Μουσική και Κινηματογράφος

ΕισαγωγήΣτο τέλος του 19 αιώνα και στις αρχές του 20, πρωτοεμφανίστηκε ο κινηματογράφος, και με την εξέλιξή του, πλέον, το ονομάζουμε 7η τέχνη. Η μουσική προϋπήρχε έχοντας μάλιστα βαθιά σχέση με θεάματα όπως το μελόδραμα και το μουσικό θέατρο.Από την αρχή τις καινούριας τέχνης, η μουσική μαζί με την σκηνοθεσία και τους ηθοποιούς αναδείχτηκε σε ένα από τα ποιο σημαντικά περιεχόμενα μιας κινηματογραφικής ταινίας. Μέσα από τη δύναμη της να εκφράζει οποιοδήποτε συναίσθημα και οποιαδήποτε κατάσταση στέκεται δίπλα στην εικόνα και χαρακτηρίζει την ταυτότητα της ιστορίας. Η ταινία χωρίς τη μουσική χάνει τη φωνή της.Στην εξέλιξή του ο κινηματογράφος αφομοίωσε πολλές τέχνες και τεχνολογίες. Η εικόνα, ο λόγος, η κίνηση, ο ήχος και η μουσική αλληλεπιδρούν και συνθέτουν ένα καινούριο σύμπαν με ισορροπίες ανάμεσα σε διαφορετικούς νόμους. Τέχνες που φαίνονται ανεξάρτητες η μία με την άλλη συνδυάζονται, η χημεία της ένωσης τους διαμορφώνει το κινηματογραφικό περιβάλλον και οδηγεί σε μια καινούρια θεώρηση των πραγμάτων μέσα από την εμπειρία του να παρακολουθείς μια ταινία.Αυτό σημαίνει πως η μουσική για τον κινηματογράφο δεν προορίζεται αποκλειστικά για ακρόαση. Συνοδεύει την εικόνα και σκοπός της είναι να λειτουργήσει παράλληλα υπηρετώντας τον τελικό στόχο.

Αρχή καθιέρωσης της μουσικής σε κινηματογραφικές ταινίες

Με την εμφάνιση του κινηματογράφου η μουσική μπαίνει στη κόσμο αυτό κυρίως με μηχανικό τρόπο. Στη διάρκεια της προβολής τις κινούμενες εικόνες συνόδευε κάποιο πιάνο ή μερικές φορές και ολόκληρη ορχήστρα. Η όλη διαδικασία αποτελούσε μέρος της προβολής και δεν ήταν ενσωματωμένη στην ταινία. Τα θέματά της ήταν μελωδίες από τραγούδια, η αποσπάσματα κλασσικών έργων που προϋπήρχαν. Σιγά-σιγά εμφανίζονται και ειδικά διαμορφωμένες για την ταινία συνθέσεις. Η μεγάλη εξέλιξη, όπως είναι φυσικό, γίνεται στην δεκαετία του ’30 όταν ο βωβός κινηματογράφος μετατράπηκε σε ομιλούντα. Ένα παράδειγμα βωβού κινηματογράφου, ήταν οι ταινίες το Τσάρλι Τσάπλιν.

Περίοδος ΑκμήςΑπό τις αρχές του 1930 ο κινηματογράφος μέσα σε περίοδο οικονομικής κρίσης μπαίνει στην χρυσή του εποχή. Τον παρακολουθεί ο μεγαλύτερος αριθμός θεατών στην ιστορία του. Οι κινηματογραφικές εταιρίες μετατρέπονται σε τεράστιες βιομηχανίες. Στούντιο παραγωγής, δίκτυα αιθουσών, πολυάριθμο εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, αποτελούν πια τη νέα δύναμη στον τομέα της ψυχαγωγίας. Νέα επαγγέλματα ανατέλλουν όπως ο σεναριογράφος, ηχολήπτης, εικονολήπτης και πολλά άλλα. Αυτή την έκρηξη ακολουθεί όπως είναι φυσικό και η κινηματογραφική μουσική. Εδραιώνεται πλέον ως υψηλή τέχνη, απασχολεί πια πλήθος από επαγγελματίες συνθέτες και βοηθάει στο πέρασμα της μουσικής στο κοινό. Το Χόλιγουντ γίνεται έδρα συνάντησης και δημιουργίας σπουδαίων μουσικών από όλο τον κόσμο. Αυτό, ακολουθεί και στηρίζει ένα πλήθος από καινούριες τεχνικές και τεχνολογίες. Παράλληλα η τεχνολογία επιτρέπει στον συνθέτη να σχεδιάζει τη μουσική λεπτομερώς πάνω στην εικόνα επιτυγχάνοντας εξαιρετικά ακριβή συγχρονισμό.

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο

Οι ταινίες μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, γίνονται περισσότερο ρεαλιστικές με ανθρώπινα θέματα. Στη μουσική η τζαζ και σύγχρονες τεχνικέςόπως η ηλεκτρονική μουσική περνούν στο προσκήνιο.Η βιομηχανία του κινηματογράφου απειλείται κυρίως από την τηλεόραση. Νέα συστήματα ενίσχυσης του ήχου ανακαλύπτονται, όπως ο στερεοφωνικός ήχος. Στο περιεχόμενο η τζαζ αντικαθιστά την συμφωνική μουσική φέρνοντας τον κινηματογράφο σε πιο ελεύθερες και αυτοσχεδιαστικές μουσικές φόρμες.Φτάνοντας στη δεκαετία του ’60, μια νέα γενιά συνθετών φέρνουν νέα πνοή, ιδέες και υπηρετούν την τάση προς την ποπ και την ροκ κουλτούρα. Πολλές από τις μελωδίες κερδίζουν την αγάπη του κοινού, κυρίως του νέου κοινού, και ακολουθώντας πορεία ανεξάρτητη από την ταινία σημειώνουν υψηλές δισκογραφικές πωλήσεις. Μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του ’70 η αποδοχή νέων ρευμάτων, οι συνδυασμοί διαφορετικών στυλ και ενορχηστρώσεων πλούτισαν την κινηματογραφική μουσική έκφραση. Στη συνέχεια οι σημαντικές αλλαγές οφείλονται στην εισβολή των ηλεκτρονικών μέσων μουσικής. Το πλεονέκτημα του μικρού κόστους και η ταχύτητα παραγωγής επιτρέπει σε μεγάλο αριθμό συνθετών να ασχοληθούν με τον κινηματογράφο.

Σημερινή ΕποχήΗ γενικότερη εικόνα που επικρατεί τα τελευταία χρόνια είναι αυτή που μουσικά παραπέμπει σε μια μίξη όλων των μουσικών τάσεων του παρόντος και του παρελθόντος. Η βιομηχανία και οι εταιρίες που την ελέγχουν με τα συμβόλαια των καλλιτεχνών και τα τεράστια μέσα παραγωγής έχουν αναγάγει το soundtrack σε διαφημιστικό και οικονομικό παράγοντα. Η απαραίτητη πρόβλεψη για την χρηστικότητα μιας ταινίας έχει επηρεάσει τόσο την τέχνη του κινηματογράφου όσο και της μουσικής του. Όπως αποφεύγονται τα πολύ μακρινά κινηματογραφικά πλάνα που ακυρώνονται στη μικρή οθόνη έτσι και η μουσική μεταμορφώνεται για να μπορέσει να λειτουργήσει τόσο στην κινηματογραφική αίθουσα όσο και στο περιβάλλον της τηλεόρασης.Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης όταν η κινηματογραφική μουσική συνοδεύει ταινίες που προορίζονται για παγκόσμια καριέρα είναι αυτονόητο να αποβάλλει στοιχεία από τοπικές, παραδοσιακές μελωδίες και να προσαρμοστεί σε αναγνωρίσιμη μορφή. Η δημοφιλής μουσική της εποχής, που έτσι και αλλιώς αποτελεί παγκόσμια μόδα, συμβάλλει κατά έναν βαθμό στη μαζική εμπορική αποδοχή μιας ταινίας, γι’ αυτό άλλωστε δεν είναι λίγες οι φορές που τα soundtracks μια ταινία κυκλοφορούν νωρίτερα, από την ταινία.

15 γνωστά soundtracks1. The time of my life από την ταινία Dirty Dancing2. Mama Mia από την ομώνυμη ταινία3. Pretty woman από την ομώνυμη ταινία4. It must have been love από την ταινία Pretty Woman5. The eye of the tiger από την ταινία Rocky6. Against all odds από την ομώνυμη ταινία7. Say you say me από την ταινία White nights8. Take my breath away από την ταινία Top Gun9. Neutron star collision από την ταινία Eclipse10. Roxanne από την ταινία Moulin Rouge11. The kiss από την ταινία The last of the Mohicans12. Soundtrack από την ταινία The Godfather13. Step up από την ομώνυμη ταινία14. Μια γυναίκα όλα τα μπορεί από την ταινία Κληρονόμος15. Το ψέμα πληρώνει από την ταινία Ζητείται Ψεύτης

Η συμβολή της μουσικής σε μια ταινία

Η μουσική έχει τη δύναμη να εκφράσει οποιαδήποτε κατάσταση και να χρωματίσει οποιαδήποτε συναισθηματική χροιά. Έτσι, στην διάρκεια της ταινίας η μουσική παρεμβαίνει σχολιαστικά ή επεξηγηματικά στη δράση. Μεταφέρει μηνύματα, εντείνει τα νοήματα, καθηλώνει τους θεατές, τονίζει ή αποκαλύπτει κρυφές σκέψεις και συναισθήματα συμπληρώ-νοντας τις σκηνές. Πολλές φορές με το ευχάριστο συναίσθημα που προκαλεί, διαμορφώνει καλύτερα την κριτική ικανότητα του θεατή, τον οδηγεί στην συμφωνία και την αποδοχή. Γίνεται μια παντοδύναμη φωνή που αιχμαλωτίζει τον θεατή, τον σπρώχνει σε παρατηρήσεις και τον κάνει εύπιστο απέναντι στους σκοπούς της ταινίας.Τις περισσότερες φορές δίνει ποιότητα στον λόγο και συμμετέχει καθοριστικά στη κυρίαρχη λειτουργία του κινηματογράφου δηλαδή στην ψευδαίσθηση, πως ότι γίνεται είναι η πραγματικότητα και όχι ένα τεχνολογικό κατασκεύασμα.Πάντα όμως η μουσική με τη φυσική της ελευθερία και ευελιξία στέκεται απέναντι στην εικόνα και τον λόγο, δίνει ζωή και ρυθμό στον χρόνο, στον τόπο, στα πρόσωπα, βοηθάει στην ισορροπία των αντιθέσεων και το βασικότερο είναι πως έχει τη δύναμη να μεταφέρει μηνύματα.Είναι σίγουρο πως ακριβώς οι ίδιες ταινίες αν βλέπονταν με διαφορετική μουσική επένδυση θα βλέπονταν σαν κάτι τελείως διαφορετικό.

Τέλος