1

Suïcide voorkom je samen!

Maandag 10 september | Van der Valk Hotel Leeuwarden

Weet jij hoe je het verschil kunt maken?

PROGRAMMA

2

09.00 Ontvangst en inschrijving

09.30 Judith de Heus, klinisch psycholoog en manager hulpverlening bij

113 Zelfmoordpreventie;

Margreet de Graaf, directeur publieke gezondheid GGD Fryslân,

Hein Kuiken, wethouder gemeente Harlingen en Herwil van Gelder,

wethouder gemeente Leeuwarden

11.00 Koffiepauze

11.30 Ton Dhondt, psychiater en lid Raad van Bestuur GGZ Friesland;

Caro Lourens Oterdoom, zorgcoördinator en vertrouwenspersoon Friesland College

en Maartje Buikema, psycholoog Friese Poort;

Piet Boer, melkveehouder, bestuurlijk betrokken bij AgroZorgwijzer

13.00 Informatiemarkt met stands, film, workshops en lunch

15.00 Martin Steendam, klinisch psycholoog en projecteider suïcidepreventie;

Rondetafelgesprek over suïcide en de media met Nathan Vos, hoofdredacteur

van Zin magazine, Anke Wammes van 113 online en Klaas Geert Bakker van

Omrop Fryslân;

Paul Blokhuis, staatssecretaris Volksgezondheid, Welzijn en Sport;

Optreden Syb van der Ploeg, met onder meer ‘Stel de vraag van je leven’

16.30 Ontmoeting, hapje en drankje in Birdy’s bar op de begane grond

Programma

Het plenaire programma is in de Fryslânzaal op de tweede verdieping.

3

Zelfmoord voorkom je samenJudith de Heus, klinisch psycholoog en manager hulpverlening bij 113 Zelfmoordpreventie

Op een willekeurige dag overlijden in ons land doorgaans 5 of 6 mensen door zelfmoord. Tenminste 100 mensen ondernemen die dag een suïcidepoging. Jaarlijks kampen een half miljoen mensen in Nederland met periodes van 2 weken of langer met doodswensen en suïcidale gedachten. Doorgerekend zou dit betekenen: tussen de 10.000 en 36.000 mensen die daar op die willekeurige dag mee bezig zijn.

Zelfmoord was in 2016 doodsoorzaak nummer 1 bij mensen tussen de 10 en 40 jaar. Bij mensen tussen 40 en 60 jaar is zelfmoord na kanker en hart- en vaatziekten de grootste doodsoorzaak. De mannen, met name die van middelbare leeftijd vormen de grootste risicogroep in de bevolking om te overlijden door zelfmoord.

Deze indrukwekkende statistieken kunnen je de moed benemen om te streven naar een land waar niemand eenzaam of radeloos sterft door zelfmoord. Toch streeft 113 hiernaar en verzamelen steeds meer Nederlanders en Friezen zich achter dit streven. Er is een omslag gaande: van passieve, gelaten acceptatie van zelfmoord; naar actieve en hoopvolle preventie. Het besef groeit dat er iets moet gebeuren: we kunnen niet langer toestaan dat zoveel mensen eenzaam of radeloos sterven door suïcide. En gelukkig weten we nu ook veel beter dan vroeger hoe we hierin stappen kunnen maken. Het sleutelwoord hierbij is: SAMEN. Samen met de burger of de patiënt in levensnood. Samen met diens omgeving. Samenwerkend in professionele en maatschappelijke netwerken. En samen leren met en van elkaar. Dit SAMEN komt overal terug in de Landelijke Agenda Suïcidepreventie, zoals in de Suïcide Preventie Actie Netwerken (SUPRANETwerken) die 113 heeft opgezet binnen de ggz en in regio’s, waaronder ook met GGZ Friesland en rond Harlingen en Leeuwarden.

In haar lezing geeft Judith de Heus een overzicht van wat binnen dit SAMEN werkt zodat dit ons inspireert tot meer. En laten we leren van wat nog niet zo goed werkt, zodat dit ons helpt te leren en te verbeteren op de gezamenlijke weg naar een land zonder zelfmoord.

Lezingen ochtendprogramma

4

Zelfmoordpreventie is een verantwoordelijkheid van de hele maatschappijMargreet de Graaf, directeur Publieke Gezondheid GGD Fryslân, Hein Kuiken, wethouder van de gemeente Harlingen en Herwil van Gelder, wethouder van de gemeente Leeuwarden worden geïnterviewd door onze dagvoorzitter Pieter Hulst over de lokale samenwerking en acties met betrekking tot suïcidepreventie. De GGD heeft hierin een verbindende regierol.

Zelfmoordpreventie is niet alleen meer de verantwoordelijkheid van de zorgsector. Het is steeds meer een thema binnen de collectieve/publieke gezondheidszorg en gemeenten en daarmee een verantwoordelijkheid van ons allen.

Iepen Mienskip: hoe open is Friesland als je suïcidale gedachten hebt?Ton Dhondt, psychiater en Raad van Bestuur GGZ Friesland Suïcidepreventie is een taak voor ons allen. De ggz heeft veel deskundigheid aan boord als het gaat om herkenning, preventie en behandeling van psychische problematiek. Deskundigheid die kan bijdragen aan het voorkomen van suïcide. Maar de ggz kan dat alleen maar als er gebruik gemaakt wordt van die deskundigheid.

GGZ Friesland doet dat door te participeren in landelijke en regionale projecten en door in de individuele behandelingen expliciet aandacht te besteden aan suïcidaliteit. Wij willen beschikbaar en bereikbaar zijn voor signalen uit de maatschappij en zullen dan iets moeten doen aan het beeld wat men van de ggz heeft als een onbereikbaar log instituut. De herstelvisie van GGZ Friesland gaat uit van een positie in de Fryske Mienskip waar we samen met alle Friezen willen werken aan suïcidepreventie en destigmatisering van de psychiatrie.

5

MBO: Zelfdoding bespreekbaar! door gatekeeperstrajecten voor medewerkersCaro Lourens Oterdoom, zorgcoördinator en vertrouwenspersoon Friesland College en Maartje Buikema, psycholoog Friese Poort

De maatschappij dat zijn wij! Binnen het mbo studeren en werken veel beroepsgroepen samen. We hebben van ongediplomeerde tot wetenschappelijk geschoolde medewerkers in huis. Jongeren brengen vele uren per week door binnen ons gezichtsveld; we kunnen veel zien en zijn daarmee vaak cruciaal bij het signaleren van mogelijk suïcidaal gedrag. Allemaal kennen we mensen die gelukkig zijn en die dat niet zijn, we zijn familie van of kennen die moeder van een klasgenoot; wonen in hetzelfde dorp of sporten samen. Dit thema raakt ons altijd en overal. Daarom de Friese MBO-werkwijze.

Wat de boer niet zegt…Piet Boer, melkveehouder Friesland Campina, bestuurlijk betrokken bij AgroZorgwijzer In de agrarische sector neemt de druk op ondernemers toe. Door toenemende eisen van de overheid, afnemers en onze samenleving verliezen sommige melkveehouders het perspectief. Wanneer dit gebeurt in de relatief gesloten boerencultuur - met weinig ruimte voor gesprekken over problemen en emoties - kunnen melkveehouders in een negatieve spiraal met ernstige gevolgen terecht komen. Dit is een van de redenen waarom de zuivelsector sinds 2018 werkt aan een vangnet: Agrozorgwijzer. Tijdig signaleren, het gesprek aangaan en een betere verbinding met de reguliere hulpverlening vormen de hoofdlijnen van dit vangnet dat is gericht op suïcidepreventie en een veilige werkomgeving voor medewerkers.

6

Vanaf 13.00 uur tot 15.00 uur is er live cooking buffetlunch in het ‘Us Mem’ restaurant op de eerste verdieping. Daarbij is ook een informatiemarkt met diverse stands.

• Workshopronde 1 - 13.10 tot 13.55 uur• Workshopronde 2 - 14.00 tot 14.45 uur

Inzet van ervaringsdeskundigen en naasten bij suïcide en suïcidepreventieWim Anker Zaal | 1e verdiepingIn deze workshop vertellen een ervaringsdeskundige en een cliënt, vanuit hun eigen ervaringen met suïcidaliteit, wat ervaringsdeskundigen en naasten kunnen betekenen voor mensen met suïcide/suïcidale gedachten. De ervaringsdeskundige begeleidt op diverse manieren mensen met suïcidale gedachten en/of hun naasten en neemt u mee in de opgedane ervaringen. Er wordt ingegaan op verschillende aspecten die van belang zijn bij de inzet van ervaringsdeskundigen, want niet iedere ervaringsdeskundige kan ingezet worden bij suïcidaliteit.

Koos de Boed, ervaringsdeskundige Stichting Herstelproces, lxta Noa Leeuwarden en GGz Centraal

en Anne-Barbara Ankum, initiatiefnemer van Aurora, kenniscentrum voor Zelfdodingspreventie

Van ‘Radiostilte’ … naar geen stilte meer (suïcidepreventie binnen de Nationale Politie)Hans Anker Zaal | 1e verdiepingGeertje Spijkerman (werkzaam bij de Nationale Politie) vertelt als nabestaande van een politiemedewerker die suïcide heeft gepleegd over haar ervaringen en welke positieve draai zij aan suïcidepreventie binnen haar werkomgeving heeft kunnen geven. De korpspsycholoog van de Nationale Politie licht toe wat er sindsdien binnen de Nationale Politie wordt gedaan aan suïcidepreventie, zorg en nazorg.

Geertje Spijkerman, Adviseur Psychosociale Arbeidsbelasting bij de Nationale Politie en Esther

Tossaint, Korpspsycholoog Nationale Politie

Workshops

7

Film Het Zwart Abe Bonnemazaal | 1e verdiepingThematiek van eenzaamheid, verwijdering en geen contact wordt indringend in beeld gebracht. Een indringende film gemaakt door Feike Santbergen.

‘Het Zwart’

Psychische gezondheid onder jongeren Lourens Alma Tadema zaal | 1e verdiepingHet aantal zelfdodingen onder jongeren is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Ook rapporteren steeds meer jongeren wel eens na te denken over het beëindigen van hun leven. Tijdens deze workshop worden ervaringsverhalen van een tweetal jongeren verteld in combinatie met de eerste resultaten vanuit onderzoek onder Friese jongeren. In dit onderzoek wordt ingegaan op onderliggende redenen waarover jongeren zich zorgen maken en de behoefte aan ondersteuning hierbij. Ook wordt een inkijk gegeven in het bestaande (hulp)aanbod, binnen het MBO en HBO, en initiatieven die worden ondernomen om aansluiting te vinden bij de doelgroep. Psychische gezondheid onder jongeren komt ook aan bod bij de informatiemarkt.

Nynke Boonstra, verpleegkundig specialist en lector Zorg & Innovatie in de Psychiatrie en Sarah

Walburg, docent Verpleegkunde en Master Digitale Innovatie in Zorg en Welzijn

Rouw bij kinderen en jongeren die achterblijven na zelfdoding van een naasteMarit Bouwmeesterzaal | 2e verdieping | Workshopronde 1Hoe bereik je jonge mensen over dit gevoelige onderwerp en hoe ondersteun je hun ouders/ begeleiders. Deze workshop wordt eenmalig gegeven en start om 13.10 uur.

Monique van ’t Erve, rouwnazelfdoding.nl

Film Man in de knoop Marit Bouwmeesterzaal | 2e verdieping | Workshopronde 2De documentaire ‘Man in de knoop’ gaat over suïcide bij ‘gelukkige’ mannen. Het verhaal gaat niet zozeer over de suïcide zelf, maar over het onzichtbare traject ervoor.Deze workshop wordt eenmalig gegeven en start om 14.00 uur.

Nathan Vos, journalist en Frans Bromet, programmamaker

8

Openheid is de sleutel Phrysozaal | 2e verdiepingWanneer iemand nabestaande wordt van een suïcide weten wij door ons werk binnen de stichting dat er nog steeds een taboe op ligt om hier openlijk over te praten. Daardoor kan het risico op herhaling worden vergroot binnen een gezin of vriendengroep.

Stichting Nabestaan Na Zelfdoding Friesland

Suïcidaal en zelfbeschadigend gedrag bij (allochtone) jongerenFoppe de Haan zaal | 2e verdieping‘Ik sta nog steeds te trillen op mijn benen, ben weer heel erg geschrokken. Ik heb mezelf op meerdere plekken opengesneden! Ik wil dingen veranderen, maar ik weet niet hoe, ik heb hulp nodig…!!!’ Nina, 18 jaar. Suïcidaal en zelfbeschadigend gedrag is bijna altijd een uiting van een langdurig psychisch lijden, een lage zelfwaardering en het treedt vrijwel altijd op samen met andere problemen.

Marion Ferber, voormalig projectleider SuNa (Suïcide Nazorg), adviseur en trainer ‘Suïcidaal- en

zelfbeschadigend gedrag’ voor onderwijs en zorg

MAALKOP Henk Angenet zaal | 2e verdiepingWat zou jij vragen aan de boer? Workshop over het vragen naar suïcidaliteit aan de hand van scènes uit de theatervoorstelling MAALKOP: een intieme voorstelling over de ondergang van een jonge boer.

Dinanda Luttikhedde, onderzoek & ontwikkeling PeerGrouP locatietheater Noord-Nederland

9

Hoe wordt je gatekeeper? Onverwachte inspiratie vanuit een universiteitMartin Steendam - klinisch psycholoog, projectleider suïcidepreventie GGZ Friesland

Hoe weet de ontwerper van een universiteit met een groot park eromheen waar de wegen en voetpaden aangelegd moeten worden? John Snyder was de eerste die het over gatekeepers had en hij vertelt hoe een universiteit dit probleem heeft opgelost. Het werd voor hem de basis voor een vernieuwend plan voor suïcidepreventie, namelijk het inzetten van gatekeepers. Wat kunnen we anno 2018 van John Snyder leren?

TafelgesprekNathan Vos, hoofdredacteur van Zin magazine, Anke Wammes van 113 online en Klaas Geert Bakker van Omrop Fryslân

Rondetafelgesprek over suïcide en de media geleid door onze dagvoorzitter

Pieter Hulst.

Uiterste inspanning voor suïcidepreventiePaul Blokhuis werd in oktober 2017 benoemd tot Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Zijn portefeuille omvat onder meer de geestelijke gezondheidszorg, preventie, maatschappelijke opvang en de maatschappelijke diensttijd. Paul Blokhuis wil het aantal zelfmoorden en zelfmoordpogingen flink terugdringen. Om dat te bereiken geeft hij structureel 2 miljoen per jaar extra instellingssubsidie aan 113Zelfmoordpreventie. Paul Blokhuis: “Elke zelfmoord staat voor een wereld aan verdriet en machteloosheid. We moeten ons tot het uiterste blijven inspannen om het aantal suïcides terug te dringen.” Paul Blokhuis houdt hier vandaag een betoog over.

Lezingen middagprogramma

10

113 Zelfmoordpreventie 113 is 24/7 bereikbaar, gratis en anoniem. Bij 113 willen we niet langer accepteren dat mensen eenzaam en radeloos sterven door zelfmoord. Hulpvragers kunnen daarom 24/7, gratis en anoniem contact leggen met 113 via 0900-0113 of www.113.nl. Psychologen bieden kortdurende online therapie via telefoon, chat of e-mail. Voor (zorg)professionals heeft 113 de ‘collegiale overleglijn’ (020- 311 3888).

Helpen andere(n) te helpenMaar 113 doet meer, we helpen ook andere(n) te helpen. We geven trainingen en werken actief samen in regio’s. Met GGD’en, ggz-instellingen, wijkteams, huisartsen en andere professionals en ervaringsdeskundigen. Onze kwartiermakers reizen door het land om niet alleen binnen de zorg, maar ook binnen het onderwijs, de sociaal economische sector en de media suïcidepreventie te activeren.

Zelfmoord, praat erover!Bij onze stand staan vrijwilligers voor je klaar. Je kunt er informatie krijgen over onze hulpverlening en de overige diensten van 113.

Stand Zelfmoordspel Het Zelfmoordspel ligt bij deze stand ter inzage en het kan zelfs worden gespeeld. De bedenker van het spel, Wil Witting, kaderhuisarts GGZ bij Medisch Centrum de Poort, is bij de stand aanwezig om het spel toe te lichten. AgroZorgwijzer Wat de boer niet zegt… In de agrarische sector neemt de druk op ondernemers toe. Door toenemende eisen van de overheid, afnemers en samenleving, verliezen sommige melkveehouders het zicht op perspectief. Wanneer dit gebeurt in de relatief gesloten boerencultuur - met weinig ruimte voor gesprekken over problemen en emoties - kunnen melkveehouders in een negatieve spiraal met ernstige gevolgen terecht komen. Vanuit de agrarische sector willen we graag in gesprek met de reguliere hulpverlening.

Informatiemarkt‘Live & Cooking Us Mem Restaurantzaal’

11

Elkaar leren kennen en weten te vinden is van belang om ook in de agrarische sector de hulp te kunnen bieden die nodig is aan melkveehouders en degenen die op de erven komen. Christel Raaij, Communicatieadviseur AgroZorgwijzer

Lentis in contactHier kun je contact maken met iemand die overweegt een einde aan het leven te maken. Je kunt alles vragen en je kunt wellicht ook proberen om de suïcide te voorkomen. Hoe doe je dat eigenlijk? Folkert Bakker en Anne Gietema, Lentis

Opvang op de SEH van mensen die een suïcidepoging doenHoe is de eerste opvang op de SEH en in het ziekenhuis van mensen die een suïcidepoging doen. Wat komt daarbij kijken en hoe wordt er beoordeeld. O.G. Haagsma, psychiater Medisch Centrum Leeuwarden

IkzoekGod.nl Samen is beter dan alleen. Op de website www.ikzoekgod.nl staan ervaringsverhalen, verhalen van deskundigen, mogelijkheden voor directe hulp, en achtergronden m.b.t. suïcide. De bezoekers van het congres kunnen bij ons langs lopen en we gaan graag in op vragen die er leven en hoe men in hun eigen kerk om kan gaan met vragen en zorgen rondom zelfdoding. Daarnaast laten we je de website www.ik-wil-dood.nl zien, die specifiek gericht is op de problematiek rondom suïcide. Martien van den Helder, teamleider Ikzoekgod.nl

Rouwnazelfdoding.nl Hoe bereik je jonge mensen over dit gevoelige onderwerp en hoe ondersteun je hun ouders/begeleiders.

12

MHFAMHFA staat voor Mental Health First Aid. Deze in Australië ontwikkelde cursus, die inmiddels in 23 landen w ordt gegeven, leert burgers hoe zij moeten handelen als iemand in psychische nood verkeert. Want wat doe je als er iemand voor je staat met een psychose? Wat zeg je tegen iemand die ernstig depressief is? Bel je de huisarts of bijvoorbeeld 112? Op deze en nog veel meer vragen biedt GGZ Friesland antwoord door middel van de cursus MHFA: ‘Eerste hulp bij psychische problemen’. Harold Brouwer en Sjoukje Landman, MHFA-trainers en GGZ Friesland medewerkers

Naast de workshops zijn de volgende onderwerpen ook vertegenwoordigd op de markt:

• Psychische gezondheid onder jongen• Ervaringsdeskundige inzet bij suïcide en suïcidepreventie• Verkoop boek ‘Radiostilte’ door Roelie de Boer (auteur)

13

PlattegrondBegane grond

14

lift

Abe

Bonn

ema

zaal

Lour

ens A

lma

Tade

ma

zaal

Han

s Ank

er za

al

Wim

Ank

er za

al

Live

Coo

king

‘Us M

em’

lift

toil

ette

n

dakt

erra

s za

len

dakt

erra

s za

len

dakt

erra

s za

len

dakt

erra

s za

len

DH

foye

r

lift

keuk

en

bar

Han

s A

nker

zaa

l

Lour

ens

Alm

a Ta

dem

a za

al

Wim

Ank

er z

aal

Abe

Bon

nem

a za

al

Zale

n 1e

ver

diep

ing

20

De

eers

te v

erdi

epin

g is

een

vol

maa

kte

acco

mm

odat

ie v

oor u

w g

ezel

scha

p va

n ca

. 14

tot 4

5 pe

rson

en.

Verg

ader

en, p

rese

nter

en, e

en b

edri

jfsf

eest

vie

ren:

de

vier

zal

en z

ijn a

fzon

derl

ijk te

geb

ruik

en o

f als

een

gehe

el o

p m

aat i

nger

icht

e ru

imte

in te

zet

ten.

Plattegrond1e verdieping

15

Hen

k A

ngen

ent z

aal

Phry

so z

aal

Fopp

e de

Haa

n za

al

Mar

it B

ouw

mee

ster

zaa

l

Frys

lân

zaal

lift

foye

r

lift

bar

Zale

n 2e

ver

diep

ing

Fris

o za

al

Cobi

nati

e Fo

ppe

de H

aan

- en

Mar

it B

ouw

mee

ster

zaa

l

Hen

k A

ngen

ent z

aal

De

twee

de v

erdi

epin

g is

toeg

erus

t op

het g

rote

re w

erk

met

geg

aran

deer

d su

cces

.

Tot m

aar l

iefs

t 400

gas

ten

vind

en e

en g

astv

rije

om

gevi

ng in

vie

r zal

en, w

aaro

nder

de

uite

rst

roya

le F

rysl

ân z

aal m

et p

erfe

cte

pres

enta

tiem

ogel

ijkhe

den.

Maa

twer

k na

ar e

igen

inzi

cht:

de fo

yer v

an d

e tw

eede

ver

diep

ing

staa

t

gehe

el to

t uw

bes

chik

king

met

een

bar

waa

r gas

ten

zich

zelf

bedi

enen

, of b

edie

nd

wor

den

door

onz

e ho

spita

lity

cham

ps.

22

Plattegrond2e verdieping

16

Suïcide voorkom je samen!

Bedankt dat je er was!