project ψωμί, κρασί και λάδι

Επιβλέπουσες Καθηγήτριες : Γεωργιάδου Μαρία ΠΕ01Κούτρου Αικατερίνη ΠΕ18.12

Ερευνητική εργασία Α΄Λυκείου

Περιεχόμενα Εισαγωγή – στόχοι – μεθοδολογία –ομάδες υποθέματα ……………………..2

1. ΣΙΤΑΡΙ1.1 Η ιστορία του σιταριού ………………………………………………..………………..31.2 Η καλλιέργεια του σιταριού …………………………………………………………...31.3 Θρεπτικά συστατικά σιταριού ανά 100 gr……………………………...……....51.4 Το σιτάρι στη λατρεία ………………………………………………….……………..…..61.5 Το σιτάρι στην τέχνη …………………………………………………………………..…..7

2. ΑΜΠΕΛΙ2.1 Η ιστορία του αμπελιού ……………………………………………………….…..….102.2 Μορφολογία – πολλαπλασιασμός ………………………………………….….…102.3 Προϊόντα του αμπελιού …………………………………………………………..……152.4 Διατροφική αξία του σταφυλιού ………………………………………….……....172.5 Το αμπέλι στη λατρεία ………………………………………………………….…..….182.6 Το αμπέλι στην τέχνη …………………………………………………………….…..…22

3. ΕΛΙΑ3.1 Η ιστορία της ελιάς ………………………………………………….......................233.2 Καλλιέργεια …………………………………………………………………………………..243.3 Ποικιλίες ελιάς ………………………………………………………………………………263.4 Η ελιά στη διατροφή ……………………………………………………………..….....273.5 Η ελιά στη λατρεία ………………………………………………………………………..303.6 Η ελιά στην τέχνη …………………………………………………………………………..31

4. ΤΟ ΨΩΜΙ 4.1 Η ιστορία του ψωμιού ……………………………………………………………………344.2 Το ψωμί στη διατροφή μας …………………………………………………………….374.3 Το ψωμί στη λατρεία ………………………………………………………….…..………384.4 Το ψωμί στην τέχνη…………………………………………………………………………44

5. ΚΡΑΣΙ5.1 Η ιστορία του κρασιού ………………………………………………………….………..485.2 Το κρασί στη διατροφή …………………………………………………………………..505.3 Το κρασί στη λατρεία ……………………………………………………………………..515.4 Στάδια οινοποίησης ………………………………………………………………………..545.5 Οινοποιεία ………………………………………………………………………………………575.6 Κατηγορίες κρασιών ………………………………………………………..….………….585.7 Οι αγορές του κόσμου …………………………………………………………………….595.8 Το κρασί στην τέχνη ………………………………………………………………………..61

6. ΛΑΔΙ6.1 Το λάδι στην ιστορία ………………………………………………………………………666.2 Το ελαιόλαδο στη διατροφή μας ……………………………………………………696.3 Το λάδι στη λατρεία ………………………………………………….......................726.4 Το ελαιόλαδο στην οικονομία ………………………………………….…………….766.5 Τα είδη του ελαιολάδου ……………………………………………......................796.6 Το λάδι στην τέχνη ……………………………………………………………..…………..827.1 Ερωτηματολόγιο……………………………………………………………………….……..867.2 Αποτελέσματα έρευνας …………………………………………………………………..877.3 Παράσταση σημαντικότερων ερωτήσεων της έρευνας σε γραφήματα …888. Ενδεικτική βιβλιογραφία ……………………………………………………………………...93

1


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

<< Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι, που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις >>

Οδυσσέας Ελύτης

Η καλλιέργεια του σιταριού, του αμπελιού και της ελιάς αλλά και τα προϊόντα τους ψωμί, κρασί και λάδι κατέχουν σημαντική θέση στην καθημερινή ζωή (διατροφή, θρησκεία, τέχνη) αλλά και στην οικονομία των μεσογειακών λαών εδώ και χιλιετίες .

ΣΤΟΧΟΙ- Να γνωρίσουμε τις διατροφικές συνήθειες του τόπου μας και τους τρόπους

παραγωγής, που συνθέτουν μαζί με το φυσικό περιβάλλον τον πολιτισμό και την ιστορία του.

- Να ενημερωθούμε για τη θέση που έχει το ψωμί, το κρασί και το λάδι στη διατροφή και στη λατρεία.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΑναζήτηση πληροφοριών ΒιβλιοθήκηΔιαδίκτυοΕργαστήριοΔιδακτικά βιβλία Βίντεο Ερωτηματολόγιο Επεξεργασία δεδομένων από τις ομάδες και την ολομέλεια

ΟΜΑΔΕΣ - ΥΠΟΘΕΜΑΤΑ1η : σιτάρι, αμπέλι, ελιά: ιστορία, καλλιέργεια, θρησκεία, τέχνη Αμανατίδης Γεώργιος, Μπεκιαρίδου Ελευθερία, Μπιλίκμπασι Άγγελο, Παπαδόπουλος Χρήστος, Ρώσσιος Παναγιώτης 2η:ψωμί: διατροφή, λατρεία, ιστορία, οικονομία, τέχνηΑθανασίου Κυριακή, Ασλλάνι Ελισαμπέτα, Γκαζγκάζης Αναστάσιος, Ιακωβίδης Παναγιώτης3η : κρασί: διατροφή, λατρεία, ιστορία, οικονομία, τέχνηΑλιώσης Γεώργιος, Παπαναστασίου Αντώνιος, Στολτίδης Γεώργιος, Τζιούρτζιας Νικόλαος4η : λάδι: διατροφή, λατρεία, ιστορία, οικονομία, τέχνηΘεοφυλακτίδου Σωτηρία-Φωτεινή, Ναθαναήλ Σταύρος, Παπαδοπούλου Αικατερίνη, Φλώρου Αικατερίνη- Λευκοθέα

2


1. ΣΙΤΑΡΙ1.1 Η ιστορία του σιταριούΜπιλίκμπασι Άγγελο

Το σιτάρι είναι γνωστό από τα προϊστορικά χρόνια. Δεν είναι με μεγάλη ακρίβεια γνωστή η καταγωγή του, αν και οι περισσότεροι συμφωνούν ότι καλλιεργήθηκε αρχικώς στην περιοχή της Μεσοποταμίας, εφόσον ανάμεσα στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη βρέθηκαν σπόροι σιταριού χρονολογούμενοι στο 6.000-7.000 π.χ. και στη συνέχεια έφτασε, πιθανώς, μέχρι την Αμερική. Ο χρόνος που απαιτήθηκε ήταν μεγάλος. Από τους Σουμέριους, 7η χιλιετία π.Χ., μέχρι τη διάδοση της σιτοκαλλιέργειας στην Αμερική, στις αρχές του 17ου μ.Χ. αιώνα, πέρασαν κοντά εννιά χιλιετίες!Ο Ομηρος αναφέρει το σιτάρι σαν «πυρόν», από το «σπυρός = σπόρος».Η θεά Δήμητρα, που πιστεύεται ότι δίδαξε την καλλιέργειά του στην Ελλάδα, ονομαζόταν και «Σιτώ».

Πρωτόγονο γουδί, που βρέθηκε στο Ιράκ και χρονολογείται μεταξύ 7.000 και 4.000 π.Χ. Αποτελεί μαρτυρία ότι οι γεωργοί της περιοχής είχαν επινοήσει τεχνικές για να μετατρέπουν το σιτάρι σε ευκολοχώνευτη τροφή.

1.2 Η Καλλιέργεια του σιταριούΜπιλίκμπασι Άγγελο

3


Το σιτάρι βρίσκεται στη δεύτερη θέση των δημητριακών με τη μεγαλύτερη παραγωγή, κατανάλωση και εμπορία στον κόσμο σήμερα. Είναι το δεύτερο παγκοσμίως σε συγκομιδή δημητριακό, μετά τον αραβόσιτο, με τρίτο το ρύζι. Ο καρπός του σιταριού είναι μια βασική τροφή, που χρησιμοποιείται στην παρασκευή αλευριού, ζωοτροφών και ως πρώτη ύλη στην παρασκευή αλκοολούχων ποτών και καυσίμων. Ο φλοιός του μπορεί να αποσπαστεί από τον καρπό και να αλεστεί, δίνοντας το λεγόμενο πίτουρο. Το σιτάρι περιέχει μια πρωτεΐνη την γλουτένη στην οποία πολλοί άνθρωποι είναι δυσανεκτικοί εκδηλώνοντας τη λεγόμενη κοιλιοκάκη, ένα είδος εντεροπάθειας.

Κλιματολογικές απαιτήσεις :Η κύρια καλλιέργεια του σιταριού βρίσκεται στην εύκρατη ζώνη. Στην τροπική ζώνη μπορεί να καλλιεργηθεί μόνο σε μεγάλα υψόμετρα. Η άριστη θερμοκρασία βλαστήσεως του σιταριού είναι 20-22 ο C, η ελάχιστη 3-4 ο C και η μέγιστη 35οC.

Εδαφικές απαιτήσεις :Το σιτάρι ευδοκιμεί κυρίως σε εδάφη μέσης σύστασης βαθειά και καλά στραγγιζόμενα.

Σπορά , θερισμός , αποθήκευση :Η σπορά γίνεται σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους από 14 – 20 cm και οι αποστάσεις επί της γραμμής κυμαίνονται από 2,5 – 5 cm.

Το σιτάρι θερίζεται όταν το ενδοσπέρμιο είναι σκληρό και έχει υγρασία 25-35%, η αποθήκευση του γίνεται σε ξηρές και δροσερές αποθήκες σε σάκους, χύμα ή σε μεγάλα σιλό.

4


1.3 ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΙΤΑΡΙΟΥ ΑΝΑ 100 ΓΡ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ 333 kcal

ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ 133 γρ

ΛΙΠΗ 2 γρ

ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ 71γρ

ΑΣΒΕΣΤΙΟ 41 mgr

ΦΩΣΦΟΡΟΣ 372 mgr

ΣΙΔΗΡΟΣ 3,3 mgr

ΝΑΤΡΙΟ 3 mgr

ΚΑΛΙΟ 370 mgr

ΘΙΑΜΙΝΗ 0,55 mgr

ΝΙΑΣΙΝΗ 0,12 mgr

ΡΙΒΟΦΛΑΒΙΝΗ 4,3 mgr

Οι πρωτεΐνες του σιταριού περιέχουν επαρκείς ποσότητες βασικών αμινοξέων, εκτός των λυσίνη, τρυπτοφάνη και μεθειονίνη, που βρίσκονται σε χαμηλές ποσότητες. Η μεγάλη θρεπτική αξία του σιταριού και η εύκολη αποθήκευση και μεταφορά του, που απορρέουν από τη χαμηλή περιεκτικότητα των σπόρων του σε νερό (12%-13%), συνέβαλαν στην ανάδειξή του ως του πιο σημαντικού εμπορικού είδους τροφίμου για το 35% του πληθυσμού της γης.

5


1.4 Το σιτάρι στη λατρείαΜπιλίκμπασι Άγγελο

Κόλλυβα

Τα κόλλυβα φτιάχνονται για τιμήσουν τον άνθρωπο που φεύγει από τη ζωή σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση. Κόλλυβα ετοιμάζουμε τα Ψυχοσάββατα (δηλ. τα Σάββατα πριν τις Κυριακές της Απόκρεω, της Τυρινής και της Α΄ Νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και το Σάββατο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής) καθώς και κάθε φορά που θέλουμε να τελέσουμε στο Ναό επιμνημόσυνη δέηση για την ανάπαυση των αγαπημένων κεκοιμημένων μας προσώπων. Τα κόλλυβα συμβολίζουν την κοινή ανάσταση των ανθρώπων. Δηλαδή, όπως ο σπόρος του σιταριού πέφτει στη γη, θάβεται και σαπίζει χωρίς όμως να φθαρεί και στη συνέχεια φυτρώνει καλύτερος και ωραιότερος, έτσι και το νεκρό σώμα του ανθρώπου θάβεται στη γη και σαπίζει, για να αναστηθεί και πάλι άφθαρτο, ένδοξο και αιώνιο. Την ωραία αυτή εικόνα μας δίδει ο απόστολος Παύλος στην Α΄ προς Κορινθίους Επιστολή (κεφ. 12, στίχοι 35-44). Την ίδια εικόνα για την Ανάστασή Του χρησιμοποίησε και ο Χριστός (Ιωάννη, κεφ. 12, στίχ.24). «Ο Θεός θέλει να βοηθήσει τους κεκοιμημένους, γιατί πονάει για τη σωτηρία τους… Με τα κόλλυβα του δίνουμε το δικαίωμα να επεμβαίνει… γι’ αυτό η Εκκλησία μας έχει τα κόλλυβα και τα μνημόσυνα… Έχουν την δυνατότητα και από την κόλαση να βγάλουν ψυχή» (Γ. Παΐσιος, ΛΟΓΟΙ Δ΄ σελ. 278).

Φωτοκόλλυβα

Τα φωτοκόλλυβα ήταν παλιά έθιμα της Κρήτης, τα οποία σήμερα είναι ξεχασμένα. Συμβόλιζαν την παραμονή των Φώτων. Οι νοικοκύρηδες του σπιτιού έτρωγαν βρασμένο σιτάρι με όσπρια για καλύτερη υγεία και τύχη στο σπιτικό τους. Επίσης οι πόντιοι την παραμονή των Φώτων άναβαν κεριά για τους νεκρούς και τα τοποθετούσαν σε δίσκο με σιτάρι το οποίο πήγαιναν ανήμερα των Φώτων στην εκκλησία.

Βαρβάρα

6

http://3.bp.blogspot.com/-DjMD6PwF7gk/ULTQAtMHDoI/AAAAAAABEFU/MygCl-hELsQ/s1600/cebacebfcebbceb9ceb2ceb1.jpg


Το έθιμο της Βαρβάρας ξεκίνησε στη Θράκη. Σύμφωνα με μία εκδοχή οι εχθροί της χριστιανοσύνης δηλητηρίασαν τα τρόφιμα των πιστών. Η Αγία Βαρβάρα όμως εμφανίστηκε στο όνειρο μιας πιστής και τους προειδοποίησε. Έτσι οι χριστιανοί έφτιαξαν την πρώτη Βαρβάρα.Άλλη εκδοχή αφορά τη την αρχαία Θράκη όπου γιορτάζονταν τα Εκάταια προς τιμήν της θεάς Εκάτης φτιάχνοντας το εκάταιο δείπνο με βασικό υλικό το σιτάρι ζητώντας της να προστατεύει κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Ίσως η Βαρβάρα να αντικατέστησε το Εκαταίο δείπνο. Η Βαρβάρα φτιάχνεται την παραμονή της Αγίας Βαρβάρας. Κατά το έθιμο τα παιδιά της γειτονιάς μοίραζαν τη Βαρβάρα στα σπίτια και αντίστοιχα έπαιρναν τη δική τους σε μια γιορταστική ατμόσφαιρα που εξελίσσονταν σε πανηγύρι. Σήμερα διατηρείται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας η παράδοση μεταβιβάζοντας το έθιμο στις επόμενες γενιές.

1.5 Το σιτάρι στην τέχνηΜπιλίκμπασι Άγγελο

Το εισόδημα στο Μόλυβο - Θεόφιλος

7


Μιχάλης Κάσιαλος

Θερισμός – Vincent van Gogh

8


Βίνσεντ Βαν Γκογκ «Μεσημεριανός ύπνος» (1890)

Ευθύμης Παπαδημητρίου – Προσφάγι του θερισμού

9


2. ΑΜΠΕΛΙ

2.1 Η ιστορία του αμπελιούΡώσσιος Παναγιώτης

Η καταγωγή του αμπελιού ως φυτό, είναι παλαιότερη από του ανθρώπου. Πριν ακόμη τη μεγάλη περίοδο των παγετώνων, υπήρχαν αμπέλια ακόμη και στις πολικές περιοχές. Με την αρχή των παγετώνων το αμπέλι άρχισε να εκτοπίζεται από τις βόρειες περιοχές, και η ανάπτυξη του περιορίστηκε σ’ αυτές με εύκρατο κλίμα, κατάλληλες κλιματολογικά, κυρίως στην περιοχή του Καυκάσου που θεωρείται πατρίδα του αμπελιού, αλλά και στην Μεσοποταμία.Ο Καύκασος, η Μεσοποταμία και η αρχαία Αίγυπτος πρέπει να θεωρηθούν οι κοιτίδες της αμπελουργίας και φυσικά οι πατρίδες του κρασιού. Εκεί, μεταξύ Ευξείνου πόντου, Κασπίας θάλασσας και Μεσοποταμίας, γεννήθηκε το είδος άμπελος η οινοφόρος (Vitis vinifera), που καλλιεργείται ακόμη και σήμερα.

2.2 Μορφολογία-Πολλαπλασιασμός

Αμανατίδης Γεώργιος

10


Το αμπέλι είναι πολυετές φυτό και αναπτύσσεται γρήγορα. Ο κορμός του έχει πολλαπλές διακλαδώσεις και αρκετούς βραχίονες και βλαστάρια. Ο φλοιός των ξυλωδών τμημάτων βγαίνει σε λωρίδες και αποχωρίζεται. Οι βλαστοί στην πορεία του χρόνου γίνονται ξυλώδεις βραχίονες που ονομάζονται βέργες, κληματόβεργες ή κληματίδες.

Το κλήμα έχει βλαστούς και κληματίδες διαφόρων ηλικιών. Κάθε βλαστός έχει τη βάση και την κορυφή που αυξάνεται, διάφορους κόμπους, φύλλα αλλά και τα βασικά διακριτικά του αμπελιού που είναι οι έλικες, με τη βοήθεια των οποίων μπορεί να αναρριχάται. Ακόμα τους μεσοκάρδιους βλαστούς και τις ταξιανθίες που εξελίσσονται σε σταφύλια.

Τα φύλλα του αμπελιού είναι μεγάλα, παλαμοειδή και φύονται από το βλαστό με ένα μίσχο. Το σχήμα τους είναι χαρακτηριστικό και παρουσιάζει διαφορές ανάλογα με την ποικιλία και το είδος, όπως διαφορές παρουσιάζει το χρώμα, το χνούδι στην κάτω επιφάνεια και το μέγεθος.

Τα μάτια, μικροί κόμποι δηλαδή από τους οποίους φυτρώνουν οι βλαστοί, βρίσκονται στις μασχάλες των φύλλων και είναι 2 ειδών, αυτά που βγαίνουν μαζί με τους βλαστούς και δίνουν μακριά βλαστάρια, και αυτά που βγαίνουν μετά από μία περίοδο αργότερα από τους βλαστούς και δίνουν μικρά βλαστάρια. Επίσης υπάρχει στη βάση του κλίματος μία επιμήκυνση, που λέγεται στεφάνη, πάνω στην οποία υπάρχουν μικρά νεκρά μάτια, που λέγονται φυλλίτες. Πάνω από την στεφάνη υπάρχει ένα άλλο μάτι που λέγεται τυφλό ή τσίμπλα, που σε ορισμένες περιπτώσεις δίνει βλαστάρια.

Ο πολλαπλασιασμός των κλημάτων γίνεται με τις κληματόβεργες και με δύο τρόπους: με μόσχευμα ή με εμβολιασμό. Στην περίπτωση του μοσχεύματος λαμβάνεται κληματόβεργα από κλήμα μέσης ηλικίας. Θα πρέπει οπωσδήποτε η κληματόβεργα να έχει μάτια και στο κάτω και στο πάνω μέρος της. Η θερμοκρασία που είναι ευνοϊκή για τη ριζοβόληση είναι από 23-29 βαθμούς. Στη συνέχεια η

11


κληματόβεργα φυτεύεται σε δοχείο, κατά προτίμηση σιδερένιο, στο οποίο υπάρχει χώμα υγρό και λίγη κοπριά. Όταν η βέργα ριζοβολήσει καλά και βγουν τα πρώτα μικρά φύλλα τότε μεταφυτεύεται στο οργωμένο χωράφι. Η διαδικασία του εμβολιασμού είναι δύσκολη. Διαλέγεται βέργα από μικρό κλήμα. Πρέπει να υπάρχει αρκετή υγρασία στην ατμόσφαιρα. Στη συνέχεια το αμπέλι που θα δεχθεί το μόσχευμα σχίζεται, και τοποθετείται η κληματόβεργα, η οποία δένεται. Το τμήμα της ενώσεως της βέργας και του αμπελιού σκεπάζεται καλά με λάσπη.

Φύτευση νέου αμπελώνα

Ο σχεδιασμός της φύτευσης νέου αμπελιού, πρέπει να είναι αντικείμενο εντατικής μελέτης του εδάφους και της εύρεσης της κατάλληλης ποικιλίας. Οι βασικές παράμετροι, που πρέπει να συνυπολογιστούν σε γενικές γραμμές, είναι οι ακόλουθες:

Τοποθεσία

Το αμπέλι πρέπει να είναι φυτεμένο σε τέτοια θέση ώστε να δέχεται όλες τις ευεργετικές και ευνοϊκές επιδράσεις του ήλιου και του αέρα, να "εκμεταλλεύεται" δηλαδή το λεγόμενο «μικροκλίμα» της περιοχής. Επίσης να δίνεται προσοχή στην καλή αποστράγγιση του χωραφιού.

12


Έδαφος

Πρέπει να προηγηθεί μια εξέταση εδαφολογική ώστε να γνωρίζουμε την χημική σύσταση και σύνθεση του εδάφους, το «pH» που καθορίζει αν το έδαφος είναι όξινο ή αλκαλικό κ.ο.κ. Στα εδάφη που έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε χλωριούχο νάτριο δηλαδή τα αλμυρά εδάφη δεν ενδείκνυται η εγκατάσταση αμπελιού.

Διάταξη

Η διάταξη και ο προσανατολισμός του αμπελιού είναι σημαντικοί παράγοντες για την καλλιέργεια. Εξαρτώνται φυσικά από την τοποθεσία και το κλίμα της περιοχής. Το φύτεμα γενικά πρέπει να ακολουθεί όσο το δυνατόν ευθεία διάταξη σχηματίζοντας παραλληλόγραμμα, αναλόγως με τις αποστάσεις μεταξύ των φυτών και των γραμμών. Οι αποστάσεις φύτευσης εξαρτώνται από την σύσταση και το βάθος του εδάφους και την ποικιλία. Σε τοποθεσίες με συχνή ξηρασία (νησιά) και μικρό βάθος, οι αποστάσεις είναι μεγαλύτερες και αντίθετα. Γενικά η απόσταση μεταξύ των νέων φυτών είναι από 1 έως και 2 μέτρα, και η απόσταση μεταξύ των "γραμμών" φύτευσης από 2 έως 2,5 μέτρα. Στις μικρές καλλιέργειες που η άροση γίνεται με μικρές φρέζες, η απόσταση των γραμμών μπορεί να είναι και μικρότερη.

Προετοιμασία χωραφιού

Η βαθειά άροση είναι το πρώτο βήμα, ώστε να ξεριζωθούν τελείως οι θάμνοι και τα ζιζάνια. Μετά θα απλώσουμε καλά πολύ καλά χωνεμένη κοπριά, κατά προτίμηση αιγοπροβάτων, 500-1.000 κιλά το στρέμμα (προσοχή πολύ καλά χωνεμένη). Κατόπιν

13


θα ισοπεδωθεί το χωράφι με φρέζα ώστε η κοπριά να "θαφτεί". Η χημική ανάλυση του εδάφους που προηγήθηκε, δίνει τα απαραίτητα οργανοληπτικά στοιχεία που πρέπει να προσθέσουμε στο έδαφος.

Επιλογή ποικιλίας

Βασικό καθήκον του αμπελουργού στο τέλος, είναι και η επιλογή του κατάλληλου «αμπελουργικού υλικού». Πρέπει να έχουμε υπόψη ποιες ποικιλίες ενδείκνυνται για την περιοχή, το αμπελουργικό ιστορικό της περιοχής, το τι αμπέλι επιθυμούμε να εγκαταστήσουμε και για ποιο ακριβώς λόγο, π.χ. αμπέλι για λευκό κρασί ή για ερυθρό ή και τα δυο ή για επιτραπέζια σταφύλια. Τα μοσχεύματα πρέπει να είναι ανθεκτικά στην φυλλοξήρα, στις ιώσεις που προσβάλλουν το αμπέλι και σε κάθε περίπτωση να είναι πιστοποιημένα.

Φύτευση

Το φύτεμα των νέων αμπελιών συνιστάται να γίνεται μέχρι τον Ιανουάριο ή Φεβρουάριο. Σημαδεύουμε τις γραμμές φύτευσης χρησιμοποιώντας ένα σκοινί "σημαδεμένο" με την απόσταση από κλήμα σε κλήμα και ενώ έχουμε ήδη υπολογίσει την απόσταση από γραμμή σε γραμμή. Στην θέση του κάθε κλήματος, μπορούμε να ρίξουμε λίγη «μαρμαρόσκονη», ώστε να είναι ευδιάκριτη η θέση φύτευσης, ακόμη και αν βρέξει ή φυσήξει. Κατά την φύτευση είναι υποχρεωτική η τοποθέτηση μικρού υποστυλώματος λ.χ. καλάμι ή ξύλινο πασαλάκι και για να γνωρίζουμε την ακριβή θέση φύτευσης και αργότερα πάνω σ΄ αυτόν, να προσδεθεί το κλήμα, για να αποκτήσει κορμό ευθυτενή μέχρι να δεθεί στα σύρματα αν πρόκειται για γραμμικό αμπέλι ή να αποκτήσει ανθεκτικούς και υψηλόκορμους βραχίονες αν πρόκειται για το παραδοσιακό σχήμα του «κυπέλλου». Στις περιοχές με καλοκαιρινή ξηρασία, προσοχή στα συχνά ποτίσματα στα νέα φυτά τον πρώτο χρόνο.

14


2.3 Προϊόντα του αμπελιούΑμανατίδης Γεώργιος

15


2.4 Διατροφική αξία του σταφυλιούΑμανατίδης Γεώργιος

16


Tο σταφύλι και τα προϊόντα που προκύπτουν από την επεξεργασία του είναι πλούσια σε συστατικά μεγάλης θρεπτικής αξίας πιο συγκεκριμένα, τα 100γρ. σταφυλιού δίνουν :

70 θερμίδες, 16 γρ. υδατανθράκων- εκ των οποίων 12,3 γρ. σάκχαρα, 0γρ. λίπους, 0,8γρ. πρωτεΐνης, 79ml νερού και 1γρ. φυτικών ινών.

Το σταφύλι είναι σημαντική πηγή αντιοξειδωτικών καθώς περιέχει βιταμίνη C, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, φλαβονοειδή και άλλες πολυφαινόλες με κυριότερο εκπρόσωπο τη ρεσβερατρόλη. Επίσης περιέχει βιταμίνη Α και κάλιο.

Οφέλη για τον οργανισμό

Αποτελεί μία πολύ καλή πηγή ενέργειας για τον οργανισμό λόγω των υδατανθράκων που περιέχει.

Η βιταμίνη Α συμβάλλει στην καλή λειτουργία της όρασης και

προστατεύει από διάφορες οφθαλμολογικές παθήσεις (πχ ξηροφθαλμία, νυκταλωπία κ.τ.λ.).

Οι αντιοξειδωτικές του ουσίες έχουν από τη μια ισχυρή αντιγηραντική δράση προστατεύουν το κολλαγόνο και την ελαστίνη των ιστών, βοηθώντας στη διατήρηση της νεότητας και στη λάμψη του δέρματος.

17


Από την άλλη έχουν ισχυρή καρδιοπροστατευτική δράση: μειώνουν την οξείδωση της LDL χοληστερόλης, προλαμβάνουν τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων και έτσι μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αθηρωμάτωσης και στεφανιαίας νόσου.

Ταυτόχρονα παρουσιάζουν εκτός των άλλων και σημαντική αντικαρκινική δράση: η ρεσβερατρόλη (βρίσκεται στη φλούδα των σταφυλιών) εικάζεται ότι περιορίζει τον κίνδυνο για φλεγμονή και τη συσσώρευση μεταλλάξεων στο DNA.

Στις αντιοξειδωτικές ουσίες του σταφυλιού περιλαμβάνεται επίσης και η βιταμίνη C, η οποία ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και προστατεύει από διάφορες λοιμώξεις.

Τέλος, τα σταφύλια συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του εντέρου λόγω των φυτικών ινών που περιέχουν.

2.5 Το αμπέλι στη λατρείαΡώσσιος Παναγιώτης

Ο προστάτης τον αμπελιών είναι ο Άγιος Τρύφωνας από τη Λάμψακο της Φρυγίας . Η περιοχή ήταν ξακουστή για τους αμπελώνες της όπως όλα τα παράλια της Προποντίδας. Εκεί βρίσκονταν πόλεις που φημίζονταν για την αφθονία των κρασιών τους : η Ραιδεστός, η Κύζικος και η περιοχή της Βιθυνίας με τα κρασιά της Τρίγλειας,

18

http://www.xristianos.gr/forum/eikones/agioi_tis_orthodoksias/agios_trufon_183.jpg


της Κίου, της Νικαίας. Ο Αγιος Τρυφώνας πολιούχος της Νικαίας , συνδέεται λοιπόν καταρχήν με την άμπελο και τον οίνο, λόγο προέλευσης από περιοχή παραγωγής οίνων ποιότητος , αφού λίγες ήταν οι βυζαντινές επαρχίες , που μπορούσαν να καυχηθούν για τον οίνο τους τόσο όσο οι περιοχές της Προποντίδας. Καθιερώθηκε ως Άγιος προστάτης τον αμπελουργών, που κρατά κλαδευτήρι και έχει σημαντικές δυνάμεις κατά των ποικίλων έχθρων που ενεργούν βλαπτικά στα αμπέλια : αντίξοες καιρικές συνθήκες , ασθένειες, έντομα, κάμπιες αλλά και ποντικοί υποχωρούν μπροστά του , εφόσον βέβαια του αποδοθούν οι προσήκουσες τιμές.Ο άγιος Τρύφων ο Μάρτυρας γιορτάζει στις 1 Φεβρουαρίου.Η θέση της γιορτής του στον ετήσιο κύκλο πρέπει να έπαιξε επίσης ρόλο στην καθιέρωση του Αγίου ως προστάτη των αμπελουργών. Παρόλο που το αμπέλι “κοιμάται”, γυμνό από τσαμπιά, άνθη, φύλλα και χλωρούς βλαστούς, ο Φεβρουάριος αποτελεί κρίσιμη καμπή στο βλαστικό του κύκλο. Είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία αρχίζει παραδοσιακά η σημαντικότερη ίσως αμπελουργική φροντίδα, το κλάδεμα. Μυστήριο καλύπτει τις ακριβείς μετακινήσεις του Αγίου Τρύφωνα από τη Λάμψακο στην Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία. Το 1924 πάντως, όταν οι ιστορικές συνθήκες ανάγκασαν τους ελληνικούς πληθυσμούς της Ανατολικής Ρωμυλίας να αφήσουν κατάφυτες από αμπέλια περιοχές και να εγκατασταθούν στις καινούργιες πατρίδες τους, φέρνοντας μαζί τους αμπελοοινικές τεχνικές αλλά και τρόπους λατρείας, ο Άγιος Τρύφωνας ήταν ήδη καθιερωμένος ως Άγιος προστάτης των αμπελουργών στους χριστιανικούς πληθυσμούς της βαλκανικής χερσονήσου. Στις αμπελουργικές περιοχές της Μακεδονίας μάλιστα ήταν ιδιαίτερα γνωστός και σεβαστός, όπως μαρτυρά η προφορική παράδοση των ντόπιων κατοίκων της Γουμένισσας, της Νάουσας, του Αμυνταίου, οι τοιχογραφίες του Αγίου σε ιερούς ναούς που χτίστηκαν τον δέκατο ένατο αιώνα αλλά και το αρκετά συνηθισμένο ανδρικό βαφτιστικό όνομα Τρύφων. Γιορτές του Αγίου ΤρύφωναΌπως προστάζουν τα έθιμά τους τιμούν τον Άγιο οι γηγενείς, οι ντόπιοι κάτοικοι στις αμπελουργικές περιοχές της Νάουσας, της Γουμένισσας, του Αμυνταίου καθώς και οι προσφυγικοί πληθυσμοί από την Ανατολική Ρωμυλία στη Γέφυρα (Σωζοπολίτες), στη Νέα Αγχίαλο (Αγχιαλίτες) και στη Νέα Μεσήμβρια (από τη Μεσημβρία). Στην εκκλησία κάνουν αγιασμό και αρτοκλασία με κόλλυβο για το μνημόσυνο του Αγίου Τρύφωνα. Στο κόλλυβο μάλιστα που παρέθεταν οι Αγχιαλίτες “ζωγράφιζαν” παλαιότερα τον Άγιο και σταφύλια. Συνηθίζουν επίσης να διατηρούν από τον τρύγο σταφύλια, κρεμασμένα στα υπόγεια κελάρια οινοποίησης ή στην κληματαριά. Το’ χουν σε καλό να αντέξουν τα σταφύλια αυτά ως την πρώτη Φεβρουαρίου, οπότε και τα πηγαίνουν στην εκκλησία για να διαβαστούν και να μοιραστούν στους πιστούς. Όλοι παίρνουν ρώγες που τις τρώνε “για υγεία” αφού φυλάξουν μερικές στο εικονοστάσι. Με τον αγιασμό αυτόν δεν ραντίζουν το σπίτι αλλά τους μπαχτσέδες, τις οπωρώνες και κυρίως τ’ αμπέλια τους. Επισκέπτονται λοιπόν τους αμπελώνες την πρώτη Φεβρουαρίου για να τους ραντίσουν με αγιασμό αλλά και για να προβούν, την ημέρα αυτή της λατρευτικής αποχής από την εργασία, σε τελετουργικό κλάδεμα τεσσάρων κλημάτων. Τα κλήματα αυτά τα διαλέγουν να’ ναι ιδιαίτερα γερά, είτε βρίσκονται στις γωνίες του

19


αμπελώνα είτε σχηματίζουν σταυρό στο αμπέλι. Πάνω σ’ αυτά θα ρίξουν κρασί ή αγιασμό, προσβλέποντας στην ευφορία, στην καλή παραγωγή, στην καλοχρονιά. Με την ευκαιρία, σε κάποιες περιοχές θα θάψουν κάτω από τα κλήματα το κουλούρι του καλικάτζαρου αλλά και το κόκκινο αυγό της Μεγάλης Πέμπτης

Στη Γουμένισσα η μνήμη του Αγίου Τρύφωνα γιορτάζεται με εξαιρετική λαμπρότητα. Παράλληλα με τις διάφορες άλλες εθιμικές πρακτικές (αγιασμοί και τελετουργικά κλαδέματα αμπελώνων, διατήρηση σταφυλιών από τον τρύγο και διανομή τους), ο Σύλλογος των προσφύγων από το Άνω Βοδενό της Στενημάχου διοργανώνει το κουρμπάνι προς τιμήν του Αγίου. Νωρίς το πρωί της πρώτης Φεβρουαρίου το ζώο, μοσχάρι, πάντα αρσενικό, αγορασμένο με έρανο, οδηγείται με πομπή και συνοδεία οργάνων στο παρεκκλήσι του Αγίου Τρύφωνα όπου θυσιάζεται και βράζεται σε μεγάλα χάλκινα καζάνια. Εν τω μεταξύ γίνεται λειτουργία και αγιασμός. Ο παπάς διαβάζει το βρασμένο κρέας, που διανέμεται “για το καλό” σε πιστούς μαζί με ζωμό. Τα χορευτικά συγκροτήματα της περιοχής και οι συμμετέχοντες γλεντούν με τοπική μουσική και άφθονο κόκκινο κρασί και τσίπουρο. Όσοι αντέξουν να ακολουθήσουν μετά το γλέντι κάποιον γέρο αμπελουργό, θα τον δουν να ραντίζει με αγιασμό το αμπέλι του, να κλαδεύει τελετουργικά τέσσερα κλήματα και να παραχώνει στη γη τα κόκκαλα και άλλα υπολείμματα του κουρμπανιού. Η γιορτή σημαίνει για κείνον μια ετήσια ανανεούμενη συμφωνία με τον προστάτη των αμπελιών άγιο Τρύφωνα.

Στη Στενήμαχο Ημαθίας σε λόφο λίγο έξω από την αμπελουργική κοινότητα γιορτάζεται η μνήμη του Αγίου Τρύφωνα με τρόπο που μεταφέρθηκε από τη Στενήμαχο. Το μοσχαρίσιο κρέας που έχει αγοραστεί και βράσει την προηγουμένη καθώς και σταφύλια διατηρημένα από τον τρύγο διαβάζονται από τον παπά μετά τη λειτουργία.. Το ευλογημένο κρέας, κρύο, καθώς και σταφύλια, προσφέρονται στους εκκλησιαζόμενους, οι οποίοι παίρνουν επίσης αγιασμό για να ραντίσουν τ’ αμπέλια και τα οπωροκηπευτικά (μήλα, ροδάκινα, κεράσια). Χορεύει το τοπικό συγκρότημα και το γλέντι γενικεύεται, καθώς προσφέρεται άφθονο κόκκινο κρασί.

Στον Τρίλοφο Ημαθίας, Διαβόρνιτσα παλιά και Νέα Κούκλαινα αργότερα, οι Ανατολικορωμυλιώτες κρατούν το έθιμο και κάνουν κάθε χρόνο κουρμπάνι στο παρεκκλήσι του Αγίου Τρύφωνα, που βρίσκεται σε λόφο τριγυρισμένο με αμπέλια. Την παραμονή το βράδυ οι πρωτεργάτες του εθίμου συγκεντρώνονται, σφάζουν πρόβατα και κριάρια και τα προετοιμάζουν. Την επομένη, ανήμερα του Αγίου, όλα είναι έτοιμα από νωρίς: ξημερώματα ανάβουν οι φωτιές κάτω απ’ τα καζάνια. Έτσι, μετά τη λειτουργία που πραγματοποιείται στην κεντρική εκκλησία του χωριού, τον Αϊ Δημήτρη, όλοι οι κάτοικοι αλλά κι οι ξένοι παρευρισκόμενοι ανηφορίζουν στο παρεκκλήσι για τον αγιασμό και το κουρμπάνι. Μερικοί φέρνουν σταφύλια να διαβαστούν και να μοιραστούν. Η γιορτή κορυφώνεται με μουσική, χορό και βέβαια άφθονο μπρούσκο Ναουσαίικο κρασί.

Στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης Οι αμπελουργικές οικογένειες πήγαιναν στην εκκλησία σταφύλια διατηρημένα από τον τρύγο σε άμμο και αλεύρι. Τα σταφύλια καθώς και κόλλυβο διαβάζονταν κατά τη λειτουργία. Με παρόμοιο τρόπο γιορτάζεται ο άγιος Τρύφωνας στη Νέα Αγχίαλο και στη Νέα Μεσήμβρια Θεσσαλονίκης.

20


ΤΟ ΑΜΠΕΛΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ

«1Εγώ είμαι η άμπελος η αληθινή και ο Πατέρας μου είναι ο γεωργός. 2Κάθε κλήμα ενωμένο μ’ εμένα που δε φέρει καρπό το αφαιρεί. Και καθένα που φέρει καρπό το κλαδεύει, για να φέρει περισσότερο καρπό. … 8Με αυτό δοξάστηκε ο Πατέρας μου: με το να φέρετε καρπό πολύ και να γίνετε δικοί μου μαθητές». (Ιω.15,1-8)«Τί μπορούν να κάνουν τα κλήματα χωρίς το αμπέλι; Μήπως μπορούν ν’ αναπτυχθούν και να φέρουν καρπό; Όχι, δεν μπορούν να γίνουν τίποτε άλλο παρά καύσιμη ύλη για φωτιά… Ο άνθρωπος χωρίς Χριστό είναι όμοιος με τα κλήματα χωρίς το αμπέλι». Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, «Ο Πρόλογος της Οχρίδας», Εκδόσεις ΆθωςΣτην ορθόδοξη εικονογραφία εικονίζεται ο Χριστός ως άμπελος ιδιαίτερα την περίοδο των διωγμών στις κατακόμβες. Ενώ στην υμνογραφία η Θεοτόκος αναφέρεται ως κλήμα στον Ακάθιστο Ύμνο: «Χαίρε βλαστού αμαράντου κλήμα».

Γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

Η ευλογία των σταφυλιών στη Μεταμόρφωση κατανοείται μέσα από τις θεολογικές, ανθρωπολογικές και κοσμολογικές διαστάσεις της γιορτής. Ο Κύριος είναι ο Δημιουργός του κόσμου, αλλά και ο κυρίαρχος των εσχάτων. Αυτός είναι η άμπελος «εν ουρανοίς μεν έχουσα την ρίζαν, επί γης δε τα κλήματα· άμπελος κλαδευόμενη το σώμα, αλλ΄ου την ρίζαν· άμπελος μετά την τρίτην ημέραν του κλαδευθήναι βλαστάνουσα τον βότρυν της αναστάσεως». Είναι φυσικό, λοιπόν, με τη Μεταμόρφωση το Κυρίου να φωτίζεται και να δοξάζεται ολόκληρος ο κόσμος.

Πρόκειται για το αρχαίο έθιμο των απαρχών, της προσφοράς δηλαδή των πρώτων καρπών στον Θεό, μια μορφή αναίμακτης τελετουργικής θυσιαστικής προσφοράς, που πέρασε και στον χριστιανισμό. Ο λαϊκός άνθρωπος, προσκομίζοντας για ευλογία τις απαρχές των καρπών και των γεννημάτων του, αναθέτει ουσιαστικά την ελπίδα της επιβίωσής του στον Θεό, από τον οποίο ζητά ευλαβικά να συνεργήσει,

21


για να επιτύχει η σοδειά, από την οποία εξαρτάται και η επιβίωση ολόκληρης της παραδοσιακής κοινότητας.

Επιτρέπεται η προσαγωγή στο ναό σταφυλιών, όχι όμως και άλλων οπωρικών, γιατί το κρασί, που προέρχεται από αυτά, χρησιμοποιείται για την παρασκευή της θείας κοινωνίας.

Έτσι, τα ευλογημένα σταφύλια μοιράζονται και τρώγονται μαζί με το αντίδωρο στην Λέσβο, ενώ στον Μοσχοπόταμο της Πιερίας άφηναν το πρώτο τσαμπί του τρύγου σε κάποιο εικόνισμα του ναού, για να πάει καλά η σοδειά.

2.6 Το αμπέλι στην τέχνηΡώσσιος Παναγιώτης

Γυρισμός από τα αμπέλια - ΣΟΦΙΑ ΒΛΑΧΟΥ

Τρύγος - ΣΟΦΙΑ ΒΛΑΧΟΥ

22


3. ΕΛΙΑ3.1 Η ιστορία της ΕλιάςΠαπαδόπουλος Χρήστος

Το δέντρο της ελιάς εμφανίστηκε στην περιοχή της Μεσογείου πριν χιλιάδες χρόνια και από εκεί εξαπλώθηκε στις γύρω χώρες. Η ελιά είναι δέντρο πολλών αιώνων.Στα τέλη της Νεολιθικής εποχής χρονολογούνται άλλωστε και τα παλαιότερα ως τώρα δείγματα γύρης ελιάς που διαθέτουμε και τα οποία προέρχονται από την Κρήτη και τη Βοιωτία. Επίσης στη Νίσυρο την Κύμη και την Σαντορίνη, βρέθηκαν απολιθωμένα φύλλα ελιάς που χρονολογούνται 50.000 χρόνια.

23


Τα αρχαιότερα δείγματα συστηματικής έλαιο-καλλιέργειας και παραγωγής λαδιού προέρχονται από την Ανατολική Μεσόγειο και μάλιστα από την Παλαιστίνη. Με παραγωγή λαδιού σχετίζονται τα λίθινα πιεστήρια που βρέθηκαν στην περιοχή της Χάιφα του Ισραήλ τα οποία χρονολογούνται στην 5 π.χ. χιλιετία. Η ελιά από αρχαιοτάτων χρόνων εμφανίζεται στους μύθους, στις παραστάσεις και στην ιστορία των λαών στις χώρες που φύεται.Η ελιά αποτελούσε ανέκαθεν σύμβολο ευημερίας, ειρήνης, γονιμότητας και ευφορίας. Για να καταλάβουμε την κοινωνική σημασία της ελιάς πρέπει να θυμηθούμε ότι στην αρχαία Ελλάδα οι νικητές των ολυμπιακών αγώνων στέφονταν με ένα στεφάνι ελιάς και έπαιρναν σαν δώρο ελαιόλαδο. Η ελιά θεωρείται ευλογημένο δέντρο και τίποτα από αυτήν δεν πάει χαμένο. Η ιστορία της ελιάς ξεκίνησε πριν 7.000 χρόνια, πιθανολογείται από τις διάφορες παραστάσεις στα αγγεία και τους μύθους στην ιστορία των λαών που ζουν γύρω από τη Μεσόγειο. Το σίγουρο είναι ότι στον Ευρωπαϊκό Μεσογειακό χώρο ήρθε από την Ελλάδα, από Φοίνικες εμπόρους. Από εκεί πέρασε στην Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Αμερική, Αυστραλία.Κατά την ελληνική παράδοση, η πρώτη ελιά φυτεύτηκε στην Ακρόπολη, από τη θεά Αθηνά. Λέγεται ότι ήταν δώρο της θεάς Αθηνάς στους κατοίκους της πόλης της Αθήνας, όταν φιλονίκησε με τον θεό Ποσειδώνα για το όνομα της πόλης των Αθηνών. Εκείνοι σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης έδωσαν το όνομά της στην πόλη και αυτή τους δίδαξε την καλλιέργεια της ελιάς.

3.2 ΚαλλιέργειαΠαπαδόπουλος Χρήστος

ΑΡΔΕΥΣΗΗ ελιά θεωρείται από τα πιο ανθεκτικά φυτά στην ξηρασία. Παρά τις ξηροφυτικές της ιδιότητες, η ελιά για να αναπτυχθεί και να αποδώσει οικονομικά ως δενδρώδης καλλιέργεια απαιτεί την επάρκεια εδαφικής υγρασίας. Η άρδευση της ελιάς δεν επιδρά θετικά μόνο στη βλάστηση, ανθοφορία, καρποφορία και κατ ’επέκταση στην αύξηση των αποδόσεων, αλλά και στον περιορισμό της παρενιαυτοφορίας των δέντρων. Η ελιά έχει ιδιαίτερα μεγάλες απαιτήσεις σε νερό τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο όπου διαφοροποιούνται οι ανθοφόροι οφθαλμοί, τον Απρίλιο και

24


Μάιο, όπου έχουμε την άνθηση και καρπόδεση της ελιάς και τον Ιούνιο όπου είναι η περίοδος σκλήρυνσης του πυρήνα. Επίσης η άρδευση της ελιάς κατά τους θερμούς μήνες περιορίζει τη συρρίκνωση του καρπού. Η ποσότητα του νερού και η συχνότητα της άρδευσης εξαρτάται από την ανάπτυξη του δέντρου, το βλαστικό στάδιο, την εποχή, το έδαφος, το σύστημα άρδευσης και τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.

ΚΛΑΔΕΜΑ

Το κλάδεμα των ελαιόδεντρων είναι μια σημαντική εργασία που αποσκοπεί στην προσαρμογή της ανάπτυξης και καρποφορίας των δέντρων στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής και στις καλλιεργητικές μας επιδιώξεις, ιδιαίτερα στην προστασία από εντομολογικές παθήσεις και στη διευκόλυνση της συγκομιδής των ελιών, που είναι το κύριο οικονομικό κόστος της ελαιοκαλλιέργειας. Στα ελαιόδεντρα βιολογικής παραγωγής γίνονται δύο τύποι κλαδέματος. Το κλάδεμα διαμόρφωσης και το κλάδεμα ανάπτυξης και καρποφορίας.

Το μάζεμα των ελαιών εν Μυτιλήνη . Θεόφιλος Χατζημιχαήλ 1933

3.3 Ποικιλίες Ελιάς

25


Παπαδόπουλος Χρήστος

ΚΟΡΩΝΕΪΚΗ Αποτελεί το 60% τις ελληνικής παραγωγής, έχει μικρό μέγεθος και ωριμάζει από τον Οκτώβριο μέχρι τον Δεκέμβριο.

ΑΘΗΝΟΛΙΑ Η ποικιλία αυτή ωριμάζει αργά και η συγκομιδή της γίνεται από το τέλος Δεκεμβρίου έως τις αρχές Ιανουαρίου. Ο καρπός της είναι μεσαίου μεγέθους με οβάλ σχήμα. ΛΑΔΟΛΙΑ (Τσουνάτη) Ο καρπός της ωριμάζει από το τέλος Οκτωβρίου μέχρι το τέλος Νοεμβρίου. Η Λαδολιά έχει υψηλό δείκτη απόδοσης ελαιόλαδου εξαιρετικής ποιότητας με χαμηλή οξύτητα επίσης. ΚΑΛΑΜΩΝ Η καλύτερη εποχή για τη συγκομιδή της ποικιλίας αυτής είναι μεταξύ Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου. H συγκομιδή γίνεται μόνο όταν το χρώμα του καρπού έχει γίνει εντελώς μαύρο. Η ποικιλία αυτή είναι και παγκοσμίως και η πιο γνωστή ελιά τραπεζιού.

26


ΑΜΦΙΣΣΗΣ Η συγκομιδή της ποικιλίας αυτής εξαρτάται από το πόσο ώριμος είναι ο καρπός της. Χρησιμοποιείται κυρίως σαν ελιά ή πατέ. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Η συγκομιδή της γίνεται μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου. Ο καρπός της έχει χρώμα κιτρινοπράσινο και δεν αλλάζει σε μαύρο όπως γίνεται σε άλλες ποικιλίες. Χρησιμοποιείται ως ελιά τραπεζιού και πατέ, αλλά συχνά τις βρίσκουμε και γεμιστές με αμύγδαλο ή πιπεριά. ΜΑΝΑΚΙ Η ποικιλία αυτή επίσης ωριμάζει με αργούς ρυθμούς και η καλύτερη εποχή για τη συγκομιδή της είναι από το τέλος Ιανουαρίου μέχρι τις αρχές του Φεβρουαρίου.

3.4 Η ελιά στη διατροφήΜπεκιαρίδου Ελευθερία

Η ελιά αποτελεί βασικό στοιχείο για τη Μεσογειακή διατροφή επειδή από αυτήν παράγεται και το ελαιόλαδο

27


Οι ελιές αποτελούν μια πλήρη τροφή αλλά και συμπλήρωμα στην καθημερινή μας διατροφή

Η διατροφική αξία της ελιάς

• Οι ελιές περιέχουν λινολεϊκό οξύ, που είναι πολύ ευεργετικό για τα βρέφη που θηλάζουν.• Το χλώριο που περιέχουν, μπορεί να βελτιώσει τις λειτουργίες του ήπατος, βοηθώντας τον οργανισμό για την αποτελεσματική εξάλειψη των αποβλήτων από το σώμα.• Οι βιταμίνες Α, D, E και K, που περιέχονται στις ελιές, βοηθούν την ανάπτυξη των οστών σε παιδιά και ενήλικες.

Οι πολυφαινόλες που περιέχουν είναι ευεργετικές κατά του καρκίνου και επίσης διαθέτουν σημαντικές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.

Η βιταμίνη Ε και άλλα αντιοξειδωτικά που περιέχονται στις ελιές, μειώνουν τον κίνδυνο καταστροφής των κυττάρων και φλεγμονών.

Είναι πλούσια πηγή βιταμίνης Ε, καθώς περιέχουν μικτές τοκοφερόλες. Οι ελιές εξ’ αιτίας της βιταμίνης Α βοηθούν τον οργανισμό στην ανάπτυξη-

αναπαραγωγή, όραση, δέρμα και έχουν αντικαρκινική δράση ενώ οι

28


τοκοφερόλες έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες και επίσης αντικαρκινική δράση.

Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα ενισχύουν τη λειτουργία του καρδιο-αναπνευστικού συστήματος και μας προφυλάσσουν από τις καρδιαγγειακές παθήσεις.

Τα ιχνοστοιχεία των ελιών είναι κάλιο, ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο και μαγνήσιο, ενώ αυτά που συντηρούνται σε άλμη περιέχουν μεγάλες ποσότητες νατρίου.

Θρεπτική αξία

Ανάλογα με το μέγεθος τους, 5 μικρές ελιές ή 3 μεγάλες δίνουν 45 θερμίδες και ισοδυναμούν με 1 κουταλάκι του γλυκού ελαιόλαδο.Οι ελιές είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά και συναγωνίζονται με το αγνό παρθένο ελαιόλαδο.

29


3.5 Η ελιά στη λατρείαΜπεκιαρίδου Ελευθερία

Χρόνια τώρα το δέντρο της ελιάς θεωρείται από πολλούς λαούς ιερό σύμβολο θεών, γιατί συχνά το χρησιμοποιούσαν σε διάφορες λατρευτικές τελετές. Σύμφωνα με την μυθολογία ο Ηρακλής ήταν εκείνος που φύτεψε την πρώτη αγριελιά στην αρχαία Ολυμπία. Το μοναδικό βραβείο για τους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από τον «κότινο», δηλαδή την άγρια ελιά. Το άγαλμα του Δία ήταν στολισμένο με κλαδί ελιάς. Η θεά της σοφίας Αθηνά αφού κέρδισε τη διαμάχη της με τον Ποσειδώνα δώρισε τη γεμάτη καρπούς ελιά στην πόλη της Αθήνας και στη συνέχεια έγινε σύμβολο δύναμης και σύμβολο ειρήνης.Η ελιά στην αρχαιότητα είχε πολλές χρήσεις. Τύλιγαν ένα κλαδί με μαλλί προβάτου, και το έπαιρνε ο ικέτης που πήγαινε στο ναό για ικεσία. Αυτό ονομαζόταν «ικετήρια». Επίσης τη χρησιμοποιούσαν για «ειρεσιώνη», κλαδί καλλιεργημένης ελιάς περιτυλιγμένο από μικρές μάλλινες λωρίδες, το οποίο τοποθετούσαν σε κάθε σπίτι. Τέλος ο Θησέας φεύγοντας από την Κρήτη πήγε ικέτης στο ναό ένα κλαδί

30


ελιάς την «ικετηρία» την οποία είχε κόψει από την ιερή ελιά της Ακρόπολης, για να ζητήσει τη βοήθεια του Θεού Απόλλωνα.Η ελιά είναι δέντρο ιερό όλων των θρησκειών. Από την ειδωλολατρία μέχρι και τη χριστιανική θρησκεία, ακόμη και το Ισλάμ. Αναφορές για το ιερό δέντρο γίνονται από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη μέχρι και σήμερα. Αρχικά στον ολοζώντανο ύμνο της δημιουργίας του Θεού. Στη συνέχεια η ελιά μας θυμίζει την κιβωτό του Νώε. Το περιστέρι με το κλαδί ελιάς που έστειλε ο Θεός σαν σύμβολο ευσπλαχνίας ανάμεσα σε γη και ουρανό. Η παρουσία του σήμαινε το τέλος του κακού, ήταν άγγελμα χαράς, αγαλλιάσεως, ειρήνης, καταλλαγής, σωτηρίας από τον κατακλυσμό, αλλά και σύμβολο νίκης. Επίσης στην προσευχή του Ιησού πριν τη σύλληψή Του στο όρος των ελαιών. Τέλος η ελιά χρησιμοποιήθηκε στην χριστιανική εκκλησία με το όνομα «ελαιοδάκρυον». Δεν ήταν τίποτα άλλο παρά λίγο κλαδί ελιάς και κορμός το οποίο έκαιγαν για την εξαίσια μυρωδιά του.Στην Παλαιά Διαθήκη, η «κατάκαρπος ελαία» αποτελεί συνηθισμένη εικόνα σε πολλά χωρία της Άγιας Γραφής και εκφράζει την αισιοδοξία για το μέλλον, την ευλογία και την χάρη της δωρεάς του θεού. Σήμερα στολίζει τον περίβολο των ναών και συντηρεί τα μοναστήρια με τους ελαιώνες που καλλιεργούν.

3.6 Η ελιά στην τέχνηΜπεκιαρίδου Ελευθερία

ΕΛΗΑ – ΚΑΝΤΗΛΙ, ΜΠΟΚΟΡΟΣ

31


Η παραβολή του κλαδιού 2 . Χρήστος Μποκόρος

Ποιήματα

Η ΕΛΙΑ Κωστής Παλαμάς

Είμαι του ήλιου η θυγατέραΗ πιο απ’όλες χαϊδευτή,

Χρόνια η αγάπη του πατέραΣ’αυτόν τον κόσμο με κρατεί.

Όσο να γύρω νεκρωμένηΑυτόν το μάτι μου ζητεί.Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.

32


Όπου κι αν λάχω κατοικίαΔε μ’ απολείπουν οι καρποί,ως τα βαθειά μου γηρατεία

Δε βρίσκω στη δουλειά ντροπή..Μ’ έχει ο Θεός ευλογημένηΚι είμαι γεμάτη προκοπή.

Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.Φρίκη ερημιά νερό σκοτάδι

Τη γη εθάψαν μια φοράΕμέ, ζωής φέρνει σημάδι

Στο Νώε η περιστερά.Όλης της γης είχα γραμμένη

Την ομορφάδα, τη χαρά.Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.

Εδώ στον ίσκιο μου αποκάτουΗρθ’ ο Χριστός ν’ αναπαυθεί

Κι ακούστήκ’ η γλυκιά λαλιά τουΛίγο προτού να σταυρωθεί.

Το δάκρυ του δροσιά αγιασμένηΈχει στη ρίζα μου χυθεί.Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.

Και φως πραότατο χαρίζωΕγώ στην άγρια τη νυχτιά

Τον πλούτο πια δε τον φωτίζωΣυ μ’ ευλογείς φτωχολογιά.

Κι αν απ’ τον άνθρωπο διωγμένηΦέγγω μπροστά στην Παναγιά.

Ειμ’ η ελιά η τιμημένη.

ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ

Ε, σεις στεριές και θάλασσεςτ’ αμπέλια κι οι χρυσές ελιές

ακούστε τα χαμπέρια μουμέσα στα μεσημέρια μου.

Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώμόνον ετούτο αγαπώ.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ•Η ελιά κρασί δε βγάζει.•Πέρασε της ελιάς τα φαρμάκια.•Του χάρισαν της ελιάς το μέσα και του αβγού το απ’ έξω.•Λάδι βρέχει κάστανα χιονίζει.•Η ελιά είναι κυρά κι όποτε θέλει κάνει.•Ξεφόρτωσέ την την ελιά να σε φορτώσει λάδι.•Βάλε ελιά για το παιδί σου και συκιά για τη ζωή σου.

33


•Απ’ τον θέρο ως τις ελιές δεν απολείπουν οι δουλειές.•Του έβγαλε το λάδι.•Μη ρίχνεις λάδι στη φωτιά.

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑΔεν πεθαίνει κι αν περάσουνΧρόνια εκατό και χίλια.Μας χορταίνει μας φροντίζειΜας ανάβει τα καντήλια.Τι είναι;

Στα δέντρα πάνω κρέμεταιΣτις εκκλησιές κοιμάταιΚαι τα χρυσά της κόκαλαΜες στη φωτιά τα βάζω.Τι είναι;

Από κλαδάκι κρέμεταιΣτην αγορά πουλιέταιΤο εξωτερικό της τρώγεταιΤο μέσα της πετιέται.Τι είναι;

Μάνα και θυγατέραέχουν το ίδιο όνομαΤι είναι;

4. ΨΩΜΙ

4.1 Η ιστορία του ψωμιούΓκαζγκάζης Αναστάσιος

34


Δεν γνωρίζουμε πότε και που οι άνθρωποι άρχισαν να τρώνε ψωμί . Λέγεται ότι 6- 7 χιλιάδες χρόνια πριν εμφανίστηκαν τα πρώτα ψωμιά , αλλά η φράση << βγάζω το ψωμί μου >> μάλλον κρατάει από την Αίγυπτο.Το πρώτο ψωμί που φτιάχτηκε πιθανόν να ήταν μια εκδοχή πάστας σιτηρών, φτιαγμένης από καβουρδισμένους και αλεσμένους κόκκους δημητριακών και νερό, και μπορεί να προέκυψε τυχαία κατά το μαγείρεμα ή και σκόπιμα μετά από πειραματισμό με αλεύρι ολικής αλέσεως και νερό. Το πιο πιθανό είναι να ήταν άζυμο.Όπως περιγράφει ο Ηρόδοτος στην Αίγυπτο το ψωμί έλαβε για πρώτη φορά οικονομική και κοινωνική υπόσταση, αφού χρησιμοποιήθηκε ως νόμισμα, και μάλιστα για την κάλυψη των μισθών όχι μόνο απλών χωρικών αλλά και υψηλόβαθμων κρατικών αξιωματούχων. Οι Αιγύπτιοι έθαβαν τους νεκρούς τους μαζί με το ψωμί, ώστε να συμβάλλουν στη μεταθανάτια σίτιση του αγαπημένου τους προσώπου.

35


Αρχαία Ελλάδα Στην Αρχαία Ελλάδα το ψωμί παρασκευαζόταν και ψηνόταν στα σπίτια. Τα αρτοποιία εμφανίστηκαν τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ανάμεσα στις πολλές ποιότητες ψωμιού που παρασκευάζονταν στην Αρχαία Ελλάδα ήταν ο ζυμίτης από αλεύρι, νερό και προζύμι, ο άζυμος από αλεύρι και νερό, ο σιμιγδαλίτης από λεπτότατο αλεύρι προερχόμενο από καλής ποιότητα σιτάρι κτλ.Από αρχαία κείμενα προκύπτει ότι οι Έλληνες προσέφεραν άρτους στους θεούς, στους οποίους ονόμαζαν θειαγόνους άρτους. Στο ναό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, κατά την εορτή των Θεσμοφορίων, προσφερόταν στη θεά μεγάλος άρτος από τον οποίο η συγκεκριμένη γιορτή ονομαζόταν μεγαλάτρια.

Μεσαίωνας Στο Μεσαίωνα, στην Ευρώπη, το ψωμί αποτελούσε όχι μόνο βασική τροφή, αλλά και μέρος του σερβίτσιου. Πιο συγκεκριμένα, ένα κομμάτι μπαγιάτικο ψωμί χρησιμοποιούταν σαν απορροφητικό πιάτο, που κατά την ολοκλήρωση του γεύματος μπορούσε να φαγωθεί, να δοθεί στους φτωχούς ή να ταϊστεί στα σκυλιά. Μόλις τον 15ο αι. άρχισε να αντικαθίσταται από ξύλινες πιατέλες.Στο βρετανικό μουσείο φυλάσσεται μια φραντζόλα, η ηλικία της οποίας ξεπερνά τα 4.000 χρόνια

Κύπρος Η Κύπρος ήταν μια από τις σιταποθήκες του ελληνικού κόσμου. Κατά τα λεγόμενα του Πλινίου, το σιτάρι της Κύπρου έδινε ένα περίφημο καστανόξανθο ψωμί. Από τα αρχαία χρόνια, οι κάτοικοι του νησιού μας είχαν καθιερώσει το ψωμί ως ένα από τα πιο βασικά στοιχεία της καθημερινής τους διατροφής ενώ η καλή ποιότητα του κυπριακού σιταριού ήταν διαδεδομένη. Το ψωμί είχε κυρίαρχη παρουσία στις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές και σε σημαντικά γεγονότα όπως ο γάμος, η γέννηση, η βάφτιση κ.α .

Γερμανικό Μουσείο Ψωμιού Στο Γερμανικό Μουσείο Ψωμιού που λειτουργεί στην πόλη Ούλμ, τα ωραιότερα εκθέματα είναι τέσσερα ειδώλια του 5ου αιώνα π.Χ., προερχόμενα από τη Βοιωτία, με γυναικείες μορφές .

36


Στα ειδώλια εικονίζεται το άλεσμα του σταριού σε γουδί , το πλάσιμο της ζύμης, το ψήσιμο του ψωμιού και οι άρτοι έτοιμοι προς πώληση και βρώση.

4.2 Το Ψωμί Στην Διατροφή Μας4.2 Το Ψωμί Στην Διατροφή ΜαςΑθανασίου Κυριακή Αθανασίου Κυριακή

Η Θρεπτική Αξία Του ΨωμιούΗ Θρεπτική Αξία Του Ψωμιού

37


Το ψωμί έχει πολύ σημαντική θέση στον οργανισμό μας, γιατί μαςΤο ψωμί έχει πολύ σημαντική θέση στον οργανισμό μας, γιατί μας προσφέρει πολύτιμη ενέργεια. Το ψωμί όμως για να γίνει καλό, πρέπειπροσφέρει πολύτιμη ενέργεια. Το ψωμί όμως για να γίνει καλό, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε και το κατάλληλο αλεύρι. Η άλεση του παίζεινα χρησιμοποιήσουμε και το κατάλληλο αλεύρι. Η άλεση του παίζει σπουδαίο ρόλο. Εάν δεν υπάρξουν τα δύο αυτά σημαντικά πράγματασπουδαίο ρόλο. Εάν δεν υπάρξουν τα δύο αυτά σημαντικά πράγματα τότε το ψωμί χάνει τις θρεπτικές ουσίες του.τότε το ψωμί χάνει τις θρεπτικές ουσίες του.

Οι πρωτεΐνες του σιταριού είναι κυρίως γλουτένη, προλαμίνη και λευκοσίνη. Η γλουτένη προσδίδει τις επιθυμητές ιδιότητες στην αρτοζύμη όπως την στερεότητα, την ελαστικότητα, την αντοχή και το χρώμα. Το ψωμί όπως όλοι ξέρουμε είναι ένα Το ψωμί όπως όλοι ξέρουμε είναι ένα προϊόν μεγάλης διατροφικής αξίας.προϊόν μεγάλης διατροφικής αξίας.

Το Μαύρο ΨωμίΤο Μαύρο Ψωμί

Ο καρπός του σιταριού περιέχει μεταλλικά άλατα και βιταμίνες. Το μαύρο ψωμί όμως έχει την πιο μεγάλη πηγή από σίδηρο που περιέχει ψευδάργυρο και ασβέστιο. Ο φλοιός του καρπού έχει βιταμίνες και ίνες. Επίσης περιέχει περίπου τη διπλάσια ποσότητα μαγνησίου από το λευκό, μέταλλο το οποίο τελευταίες έρευνες το φέρνουν να έχει αντικαταθλιπτική δράση.Οι ίνες του μαύρου ψωμιού κάνουν καλό στην λειτουργία του εντέρου, προστατεύουν από διάφορες παθήσεις, κάνουν καλό στην μείωση της κακής χοληστερίνης (LDL) και επίσης στο αίμα, σε αυτούς που έχουν πρόβλημα σακχάρου.

Το Λευκό ψωμί

Το λευκό ψωμί υπολείπεται θρεπτικά από το μαύρο και το ολικής αλέσεως, επειδή περιέχει ελάχιστες φυτικές ίνες, λιγότερες βιταμίνες και μεταλλικά άλατα.

4.3 Το ψωμί στη λατρείαΙακωβίδης Παναγιώτης

38


Το ψωμί είναι ένα από τα τρία θεμελιώδη αγαθά της ελληνικής διατροφής, σύμβολο δύναμης που συνοδεύει κάθε στιγμή της ζωής από τη γέννηση έως το θάνατο. Η ιερή σημασία του ψωμιού που σφραγίζεται για να προσφερθεί στο ναό (πρόσφορο) ώστε να γίνει σώμα Χριστού, μεταδίδεται και στο ψωμί που βάζει η οικογένεια στο τραπέζι. Παλαιότερα όταν ζύμωναν, έπλαθαν και έψηναν τα ψωμί στο φούρνο του σπιτιού, λειτουργούσαν. Ξεκινούσαν με προσευχή και κατέληγαν με προσευχή και δοξολογία. Δόξα σοι ο Θεός, έλεγαν και έκαναν το σταυρό τους, μόλις έβγαζαν τα ζεστά και μυρωδάτα ψωμιά από το φούρνο. Έβαζαν το ψωμί στη μέση του τραπεζιού το σταύρωναν και μετά το έκοβαν. Όταν έπεφτε ένα κομμάτι ψωμιού κάτω το φιλούσαν και το έβαζαν κάπου για να το φάνε τα πουλιά, ενώ δεν έπρεπε να αφήσουν «τη μπουκιά» τους γιατί αυτό αποτελούσε έλλειψη σεβασμού.Στην Ανατολική Ευρώπη, όταν υποδέχονται κάποιο σημαντικό πρόσωπο, στέκονται μπροστά του κρατώντας ένα καρβέλι και ένα πιάτο με αλάτι. Θέλουν να δείξουν μ΄ αυτό ότι τον δέχονται σαν ένα κόκκο του σίτου, που θα ζυμωθεί μαζί τους, για να κάνουν ένα ψωμί όλοι μαζί. Πρόσφορο, Λειτουργιά, Παναφόρι

Τη λειτουργιά τη φτιάχνουν από κοσκινισμένο αλεύρι, αλάτι και λίγο προζύμι για να μη φουσκώσει πολύ. Πλάθεται αρχικά σε σχήμα μπάλας, μετά πιο λεπτό και παίρνει σχήμα κλεψύδρας. Τα δύο μέρη της ζύμης συμβολίζουν τη διπλή φύση του Χριστού. Στρίβουν τρεις φορές το ζυμάρι χωρίς να κοπεί και το σφραγίζουν. Αφού φουσκώσει κάνουν γύρω – γύρω 9 τρύπες, όσα και τα τάγματα των αγγέλων. Συγκεκριμένα κομμάτια από τη λειτουργιά ενώνονται με το κρασί για να γίνουν Σώμα και Αίμα χριστού στη Θεία Ευχαριστία, ενώ το υπόλοιπο ψωμί μοιράζεται σαν αντίδωρο. Ο ιερέας σαν τον προφήτη Ησαΐα διαβλέπει αυτά που θα γίνουν μελλοντικά και, καθώς τελεί την προσκομιδή, κάθε πράξη του συνοδεύεται από τα ανάλογα προφητικά λόγια. Κρατώντας στο χέρι του το πρόσφορο βυθίζει τη λόγχη στις τέσσερις πλευρές της σφραγίδας με το όνομα ΙΣΧΣ και προφέρει τα λόγια «ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη και ως αμνός άμωμος εναντίον του κείροντας αυτόν άφωνος ούτως ουκ ανοίγει το στόμα αυτού και εν τη ταπεινώσει αυτού η κρίσις αυτού ήρθη, την δε γενεάν αυτού τίς διηγήσεται;» Κάνοντας κάτω από την τετραπλεύρως κομμένη σφραγίδα μία οριζόντια τομή την ανασηκώνει και την τοποθετεί στο άγιο δισκάριο λέγοντας «ότι αίρεται από της γης η ζωή αυτού» και

39


χαράζοντας το κάτω μέρος με το σχήμα του σταυρού προσθέτει: «θύεται ο αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας».Όταν κοινωνούμε ενωνόμαστε με το Χριστό. Αφού είμαστε ενωμένοι με το Χριστό, είμαστε δεμένοι και μεταξύ μας. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος μεταλαμβάνουμε από έναν άρτο και ένα ποτήρι.Ακόμη πηγαίνουμε τη λειτουργιά στην εκκλησία για την ανάπαυση των ψυχών, στα μνημόσυνα και τα Ψυχοσάββατα.

Ο Αρτος της Αρτοκλασίας

Ο Αρτος της Αρτοκλασίας είναι ψωμί καλοζυμωμένο, αρωματικό, προσφέρεται σε μεγάλες γιορτές ή στη γιορτή του Αγίου που είναι αφιερωμένος ο ναός. Επίσης κατά τη διάρκεια της λειτουργίας σε ανάμνηση του θαύματος του Ιησού στην επί του Όρους Ομιλία.Ο Αρτος λέγεται και «πεντάρτι», διότι φτιάχνεται από πέντε καρβέλια, τέσσερα ίδια και ένα μεγαλύτερο. Σε κάποια μέρη φτιάχνουν έναν άρτο από πέντε κιλά αλεύρι και πέντε σφραγίδες σταυρωτές και μία στο κέντρο. Έπειτα οι άρτοι μπαίνουν σε ένα πανέρι μαζί με ένα μπουκάλι λάδι, κρασί, πέντε κεριά και λίγο μοσχολίβανο. Ο μεγαλύτερος άρτος είναι από πάνω. Οι πιστοί συνήθως γράφουν σε χαρτιά για να διαβαστούν ονόματα ζώντων για να έχουν υγεία ή νεκρών για να αναπαυτούν.Ανάλογα με τις τοπικές συνήθειες αλλάζουν τα συστατικά στον άρτο. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι λάδι, ζάχαρη, βανίλια, σπόροι κόλιανδρου και μάραθου ή μαστίχα ή κανελογαρίφαλο και μοσχοκάρυδο. Προσφέρεται υπέρ υγείας ή ως τάμα. Συνήθως σε αυτόν που προσφέρει πεντάρτι δίνουν έναν ολόκληρο άρτο και εκείνος τον μοιράζεται με συγενείς και φίλους. Το υπόλοιπο μοιράζεται στην εκκλησία ξεχωριστά από το αντίδωρο.

Στην ευλογία των άρτων δεόμεθα «Ευλόγησον Κύριε τον σίτον ,τον οίνον και το έλαιον και πλήθυνον αυτά εν τοις οίκοις των προσφερόντων σοι τα δώρα ταύτα.»

Το Ύψωμο

Ύψωμο είναι το πρόσφορο που πηγαίνουν στην εκκλησία στον Εσπερινό της γιορτής για να διαβαστεί υπέρ υγείας του εορτάζοντος. Τοποθετείται μπροστά στο Άγιο Βήμα και προς το τέλος του εσπερινού ο παπάς βγαίνει από την Ωραία Πύλη, κόβει ένα τρίγωνο κομμάτι, ρίχνει κρασί, διαβάζει την ευχή της αρτοκλασίας ενώ υψώνει το ψωμί. Έπειτα, ο εορτάζων παίρνει το ύψωμο σπίτι για να το φάει η οικογένεια και να πάρουν ευλογία. Σε κάποια μέρη το ύψωμο σημαίνει «δύναμη». Το Ύψωμο είναι ίδιο με το πρόσφορο στην εμφάνιση με το πρόσφορο με τη διαφορά ότι το πρόσφορο μένει πάντα στο ιερό και αφαιρείται το τετράγωνο τμήμα της σφραγίδας για τη Θεία Μετάληψη.Παλαιότερα αυτή η μικρή τελετουργία γινόταν στο σπίτι μιας και οι εορταζόμενοι ήταν πολλοί. Γι αυτό και στη Λευκάδα όταν γινόταν πολλές επισκέψεις έλεγαν «πολλά υψώματα σήκωσες σήμερα».

Τα πένθιμα – συγχώρια

40


Τα ψωμιά αυτά τα φτιάχνουν στη μνήμη των νεκρών οι συγγενείς και τα πηγαίνουν στην εκκλησία να διαβαστούν. Τα μοιράζουν έξω από την εκκλησία συνήθως με συνοδεία τυριού ή χαλβά σε νηστεία.

Βλογούδια

Η ζύμη της δε διαφέρει από το πρόσφορο και πλάθεται σε 40 μικρά ψωμάκια που σφραγίζονται με τη μικρή σφραγίδα. Αφού ψηθούν μεταφέρονται στην εκκλησία για να ευλογηθούν από τον παπά και να μοιραστούν στον κόσμο. Επίσης αυτά φτιάχνονται και στις 2 Φεβρουαρίου στην Υπαπαντή.

Απαλούδια του Αγίου Δημητρίου

Κάθε χρόνο στη γιορτή του Αγίου Δημητρίου στο Καρτεράδος της Σαντορίνης φτιάχνουν τα απαλούδια που είναι πολύ μικρά και σφραγισμένα ψωμάκια. Προσφέρονται από τους ανθρώπους που έχουν κάνει τάμα στον Άγιο Δημήτριο.

Παναγιόπιτα ή Πίτα της Παναγίας

Αυτό το ψωμί υπάρχει κυρίως στον Έβρο αλλά και παρασκευάσματά του υπάρχουν στη Θράκη. Την Παναγιόπιτα τη φτιάχνουν μόλις λευτερωθεί η επίτοκος. Το ψήνουν στο τζάκι και το τρώνε ζεστό για να ευχαριστήσουν τη Παναγία η οποία βοήθησε στη γέννα. Επίσης, δίνουν λίγο και στις λεχώνες.

Τα κουλίκια

Τα κουλίκια είναι τα σημερινά κουλουράκια και έχουν μια τρύπα στη μέση. Επίσης σε κάποια μέρη τα δίνουν στα παιδιά που λένε τα κάλαντα.

Λάζαροι

Αυτά τα ψωμιά μοιράζονται το Σάββατο του Λαζάρου στα παιδιά. Είναι νηστήσιμα και έχουν ανθρώπινη όψη με σταφίδες και μοσχοκάρφια.

41


Το Χριστόψωμο

Το Χριστόψωμο το παράγουν με τη γνωστή ζύμη του ψωμιού τοποθετώντας στη μέση του ψωμιού σταυρό από τη ζύμη που έχει περισσέψει. Το κόβει τα Χριστούγεννα ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας.

Η κουλούρα της Ζακύνθου

Την παραμονή των Χριστουγέννων στη Ζάκυνθο κόβουν μυρωδάτο ψωμί ημίγλυκο, στολισμένο με χρωματιστά κουφέτα, με τρύπα στη μέση, από την οποία ρίχνουν κρασί και λάδι στη φωτιά του τζακιού κάνοντας ευχές.

Ο Σταυρός

Το έθιμο υπάρχει στη Λευκάδα την παραμονή των Χριστουγέννων. Ο μεγαλύτερος άντρας της οικογένειας κόβει ένα κομμάτι και ρίχνει σταυρωτά τρεις φορές κρασί. Έπειτα μοιράζουν το Σταυρό και το τρώνε χωρίς να χρησιμοποιήσουν μαχαιροπίρουνα για να μην τραυματίσουν το Χριστό. Επίσης αυτό φτιάχνεται και την παραμονή των Φώτων και είναι νηστήσιμο.

Ψωμιά του Γάμου

Στον παραδοσιακό γάμο τα ψωμιά έχουν κεντρικό ρόλο σε όλες τις επιμέρους τελετουργίες του. Σήμερα αυτό που συνηθίζεται είναι ένα μεγάλο ψωμί μυρωδάτο, «κεντημένο» στην επιφάνεια με διάφορα σύμβολα ευγονίας. Η νύφη, ανάλογα με

42


τα τοπικά έθιμα το προσφέρει στην πεθερά και το μοιράζουν κόβοντάς το σε μπουκιές χωρίς να χρησιμοποιήσουν μαχαίρι. Είναι ένα μεγάλο στρογγυλό ψωμί, αρωματισμένο με γλυκάνισο και πασπαλισμένο με μπόλικο σουσάμι. Αλλού μετά τη στέψη η νύφη σέρνει το χορό κρατώντας το πρωτόψωμο και στη συνέχεια το παίρνει η νονά που το χορεύει κι αυτή με τη σειρά και μετά το σπάζει στο κεφάλι της νύφης, δηλαδή το ακουμπάει στο κεφάλι της και το τραβάει για να κοπεί στα δύο.

Η Λαγάνα

Τη λαγάνα ως συνήθως την αγοράζουμε από το φούρνο για την Καθαρά Δευτέρα. Τη λαγάνα ανάλογα με τον τόπο την παράγουν με διάφορα υλικά.

ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ

"ΕΣΘΙΟΝΤΩΝ ΔΕ ΑΥΤΩΝ ΛΑΒΩΝ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΤΟΝ ΑΡΤΟΝ ΚΑΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΑΣ ΕΚΛΑΣΕ ΚΑΙ ΕΔΙΔΟΥ ΤΟΙΣ ΜΑΘΗΤΑΙΣ ΚΑΙ ΕΙΠΕ· ΛΑΒΕΤΕ ΦΑΓΕΤΕ· ΤΟΥΤΟ ΕΣΤΙ ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΟΥ· …»(ΜΑΤΘ.26,26)

Η σύσταση του ιδίου του Μυστήριου της Θείας Ευχαριστίας υπάρχει και στις τέσσερις περιγραφές των ευαγγελιστών, περιγράφοντας τα γεγονότα του Μυστικού Δείπνου.

«ΕΓΩ ΕΙΜΙ Ο ΑΡΤΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ» ( ΙΩ. 6,35)Ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ, πόλη που στην αραμαϊκή σημαίνει «οίκος του άρτου». Η Βηθλεέμ αναφέρεται για πρώτη φορά το 14ο αι. π.Χ. ως το σπίτι της θεάς Λαχάμα, η οποία ήταν η θεά του ψωμιού και γενικότερα της τροφής στου Καναανίτες.Το γεγονός όμως ότι ο Χριστός γεννιέται στην πόλη αυτή τονίζει το χαρακτηριστικό του ως Άρτου της Ζωής, ως ζωοδότη και τροφοδότη.Ο ΑΜΝΟΣ ΚΑΙ ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ,Ο, ΜΕΛΙΖΟΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΜΗ ΔΙΑΙΡΟΥΜΕΝΟΣ Ο ΕΣΘΙΟΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΜΗΔΕΠΟΤΕ ΔΑΠΑΝΟΜΕΝΟΣ, ΤΟΥΣ ΔΕ ΕΣΘΙΟΝΤΑΣ ΑΓΙΑΖΩΝ(ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ)

Ο ίδιος ο Κύριος και το αναστημένο σώμα Του γίνεται πρόγευση ζωής αιωνίου, στο πλαίσιο της θείας Ευχαριστίας. Εκεί, το ταπεινό και καθημερινό μας ψωμί γίνεται σώμα και αίμα Χριστού. «ΤΟΝ ΑΡΤΟΝ ΗΜΩΝ ΤΟΝ ΕΠΙΟΥΣΙΟΝ ΔΟΣ ΗΜΙΝ ΣΗΜΕΡΟΝ» (ΜΑΤΘ. 6,11 ΛΟΥΚ. 11,3)

Ξεκινώντας οι ερμηνευτές από την κατά γράμμα ερμηνεία του όρου «άρτος» ως της καθημερινής αναγκαίας υλικής τροφής για τη συντήρηση του σώματος διαπίστωσαν ότι ο άρτος ο επιούσιος προσλαμβάνει και άλλες διαστάσεις. Είδαν ότι το αίτημα του άρτου είναι αλληλένδετο με το μάννα το ουράνιο, τον Άρτο τον καταβάντα εκ του ουρανού, τον Λόγο τον ενανθρωπήσαντα, τον λόγο και τη σωτήρια Χάρη που προσφέρεται από Εκείνον, τον Άρτο τον ευχαριστιακό, τον Άρτο τον εσχατολογικό, που θα παρατίθεται αιώνια στο Μέγα Δείπνο της Βασιλείας Του.

43


«ΜΕΤΑΤΡΕΨΕ ΤΙΣ ΠΕΤΡΕΣ ΣΕ ΨΩΜΙΑ» «ΟΥΚ ΕΠ΄ΑΡΤΩ ΜΟΝΩ ΖΗΣΕΤΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ»(ΜΑΤΘ.4,4)Ο πρώτος πειρασμός ήταν για το ψωμί. «Μετάτρεψε τις πέτρες σε ψωμιά» είπε ο διάβολος στον Χριστό. Κι εκείνος απάντησε: «Ουκ επ΄άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος» επειδή δεν ήθελε να εξαγοράσει την ανθρώπινη συνείδηση, σεβόμενος την ανθρώπινη ελευθερία.

ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

Ο Θεός θρέφει στην έρημο τον πεινασμένο λαό Του, στέλνοντας το μάννα και με τον άγγελό Του τον αποκαμωμένο προφήτη Ηλία.

Ο εκκλησιαστικός συγγραφέας και ιστορικός Ευσέβιος μαρτυρεί: «… άρτον μεν επί τω στηρίζεσθαι και δυναμούσθαι την καρδίαν ,οίνον δε επί τω κατευφραίνεσθαι την ψυχήν , έλαιον δε επί τω φαιδρύνεσθαι το σώμα και απαλύνεσθαι θεραπευόμενον εκ της επιπόνου σκληραγωγίας», τροφές που ο ίδιος ο Θεός προσδιορίζει ως αναίμακτες θυσίες.

Έτσι λοιπόν αυτές οι τρεις βασικές τροφές δεν λείπουν ποτέ από τα τραπέζια πλουσίων και πτωχών.

4.4 Το ψωμί στην τέχνηΑσλλάνι Ελισαμπέτα

Νικόλαος Γύζης – Ψωμιά

44


Θεόφιλος«Μέγα Αρτοποιείον Γεωργίου Παναγιώτου Κοντουφούρναρη.

Εκ Θεσσαλίας της Πρωτευούσης Λαρίσσης» (1933)

Σαλβατόρ Νταλί – Ψωμί σε καλάθι

45


Jean Baptiste Simeon Chardin – Η Προμηθεύτρα

Άρτος επιούσιος, Μποκόρος Χ.

46


ζώντων και νεκρών 1 Μποκόρος Χ.

Παροιμίες για το ψωμίΟ λόγος σου με χόρτασε, και το ψωμί σου φα’ το.

Όλα τα στραβά κουλούρια ( ή ψωμιά ) η νύφη τα κάνει.Όποιος έχει νου και γνώση, πριν πεινάσει θα ζυμώσει.

Κάλλιο το σημερινό ψωμί παρά την αυριανή πίτα.Μην τάξεις τ’ άξιου κερί και του μικρού κουλούρι.

Η βιάση ψήνει το ψωμί μα δεν το καλοψήνει.Για να μη φάει ο γάτος το ψωμί, τρώει ο ποντικός τα ρούχα.

Γέρος είσαι, δε φελάς τα ψωμιά μας μόν’ χαλάς.Εμείς ψωμί δεν είχαμε, λουκούμια εγυρέψαμε.

Σύγχρονα Τραγούδια με αναφορά στο ψωμί

Β’ Ριζίτικο Μια μαύρη μάνα ζύμωνε

του γιού τζει παξιμάδι-Θε μου και κάμε συννεφιά και κατσιφάρα [ομίχλη]να μην ανέβει το ψωμί , να μην πυρώσει ο φούρνος

να μη μισέψει ο γιόκας μου, να μη μισέψει ο γιος μου.

Άπονη ζωήΆπονη ζωή

δεν θέλαμε παλάτια κι αστέριανα μας χάριζες.

Μια μπουκιά ψωμίγια μας τα ορφανά περιστέρια

ας χαλάλιζες

Ζεϊμπέκικο Σ’ αυτό τον τόπο όσοι αγαπούνε

τρώνε βρώμικο ψωμί κι οι πόθοι τους ακολουθάνε

υπόγεια διαδρομή

47


Καισαριανή Κι όλα μοιάζαν ουρανός

και ψωμί σπιτίσιο όλα μοιάζαν ουρανός και γλυκό γλυκό ψωμί

5. ΚΡΑΣΙ

5.1 Η ιστορία του κρασιούΣτολτίδης Γεώργιος

Σύμφωνα με τους παλαιοντολόγους το κρασί ευδοκιμούσε πριν από την εποχή των παγετώνων στην πολική ζώνη: Ισλανδία, Βόρεια Ευρώπη, Βορειοδυτική Ασία, ακόμη – ακόμη και στην Αλάσκα. Οι παγετώνες περιόρισαν όμως την εξάπλωσή του, απομόνωσαν τη μία ποικιλία από την άλλη, δημιουργώντας έτσι τα πολλά και διαφορετικά είδη του αμπελιού. Οι πρόγονοι του σημερινού αμπελιού «μετακινήθηκαν» προς τις θερμότερες ζώνες της κεντρικής – ανατολικής Ασίας, της κεντρικής Ευρώπης, κυρίως όμως προς την ευρύτερη περιοχή του νότιου Καυκάσου, όπου μεταξύ Εύξεινου Πόντου, Κασπίας Θάλασσας και Μεσοποταμίας γεννήθηκε το είδος Άμπελος η Οινοφόρος (Vitis Vinifera, υποείδος caucasica), η οποία – σε διάφορες ποικιλίες – καλλιεργείται .

Tο πρώτο υπόλειμμα κρασιού σε δοχείο βρέθηκε -βάσει των τελευταίων ανακαλύψεων- στην επαρχία Henan της Κίνας και έχει ηλικία 9.000 ετών, ενώ το προηγούμενο εύρημα στο Hajji Firuz Tepe του Ιράν ήταν ηλικίας 7.000 ετών, και το αμέσως προηγούμενο από αυτό, από την ίδια περιοχή ήταν ηλικίας 5.100 ετών.

48


Το κρασί στην Αρχαία ΕλλάδαΟι Αρχαίοι Έλληνες έπιναν το κρασί αναμειγνύοντάς το με νερό, σε αναλογία συνήθως 1:3 (ένα μέρος οίνου προς τρία μέρη νερού). Η λέξη "κρασί" υποδηλώνει ακριβώς τον αναμεμιγμένο με νερό οίνο, ενώ "άκρατος" λεγόταν ο ανόθευτος οίνος. Διέθεταν ειδικά σκεύη τόσο για την ανάμειξη (κρατήρες) όσο και για τη ψύξη του. Η πόση κρασιού που δεν είχε αναμειχθεί με νερό ("άκρατος οίνος") θεωρείτο βαρβαρότητα και συνηθιζόταν μόνο από αρρώστους ή κατά τη διάρκεια ταξιδιών ως τονωτικό. Διαδεδομένη ήταν ακόμα η κατανάλωση κρασιού με μέλι καθώς και η χρήση μυρωδικών. Η προσθήκη αψίνθου στο κρασί ήταν επίσης γνωστή μέθοδος (αποδίδεται στον Ιπποκράτη και αναφέρεται ως "Ιπποκράτειος Οίνος") όπως και η προσθήκη ρητίνης.

Το εμπόριο των ελληνικών κρασιών απλωνόταν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο μέχρι την ιβηρική χερσόνησο και τον Εύξεινο πόντο και αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες οικονομικές δραστηριότητες. Σε αρκετές πόλεις υπήρχαν ειδικοί νόμοι ώστε να εξασφαλίζεται η ποιότητα του κρασιού, αλλά και ενάντια στον ανταγωνισμό και τις εισαγωγές. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί η νομοθεσία της Θάσου, σύμφωνα με την οποία πλοία με ξένο κρασί που πλησίαζαν το νησί θα έπρεπε να δημεύονται.

49


5.2 Το κρασί στη διατροφήΤζιούρτζιας Νικόλαος

Οφέλη για την υγεία

Η ευεργετική επίδραση του κρασιού στην υγεία έχει αναγνωριστεί από το ιατρικό επάγγελμα εδώ και αιώνες. Ο Ιπποκράτης συνιστούσε ειδικά κρασιά σαν αντιπυρετικά, διουρητικά ή απολυμαντικά πληγών, αλλά και σα διατροφικά πρόσθετα, ήδη από το 450 π.Χ. περίπου.

Το κρασί είναι ένα ήπιο ηρεμιστικό, που ελαττώνει το άγχος και περιορίζει την ένταση. Σαν μέρος της καθημερινής δίαιτας, το κρασί δρα σαν ορεκτικό, και δίνει στο σώμα ενέργεια, ουσίες που υποβοηθούν την πέψη, καθώς και μικρές ποσότητες βιταμινών.

H ισορροπημένη κατανάλωση του κρασιού μειώνει :

τα καρδιαγγειακά επεισόδια κατά 20-60% τον κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα, του προστάτη και του άνω

πεπτικού συστήματος

βελτιώνει την στομαχική λειτουργία

εμποδίζει τη δημιουργία χολόλιθων

βοηθά στη γονιμότητα

διευκολύνει την κυκλοφορία του αίματος στους ιστούς

δρα ως αντιφλεγμονώδες και αντισηπτικό

αυξάνει την αντίσταση στη γρίπη

50


Ακόμη, προκαλεί ευεξία, καλή ποιότητα ζωής, μακροζωία και μικρότερη συχνότητα θανάτου κατά 10-20%

ΤΥΠΟΣ ΚΡΑΣΙΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΗ ΔΡΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑ

ΠΑΛΑΙΩΜΕΝΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΡΑΣΙ

Βελτιώνει τη λειτουργία της καρδιάς

Αυξημένη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών ουσιών,‘ολιγομερικές προκυανιδίνες’

2007, Παν/μιο Λονδίνου

ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΡΑΣΙ

Αυξάνει το αντι-οξειδωτικό προφίλ . Μειώνει το οξειδωτικό στρες

Αντιοξειδωτικές ουσίες 2007, University of Newcastle, Nutr.J

Ευεργετική δράση σε νεφρικές παθήσεις

Προστατευτική δράση πολυφαινολών

2007, University of Palermo, Nutrition

ΚΡΑΣΙ> Ευεργετική δράση σε καρδιοπάθειες

Σε συνδυασμό με ω-3 λιπαρά οξέα

2008, Université Joseph Fourirer de Grenoble, Am.Heart.J

ΚΡΑΣΙ> Ευεργετική δράση στην αρτηριακή πίεση

Προστατευτική δράση πολυφαινολών

2007, University of Palermo, Angiology

ΚΡΑΣΙ

> Αύξηση HDL: ‘Καλής χοληστερόλης’> Μείωση LDL: ‘Κακής χοληστερόλης’> Μείωση ενδοαγγειακών θρομβώσεων

Αλκοόλη Κατεχίνες, Κερκετίνη Σαλικυλικά

Παγκόσμια Μελέτη MONIKA

5.3 Το κρασί στη λατρείαΠαπαναστασίου Αντώνιος

Το κρασί εξυμνείται στην Αγία Γραφή: «οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου» αναφέρει ο ποιητής των ψαλμών, Δαβίδ. Ωστόσο ο Απόστολος Παύλος συνιστά στους μαθητές του τη σωστή χρήση και όχι την κατάχρηση.

51


ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ

Στην εκκλησία ο οίνος χρησιμοποιείται σε ποικίλες λειτουργικές χρήσεις.Κυρίως σαν ένα από τα δύο συστατικά της Θ. Ευχαριστίας αναμεμιγμένος με νερό και μεταβαλλόμενος σε αίμα Χριστού. Γι ‘ αυτό προτιμάται ερυθρός οίνος για να προσομοιάζει στο αίμα του Κυρίου. Εξάλλου ο οίνος συμβολίζει τον Χριστό, κατά τον Κυπριανό και το νερό τους πιστούς, κατά άλλους το αίμα και νερό που έτρεξε από την πλευρά του Ιησού πάνω στον Σταυρό.

52


Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας θεμελιώθηκε με τα ιδρυτικά λόγια του Χριστού κατά τον Μυστικό Δείπνο το Πάσχα: "Λάβετε, φάγετε τούτο εστί το Σώμα μου" (Ματθ. 26,26) και «Πίετε έξ αυτού πάντες. Τούτο γάρ έστι το Αίμα Μου, το της Καινής Διαθήκης, το υπέρ ημών και πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών» (Ματθ 26,27-28).

ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

53


Εκτός της Θείας Λειτουργίας όπου κατέχει κεντρικό ρόλο, το κρασί χρησιμοποιείται και στο μυστήριο του Γάμου. Συγκεκριμένα, λίγο πριν από τον γνωστό κυκλικό χορό κατά τον Γάμο ("Hσαΐα χόρευε...") προσφέρεται στους νυμφευόμενους ποτήρι με κρασί που μας θυμίζει το θαύμα του γάμου στην Κανά.

3 Και επειδή στερήθηκαν το κρασί, λέει η μητέρα του Ιησού προς αυτόν: «Κρασί δεν έχουν».

7 Ο Ιησούς λέει σ’ αυτούς: «Γεμίστε τις υδρίες με νερό». Και τις γέμισαν έως πάνω.

8 Τότε τους λέει: «Αντλήστε τώρα και φέρτε στον αρχιτρίκλινο». Εκείνοι του έφεραν.

9 Μόλις, λοιπόν, γεύτηκε ο αρχιτρίκλινος το νερό που είχε γίνει κρασί και δεν ήξερε από πού είναι – ενώ οι διάκονοι που είχαν αντλήσει το νερό ήξεραν – ο αρχιτρίκλινος φωνάζει το γαμπρό

10 και του λέει: «Κάθε άνθρωπος θέτει στο τραπέζι πρώτα το καλό κρασί και, όταν μεθύσουν, το κατώτερο. Εσύ έχεις φυλάξει το καλό κρασί ως τώρα». (Ιω. 2,3-10)

Επίσης θυμίζει πώς κάποτε το μυστήριο του Γάμου γίνονταν μαζί με τη Θεία Ευχαριστία και την κοινή συμμετοχή στις χαρές και τις λύπες.

ΑΡΤΟΚΛΑΣΙΑ

Το κρασί χρησιμοποιείται κατά την αρτοκλασία, όπου μαζί με τους άρτους προσφέρονται δύο φιάλες λαδιού και κρασιού.

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΝΑΟΥ

54


Κατά τα εγκαίνια του ναού, όπου τελείται «απόπλυση» της αγίας Tράπεζας με κρασί.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΤΑΦΗ

Μετά την ταφή οι πολύ στενοί συγγενείς παρακάθονται και σε επικήδειο γεύμα, όπου προσφέρεται νηστίσιμο φαγητό. Απαραίτητο θεωρείται το μαύρο κρασί. Αλλού οι πιο στενοί συγγενείς πηγαίνουν στο σπίτι του, πίνουν καφέ και κονιάκ και βουτούν στο κρασί που περίσσεψε από τα μνήματα λίγο ψωμί και το τρώνε.

Σε τακτά διαστήματα το έθιμο ορίζει επιμνημόσυνες δεήσεις, για να μην ξεχαστεί ο νεκρός και να αναπαυτεί η ψυχή του. Σε κάποια μέρη το κάλεσμα γίνεται με ψωμί, κρασί και ένα σακουλάκι κόλλυβα. Στο τρισάγιο ο ιερέας ρίχνει κρασί στο μνήμα σχηματίζοντας σταυρό.

ΕΚΤΑΦΗ

Η εκταφή γίνεται του νεκρού στα τρία ή πέντε χρόνια.. Αφού πλύνουν τα οστά τα στεγνώνουν, τα ραντίζουν με κρασί και βασιλικό, και τα τοποθετούν σε ξύλινο κιβώτιο, στο «Κοιμητήριο».

Αρχαία Ελλάδα

Σπονδή ονομαζόταν στην αρχαιότητα η ιεροτελεστία, στη διάρκεια της οποίας χυνόταν στη γη, στη θάλασσα ή πάνω σε φωτιά θυσίας κρασί. Η σπονδή με κρασί γινόταν συνήθως σε διάφορες συνεστιάσεις. Οι σπονδές δεν γίνονταν μόνο στη διάρκεια της λατρείας των θεών ή των νεκρών, αλλά και στη σύναψη συνθηκών ειρήνης ή ανακωχής, οπότε οι συνθήκες αυτές ονομάζονταν "σπονδές".

5.4 Στάδια ΟινοποίησηςΑλιώσης Γεώργιος

1. Μεταφορά σταφυλιών από το χωράφι στο εργοστάσιο

2. Παραλαβή

3. Τα σταφύλια μεταφέρονται φορτωμένα σε πλατφόρμες, ζυγίζονται στην ηλεκτρονική πλάστιγγα και στην συνέχεια αδειάζουν στη σταφυλοδόχο.

4. Έκθλιψη

Oδηγούνται στις μηχανές σύνθλιψης, εκραγισμού και αποβοστρύχωσης. Οι βόστρυχες με τον απορροφητήρα, οδηγούνται σε ειδικό μέρος και από εκεί απομακρύνονται με αυτοκίνητα. Στη συνέχεια γίνεται μηχανικώς η

55


απομάκρυνση των στέμφυλων. Ο σταφυλοπολτός συγκεντρώνεται σε σκάφη που βρίσκεται κάτω από τη μηχανή σύνθλιψης και με τη βοήθεια της αντλίας σταφυλοπολτού, με εντολές που δίνονται από το χειριστήριο και τον υπεύθυνο μηχανικό, οδηγούνται στα προπιεστήρια και τα πιεστήρια.Από τα πιεστήρια, το γλεύκος ανάλογα προς τη ποιότητα που προκύπτει κατά την πίεση του σταφυλοπολτού, οδηγείται σε υπόγειες δεξαμενές. Στη συνέχεια διαμέσου του εναλλάκτη θερμότητας, με την επενέργεια του ψυκτικού συγκροτήματος γλεύκους (ψύξη με γλυκόζη των μανδυών των οινοδεξαμενών), οδηγείται στις δεξαμενές στις οποίες γίνεται η απολάσπωση σε πρώτη φάση και στη συνέχεια η σταθεροποίηση της θερμοκρασίας. Από το σημείο αυτό, το προϊόν είναι έτοιμο να μπει στη διαδικασία οινοποίησης.

4.Ζύμωση

Μετά την απολάσπωση και τη σταθεροποίησή του, το γλεύκος καταλήγει στις δεξαμενές όπου γίνεται η ζύμωση

5. Φιλτράρισμα Ακολουθεί το φιλτράρισμα του κρασιού

6. Αποθήκευση σε οινοδεξαμενές

Το κρασί ψύχεται στους –5ο C και στη συνέχεια αποθηκεύεται σε μονωμένες δεξαμενές όπου παραμένει για διάστημα 8-10 ημερών για τη σταθεροποίησή του. Μετά το χρονικό αυτό διάστημα γίνεται η άντλησή του και αφού περάσει από το φίλτρο γης διατόμων, αποθηκεύεται σε δεξαμενές, σε αναμονή της εμφιάλωσής του.

7. Εμφιάλωση

Στάδια λευκής οινοποίησης

56


Στάδια Ερυθρής οινοποίησης

5.5 ΟινοποιείαΑλιώσης Γεώργιος

57


Οινοποιείο Νάουσας Μπουτάρη

Στη Νάουσα της Μακεδονίας στις ανατολικές παρυφές του Βέρμιου, έχει την έδρα του ένα από τα οινοποιεία Μπουτάρη. Στην περιοχή καλλιεργείται η ποικιλία ξινόμαυρο από την οποία παράγεται και ο ΟΠΑΠ Νάουσα.Κτήμα ΡωξάνηςΕδώ υπάρχει ένας ιστορικός αμπελώνας 122 στρεμμάτων που καλλιεργείται από τα τέλη του 19ου αιώνα. Οινοποιείο ΚρήτηςΗ φύτευση ξεκίνησε το 1990. Η ποικιλιακή του σύνθεση περιλαμβάνει τις ερυθρές ποικιλίες Κοτσιφάλι, Μαντηλάρι Syrah και μεταξύ άλλων τις λευκές ποικιλίες Chardonnay Maivasia.Οινοποιείο Πελοποννήσου

Η σχέση της Μαντινείας με την αμπελοκαλλιέργεια είναι το ίδιο παλιά με την ιστορία της, γεγονός που επιβεβαιώνεται από αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή

58


και φυσικά από το κλήμα του Παυσανία το παλαιότερο ίσως αμπελόκτημα στον κόσμο.Οινοποιείο ΣαντορίνηςΟι συνθήκες μικροκλίματος που επικρατούν είναι ιδιαίτερες. Η τοποθεσία του κτήματος είναι νότια, στη <<ζεστή>> πλευρά του νησιού.

5.6 Κατηγορίες κρασιώνΑλιώσης Γεώργιος

Με το βασικό κανονισμό 479 του 2008 και τον κανονισμό εφαρμογής 607 του 2009 – μεταξύ άλλων – η Ε.Ε. αποφάσισε να εντάξει και τους οίνους στο πλαίσιο που ισχύει για όλα τα άλλα αγροτικά προϊόντα, καθιερώνοντας τις ακόλουθες κατηγορίες οίνων: • Οίνοι ΠΟΠ: Τα «προϊόντα ΠΟΠ» είναι αυτά με «Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης». Σε αυτή την κατηγορία οίνων εντάσσονται οι ελληνικοί οίνοι με Ονομασία Προέλευσης (VQPRD), δηλαδή οι οίνοι ΟΠΑΠ και οι οίνοι ΟΠΕ (οίνοι ΠΟΠ της Ελλάδας).

• Οίνοι ΠΓΕ: Τα προϊόντα ΠΓΕ είναι αυτά με «Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη». Σε αυτή την κατηγορία οίνων εντάσσονται όλοι οι Τοπικοί Οίνοι και όσοι από τους οίνους με «Ονομασία κατά Παράδοση» έχουν ταυτοχρόνως και θεσπισμένη γεωγραφική ένδειξη, δηλαδή η Βερντέα και 15 ρετσίνες (οίνοι ΠΓΕ της Ελλάδας).

59


• Ποικιλιακοί οίνοι: Οι ποικιλιακοί οίνοι είναι μια νέα κατηγορία οίνων, στην οποία θα εντάσσονται όσοι επιτραπέζιοι οίνοι πληρούν τις προϋποθέσεις και τους ελέγχους που ορίζονται στο άρθρο 63 του Κανονισμού 607/2009. Οι οίνοι αυτοί αποκτούν το δικαίωμα αναγραφής της χρονιάς εσοδείας και της ποικιλιακής τους σύνθεσης (αλλά όχι της γεωγραφικής τους ένδειξης), σε αντίθεση με τους απλούς επιτραπέζιους οίνους.• Επιτραπέζιοι οίνοι: Οι «απλοί» επιτραπέζιοι οίνοι είναι μια κατηγορία οίνων όπου εντάσσονται όλα τα κρασιά που δεν ανήκουν φυσικά στις κατηγορίες ΠΟΠ και ΠΓΕ, αλλά ούτε και στην κατηγορία των ποικιλιακών οίνων. Οι επιτραπέζιοι οίνοι εξακολουθούν να μην έχουν το δικαίωμα αναγραφής ούτε της χρονιάς εσοδείας, ούτε των ποικιλιών που συμμετέχουν στη σύνθεσή τους.

5.7 Οι Αγορές του ΚόσμουΣτολτίδης Γεώργιος

Την πρωτοκαθεδρία στην κατανάλωση διατηρεί η Γαλλία, με 53,22 λίτρα/κάτοικο, και με το Λουξεμβούργο σε απόσταση αναπνοής, με 52,7 λίτρα/κάτοικο που χάνει την πρώτη θέση που κατείχε το 2004. Η Ελλάδα, στη 10η θέση με 32,75 λίτρα/κάτοικο, είναι από τις λίγες χώρες που παρουσιάζει αύξηση στην κατανάλωση οίνου από το 2004, κατά 6,06% ενώ την μεγαλύτερη αύξηση έχει να δείξει η Σλοβενία, με 46,63%, ενώ και η Ουγγαρία παρουσιάζει αξιοζήλευτη της τάξης του 13,64%.

60


Το Κρασί στην ΟικονομίαΌπως αναφέρει ο Guardian, πάνω από επτά στις δέκα ελληνικές ετικέτες κρασιών που έλαβαν μέρος στο μεγαλύτερο διαγωνισμό κρασιού παγκοσμίως, το 2012 decanter world wine Awards, απέσπασαν διακρίσεις, μεταξύ των οποίων 6 χρυσά μετάλλια .Οι δοκιμαστές του διαγωνισμού αξιολόγησαν 14.119 κρασιά από όλο τον κόσμο και απένειμαν 3 χρυσά μετάλλια στα ελληνικά κρασιά της Γαία Οινοποιητική και από ένα στα κρασιά Λυρακάκη, Κτήμα Αργυρού και Κτήμα Γεροβασιλείου αντίστοιχα. Η Χώρα μας ξεπέρασε τους ανταγωνιστές μας Κροάτες στη βαλκανική και κατατάχθηκε πίσω από Σλοβενία και Τουρκία. Πρώτη αναδείχθηκε η Νέα Ζηλανδία με 92% των κρασιών της, να κατακτούν μετάλλια και την ακολούθησε η Μεγάλη Βρετανία με 89%.

Αντιστοίχως χαμηλή είναι η μέση κατά κεφαλήν κατανάλωση κρασιού. Η Trade Data & Analysis τα υπολογίζει σε 23 λίτρα το χρόνο, ενώ η Hellastat σε 35. Χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία καταναλώνουν πάνω από 50 λίτρα ετησίως. Νέες υπερδυνάμεις ξεπρόβαλλαν στον παγκόσμιο οινικό χάρτη, καθιστώντας την Ελλάδα μια ασήμαντη κουκίδα. Με όπλο την ανταγωνιστική τιμή τους και συνδυάζοντας υψηλή ποιότητα, τα κρασιά της Αργεντινής, της Χιλής, της Νότιας Αφρικής, της

61


Αυστραλίας αλλά και της Νέας Ζηλανδίας κατέκτησαν τις δυτικές αγορές, αφήνοντας ελάχιστο χώρο στο ελληνικό κρασί, το οποίο εκείνη την περίοδο αναμορφωνόταν, πραγματοποιώντας τεράστια ποιοτικά άλματα, προκειμένου να αποδείξει την αξία του.

5.8 Το κρασί στην τέχνη

Παπαναστασίου Αντώνιος

Η Ιταλίδα καλλιτέχνης Elisabetta Rogai από τη Φλωρεντία χρησιμοποιεί στα έργα της ως πηγή έμπνευσης το κρασί. Με μια διαφορά, όμως! Δεν το πίνει αλλά ζωγραφίζει με αυτό τους πίνακές της!

Η ζωγράφος χρησιμοποιεί μόνο λευκό και κόκκινο κρασί για να δημιουργήσει τις εκπληκτικές ζωγραφιές της, χωρίς χημικά πρόσθετα, αφήνοντας το κρασί να αναπαραγάγει από μόνο του στον καμβά την ίδια ακριβώς διαδικασία της παλαίωσης που πραγματοποιείται συνήθως μέσα στο μπουκάλι!

«Η παλαίωση του κρασιού, η οποία συνήθως εμφανίζεται κατά τη διάρκεια των ετών, διαρκεί μόνο λίγους μήνες στον καμβά , ενώ η διαφορά ανάμεσα σε ένα φρεσκοβαμμένο έργο τέχνης και σε ένα τριών μηνών, περίπου, είναι ορατή

Οι αλλαγές στην υφή και στα χρώματα, που εξελίσσονται από το μοβ και το κόκκινο σε πιο ώριμους τόνους του πορτοκαλί και του καφέ, υποδηλώνουν την παλαιότητα ή όχι της ζωγραφιάς

62

http://perierga.gr/?p=34253


Άλλωστε, ένα γλυκόπιοτο κρασί φτιάχνει τη διάθεση των ανθρώπων, τους κάνει να αισθάνονται καλύτερα, τους φέρνει πιο κοντά, τους διαφοροποιεί… Όπως ακριβώς και η τέχνη!

63

http://perierga.gr/?p=34253


Πίνακες ζωγραφικής με θέμα το κρασί :

"Βακχίς που δίνει κρασί στον Έρωτα" (1828, Ρωσικό Μουσείο, Αγία Πετρούπολη). Φιοντόρ Μπρούνι

64


Caravaggio «Βάκχος» (1595), Galleria degli Uffizi, ΦλωρεντίαΟ Διόνυσος, όπως τον φαντάστηκε τον 16ο αιώνα ο Ιταλός ζωγράφος Caravaggio,

που έζησε τη ζωή του ως ένας άλλος

65


ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΒΑΚΧΟΣ - RENI

66


6. ΛΑΔΙ

6.1 Το λάδι στην ιστορίαΦλώρου Αικατερίνη –Λευκοθέα

Ιστορία του λαδιού κατά τους ομηρικούς χρόνους

Το λάδι κατά τους ομηρικούς χρόνους, χρησιμοποιόταν για την επάλειψη του σώματος και όχι μόνο ως τροφή ή φωτισμό. Επίσης, όπως, και ανακαλύφτηκε από πινακίδες της Γραμμικής Β’ στην Πύλο ο καρπός χρησιμοποιούταν ως τροφή των κτηνών.

67


Το λάδι τότε το χρησιμοποιούσαν κυρίως για τις θρησκευτικές τελετές, στον καλλωπισμό του σώματος και στην παρασκευή θεραπευτικών αλοιφών. Σύμφωνα με τον Όμηρο το ελαιόλαδο αποτελούσε σύμβολο υγείας και δύναμης, φάρμακο καθώς επίσης πηγή μαγείας και θαυμασμού.

Το λάδι στον Αρχαίο κόσμο Το δέντρο της Ελιάς στην Αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν ένα σύμβολο ειρήνης, γονιμότητας, εξαγνισμού, ισχύος, νίκης και μετάνοιας. Η σημασία του ελαιόλαδου ήταν επίσης ιδιαίτερα μεγάλη, διότι δεν ήταν χρήσιμο μόνο για την τροφή αλλά και για άλλες εφαρμογές όπως: στη Βυρσοδεψία, στην υφαντική, στον φωτισμό, στην αρωματοποιία, στην φαρμακευτική, στη Ιατρική, αλλά και σε διάφορες λατρευτικές τελετές

Ανασκαφές στην Κρήτη έφεραν στο φώς τεράστιους πίθους για την αποθήκευση του λαδιού, πιστοποιώντας πως η δύναμη των Μινωιτών Βασιλιάδων προερχόταν σε μεγάλο βαθμό και από την εξαγωγή του ελαιόλαδου, τόσο στην Αίγυπτο, όσο και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου, καθώς μάλιστα από το 1450π.Χ.

68


Οι αθλητές, στην Αρχαία Ελλάδα, το έτριβαν πάνω τους γιατί πίστευαν ότι τους δίνει δύναμη και τύχη και οι πολεμιστές αλείφανε τα κεφάλια των Ευγενών και έριχναν σταγόνες στα κόκαλα των νεκρών αγίων και των μαρτύρων καθώς ήταν σύμβολο αγιασμού και αγνότητας.

69


6.2 Το ελαιόλαδο στη διατροφή μαςΘεοφυλακτίδου Σωτηρία – Φωτεινή

Είναι γνωστό ότι οι Αρχαίοι Έλληνες τρέφονταν το χειμώνα με λίγα όσπρια , λαχανικά ,ελιές και φυσικά ελαιόλαδο .Με αυτά εξασφάλιζαν τα απαραίτητα συστατικά για τον οργανισμό μας .Το κύριο συστατικό της μεσογειακής δίαιτας είναι το ελαιόλαδο.Αφομοίωση από τον οργανισμόΑναμφισβήτητα ελαιόλαδο είναι αυτό που πέπτεται πολύ εύκολα και επίσης βοηθάει στην πέψη κι άλλων λιπαρών υλών ,επειδή διευκολύνει τις εκκρίσεις του πεπτικού συστήματος. Βέβαια ,η μεγάλη αφομοίωση του ελαιολάδου είναι πολύ σημαντική ,γιατί έτσι απορροφώνται από τον οργανισμό τα καλά συστατικά του ,όπως είναι η βιταμίνη Ε και οι φαινόλες ,οι οποίες έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες.Ρόλος του ελαιολάδουΤο ελαιόλαδο έχει σπουδαίο ρόλο στην υγεία του ανθρώπου. Αναλυτικότερα ,φαίνεται ότι συμβάλλει στην καθυστέρηση της γήρανσης .Επίσης ,βοηθάει έναντι πολλών μορφών καρκίνου. Συμβάλλει και στην παρεμπόδιση καρδιακών παθήσεων και αυτό γιατί επιδρά θετικά στην χοληστερίνη και μειώνει την οξείδωση της LDL-χοληστερόλη.Ελαιόλαδο και υγείαΌμως το ελαιόλαδο είναι παραπάνω από μια πλούσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Αντι-φλεγμονώδεις και χημειο-προστατευτικές ιδιότητες έχουν δείξει τα φαινολικά συστατικά του ελαιολάδου.Σημαντικό διατροφικό αγαθόΤροφή υψηλής ενεργειακής αξίας και ένα από τα πιο εύπεπτα λίπη είναι το ελαιόλαδο ,το οποίο ήταν βασικό είδος στη διατροφή των Ισραηλιτών και ίσως να αντικαθιστούσε το βούτυρο. Πολλοί λένε ότι είναι ένα πολύτιμο ελιξίριο υγείας. Στη λαϊκή ιατρική, το λάδι είναι ένα είδος πανάκειας και έχει την εφαρμογή του σε κάθε είδους πάθηση ή ενόχληση και δρα προληπτικά ή και θεραπευτικά.Χαρακτηριστικά του ελαιολάδουΟι ενώσεις της ελευρωπαίνης, της υδροξυτυρουσόλης και της τυρουσόλης παρουσιάζουν ισχυρή αντιοξειδωτική, αντιθρομβωτική και αντιβακτηριδιακή δράση, οπότε το ελαιόλαδο είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό τρόφιμο. Από μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Food Chemistry(2004),έδειξε ότι μια ουσία που υπάρχει στο ελαιόλαδο(ελευρωπαίνη)αυξάνει την κινητικότητα

70


ενός ενζύμου(πεπσίνη)η οποία ευθύνεται για την πέψη της πρωτεΐνης.Το ελαιόλαδο στη μαγειρική ΠαρασκευήΑναμφισβήτητα, το ελαιόλαδο αντέχει περισσότερο στις υψηλές θερμοκρασίες, σε αντίθεση με τα σπορέλαια και γι' αυτό θα πρέπει να προτιμάται στο μαγείρεμα. Από μια έρευνα που έκαναν οι Ιταλοί, φαίνεται ότι ψήνοντας ή τηγανίζοντας μια μπριζόλα, για παράδειγμα, δημιουργούμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για το γαστρεντερικό μας σύστημα, ώστε να διασπάσει και να απορροφήσει πρωτεΐνες του γεύματος.

Αρτηριακή πίεση

Η καθημερινή κατανάλωση του ελαιολάδου μειώνει την συστολική αλλά και την διαστολική πίεση(πιθανότατα, από τη μείωση Νιτρικού οξέως).

Χοληστερίνη-ΚαρδιάΤα μονοακόρεστα λιπαρά, μειώνουν την <<κακή>> χοληστερίνη και αυξάνουν την <<καλή>>. Αντίθετα όμως, τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, για παράδειγμα, τα σπορέλαια και οι μαργαρίνες, μειώνουν μαζί με την κακή χοληστερίνη και την καλή, η οποία λειτουργεί ως ασπίδα για τον οργανισμό μας.

Αντιοξειδωτικά και καρκίνοςΑπό πολλές ερευνητικές μελέτες, έχει θεμελιωθεί η άποψη πως η διατροφή με ελιές και λάδι, προστατεύει τον οργανισμό από κακοήθεις όγκους. Μόνο το παρθένο ελαιόλαδο είναι πλούσιο στις φαινόλες, με αποτέλεσμα να προστατεύει από τις βλάβες οι οποίες προκαλούν ελεύθερες ρίζες και πιθανό να προστατεύει από την δημιουργία καρκίνου.

71


ΔιαβήτηςΗ πλούσια διατροφή σε παρθένο ελαιόλαδο, είναι μια καλή εναλλακτική λύση για την αντιμετώπιση του διαβήτη, όμως βοηθάει στην καθυστέρηση εμφάνισης της ασθένειας.

Πεπτικό σύστημαΤο ελαιόλαδο εξασφαλίζει την καλή χώνεψη στο στομάχι ,ομαλοποιεί τη λειτουργία της χολής και αποτρέπει την δημιουργία χολόλιθων. <<Συντονίζει>> τη λειτουργία στο πάγκρεας, διεγείρει την απορρόφηση ορισμένων ουσιών, όπως: (ασβέστιο, σίδηρο ,μαγνήσιο και άλλα). Στην πρακτική ιατρική, δινόταν ελαιόλαδο με το κουτάλι για τη θεραπεία της δυσκοιλιότητας, με πολύ καλά αποτελέσματα.

Μνήμη και άνοιαΩστόσο το ελαιόλαδο, μπορεί να αποτρέψει την απώλεια της μνήμης σε υγιείς ηλικιωμένους αλλά και να μειώσει δραστικά την πιθανότητα άνοιας και Alzheimer.

ΠαχυσαρκίαΕίναι γνωστό ότι το ελαιόλαδο περιέχει πάρα πολλές θερμίδες(9 kcal ανά γραμμάριο).Αλλά παρ' όλα αυτά, έχει παρατηρηθεί ότι τα άτομα τα οποία καταναλώνουν ελαιόλαδο αντί για άλλα λίπη, έχουν λιγότερες πιθανότητες παχυσαρκίας.

Χρήση του ελαιολάδουΔεν είναι τυχαίο, ότι στον Ιπποκράτειο κώδικα, υπάρχουν περισσότερες από 60 φαρμακευτικές χρήσεις του ελαιολάδου, επειδή είναι ένα προϊόν που προστατεύει από τη φυματίωση, τους ρευματισμούς, βοηθάει στην επούλωση πληγών και μειώνει την κακή χοληστερίνη.

Κυριότερες διαφορές ελαιολάδου-σπορέλαιουΤο ελαιόλαδο, θεωρείται ένας φυσικός φρουτοχυμός, αφού παραλαμβάνεται απ'

72


τον καρπό μόνο με μηχανικά μέσα. Σε αντίθεση με τα σπορέλαια που προέρχονται από ελαιούχους σπόρους και θα πρέπει να υποστούν χημικές επεξεργασίες.Διατροφή

Το ελαιόλαδο επιδρά στην ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος μας, αλλά και στην κανονική ανάπτυξη των παιδιών. Η βιολογική και η θρεπτική αξία του ελαιολάδου, υπερτερούν έναντι των άλλων φυτικών ελαίων και η

θερμιδική τους αξία είναι ίδια. Οπότε το ελαιόλαδο όπως και άλλες λιπαρές ύλες φυτικής ή ζωικής προέλευσης αποδίδουν τον ίδιο αριθμό θερμίδων που είναι 9,3 ανά γραμμάριο. Επομένως οι θεωρίες ότι τα σπορέλαια είναι πιο ελαφριά σε σύγκριση με το ελαιόλαδο δεν αληθεύουν.

6.3 Το λάδι στη λατρείαΠαπαδοπούλου Αικατερίνη

Στον Χριστιανισμό το λάδι κατέχει πρωταρχική θέση.

Βάπτισμα

73


Η ένταξη του χριστιανού στην εκκλησία γίνεται με το μυστήριο του Βαπτίσματος. Στην αρχή της τελετής ο ιερέας αγιάζει το νερό και ευλογεί το λάδι διαβάζοντας ευχές. Έπειτα λαδώνεται το παιδί και στη συνέχεια βυθίζεται τρεις φορές στο νερό. Αλείφεται με λάδι, όπως οι αθλητές της πάλης , γιατί θα παλέψει ενάντια στο κακό και στην αμαρτία.

Χρίσμα

Στην ακολουθία του Βαπτίσματος, είναι ενσωματωμένο και το μυστήριο του Χρίσματος. Ο ιερέας ύστερα από κατάλληλη ευχή χρίει το νεοφώτιστο σ΄ όλα τα μέρη του σώματός του με Άγιο Μύρο κάνοντας το σημείο του σταυρού και λέγοντας: «Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου. Αμήν.» Πρόκειται για μια συνήθεια που ανάγεται στην πρακτική της αρχαίας Εκκλησίας, η οποία στο μύρο αυτό έβλεπε την επισφράγιση των εξορκισμών που γίνονταν στους κατηχουμένους.

Άγιο Μύρο ονομάζεται ένα μείγμα λαδιού και 57 διαφορετικών φαρμακευτικών φυτών και αρωματικών ουσιών (ανάμεσά τους και κρασί), το οποίο παρασκευάζεται κατ' αρχαίο προνόμιο αποκλειστικά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, κάθε δέκα περίπου χρόνια, και κατόπιν αποστέλλεται σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί κατά το μυστήριο του χρίσματος (μετά τη βάπτιση). Ονομάζεται και «έλαιον ευχαριστίας», «έλαιον χρίσεως», «χρίσμα ευχαριστίας», «χρίσμα επουράνιον».

74


Η παρασκευή (έψηση) του Αγίου Μύρου βασίζεται στην περιγραφή του Μωυσή στο Βιβλίο της Εξόδου (Έξοδος λ΄ 22-25.)

Εκτός από το μυστήριο του χρίσματος, κατά το οποίο η χρήση Αγίου Μύρου συμβολίζει τη μετάδοση των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος στο βαπτιζόμενο, το Άγιο Μύρο χρησιμοποιείται και:

1. Για το χρίσμα ανθρώπων που προσέρχονται στην Ορθοδοξία από άλλα δόγματα, των οποίων γίνεται δεκτή η προηγούμενη βάπτιση

2. Στα εγκαίνια ναών, για τον καθαγιασμό της Αγίας Τράπεζας3. Στην καθιέρωση ιερών αντικειμένων και εικόνων4. Στη στέψη ορθοδόξων Βασιλέων και Αυτοκρατόρων5. Στην ανακομιδή ιερών λειψάνων

Ευχέλαιο

75


Σε περίπτωση ασθένειας κάποιου πιστού, οι χριστιανοί καλούσαν τους ιερείς, οι οποίοι έρχονταν κοντά στον άρρωστο και προσεύχονταν, αλείφοντας με λάδι. Το αποτέλεσμα δεν ήταν μόνο ότι τον γιάτρευε αλλά και η συγχώρηση των αμαρτιών του. Με βάση τις πληροφορίες αυτές συμπεραίνουμε ότι υπήρχε μια ιδιαίτερη ακολουθία, η οποία ονομάστηκε αργότερα «Ευχέλαιο». Δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα ήταν «η ευχή» δηλαδή η προσευχή και το «έλαιο» δηλαδή το λάδι. Οι χριστιανοί έφερναν λάδι και το άγιαζαν με συγκεκριμένη προσευχή στο τέλος της Θείας Ευχαριστίας.Σήμερα η τελετή γίνεται και στα σπίτια. Το μυστήριο του Ευχελαίου τελείται για τους ασθενείς και συντελεί στη θεραπεία τους, εφόσον εκείνοι δεχτούν με πίστη τη θεραπεία του Θεού. Οι χριστιανοί όμως τηρούν την τέλεση του ευχελαίου και χωρίς περίπτωση ασθένειας. Αυτό δικαιολογείται από το γεγονός ότι το μυστήριο προσφέρει δύναμη του σώματος και καθαρή ψυχή.Έτσι εξηγούμε και τη συχνή τέλεση του μυστηρίου την Μεγάλη Σαρακοστή που είναι πνευματική περίοδος. Τη Μεγάλη Τετάρτη το μυστήριο τελείται σε ναούς. Οι πιστοί που παραβρίσκονται στο μυστήριο του Ευχελαίου ετοιμάζονται για τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου.

Καντήλι

Ως βασικό φωτιστικό υλικό είναι εκείνο που συντηρεί τις καντήλες των ναών και την ακοίμητη καντήλα της Αγίας Τράπεζας, είναι πηγή φωτός.

Το λάδι επίσης, χρησιμοποιείται ως μέσον φωτιστικό στους ναούς, από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και ιδιαιτέρως στις κατακόμβες. Στις καντήλες των Αγίων, ως φωτιστικό, ως δώρο ικεσίας και προσφοράς και χρησιμοποιείται από υγιείς και ασθενείς για ευλογία και θεραπεία.

Στο χώρο που πεθαίνει κάποιος ένα "ακοίμητο", για σαράντα μέρες, καντήλι θα θυμίζει την απουσία του, ενώ κάθε μέρα ο χώρος θα λιβανίζεται.

Στις διατροφικές συνήθειες του ορθόδοξου πιστού η κατανάλωση ή η νηστεία του λαδιού κατέχει μια σημαντική θέση.

Κατά τον εκκλησιαστικό συγγραφέα Ευσέβιο στις ημέρες νηστείας η κατάλυσης οίνου και ελαίου είναι απαγορευμένη, απεναντίας συνιστάται η άλειψις του προσώπου και της κεφαλής με έλαιον, δια λόγους ταπεινοφροσύνης.

Στην Παλαιά Διαθήκη, ο καρπός της ελιάς αποτελούσε βασικό στοιχείο διατροφής, μέσο φωτισμού, καλλωπισμού αλλά και θεραπείας εξαιτίας των μαλακτικών του ιδιοτήτων. Μάλιστα, σύμφωνα με την θεοκεντρική σκέψη των Εβραίων, η πλούσια σοδειά σε λάδι φανέρωνε τη θεία ευμένεια. Ο σημαντικότερος, πάντως, θεολογικός συμβολισμός του λαδιού συνδέεται με την χρίση των ιερέων, των αρχιερέων και των προφητών.

76


Ο προφήτης Ησαΐας θεωρεί το λάδι θεραπευτικό μέσο. Ο προφήτης Ιεζεκιήλ παριστά τον Θεό να λούζει με νερό, να πλένει από το αίμα και να χρίει με λάδι τον Ισραήλ , όπως έκαναν οι γυναίκες των Εβραίων μόλις το έμβρυο γεννιόταν. Στο Λευιτικό, ο ιερέας, κατά τον καθαρισμό του λεπρού, έριχνε λάδι.

Στην Καινή Διαθήκη γίνεται λόγος στη χρίση του Ιησού, μια πράξη που υπογραμμίζει το βασιλικό Του αξίωμα και προαναγγέλλει την διάδοση του ευαγγελικού μηνύματος στην οικουμένη.

Οι μαθητές του Χριστού χρησιμοποιώντας χρίσματα ελαίου εκδιώκουν τα ακάθαρτα πνεύματα και θεραπεύουν τους ασθενείς. Επίσης, αρωματικό λάδι χρησιμοποιείται για λόγους καλλωπιστικούς και υγιεινής: είτε σε ατομικό επίπεδο, είτε ως δείγμα κοινωνικής φιλοφρόνησης είτε και στη φροντίδα των νεκρών.

6.4 Το ελαιόλαδο στην οικονομίαΝαθαναήλ Σταύρος

Η Ελλάδα είναι η τρίτη ελαιοπαραγωγός χώρα στον κόσμο, μετά την Ισπανία και την Ιταλία με ετήσια παραγωγή να κυμαίνεται από 300.000 έως και πάνω από 400.000 τόνους ελαιόλαδο, ανάλογα με την ελαιοκομική χρονιά. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις ελαιοδέντρων ανέρχονται 7,56 εκατ. στρέμματα. Το 31% αυτών των εκτάσεων καλλιεργείται στην Πελοπόννησο και ακολουθεί η Κρήτη με ποσοστό 24%. Η Κρήτη κατέχει την πρώτη θέση με ποσοστιαία συμμετοχή στη συνολική παραγωγή της χώρας που αγγίζει το 40% ενώ σε μικρή απόσταση ακολουθεί η Πελοπόννησος με αντίστοιχο ποσοστό 35,4%. Οι σημαντικότεροι παράγοντες για τη ζήτηση ελαιολάδου είναι η εξέλιξη του πληθυσμού, το διαθέσιμο εισόδημα, η μεταβολή των τιμών, οι μεταβολές στις τιμές των υποκατάστατων π.χ. σπορέλαια, οι διατροφικές συνήθειες που στηρίζονται σε θέματα διατήρησης και βελτίωσης της υγείας. Στην Ελλάδα ωστόσο η κατανάλωση του ελαιολάδου ως προς το εισόδημα, παραμένει ανελαστική ακόμη και στη περίοδο της οικονομικής κρίσης δεδομένου ότι οι Έλληνες παραμένουν πρωταθλητές στην κατά κεφαλήν κατανάλωση ελαιολάδου διεθνώς.

77


Η εγχώρια κατανάλωση - από τις υψηλότερες παγκοσμίως - απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας παραγωγής και απομένουν περίπου 100.000 – 150.000 τόνοι για εξαγωγή το μεγαλύτερο μέρος της οποίας κατευθύνεται στην Ιταλία σε μορφή χύμα. Μόνο το 20% περίπου της συνολικής εγχώριας παραγωγής φθάνει στην τυποποίηση, με τα αντίστοιχα ποσοστά να φτάνουν το 50% και 75% για την Ισπανία και την Ιταλία. Όπως προκύπτει, τόσο από διαθέσιμα στοιχεία όσο και από σχετικές μελέτες, το ελληνικό επώνυμο ελαιόλαδο δεν έχει ικανοποιητική επώνυμη παρουσία στις ξένες αγορές. Την πρώτη θέση κατέχει συνήθως το Ιταλικό ελαιόλαδο και ακολουθεί το Ισπανικό με αυξητικές τάσεις. Το 37% περίπου της συνολικής παραγωγής εξάγεται σε χύμα μορφή με κύριο προορισμό την Ιταλία (περίπου 85 %), γεγονός που αποτελεί σημαντική απώλεια εσόδων από την προστιθέμενη αξία που προσδίδει το τυποποιημένο προϊόν. Ωστόσο, η συμβολή του ελαιολάδου στις συνολικές εξαγωγές της χώρας είναι σημαντική. Η Ελλάδα είναι, η μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα παρθένου ελαιολάδου και κατέχει σημαντική θέση στη παγκόσμια αγορά. Το παρθένο ελαιόλαδο συμβάλλει σημαντικά στις συνολικά διαμορφούμενες εξαγωγές ελαιολάδου και κατέχει σημαντικό μερίδιο στο σύνολο των εξαγωγών της χώρας που αγγίζει, κατά μέσο όρο, το 1,28% κατά τη τελευταία πενταετία.

Η ποιοτική υπεροχή του Ελληνικού ελαιολάδου, η σημαντική ποικιλομορφία, η διαφοροποίηση της εγχώριας παραγωγής και η αναγνώριση της διατροφικής του αξίας διεθνώς, αποτελούν κρίσιμα στοιχεία για την ανάπτυξη του κλάδου μέσα από την υποκατάσταση μεγάλου μέρους των ήδη πραγματοποιούμενων εξαγωγών χύμα ελαιολάδου με επώνυμο τυποποιημένο ελαιόλαδο υψηλής προστιθέμενης αξίας.Αυτό μπορεί να επιτευχθεί σε συνδυασμό με την ανάγκη υλοποίησης ολοκληρωμένων – και όχι αποσπασματικών - στρατηγικών μέτρων, από την πλευρά των αρμόδιων ελληνικών αρχών, με στόχο τη μόνιμη κατάκτηση ικανοποιητικών

78


μεριδίων σε προεπιλεγμένες αγορές του εξωτερικού, σε στενή συνεργασία με τις ενώσεις των παραγωγών και τους εμπλεκόμενους επιχειρηματικούς φορείς–εξαγωγείς.

Εξαγωγές ελαιολάδου

79


6.5 Τα είδη του ελαιολάδου

Ναθαναήλ Σταύρος

1. Αγουρέλαιο. Είναι το πρώτο λάδι της χρονιάς. Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο του πρώτου άγουρου καρπού της ελιάς, έχει πλούσια, φρουτώδη, πικάντικη οσµή αλλά και χαρακτηριστική πικρόξινη γεύση.

Πωλείται ακριβότερα, καθώς οι άγουρες ελιές έχουν µικρή απόδοση σε λάδι και έχει περιορισμένη διάρκεια ζωής- το πολύ 9 µήνες.

2. Το παρθένο ελαιόλαδο, που βγαίνει από τους καρπούς της ελιάς, µε μηχανικά ή φυσικά µέσα, που δεν προκαλούν αλλοιώσεις στην τελική ποιότητά του. Ανάλογα µε την οξύτητα και τα γευστικά του χαρακτηριστικά χωρίζεται:

Στο εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, η οξύτητα του οποίου δεν ξεπερνά το 0,8% και θεωρείται το καλύτερο λάδι. Έχει έντονη φρουτώδη γεύση και άρωµα φρεσκοκομμένου καρπού ελιάς.

Στο παρθένο ελαιόλαδο, που συχνά στην ετικέτα του φέρει τις λέξεις «εκλεκτό» ή «φίνο». Πρόκειται για φυσικό, πολύ καλής ποιότητας ελαιόλαδο, µε ευχάριστη γεύση και οσµή και οξύτητα που κυµαίνεται έως 1,5.

3. Το ελαιόλαδο. Όταν στην ετικέτα αναγράφεται απλώς η λέξη «ελαιόλαδο», τότε συχνά πρόκειται για µίγµα επεξεργασμένου (ραφιναρισµένου) ελαιόλαδου και παρθένου προκειμένου να βελτιωθούν τα χαρακτηριστικά του. Tο τελικό προϊόν έχει ευχάριστη γεύση και οσµή, χρώµα ανοικτό κιτρινοπράσινο και δεν ξεπερνά σε οξύτητα το 3,3%.

80


4. Ελαιόλαδο βιολογικής καλλιέργειας. Είναι το λάδι που προέρχεται από ελαιώνες όπου εφαρμόζονται οι αυστηροί κανόνες για τις βιολογικές καλλιέργειες.

5. Ελαιόλαδο Προστατευόμενης Ονοµασίας Προέλευσης (ΠΟΠ). Πρόκειται για ελαιόλαδο που έχει παραχθεί µόνο σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές και για την παραγωγή του τηρούνται αυστηροί όροι.

Κανόνες συντήρησης του ελαιόλαδου

να µην έρχεται σε επαφή µε το ηλιακό φως και τον αέρα. να µην εκτίθεται σε υψηλές θερμοκρασίες και να διατηρείται σε

θερμοκρασία περιβάλλοντος (10 – 15oC). στην κατάψυξη ένα λάδι µπορεί να συντηρηθεί µέχρι και για 3 χρόνια να φυλάσσεται σε καλά κλεισμένα, αδιαφανή ή σκουρόχρωμα

μπουκάλια.

Τι επηρεάζει την ποιότητα του ελαιολάδου;

Η οξύτητά του.

Η προέλευσή του.

Η συλλογή του ελαιοκάρπου.

Οι συνθήκες που επικρατούν στο λιοτρίβι.

Η µούργα.

Το φιλτράρισµα

Ο οργανοληπτικός έλεγχος.

81


Η διακίνηση και η αποθήκευσή του από τον καταναλωτή.

«Εχθροί» του ελαιολάδου είναι η υγρασία, το φως και η ζέστη.

Συσκευασίες Ελαιόλαδου

1.Συσκευασίες Τυποποιημένου Ελαιολάδου

Η νομοθεσία της Ε.Ε και κατ' επέκταση της Ελλάδας, καθορίζει πως το τυποποιημένο ελαιόλαδο τοποθετείται σε συσκευασίες συγκεκριμένου υλικού κατασκευής και περιεκτικότητας, ώστε να διασφαλιστεί η υγιεινή του προϊόντος.Ειδικότερα, για το ελαιόλαδο που προορίζεται για διάθεση στην αγορά και κατανάλωση από το ευρύ κοινό, η μέγιστη επιτρεπτή περιεκτικότητα των συσκευασιών ορίζεται ίση με 5 Lt .

Α/Α ΠεριγραφήΣυσκευασίας

ΥλικόΚατασκευής

Τετράγωνου Σχήματος Μπουκάλι

Γυαλί

Στρογγυλού Σχήματος Μπουκάλι

Γυαλί

Τετράγωνου Σχήματος Μπουκάλι

PET

12 Μπιτόνι Λευκοσίδηρος

Πίνακας 1:Χαρακτηριστικά των εμπορικών συσκευασιών

82


2. Συσκευασίες Χύμα Ελαιολάδου

Η διακίνηση του ελαιόλαδου σε χύμα μορφή πραγματοποιείται με:Μεταλλικό βαρέλι χωρητικότητας 216 LtΒυτίο επί αυτοκινήτου χωρητικότητας 25-30 ΤnFlexi tank container

6.6 Το λάδι στην τέχνηΦλώρου Αικατερίνη –Λευκοθέα

Τα χρώματα του λαδιού είναι το πιο κλασικό υλικό ζωγραφικής για πίνακες. Όλοι οι μεγάλοι ζωγράφοι που έμειναν στην ιστορία χρησιμοποιούσαν λάδια για τα αριστουργήματά τους. Τα λάδια στην αρχή τα παρασκεύαζαν οι καλλιτέχνες μόνοι τους κι αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της δουλειάς τους. Κάθε ένας είχε τις δικές του συνταγές και υλικά που κρατούσαν μυστική τη σύνθεση των χρωμάτων που χρησιμοποιούσε και αυτό αποτελούσε μέρος της αξίας του έργου του. Επίσης έπρεπε να βρουν συστατικά τέτοια που εκτός από την δημιουργία της απόχρωσης που επιθυμούσαν, έπρεπε να δίνουν αντοχή στο χρόνο και αυθεντικότητα στους πίνακες τους. Σήμερα τα χρώματα αυτά παράγονται από βιομηχανίες.

83


84


25η Μαρτίου, λάδι σε μουσαμά (72Χ52 εκ.), συλλογή Τράπεζας Αττικής, 2001

Ζωγραφική με λάδι σε μεταλλικό χρυσό 50 χ 60 cm

Όταν το λάδι γίνεται έργο τέχνης

Η Χαουζνέροβα έβαλε στο φακό σταγόνες λαδιού, οι οποίες μπορούν να παράγουν πανέμορφες αφηρημένες εικόνες, καθώς κολλάνε η μία δίπλα στην άλλη σε διάφορα σχήματα και μεγέθη και αλλάζουν χρώματα κερδίζοντας τις εντυπώσεις και του πλέον απαιτητικού θεατή

85


86


7.1 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Το παρακάτω ερωτηματολόγιο έγινε στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας με θέμα << Σιτάρι , αμπέλι και ελιά ,ψωμί , κρασί και λάδι στη διατροφή και τη λατρεία >> . Απευθύνεται στους μαθητές του σχολείου μας , είναι ανώνυμο και τα αποτελέσματα του θα χρησιμοποιηθούν μόνο για την εξαγωγή συμπερασμάτων .

Φύλο :Αγόρι □ κορίτσι □

Ηλικία :15 □ 16-17 □ 18-20 □ άνω των 21 □

1. Πόσο ψωμί καταναλώνετε την ημέρα ;1 φέτα □ 2 φέτες □ Περισσότερο από 3 φέτες □ Καθόλου □

2. Πιστεύετε ότι το ψωμί παχαίνει ;Ναι □ Όχι □

3. Είστε αλλεργικοί στην γλουτένη ; ( πρωτεΐνη που βρίσκεται στο αλεύρι )Ναι □ Όχι □

4. Ποιον τύπο ψωμιού επιλέγετε ; Άσπρο □

87


Ολικής □Πολύσπορο □Χωριάτικο □Άλλο ……………………………….

5. Γνωρίζετε τις ευνοϊκές επιδράσεις του ελαιολάδου στην υγεία ;Ναι □ Όχι □

6. Μαγειρεύετε στην οικογένεια σας με :Ελαιόλαδο □Σπορέλαιο □Και τα δυο □

7. Εκτός της χρήσης του ελαιολάδου στη διατροφή γνωρίζετε άλλη χρήση του ;Ναι □ Όχι □

Αν ναι ποια ;……………………………………………………

8. Καταναλώνετε κρασί ;Ποτέ □Σπάνια □ 1 φορά την εβδομάδα □

9. Ποιος είναι ο συμβολισμός του κρασιού στη λατρεία ;………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………..

10. Θα σας ενδιέφερε να ασχοληθείτε μελλοντικά με μια από τις παρακάτω καλλιέργειες σιτάρι , αμπέλι , ελιά; Ναι □ Όχι □

αν ναι με ποια ; Σιτάρι □Αμπέλι □Ελιά □

Σας ευχαριστούμε για τη συνεργασία σας

7.2. Αποτελέσματα Έρευνας

Οι έφηβοι εντάσσουν στην καθημερινή διατροφή τους το ψωμί και κυρίως το άσπρο, ενώ αρκετοί προτιμούν το χωριάτικο .Οι μισοί περίπου από τους μαθητές που ρωτήθηκαν απάντησαν ότι καταναλώνουν κρασί σπάνια, αρκετοί μια φορά την εβδομάδα και ελάχιστοι ποτέ.

88


Σημαντικό ποσοστό γνωρίζει τις ευνοϊκές επιδράσεις του ελαιολάδου στην υγεία ενώ οι περισσότεροι μαγειρεύουν με ελαιόλαδο αλλά και με σπορέλαιο.

7.3. ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΕ ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ

Φύλο μαθητών

68%

32%

Αγόρια

Κορίτσια

Ηλικία μαθητών

18%

53%

26%

3%

15

16-17

18-20

άνω των 21

89


Πόσο ψωμί καταναλώνετε την ημέρα;

23%

39%

33%

5%

1 φέτα

2 φέτες

περισσότερο από 3 φέτες

καθόλου

Πιστεύετε ότι το ψωμί παχαίνει;

84%

16%

ΝΑΙ

ΌΧΙ

Ποιον τύπο ψωμιού επιλέγετε;

42%

10%8%

38%

2%

Άσπρο

Ολικής

Πολύσπορο

Χωριάτικο

Άλλο

90


Γνωρίζετε τις ευνοϊκές επιδράσεις του ελαιολάδου στην υγεία ;

64%

36%

NAI

OXI

Μαγειρεύετε στην οικογένεια σας με :

38%

2%

60%

Ελαιόλαδο

Σπορέλαιο

Και τα δυο

91


Καταναλώνετε κρασί ;

12%

49%

39%Ποτέ

Σπάνια

1 φορά την εβδομάδα

Θα σας ενδιέφερε να ασχοληθείτε με μια απο τις καλλιέργειες σιτάρι , αμπέλι , ελιά ;

49%

51%

ΝΑΙ

ΌΧΙ

92


Αν ναι με ποια;

12

28

11

Σιτάρι

Αμπέλι

Ελιά

93


8. Ενδεικτική Bιβλιογραφία

Γ.Σκαλτσή.Καθηγητού Α.Π.Θ, Περιοδ. «Ο Εφημέριος», Σεπτέμβριος 2000, σελ. 11-14.Το ψωμί των ανθρώπων Βημόθυρο τεύχος 2-3 Άνοιξη –Καλοκαίρι 2010Ορθόδοξη πίστη και λατρεία, Α΄ Γενικού Λυκείου ΙΤΥΕΠ.Υφαντής , «Σύναξη» ,τεύχος 88www.iatronet.gr www.lifepositive.gr/www.pantazopoulos-oliveoil.grwww.astropeleki.wordpress.comwww.el Wikipedia.orgwww.diatrofi.grwww.news24pluswww.fourosmethea.grwww.zorbas.com.cywww.mednutrition.grwww.pnoestexnis.blogspot.grwww.tmth.edu.grhttp://synodoiporia.blogspot.grhttp://alexpolisonline.blogspot.comwww.pemptousia.grwww. el.orthodoxwiki.orghttp://www.apostoliki-diakonia.grhttp://el.wikipedia.orgwww.apfilipposgrammatikous.comhttp://www.melasoil.grhttp://www.sedik.grwww.LivePedia.gr www.iefimerida.grwww.diastixo.grwww.geoperi.grwww.ftiaxno.grwww.acsmi.gr

94

http://www.acsmi.gr/

http://www.ftiaxno.gr/

http://www.geoperi.gr/

http://www.diastixo.gr/

http://www.iefimerida.gr/

http://www.sedik.gr/

http://www.melasoil.gr/

http://www.apfilipposgrammatikous/

http://el.wikipedia.org/

http://www.apostoliki-diakonia.gr/

http://synodoiporia.blogspot.gr/

http://www.tmth.edu.gr/


ΜΑΝΑ

Στίχοι: Κ.Χ.ΜύρηςΜουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Μάνα μου πόσο μέστωνε το στάρι στις ταφόπετρεςπόσο γλυκό στη γέψη το ψωμί το ψυχοσάββατοκαι το κρασί στυφή παρηγοριά στο ξόδι του παππούλη.Στο γάμο του μικρού μικρού μεταλαβιά του βλάμη.

Μάνα κρασί, μάνα ψωμί, μάνα μ' ελιά και λάδιμάνα μου χώμα και νερό, βάστα γερά το πρόσφοροτώρα που θ' ανταμώσετε με τον παππού στον Άδη.

Κι όταν στην έρμη ρεματιάφυτρώνουν οι μικρές ελιέςκι όταν μαζεύαμε καρπό σε ερωτικά νυχτέριακι όταν πιθάρια πήλινα το σώμα τρώγαν του λαδιού,μάνα καλή το ξέραμε πως φύλαγες το πιο καλόστην πιο κρυφή και σκοτεινή βενέτικη κασέλα.

Λίγο για τα βαφτιστικά, λίγο για τα στερνά στερνά,λίγο για την αβασκανιά και την κακή την ώρα.

Μάνα κρασί, μάνα ψωμί, μάνα μ' ελιά και λάδιμάνα μου χώμα και νερό, βάστα γερά το πρόσφοροτώρα που θ' ανταμώσετε με τον παππού στον Άδη.

95


96

project ψωμί, κρασί και λάδι

Education