projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego narodowego ......projekcja inflacji i wzrostu...

51
Departament Analiz Ekonomicznych Warszawa / 12 marca 2018 Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

Upload: others

Post on 20-Sep-2020

12 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Departament Analiz Ekonomicznych

Warszawa / 12 marca 2018

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego

Narodowego Banku Polskiego

na podstawie modelu NECMOD

Page 2: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

2

1 Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi

2 Projekcja na lata 2018 - 2020

3 Ocena niepewności

Plan prezentacji

Page 3: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

3

Zmiany między rundami

Page 4: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4

Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

2017 2018 2019

Spożycie indywidualne Spożycie zbiorowe

Akumulacja brutto Eksport netto

PKB

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

Wyższy od oczekiwań odczyt PKB w 2017 r. ze względu na wyższy

niż prognozowano wkład eksportu netto.

Wyższe prognozy PKB w latach 2018-2019

Inwestycje i zapasy - wzrost w odpowiedzi na poprawę

koniunktury, wysoki popyt i wykorzystanie mocy

produkcyjnych przedsiębiorstw oraz zbyt niski poziom

zapasów.

Spożycie indywidualne – szybszy wzrost funduszu płac oraz

optymizm gospodarstw domowych.

Eksport netto – ograniczona przestrzeń do dalszego wzrostu

biorąc pod uwagę wysoką nadwyżkę handlową w 2017 r. i

prognozowaną aprecjację złotego.

PKB r/r, % 2017 2018 2019

Listopad 2017 4,2 3,6 3,3

Marzec 2018 4,6 4,2 3,8

pkt. proc.

Page 5: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 5

Projekcja marcowa inflacji CPI na tle projekcji listopadowej

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

CPI r/r, % 2017 2018 2019

Listopad 2017 1,9 2,3 2,7

Marzec 2018 2,0 2,1 2,7

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

2017 2018 2019

Inflacja bazowa Ceny żywności

Ceny energii Inflacja CPIpkt. proc.

Wyższe ceny żywności na przełomie lat 2017-2018,

związane z niższą dostępnością niektórych produktów

rolnych na rynku krajowym.

Wzrost cen ropy naftowej i paliw, łagodzony

umocnieniem kursu złotego względem dolara.

Brak oczekiwanej podwyżki cen energii elektrycznej w

styczniu 2018 r.

Niższa inflacja bazowa w IV kw. 2017 r. i styczniu br.

(mniejsza wrażliwość tempa zmian cen na aktywność

gospodarczą w kraju oraz wysoka konkurencja na rynku

krajowym).

Umocnienie kursu złotego.

Poprawa koniunktury.

Page 6: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 6

Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 19q4

r/r, % 90% 60% 30% List 17 Mar 18 cel inflacyjny

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 19q4

r/r, % 90% 60% 30% List 17 Mar 18

Inflacja CPI r/r, % PKB r/r, %

Page 7: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

7

Projekcja na lata 2018-2020

Koniunktura międzynarodowa

Popyt konsumpcyjny

Popyt inwestycyjny

Handel międzynarodowy

Inflacja

Page 8: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 8

Dynamika PKB w II poł. 2017 r. istotnie przyspieszyła, w IV kw. ub.r. przekraczając 5%.

17q3 17q4

PKB (r/r) (%) 4,9 (4,5) 5,1 (4,3)

Popyt krajowy (r/r) (%) 3,9 (4,7) 5,2 (4,7)

Spożycie indywidualne (r/r) (%) 4,8 (4,7) 4,9 (4,7)

Spożycie publiczne (r/r) (%) 1,9 (3,3) 4,5 (3,6)

Nakłady brutto na śr. trwałe (r/r) (%) 3,3 (6,1) 11,9 (13,5)

Eksport (r/r) (%) 7,6 (6,5) 7,8 (5,3)

Import (r/r) (%) 5,7 (7,0) 8,4 (6,1)

Wkład eksportu netto (pkt. proc.) 1,1 (-0,1) 0,0 (-0,3)

W nawiasach podano wartości z projekcji listopadowej (17q4 wartości odsezonowane).

Kolorem zielonym oznaczono wskaźniki o wartości wyższej niż w projekcji listopadowej, a czerwonym niższej.

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

-8

-4

0

4

8

12

-8

-4

0

4

8

12

09q1 10q1 11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q117q4

Produkcja przemysł. i budow. r/r Sprzedaż detaliczna r/r

Realny fundusz płac w SP r/r PKB r/r

Page 9: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 9

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Spożycie ogółem Nakłady na środki trwałe

Przyrost zapasów Eksport netto

PKB

W 2018 r. tempo wzrostu utrzyma się powyżej 4%, a w kolejnych latach stopniowo obniży się

Głównym czynnikiem wzrostu PKB w horyzoncie projekcji

będzie spożycie indywidualne, stymulowane przez dalszą

poprawę sytuacji na rynku pracy i bardzo korzystne nastroje

gospodarstw domowych. W dalszym horyzoncie projekcji,

wraz z rosnącą inflacją dynamika konsumpcji spowolni.

Wzrost gospodarczy będzie wspierać dodatnia dynamika

nakładów brutto na środki trwałe – związana z potrzebą

odbudowy potencjału produkcyjnego polskiej gospodarki

oraz napływem środków UE z perspektywy 2014-2020.

Negatywnie na wzrost PKB oddziaływać będzie stopniowe

spowolnienie dynamiki PKB w strefie euro.

r/r, % 2017 2018 2019 2020

PKB 4,6 4,2 3,8 3,6

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP

Page 10: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

10

Koniunktura międzynarodowa

Page 11: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 11

Projekcja marcowa zakłada wyższy wzrost PKB w otoczeniu polskiej gospodarki

Lepsza od oczekiwań bieżąca koniunktura w gospodarce

światowej

Reforma podatkowa w Stanach Zjednoczonych

Trwalsze podstawy ożywienia w strefie euro

Niższa od oczekiwań skala spowolnienia w Chinach

Niska dynamika produktywności i niekorzystne trendy

demograficzne

PKB r/r, % 2017 2018 2019 2020

Strefa euro 2,5 (2,2) 2,3 (1,9) 1,8 (1,6) 1,5 (-)

Niemcy 2,5 (2,2) 2,4 (1,9) 1,8 (1,5) 1,4 (-)

USA 2,3 (2,2) 2,6 (2,4) 2,5 (2,1) 2,0 (-)

Wlk. Brytania 1,8 (1,6) 1,7 (1,4) 1,6 (1,7) 1,6 (-)

Źródło: prognozy NBP. W nawiasach dane z projekcji listopadowej 2017. Kolorem zielonym

oznaczono wskaźniki o wartości wyższej niż w projekcji listopadowej, a czerwonym niższej.

MFW wyraźnie zrewidował w górę prognozy wzrostu PKB w gospodarce

światowej na lata 2017-2020.

3,2

3,3

3,4

3,5

3,6

3,7

3,8

3,9

4,0

paź-16 kwi-17 paź-17 sty-18 paź-16 kwi-17 paź-17 sty-18 paź-16 kwi-17 paź-17 sty-18

2017 2018 2019

Źródło: prognozy MFW, dane CPB Netherlands oraz Thomson Reuters Datastream.

Wskaźniki koniunktury firm sygnalizują utrzymanie relatywnie wysokiego

wzrostu w gospodarce światowej w krótkim horyzoncie. Poprawa globalnego

popytu inwestycyjnego wspiera wzrost handlu światowego.

-4

-3

-2

-1

0

1

50

51

52

53

54

55

2015 2016 2017 2018

Światowy handel towarami (pkt proc., odch. dynamiki r/r od średniejdla okresu 2010-2017, prawa oś)PMI w gospodarce światowej (lewa oś)

Page 12: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Gospodarka amerykańska rośnie szybciej niż wcześniej zakładano

12

Korekta, która miała miejsce na giełdach w ostatnich tygodniach,

nie będzie miała istotnego wpływu na wzrost PKB W II poł. 2017 r. amerykańska gospodarka utrzymała wysokie

tempo wzrostu (powyżej oczekiwań projekcji listopadowej),

mimo negatywnych skutków uderzenia huraganów.

Utrzymującym się, relatywnie wysokim przyrostom zatrudnienia na

przestrzeni ostatnich miesięcy towarzyszyło nieznaczne

umocnienie dynamiki płac.

Ożywienie popytu w gospodarce światowej, deprecjacja dolara oraz odbudowa aktywności w sektorach

wydobywczych wsparły inwestycje firm.

Determinanty wzrostu spożycia indywidualnego (dynamika zatrudnienia, realnych dochodów do dyspozycji,

wartość majątku) pozostają korzystne.

Źródło: szacunek oparty na modelu NIGEM, opracowanie NBP.

-0,10

-0,05

0,00

2018 2019 2020

Szacunek wpływu trwałego spadku cen akcji o 10% na PKB w Stanach Zjednoczonych

(w proc. odchylenia od scenariusza bazowego)

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

2016 2017P 2018P 2019P 2020P

Eksport netto Spożycie zbiorowe

Zmiana zapasów Nakłady brutto na środki trwałe

Spożycie indywidualne PKB

Źródło: dane BEA, prognozy NBP. Źródło: dane BLS, obliczenia NBP.

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

0

50

100

150

200

250

300

350

400

2015 2016 2017 2018

Zatrudnienie w sektorze pozarolniczym (m/m, tys.) - prawa oś

Zatrudnienie w sektorze pozarolniczym (średnia roczna, tys. ) - prawa oś

Przeciętne godzinowe wynagrodzenia brutto (%, r/r) - lewa oś

Page 13: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

W perspektywie najbliższych lat wzrost w Stanach Zjednoczonych będzie wspierać reforma

podatkowa

Oczekiwane efekty reformy podatkowej:

■ wzrost inwestycji wskutek wyższych zysków netto firm,

■ wzrost konsumpcji wskutek obniżki stawek podatku dla większości grup dochodowych, a także korzystnego wpływu obniżek podatków dla firm na wycenę

aktywów oraz na perspektywy wzrostu płac,

■ w krótkim okresie możliwy korzystny wpływ reformy na stronę podażową (podaż pracy, akumulacja kapitału, produktywność), ale w dłuższym okresie

zrównoważą go niekorzystne efekty pogorszenia pozycji fiskalnej gospodarki Stanów Zjednoczonych.

13

80

85

90

95

100

105

110

115

120

50

60

70

80

90

100

110

120

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017

Zaufanie konsumentów (L)

Zaufanie przedsiębiorstw (P)

Oczekiwane krótkookresowe pozytywne skutki reformy

podatkowej są odzwierciedlone w wysokim poziomie optymizmu

gospodarstw domowych i firm.

Umiarkowana na tle szacunków modelowych (NIGEM) skala

wpływu reformy na wzrost gospodarczy założona w projekcji

odzwierciedla bieżącą pozycję cykliczną gospodarki (domknięta

luka popytowa = słabsze niż przeciętnie mnożniki fiskalne).

Były też jedną z głównych przyczyn rewizji w górę prognoz

instytucji zewn. dot. wzrostu PKB w Stanach Zjednoczonych w

ostatnim okresie.

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

NIGEM Projekcja listopadowa

Projekcja marcowa

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

NIGEM Projekcja listopadowa

Projekcja marcowa

PKB (%, r/r)

Inwestycje prywatne (%, r/r)

Źródło: dane BEA, konsensus Bloomberg, prognozy MFW, symulacje z modelu NIGEM opracowane przez NBP.

1,5

1,7

1,9

2,1

2,3

2,5

2,7

2,9

2017Q1 2017Q2 2017Q3 2017Q4 2018Q1

MFW Bloomberg- prawa oś

- lewa oś

Page 14: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Ożywienie inwestycji i eksportu poprawiło perspektywy wzrostu strefy euro

W 2018 r. wzrost PKB pozostanie wysoki za sprawą:

utrzymania się relatywnie silnego popytu na eksport krajów strefy euro,

przyspieszenia inwestycji (korzystne warunki finansowania i oczekiwania firm dotyczące popytu, perspektywa dalszego

wzrostu inwestycji publicznych, trwające ożywienie na rynkach nieruchomości mieszkaniowych),

postępującej poprawy sytuacji na rynku pracy, stabilizującej dynamikę konsumpcji.

14

Lepsze perspektywy wzrostu na świecie oraz mocniejsze od

oczekiwań ożywienie popytu w krajach członkowskich wpłynęły na

rewizję w górę prognoz EBC dot. dynamiki eksportu strefy euro*.

3,0

4,0

5,0

6,0

2017P 2018P 2019P 2020P

Dynamika importu partnerów handlowych strefy euro - wrz'17Dynamika importu partnerów handlowych strefy euro - gru'17Eksport strefy euro - wrz'17Eksport strefy euro - gru'17

Źródło: prognozy EBC.

*Z uwzględnieniem handlu wewnątrz strefy euro. Źródło: dane Eurostat i Komisji Europejskiej, obliczenia NBP.

*Bariery wzrostu produkcji wg ocen firm z sektora przemysłu.

Firmy w strefie euro wskazują na relatywnie wysoki poziom

wykorzystania mocy produkcyjnych i nasilające się bariery związane

z niewystarczającym poziomem kapitału produkcyjnego, co powinno

wspierać wzrost inwestycji.

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017

Zatrudnienie (%, r/r)

Wynagrodzenia nominalne (%, r/r)

Źródło: dane Eurostat, obliczenia NBP.

Wysokie przyrosty zatrudnienia najprawdopodobniej nie

utrzymają się w przyszłym roku w związku z nasilającymi się

barierami podaży pracy w części krajów. Oczekuje się natomiast

utrzymania umiarkowanej wzrostowej tendencji dynamiki płac.

Page 15: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

W średnim okresie nadal oczekiwane jest osłabienie wzrostu PKB w strefie euro

Począwszy od 2019 r. wzrost PKB będzie spowalniał odzwierciedlając stopniowe słabnięcie cyklicznego

ożywienia, przy niskim szacowanym tempie wzrostu potencjalnego w strefie euro, związanym z

niekorzystnymi trendami demograficznymi i słabym wzrostem produktywności.

15

-1

0

1

2

3

2016 2017P 2018P 2019P 2020P

Eksport netto Zmiana stanu zapasów

Nakłady brutto na środki trwałe Spożycie indywidualne

Spożycie zbiorowe PKB

Źródło: dane Eurostat, prognozy i obliczenia NBP.

Mimo bardzo korzystnych prognoz dotyczących stopy

zatrudnienia, w średnim okresie wzrost konsumpcji i inwestycji

będą coraz silniej ograniczane przez spadającą podaż pracy.

Od 2019 r. dynamikę PKB będą obniżać głównie słabnący wkład

konsumpcji prywatnej oraz inwestycji.

Źródło: prognozy Komisji Europejskiej, obliczenia NBP.

-15

-10

-5

0

5

10

15

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

P

2018

P

2019

P

Łączna produktywność czynników produkcji w krajach członkowskich strefy euro (%, r/r)

Mediana Minimum Maksimum

Źródło: prognozy Komisji Europejskiej, obliczenia NBP.

Długotrwale niskie tempo wzrostu produktywności w strefie euro

uprawdopodobnia scenariusz spowolnienia PKB w średnim okresie.

76,5

77,0

77,5

78,0

78,5

79,0

79,5

80,0

80,5

81,0

81,5

-0,4

-0,3

-0,2

-0,1

0,0

0,1

0,2

2017P 2018P 2019P 2020P 2021P 2022P

Liczba aktywnych zawodowo (%, r/r, lewa oś)

Stopa zatrudnienia (prawa oś)

Page 16: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Poprawa globalnej koniunktury wsparła krótkookresowe perspektywy wzrostu

gospodarek krajów BRIC

■ Chiny: Oczekiwane „kontrolowane” spowalnianie wzrostu gospodarczego w następstwie umiarkowanego osłabienia inwestycji

mieszkaniowych i infrastrukturalnych. Jego skalę ograniczać będzie relatywnie wysoki wzrost w gospodarce światowej (krótki

okres), a w razie potrzeby także ewentualne stabilizacyjne działania rządu.

■ Rosja: Ożywienie będzie wspierane przez dobrą koniunkturę w otoczeniu zewnętrznym, niższe stopy procentowe i niską inflację.

Dynamika PKB pozostanie jednak dość niska ze względu na problemy strukturalne i sankcje.

■ Brazylia: Umiarkowany na tle historycznym wzrost będą wspierać: dość niska inflacja i dokonane obniżki stóp procentowych oraz

dobra koniunktura w otoczeniu zewnętrznym. Wzrost ograniczany będzie przez nadal podwyższone ryzyko polityczne i fiskalne.

16

Źródło: prognozy NBP.

Prognozy wzrostu PKB (%) Prognozy wzrostu PKB (%) Prognozy wzrostu PKB (%)

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2,0

lis mar lis mar lis mar

2017 2018 2019

Rosja

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

lis mar lis mar lis mar

2017 2018 2019

Brazylia

6,06,16,26,36,46,56,66,76,86,97,0

lis mar lis mar lis mar

2017 2018 2019

Chiny

Page 17: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

17

Popyt konsumpcyjny

Page 18: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 18

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q120q4

r/r, %

Spożycie publiczne (r/r, %)

Spożycie indywidualne (r/r, %)

Spożycie indywidualne:

Korzystna sytuacja na rynku pracy.

Optymistyczne nastroje konsumentów.

Możliwość finansowania konsumpcji kredytem (niskie stopy proc.).

Wzrost inflacji, ograniczający siłę nabywczą konsumentów.

Spożycie publiczne:

Relatywnie niskie tempo wzrostu wydatków bieżących jednostek

budżetowych oraz dotacji celowych dla innych jednostek w

UB2018, w tym utrzymanie zamrożenia funduszu płac części

pracowników w br.

Brak szczegółowych informacji o kontynuacji ograniczania

wydatków SFP od 2019 r.

Popyt konsumpcyjny głównym czynnikiem wzrostu PKB w projekcji

r/r, % 2017 2018 2019 2020

Spoż. indywidualne 4,8 4,1 3,9 3,7

Spoż. publiczne 2,4 2,2 3,9 3,9

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Page 19: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 19

Dobra sytuacja finansowa gospodarstw domowych

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

r/r, % Spożycie indywidualne (r/r, %)Dochody do dysp. (ceny stałe) (r/r, %)

Oczekiwane jest dalsze obniżanie się stopy bezrobocia oraz

przyspieszenie dynamiki wynagrodzeń, choć siłę nabywczą

gospodarstw domowych będzie zmniejszać wzrost inflacji.

-4

-2

0

2

4

6

8

10

-4

-2

0

2

4

6

8

10

17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Transf. netto i podatki bez 500 plus 500 plus

Fundusz płac Dochody z własności

Nadwyżka operacyjna Dochody do dysp. ogółem (r/r,%)

Dekompozycja dochodów do dysp. (ceny stałe) (r/r, %)

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP, Eurostat.

Page 20: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 20

Konsumpcji sprzyjają korzystne nastroje konsumentów i dobra sytuacja na rynku pracy

W nawiasach podano wartości z projekcji listopadowej (odsezonowane).

Kolorem zielonym oznaczono wskaźniki o wartości wyższej niż w projekcji listopadowej, a czerwonym niższej.

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Ocena sytuacji finansowej gospodarstw domowych

17q3 17q4

ULC (r/r, %) 1,9 (3,1) 3,6 (3,2)

Wydajność pracy (r/r,%) 3,4 (2,2) 3,5 (2,5)

Płace (r/r, %) 4,9 (5,4) 7,1 (5,8)

Pracujący BAEL (r/r, %) 1,5 (2,3) 1,5 (1,8)

Stopa bezrobocia BAEL (%) 4,8 (4,6) 4,1 (4,3)

Stopa aktywności zawodowej (%) 56,4 (56,7) 56,4 (56,6)

Obawy przed bezrobociem

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

lut 14 sie 14 lut 15 sie 15 lut 16 sie 16 lut 17 sie 17

Bieżąca sytuacja finansowa GD

Sytuacja finansowa GD w horyzoncie 12 miesięcy

-20

-10

0

10

20

30

40

50

lut 14 sie 14 lut 15 sie 15 lut 16 sie 16 lut 17 sie 17

Page 21: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 21

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Liczba ofert pracy bije kolejne rekordy, ale prawdopodobieństwo znalezienia odpowiedniego

pracownika wśród osób bezrobotnych spadło

Napływy i odpływy do nieaktywności (N)

(w tysiącach osób w ciągu kwartału)

Prawdopodobieństwa przepływów pomiędzy

zatrudnieniem (E) i bezrobociem (U)

Od 2013 roku dynamicznie wzrasta liczba ofert pracy. W połowie 2017

roku wzrost liczby ofert pracy nieznacznie wyhamował, ale w II połowie

roku ponownie wzrósł. Wyhamowanie wzrostu liczby ofert pracy zbiegło

się w czasie z wyraźnym spadkiem prawdopodobieństwa znalezienia

pracy przez osobę bezrobotną.

Warto jednak zwrócić uwagę, że jednocześnie wyraźnie rośnie

prawdopodobieństwo znalezienia pracy przez osobę nieaktywną.

Sugeruje to, że firmy coraz częściej szukają alternatywy do

poszukiwania kandydatów wśród osób bezrobotnych.

70

80

90

100

110

120

130

140

150

,0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

sty 07 sty 09 sty 11 sty 13 sty 15 sty 17

Liczba ofert w ciągu miesiąca, sa - lewa ośLiczba ofert w ciągu miesiąca bez miejsc subsydiowanych, sa - lewa ośOdwrotność WRP - prawa oś

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

0%

5%

10%

15%

20%

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2015 2016 2017

U->E (sa) lewa oś E->U (sa) prawa oś

50

100

150

200

250

300

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2015 2016 2017

E->N U->N N->E N->U

Page 22: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 22

Źródło: dane GUS (BAEL), obliczenia NBP.

Czynniki wpływające na zmiany aktywności zawodowej

Współczynnik aktywności zawodowej i jego zmiany

Przed podniesieniem wieku emerytalnego

aktywność zawodowa osób w wieku

przedemerytalnym i emerytalnym wzrastała

zarówno ze względu na stare regulacje, bardzo

dobrą sytuację na rynku pracy, jak i coraz większą

aktywność zawodową kolejnych generacji osób

starszych.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

15-24 24-34 35-44 45-59/64 60/65+

Zmiana r/r I kwartal Zmiana r/r II kwartał

Zmiana r/r III kwartał Zmiana r/r IV kwartał

Poziom IV kwartał (prawa oś)

Page 23: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Wnioski o emeryturę w IV kw. 2017 r.

tys. %

Łączna liczba osób w wieku 60/65 520 100,0

Złożone wnioski o emeryturę, w tym: 424 81,5

Przyznane emerytury 313 60,2

Wnioski odrzucone 28 5,4

Emerytury przyznane i zawieszone 54 10,4

Wnioski rozpatrywane 29 5,6

Brak złożonego wniosku 96 18,5

Wnioski złożone przez dotychczas

pracujących 172,9 33,3

Wnioski złożone przez dotychczas

bezrobotnych zarejestrowanych w UP 29,7 5,7

8 800

8 900

9 000

9 100

9 200

9 300

9 400

9 500

9 600

2012Q1 2014Q1 2016Q1 2018Q1 2020Q1

Liczba emerytów i rencistów (w tys.)

Projekcja NECMOD listopad 2017

Projekcja NECMOD marzec 2018

Dane GUS nieskorygowane o wyrównania świadczeń

Projekcja bez obniżenia wieku emerytalnego (2016.11)

23

Źródło: dane GUS i ZUS, obliczenia NBP.

Efekty obniżenia wieku emerytalnego w IV kw. zbliżone do oczekiwań z projekcji z listopada 2017 roku

Bardzo dobra sytuacja na rynku pracy spowolniła wzrost liczby

emerytów, który ze względów demograficznych powinien nastąpić

nawet bez obniżania wieku emerytalnego.

Istotna część osób uprawnionych po 1 października 2017

zdecydowała się od razu zawiesić emeryturę lub po jej

przyznaniu powrócić do pracy pobierając już jednocześnie

świadczenie (w 2017 r. wzrost liczby pracujących emerytów

o 93,5 tys. r-r, wobec 20,5 tys. w 2016 r.)

Page 24: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 24

Źródło: dane Straży Granicznej, MRPiPS, obliczenia NBP.

Wyraźne zmiany struktury sektorowej miejsc pracy dla

imigrantów w latach 2014-2017.

Większość obecnie przyjeżdżających imigrantów pracuje

w usługach, ale rośnie znaczenie zatrudnienia w przemyśle.

Dominują nadal umowy zlecenia, ale coraz częstsza praca

na podstawie umów o pracę, w sektorach z mniejszą „szarą

strefą” niż rolnictwo i budownictwo.

Dane za rok 2017 wskazują, że wydano blisko 234 tys. zezwolenia

na pracę dla cudzoziemców oraz zarejestrowano 1 824 tys.

oświadczeń stanowiących podstawę ubiegania się o wizę.

Tylko niecałe 40% rejestracji oświadczeń kończyło się otrzymaniem

wizy pobytowej („dublowanie” oświadczeń).

Utrzymanie tendencji wzrostowej imigracji potwierdzają dane dot.

ruchu osobowego na granicy z Ukrainą.

Imigracja z Ukrainy – rosnąca skala, ale nieznacznie niższe tempo wzrostu

Liczba imigrantów na polskim rynku pracy

(głównie z Ukrainy)

Zmiany w strukturze oświadczeń

1 824

234

684

2000

3000

4000

5000

6000

7000

0

500

1000

1500

2000

2500

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Tys

iące

Tys

iące

Liczba zezwoleń na pracę (lewa oś)Liczba oświadczeń (lewa oś)Liczba wiz wydanych Ukraińcom w związku z oświadczeniamiPrzekroczenia granicy PL-UA przez cudzoziemców (do PL, bez MRG)

50% 47% 50% 46% 35%

25% 17%

6% 7% 8% 12% 12%

13% 14%

22% 22% 13% 14% 14%

13% 13%

23% 24% 30% 28% 39%

48% 57%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

rolnictwo przemysł budownictwo usługi

19% 15% 12% 13% 14% 19% 24%

46% 32% 32% 35% 41%

48% 55%

35% 52% 56% 52% 45%

32% 20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Umowa o pracę Umowa zlecenie Umowa o dzieło Inne

Page 25: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 25

Źródło: Dane MSZ, obliczenia NBP.

…jednak wpłynęło na zmiany w strukturze wydawanych wiz, w

której wyraźnie zmniejszył się udział wiz krótkoterminowych

(<3M) związanych z podejmowaniem w Polsce aktywności

niezarobkowych (np. zakupy).

Zarówno zmiany w strukturze oświadczeń, jak i dokumentów

pobytowych sugerują stopniowe zmiany charakteru imigracji w

kierunku bardziej długookresowego.

Od 11 czerwca 2017 obywatele Ukrainy są zwolnieni

z konieczności posiadania wiz na krótkoterminowe

pobyty turystyczne

…nie oznacza to wprawdzie zniesienia ograniczeń w

podejmowaniu legalnego zatrudnienia na terenie UE…

Wyhamowanie wzrostu liczby wydanych wiz na skutek zmian w ich strukturze

Wizy oraz zezwolenia na pobyt wydane obywatelom Ukrainy Struktura wiz wydanych obywatelom Ukrainy (wg celu pobytu)

17,6% 2,4%

25,6%

3,5%

6,7%

3,9%

14,7%

25,6%

2013 praca - oświadczenia

praca - inne

działalność gospodarcza

Karta Polaka

działalność kulturalna

odwiedziny

turystyka

pozostałe

45,4%

6,1% 10,6%

3,0%

4,5%

3,4%

2,7%

24,3%

2016

60,8% 13,1%

5,0%

3,3%

2,5%

2,6% 1,2%

11,5%

2017

370 462

614

851 966

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2013 2014 2015 2016 2017

tys.

Wizy Schengen (< 3M)

Wizy krajowe (>3M)

Zezwolenia na pobyt czasowy

Zezwolenia na pobyt stały

Wizy do pracy, prowadzenia dział. gosp., Karty Polaka, zezw. na pobyt

Page 26: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 26

Ograniczona podaż pracy będzie prowadzić do

wyhamowania wzrostu liczby pracujących

Stopa bezrobocia (w %)

Zmiana zasobu siły roboczej, tys. r/r

Odsetek ankietowanych przedsiębiorstw zgłaszających problemy ze

znalezieniem pracowników jako barierę rozwoju

54

55

56

57

-2

-1

0

1

2

3

4

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Pracujący (r/r, %)

Stopa aktywności zawodowej (%, prawa oś)

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP, Szybki Monitoring NBP.

-400

-300

-200

-100

0

100

200

300

400

500

600

-400

-300

-200

-100

0

100

200

300

400

500

600

17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Struktura demograficznaLudnośćStopa aktywności zawodowej osób w wieku 60/65+ lataStopa aktywności zawodowej osób w wieku 45-59/64 lataStopa aktywności zawodowej osób w wieku 25-44 lataStopa aktywności zawodowej osób w wieku 15-24 lataLudność aktywna zawodowo

0

3

6

9

12

15

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

6,6

0

3

6

9

12

15

18

2012 2013 2014 2015 2016 2017

Stopa bezrobocia BAEL s.a. Stopa bezrobocia rejestrowanego s.a.

Page 27: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 27

W II połowie 2017 r. nastąpił szybszy wzrost płac

Roczne tempo wzrostu wynagrodzeń nominalnych (w %)

Źródło: GUS, obliczenia NBP.

Wpływ korekt przedsiębiorstw na dane wstępne z SP

Roczne tempo wzrostu płac realnych vs. wydajność pracy (w %)

Systematyczny wzrost dynamiki płac nominalnych,

głównie w sferze prywatnej gospodarki.

Jednocześnie wzrostowa tendencja dynamiki wydajności

pracy.

W rzeczywistości podniesienie dynamiki płac w GN

rozłożone było na dwa ostatnie kwartały 2017, na co

wskazują dane skorygowane z SP.

6,6 7,3

6,0

7,6

0

1

2

3

4

5

6

7

8

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV

2013 2014 2015 2016 2017

%

Dane po korekcie Dane kwartalne publikowane przez GUS0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Sektor publiczny Sektor prywatny

Ogółem Sektor przedsiębiorstw

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Wynagrodzenia realne w GN

Wydajność pracy

Page 28: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 28

Wysoka dynamika płac utrzyma się w horyzoncie projekcji

Prognozy podwyżek płac

Naciski na wzrost płac (odsetek przedsiębiorstw)

Źródło: Szybki Monitoring NBP, obliczenia NBP.

Wzrost presji płacowej oraz szybszy wzrost płac niż wydajności pracy

(odsetek przedsiębiorstw)

-2

0

2

4

6

8

-2

0

2

4

6

8

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Wynagrodzenia nominalne (r/r) (%)

Wynagrodzenia realne (r/r) (%)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Odsetek przedsiębiorstw Odsetek zatrudnionych

0

5

10

15

20

25

30

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

płace wzrosły w większym stopniu niż wydajność

wzrost presji płacowej

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

40

44

48

52

56

60

64

68

2012 2013 2014 2015 2016 2017

presja ogółem (lewa oś)

w tym wzrost presji (prawa oś)

Page 29: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

29

Popyt inwestycyjny

Page 30: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 30

Inwestycje przedsiębiorstw:

Rosnące wykorzystanie środków z perspektywy UE 2014-2020.

Poprawa prognoz dotyczących popytu, zamówień i produkcji.

Poprawa nastrojów wśród inwestorów.

Niskie stopy procentowe.

Korzystna rentowność i płynność finansowa przedsiębiorstw

Najwyższy od 2008 r. poziom wykorzystania zdolności

produkcyjnych.

Inwestycje publiczne:

Rosnące wykorzystanie środków z perspektywy UE 2014-2020.

Inwestycje mieszkaniowe:

Dobra sytuacja na rynku pracy.

Niskie stopy procentowe.

Wprowadzone lub planowane zmiany regulacyjne (m.in.

wygaśnięcie programu „Mieszkanie dla młodych” po 2018 r.)

Od 2017 r. przewidywany wzrost inwestycji

r/r, % 2017 2018 2019 2020

Nakłady brutto na środki trwałe 5,4 8,6 6,3 4,8

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q120q4

Przedsiębiorstw Publiczne

Mieszkaniowe Nakłady brutto na śr. trwałe

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Page 31: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 31

Odsetek przedsiębiorstw deklarujących, że moce

produkcyjne są bliskie pełnego wykorzystania (%)

Źródło: F01, Szybki Monitoring NBP, obliczenia NBP.

Ankiety wśród przedsiębiorstw wskazują na niskie bariery popytu, wysokie wykorzystanie mocy

i rosnące niedobory zapasów… Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych i odsetek firm deklarujących

popyt jako barierę rozwoju (w %) Wkład sekcji PKD w stopę wzrostu inwestycji (w pp.)

0

3

6

9

12

15

18

21

24

27

30

75

77

79

81

83

85

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Wykorzystanie mocy (L) Bariera popytu (P)

Wskaźnik niedoboru zapasów (saldo odpowiedzi: „za

małe zapasy” – „za duże zapasy”, w pp.)

-20

-16

-12

-8

-4

0

4

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Produkty gotowe Towary

70,0

47,3

48,4

49,2

51,5

Budownictwo

Handel

Przemysł

Transport

Usługi

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

2012 2013 2014 2015 2016 2017budownictwo energetyka górnictwo handel

przetw. przem. transport usługi woda

Page 32: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 32

Źródło: dane GUS, Szybki Monitoring NBP, obliczenia NBP.

.

…oraz rosnący optymizm wśród przedsiębiorców, oczekiwany wzrost popytu i produkcji

Kwartalne prognozy popytu i produkcji (dane s.a.) Ogólna ocena optymizmu inwestorów (syntetyczny

wskaźnik OPTIN, w %)

Analiza cykliczna dynamiki inwestycji (r/r, ceny stałe, w %)

W dekompozycji cyklicznej

dynamiki inwestycji

przedsiębiorstw w III kw.

2017 r., po raz pierwszy od

wielu kwartałów, odnotowano

dodatni wkład komponentu

cyklicznego.

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Popyt Produkcja

-20

-10

0

10

20

30

42

44

46

48

50

52

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

OPTIN s.a. F01 - inwestycje r/r (P)

-40

-20

0

20

40

60

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

trend komponent cykliczny wahania nieregularne komponent sezonowy

Page 33: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 33

Przedsiębiorstwa planują dalsze zwiększanie nakładów inwestycyjnych

Odsetek firm planujących rozpoczęcie inwestycji w

perspektywie kwartału oraz w całym bieżącym roku (s.a., w %)

Źródło: Szybki Monitoring NBP, dane GUS.

Planowana roczna zmiana wielkości nakładów inwestycyjnych w

planach rocznych

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Prywatne - plany kwartalne Publiczne - plany kwartalne

Prywatne - plany roczne Publiczne - plany roczne

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

2012 2012 2013 2013 2013 2014 2014 2015 2015 2015 2016 2016 2017 2017 2018

sektory o znaczącym wykorzystaniu funduszy UE

F01 - inwestycje r/r

pozostałe sektory

F01 - inwestycje r/r

Page 34: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 34

Rozpoczęte w 2017 r. ożywienie inwestycji publicznych będzie kontynuowane

w kolejnych latach

Źródło: dane: Eurostat, MF, obliczenia własne

Inwestycje publiczne, mld PLN

Przyspieszenie dynamiki inwestycji publicznych w 2017 r. wynikało w znacznej mierze ze wzrostu nakładów inwestycyjnych JST

Wkłady do tempa wzrostu inwestycji publicznych, % r/r

P – prognoza DAE

-30

-20

-10

0

10

20

30

2013 2014 2015 2016 2017P

JST pozostałe Inwestycje publiczne

0

20

40

60

80

100

120

realiz

acja

realiz

acja

realiz

acja

realiz

acja

lis 2

017

ma

r 20

18

lis 2

017

ma

r 20

18

lis 2

017

ma

r 20

18

ma

r 20

18

2013 2014 2015 2016 2017P 2018P 2019P 2020P

krajowe unijne

Page 35: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 35

W 2018 r. znaczący wzrost inwestycji planowany jest przez wszystkie kluczowe

podmioty SFP

Źródło: dane GUS, MF, MI, PKP PLK, obliczenia własne

Wydatki inwestycyjne KFD, mld PLN Wydatki majątkowe JST, % PKB

Pomimo znacznej liczby podpisanych kontraktów rośnie prawdopodobieństwo opóźnień w ich realizacji w związku z

trudnościami ze znalezieniem podwykonawców (przy założonych kosztach wykonania) oraz przedłużeniem fazy

projektowania przy znacznie większej niż w poprzedniej perspektywie finansowej liczbie projektów wykonywanych w formule

„Projektuj i Buduj”.

Wydatki inwestycyjne PKP PLK, mld PLN

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

2014 2015 2016 2017NBP

2018plan

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

201

4

201

5

201

6

201

7

201

8

201

9

202

0

realizacja plan

0

10

20

30

40

50

60

70

IV 2016 I 2017 I 2018

planowane przetargi w toku

w realizacji zakończone

Page 36: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

36

Handel zagraniczny

Page 37: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 37

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Wkład eksportu netto (pkt.proc., prawa oś)

Eksport (r/r) (%)

Import (r/r) (%)

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Wkład eksportu netto do wzrostu czynnikiem ograniczającym dynamikę PKB

Eksport:

Wysoki poziom rentowności eksporterów (wysoka

opłacalność cenowa).

Oczekiwane spowolnienie ożywienia w strefie euro.

Aprecjacja kursu złotego.

Import:

W 2018 r. przyspieszenie dynamiki inwestycji.

W dalszym horyzoncie stopniowy spadek wzrostu popytu

krajowego.

r/r pp. 2017 2018 2018 2020

Wkład eksportu

netto do wzrostu 0,1 -0,4 -0,4 -0,2

Page 38: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 38

Drugi rok z rzędu rekordowo

wysokie saldo obrotów towarami

i usługami

Źródło: Bilans płatniczy NBP, Eurostat, GUS, Szybki Monitoring NBP.

Struktura geograficzna zmian wolumenu polskiego

eksportu (% r/r; ceny stałe)

Zmiany eksportu w podziale na towary i usługi, wg stat.

bilansu płatniczego (% r/r; ceny bieżące)

Kurs euro, przy którym eksport i import stają się

nieopłacalne oraz kurs rzeczywisty (w zł)

Saldo rachunku bieżącego towarów i usług wg stat. bilansu

płatniczego, w % PKB

Struktura produktowa zmian polskiego importu towarów

(% r/r; ceny bieżące)

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

towary usługi łącznie

3,0

3,3

3,5

3,8

4,0

4,3

4,5

4,8

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017kurs opłacal. eksportu +/- 0,5 odch. std.rzeczywisty kurs euro kurs opłacal. importu+/- 0,5 odch. std.

0

2

4

6

8

10

12

14

I II III IV I II III IV I II III IV

2015 2016 2017

towary usługi eksport łącznie

-5

0

5

10

15

I II III IV I II III IV I II III

2015 2016 2017

kraje spoza UE inne kraje UE strefa euro

-5

0

5

10

15

20

I II III IV I II III IV I II III IV

2015 2016 2017

Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie wg surowca

Chemikalia i produkty pokrewne

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy

Pozostałe sekcje SITC

Ogółem

Page 39: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 39

3,6

3,7

3,8

3,9

4

4,1

4,2

4,3

4,4

4,5

4,6

3,6

3,7

3,8

3,9

4

4,1

4,2

4,3

4,4

4,5

4,6

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Realny kurs efektywny

Stopniowe umocnienie złotego, przybliżające kurs

efektywny do kursu równowagi

Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego dodatnie w

horyzoncie projekcji

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

-6

-4

-2

0

2

4

6

-6

-4

-2

0

2

4

6

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dochody z pracy za granicą

Dochody pierwotne (bez wynagrodzeń pracowników)

Dochody wtórne (bez przekazów zarobków) i kapitałowe

Towary i usługi

Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego (% PKB)

Page 40: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

40

Inflacja

Page 41: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 41

Pod koniec 2017 r. inflację podwyższył wzrost cen żywności wynikający z niższej dostępności

niektórych surowców i produktów rolnych

W nawiasach podano wartości z projekcji listopadowej (odsezonowane).

Kolorem zielonym oznaczono wskaźniki o wartości wyższej niż w projekcji listopadowej, a czerwonym niższej.

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Dekompozycja CPI

(wkład głównych grup w pkt. proc., dane miesięczne)

r/r, % 17q4

Inflacja CPI 2,2 (2,0)

Inflacja

bazowa 0,9 (1,1)

Inflacja cen

żywności 5,6 (4,6)

Inflacja cen

energii 2,3 (1,4)

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Żywność i napoje bezalkoholowe Energia Inflacja bazowa CPI

Page 42: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 42

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Wskaźnik inflacji CPI w horyzoncie projekcji będzie stopniowo rosnąć i w latach 2019-2020 jego

wzrost ukształtuje się na poziomie ok. 3% r/r

Stopniowe wygaśnięcie w 2018 r. czynników o charakterze

przejściowym podwyższających ceny żywności.

Zmiana presji kosztowej:

przyspieszenie dynamiki jednostkowych kosztów pracy,

relatywnie niska inflacja w strefie euro,

aprecjacja kursu złotego

spadek cen surowców energetycznych na rynkach

światowych.

Wzrost presji popytowej – dodatnia rosnąca luka popytowa

(przy czym wrażliwość dynamiki cen na zmiany krajowej

koniunktury zmniejszyła się w ostatnich latach).

r/r, % 2017 2018 2019 2020

Inflacja CPI 2,0 2,1 2,7 3,0

-2

-1

0

1

2

3

4

5

-2

-1

0

1

2

3

4

5

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Inflacja bazowa Ceny żywności

Ceny energii Inflacja CPI

Page 43: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 43

Stopniowe wygaśnięcie w 2018 r. czynników podażowych podwyższających ceny żywności.

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

r/r, % Inflacja cen żywności (r/r, %)

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Oleje i tłuszcze

Mleko, sery i jaja

Owoce, warzywa

Mięso

Pozostała żywność (ryby, pieczywo, wyroby cukernicze, napoje)

Żywność i napoje bezalkoholowe

Dekompozycja cen żywności i napojów bezalkoholowych, w pkt. proc.

Page 44: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 44

W II połowie 2017 r. nastąpiło domknięcie ujemnej od 2012 r. luki popytowej.

W kolejnych latach dodatnia luka popytowa wzrośnie i w końcu horyzontu projekcji będzie

kształtować się na poziomie 1,8% produktu potencjalnego.

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Luka popytowa (% PKB pot.) PKB (r/r, %)

Produkt potencjalny (r/r, %)

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

-1

0

1

2

3

4

5

6

-1

0

1

2

3

4

5

6

TFP Kapitał NAWRU

Aktywni zawodowo Produkt potencjalny

Page 45: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 45

Dynamika jednostkowych kosztów pracy przyśpieszy, w latach 2018-2020 kształtując się na poziomie

pow. 3% r/r.

Wpływ wysokiej presji kosztowej w kraju będzie ograniczany przez umiarkowaną dynamikę cen importu.

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

r/r, % Ceny importu bez cen ropy i gazu (r/r) (%)

Ceny importu (r/r, %)

-2

0

2

4

6

8

-2

0

2

4

6

8

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q120q4

Wynagrodzenia (r/r, %) Wydajność pracy (r/r, %)

ULC (r/r, %)

Page 46: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 46

Oczekiwana stabilizacja cen ropy naftowej

Źródło: Departament Energii USA, Bloomberg, OPEC.

Światowa produkcja, konsumpcja i zmiany zapasów

ropy naftowej (mln b/d) Rynkowe zapasy ropy naftowej w USA (mln b)

Ceny ropy WTI i liczba aktywnych wiertni w USA

Ceny ropy Brent (USD/b)

Prognozy wydobycia ropy naftowej w USA (mln b/d)

250

300

350

400

450

500

550

2014 2015 2016 2017 2018

zapasy średnia z poprzednich pięciu lat

0

400

800

1200

1600

2000

2400

0

20

40

60

80

100

120

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

cena ropy WTI (przesunięta o cztery miesiące) liczba aktywnych wiertni (P)

8,5

9,0

9,5

10,0

10,5

11,0

11,5

12,0

2015 2016 2017 2018 2019

wydobycie ropy w USA prognoza EIA z X 2017

prognoza z II 2018

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

90

92

94

96

98

100

102

104

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

zmiana zapasów (P) światowa podaż (L)

światowy popyt (L)

20

30

40

50

60

70

80

2015 2016 2017 2018

notowania dzienne średnia w miesiącu średnia w kwartale

Page 47: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 47

Ceny surowców energetycznych na rynkach światowych po wzrostach w ostatnich miesiącach, w

horyzoncie projekcji będą się stopniowo obniżać.

Źródło: dane GUS, Bloomberg, Reuters, obliczenia NBP.

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

r/r, % Inflacja cen energii (r/r, %)

0

20

40

60

80

100

120

140

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

11q1 12q1 13q1 14q1 15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

Indeks światowych cen surowców energetycznych (USD, 2011=1)

Ropa (prawa oś)

Page 48: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Plan prezentacji:

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego

Zmiany między rundami

Projekcja 2018 – 2020

- Otoczenie zewnętrzne

- Popyt konsumpcyjny

- Popyt inwestycyjny

- Handel zagraniczny

- Inflacja

Ocena niepewności

48

Ocena niepewności

Obszary niepewności

Wykresy wachlarzowe

Page 49: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 49

Obszar

niepewności Opis Wpływ

Skala

wpływu

Pogorszenie

perspektyw wzrostu

w gospodarce

globalnej

Osłabienie koniunktury w USA (silniejsza korekta rynku akcji ograniczająca także konsumpcję

prywatną, ze względu na niską stopę oszczędności gospodarstw domowych i wysoki udział

aktywów finansowych w ich majątku, utrzymywanie się obniżonego tempa wzrostu produktywności

w warunkach niskiej dynamiki nakładów inwestycyjnych).

Pogorszenie nastrojów i silniejsze spowolnienie aktywności gospodarczej w strefie euro (przyszłe

dostosowanie na rynku mieszkaniowym, warunki Brexitu).

Wyhamowanie procesów integracyjnych w światowej gospodarce.

Inflacja

PKB **

Poprawa globalnej

koniunktury

Wyższy wzrost gospodarczy w USA (silniejszy niż przyjęto w projekcji pozytywny wpływ stymulacji

fiskalnej na wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne podmiotów prywatnych, korzystniejsze

uwarunkowania podażowe – spadek dynamiki potencjalnego PKB w Stanach Zjednoczonych po

kryzysie finansowym mniejszy od założeń projekcyjnych).

Wyższy wzrost gospodarczy w strefie euro (wyższa dynamika inwestycji, silniejsza poprawa

konkurencyjności w wyniku reform strukturalnych wprowadzanych w części krajów członkowskich).

Inflacja

PKB **

Zmiana podaży

pracy

Wpływ ustawy o obniżeniu wieku emerytalnego na aktywność zawodową – niepewność co do

liczby osób przechodzących do nieaktywności uzależniona od rozwoju sytuacji na rynku pracy.

Kontynuacja wzrostu aktywności zawodowej osób w grupie wiekowej 45-59/64 lat

Inflacja

PKB *

Ceny ropy naftowej

na rynkach

światowych

Zaburzenia podaży ropy na rynkach światowych:

- nieznany kształt polityki podażowej OPEC w przyszłości,

- niepewność co do prognoz podaży ropy ze złóż łupkowych w Stanach Zjednoczonych (krótka

historia eksploatacji dostępnych obecnie złóż oraz dynamiczny rozwój technologii ich wydobycia).

Perspektywy popytu na ropę ze strony azjatyckich gospodarek wschodzących.

Inflacja

PKB *

Podsumowanie Inflacja

PKB

Page 50: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 50

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

90% 60% 30% proj. centralna

PKB

r/r, %

ścieżka

centralna przedział 50%

2018 4,2 3,5 5,0

2019 3,8 2,8 4,8

2020 3,6 2,6 4,6

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

CPI

r/r, %

poniżej

1,5%

poniżej

2,5%

poniżej

3,5%

poniżej

centr.

przedział

1,5-3,5%

2018 22% 73% 98% 50% 76%

2019 21% 46% 74% 51% 53%

2020 19% 39% 63% 51% 44%

CPI

r/r, %

ścieżka

centralna przedział 50%

2018 2,1 1,6 2,5

2019 2,7 1,7 3,6

2020 3,0 1,9 4,1

Inflacja CPI r/r, % PKB r/r, %

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

15q1 16q1 17q1 18q1 19q1 20q1 20q4

90% 60% 30% proj. centralna cel inflacyjny

Page 51: Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego ......Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego 4 Projekcja marcowa PKB na tle projekcji listopadowej