Desenvolver as principais técnicas de comunicación e aprendizaxe relativas á comprensión e á

produción que se empregan durante a interacción oral, para lograr os fins pretendidos e atendendo

aos distintos contextos.

4. Identificar os diversos tipos de textos orais, escritos e audiovisuais e reflexionar sobre a súa

estrutura, así como recoñecer o seu tema e a organización da información.

5. Interpretar e valorar criticamente a información e as mensaxes que emanan dos distintos

discursos e utilizar con autonomía e espírito crítico as novas tecnoloxías da información e da

comunicación.

6. Planificar, realizar e corrixir as propias producións de xeito que a persoa usuaria da lingua sexa

475

axente social no seu ámbito, contribuíndo a consolidar as distintas funcións sociais da lingua (de

identidade, familiar, laboral, local, institucional, cultural e internacional).

7. Coñecer a realidade multilingüe do mundo, de Europa e do estado español valorando

positivamente a riqueza que representa e fomentar o desenvolvemento da competencia pluricultural

e, en especial, o da plurilingüe.

8. Coñecer, analizar e reflexionar sobre a situación social da nosa lingua e factores e procesos que

ao longo da súa historia a levaron á situación actual.

9. Analizar os diferentes usos sociais da lingua, valorar as súas variedades, superar estereotipos

lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos, en especial os referidos ás mulleres, para

evitalos.

10. Recoñecer e analizar as distintas unidades da lingua e o seu funcionamento a partir dos distintos

tipos de textos que se producen en contextos diferentes e cun achegamento analítico que observe a

lingua partindo da globalidade para chegar ás partes mínimas.

11. Apreciar e valorar a corrección e precisión formal como una condición para que a comunicación

funcione de maneira óptima.

476

12. Adquirir un corpus léxico importante, adecuado á intención e á situación comunicativa,

almacenable a longo prazo, de fácil acceso e formalmente correcto.

13. Coñecer as características das principais etapas da literatura galega así como as correntes,

xéneros, autoras e autores e obras máis representativas utilizando fontes bibliográficas axeitadas

para o seu estudo.

14. Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos representativos das diferentes

épocas da literatura galega en tanto que expresión de determinas circunstancias sociohistóricas.

15. Concienciarse de que unha lectura crítica e de calidade mellora a competencia comunicativa, xa

que posibilita a formación, a información e o pracer.

2.2. Obxectivos específicos.

Os obxectivos específicos para o 2º curso serán os seguintes:

1.- Valorar positivamente a lingua galega e empregala oralmente e por escrito en todas as

situacións.

2.- Identificar as variantes dialectais e sociais do galego, valorándoas como elementos

477

enriquecedores da lingua.

3.- Analizar as relacións entre diferentes linguas e identificar os fenómenos de conflito

lingüístico e de interferencia lingüística.

4.- Coñecer as características sociolingüísticas da lingua galega ao longo de todo o século

XX ata a actualidade e en todos os seus ámbitos e funcións de uso.

5.- Empregar correctamente a variedade estándar do galego e identificar as súas

características.

6.- Analizar textos de todos tipos aplicando as regras de análise textual.

7.- Recoñecer e aplicar regras lingüísticas na análise morfosintáctica e na fonoloxía.

8.- Identificar as principais épocas, características, autores, obras e tendencias estéticas na

literatura galega do século XX e comezos do XXI.

9.- Ler comprensivamente, analizar e comentar textos literarios do século XX e comezos do

XXI.

478

10.- Ampliar o vocabulario persoal a través da análise de textos, identificación de relacións e

campos semánticos.

3. Secuenciación de contidos: unidades didácticas.

UNIDADE 1


1. Coñecer e distinguir o texto como unidade lingüística de sentido completo.

2. Coñecer as estruturas básicas nas que se organiza o texto segundo o seu contido.

3. Coñecer e delimitar as propiedades textuais xerais que debe ter un texto.

4. Coñecer os factores que interveñen na adecuación dun texto á intención e á situación

comunicativa.

5. Descubrir os recursos que permiten cumprir nun texto coas esixencias da coherencia e os

erros que converten un escrito en incoherente.

6. Mellorar o discurso empregando os recursos dispoñibles para dotar de cohesión a un texto.


479

1.1. Comprende que o texto é a maior unidade de comunicación lingüística e coñece as súas

características.

2.1. Recoñece as estruturas narrativa, expositiva, persuasiva, dialogada e poética, así como as súas

intencións e manifestacións en determinadas tipoloxías textuais.

3.1. Recoñece e delimitar as propiedades textuais xerais que debe ter un texto.

4.1. Recoñece as condicións pragmáticas necesarias para determinar a adecuación dun texto a

unha situación comunicativa, así como a súa corrección.

5.1. Identifica os factores e as condicións que interveñen na propiedade da coherencia, así como

os distintos niveis de organización do texto nos que se manifesta.

6.1. Recoñece a cohesión sintáctica e semántica e os principais mecanismos que contribúen á

cohesión textual.

CONTIDOS

Discurso e texto; formas do discurso.

- Gusto por dominar a arte de escribir ben, coñecendo as convencións que regulan o texto e

o discurso.

Estruturas textuais: narrativa, expositiva, persuasiva, dialogada e poética.

480

- Identificación de fragmentos narrativos, descritivos, expositivos e argumentativos.

- Curiosidade por coñecer os diversos tipos de textos e como se constrúen.

As propiedades textuais.

- Interese por coñecer os recursos para construír eficazmente un texto escrito.

A adecuación:

- Factores que interveñen: interacción entre códigos, presenza de diferentes voces,

variación do uso lingüístico, diversidade de estruturas textuais.

- Identificación e comentario dos problemas de adecuación que se dean en diferentes

enunciados.

- Interese por coñecer as propiedades que posibiliten a construción de textos adecuados á

situación na que se produce a comunicación.

- A corrección.

481

A coherencia:

- Factores que interveñen: o tema, a selección da información, a organización da

información, a progresión temática, a isotopía.

- Niveis de coherencia textual: coherencia local, coherencia linear, coherencia global.

- Condicións da coherencia textual: a non contradición e a relación temática.

- Identificación e comentario dos problemas de coherencia de enunciados dados.

- Curiosidade por coñecer e empregar os mecanismos que prestan ou restan coherencia aos

textos.

A cohesión:

- Mecanismos de cohesión: deíxe, anáfora e catáfora, cohesión léxica, elipse, conexión,

marcadores discursivos.

- Outros mecanismos de cohesión: relación de tempos verbais, modalización, voces do

discurso citado, orde das palabras.

- Explicación dos valores que indican os conectores de enunciados dados e substitución por

sinónimos.

- Identificación e análise de todos os elementos que dean cohesión a un texto.

482

- Gusto por coñecer os recursos para construír eficazmente un texto escrito organizándoo

en parágrafos e empregando marcadores do discurso e conectores.

UNIDADE 2


-

1. Coñecer os fonemas vocálicos e consonánticos que constitúen o sistema fonolóxico galego,

e ser quen de clasificalos segundo o seu punto e modo de articulación.

2. Comprender a constitución da sílaba e a súa clasificación distinguindo ditongos, tritongos e

hiatos.

3. Coñecer o acento e a entoación como unidades suprasegmentais.

483


1.1. Coñece e define os fonemas vocálicos e os consonánticos.

2.1. Divide palabras en sílabas e clasifícaas en libres ou trabadas.

2.2. Localiza ditongos, tritongos e hiatos, e clasifica os ditongos en crecentes, decrecentes ou

homoxéneos.

3.1. Coñece o acento e a entoación como unidades suprasegmentais.

3.2. Identifica o tonema como unidade básica da entoación e diferencia as modalidades de

entoación

CONTIDOS

Fonética e fonoloxía.

Sons, fonemas e letras.

- Interese por coñecer os fonemas do galego e o sistema que forman.

Fonemas vocálicos.

484

- Identificación dos fonemas diferenciadores de pares de palabras.

Fonemas consonánticos.

A sílaba. Ditongos, tritongos e hiatos.

- Segmentación de palabras en sílabas e clasificación en libres ou trabadas.

- Identificación e clasificación de ditongos.

- Diferenciación de hiatos.

O acento.

- O acento como unidade suprasegmental e as súas funcións.

A entoación.

- A entoación, o tonema e as modalidades de enunciación.

UNIDADE 3


1. Coñecer a estrutura interna das palabras e os procedementos de formación de palabras.

2. Coñecer e aplicar regras básicas de gramática para o adxectivo, o artigo, os pronomes e o

485

verbo.


1.1. Identifica as unidades que constitúen as palabras e clasifica estas en simples, derivadas,

compostas ou parasintéticas.

1.2. Identifica os procedementos más habituais de formación de palabras.

2.1. Coñece e aplica a formación dos graos do adxectivo.

2.2. Coñece e aplica correctamente as segundas formas do artigo.

2.3. Coñece e aplica as formas e regras de uso dos demostrativos, posesivos, relativos,

indefinidos, numerais, interrogativos e exclamativos.

2.4. Coñece e emprega axeitadamente as formas átonas de CD e CI.

2.5. Identifica e usa correctamente o pronome de solidariedade e o dativo de interese, así como

as formas do pronome se.

2.6. Coñece e aplica correctamente as normas de colocación e de concorrencia dos pronomes

átonos.

2.7. Identifica e utiliza con corrección as formas nominais do sistema verbal.

2.8. Identifica as perífrases verbais e determina o seu significado.

486

CONTIDOS

A estrutura interna das palabras.

- Análise da estrutura interna das palabras.

A formación de palabras.

- Clasificación de palabras en simples, derivadas, compostas ou parasintéticas.

- Curiosidade por recoñecer os constituíntes das palabras e os procedementos de formación

de palabras.

O substantivo: xénero e número.

- Asociación de substantivos individuais e colectivos.

- Corrección do xénero de substantivos propostos.

- Formación do feminino e do plural de substantivos dados.

O adxectivo cualificativo: graos do adxectivo.

- Diferenciación de adxectivos explicativos e especificativos.

- Creación de frases comparativas.

- Formación do superlativo absoluto de adxectivos dados.

487

O artigo.

- Inclusión do artigo e contraccións en textos incompletos.

- Aplicación das segundas formas do artigo.

Os demostrativos.

Os posesivos.

- Aplicación de posesivos.

Os relativos.

Os interrogativos e exclamativos.

Os numerais.

Os indefinidos.

O pronome persoal

- Curiosidade por coñecer e dominar as normas reguladoras do uso dos pronomes persoais

488

na nosa lingua.

- Dativo de solidariedade.

- Identificación dos pronomes de solidariedade.

- Gusto pola arte de escribir ben, coñecendo as convencións gramaticais que a regulan.

- Dativo de interese.

- Identificación dos pronomes de interese.

- Formas reflexivas.

- Colocación.

- Explicación dos desprazamentos dos pronomes nun texto dado.

- Concorrencia do pronome átono.

O verbo:

- As formas nominais.

- Aplicación do infinitivo.

489

- Esforzo por asimilar o uso correcto das formas nominais do verbo.

- As perífrases verbais: temporais, modais e aspectuais.

- Identificación e clasificación de perífrases.

- Actitude respectuosa cara á lingua, aprendendo os usos e valores das perífrases verbais e

empregándoas axeitadamente.

490

UNIDADE 4


1. Entender os conceptos de recursividade e salto de nivel.

2. Distinguir as relacións paradigmáticas e sintagmáticas e, dentro destas, as de coordinación e

subordinación.

3. Identificar os distintos tipos de frases e os seus elementos constituíntes.

4. Identificar as distintas funcións sintácticas.

5. Identificar os diferentes tipos de oracións.

6. Coñecer algúns aspectos da sintaxe galega.


1.1. Entende os conceptos de recursividade e salto de nivel.

2.1. Distingue as relacións paradigmáticas e sintagmáticas e, dentro destas, as de coordinación

491

e de subordinación.

3.1. Identifica os distintos tipos de frases e os seus elementos constituíntes.

4.1. Identifica as distintas funcións sintácticas.

5.1. Identifica os diferentes tipos de oracións.

5.2. Distingue os diferentes tipos de oracións compostas por coordinación e por subordinación.

6.1. Usa correctamente os pronomes o, a, os, as nas oracións atributivas e cos verbos

intransitivos.

6.2. Diferencia o complemento directo e o complemento preposicional.

CONTIDOS

Recursividade e salto de nivel.

- Localización dos fenómenos de recursividade e salto de nivel en exemplos dados.

As relacións sintácticas: coordinación e subordinación.

A frase.

- Clases de frases: nominal, adxectiva, adverbial.

- Análise sintáctica e clasificación de frases.

492

As funcións sintácticas.

A oración.

- Explicación das diferenzas entre enunciado e oración.

- Análise sintáctica de oracións e textos dados.

- Inserción de obxectos directos, indirectos, circunstanciais, predicativos... en oracións

incompletas.

- Identificación e clasificación de oracións impersoais.

- Discriminación entre oracións impersoais reflexas e pasivas reflexas.

- Curiosidade por coñecer as nocións sintácticas elementais para a reflexión lingüística.

- A oración composta.

- Compostas por coordinación.

- Compostas por subordinación ou complexas.

Subordinadas substantivas.

Subordinadas adxectivas.

Subordinadas adverbiais.

493

- Clasificación de oracións segundo a modalidade oracional.

- Interese por coñecer as estruturas sintácticas máis axeitadas para expresar as distintas

relacións lóxicas indicadas polas subordinadas.

Algúns aspectos da sintaxe galega.

- Substitución de fragmentos por pronomes en enunciados dados.

- Substitución de obxectos directos por complementos preposicionais.

UNIDADE 5


1. Comprender os conceptos de significado, significante e referente, así como os de denotación

e connotación.

2. Comprender os conceptos de campo semántico, sema, semema e arquisemema, así como as

relacións xerárquicas.

3. Identificar as diferentes relacións semánticas e comprender as causas, mecanismos e

consecuencias dos cambios semánticos.

494


1.1. Comprende os conceptos de significado, significante e referente, así como os de

denotación e connotación.

2.1. Comprende os conceptos de campo semántico, sema, semema e arquisemema, e establece

as relacións xerárquicas.

3.1. Identifica as diferentes relacións semánticas.

3.2. Comprende as causas, mecanismos e consecuencias dos cambios semánticos.

CONTIDOS

A semántica

- Interese por coñecer as relacións semánticas existentes entre as palabras e os termos

empregados pola Semántica para se referir a eles.

- O significado.

- Denotación e connotación.

495

- Determinación do significado denotativo e connotativo de palabras dadas.

Campos semánticos:

- Identificación de campos semánticos.

- Identificacións dos semas comúns e diferenciais de palabras dadas.

- Creación de campos semánticos.

- Relacións xerárquicas ou de inclusión: hipónimos, hiperónimos e cohipónimos.

- Recoñecemento dos hiperónimos, cohipónimos e hipónimos de palabras dadas.

Relacións semánticas

- Gusto por elixir a palabra máis precisa para cada contexto.

- Sinonimia.

- Polisemia.

- Creación de oracións coas acepcións de palabras polisémicas dadas.

- Homonimia.

- Explicación do significado de parellas de palabras homónimas ou parónimas dadas.

496

- Exemplificación contrastada dos conceptos de polisemia e homonimia.

- Termos contrarios: complementarios, antónimos, inversos ou recíprocos.

- Ambigüidade.

- Busca de sinónimos, complementarios, inversos ou contrarios de palabras dadas.

Cambios semánticos

- Causas dos cambios semánticos.

- Mecanismos dos cambios semánticos.

- Consecuencias dos cambios semánticos.

- Detección da palabra tabú de eufemismos dados.

- Explicación do procedemento e causa dos cambios semánticos producidos en enunciados

dados.

− Interese por adquirir e utilizar dun xeito progresivo un léxico persoal cada vez máis

amplo e preciso.

−

497

UNIDADE 6


498

1. Comprender a evolución do galego no contexto histórico dos séculos XX e XXI, así como as

características lingüísticas nas diferentes épocas.

2. Comprender os pasos que se dados para o establecemento dunha norma estándar para o

galego.

3. Entender cronolóxicamente o marco legal e lexislativo do galego.


1.1. Coñece os fitos máis salientables das épocas da preguerra, da posguerra e da actualidade.

2.1. Coñece os pasos dados no século XX para o establecemento dunha norma estándar.

3.1. Coñece os textos que legalizaron a oficialidade da nosa lingua e a súa importancia no

recoñecemento e dignificación do galego.

CONTIDOS

499

O galego nos séculos XX e XXI:

- Contexto históricopolítico: a preguerra, a posguerra, a dictadura e a actualidade.

- Características lingüísticas do galego da preguerra, da posguerra e da actualidade

(establecemento dunha norma).

- Comentarios e reflexións persoais.

- Exposicións orais de aspectos explicados na unidade.

- Interese por coñecer o proceso de restauración da cultura galega nas primeiras décadas do

século XX.

- Esforzo na emisión de xuízos persoais e valoracións críticas.

O marco legal do galego. Aspectos lexislativos

- Interpretación de textos legais.

- Debate a partir dun tema seleccionado.

- Comprensión da situación idiomática de Galicia e valoración dos esforzos realizados ata a

súa cooficialidade co castelán na nosa Comunidade.

500

UNIDADE 7


1. Coñece as funcións sociais da lingua

2. Diferenciar entre linguas con estado e linguas sen estado, e entre linguas hexemónicas e

linguas minorizadas.

3. Comprender a diferenza entre bilingüismo e diglosia e ser capaz de analizar a situación do

galego na nosa comunidade.

4. Entender en que consisten as actuacións oficiais da política lingüística e o proceso de

normalización lingüística.


1.1. Coñece as funcións sociais da lingua.

2.1. Diferencia entre linguas non oficiais, linguas oficiais e linguas cooficiais.

2.2. Comprende a situación de lingua minorizada.

3.1. Explica os termos «bilingüismo», «diglosia» e «conflito lingüístico».

3.2. Analiza a situación do galego na nosa Comunidade.

501

4.1. Explica as actuacións oficiais da política lingüística no proceso de normalización.

4.2. Analiza os diferentes factores sociais que interveñen no proceso de normalización

lingüística.

CONTIDOS

A diversidade lingüística:

- Linguas minorizadas e minoritarias.

- Valoración da lingua como sinal de identidade dun pobo.

Bilingüismo e diglosia.

- Identificación das semellanzas e diferenzas entre os conceptos bilingüismo e diglosia.

- Busca no dicionario e explicación de termos relacionados co tema da unidade.

- Explicación dos factores que levaron o galego á situación diglósica actual.

- Comentarios críticos e persoais.

- Valoración crítica da situación lingüística de Galicia.

O conflito lingüístico.

502

- Realización de estudos da situación actual da lingua galega na comarca e no centro escolar.

- Lectura e análise de textos acerca da lingua galega e a súa consideración social.

- Respecto cara ás opinións dos demais, aínda que non as comparta, gardando no debate a

quenda de palabra para expoñer a súa opinión.

Política lingüística e normalización lingüística.

- Debate sobre campañas en prol da normalización da lingua.

- Interese por coñecer os aspectos lexislativos que outorgan oficialidade ao galego.

- Valoración dos esforzos realizados ata a consecución da cooficialidade co castelán na

nosa Comunidade.

- Conciencia da necesidade de avanzar no proceso de normalización lingüística, tanto

individual como socialmente.

503

UNIDADE 8


1. Coñece os pasos necesarios para a elaboración dunha norma estándar.

2. Comprende e diferencia as interferencias e desviacións da norma estándar.


1.1. Coñecer os pasos necesarios para a elaboración dunha norma estándar.

2.1. Comprender e diferencia as interferencias e desviacións da norma estándar.

504

CONTIDOS

A construción da variedade estándar.

- A variedade estándar

- A fixación da norma estándar.

- O galego normativo

- Elaborar resumos para ter unha visión xeral dos pasos necesarios para a elaboración da

norma estándar.

- Debatir acerca do proceso de elaboración dunha norma común para o galego.

- Comprensión da situación lingüística de Galicia.

- Interese por coñecer os aspectos lexislativos que outorgan oficialidade ao galego.

- Valoración dos esforzos realizados ata a consecución da cooficialidade co castelán na

nosa Comunidade.

- Conciencia da necesidade de avanzar no proceso de normalización lingüística, tanto

individual como socialmente.

Interferencias e desviacións da norma

- Indicar o tipo de interferencias que aparecen en textos dados.

505

- Conciencia da importancia que o axeitado uso da lingua ten para o seu desenvolvemento

e fixación.

- Dilixencia para realizar os traballos de documentación encomendados.



UNIDADE 9


1. Coñece o fenómeno da variación lingüística e, especialmente, a variación diatópica ou

xeográfica.

2. Analiza e estuda as variedades xeográficas do galego moderno.


506

1.1. Coñecer o fenómeno da variación lingüística e, especialmente, a variación diatópica ou

xeográfica.

2.1. Analiza e estuda as variedades xeográficas do galego moderno.

2.2. Coñece os trazos fundamentais (fonéticos e morfosintácticos) para diferenciar as falas do

galego moderno.

2.3. Distingue os bloques e as áreas do galego.

CONTIDOS

A variación diatópica ou xeográfica.

As variedades xeográficas do galego moderno.

- Trazos fonéticos e morfolóxicos que diferencian as falas do galego moderno.

- Elaborar guións para temas orais sobre os aspectos tratados na unidade.

- Definir algúns fenómenos fonéticos dialectais do galego moderno.

- Esforzo na emisión de xuízos persoais e valoracións críticas.

Bloques e áreas do galego.

- Delimitar en diferentes textos as características dialectais.

507

- Dilixencia para realizar os traballos de documentación encomendados.



UNIDADE 10


1. Comprender o contexto histórico e cultural no que se desenvolveu a literatura desde o

Posrexurdimento á Guerra Civil.

508

2. Coñecer os poetas máis salientables da xeración «Antre dous séculos» e analizar a súa obra.

3. Saber cales son os grupos, tendencias poéticas e escolas da denominada Época Nós e

comentar textos dos poetas máis destacados.


1.1. Interpreta o contexto histórico-cultural no que se desenvolveu a literatura desde o

Posrexurdimento á Guerra Civil.

2.1. Coñece os principais poetas da xeración «Antre dous séculos», destacando a figura de

Antonio Noriega Varela.

2.2. Comprende a transcendencia de Ramón Cabanillas na literatura galega e comenta

fragmentos da súa obra.

3.1. Determina os grupos, tendencias poéticas e escolas da Época Nós e analiza poemas das

súas figuras máis salientables.

3.2. Interpreta a transcendencia de Manuel Antonio na literatura galega e comenta, temática e

formalmente, poemas seus.

CONTIDOS

Contexto histórico e cultural desde o Posrexurdimento á Guerra Civil:

509

- A Restauración.

- A II República (1931-1936).

- A Guerra Civil (1936-1939).

- Elaboración de esquemas sobre a historia, as etapas ou os autores da época estudada.

- Elaboración de traballos de documentación a partir de temas dados relacionados cos

contidos da unidade.

- Valoración da literatura como ciencia non utilitaria e que ten a finalidade de

proporcionarnos pracer coa súa lectura e enriquecer a nosa vida con novos enfoques e

experiencias.

- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e cultural.

A poesía «Antre dous séculos»:

- Antonio Noriega Varela.

- Ramón Cabanillas.

- Comentario do contido de poemas dos autores estudados, situándoos no momento histórico.

- Localización e explicación das características estilísticas e lingüísticas en textos dos autores

estudados.

- Comparación das semellanzas de tema e expresión en distintos poemas.

510

- Redacción de comentarios interpretativos de poemas.

- Debates.

- Interese por expresar as propias ideas e sentimentos mediante as distintas formas

literarias.

A poesía na Época Nós:

- Grupos, tendencias poéticas e escolas.

- Manuel Antonio.

- Fermín Bouza-Brey.

- Luís Amado Carballo.

- Luís Pimentel.

- Eduardo Blanco Amor.

- Comentario do contido de poemas dos autores estudados, situándoos no momento histórico.


estudados.

511

- Interpretación das imaxes de poemas vangardistas.

- Localización dos elementos trobadorescos e modernos en poemas dados.

- Localización das influencias de autores anteriores en poemas dos autores estudados.

- Comparación das semellanzas de tema e expresión en distintos poemas.

- Redacción de comentarios interpretativos de poemas.

- Debates.

- Interese e gusto pola lectura de obras e textos literarios de diferentes formas literarias e

épocas, utilizando criterios propios de selección e valoración.

- Interese e curiosidade polas distintas formas de pensar que mostra a nosa literatura.

512

UNIDADE 11


1. Coñecer a traxectoria biográfica e ideolóxica de Vicente Risco, así como a súa

transcendencia na literatura galega, e comentar fragmentos da súa obra.

2. Coñecer a traxectoria biográfica e ideolóxica de Otero Pedrayo, así como a súa

transcendencia na literatura galega, e comentar fragmentos da súa obra.

3. Coñecer a traxectoria biográfica e ideolóxica de Castelao, así como a súa transcendencia na

literatura galega, e comentar fragmentos da súa obra.

4. Coñecer a traxectoria biográfica de Rafael Dieste e comentar fragmentos da súa obra.


1.1. Coñece a traxectoria biográfica e ideolóxica de Vicente Risco, así como a súa

transcendencia na literatura galega, e comenta fragmentos da súa obra.

2.1. Coñece a traxectoria biográfica e ideolóxica de Otero Pedrayo, así como a súa

transcendencia na literatura galega, e comenta fragmentos da súa obra.

513

3.1. Coñece a traxectoria biográfica e ideolóxica de Castelao, así como a súa transcendencia na

literatura galega, e comenta fragmentos da súa obra.

4.1. Coñece a traxectoria biográfica de Rafael Dieste e comenta fragmentos da súa obra.

CONTIDOS

A prosa de «Antre dous séculos».





estudados.



experiencias.

A prosa na Época Nós.

Narrativa na Época Nós.

514

- Vicente Risco.

- Ramón Otero Pedrayo.

- Castelao.

- Rafael Dieste.




- En fragmentos dados, análise do punto de vista, da caracterización dos personaxes, do ton e

do humor.

- Estruturación de textos propostos.




O teatro na Época Nós.


515

literarias.

O ensaio na Época Nós.


UNIDADE 12


1. Coñecer as direccións poéticas e autores da Xeración de 1936.

2. Coñecer o grupo poético do exilio, profundando na vida e obra de Celso Emilio Ferreiro e

na súa transcendencia na literatura galega.

3. Coñecer as direccións poéticas e autores da Promoción de Enlace.

4. Coñecer as direccións poéticas e autores da Xeración dos 50 ou das Festas Minervais.


1.1. Coñece as direccións poéticas e autores da Xeración de 1936 e comenta textos de Aquilino

516

Iglesia Alvariño e de Álvaro Cunqueiro.

2.1. Coñece o grupo poético do exilio, así como a vida, obra e transcendencia de Celso Emilio

Ferreiro na literatura galega e comenta textos seus.

3.1. Coñece as direccións poéticas e autores da Promoción de Enlace e comenta textos deste

grupo.

4.1. Coñece as direccións poéticas e autores da Xeración dos 50 ou das Festas Minervais e

comenta textos seus.

CONTIDOS

Contexto histórico e cultural da poesía desde a Guerra Civil ata 1980.




experiencias.

A Xeración de 1936: direccións poéticas e autores.

- Aquilino Iglesia Alvariño.

517

- Álvaro Cunqueiro.

- Os poetas do exilio.

- Celso Emilio Ferreiro.

- Elaboración de traballos de documentación ou de exposicións orais a partir de temas dados

relacionados cos contidos da unidade.


estudados.

- Análise e comentario do contido de textos dos autores estudados.

- Redacción de contos, de novas versións ou paráfrases a partir dun poema dado.

- Comparación das semellanzas de tema e expresión de diversos poemas.




A Promoción de Enlace: direccións poéticas e autores.


estudados.


518


literarias.

A Xeración dos 50 ou das Festas Minervais: direccións poéticas e autores.

- Manuel María.

- Uxío Novoneyra.

- Xosé Luís Méndez Ferrín.

- Outros poetas: Xohana Torres, Bernardino Graña, Avilés de Taramancos, Arcadio

López Casanova.


estudados.


- Redacción de contos, de novas versións ou paráfrases a partir dun poema dado.

- Comparación das semellanzas de tema e expresión de diversos poemas.

A poesía galega entre 1976 e 1980.


estudados.

519


- Identificación da tendencia poética de textos propostos.

- Localización das influencias de autores ou tendencias poéticas anteriores en poemas dos

autores estudados.

- Comentarios interpretativos de poemas.


UNIDADE 13


1. Coñecer a vida e obra dos escritores máis salientables da prosa de posguerra e a súa

520

transcendencia na literatura galega.

2. Coñecer as características e autores do teatro e do ensaio galego entre 1950-1980.


1.1. Coñece a vida e obra de Ánxel Fole, e comenta textos seus.

1.2. Coñece a vida e obra de Álvaro Cunqueiro, e comenta textos seus.

1.3. Coñece a vida e obra de Eduardo Blanco Amor, e comenta textos seus.

1.4. Coñece a vida e obra de Xosé Neira Vilas e comenta textos seus.

1.5. Coñece os obxectivos comúns e os trazos caracterizadores dos autores da Nova Narrativa

Galega e comenta algúns textos representativos.

2.1. Coñece as características e autores do teatro e do ensaio galego entre 1950-1980.

CONTIDOS

A narrativa entre 1950 e 1980:

- Ánxel Fole.

521

- Álvaro Cunqueiro.

- Eduardo Blanco Amor.

- Xosé Neira Vilas.

- A Nova Narrativa Galega: trazos caracterizadores e autores.

- Determinación do tipo de narrador de textos dados.

- Análise da lingua de textos dos autores estudados.

- Localización e interpretación dos compoñentes característicos en textos dos autores

estudados.

- Comentario do fondo e da forma de textos propostos.

- Identificación en textos dados das características dun movemento literario.

- Comentarios interpretativos de textos dos autores estudados.

- Análise do espazo e do tempo no fragmento dunha novela.



experiencias.


522

O teatro galego entre 1950 e 1980:

- O teatro galego na diáspora.

- O teatro en Galicia entre 1950 e 1965.

- O teatro en Galicia entre 1965 e 1980.

- Comparación das semellanzas entre textos e das diferenzas de tema e expresión.


literarias.

O ensaio galego entre 1950 e 1980:

- Ensaio filosófico.

- Ensaio sociolingüístico.






523

UNIDADE 14


1. Coñecer o contexto histórico e cultural das últimas décadas do século XX no que se

desenvolveu a poesía galega, así como as súas características comúns e poetas máis

destacados.


1.1. Coñece o ámbito histórico-cultural da poesía das dúas últimas décadas do século XX:

revistas, certames e escolmas poéticas.

1.2. Determina os trazos fundamentais da poesía dos anos 80, coñece os grupos e poetas máis

salientables e comenta textos seus.

1.3. Determina os factores que provocan o cambio de situación da poesía a partir dos 90,

coñece as liñas creativas básicas e os poetas máis salientables.

CONTIDOS

524

O contexto histórico e cultural das últimas décadas do século XX:

- Ámbito histórico.

- Ámbito cultural e literario.

- Elaboración de esquemas ou resumos sobre a historia, as etapas ou os autores da época

estudada.





experiencias.

A poesía galega dos últimos anos:

- Revistas, certames e escolmas poéticas.

- Comparación das diferenzas e semellanzas entre distintas épocas da poesía galega.

- Análise da métrica e do ritmo de poemas dos autores estudados.


525

A poesía galega na década dos 80:

- Trazos fundamentais.

- Grupos e poetas.

- Comentario do contido ou determinación do tema de poemas dados.


literarias.

- Liñas creativas básicas e autores.

- Redacción de novas versións dun poema substituíndo substantivos, adxectivos e verbos,

pero mantendo a estrutura métrica, rítmica e sintáctica.

- Elaboración dun relato inspirándose nun poema dado.

- Comparación das semellanzas e diferenzas de ton e intención comunicativa en diversos

poemas.




526

UNIDADE 15


1. Coñecer as tendencias, obras e autores máis representativos da narrativa galega actual.

2. Coñecer as tendencias, obras e autores máis representativos do teatro e do ensaio galego

actual.


1.1. Coñece as tendencias, obras e autores máis representativos da narrativa galega actual.

2.1. Coñece as tendencias, obras e autores máis representativos do teatro e do ensaio galego

actual.

527

CONTIDOS

A narrativa galega actual:

- Tendencias e obras.

- A narrativa infantil e xuvenil.

- Autores de longa traxectoria:

- Xosé Luís Méndez Ferrín.

- Carlos Casares.

- Primeira promoción:

- Xavier Alcalá.

- Segunda promoción:

- Víctor Freixanes.

- Suso de Toro.

- Manuel Rivas.

528

- Terceira promoción.



- Comentario do tema de textos dos autores estudados na unidade.

- Análise do sistema de recorrencias e do tipo de lingua dun texto literario.

- Caracterización dos personaxes que aparecen en fragmentos das obras estudadas.

- Análise da lingua e do estilo de textos dos autores estudados.

- Comentario do espazo ou das coordenadas cronolóxicas de textos propostos.

- Valoración da literatura como ciencia non utilitaria e que ten a finalidade de enriquecer a

nosa vida con novos enfoques e experiencias.


O teatro actual:

- A xeración dos 80.

- A xeración dos 90.



529

O ensaio actual.

- Elaboración dun ensaio sobre un tema proposto.

- Comentario de textos ensaísticos.


literarias.

- Interese e curiosidade polas distintas formas de pensar que mostra a literatura.

4. Actividades.

As actividades serán o máis variadas, ricas e polivalentes que sexa posíbel, procurando que sexan

estruturadas dun xeito progresivo para atender ao desenvolvemento cognitivo do alumnado e

dinamizar a súa aprendizaxe.

A inmensa maioría das actividades que se deseñen durante os dous cursos do bacharelato terán

como eixo fundamental o texto, xa sexa na súa vertente lingüística ou na literaria. Os compoñentes

do Departamento de Lingua e Literatura Galega pensamos que é básico o uso e dominio dos

530

distintos textos neste nivel, pois é aí onde o/a alumno/a atopará comprendido todo o corpus

lingüístico e literario que deberá dominar e manexar.

Así pois, o alumnado traballará unha importante cantidade de textos, a partir dos cales o ensinante

deseñará unhas actividades de traballo variadas, co fin de que comprendan os contidos que os

mozos e as mozas deben asimilar. Deste xeito, realizaranse actividades nas que se constrúan,

transformen, analicen e comenten textos lingüísticos e literarios; máis concretamente, nos textos

que se escollan trataranse aspectos como:

– Morfosintaxe: localización nos textos de fenómenos lingüísticos ou dialectais,

transformación de partes do texto, análise sintáctica de fragmentos, desenvolvemento de contidos

esbozados nel, modificación de substantivos, formas verbais, perífrases, pronomes...

– Sociolingüística: identificación e comentario de ideas expostas no texto, localización e

identificación de interferencias lingüísticas, identificación do nivel ou rexistro lingüístico do texto,

transformación do rexistro lingüístico do texto, normativización da lingua do texto, localización de

prexuízos lingüísticos...

– Léxico e Semántica: aclaración de significados, procura de campos semánticos, busca de

sinónimos, substitución de termos e variación do significado, procura de distintas relacións

semánticas...

531

– Fonética e Fonoloxía: transcrición fonolóxica, pronuncia de vogais semiabertas e

semipechadas, análise de fonemas, recoñecemento de fenómenos de vacilación fonética...

–Ortografía: colocación de maiúsculas e minúsculas, corrección de erros ortográficos,

colocación de acentos, puntuación do texto...

Ademais do sinalado anteriormente, o texto será obxecto intrínseco de estudo nas actividades

propias de análise textual (procedementos de coherencia e cohesión, desenvolvemento temático,

adecuación ao contexto, identificación de funcións comunicativas, selección de parágrafos...).

Polo que se refire ao texto literario, combinaranse as actividades de análise textual coas de

achegamento directo a obras literarias e á súa análise: leranse obrigatoriamente obras íntegras en

ambos os cursos do bacharelato e mesmo se poderán realizar actividades como traballos extensos,

individuais ou en grupo, sobre obras literarias. Polo que se refire ao comentario de textos literarios,

intentaranse deseñar unhas actividades baseadas nun primeiro momento no comentario guiado, que

poderán e deberán ser transcendidas segundo se avanza na etapa para dar progresivamente maior

entrada ás opinións persoais, reflexións críticas e comentarios libres ou intertextuais dos alumnos e

alumnas.

Por último, non se descoidarán as actividades orais, fundamentais para o dominio da lingua en

532

todos os seus rexistros, que poderán ser integradas con outras actividades e tamén serán obxecto de

actividades autónomas, tales como exposicións, mesas redondas, lecturas expresivas, construcións

de textos orais extensos e coherentes, exercicios de fonética...

5. Criterios, procedementos e instrumentos de Avaliación.

5.1. Criterios de avaliación

533

Os criterios de avaliación que se contemplarán para Bacharelato son os seguintes:

1. Interpretar diferentes tipos de discursos orais, escritos e audiovisuais e a situación en que se

desenvolven, captando o sentido global e a intención do discurso, a mensaxe e as súas ideas

principais e secundarias.

Con este criterio preténdese avaliar a capacidade do alumnado para comprender e valorar na súa

integridade textos de distinta natureza, recollendo as ideas fundamentais en resumos, esquemas ou

mapas conceptuais tras aplicar distintas estratexias e coñecementos de carácter lingüístico,

sociolingüístico e pragmático. Ademais deben ser capaces de identificar a intención comunicativa

dun texto (información, opinión ou persuasión) sendo quen de emitir xuízos críticos sobre el.

2. Participar en interaccións orais de acordo coas normas establecidas e realizar producións orais

planificadas, relacionadas con algún contido do currículo ou tema de actualidade e usando recursos

audiovisuais, bibliográficos e das tecnoloxías da información e comunicación.

Avaliarase a capacidade do alumnado para participar de forma activa, autónoma e con eficacia

comunicativa en interaccións orais. Así mesmo, comprobarase a capacidade do alumnado para

planificar e realizar exposicións orais sobre os temas mencionados integrando a información obtida

da consulta e selección de diversas fontes de documentación e da utilización de diferentes recursos

534

e estratexias. Valorarase a pronuncia e a entoación axeitada, a corrección gramatical, a fluidez, a

presentación, a estrutura e o emprego do léxico adecuado á situación comunicativa, así como o uso

dos elementos paralingüísticos oportunos.

3. Compoñer producións escritas planificadas sobre temas de actualidade ou curriculares, adecuadas

á situación e á intención comunicativa desexada, con coherencia, cohesión, corrección ortográfica

amais dunha coidada presentación.

Trátase de verificar a capacidade do alumnado para comunicarse por escrito de forma planificada,

ben sobre papel ben en soporte dixital; valorarase a presentación clara e ordenada, a corrección

gramatical e o uso dun rexistro adecuado á situación comunicativa, a selección e presentación do

tema e das ideas de xeito lóxico, así como a axeitada utilización de mecanismos de cohesión

lingüística que doten estas producións de certa entidade.

4. Caracterizar e identificar diferentes tipos de textos orais, escritos e audiovisuais procedentes de

diversos contextos comunicativos da vida social e cultural, sobre todo, dos ámbitos científico e

académico e dos medios de comunicación.

Este criterio refírese á valoración da capacidade para identificar o tema, estrutura formal e

informativa e nivel de adecuación de diversos tipos de textos pertencentes a diferentes ámbitos de

uso. Igualmente preténdese comprobar se o alumnado é quen de manexar o tipo de texto máis

535

oportuno para cada situación comunicativa que se lle presente na súa vida cotiá.

5. Coñecer os conceptos teóricos, as normas de uso e os procedementos lingüísticos (flexión,

clasificación, análise, etc.) propios da gramática galega.

Trátase de verificar o coñecemento formal e a capacidade de reflexión sobre a lingua que posúe o

alumnado, a cal se observará a partir da súa capacidade de indución sobre textos de distinta

natureza.

6. Utilizar sistematicamente os coñecementos lingüísticos para comprender e analizar textos alleos

de distintos ámbitos sociais e para producir, compoñer e revisar textos propios e de temáticas

diversas.

Con este criterio trátase de comprobar se o alumnado é quen de transferir e aplicar de xeito

reflexivo os coñecementos adquiridos sobre o sistema lingüístico co fin de mellorar a recepción de

textos e a revisión e composición das propias producións.

7. Coñecer e utilizar un caudal léxico (palabras, frases feitas, combinacións, fórmulas sociais ou

elementos discursivos) apropiado e amplo que incremente non só o vocabulario receptivo, senón, e

sobre todo, o de tipo produtivo.

536

Este criterio servirá, por unha banda, para comprobar a adquisición dun léxico receptivo que

permita mellorar e ampliar a comprensión de textos de distinto tipo e grao de complexidade; por

outra, trátase de verificar se o novo caudal léxico que se vaia adquirindo é comprendido, retido e

reutilizado adecuadamente en producións propias cada vez máis elaboradas.

8. Diferenciar as variedades internas da lingua e identificar as interferencias lingüísticas e

desviacións da norma.

Preténdese que o alumnado sexa quen de recoñecer nos textos a información que determinadas

marcas lingüísticas proporcionan sobre a súa cronoloxía, a procedencia xeográfica do emisor, o

grupo social a que pertence ou o contexto en que se producen. Así mesmo, terase en conta a

capacidade do alumnado para aplicar estes coñecementos ás propias producións evitando, sobre

todo, a utilización de interferencias de sistemas lingüísticos alleos.

9. Valorar a lingua galega e ser quen de identificar os prexuízos e estereotipos que están ligados a

ela.

Con este criterio trátase de verificar se o alumnado é consciente da situación lingüística actual e da

súa problemática, así como se ten capacidade para manifestarse de forma crítica e razoada sobre o

tema. Valorarase se o alumnado é capaz de recoñecer prexuízos e valoracións pexorativas presentes

nos usos lingüísticos, así como a súa capacidade para reflexionar sobre eles e evitalos de forma

537

consciente nas súas propias producións.

10. Coñecer as causas históricas da situación actual dos usos lingüísticos en Galicia e valorala con

espírito crítico e reflexivo, manexando de xeito preciso a terminoloxía sociolingüística.

Este criterio pretende comprobar se o alumnado entende a lingua como un fenómeno social e

diacrónico que explica a problemática actual do galego.

11. Coñecer a historia da literatura galega: as principais etapas, movementos, autoras e autores e

obras.

Trátase de comprobar se o alumnado coñece as claves da nosa historia literaria e se comprende a

produción literaria como un produto cultural situado nun contexto sociohistórico determinado.

12. Ler, analizar e comentar obras e fragmentos significativos da historia da literatura galega,

utilizando os coñecementos sobre as formas literarias (xéneros, recursos literarios, versificación) e

os distintos períodos, movementos e autores.

Preténdese que o alumnado sexa quen de ler, interpretar, analizar e valorar con espírito crítico textos

e obras literarias utilizando coñecementos históricos e de análise de texto literario (xénero,

estrutura, temática, recursos formais). Tamén se valorará a súa capacidade para consultar e manexar

538

de forma autónoma distintas fontes de información que lle permitan interpretar textos e obras

literarias.

5.2. Procedementos de avaliación.

Realizarase unha avaliación continua en ambos os dous cursos da etapa do Bacharelato. Pensamos

que unha materia de carácter instrumental como é o caso da de Lingua e Literatura Galega debe

manter ese sistema pola imposibilidade de illar os contidos uns de outros.

O profesor ou profesora valorará a posibilidade de realizar unha avaliación inicial ao principio de

curso, que será imprescindíbel no primeiro curso da etapa e tamén no segundo se non se impartiu a

materia ao mesmo alumnado no curso anterior.

Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o

curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte

as probas de cada período avaliatorio. Poderá haber unhas probas de recuperación para os alumnos

que non superen no seu tempo as probas dos períodos avaliatorios trimestrais; será o/a profesor/a

quen decida no seu momento o sistema que empregará para recuperar os alumnos, que non será a

repetición de probas unha por unha, xa que este procedemento contradise co sistema de avaliación

continua.

539

Completarase cunha avaliación sumativa, que valorará ao final do curso o grao de consecución

obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non alcanzar estes obxectivos,

existirá un exame de setembro onde obrigatoriamente se acudirá para examinarse de toda a materia.

5.3. Instrumentos de avaliación.

O alumnos será avaliado mediante probas escritas, que constituirán o 100% do valor da avaliación.

Ademais de demostrar suficiencia nas probas escritas, para a obtención do Aprobado serán

requisitos imprescindibles a comprobación das lecturas obrigatorias e a avaliación positiva na

expresión oral. A realización de lecturas e traballos con carácter voluntario por parte do alumnado

será tida positivamente en conta na súa cualificación.

Na cualificación final influirán o grao de asimilación de contidos por parte do alumno/a, o seu

comportamento xeral; a actitude de traballo, interese e respecto amosada na clase durante todo o

curso; a súa asistencia regular ás aulas e, finalmente, as lecturas e traballos realizados.

O alumnado que, eventualmente, poida perder o dereito á avaliación continua por acumulación de

faltas de asistencia sen xustificar, terá dereito a asistir a clase e a unha proba final que se realizará

antes da avaliación ordinaria de Xuño.

O uso de calquera caste de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames

implicará a obtención automática dun cero (O) como cualificación na avaliación de referencia, sexa

esta Ordinaria ou Extraordinaria.

540

Contidos mínimos 2º de Bacharelato

GRAMÁTICA

1)Distinción entre sons, fonemas e grafemas como unidades da fonética, a fonoloxía e a

ortografía e correspondencias entre elas.Identificación e análise -definición e descrición- dos

fonemas vocálicos e consonánticos da lingua galega. Utilización do alfabeto fonético

internacional (AFI). Recoñecemento das normas para a división da sílaba e análise da súa

estrutura. Identificación dos distintos tipos de ditongos e tritongos.

541

2)A estrutura interna das palabras. Identificación e análise das unidades menores con

significado (monemas) de que constan os distintos tipos de palabras. Clasificación dos

monemas. Coñecemento dos procedementos máis habituais para a formación das palabras.

3)Coñecemento da morfoloxía, peculiaridades e funcionamento das distintas clases de

palabras (artigo, sustantivo, adxectivo, demostrativos, posesivos, relativos, interrogativos,

exclamativos, numerais, indefinidos, pronomes, verbos, adverbios, preposicións e

conxuncións).O alumno deberá analizar e segmentar correctamente estas unidades.

SINTAXE

3) Recoñecemento das unidades sintácticas (frase, cláusula e oración), das súas clases,

funcións e relacións.Coñecemento dos recursos internos da sintaxe (recursividade e salto de

nivel) e análise -preferentemente con diagrama arbóreo- de calquera tipo de oración

seguindo a metodoloxía do Funcionalismo.

SEMÁNTICA

4) Coñecemento dos conceptos de significado, denotación, connotación e campo semántico.

Identificación das distintas relacións semánticas -polisemia, sinonomia, homonimia, termos

542

contrarios-,e das súas causas. Coñecemento das causas, mecanismos e consecuencias dos

cambios semánticos.

DIALECTOLOXÍA

5) Coñecemento das características e singularidades dos diferentes bloques, áreas, subáreas

e microsubáreas en que se divide territorialmente o idioma galego. Identificación da

procedencia dialectal dun texto.

LINGUA E SOCIEDADE

6)Definición do conflito lingüístico, das súas causas e consecuencias.

7) Distinción entre lingua minorizada e minoritaria.

8)Definición de bilingüismo e da diglosia, das súas causas e consecuencias.

9)Coñecemento da variedade lingüística peninsular e do marco legal no que se desenvolve

cada lingua.

10)Coñecemento da historia da lingua galega no século XX e do seu marco legal.

11) Coñecemento das peculiaridades do proceso de normalización lingüística do galego.

12)Coñecemento da presenza do galego nos medios de comunicación.

543

LITERATURA

13) Biografía e características da obra de Noriega Varela e Ramón Cabanillas. O

denominado periodo "Antre dous séculos".

14) Características, autores e obras dos movementos de vangarda.

15) Características, autores e obras da Xeración Nós.

16) Características, autores e obras da literatura galega do exilio.

17)Coñecemento das tendencias e poetas da lírica da segunda metade do XX.

18) Identificación das tendencias e autores da narrativa da segunda metade do século XX.

19)Coñecemento das tendencias, autores e obras do teatro galego do século XX.

20)Coñecemento das características, autores, obras e modelos narrativos do periodo final do

século XX.

21)Identificación das actuais tendencias da lírica, narrativa, dramática e ensaística.

Material empregado


544

Lingua e literatura. 2 Bacharelato. VV.AA. Editorial Anaya (2010).

Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non

como eixo central do curso.

• Lecturas complementarias (ver Anexo nº 2).

As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ó seguinte criterio pedagóxico:

adecuación ás esixencias da CIUG.


• Ampliación de temáticas e exercicios a través do material preparado polo

profesorado.

• Utilización das TIC: as tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente

nos últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais

onde as TIC atopan o seu sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á

aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas áchanse pedagoxicamente integradas no

545

proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son empregadas de forma cotiá,

tanto na busca e procura de información como na ampliación de coñecementos.

546

LINGUA PORTUGUESA COMO SEGUNDA LINGUA ESTRANXEIRA

Debido ao carácter novidoso da materia e ao feito de que só se imparte, neste primeiro ano de

oferta, en cursos avulsos (2º ESO e 2º Bacharelato), no presente curso seguirase a programación

didáctica da Escola Oficial de Idiomas da Coruña, coas seguintes equivalencias:

• 2º ESO → EOI Portugués Básico I

• 1º Bacharelato – EOI Portugués Intermedio I

• 2º Bacharelato – EOI Portugués Intermedio II

O profesorado responsable da impartición da disciplina encargarase de elaborar, ao longo do curso e

de acordo coa detección das necesidades de cada grupo e nivel, materiais específicos de apoio, ben

como de introducir as modificacións necesarias na programación didácticas, de cara á súa plena

incorporación na programación departamental do vindeiro curso.

Avaliación

En todos os grupos e niveis de ensino, realizarase unha avaliación continua cos seguintes criterios e

instrumentos:

• O 70% da cualificación corresponderá a exames escritos. Neles, avaliarase a adquisición e

mellora de competencias no tocante á comprensión escrita (lectura comprensiva), á

produción textual (con especial atención á corrección gramatical e ortográfica, ben como á

riqueza e adecuación no uso do léxico) e á comprensión oral.

• O 30% restante corresponderá a exames orais que xulgarán a produción verbal.

547

ANEXO Nº 1 – Actividades complementarias e extraescolares

ESO

− Participación nos obradoiros que nos oferte o Concello.

• Aclaración: a participación deste alumnado en calquera tipo de actividade

dependerá, en todo momento, do seu interese pola materia e, sobre todo, do seu

comportamento.

1º Bacharelato

− Exposición de cantigas ao xeito medieval elaboradas polos alumnos.

Tanto na ESO coma en Bacharelato, os alumnos participarán en actividades teatrais ,

exposicións,etc. que ao longo do curso escolar se nos oferten e consideremos idóneas

para o noso alumnado.

548

Nº 2 – PROXECTO LECTOR

Departamento de Lingua Galega e Literatura

De acordo co establecido no decreto 133/2007 do 5 de xullo levarase adiante un proxecto

de fomento da lectura e da escritura e de adquisición das competencias básicas do que

formará parte este Departamento Didáctico.

A programación do noso departamento atópase dividida, segundo consta no DcB, en cinco

bloques de contidos:

1/ Comunicación oral. Escoitar e falar.

2/ Comunicación escrita. Ler e escribir.

3/ Funcionamento da lingua.

4/ Lingua e sociedade.

5/ Educación literaria.

O desenvolvemento do noso curriculo pódese considerar exemplar na adquisición das

549

competencias básicas, destacando entre elas a competencia comunicativa do alumnado

(decreto 133/2007 ). E así, é obxectivo xeral do departamento, “fomentar a afección e o

gusto pola lectura en lingua galega como fonte de pracer, entretemento e enriquecemento

persoal”.

Para acadar este obxectivo os libros de lectura obligatoria, que temos establecidos cunha

periodicidade axeitada ao longo do curso, supoñen o primeiro chanzo nese obxectivo

xeral. Pretendemos fomentar un hábito lector que enriqueza o punto de vista e a

capacidade crítica do noso alumnado. A escolla ten en conta a idade e as espectativas de

cadanseu nivel educativo, e está feita con coidado e rigorosidade para conseguir o que

pretendemos.

Así mesmo, non hai que esquecer que a nosa materia está baseada nunha metodoloxía que

parte dos textos, de moi diversa natureza e tipoloxía, para chegar aos contidos. Isto é,

todos os días traballamos con información escrita mediante reflexións sobre

sociolingüística, literatura, morfoloxía... o que garante un tratamento diario da lectura

comprensiva e expresiva en cada unha das clase e niveis.

Lecturas e temporalización

550

Este departamento ten establecidas unhas lecturas obrigatorias por trimestre das cales o

alumnado deberá demostrar os seus coñecementos, ben a través dunha proba escrita ben a

través dun traballo guiado e dirixido polo/a profesor/a.

Á par disto, parte das clases semanais, con distribución opcional para cada docente,

estarán adicadas á lectura de textos de diferente natureza, sobre todo os que xa aparecen

nos diferentes manuais didácticos adaptados a cada nivel.

Así, as lecturas por este departamento seleccionadas, son as que a continuaciónse detallan

por niveis e coas correspondentes actividades.

LIBROS DE LECTURA PARA 1º ESO

1ª avaliación

• CASTRO, Francisco. Chamádeme Simbad. Ed. Galaxia.

• TOBARUELA, Pere. Viaxes dun can de palleiro. Ed. Sotelo Blanco.

2ª avaliación

• JENNINGS, Paul. Vaiche boa! Ed. Galaxia.

• MACEIRAS, Andrea. Violeta Tamurana. Baía Ed.

3ª avaliación

• FERNÁNDEZ PAZ, Agustín. Cartas de inverno. Ed. Xerais.

• MALLORQUÍ, César. As lágrimas de Shiva. Ed. Rodeira.

551

• NEIRA CRUZ, Xosé A. Gatos e leóns. Oxford Univ. Press.

As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ós seguintes criterios pedagóxicos:

adecuación ás capacidades lectoras e de comprensión do noso alumnado e novidades editoriais

que reforcen os contidos transversais.

LIBROS DE LECTURA PARA 2º ESO

1ª avaliación

• MIRANDA, Xosé. Pel de lobo. Ed. Xerais.

• PEDROLO, Manuel de. Mecanoscrito da segunda orixe. Ed. Galaxia.

2ª avaliación

• CRUZ IGERABIDE, Juan. Ata que o saibas todo. Oxford Univ. Press.

3ª avaliación

• TORO, Suso de. A sombra cazadora. Ed. Xerais.

As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ós seguintes criterios

pedagóxicos: adecuación ás capacidades lectoras e de comprensión do noso alumnado e

novidades editoriais que reforcen os contidos transversais.

ACTIVIDADES PARA 1º E 2º ESO

552

ANTES DA LECTURA:

• Busca por parte dos rapaces da bibliografía dos autores empregando diferentes vías:

biblioteca, Internet ... como reforzo da lectura que realizarán a posteriori.

• Imaxinar de qué trata o libro a partir do seu título, averiguar qué clase de historia se esconde

tras el (policíaca, de amor, de aventuras ...).

• Analizar a ilustración da portada e preguntarlles qué información lles proporciona a imaxe e,

despois de ler o resumo da contraportada, comentar se se aprecia algunha relación entre o título

e o argumento así como coa ilustración.

• Narrar un pouco do argumento ou ler algún fragmento para atraer a súa atención.

DURANTE A LECTURA:

• Realizar preguntas de comprensión lectora.

- Comentar as vivencias do protagonista. Como reaccionarían eles no seu caso?

- Crear debates ao redor dalgún tema de interese tratado no libro.

- Ler un anaco do texto e imaxinar qué acontece a continuación e qué final lle espera ao

personaxe principal.

DESPOIS DA LECTURA:

553

• Retomando as actividades do primeiro bloque cuestionarase se o título é o idóneo e

elaboraranse posibles títulos alternativos.

• Inventar outro final para o libro.

- Carta ou correo electrónico ao autor ou autora expresando a súa opinión sobre o libro.

- Promover encontros cos autores e ilustradores na biblioteca, tras o coñecemento da súa obra.

- Realizar un xogo-concurso no que os alumnos deben responder a unha batería de preguntas

anecdóticas sobre o libro para amosar o seu coñecemento ou demostrar a súa retentiva.

- Cuestionarse se o resumo da contraportada responde ao contido do argumento. Proposta de

narración oral de posibles resumos.

- Reflexión sobre as ilustracións nas que se reflicte a historia. Discutir sobre as imaxes, se

nelas aparecen recollidas as principais escenas e qué novidades achegan á historia.

- Elaboración por escrito das súas propias reflexións e críticas sobre algún tema tratado no

texto: a influencia das lendas e os mitos na nosa cultura, a problemática da inmigración e a

xenofobia, o conflito do bilingüismo ...

- Elaboración escrita dunha ficha-resumo que deberá incluír os seguintes apartados:

• Ficha técnica do libro: Autor, título, editorial, lugar e ano de publicación.

• Argumento: Resumo obxectivo do contido do libro.

Deben aparecer reflectidos os seguintes aspectos:

554

Protagonistas principais e secundarios.

Lugar e tempo onde se desenvolve a historia.

Principais acontecementos.

Eixo temático arredor do que xira a historia.

• Valoración persoal:

• Exposición subxectiva sobre o argumento do libro.

• Opinión sobre a estrutura e a linguaxe empregadas (complicación co vocabulario,

dificultades coas formas narrativas, coas elipses narrativas, etc.)

- Recomendacións a unha terceira persoa sobre o libro.

- Outras impresións que se queiran engadir.

ITINERARIO LECTOR PARA 3º ESO

1ª avaliación

• BARCELÓ, Elia. Cordelúa. Ed. Rodeira.

• REIGOSA, Carlos. Pepa a loba. Ed. Xerais.

2ª avaliación

• ALAPONT, Pasqual; GARRIDO, Vicente. O inferno de Marta: a máscara do amor. Ed.

Xerais.

3ª avaliación

555

• FERNÁNDEZ PAZ, Agustín. Corredores de sombra. Ed. Xerais.




ACTIVIDADES PARA 3º DA ESO

Guía de lectura

1º.-Ficha técnica:

1. Autor:

2. Obra:

Titulo:

Editorial:

Colección:

Data da edición:

556

2º.-Análise da obra.

2.1- Resume brevemente ( 15-20 liñas ) o contido da obra.

Indica o tema principal.

Argumento= contido: o resumo dos acontecementos pero conservando os

detalles máis importantes, constitúe o argumento da obra. O argumento é, polo

tanto, a síntese da historia. Sen embargo, ese argumento pódese resumir aínda máis

ata chegar a idea central da obra que sintetiza a intención do autor, isto é, ao tema.

2.2- O narrador: Quen narra ?Intervén na acción?

A voz narradora que conta a historia pode facelo en 3ª persoa, cando o

realiza dende fóra, sen participar na acción e en 1ª persoa contándoa desde

dentro.Polo xeral, a 1ª persoa relaciónase cunha voz narrativa subxectiva pois fala

dende si mesma, descobre a súa personalide e mesmo pode adiantar acontecementos

na narración.

A 3ª persoa pode corresponder a unha voz narrativa obxectiva, que nos informa

sobre os personaxes pero non entra neles.

557

2.3- Modos do discurso: que predomina na obra: a narración, a descrición ou o diálogo?

Sinala un exemplo de cada un deles (capítulo, páxina).

A narración é o modo do discuso básico da obra narrativa pero raramente

aparece aillada, xeralmente se combina coa descrición e o diálogo.

2.4- Tempo: Sinala o tempo da historia e o tempo do discurso.

Os acontecementos narrados teñen lugar nun tempo concreto. Pero hai que

distinguir entre o tempo da historia e o tempo do discurso.

-Tempo da historia: Ven a ser o tempo presente, pasado ou futuro (este último se é unha

novela de ciencia fición) no que se desenvolven e ambientan os acontecementos narrados.

Este tempo pode ser variado: horas, varios días, meses, anos, séculos…

-Tempo do discurso: refírese á disposición temporal dos acontecementos na obra narrativa.

558

Nesta disposición pode haber:

• Liñalidade narrativa : cando o narrador dispón a orde temporal dos acontecementos

na orde cronolóxica lóxica; isto é, os sucesos relátanse a medida que suceden. A acción

está liñalmente contada.

• Discontinuidade narrativa : cando se rompe a liñalidade narrativa ao presentarnos

os feitos de forma discontinua. Isto pódese producir porque o personaxe lembra feitos

pasados e salta do presente ao pasado (analepse ) ou ben porque introduce no presente

accións futuras (prolepse ).

2.5- Espazo: en que lugares se desenvolve a acción?

• O espazo é o lugar onde se desenvolven as acccións dos personaxes. Os

espazos poden ser: urbanos ou rurais, interiores ou exteriores, imaxinarios ou

rurais…Os personaxes poden, así mesmo, vivir unha acción itinerante con espazos

variados e multiples.

2.6- Estrutura: Que acontecemento da obra che parece máis importante?

Sinala a súa estrutura externa e interna.

559

2.7- Personaxes: Quen é o protagonista?

Descríbeo coas túas palabras.

2.8- Actividade creativa: Redacta dun modo diferente a como o fai o autor o final da obra.

2.9- Valoración personal: O libro resultou ser como esperabas ou non? Defraudoute?

Puntúao do 1 ao 10.

ITINERARIO LECTOR PARA 4º DA ESO

Esta selección de obras para os alumnos e alumnas de 4º da ESO pretende, en primeiro lugar,

responder a criterios de calidade e captar o interese do alumnado. É unha selección feita desde a

diversidade, tanto de xéneros (á parte de narrativa, hai tamén títulos de poesía e de teatro), coma de

temáticas (que cremos que poden ser do gusto dos alumnos e alumnas deste nivel): o paso da

infancia á xuventude, as relacións humanas, as relacións familiares, a relación co profesorado, a

diferenza de culturas, a guerra, o ambiente no instituto, a educación sexual e emocional, o amor, o

humor, a fantasía, as aventuras... Preténdese tamén que algunhas das lecturas seleccionadas dean pé

para o tratamento na aula dos temas transversais.

1ª avaliación

• ALEIXANDRE, Marilar. A cabeza de Medusa. Ed. Xerais.

560

• REIMÓNDEZ, María. O club da calceta. Ed. Xerais.

• VILLAR, Domingo. A praia dos afogados. Ed. Galaxia.

2ª avaliación

• ALEIXANDRE, Marilar. Rúa carbón. Ed. Xerais.

• TORO, Suso de. Non volvas. Ed. Xerais.

3ª avaliación

• DIESTE, Rafael. Dos arquivos do trasno. Ed. Galaxia.

• DOCAMPO, Xabier. O libro das viaxes imaxinarias. Ed. Xerais.

As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ós seguintes criterios pedagóxicos:

adecuación ás capacidades lectoras e de comprensión do noso alumnado e novidades editoriais

que reforcen os contidos transversais.

ACTIVIDADES

Estas actividades propóñense para desenvolver certas capacidades relacionadas coas estratexias de

lectura. A elección dunhas ou doutras farase segundo o tipo de lectura e no momento que se

considere oportuno tendo en conta o grupo de alumnos e alumnas e a dinámica que se estableza en

torno ao libro.

Antes da lectura

Presentación do libro que se vai ler: o título, o autor/a, os temas...; activación dos coñecementos 561

previos sobre o que se vai ler, coa finalidade de fomentar o interese sobre o texto.

Durante a lectura

• Lectura expresiva dalgúns textos escollidos, sobre todo textos poéticos, co fin de captar o ton do

texto, de “vivir” a lectura.

• Lectura dramatizada de textos teatrais.

• Aclaración de posibles dúbidas acerca dos textos lidos.

• Resumo de textos escollidos.

• Presentación de textos con erros, para identificalos.

• Presentación de textos con “lagoas”, para completar.

• Proposta de títulos para os capítulos da lectura (se se trata dunha narración en capítulos e estes

non levan título).

Despois da lectura

• Elaboración de resumos.

• Extracción das ideas principais.

• Situación dun fragmento no conxunto da obra.

• Formulación de preguntas: preguntas de resposta literal; preguntas que obriguen ao lector ou

lectora a relacionar diversos aspectos do texto para atopar a resposta; preguntas de elaboración

persoal, que esixan a asociación co que xa se sabe, co que se pensa ou co que se ten experimentado.

562

• Expresión da opinión que mereceu a lectura: gustou ou non?; que foi o que máis gustou?; que

destacaría?...

• Establecemento de debates sobre algún tema que puidese xurdir na lectura.

• Completar textos, engadir finais, reescritura segundo diversos criterios.

• Continuación do texto a partir de onde o autor ou a autora o deixou.

• No caso de lecturas poéticas: preparación dun recital dunha escolma de poemas lidos.

• Elaboración dunha antoloxía poética propia, a partir de poemas ou cancións que lembren, que

lles gusten, que lles chamen a atención...

• Elaboración dunha carta destinada ao autor ou autora da obra comentándolle a opinión sobre a

lectura.

ITINERARIO LECTOR PARA BACHARELATO

O Artigo 7º, Decreto 275/ 1994, de 29 de xullo (DOG), establece, como unha das

capacidades que o currículo de Bacharelato debe desenvolver nos alumnos, a de desenvolver

a sensibilidade artística e literaria como fonte de formación e enriquecemento cultural.

Pola súa banda, o Decreto 231/2002, do 6 de xuño (DOG), especifica que como resultado do

proceso de ensino-aprendizaxe da asignatura de Lingua e Literatura Galega, os alumnos han

de desenvolver, entre outras, as de:

563

-Coñecer as características das principais etapas da Literatura Galega, así como dos

autores e das obras máis significativas, utilizando de forma crítica as fontes

documentais para o seu estudo.

-Ler e comentar as obras máis representativas das diferentes épocas da literatura

galega, como fonte de pracer persoal e como manifestación artística do ser humano

nun ámbito cultural concreto.

Os obxectivos xerais do bacharelato e os específicos da materia marcaron o punto de

partida para determinar que lecturas eran as máis axeitadas a os niveis de 1º e 2º de

Bacharelato, cuxo programa aborda o estudo das distintas etapas e correntes nas que se

estructura o corpus literario producido en lingua galega dende a Idade Media ata os nosos

días.

LECTURAS OBRIGATORIAS

1ª avaliación

• CASTELAO, Daniel. Os vellos non deben de namorarse. Farsa em tres actos con un

prólogo e un epílogo. Ed. Galaxia.

2ª avaliación

• BLANCO AMOR, Eduardo. A esmorga. Ed. Galaxia.

3ª avaliación

564

• MÉNDEZ FERRÍN, Xosé Luís. Con pólvora e magnolias. Ed. Xerais.




2º BACHARELATO

1ª avaliación

• RIVAS, Manuel. Todo é silencio. Ed. Xerais.

2ª avaliación

• CALVEIRO, Marcos. O pintor do sombreiro de malvas. Ed. Xerais.

3ª avaliación

• CUNQUEIRO, Álvaro. O incerto señor don Hamlet, príncipe de Dinamarca. Ed. Galaxia.

NOTA

Estas lecturas monográficas deberán completarse coa lectura, en clase, dunha selección de

poemas representativos dos diferentes autores, grupos e etapas da lírica galega dos séculos

XX e XXI.

565

ANEXO Nº 3 – PLAN TIC

AS TIC NO DEPARTAMENTO DE LINGUA E LITERATURA GALEGAS

As tecnoloxías da información e comunicación evoluíron espectacularmente nos últimos

anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan

o seu sitio na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas

áchanse pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e

son empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na

ampliación de coñecementos, así como constitúen unha ferramenta eficaz para aprender a

aprender e incentivar a autonomía e iniciativa persoal.

AS TIC NA ESO

Cando falamos das TIC en educación, como ferramenta e recurso, temos que

obrigatoriamente ter en conta tres aspectos:

-Alfabetización no medio.

-Utilización das TIC como apoio ao currículo.

-Pasar de consumidor a creador.

566

1.- A Alfabetización no medio: correspóndelle ao profesorado ser o apoio e referencia do

alumno na utilización das TIC.

2.- A utilización das TIC como apoio ao currículo.

2.1. Os libros de texto de 1º e 2º ESO do alumnado conteñen un CD-Rom que permite

traballar, de modo diferente do proposto no manual algúns dos contidos básicos do curso:

actividades de ortografía, gramática e campos semánticos, así como test de autoavaliación

para comprobar o nivel de coñecementos adquiridos. Actividades e test que servirán ao

profesorado como material de reforzo e deteción precoz de problemas na comprensión e

adquisición de novos contidos.

2.2 Recursos didácticos en internet.:

Existen unha serie de enderezos web que son de interese para traballar determinados

aspectos dos contidos da nosa materia. Así:

-Dicionario da Real Academia Galega: www.edu.xunta.es/dicionarios.

-Terminoloxía do futbol: galego.org/vocabularios/futbol.html.

-A Mesa pola normalización lingüística:www.amesa.org.

-Biblioteca virtual galega:www.big.udc.es

-Literatura galega medieval:www.usc.es/ilgas/escolma.html.

-R.A.G.:www.realacademiagal.org.

567

http://www.edu.xunta.es/dicionarios

A utilización de internet pertmite mellorar as habilidades de obtención de información e a

adquisición dos coñecementos axeitados para seleccionar, analizar criticamente, correxir,

organizar, relacionar e sintetizar a información co fin de transformala en coñecemento.

3.-Pasar de consumidor a creador:

O alumnado debe ser quen de pasar, progresivamente, de consumidor (búsqueda de

información) a creador.

3.1 Elaboración dun blog: a nosa área ten como finalidade fundamental o desenvolvemento

da capacidade comunicativa. Con esta actividade potenciaremos o uso da nosa lingua en

internet, desbotaremos prexuízos e fomentaremos a autonomía e iniciativa persoal. Así

como valoraremos a correción gramatical e a adecuación textual.

3.2 Presentacións en Power Point: nelas o alumnado debe demostrar, ben individualmente

ben en pequeno grupo, que é capaz de sintetizar un tema, presentalo de xeito claro, ordeado

e comprensible utilizando de xeito correcto a lingua oral.

A utilización das TIC debe ser progresiva e adaptada a idade e nivel do alumnado.

Así o nivel de esixencia será proporcional aos diferentes cursos e grupos.

568

Temporalización:

Flexible e adaptada ás necesidades e nivel de cada grupo particular.

Materiais:

*Un ordenador portatil para cada membro do departamento.

*Un proxector.

*Unha aula con encerado dixital.

*Cursos de formación para o profesorado.

569

ANEXO Nº 4 – PROTOCOLO DE PENDENTES

De acordo coa orde do 21 de decembro do 2007 pola que se regula a avaliación na educación

secundaria obrigatoria, este departamento, seguindo o establecido no punto 6 do artigo 6º

(Promoción) onde se di: ”correspóndelles aos departamentos didácticos a organización dos

programas de reforzo destinados a recuperar as aprendizaxes non adquiridas”, establece os

seguintes criterios de avaliación:

-Os programas de reforzo consistirán na realización dunha serie de exercicios baseados nos contidos

da programación didáctica aprobada para cada nivel.

-Estes exercicios prepararanse nas primeiras reunións de Departamento deste ano lectivo. Faráselles

un exame parcial en marzo e outro en maio, este último coincidindo coa data do exame oficial final

e global para os alumnos que non se presentaran ao primeiro parcial.

-O profesor responsable das actividades docentes en cada grupo e nivel será o responsable de

entregar este material aos alumnos e de supervisar o seu traballo.

-Os criterios de avaliación para os diferentes niveis da ESO son os explicitados no Anexo II do

decreto 133/2007 do 5 de xullo (DOG de 13/xullo/2007) polo que se regulan as ensinanzas da

educación secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia.

BACHARELATO: Os alumnos que pasen a 2º de Bacharelato coa materia pendente de 1º terán un

570

exame parcial en marzo e outro en maio, este último coincidindo coa data do exame oficial final e

global para os alumnos que non se presentaran ao primeiro parcial.

571

Sinatura do profesorado do Departamento

• Filipe Diez

• Mª Xesús Lema

• Olivia Pena

• Mª José Rodríguez Bello

• Evangelina Santos

• Carme Vázquez

573

Carballo, outubro de 2012.

574

programaciÓn de lingua galega e literatura · • 4º eso 292 • pdc – 3º eso ... diferencia...

Documents