U Z A S A D N I E N I E

Skuteczność egzekwowania obowiązków publicznych w drodze przymusu

administracyjnego jest jednym z elementów mających zasadniczy wpływ na

kondycję państwa w zakresie realizowanego przez nie władztwa publicznego,

zarówno w przypadkach uchylania się przez zobowiązanych od wykonania

ciążących na nich obowiązków, jak i przez oddziaływanie na stopień

dobrowolnego wywiązywania się z nich przez podmioty indywidualne i osoby

prawne.

Niezależnie zatem od uwarunkowań technologicznych i strukturalnych,

konieczne staje się wprowadzenie prawnych instrumentów umożliwiających

sprawne, szybkie i skuteczne reagowanie administracyjnych organów

egzekucyjnych na zmieniające się okoliczności zewnętrzne, przy zachowaniu

wszelkich standardów umożliwiających zachowanie pewności obrotu prawnego

i praw jego uczestników.

Ilość zobowiązań podlegających przymusowemu ściągnięciu w drodze

egzekucji administracyjnej wymaga wprowadzenia jednoznacznych zasad

efektywnej współpracy między wszystkimi organami egzekucyjnymi oraz

wierzycielami. Projektowane zmiany mają umożliwić takie funkcjonowanie tej

współpracy

– pozbawione bagażu nadmiernej formalizacji i jednocześnie wprowadzające

jasne zasady odpowiedzialności za podejmowane działania lub zaniechania.

Podobne standardy mają kierować stosunkami prawnymi zachodzącymi w

ramach postępowań egzekucyjnych i zabezpieczających zarówno z

zobowiązanymi, jak i wierzycielami cywilnoprawnymi i działającymi na ich

zlecenie sądowymi organami egzekucyjnymi.

Przepisy prawne regulujące przebieg postępowania egzekucyjnego powinny

jednak uwzględniać specyfikę i odrębność tego postępowania od innych

postępowań administracyjnych, z uwagi na konieczność zapewnienia

możliwości realizacji celu tego postępowania.

Proponowane zmiany nie wprowadzają nowych środków egzekucyjnych,

natomiast przez istotną modyfikację przepisów usprawniają stosowanie

środków egzekucyjnych już istniejących, głównie egzekucji z pieniędzy,

nieruchomości, a także z wierzytelności. Wprowadzane są również zmiany

istotne dla współpracy międzynarodowej w egzekucji należności pieniężnych.

Dodatkowym uzasadnieniem tego projektu jest usprawnienie przebiegu

postępowania egzekucyjnego przez usunięcie niejasności interpretacyjnych i

błędów normatywnych, a także modyfikacja i wprowadzenie nowych instytucji

prawnych wpływających na jakość i skuteczność stosowania już istniejących

środków egzekucyjnych. Celem proponowanych zmian jest również wyelimino-

wanie lub modyfikacja nieefektywnych czynności obciążających administracyjne

organy egzekucyjne, niemających wpływu na realizację istotnych uprawnień

przez inne strony postępowania egzekucyjnego w administracji.

W szczególności przedłożony projekt nowelizacji ustawy o postępowaniu

egzekucyjnym w administracji obejmuje następujące kierunki działań:

zmniejszenie ilości uciążliwych, lecz mało istotnych z punktu widzenia celu

prowadzonych postępowań egzekucyjnych czynności organów

egzekucyjnych,

właściwą organizację współpracy organów egzekucyjnych i wierzycieli

składających tytuły wykonawcze do egzekucji,

zmianę przepisów powodujących utrudnienie lub uniemożliwienie działania

organów egzekucyjnych,

doprecyzowanie przepisów dotyczących udzielania pomocy obcemu

państwu oraz korzystania z jego pomocy przy dochodzeniu należności

pieniężnych,

usprawnienie stosowania środka egzekucyjnego w egzekucji z

nieruchomości,

zmianę obecnie obowiązującego stanu prawnego doprowadzającego do

występowania nakładających się wzajemnie kompetencji organów

egzekucyjnych o różnych właściwościach rzeczowych,

2

usprawnienie procesu zlecania dokonania czynności egzekucyjnych innych

organom egzekucyjnym,

zwiększenie efektywności dokonywania czynności egzekucyjnych przez

pracowników organów egzekucyjnych, w szczególności bezpośrednio u

zobowiązanych,

usprawnienie trybu prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego małżonków

oraz wobec rzeczy i praw majątkowych zabezpieczonych rzeczowo,

zwiększenie możliwości skutecznego kontrolowania przez organy

egzekucyjne zastosowanych przez nie środków egzekucyjnych z wierzytel-

ności należnych od osób trzecich.

Stosownie do powyższego przewiduje się wprowadzenie następujących zmian:

1)art. 13 – wprowadzenie zasady, zgodnie z którą zobowiązany występuje do

wierzyciela z wnioskiem o zwolnienie z egzekucji określonych składników

majątkowych, a w przypadku zgody wierzyciel występuje do organu

egzekucyjnego z odpowiednim wnioskiem. Sprawy dotyczące „złagodzenia”

egzekucji będą się odbywać na linii zobowiązany – wierzyciel, z pominięciem

organu egzekucyjnego, który jako organ wykonawczy będzie wypełniać

jedynie wolę wierzyciela. Obecnie organ egzekucyjny, na wniosek

zobowiązanego i ze względu na ważny jego interes, może zwolnić z egzekucji

określone składniki majątkowe zobowiązanego, jeżeli zobowiązany uzyskał na

to zgodę wierzyciela. W przypadku braku dołączenia przez zobowiązanego

takiej zgody na organie egzekucyjnym ciąży obowiązek wystąpienia o opinię

wierzyciela w sprawie zwolnienia z egzekucji, co wywiera negatywny wpływ na

sprawny przebieg postępowania egzekucyjnego. Proponowana zmiana

uprości i przyspieszy rozpatrywanie wniosków o zwolnienie z egzekucji

określonych składników majątkowych,

2)art. 15 – w § 6 wprowadzono upoważnienie do wydania przez Ministra

Finansów rozporządzenia określającego wzór upomnienia, którego dotychczas

nie było w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,

3)art. 16a – proponowany przepis wprowadza zasadę, że pisma doręcza się

zobowiązanemu lub innemu uczestnikowi postępowania egzekucyjnego,

3

a gdy podmioty te działają przez przedstawiciela bądź pełnomocnika ustano-

wionego w tym postępowaniu, temu pełnomocnikowi bądź przedstawicielowi.

W przepisie została przewidziana również sytuacja, gdy uczestnik

postępowania egzekucyjnego ustanowi kilku pełnomocników; zobowiązany

będzie wówczas do wskazania jednego z nich jako właściwego do doręczeń.

Od zasady ustanowionej w § 1 zostały wprowadzone wyjątki określone w § 3

przewidujące, że odpis tytułu wykonawczego, odpis zawiadomienia o zajęciu

prawa majątkowego u dłużnika zajętej wierzytelności, protokół zajęcia prawa

majątkowego, protokół zajęcia i odbioru ruchomości, protokół odbioru

dokumentu, wezwania, o których mowa w art. 71d i art. 110c § 2, doręcza się

– bez względu na ustanowienie pełnomocnika – zobowiązanemu, a postano-

wienia w sprawie nadania klauzuli o skierowaniu egzekucji przeciwko

podmiotowi niebędącemu zobowiązanym – temu podmiotowi. Wykonywanie

czynności przystąpienia do postępowania egzekucyjnego (wraz z dokonaniem

czynności egzekucyjnej na podstawie ww. dokumentów) nie może bowiem

odbywać się bez udziału zobowiązanego, a jego udział w tych czynnościach

nie może zostać zastąpiony przez pełnomocnika. O wszczęciu postępowania

egzekucyjnego i stosowaniu środków przymusu przez organ egzekucyjny,

zobowiązany powinien być informowany bezpośrednio przez ten organ, a nie

przez pełnomocnika. Zobowiązany, chcąc skorzystać z pomocy prawnej,

czemu służy instytucja pełnomocnika, może upoważnić go do wnoszenia

środków zaskarżenia określonych

w ustawie, celem ochrony swoich praw w postępowaniu egzekucyjnym. Udział

zobowiązanego w dokonywanych czynnościach egzekucyjnych jest niezbędny

nie tylko ze względu na zakaz rozporządzania lub obciążania wierzytelności

lub innego prawa majątkowego albo rzeczy oraz grożącą odpowiedzialność

karną, ale również z uwagi na potrzebę ochrony praw osób trzecich. To

zobowiązany posiada informacje, czy do majątku, do którego skierowano

egzekucję, roszczą sobie prawa osoby trzecie. Takich informacji nie musi

natomiast posiadać pełnomocnik zobowiązanego. Należy przy tym podkreślić,

że zgodnie z art. 168a ustawy osoba, która rości sobie prawo do rzeczy lub

prawa majątkowego, z których przeprowadzono egzekucję przez sprzedaż

rzeczy lub wykonanie prawa majątkowego, może dochodzić od

4

zobowiązanego odszkodowania na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego

dotyczących odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę,

4)art. 16b – wprowadzenie zasady, że w przypadku niedoręczenia pisma

w trybach określonych w K.p.a., wierzyciel lub organ egzekucyjny może

wezwać publicznie adresata do odbioru pisma. Wezwanie takie jest

publikowane dwukrotnie w odstępie co najmniej 7 dni. Doręczenie uważa się

za dokonane po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia drugiego wezwania. Przepis

ten stanowi prawną fikcję doręczania pisma. Ta forma doręczania stronie

pisma będzie mogła mieć zastosowanie dopiero wtedy, gdy nie będzie

możliwości dokonania doręczenia w sposób właściwy lub zastępczy. Jej

wprowadzenie ma na celu wyeliminowanie sytuacji utrudniania lub wręcz

udaremniania prowadzenia egzekucji przez unikanie odbioru pism przez

zobowiązanych,

5)art. 16c – przepis ten ma na celu wprowadzenie jednolitego sposobu

załatwienia sprawy w postępowaniu pierwszej instancji w sytuacji, gdy podanie

wszczynające to postępowanie zostało wniesione z uchybieniem terminu.

Obecnie brak jest regulacji w tym zakresie,

6)art. 16d – wprowadzenie nowej regulacji przewidującej umorzenie

postępowania, w przypadku gdy stało się ono bezprzedmiotowe z jakiejkolwiek

przyczyny – zarówno z urzędu jak i na wniosek strony, na żądanie której

postępowanie zostało wszczęte. Treść proponowanego art. 16d jest

analogiczna do treści art. 105 K.p.a. mającego zastosowanie w sprawach

załatwianych w formie decyzji. Z uwagi na rozbieżności w zakresie

odpowiedniego stosowania tego przepisu w postępowaniu egzekucyjnym w

administracji uznano za zasadne uregulowanie kwestii bezprzedmiotowości

bezpośrednio w nowelizowanej ustawie. Powyższe wpłynie na ujednolicenie

orzekania w sprawach z zakresu postępowania egzekucyjnego,

7)art. 17 – proponowany przepis § 1 będzie stanowić podstawę do wydawania

rozstrzygnięć i zajmowania stanowiska w sprawach dotyczących

postępowania egzekucyjnego przez organy egzekucyjne lub organy wyższego

stopnia. Wierzyciele będą zobowiązani do wydawania postanowień wyłącznie

w przypadkach wskazanych przez ustawę. Tym samym zrezygnowano z

5

obowiązku wydawania postanowień przez wierzycieli w każdym przypadku

(np. w sytuacji wyznaczenia naczelnika urzędu skarbowego do łącznego

prowadzenia egzekucji po zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji

sądowej, wierzycielem dochodzonych obowiązków byli również wierzyciele

cywilnoprawni, na których ciążył obowiązek wydawania postanowień zgodnie z

dotychczasowym brzmieniem art. 17 § 1). Ponadto zgodnie z nowym

brzmieniem § 1a, przepis art. 127 § 3 K.p.a. będzie miał zastosowanie do

zażaleń na postanowienia wydane przez wierzycieli, dla których organem

wyższego stopnia jest minister. Powyższe zmiany są uzupełnieniem luk

w dotychczas obowiązujących przepisach prawa. Kolejnym rozwiązaniem jest

wyeliminowanie wydawania rozstrzygnięć w postępowaniu egzekucyjnym w

indywidualnych sprawach przez Ministra Finansów, z wyłączeniem możliwości

stwierdzenia z urzędu nieważności ostatecznego postanowienia dyrektora izby

skarbowej. Zgodnie z nowym brzmieniem § 1b, przepis

art. 127 § 3 K.p.a. będzie miał zastosowanie do zażaleń na postanowienia

wydane przez dyrektora izby skarbowej w pierwszej instancji. Kompetencje

Ministra Finansów sprowadzają się przede wszystkim do działań o charakterze

nadzorczym w ramach sprawowanego zwierzchniego nadzoru i kontroli

przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez

wierzycieli i organy egzekucyjne w zakresie egzekucji należności pieniężnych,

co wynika z art. 25 § 1 ustawy. Projekt wprowadza ponadto istotną zmianę w

art. 17 dotyczącą możliwości stosowania art. 145-152

i 156-159 K.p.a. do postanowień wydanych w sprawach egzekucyjnych, na

które nie przysługuje zażalenie. W aktualnym stanie prawnym nie ma

możliwości wzruszenia postanowień, na które nie przysługuje zażalenie, nawet

gdy przy ich wydawaniu zostały naruszone przepisy prawa materialnego bądź

proceduralnego. Wprowadzenie przepisu § 1d jest uzasadnione również tym,

że w postępowaniu egzekucyjnym nie ma zastosowania przepis art. 142

K.p.a., który stanowi, że postanowienia, od których nie służy zażalenie, strona

może zaskarżyć w odwołaniu od decyzji,

8)art. 19 – celem zmiany art. 19 jest wprowadzenie jednoznacznych reguł

dotyczących zakresu uprawnień naczelników urzędów skarbowych oraz

wierzycieli będących jednocześnie organami egzekucyjnymi do stosowania

6

poszczególnych środków egzekucyjnych oraz wykluczenie sytuacji

wzajemnego krzyżowania się takich uprawnień. Równocześnie przewiduje się

wprowadzenie uprawnienia dla wszystkich organów egzekucyjnych

wymienionych w art. 19 nowelizowanej ustawy do stosowania jednego ze

środków egzekucyjnych, jakim jest egzekucja z pieniędzy w formie pisemnego

wezwania do zapłaty. Zmiana § 2 jest wypełnieniem luki prawnej polegającej

na ograniczeniu uprawnień organu gminy o statusie miasta wymienionej

w odrębnych przepisach oraz miasta stołecznego Warszawy do egzekwo-

wania jedynie należności, dla których ustalenia lub określenia właściwe są te

organy. Proponowana zmiana daje ww. organom kompetencje do egzekwo-

wania należności stanowiących dochód tych organów lub jednostek

organizacyjnych powołanych lub nadzorowanych przez te organy.

Dodanie przepisu § 9 ma na celu wyeliminowanie wątpliwości inter-

pretacyjnych dotyczących kompetencji organów egzekucyjnych do zabez-

pieczania należności w trybie i na zasadach określonych w dziale IV ustawy

o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zabezpieczanie należności

jest postępowaniem szczególnym, „pomocniczym” w stosunku do

postępowania egzekucyjnego, a jego cechą jest ochrona przyszłych

interesów wierzyciela. Organy uprawnione do egzekwowania należności są

również uprawnione do ich zabezpieczania,

9)art. 22a – warunkiem wystąpienia do obcego państwa z wnioskiem o pomoc

w egzekucji lub zabezpieczeniu należności pieniężnych powstałych w Polsce,

jest stwierdzenie m.in., że postępowanie egzekucyjne wszczęte na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej nie doprowadziło do zaspokojenia wierzyciela.

Dotychczasowe przepisy nie określały właściwości organów egzekucyjnych w

egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym w odniesieniu do

zobowiązanych niemających miejsca zamieszkania lub siedziby na terenie

kraju. Projektowany przepis wypełnia tę lukę. Stanowi on, że właściwość tego

organu będzie ustalana wg siedziby polskiego wierzyciela należności

pieniężnych. Pozwoli to na niezwłoczne kierowanie tytułów wykonawczych

obejmujących zaległości zobowiązanych zamieszkujących poza granicami

kraju do organów egzekucyjnych celem nadania tym tytułom klauzuli wykonal-

ności i podjęcia działań niezbędnych do podjęcia egzekucji ze znanego

7

majątku zobowiązanego w kraju, a w przypadku braku takiego majątku

– stwierdzenia bezskuteczności egzekucji, warunkującego skierowanie

wniosku o egzekucję lub zabezpieczenie do obcego państwa,

10)art. 23 – uchylenie § 5 jest związane z odejściem od koncepcji orzekania

przez Ministra Finansów w sprawach indywidualnych i zmianą zawartą w projek-

towanym art. 17 § 1b.

Przepis § 7a ma na celu nałożenie na zobowiązanych, w stosunku do

których jest prowadzona egzekucja na wniosek państwa obcego,

obowiązku występowania o zgodę na wstrzymanie czynności

egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego bezpośrednio do

właściwego organu

w państwie wnioskującym, analogicznie do zasady wyrażonej w art. 66zf

§ 1 ustawy. Brak takiego zapisu powoduje, że organ egzekucyjny – po

otrzymaniu wniosku dłużnika obcego państwa – przesyła go do Ministra

Finansów, który z kolei przesyła pytanie o zgodę na wstrzymanie czynności

egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego do organu wnioskującego

w państwie obcym, a ten – do właściwego organu (wierzyciela) na

terytorium swojego kraju. Stanowisko tego organu dociera do organu

egzekucyjnego odwrotną drogą za pośrednictwem Ministra Finansów.

Proponowana zmiana uprości i przyspieszy rozpatrywanie wniosków

składanych w toku realizacji przez organy egzekucyjne tytułów wykonaw-

czych obejmujących należności pieniężne obcego państwa,

11)art. 26b – przepis określa sposób działania wierzyciela, jeżeli w trakcie

postępowania egzekucyjnego zobowiązany złoży deklarację korygującą

wysokość dochodzonej należności lub zostanie wydane orzeczenie określające

inną wysokość pieniężną niż objęta tytułem wykonawczym. W § 2 zamieszczono

upoważnienie do określenia, w drodze rozporządzenia, wzoru formularza

aktualizacji tytułu wykonawczego,

12)art. 26c – w zakresie ochrony wierzycieli dochodzących swoich należności w

toku egzekucji administracyjnej wprowadzono przepis dotyczący skargi

pauliańskiej na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym. Wprowadzenie tej

8

regulacji będzie lepiej chronić interesy wierzyciela oraz zmierzać do poprawy

efektywności egzekucji,

13)art. 27 – zmiana ma na celu uproszczenie tytułu wykonawczego przez zmniej-

szenie zakresu danych umieszczanych obowiązkowo w tytule wykonawczym

przez wykreślenie tych, które nie mają znaczenia praktycznego dla wszczęcia i

prowadzenia postępowania egzekucyjnego. W szczególności rezygnuje się z

zawarcia informacji dotyczących:

– stawki odsetek z tytułu niezapłacenia należności w terminie (przy

pozostawieniu obowiązku podania ich rodzaju),

– zabezpieczenia należności hipoteką lub zastawem,

– podstawy prawnej pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej,

– wskazania środków egzekucyjnych stosowanych w egzekucji

należności pieniężnych,

– dołączenia dowodu doręczenia upomnienia, wprowadzając równo-

cześnie obowiązek podania daty doręczenia tego upomnienia i kwotę

należnych kosztów z tego tytułu.

Jednocześnie wprowadza się obowiązek umieszczenia w tytule

wykonawczym numeru NIP, a w przypadku jego braku PESEL albo

REGON, które to dane umożliwią organowi egzekucyjnemu szybkie i

właściwe odnalezienie osoby zobowiązanego w systemach infor-

matycznych, które są wykorzystywane w toku postępowania

egzekucyjnego,

14)art. 27c – zmiana stanowi doprecyzowanie treści dotychczasowego brzmienia

zmienianego przepisu przez wskazanie, że tytuł wykonawczy jest wystawiany na

oboje małżonków w sytuacji, gdy egzekucja ma być prowadzona w celu

wyegzekwowania należności pieniężnej, za którą odpowiedzialność ponoszą

małżonkowie z majątku wspólnego oraz z ich majątków osobistych,

15)art. 27d – proponuje się wprowadzenie przepisów regulujących procedurę

dochodzenia należności zobowiązanego z majątku wspólnego zobowiązanego

i jego małżonka. Dotychczas istniały rozbieżności interpretacyjne co do

możliwości oraz trybu dochodzenia tych należności z majątku wspólnego

9

zobowiązanego i jego małżonka. Wprawdzie przepisy art. 26 i 29 Ordynacji

podatkowej przewidywały taką możliwość, jednakże przepisy ustawy o

postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie określały trybu i zasad prowa-

dzenia egzekucji z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka.

Proponowany art. 27d przewiduje, że podstawą do prowadzenia egzekucji

z majątku wspólnego jest tytuł wykonawczy wystawiony na zobowiązanego,

przy czym małżonkowi zobowiązanego został przyznany środek ochrony jego

praw w postaci możliwości zgłoszenia organowi egzekucyjnemu sprzeciwu w

terminie 14 dni od dnia uzyskania wiadomości o czynności egzekucyjnej

skierowanej do majątku wspólnego. Proponowany art. 27d przewiduje również,

że organem właściwym do rozpatrzenia sprzeciwu małżonka zobowiązanego

jest wierzyciel, który wyda w tym zakresie postanowienie, na które służy

małżonkowi zobowiązanego zażalenie, w konsekwencji także skarga do sądu

administracyjnego. Tym samym zapewniono małżonkowi pełną ochronę

prawną, bez dodatkowego obciążenia organu egzekucyjnego koniecznością

prowadzenia postępowania w sprawie zgłoszonego sprzeciwu. To wierzyciel

przy wydawaniu postanowienia w tej sprawie będzie zobowiązany do

zbadania, czy istnieje podstawa prawna do dochodzenia danej należności

pieniężnej z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka, wierzyciel

będzie zobowiązany również do zbadania i oceny zgłoszonych przez

małżonka okoliczności. Wierzyciel po stwierdzeniu braku podstaw do

uwzględnienia sprzeciwu wyda postanowienie oddalające sprzeciw małżonka

zobowiązanego i nadające tytułowi wykonawczemu klauzulę o skierowaniu

egzekucji przeciwko małżonkowi zobowiązanego z ograniczeniem jego

odpowiedzialności do majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka.

Postanowienie to po uzyskaniu przymiotu ostateczności, będzie podstawą do

dalszej realizacji zastosowanego środka bądź podjęcia innych środków

egzekucyjnych skierowanych do majątku wspólnego zobowiązanego i jego

małżonka. Postanowienie to stanie się z mocy prawa częścią tytułu wykonaw-

czego. W proponowanym art. 27d została przewidziana sytuacja, gdy

małżonek zachowuje bierną postawę w toku egzekucji prowadzonej do

majątku wspólnego. W takim przypadku wierzyciel, jeżeli cel egzekucji tego

wymaga, będzie posiadał uprawnienia do wydania postanowienia o nadaniu

10

klauzuli o skierowaniu egzekucji do majątku wspólnego. Tym samym

zrezygnowano ze wskazywania szczegółowych przypadków, w których

przyznano wierzycielowi prawo do działania z urzędu. Okolicznością

przesądzającą o możliwości działania

z urzędu będzie wykazanie, że wydanie postanowienia o nadaniu klauzuli jest

wymagane ze względu na cel egzekucji administracyjnej,

16)art. 28a – w przypadku przejścia obowiązku objętego tytułem wykonawczym

na następcę prawnego zastosowano konstrukcję zbliżoną do wskazanej w

przypadku odpowiedzialności małżonka (art. 27d) – nadanie przez wierzyciela

klauzuli przeciwko następcy prawnemu wraz z określeniem zakresu jego

odpowiedzialności. Przyjęto zasadę, że zastosowanie dalszych środków

egzekucyjnych może nastąpić po nadaniu klauzuli,

17)art. 28b – wprowadza nowe regulacje prawne umożliwiające dochodzenie

w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych zabezpieczonych

zastawem skarbowym lub hipoteką przymusową. W dotychczasowym stanie

prawnym istniały wątpliwości co do trybu dochodzenia tych należności, pomimo

że zostało dokonane ich zabezpieczenie. Uregulowana procedura w propono-

wanym art. 28b wyjaśnia tę wątpliwość, a ponadto zapewnia nabywcy

przedmiotu dokonanego zabezpieczenia (aktualnemu właścicielowi w chwili

dokonania zajęcia egzekucyjnego) ochronę prawną w postaci możliwości

wzięcia udziału w postępowaniu w sprawie nadania klauzuli o skierowaniu

egzekucji przeciwko temu podmiotowi. Przepis art. 28b stanowi również wystar-

czającą podstawę prawną do uchylenia przez organ egzekucyjny czynności

egzekucyjnych skierowanych do przedmiotu zabezpieczenia, w przypadku

wystąpienia braku podstaw do wydania postanowienia o nadaniu klauzuli o

skierowaniu egzekucji przeciwko aktualnemu właścicielowi przedmiotu zastawu

skarbowego lub hipoteki przymusowej,

18)art. 29 – wprowadza zasadę, że w przypadku stwierdzenia przed wszczęciem

egzekucji przez organ egzekucyjny niespełniania przez tytuł wykonawczy

wymogów określonych w art. 27 § 1 i 2 ustawy lub wad uniemożliwiających jej

przeprowadzenie lub skierowania tytułu wykonawczego do niewłaściwego

miejscowo organu egzekucyjnego, tytuł wykonawczy podlega zwrotowi

11

wierzycielowi. Zwrot tytułu wykonawczego następowałby wraz z pisemną infor-

macją o przyczynie zwrotu, a dopiero na żądanie wierzyciela – wydawane

byłoby w tej sprawie zaskarżalne postanowienie. Sporne z punktu widzenia

wierzycieli zwroty tytułów wykonawczych stanowią bowiem jedynie niewielką

część ogólnej liczby takich zwrotów. Wprowadzenie tych przepisów ma zatem

na celu uproszczenie i usprawnienie obiegu tytułów wykonawczych między

wierzycielami a organami egzekucyjnymi, a przez to przyspieszenie momentu

wszczęcia egzekucji przez właściwy organ egzekucyjny,

19)art. 31 – zmiana wynika z braku ustalonych reguł prawnych dotyczących

zasad współpracy organu egzekucyjnego i rekwizycyjnego. Proponowane

regulacje usuwają ten problem w praktycznym stosowaniu instytucji zlecenia

rekwizycyjnego i wyznaczają zakres praw i obowiązków obydwu tych organów, a

także formę i sposób zakończenia jego realizacji. Równocześnie propozycje

zmian umożliwiają szersze wykorzystanie użytkowanych aplikacji infor-

matycznych do przygotowywania wypisów z tytułów wykonawczych stano-

wiących podstawę zlecenia rekwizycyjnego. Podjęcie czynności egzekucyjnych

przez organ rekwizycyjny będzie następować na podstawie wypisu z tytułu

wykonawczego, a nie jak dotychczas odpisu tytułu wykonawczego. Powyższe

jest konsekwencją proponowanego brzmienia art. 32a ustawy, zgodnie z którym

po doręczeniu odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu okazywanie tytułu

wykonawczego lub wypisu tytułu wykonawczego przy dalszych czynnościach

egzekucyjnych nie byłoby już wymagane. Organ rekwizycyjny nie będzie miał

zatem konieczności posiadania odpisu tytułu wykonawczego zawierającego

wszystkie dane z tytułu wykonawczego, lecz jedynie wypis z tego tytułu,

zawierający dane niezbędne do dokonania zleconych czynności egzekucyjnych.

Tworzenie jedynie wypisu z tytułu wykonawczego będzie natomiast mniej

kosztowne i mniej czasochłonne dla organu egzekucyjnego ze względu na

możliwość wykorzystania istniejących w dużej mierze w tych organach

systemach informatycznych. Organ rekwizycyjny po wykonaniu zlecenia będzie

przekazywać organowi egzekucyjnemu sprawozdanie z dokonanych czynności

wraz z informacją o sposobie rozliczenia uzyskanych środków pieniężnych,

20)art. 31a – przepis ten jest rozszerzeniem propozycji zawartych w art. 19

§ 1a i umożliwia komplementarne stosowanie przez naczelnika urzędu

12

skarbowego środków egzekucyjnych niezastrzeżonych do kompetencji

wierzycieli będących jednocześnie organami egzekucyjnymi w ramach zlecenia

egzekucyjnego, analogicznego w swojej konstrukcji do stosowanego

w przypadku innej właściwości miejscowej zlecenia rekwizycyjnego. Wprowa-

dzenie tej instytucji nie powoduje krzyżowania się uprawnień i usuwa wszelkie

spory dotyczące właściwości organu egzekucyjnego do zakończenia

postępowania egzekucyjnego,

21)art. 32a – wprowadza zasadę, zgodnie z którą po doręczeniu odpisu tytułu

wykonawczego zobowiązanemu okazywanie tytułu wykonawczego lub wypisu

tytułu wykonawczego przy dalszych czynnościach egzekucyjnych nie byłoby już

wymagane. Zmiana ma w znacznym stopniu odciążyć pracę egzekutorów w

terenie (zwolnić ich z obowiązku noszenia w teren tytułów wykonawczych lub ich

wypisów, jeżeli odpis tytułu wykonawczego został uprzednio doręczony

zobowiązanemu),

22)art. 32b – przepis ma usprawnić egzekucję administracyjną. Wprowadza

uprawnienie egzekutora do legitymowania osób obecnych w miejscu, w którym

czynności egzekucyjne mają być lub są wykonywane, w celu ustalenia ich

tożsamości, jeżeli jest to niezbędne do prawidłowego dokonania tych

czynności. Dotychczas egzekutor mógł opierać się wyłącznie na oświadczeniu

tych osób bądź korzystać przy ustaleniu ich tożsamości z pomocy organów

policji. Zmiana ma umożliwić ustalenie tożsamości osoby, co do której

egzekutor powziął przypuszczenie, że może być osobą zobowiązaną, z drugiej

zaś strony ma ochronić zobowiązanego przed obecnością osób trzecich przy

dokonywaniu czynności egzekucyjnych w sytuacji, gdy nie jest to konieczne,

23)art. 33 i 34 – zmiana w art. 33 jest konsekwencją projektowanej w art. 34

zasady, że organem właściwym do rozpatrzenia zarzutów w sprawie prowa-

dzenia egzekucji administracyjnej jest wierzyciel. Obecnie obowiązujące

przepisy w tym zakresie przewidywały w pierwszej kolejności obowiązek

zajęcia stanowiska przez wierzyciela w dwuinstancyjnym postępowaniu

administracyjnym, a następnie wydania postanowienia przez organ

egzekucyjny, które także podlegało instancyjnej kontroli sprawowanej przez

organy wyższego stopnia. Rozwiązania te powodowały znaczne wydłużenie

13

postępowania w sprawie zgłoszonych przez zobowiązanego zarzutów.

Problem powstawał również w sytuacji, gdy organ egzekucyjny był jedno-

cześnie wierzycielem dochodzonych należności. W takim przypadku postano-

wienie wydane przez organ egzekucyjny (np. naczelnika urzędu skarbowego),

po wydaniu postanowienia zawierającego stanowisko wierzyciela przez ten

sam organ, jest uznawane czasami w literaturze oraz w orzecznictwie sądów

administracyjnych (niejednolitym) jako bezprzedmiotowe. Wobec powyższego,

w propozycji nowego brzmienia art. 34 uznano, że organem właściwym do

rozpatrzenia zarzutów jest wyłącznie wierzyciel dochodzonych należności, z

uwagi na treść i charakter tych zarzutów. W konsekwencji został zmieniony w

całości art. 34 regulujący tryb, zasady i terminy rozpatrywania zarzutów przez

ten organ. Zmiana ta spowodowała konieczność uchylenia w art. 33 pkt: 6 (w

części dotyczącej niedopuszczalności zastosowanego środka egzekucyjnego),

8 i 9 wskazujących, że podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji

administracyjnej może być: niedopuszczalność zastosowanego środka

egzekucyjnego (pkt 6), zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego

(pkt 8) oraz prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ (pkt 9), do których

oceny właściwy jest organ egzekucyjny, a nie wierzyciel. Zastosowanie zbyt

uciążliwego środka egzekucyjnego oraz jego dopuszczalność, a także kwestia

prowadzenia egzekucji, tj. dokonywania czynności przez niewłaściwy organ

może być przedmiotem skargi na czynność egzekucyjną, rozpatrywanej w

trybie art. 54. Tym samym została wyeliminowana konkurencyjność środków

służących ochronie praw zobowiązanego, uznawana w doktrynie za

niedopuszczalną,

24)art. 35 – proponowane brzmienie art. 35 nadaje uprawnienie organowi

egzekucyjnemu wstrzymania postępowania egzekucyjnego wyłącznie do dnia

wydania przez wierzyciela postanowienia w sprawie zarzutów lub do dnia

zawieszenia postępowania w trybie, o którym mowa w art. 34 § 4,

25)art. 54 – w propozycji nowego brzmienia art. 54 uwzględniono przysługujący

stronie postępowania środek określony w art. 227 K.p.a., tj. skargę na

przewlekłe załatwienie sprawy przez organ administracji publicznej. Z tych

względów zrezygnowano z istniejącej obecnie możliwości złożenia skargi na

przewlekłość postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 54 § 1 i 2.

14

Podkreślić należy, że w przypadku zobowiązanego tego typu środek

zaskarżenia jest zupełnie nieracjonalny, gdyż to zobowiązany przez swoje

działanie (niewykonanie ciążącego na nim obowiązku) doprowadza do

wszczęcia egzekucji. Rolą natomiast organu egzekucyjnego jest doprowa-

dzenie do wykonania tego obowiązku przez zastosowanie środków egzekucyj-

nych. Ponadto zauważyć należy, że w przypadku przewlekłości postępowań

prowadzonych w ramach postępowania egzekucyjnego (np. rozpatrywanie

wniosków o zawieszenie postępowania, zwolnienie z egzekucji składników

majątku itp.) stronie przysługuje zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie

w trybie art. 37 K.p.a.

W proponowanym brzmieniu art. 54 została zmieniona data, od której liczy

się 14-dniowy termin do wniesienia skargi na czynność egzekucyjną.

Przyjęto, że początkiem biegu tego terminu nie będzie dzień dokonania

zakwestionowanej czynności egzekucyjnej, lecz dzień powiadomienia

strony o dokonanej czynności. Rozwiązanie to jest korzystniejsze dla

zobowiązanego. Dzień powiadomienia o dokonanej czynności jest dniem

następującym zazwyczaj kilka dni po dniu dokonania tej czynności;

zobowiązany miał zatem krótszy niż 14 dni okres na sporządzenie i nadanie

skargi. Zmiana wyeliminuje sytuacje, w których 14-dniowy termin do

wniesienia skargi upływał przed dniem powiadomienia zobowiązanego o

dokonanej czynności.

W proponowanym brzmieniu art. 54 § 3 określono, że w przypadku stwier-

dzenia istotnego naruszenia przepisów prawa organ sprawujący nadzór

uchyla zaskarżoną czynność, z tym że pozostają w mocy prawa osób

trzecich nabyte na skutek tych czynności.

Proponowana zmiana art. 54 § 4 upoważnia organ egzekucyjny, do którego

jest składana skarga na czynności egzekucyjne, oraz organ sprawujący

nadzór do wstrzymania w uzasadnionych przypadkach czynności

egzekucyjnych będących przedmiotem zaskarżenia. Niczym

nieuzasadnione jest wstrzymywanie prowadzenia całego postępowania

egzekucyjnego na podstawie obecnej regulacji tego zagadnienia, skoro

zobowiązany kwestionuje w tym trybie jedynie czynność egzekucyjną, której

15

zgodność z prawem będzie przedmiotem oceny dokonanej przez organ

właściwy do jej rozpatrzenia. Z żądaniem wstrzymania postępowania

egzekucyjnego zobowiązany może wystąpić na podstawie art. 23 § 6 i 7,

26)art. 54a – wprowadzenie regulacji umożliwiającej uchylenie z urzędu

w całości lub w części dokonanych czynności egzekucyjnych w każdym stadium

postępowania egzekucyjnego, w przypadku gdy dalsza realizacja

zastosowanego środka egzekucyjnego jest gospodarczo nieuzasadniona.

Dotychczasowa praktyka organów egzekucyjnych wykazuje, że niejednokrotnie

w postępowaniu egzekucyjnym zachodzi potrzeba uchylenia dokonanych przez

organ egzekucyjny czynności egzekucyjnych. Czynności te mogą stanowić

bowiem przeszkodę do dalszego prowadzenia racjonalnego – w szczególności

pod względem ekonomicznym – postępowania egzekucyjnego, a strony

postępowania nie korzystają ze swoich uprawnień, w szczególności ze środków

zaskarżenia, w celu zmiany istniejącego stanu rzeczy. Obecnie organ

egzekucyjny nie posiada uprawnień do podjęcia działań z urzędu w tym

zakresie, mimo wystąpienia ku temu wyraźnych przesłanek.

Instytucja określona w tym przepisie będzie mogła być zastosowana

wyłącznie z urzędu. Zobowiązany nie posiadałby uprawnień do żądania

uchylenia czynności egzekucyjnych na podstawie tego przepisu, albowiem

przysługuje mu wynikające z art. 54 prawo wniesienia skargi na czynność

egzekucyjną, której pozytywne rozpatrzenie może skutkować uchyleniem

dokonanej czynności.

Wskazać należy, że uchylenie czynności egzekucyjnych stanowi bezpiecz-

niejszą dla wierzyciela instytucję niż zwolnienie z egzekucji określone

w art. 13, gdyż umożliwia podjęcie takiej czynności przez organ

egzekucyjny w przypadku zmiany przesłanek jej uprzedniego uchylenia,

27)art. 56 – zmiana ma na celu wyeliminowanie wątpliwości w zakresie skutków

uchylenia do ponownego rozpatrzenia w postępowaniu podatkowym lub

administracyjnym lub uchylenia w postępowaniu przed sądem administracyjnym

decyzji określającej obowiązek o charakterze pieniężnym, będącej podstawą

egzekucji. Wskazane okoliczności powodują zawieszenie postępowania

egzekucyjnego. Przekazanie do ponownego rozpatrzenia sprawy określenia

16

wysokości zobowiązania podatkowego nie oznacza, że powyższe zobowiązanie

stało się niewymagalne i że powstała przesłanka do umorzenia postępowania

egzekucyjnego. Zgodnie bowiem z art. 59 ustawy postępowanie egzekucyjne

umarza się, jeżeli wystąpi jedna z przesłanek enumeratywnie wymienionych w

tym przepisie. Wobec tego, że uchylenie decyzji wywołuje tylko skutki ex nunc,

tj. od chwili uchylenia decyzji nie można stwierdzić, że zobowiązanie stało się

niewymagalne. Nie powstaje zatem przesłanka do umorzenia postępowania

egzekucyjnego. Uchylenie przedmiotowej decyzji i przekazanie sprawy do

ponownego rozpatrzenia powoduje natomiast, że organ egzekucyjny do

momentu ponownego wydania decyzji nie posiada aktualnej informacji o

wysokości tego zobowiązania. Niezbędne jest zatem zawieszenie postępowania

egzekucyjnego do czasu wydania ponownej decyzji, w szczególności w

kontekście biegu terminu przedawnienia tej należności oraz zachowania

interesów finansów publicznych,

28)art. 59 – w § 1 w pkt 7 ograniczono możliwość umarzania postępowania

z uwagi na niedopuszczalność zastosowanego środka egzekucyjnego

wyłącznie do egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym. W

odniesieniu do należności pieniężnych okoliczność ta może być bowiem

przedmiotem postępowania wszczętego skargą zobowiązanego na dokonaną

czynność egzekucyjną podjętą w celu zastosowania bądź realizacji środka

egzekucyjnego. W ramach skargi określonej w art. 54 jest badana bowiem nie

tylko zgodność z prawem dokonanej przez organ egzekucyjny czynności

egzekucyjnej, lecz również dopuszczalność środka egzekucyjnego,

w ramach którego dana czynność egzekucyjna jest wykonywana. W przypadku

uznania zastosowanego środka egzekucyjnego za niedopuszczalny, zostanie on

uchylony, natomiast nie powinno to powodować umorzenia całego

postępowania egzekucyjnego, skoro ustawa przewiduje szereg innych środków

egzekucyjnych w zależności od posiadanych przez zobowiązanego składników

majątkowych, z których egzekucja może być prowadzona.

W pkt 8a określono maksymalny, 3-miesięczny okres zawieszenia

postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 56 § 1 pkt 1a; ma to służyć

przeciwdziałaniu nadmiernemu przedłużaniu postępowania prowadzonego

przez wierzyciela w przedmiocie egzekwowanego obowiązku. Po

17

bezskutecznym upływie tego terminu następowałoby umorzenie

postępowania egzekucyjnego. W zakresie zobowiązań podatkowych termin

ten jest skorelowany z analogicznymi uregulowaniami dotyczącymi zwrotu

nadpłaty, zawartymi w art. 77 § 3 Ordynacji podatkowej,

29)art. 61 – nowa redakcja przepisu art. 61 ma na celu wyjaśnienie wątpliwości

związanych z kwestią ponownego wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Wobec braku uregulowania tej kwestii, praktyka w tym zakresie była dotychczas

niejednolita. Ponowne wszczęcie postępowania egzekucyjnego jest odrębnym

postępowaniem mimo, że warunkiem jego wszczęcia jest wskazanie przez

wierzyciela majątku zobowiązanego, z którego może być prowadzona

egzekucja. Możliwość ponownego prowadzenia postępowania egzekucyjnego

na podstawie nowego tytułu wykonawczego daje zobowiązanemu prawo

ponownego wnoszenia zarzutów,

30)art. 62 – proponowana zmiana doprecyzowuje zakres i tryb łącznego prowa-

dzenia egzekucji po zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej

rzeczy albo prawa majątkowego. Dotychczasowa praktyka wykazała, że organy

egzekucyjne w różny sposób dokonują interpretacji tego przepisu, niekiedy

uznając, że organ egzekucyjny uprawniony do łącznego prowadzenia egzekucji

jest uprawniony do prowadzenia całej egzekucji administracyjnej i sądowej, a nie

egzekucji w zakresie składnika majątkowego, objętego zbiegiem egzekucji.

Zajęcie przedmiotów majątkowych zobowiązanego następuje nie w ogólności,

lecz w ramach określonych postępowań egzekucyjnych, zatem zbieg egzekucji

następuje tylko w tych właśnie konkretnych postępowaniach i dotyczy

określonego składnika majątkowego. W przepisie określono, że w przypadku

wyznaczenia administracyjnego organu egzekucyjnego do łącznego prowa-

dzenia egzekucji z tej samej rzeczy albo prawa, organ ten podejmuje łączne

prowadzenie egzekucji z rzeczy albo prawa objętego zbiegiem egzekucji na

podstawie potwierdzonej za zgodność z oryginałem przez administracyjny organ

egzekucyjny lub komornika sądowego kopii tytułu wykonawczego, będącego

uprzednio podstawą wszczęcia egzekucji sądowej. Po zakończeniu realizacji

środka egzekucyjnego do tej rzeczy albo prawa, organ egzekucyjny przekazuje

komornikowi sądowemu informację o uzyskanych środkach pieniężnych i

sposobie ich rozliczenia między poszczególnych wierzycieli. W przypadku zaś

18

wyznaczenia komornika sądowego do łącznego prowadzenia egzekucji z tej

samej rzeczy albo prawa, administracyjny organ egzekucyjny sporządza wypis z

tytułu wykonawczego i przekazuje go do komornika sądowego

w celu podjęcia łącznego prowadzenia egzekucji z rzeczy albo prawa objętego

zbiegiem egzekucji. Przy czym wyznaczenie komornika sądowego do łącznego

prowadzenia egzekucji z tej samej rzeczy lub prawa nie stoi na przeszkodzie w

podejmowaniu przez administracyjny organ egzekucyjny czynności

egzekucyjnych w celu dochodzenia należności pieniężnych z rzeczy lub praw,

innych niż objęte zbiegiem egzekucji sądowej i administracyjnej,

31)art. 63 – proponowana zmiana § 1 tego artykułu doprecyzowuje zakres

łącznego prowadzenia egzekucji administracyjnej po zbiegu egzekucji

administracyjnej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego. Dotychczasowa

praktyka wykazała, że organy egzekucyjne w różny sposób dokonują inter-

pretacji tego przepisu, niekiedy uznając, że organ egzekucyjny uprawniony do

łącznego prowadzenia egzekucji administracyjnej jest uprawniony do prowa-

dzenia całej egzekucji administracyjnej. Zmiana § 1 w sposób wyraźny tę

kwestię reguluje, stanowiąc, że łączne prowadzenie egzekucji obejmuje

wyłącznie egzekucję do rzeczy albo prawa majątkowego, do których nastąpił

zbieg, co oznacza, że czynności w zakresie egzekucji z rzeczy lub praw mająt-

kowych nieobjętych zbiegiem każdy z organów egzekucyjnych dokonuje

samodzielnie w ramach prowadzonego przez siebie postępowania egzekucyj-

nego.

W § 4 wprowadza się zasadę, zgodnie z którą organ przejmujący łączne

prowadzenie egzekucji do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego

zawiadamia o tym zobowiązanego, wierzyciela oraz dłużnika zajętej

wierzytelności.

Proponowany przepis § 6 umożliwi z kolei odpowiednie stosowanie do

spraw przejętych w wyniku zbiegu egzekucji administracyjnych przepisów

dotyczących zlecenia rekwizycyjnego,

32)art. 64c – zawiera doprecyzowanie przesłanek, związanych ze zwrotem tytułu

wykonawczego wierzycielowi, których wystąpienie skutkuje obciążeniem tego

wierzyciela opłatą z tytułu zwrotu wydatków oraz zmianą kwoty tej opłaty

19

związaną z wysokością wydatków faktycznie ponoszonych przez organ

egzekucyjny. Równocześnie w celu ochrony interesów wierzycieli

i uproszczenia ich współpracy z organem egzekucyjnym, wprowadza się zasadę

obciążania wierzyciela przedmiotową opłatą wyłącznie w przypadku zażądania

od organu egzekucyjnego wydania postanowienia w sprawie zwrotu tytułu

wykonawczego. W sprawach niespornych opłata nie występowałaby (§ 2).

Uprawnienie organu egzekucyjnego do wydawania postanowienia w

sprawie kosztów również w sytuacji, gdy uzna to za uzasadnione, np. w

celu zwiększenia zaufania stron do organu administracji publicznej.

Dokonano również zmiany terminów, w których zobowiązany może wnieść

do organu egzekucyjnego żądanie wydania postanowienia w sprawie

kosztów egzekucyjnych i zasad ich obliczania. Propozycja ta służyć ma

zwiększeniu realnej możliwości weryfikacji przez zobowiązanego prawidło-

wości naliczania przez organ egzekucyjny opłat i wydatków egzekucyjnych

(§ 7 i 8). Wprowadzono zasadę przypisania środków

pieniężnych należnych z tytułu kosztów egzekucyjnych na rzecz tego

organu, który dokonał czynności egzekucyjnych, powodujących powstanie

tych kosztów, w miejsce obowiązującej obecnie zasady przynależności tych

środków temu organowi, który je wyegzekwował. Zmiana ta jest związana z

innymi przepisami porządkującymi właściwość organów egzekucyjnych (art.

19 i 31a). Równocześnie środki pieniężne pochodzące z czynności

egzekucyjnych stosowanych w najszerszym zakresie (zajęcie wierzytel-

ności, ruchomości) podlegałyby podziałowi w stosunku do kwot

wyegzekwowanych należności,

33)art. 64g – udzielanie podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą ulg w

formie umorzenia w całości lub w części oraz rozłożenia na raty zapłaty kosztów

egzekucyjnych, na podstawie art. 64e i 64f ustawy o postępowaniu

egzekucyjnym w administracji, może stanowić pomoc publiczną. W celu

umożliwienia podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą korzystania z

ulg w zakresie pomocy de minimis, w projektowanej ustawie zostało zawarte

odesłanie do warunków udzielania tej pomocy na zasadach określonych w

bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących

pomocy w ramach zasady de minimis. Wraz z wejściem w życie projektowanej

20

regulacji, z obiegu prawnego zostaną wycofane przepisy rozporządzenia Rady

Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie udzielania niektórych ulg w

ramach pomocy de minimis, w części dotyczącej udzielania pomocy de minimis

w formie ulg w zakresie kosztów egzekucyjnych. Ponadto, mając na uwadze, że

zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006

r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis, pomoc de

minimis nie może być udzielona przedsiębiorcy znajdującemu się w trudnej

sytuacji ekonomicznej w rozumieniu pkt 9-11 Wytycznych wspólnotowych

dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych

przedsiębiorstw, w projektowanym przepisie przewidziano możliwość udzielania

przedmiotowej pomocy jako pomocy indywidualnej, np. na restrukturyzację

przedsiębiorstw albo pomocy na restrukturyzację udzielaną w ramach

programów pomocowych zatwierdzonych przez Komisję Europejską,

34)art. 65 – zmieniono dotychczasowe upoważnienie dla Ministra Finansów do

wydania rozporządzenia określającego sposób ustalania i dokumentowania

wydatków egzekucyjnych,

35)art. 66 § 4 – wprowadzono zasadę, że opłaty komorniczej nie pobiera się od

należności dochodzonych na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego nie

tylko przez urząd skarbowy i naczelnika urzędu skarbowego (jak to było

dotychczas), ale także przez ministra właściwego do spraw finansów publicz-

nych.

§ 7 – celem zmiany jest sprecyzowanie trybu dochodzenia opłaty komor-

niczej należnej od wierzyciela, w przypadku gdy nie została ona potrącona

z wyegzekwowanych kwot pieniężnych, a wierzyciel ten uchyla się od

zapłaty tej opłaty na żądanie organu egzekucyjnego,

36)art. 66b § 2a – bardzo duża, i stale rosnąca, ilość wniosków wpływających do

Ministra Finansów zarówno od polskich wierzycieli i organów egzekucyjnych, jak

również od państw obcych powoduje konieczność powierzenia izbom

skarbowym wykonywania niektórych czynności związanych z pełnieniem przez

Ministra Finansów funkcji organu wnioskującego i organu wykonującego. Projek-

towany przepis daje Ministrowi Finansów możliwość wydania stosownego

upoważnienia dla tych organów,

21

37)art. 66f – zmiana jest konsekwencją zmiany wprowadzonej w art. 66zl i polega

na rozszerzeniu upoważnienia dla Ministra Finansów do określenia wzoru

zarządzenia zabezpieczenia stanowiącego podstawę zabezpieczenia należności

państwa obcego, który będzie uwzględniał odmienny tryb wnoszenia zarzutów

przez zobowiązanych, wobec których wszczęto postępowanie zabezpieczające

na wniosek obcego państwa,

38)art. 66y § 4 – zmiana ma na celu wyeliminowanie wątpliwości inter-

pretacyjnych powstałych na gruncie wprowadzenia zaktualizowanego tytułu

wykonawczego,

39)art. 66za – w praktyce często się zdarza, że adres wskazany w zagranicznym

tytule wykonawczym, na podstawie którego jest wystawiany polski tytuł

wykonawczy przez Ministra Finansów, ulega dezaktualizacji. Biorąc pod uwagę

określony w art. 66za § 1 3-miesięczny termin od daty otrzymania wniosku na

przesłanie zagranicznego tytułu wykonawczego do realizacji do właściwego

organu egzekucyjnego, a następnie wynikający z art. 66zc § 2 ustawy

obowiązek poinformowania obcego państwa o podjętych działaniach oraz

wynikach prowadzonego postępowania egzekucyjnego – nie później niż w dniu

kończącym 6-miesięczny okres, liczony od dnia potwierdzenia otrzymania

wniosku – jest niezbędne zapewnienie szybkości działania organów zaangażo-

wanych w realizację wniosku państwa obcego. Celowi temu służy projektowany

zapis, który wprowadza odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 29 § 2a,

nakazując organowi egzekucyjnemu ustalonemu przez Ministra Finansów na

podstawie zagranicznego tytułu wykonawczego, który okazał się niewłaściwy z

uwagi na zmianę miejsca zamieszkania lub siedziby przez zobowiązanego,

przesłanie otrzymanego tytułu wykonawczego do organu egzekucyjnego

właściwego dla zobowiązanego po zmianie adresu w Polsce,

40)art. 66zh § 1 – zmiana jest konsekwencją zmiany art. 33 ustawy i ma

charakter porządkowy,

41)art. 66zj – zmiana ma na celu wydłużenie terminu na wnoszenie zarzutów

przez zobowiązanych zamieszkujących lub mających siedzibę poza granicami

Rzeczypospolitej Polskiej, w stosunku do których jest prowadzona egzekucja na

terytorium państwa obcego. Brak odrębnej regulacji w tym zakresie powodował,

22

że w każdym przypadku obowiązywał określony w art. 27 § 1 pkt 9 7-dniowy

termin na wniesienie zarzutów, który jest zbyt krótki dla zobowiązanych, do

których egzekucja jest prowadzona na terytorium innego państwa.

Z reguły wniesienie zarzutów dotyczących tytułu wykonawczego

wystawionego przez polskiego wierzyciela lub należności pieniężnych

powstałych w Polsce przez tę grupę zobowiązanych wymaga skorzystania

nie tylko z pomocy prawnej, ale również z usług tłumacza. W celu

umożliwienia tym zobowiązanym podjęcia określonych działań na

terytorium obcego państwa proponuje się wydłużyć termin na wnoszenie

zarzutów w takich przypadkach do 30 dni od daty doręczenia tytułu

wykonawczego na terytorium tego państwa. Należy przy tym dodać, że w

niektórych państwach (np. Szwecja) nie ma limitów czasowych na

korzystanie z możliwości wnoszenia zarzutów na wszczęcie postępowania

egzekucyjnego, w innych zaś terminy te wynoszą kilka miesięcy,

42)art. 66zk § 2 – proponowana zmiana ma na celu wyeliminowanie wątpliwości

interpretacyjnych i ujednolicenie trybu działania organów egzekucyjnych w

przypadku otrzymania od państwa obcego informacji, które mają skutkować

zaprzestaniem prowadzenia egzekucji. W praktyce bowiem niektóre organy

egzekucyjne traktowały informację otrzymaną od obcego państwa jako żądanie

wierzyciela, o którym mowa w art. 59 § 1 pkt 9 ustawy, i umarzały postępowanie

egzekucyjne na podstawie art. 59 § 3 ustawy. Natomiast zaprzestanie działań

prowadzonych przez organ egzekucyjny, o którym mowa w art. 66zk § 2 ustawy,

jest odrębnym sposobem zakończenia postępowania egzekucyjnego,

właściwym do realizacji wniosków państw obcych o pomoc w egzekucji,

43)art. 66zl – obowiązujące obecnie w zmienianym artykule odesłanie do

odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących dochodzenia należności do

zabezpieczania należności na wniosek państwa obcego powodował wątpliwości

interpretacyjne w zakresie podstawy dokonywania zabezpieczenia tych

należności w świetle przepisów art. 66za. Projektowany przepis wyeliminuje te

wątpliwości, a ponadto pozwoli na rozszerzenie upoważnienia dla Ministra

Finansów zawartego w art. 66f w celu określenia wzoru zarządzenia zabez-

pieczenia należności państw obcych uwzględniającego odmienności w zakresie

23

trybu wnoszenia zarzutów na wszczęcie postępowania zabezpieczającego na

wniosek obcego państwa,

44)art. 66zm – zmiana ma na celu zapewnienie możliwości przerwania lub

zawieszenia biegu terminu przedawnienia w przypadku doręczenia tytułu

wykonawczego lub podjęcia czynności egzekucyjnych na terenie obcego

państwa. Konieczność wprowadzenia tej zmiany jest podyktowana

występującymi różnicami w procedurach egzekucyjnych występujących w

różnych państwach, np. zezwolenie na zapłatę zaległości objętej tytułem

wykonawczym (w tym przypadku polskim) bez dokonywania czynności

egzekucyjnej. W efekcie zdarzały się sytuacje, w których termin pozostawiony

zobowiązanemu w państwie obcym na dobrowolne uregulowanie zaległości

przekraczał termin przedawnienia zaległości określony przepisami

obowiązującymi w Polsce (art. 70 § 4 ustawy – Ordynacja podatkowa). Brak

przed tym terminem dokonania czynności egzekucyjnej, o której zobowiązany

został powiadomiony, powodował, że zobowiązanie objęte polskim tytułem

wykonawczym ulegało przedawnieniu. Zmiana ta powoduje konieczność

wprowadzenia zmiany w art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej,

45)art. 67 – przepis zmienia dotychczasowe podejście do kwestii stosowania

środków egzekucyjnych. Podstawy zastosowania środków egzekucyjnych nie

stanowi protokół, zawiadomienie itd., lecz tytuł wykonawczy, a wymienione w

tym artykule dokumenty mają jedynie potwierdzać dokonanie czynności

zmierzających do zastosowania lub zrealizowania środków egzekucyjnych.

Dotychczasowe brzmienie art. 67 ustawy interpretowano jako zawierające

zasadę formalizmu, której naruszenie powodowało nieważność zastosowanych

środków egzekucyjnych,

46)art. 67a § 3 – wprowadza zasadę, że rozporządzenie ruchomością, wierzytel-

nością lub prawem majątkowym po ich zajęciu nie ma wpływu na dalsze

postępowanie egzekucyjne. Analogiczne rozwiązanie jest zawarte w przepisach

regulujących egzekucję z nieruchomości. Wprawdzie w dotychczasowym stanie

prawnym podobne rozwiązania prawne były przewidziane również w przepisach

regulujących inne środki egzekucyjne, np. przepis

art. 72 § 3 ustawy dotyczący egzekucji z wynagrodzenia, niemniej z uwagi na

24

wagę i znaczenie zakazu rozporządzania i obciążania składników majątkowych,

które uprzednio zostały zajęte przez organ egzekucyjny, zasada powinna mieć

zastosowanie przy realizacji wszystkich środków egzekucyjnych. W celu

wyeliminowania wszelkich wątpliwości zaistniała konieczność wprowadzenia tej

zasady w przepisach ogólnych regulujących egzekucję należności pieniężnych,

47)art. 68 – uchylenie art. 68 jest konsekwencją kompleksowego uregulowania

trybu zastosowania środka egzekucyjnego z pieniędzy w art. 71c i 71d, w tym

zawarcia w tych przepisach norm znajdujących się obecnie w art. 68,

48) art. 70a – usunięcie przeszkody w postaci istniejącego obecnie obowiązku

obligatoryjnego wstrzymania realizacji środka egzekucyjnego z rzeczy lub prawa

majątkowego w przypadku ustalenia obciążenia rzeczowego tej rzeczy lub

prawa majątkowego w celu zabezpieczenia innej niż egzekwowana należność,

przy równoczesnym wprowadzeniu procedury umożliwiającej uwzględnienie

podmiotu rzeczowo zabezpieczonego przy podziale kwoty uzyskanej z egzekucji

obciążonej rzeczy lub prawa majątkowego. Występujący w obowiązującym

stanie prawnym zakaz sprzedaży zarówno ruchomości jak i nieruchomości,

obciążonych odpowiednio zastawem lub hipoteką korzystającą z pierwszeństwa

zaspokojenia na zabezpieczenie innej wierzytelności, jest bowiem

niepotrzebnym utrudnieniem w prowadzeniu egzekucji administracyjnej. Często

bowiem bezczynność wierzyciela zabezpieczonego rzeczowo blokuje

automatycznie jakąkolwiek możliwość działania ze strony administracyjnego

organu egzekucyjnego, również w takim przypadku, gdy wartość obciążonego

mienia przewyższa zabezpieczoną wierzytelność. W przypadku ustalenia, że

wartość zabezpieczonej wierzytelności korzystającej z pierwszeństwa

zaspokojenia przed egzekwowaną należnością jest wyższa niż wartość mienia,

z którego prowadzi się egzekucję, organ egzekucyjny będzie mógł wstrzymać

realizację tego środka egzekucyjnego do czasu zmiany tej relacji przez

całkowite lub częściowe wygaśnięcie zabezpieczonej wierzytelności,

49)art. 70b – według proponowanych zmian, wstrzymanie realizacji zajęcia

wierzytelności obciążonej zastawem lub hipoteką wywierałoby skutek tylko do

wysokości kwoty zabezpieczonej rzeczowo. W pozostałej części brak jest

bowiem postaw prawnych do odmowy uznania skuteczności zajęcia wierzytel-

25

ności dokonanego przez administracyjny organ egzekucyjny, a mimo to zajęcie

na podstawie obecnie obowiązujących przepisów nie może być realizowane,

50)art. 71a – celem tej zmiany jest zwiększenie skuteczności kontroli realizacji

zastosowanego środka egzekucyjnego przeprowadzanej przez organ

egzekucyjny przez wprowadzenie bardziej szczegółowych uregulowań

dotyczących przebiegu takiej kontroli, a także określenie sytuacji, w których

czynności kontrolne nie są niezbędne do wydania postanowienia określającego

wysokość nieprzekazanej kwoty przez dłużnika zajętej wierzytelności.

Ponadto w proponowanym przepisie objęto taką kontrolą w szczególnej

formie banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w których

dokonano zajęcia egzekucyjnego wierzytelności z rachunków bankowych.

Kontrola ta będzie wykonywana przez organ egzekucyjny w jego siedzibie

na podstawie przekazanych przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędno-

ściowo-kredytową na jego żądanie historii operacji dokonywanych na

zajętych rachunkach bankowych. W obecnym stanie prawnym jakakolwiek

kontrola realizacji zajęcia wierzytelności przez banki jest niemożliwa, co

stwarza potencjalne niebezpieczeństwo dla właściwej ochrony interesów

wierzycieli

– instytucji znajdujących się w sferze finansów publicznych,

51)art. 71b – usunięcie wątpliwości interpretacyjnych występujących w aktualnym

stanie prawnym, związanych z ustalaniem przez organ egzekucyjny faktu

„bezpodstawności” uchylania się dłużnika zajętej wierzytelności od przekazania

zajętej wierzytelności. Stan ten powinien jednoznacznie wynikać z dokumentów

zgromadzonych podczas kontroli zajęcia wierzytelności,

52)art. 71c – wprowadzony przepis reguluje szczegółowo tryb zastosowania

środka egzekucyjnego z pieniędzy, analogicznie do przepisów dotyczących

pozostałych środków egzekucyjnych. Według projektu, egzekucja z pieniędzy

następowałaby, co do zasady, przez wezwanie ustne skierowane przez poborcę

skarbowego do zobowiązanego,

53)art. 71d – uregulowano możliwość skierowania do zobowiązanego wezwania

do zapłaty przez organ egzekucyjny również w formie pisemnej. Korzyści z

takiego rozwiązania wydają się następujące: zwiększenie efektywności

26

egzekucji administracyjnej (bowiem często takie wezwanie będzie miało lepszy

skutek niż wizyta poborcy, a przy okazji o wiele tańszy), możliwość lepszego

wykorzystania zasobów ludzkich zatrudnionych w komórkach egzekucyjnych, w

szczególności w terenach wiejskich. Doręczenie pisemnego wezwania do

zapłaty również miałoby skutek przerwania biegu terminu przedawnienia,

54)art. 71e – w przepisie tym zawarto normę znajdującą się dotychczas

w uchylanym art. 68 § 3 ustawy w brzmieniu dostosowanym odpowiednio do

proponowanego art. 71c,

55)art. 104a – wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym organ egzekucyjny

mógłby nie podejmować czynności egzekucyjnych zmierzających do sprzedaży

zajętych ruchomości, jeżeli zobowiązany m.in. ujawnił składniki majątkowe,

których jest właścicielem lub współwłaścicielem i złożył pisemne oświadczenie,

że będzie w okresach miesięcznych, w terminach wskazanych w oświadczeniu,

wpłacał na poczet egzekwowanej należności kwotę stanowiącą co najmniej 10%

egzekwowanej należności, a całość egzekwowanej należności zostanie

zapłacona w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia, a ponadto

zobowiązany dokonuje wpłat zgodnie z tym oświadczeniem. Rozwiązanie takie

mogłoby być stosowane jednokrotnie w toku prowadzonego postępowania

egzekucyjnego. Przepis ten ma na celu umożliwienie zobowiązanemu uniknięcia

sprzedaży ruchomości zajętych w administracyjnym postępowaniu

egzekucyjnym, jeżeli w krótkim czasie będzie w stanie uregulować zaległości.

Warunkiem niepodejmowania czynności egzekucyjnych w celu sprzedaży tych

ruchomości jest uzyskanie przez organ egzekucyjny pełnej wiedzy o składnikach

majątkowych zobowiązanego oraz uznanie, że wolne od obciążenia składniki w

pełni zabezpieczają interesy wierzyciela w kwocie większej niż dochodzone

zaległości. Zastąpienie sprzedaży ruchomości okresowymi wpłatami

zobowiązanego (przez maksymalnie 6 miesięcy) wypełnia jedną z zasad prowa-

dzenia egzekucji zawartą w art. 7 § 2 nowelizowanej ustawy. Konstrukcja warun-

kowego niepodejmowania czynności egzekucyjnych w stosunku do pewnego

rodzaju ruchomości znajduje zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym w

administracji na podstawie art. 8a § 2 nowelizowanej ustawy,

27

56)art. 110 – ze względu na znaczny wzrost wysokości egzekwowanych

należności szczególne znaczenie ma zmiana regulacji egzekucji z

nieruchomości, jako najcenniejszego z reguły składnika majątku

zobowiązanego, dającego realną możliwość uzyskania zaspokojenia.

Dotychczasowa regulacja ogranicza możliwość zastosowania egzekucji z

nieruchomości do sytuacji, gdy spełnione są dwie przesłanki: egzekucja jest

prowadzona w celu wyegzekwowania należności pieniężnych określonych lub

ustalonych w decyzji ostatecznej, a zastosowanie innych środków

egzekucyjnych w egzekucji należności pieniężnych nie było możliwe lub okazało

się bezskuteczne. Obecnie obowiązujące rozwiązanie ogranicza możliwość

zastosowania egzekucji z nieruchomości do wyjątkowych sytuacji, czyniąc ten

środek w praktyce mało skutecznym. Istotą proponowanych zmian jest

poprawienie skuteczności egzekucji z nieruchomości. Wprowadzono

rozwiązanie dopuszczające egzekucję z nieruchomości wtedy, gdy

zastosowanie innych środków egzekucyjnych w egzekucji należności

pieniężnych nie było możliwe lub egzekucja okazała się w całości lub w części

bezskuteczna (§ 1). Wprowadzono również możliwość zastosowania tego

środka na żądanie zobowiązanego (§ 2). W wielu bowiem przypadkach

zastosowanie egzekucji z nieruchomości może okazać się dla zobowiązanego

mniej uciążliwe niż zastosowanie innych środków. Ponadto umożliwiono

stosowanie egzekucji z nieruchomości także wtedy, kiedy należność wynika z

deklaracji, zeznania, zgłoszenia celnego, deklaracji rozliczeniowej albo infor-

macji o opłacie paliwowej (§ 6).

W § 4 wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym niezłożenie przez

wierzyciela wniosku o zastosowanie egzekucji z nieruchomości w terminie

3 miesięcy od daty doręczenia informacji o tym, że zastosowanie innych

środków egzekucyjnych nie było możliwe lub egzekucja okazała się mało

skuteczna, wypełnia przesłankę bezskuteczności egzekucji z tej

nieruchomości. W takiej sytuacji posiadanie przez zobowiązanego

nieruchomości jako jedynego majątku nie będzie stanowić przeszkody do

umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 59 § 2. W celu

usprawnienia egzekucji z nieruchomości oraz zobowiązania wierzyciela do

większej staranności przy podejmowaniu działań zmierzających do

28

skorzystania z tego środka odstąpiono od dotychczasowych rozwiązań

dotyczących zaliczki m.in. sukcesywnego jej wpłacania – w miarę podej-

mowania przez organ kolejnych czynności egzekucyjnych, uzależnienia

wysokości zaliczki od kwoty egzekwowanych należności. Przyjęto, że

wysokość zaliczki organ egzekucyjny będzie określał na podstawie

przewidywanych wydatków. Kwota zaliczki należna od jednego wierzyciela

nie będzie zaś większa niż 5-krotność minimalnego wynagrodzenia za

pracę. W uzasadnionych przypadkach organ egzekucyjny będzie mógł

żądać zaliczki również w trakcie egzekucji z nieruchomości, uwzględniając

kwotę planowanych wydatków oraz wysokość należności egzekwowanych

od poszczególnych wierzycieli. W sytuacji niewpłacenia zaliczki przez

wierzyciela wniosek o zastosowanie egzekucji z nieruchomości będzie

zwracany wierzycielowi,

57)art. 111k – zmiana jest konsekwencją wprowadzenia rozwiązania dopusz-

czającego egzekucję z nieruchomości wtedy, gdy zastosowanie innych środków

egzekucyjnych w egzekucji należności pieniężnych nie było możliwe lub

egzekucja okazała się mało skuteczna, jak również na wniosek zobowiązanego.

W nowym brzmieniu art. 111k przyjęto zasadę, że jeżeli po trzeciej licytacji

żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na własność, zajęcie

nieruchomości ulega uchyleniu. Ponowne zastosowanie egzekucji z tej samej

nieruchomości może nastąpić dopiero po upływie 12 miesięcy od dnia, w którym

postanowienie o uchyleniu zajęcia stało się ostateczne. Ponadto założono, że w

takim przypadku uchylenie zajęcia nieruchomości wypełnia przesłankę

bezskuteczności egzekucji z tej nieruchomości,

58)art. 154 – w proponowanym nowym brzmieniu art. 154 § 4 został wydłużony

termin, z 14 na 21 dni, w którym będzie możliwe wystawienie tytułu wykonaw-

czego skutkujące przekształceniem zajęcia zabezpieczającego w zajęcie

egzekucyjne. W nowym brzmieniu art. 154 § 4 dokonano także poprawek

wynikających z dotychczasowego mylnego powołania przepisów art. 33a i 33b

ustawy – Ordynacja podatkowa regulujących moment wygaśnięcia decyzji o

zabezpieczeniu. Podstawą prawną do wydania takiej decyzji jest art. 33 § 4

ustawy – Ordynacja podatkowa (w ustawie – Prawo celne – podstawę prawną

29

decyzji o zabezpieczeniu stanowi przepis art. 61 ust. 3 prawidłowo powołany w

dotychczasowym brzmieniu art. 154 § 4),

59)art. 156 – dokonano zmian redakcyjnych na wzór proponowanego brzmienia

art. 27 § 1 wyliczającego elementy tytułu wykonawczego. Zrezygnowano także

w pkt 6 ze wskazania nazwy wierzyciela, skoro obowiązek oznaczenia tego

organu wynika z pkt 1 tego artykułu. Za niecelowe uznano także wskazanie

przez wierzyciela zakresu zabezpieczenia, albowiem zarządzenie zabez-

pieczenia zawiera treść obowiązku podlegającego zabezpieczeniu, a w

przypadku zabezpieczenia należności pieniężnej – także określenie jej

wysokości, co wynika z art. 156 § 1 pkt 3,

60)art. 157 – zrezygnowano z obowiązku wydawania przez organ egzekucyjny

postanowienia w przedmiocie zwrotu wierzycielowi zarządzenia zabezpieczenia.

W przypadku gdy obowiązek, którego dotyczy zarządzenie zabezpieczenia, nie

podlega zabezpieczeniu w trybie administracyjnym lub zarządzenie zabez-

pieczenia nie zawiera treści określonej w art. 156 § 1, zwrot zarządzenia nastąpi

w formie pisemnej bez obowiązku wydania postanowienia w tym zakresie.

Postanowienie to będzie wydane wyłącznie, w przypadku gdy wystąpi o to

wierzyciel niebędący naczelnikiem urzędu skarbowego w terminie 14 dni od daty

otrzymania pisma organu egzekucyjnego, co wynika z proponowanego art. 157

§ 1b. Zgodnie z art. 157 § 1c, na postanowienie to przysługuje zażalenie.

Analogiczny tryb postępowania przewidziany jest także, w przypadku gdy organ

egzekucyjny przed dokonaniem zabezpieczenia stwierdzi, że nie jest właściwy

do załatwienia sprawy,

61)art. 157a – proponuje się wskazanie osób, którym będzie przysługiwać prawo

zaskarżenia postanowienia w sprawie uchylenia zabezpieczenia lub zmiany

sposobu bądź zakresu zabezpieczenia. Zażalenie na takie postanowienie

będzie przysługiwać zobowiązanemu i wierzycielowi niebędącemu jednocześnie

organem egzekucyjnym,

62)art. 174 – powodem uchylenia przepisu art. 174, który upoważnia Radę

Ministrów do rozciągnięcia niektórych przepisów ustawy na określone

ruchomości, które stały się własnością Skarbu Państwa na podstawie m.in.

przepisów o likwidacji mienia, o przepadku mienia, z tytułu spadków (…) jest

30

jego niekonstytucyjność. Ustawa upoważnia bowiem do normowania

rozporządzeniem spraw, których sama nie reguluje. Zgodnie zaś z art. 92

Konstytucji RP rozporządzenia są wydawane na podstawie szczegółowego

upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Sama tylko więź

kompetencyjna (ustawa upoważnia do wydania rozporządzenia) nie może

zastąpić koniecznej więzi funkcjonalnej (nie służy do wykonania tej ustawy).

W przedmiotowym przypadku treść rozporządzenia nie jest zdeterminowana

przez przedmiot i cel ustawy, nie pozostaje ona także w związku merytorycznym

i funkcjonalnym względem rozwiązań ustawowych. Konieczne jest zatem

uchylenie art. 174 i jednocześnie podjęcie odrębnych rozstrzygnięć ustawowych

umożliwiających wypełnienie powstałej luki prawnej. Całość zagadnień

związanych z likwidacją ruchomości zostanie uregulowana w odrębnej ustawie,

tzw. likwidacyjnej,

63)art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej – wprowadzenie zmian w art. 70 § 4

Ordynacji podatkowej przede wszystkim ma na celu niedopuszczanie do

przedawnienia należności pieniężnych, do których stosuje się przepisy Ordynacji

podatkowej, w sytuacji braku możliwości skutecznego zastosowania środka

egzekucyjnego. Brak składników majątkowych podlegających egzekucji

administracyjnej nie wyklucza bowiem pojawienia się takich składników w

przyszłości. Tymczasem według obecnie obowiązującego stanu prawnego,

samo wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie ma wpływu na przerwanie

biegu terminu przedawnienia, co stawia należności publicznoprawne w zdecydo-

wanie bardziej niekorzystnej sytuacji prawnej niż należności cywilnoprawne

(których bieg przedawnienia przerywa m.in. każda czynność przed sądem lub

organem powołanym do egzekwowania roszczeń – art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu

cywilnego). Zmiana wprowadza zatem możliwość przerwania biegu terminu

przedawnienia przez bądź doręczenie odpisu tytułu wykonawczego, bądź

zastosowanie środka egzekucyjnego,

o którym podatnik zostanie powiadomiony. Dalszy bieg terminu przedawnienia

po jego przerwaniu biegłby na nowo odpowiednio od dnia następującego po

dniu, w którym doręczono odpis tytułu wykonawczego lub zastosowano środek

egzekucyjny.

31

Ponadto w przedmiotowym przepisie dokonano zmiany formy gramatycznej

użytych w nim wyrazów „został zawiadomiony” na „zostanie zawiadomiony”.

W orzecznictwie sądów utrwala się pogląd, zgodnie z którym użycie

w obecnie obowiązującym przepisie czasu przeszłego dokonanego („został

zawiadomiony”) przemawia za wykładnią, że przerwanie biegu przedaw-

nienia nie może nastąpić wcześniej niż zawiadomienie podatnika o

zastosowaniu środka. Jeżeli zatem daty zastosowania środka

egzekucyjnego i zawiadomienia o nim podatnika są różne, przerwanie

biegu przedawnienia – zdaniem sądów – następuje w tej drugiej dacie.

Natomiast przerwanie biegu terminu przedawnienia w rozumieniu art. 70 §

4 Ordynacji podatkowej następuje z chwilą zastosowania środka egzekucyj-

nego. Należy wskazać, że skuteczność zastosowania środka

egzekucyjnego nie jest uzależniona od powiadomienia o niej podatnika, ale

od spełnienia warunków przewidzianych w przepisach ustawy o

postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Dla spełnienia przesłanek

określonych w ww. przepisie data powiadomienia o zastosowaniu środka

nie powinna mieć znaczenia,

64)art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. ł Prawa bankowego – zmiana polega na rozszerzeniu

katalogu podmiotów, które mają dostęp do informacji objętych tajemnicą

bankową o administracyjne organy egzekucyjne. Zmiana ta jest konsekwencją

zmian w art. 71a w zakresie objęcia banków kontrolą realizacji zastosowanego

środka egzekucyjnego przeprowadzaną przez organ egzekucyjny.

Charakter proponowanych zmian uzasadnia wprowadzenie zasady, że

podania, w szczególności żądania, wnioski, zarzuty, skargi, zażalenia

wniesione przed dniem wejścia w życie ustawy – mając na uwadze

konieczność zapewnienia pewności obrotu prawnego i zachowania praw

uczestników tego obrotu – będą podlegać rozpatrzeniu na podstawie

dotychczasowych przepisów.

W art. 5 przewidziano, że zażalenia na postanowienia dyrektora izby

skarbowej, dla których organem odwoławczym na podstawie

dotychczasowych przepisów był minister właściwy do spraw finansów

publicznych, wniesione po dniu wejścia w życie przepisów art. 1 pkt 4 i pkt 7

32

lit. a niniejszej ustawy (14 dni od dnia ogłoszenia) będą rozpatrywane przez

dyrektora izby skarbowej w trybie ponownego rozpatrzenia sprawy. Jest to

konsekwencja przyjęcia zasady, że kompetencje Ministra Finansów

sprowadzają się do działań o charakterze nadzorczym w ramach sprawo-

wanego zwierzchniego nadzoru i kontroli przestrzegania w toku czynności

egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i organy egzekucyjne w

zakresie egzekucji należności pieniężnych.

Art. 6 przewiduje, że proponowane zmiany wejdą w życie po upływie 6

miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, z wyjątkiem wyszczególnionych

przepisów. Przepisy art. 1 pkt 3, 4, 6, pkt 7 lit. a, pkt 17 w zakresie art. 32b,

pkt 27 lit. a, pkt 28, 30, 31, 33, 34 i 38 oraz art. 5 zaczną obowiązywać po

upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Skrócenie vacatio legis w przypadku ww.

przepisów jest pożądane z uwagi na konieczność usprawnienia przebiegu

postępowania egzekucyjnego (np. usunięcie niejasności interpretacyjnych,

wypełnienie luk prawnych). Natomiast przepis art. 1 pkt 50 – uchylający

przepis art. 174, który upoważnia Radę Ministrów do rozciągnięcia

niektórych przepisów ustawy na określone ruchomości, które stały się

własnością Skarbu Państwa na podstawie m.in. przepisów o likwidacji

mienia, o przepadku mienia, z tytułu spadków (…) – wejdzie w życie po

upływie 24 miesięcy od dnia ogłoszenia. Z dniem wejścia w życie

przedmiotowego przepisu straci moc wydane na jego podstawie

rozporządzenie Rady Ministrów

z dnia 23 kwietnia 2002 r. w sprawie rozciągnięcia stosowania przepisów

ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2002 r.

Nr 50, poz. 449). Wydłużenie vacatio legis jest konieczne z uwagi na czas

niezbędny do opracowania ustawy regulującej całość zagadnień

związanych z likwidacją ruchomości i ma na celu uniknięcie powstania

ewentualnej luki prawnej w przedmiotowym zakresie.

33

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje regulacja prawna

Głównymi wierzycielami należności pieniężnych podlegających egzekucji

administracyjnej są naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy izb

celnych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wojewodowie oraz wójtowie

(burmistrzowie i prezydenci miast).

Według stanu na dzień 31 grudnia 2006 r. liczba zobowiązanych, w

stosunku do których jest prowadzona egzekucja przez naczelników

urzędów skarbowych, będących organami egzekucyjnymi uprawnionymi do

stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, wynosiła ponad 2.174 tys.

na łączną kwotę niemal 15 mld zł.

Poza naczelnikami urzędów skarbowych organami egzekucyjnymi są

również dyrektorzy izb celnych, dyrektorzy oddziałów Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych, organy wybranych gmin o statusie miasta, przewodniczący

organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów

publicznych oraz dyrektorzy oddziałów regionalnych Wojskowej Agencji

Mieszkaniowej.

338 tys. podmiotów było zadłużonych wobec Skarbu Państwa z tytułu

podatków i cła (329 tys. to podmioty, u których powstało zobowiązanie,

prawie 0,5 tys. to następcy prawni tych podmiotów, a ponad 8,5 tys. to

osoby trzecie). Łączna kwota zaległości podatkowych i celnych objętych

tytułami wykonawczymi pozostającymi do załatwienia na koniec 2006 r.

wynosiła około 13,2 mld zł, z czego prawie 12 mld zł – zadłużenie

podmiotów, u których powstało zobowiązanie, ponad 31 mln zł – zadłużenie

następców prawnych, a ponad 1,1 mld zł – osób trzecich.

2. Konsultacje społeczne

W celu przeprowadzenia konsultacji społecznych projekt ustawy został

przekazany do zaopiniowania przez Związek Zawodowy Pracowników

34

Egzekucji Administracyjnej, Radę Sekcji Krajowej NSZZ „Solidarność”

Pracowników Skarbowych, Krajową Radę Komorniczą, Krajową Radę

Doradców Podatkowych, Związek Banków Polskich.

Z największym odzewem projekt spotkał się ze strony Związku

Zawodowego Pracowników Egzekucji Administracyjnej oraz Rady Sekcji

Krajowej NSZZ „Solidarność” Pracowników Skarbowych. Uwagi, które nie

zostały uwzględnione:

– art. 16a – „brak możliwości doręczenia zastępczego”. Zgodnie z art. 18

ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w sprawach

dotyczących postępowania egzekucyjnego mają odpowiednie

zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli

ustawa nie stanowi inaczej. Uregulowania zawarte w art. 16 określają

podmioty, którym doręcza się pisma, a nie tryby doręczeń, zatem w

przedmiotowym zakresie będą miały zastosowanie przepisy Kodeksu

postępowania administracyjnego,

– art. 19 § 1a – „należy sprecyzować co robić w sytuacji, gdy pracownicy

egzekucji administracyjnej, której organem jest póki co naczelnik

urzędu skarbowego, ustalą zakład pracy lub konto bankowe, czy

pracownicy mają to odesłać z powrotem, czy ma to być na zasadzie

rekwizycji, którą opisuje się w dodanym art. 31a”. Przepisy przejściowe

zakładają, że naczelnicy urzędów skarbowych, którym zostały

przekazane przez organy egzekucyjne wymienione w art. 19 § 2-5, 7 i 8

postępowania egzekucyjne do prowadzenia na podstawie

dotychczasowych przepisów, prowadzą te postępowania nie dłużej niż

przez okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Po

upływie tego okresu dalsze czynności egzekucyjne mogą być

dokonywane przez te organy na podstawie zlecenia, o którym mowa w

art. 31a w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, przy czym przepis ten

umożliwia stosowanie przez naczelnika urzędu skarbowego wyłącznie

tych środków egzekucyjnych, które nie są zastrzeżone do kompetencji

wierzycieli będących jednocześnie organami egzekucyjnymi,

35

– art. 27d – „należy sprecyzować odpowiedzialność wspólną małżonków

by uniknąć wątpliwości, skarg i zażaleń na dokonywane czynności i

stosowane środki egzekucyjne. Powinien znaleźć się jasny zapis o sto-

sowaniu odpowiedzialności wspólnej na podstawie Ordynacji podat-

kowej, kpc, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, etc.”. Takie uszczegóło-

wienie przepisu jest zbędne, odsyła on bowiem do wszystkich

przepisów regulujących kwestie odpowiedzialności majątkowej,

– art. 28b – „kolejność powinna być zmieniona: wpierw nadanie tytułowi

wykonawczemu klauzuli a następnie dokonanie zajęcia”. Legitymacja

prawna do dokonania zajęcia wynika z faktu, że jest ono kierowane do

przedmiotu zabezpieczenia,

– art. 34 § 2 – „zapis niejasny. Jakie mogą tu być przepisy szczególne

dot. trybu zaskarżania postanowień w sprawie zarzutów”. Przepis

art. 83c ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.)

stanowi, że od wydanych w trakcie postępowania egzekucyjnego

postanowień Zakładu w sprawie stanowiska wierzyciela zażalenie nie

przysługuje,

– art. 56 § 4 – „pozostaje wątpliwość nie rozstrzygnięta odpowiednim

zapisem ustawowym, czy zawieszenie dotyczy całego postępowania

czy tylko w zakresie należności wierzyciela”. Zawieszenie

postępowania egzekucyjnego jest to stan postępowania, w którym

nadal istnieją powstałe w nim stosunki prawnoprocesowe, ale tok

całego postępowania ulega wstrzymaniu i żadne czynności nie są

podejmowane. Zawieszenie dotyczy postępowania egzekucyjnego

prowadzonego na podstawie danego tytułu wykonawczego i nie może

być ograniczone do należności wierzyciela,

– art. 59 – „propozycja takiego skorelowania art. 59 z art. 34, aby po

terminie do wniesienia zarzutów nie mogły być one podnoszone we

wniosku o umorzenie postępowania, z wyjątkiem okoliczności

częściowego lub całkowitego wykonania obowiązku po wszczęciu

36

postępowania”. Zbyt daleko idące ograniczenie uprawnień

zobowiązanego,

– art. 62 § 2 – „proponuję wykreślić słowa „administracyjny organ

egzekucyjny lub”, który wpisano chyba przez pomyłkę. Przepis dotyczy

wyłącznie sytuacji, gdy egzekucję przejmuje organ administracyjny,

więc to on otrzymuje dokumenty od komornika sądowego. Jeżeli

otrzyma kopię tytułów, to nie może ich sam potwierdzić za zgodność”.

W zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej może uczestniczyć

więcej niż jeden organ administracyjny. „Ponadto tytuł sądowy nie

zawiera rubryk dotyczących realizacji jak tytuł administracyjny, więc

komornik poza tytułem czy jego odpisem winien przesłać wskazanie

aktualnych stanów zaległości we wszystkich składnikach, wskazania do

każdej zaległości daty naliczania i rodzaju ewentualnych odsetek, a

także rachunków bankowych na jakie należy przekazać poszczególne

należności”. Propozycja nietrafna, zagadnienie pozostaje poza

zakresem przedmiotowym ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w

administracji,

– art. 64c § 2 – „powinno być wprowadzone zwolnienie od obciążania

kosztami wierzyciela, którym jest urząd skarbowy tak jak zwolniono go

od opłaty komorniczej, związanie uprawnień do opłaty z wydaniem

postanowienia tylko na żądanie wierzyciela nie jest słuszne, ponadto

uściślenia wymaga, czy opłata dotyczy jednego tytułu, czy wszystkich

zwracanych tytułów”. Przepis przewiduje zasadę obciążania wierzyciela

przedmiotową opłatą w wysokości 10 zł, tytułem zwrotu wydatków,

wyłącznie w przypadku zażądania od organu egzekucyjnego wydania

postanowienia w sprawie zwrotu tytułu wykonawczego, a zatem opłata

ta dotyczy tytułu wykonawczego. Zgodnie z projektowanym art. 29 § 2b

uprawnienie do wystąpienia z żądaniem wydania takiego postanowienia

nie przysługuje naczelnikowi urzędu skarbowego. W konsekwencji nie

będzie możliwe obciążanie naczelników urzędów skarbowych tą opłatą.

Przepis ten ma na celu usprawnienie obiegu tytułów wykonawczych.

W sprawach niespornych opłata nie będzie występowała,

37

– art. 64c § 9 – „zapis nie do przyjęcia – po zajęciu przez inny organ

pracownik egzekucji US wykona de facto wszystkie czynności za darmo

(ponaglenia, rozliczenia, przelewy, kontrola realizacji). Będzie to

szczególnie jaskrawe jeżeli przejmę egzekucję bez mojego udziału w

zbiegu (art. 63 jeżeli w zbiegu będzie np. organ gminy i ZUS)”. Zmiana

jest związana z przepisami porządkującymi właściwość organów

egzekucyjnych (art. 19 i 31a). Równocześnie środki pieniężne pocho-

dzące z czynności egzekucyjnych stosowanych w najszerszym zakresie

(zajęcie wierzytelności, ruchomości) podlegać podziałowi w stosunku

do kwot wyegzekwowanych należności,

– art. 66 – „w przypadku przejęcia do łącznego prowadzenia należności

na rzecz sądów (np. grzywny sądowe), komorników sądowych (koszty

egzekucyjne) itp. powstaje problem zasadności obciążania takich

wierzycieli opłatą komorniczą”. Stosownie do przepisów Kodeksu

postępowania cywilnego w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej

i sądowej organ egzekucyjny – sądowy czy administracyjny –

wyznaczony do łącznego prowadzenia egzekucji prowadzi ją w trybie

dla siebie właściwym. Z kolei przepisy ustawy o postępowaniu

egzekucyjnym w administracji wyraźnie stanowią, że wierzyciel, na

rzecz którego organ egzekucyjny dokonał czynności egzekucyjnych,

jest zobowiązany do uiszczenia opłaty komorniczej, określając jedno-

cześnie od jakich należności opłaty komorniczej nie pobiera się. W

świetle powyższego organ egzekucyjny jest zobowiązany do obciążenia

wierzyciela opłatą komorniczą,

– art. 67a § 3 – „skoro nabywca ponosiłby skutki prawne nabycia

określonego składnika majątkowego od zobowiązanego, to dla

pewności obrotu prawnego należałoby umożliwić osobom zainte-

resowanym (potencjalnym nabywcom) pozyskanie informacji o zajęciu

wierzytelności lub innego prawa majątkowego albo ruchomości”. W

obecnym stanie prawnym zbliżone rozwiązania prawne są przewidziane

w przepisach regulujących inne środki egzekucyjne. Jednocześnie

istnieją przepisy umożliwiające pozyskanie informacji o zajęciu. W

przypadku np. zajęcia udziału w spółce z o.o. organ egzekucyjny kieruje

38

do sądu rejestrowego wniosek o dokonanie wpisu w KRS, natomiast o

zajęciu środka transportu podlegającego rejestracji na podstawie

odrębnych przepisów organ egzekucyjny zawiadamia organ prowa-

dzący rejestrację. Ponadto na każdej zajętej ruchomości poborca jest

zobowiązany umieścić znak ujawniający na zewnątrz jej zajęcie,

– art. 70a – „w przypadku stwierdzenia, że przed dochodzoną

należnością pieniężną podlegają zaspokojeniu inne wierzytelności

zabezpieczone hipoteką lub zastawem, organ egzekucyjny wzywa

podmiot, na rzecz którego to zabezpieczenie zostało ustanowione, do

złożenia informacji o aktualnej wysokości zabezpieczonej należności

celem uwzględnienia jej przy podziale kwoty uzyskanej ze sprzedaży tej

rzeczy lub prawa majątkowego. Może powstać problem w przypadku,

gdy określony podmiot nie udzieli stosownej informacji, należałoby

zatem wprowadzić sankcję prawną za nieudzielenie tej informacji”.

Podmiot taki będzie ponosił odpowiedzialność porządkową,

– art. 110 § 3 i 4 – „najczęściej organ właściwy do egzekucji z

nieruchomości nie jest właściwy i nie prowadzi egzekucji z innych

składników majątkowych. W tej sytuacji do organu stwierdzającego brak

dostatecznej skuteczności egzekucji z pieniędzy, zajęć wierzytelności i

z ruchomości nie może być kierowany wniosek o egzekucję z

nieruchomości”. Wniosek o egzekucję z nieruchomości będzie

kierowany zgodnie z właściwością miejscową ustaloną według miejsca

położenia nieruchomości,

– art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej – „należałoby sprecyzować termin,

czas zawiadomienia (jutro, pojutrze, za rok, gdy zajdzie potrzeba)”.

Uwaga niezasadna, nie jest istotny termin w jakim dokonano

zawiadomienia, ale sam fakt jego dokonania.

Natomiast w zakresie nieuwzględnionych uwag zgłoszonych przez

pozostałe podmioty wskazać należy następujące:

– art. 17 § 1 – „wątpliwości budzi słuszność pominięcia w projektowanym

art. 17 § 1 odwołania do proceduralnych przepisów Ordynacji podat-

kowej” (uwaga ZBP). Zgodnie z art. 18 ustawy w sprawach dotyczących

39

postępowania egzekucyjnego mają odpowiednie zastosowanie

wyłącznie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego,

– art. 26b „zawiera unormowanie sytuacji, w której po wydaniu np. decyzji

przez organ II instancji, uchylającej decyzję organu I instancji

i określającej zamiast dochodu – stratę lub dochód niewspółmiernie

niższy, niż określony w pierwotnej decyzji, podatnik musi ponieść

wszelkie skutki wszczętego na podstawie uchylonej decyzji

postępowania egzekucyjnego. Może to prowadzić do nieuzasadnionego

obciążenia budżetu kosztami postępowań odszkodowawczych,

zwłaszcza w świetle obecnie obowiązującego art. 260 Ordynacji podat-

kowej” (uwaga KRDP). Wydanie w toku postępowania egzekucyjnego

orzeczenia określającego inną wysokość należności pieniężnej niż

objęta tytułem wykonawczym nie oznacza, że zobowiązanie stało się

niewymagalne i że powstała przesłanka do umorzenia postępowania

egzekucyjnego. Zobowiązanie to powstaje na mocy ustawy i jeżeli

zostanie prawidłowo obliczone i zapłacone przez podatnika, organ nie

jest zobowiązany do podejmowania jakichkolwiek działań związanych z

jego realizacją. Dopiero ujawnienie nieprawidłowości w postępowaniu

podatnika, nierealizującego wynikających z ustawy obowiązków,

obliguje organy podatkowe do podejmowania określonych przepisami

prawa działań zmierzających do określenia zgodnej z prawem

wysokości zobowiązania,

– art. 27 § 1 pkt 2 – „pominięto sytuację, w której podmiot zobowiązany

nie jest osobą fizyczną i jednocześnie nie działa pod firmą. Na tę

okoliczność należałoby wspomnieć także o nazwie podmiotu. Uwaga ta

odnosi się również do art. 156 § 1 pkt 2” (uwaga ZBP). Dotychczasowa

regulacja w tym zakresie jest wystarczająca. Firma jest nazwą, pod

którą przedsiębiorca (zobowiązany) prowadzi swoje przedsiębiorstwo,

– art. 27 – „obowiązującej ustawy należałby objąć nowelizacją także § 2.

Przepis ten niesłusznie jednakowo traktuje wszystkich wspólników

spółki osobowej, podczas gdy w niektórych takich spółkach istnieją

kategorie wspólników, których odpowiedzialność za zobowiązania

40

spółki jest ograniczona (komandytariusz, akcjonariusz w spółce koman-

dytowo-akcyjnej)” (uwaga ZBP). Przepis dotyczy sposobu wystawienia

tytułu wykonawczego, gdy zobowiązanym jest spółka nieposiadąjąca

osobowości prawnej, a nie zakresu odpowiedzialności wspólników za

zobowiązania spółki,

– art. 27 – „pozostawienie § 3 nowelizowanej ustawy w dotychczasowym

brzmieniu (tj. obowiązek załączania dowodu upomnienia do tytułu

wykonawczego). Stanowi to dodatkowy element ochrony

zobowiązanych” (uwaga KRDP). Rozwiązanie sprzeczne z przyjętą

koncepcją, zgodnie z którą organem właściwym do rozpatrzenia

zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej (w tym

zarzutu braku doręczenia upomnienia) jest wierzyciel,

– art. 27d – „wymogi sprzeciwu należy uzupełnić o: podstawy faktyczne

i prawne żądania sprzeciwu oraz dowody na ich poparcie”. Nie jest

możliwe takie uszczegółowienie tego przepisu. „Ponadto zażalenie na

postanowienie w przedmiocie rozpoznania sprzeciwu małżonka wg § 6

oraz w przedmiocie wydania klauzuli o skierowaniu egzekucji przeciwko

małżonkowi zobowiązanego wg §7 powinno przysługiwać zawsze – bez

względu na treść rozstrzygnięcia – obojgu małżonkom. Winno ono

zatem przysługiwać zarówno zobowiązanemu, jak i jego małżonkowi”

(uwaga KRDP). Przepis ma na celu zapewnienie pełnej ochrony

prawnej małżonkowi zobowiązanego. Natomiast ustawa o

postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewiduje wystarczający

katalog środków ochrony prawnej przysługujących zobowiązanemu,

który może ingerować w tok postępowania egzekucyjnego,

– art. 33 – „usunięcie z ustawy podstaw zarzuty w postaci: niedopuszczal-

ności zastosowanego środka egzekucyjnego, zastosowania zbyt

uciążliwego środka egzekucyjnego oraz prowadzenia egzekucji przez

niewłaściwy organ egzekucyjny nie znajduje racjonalnego uzasadnienia

i jest uszczupleniem środków ochrony prawnej zobowiązanych” (uwaga

ZBP, KRDP i KRK). Okoliczności te mogą być przedmiotem skargi na

czynności egzekucyjne, o której mowa w art. 54 § 1 ustawy. Konkuren-

41

cyjność środków służących ochronie praw zobowiązanego nie jest

sytuacją pożądaną. Powielanie środków zaskarżenia prowadzi bowiem

do komplikacji wynikających z uruchamiania różnych trybów ochrony

interesu jednostkowego w tej samej co do przedmiotu sprawie,

– art. 54 – „nie znajduje uzasadnienia usunięcie możliwości składania

skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjne” (uwaga KRDP).

Przesłanki rezygnacji z możliwości składania skargi na przewlekłość

zostały szczegółowo omówione w pkt 25 uzasadnienia,

– art. 59 „wylicza przesłanki umorzenia postępowania egzekucyjnego

w pkt 7 są zawarte dwie różne przesłanki: niedopuszczalność środka

egzekucyjnego i brak doręczenia upomnienia, nie jest jasne dlaczego

nowelizacja ogranicza pierwszą z wymienionych przesłanek tylko do

egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym” (uwaga ZBP).

Przyczyny ograniczenia możliwości umarzania postępowania z uwagi

na niedopuszczalność zastosowanego środka egzekucyjnego

wyłącznie do egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym

zostały omówione w pkt 28 uzasadnienia,

– art. 64c – „wydanie postanowienia o kosztach jedynie na żądanie

zobowiązanego budzi wątpliwość z punktu widzenia ochrony słusznego

interesu strony i zgodności z Konstytucją” (uwaga KRK). Rozwiązanie

takie funkcjonuje obecnie art. 64c § 7 i dotychczas nie budziło

zastrzeżeń. Ponadto w proponowanym brzmieniu art. 64c § 8 – w celu

zwiększenia realnej możliwości weryfikacji przez zobowiązanego

prawidłowości naliczania przez organ egzekucyjny opłat i wydatków

egzekucyjnych – dokonano zmiany terminów, w których zobowiązany

może wnieść do organu egzekucyjnego ww. żądanie,

– art. 70a – „projektowana wersja przepisu nie jest do końca jasna. Z jej

brzmienia można się domyślać, że w przypadku gdy egzekucja ma być

prowadzona w stosunku do rzeczy obciążonej hipoteką lub zastawem,

to o rozpoczęciu egzekucji decyduje organ administracji. Może to

uczynić bez zgody wierzyciela korzystającego z zabezpieczenia (np.

banku). Na wierzycielu tym ciąży natomiast obowiązek złożenia

42

oświadczenia o aktualnej wartości jego roszczenia zabezpieczonego

hipoteką lub zastawem. Brakuje natomiast wyraźnego rozstrzygnięcia,

co dzieje się z kwotami uzyskanymi w trakcie przeprowadzonej

egzekucji. Czy i w jakim zakresie przypadają one wierzycielowi

hipotecznemu lub zastawnikowi” (uwaga ZBP). Dotychczas

obowiązkiem administracyjnego organu egzekucyjnego było

wstrzymanie czynności egzekucyjnych podjętych w stosunku do

zajętych rzeczy lub praw majątkowych, które zostały objęte zastawem

lub hipoteką na rzecz innego wierzyciela (np. banku), niezależnie od

relacji wartości tych rzeczy lub praw majątkowych do aktualnej

wysokości zabezpieczonej wierzytelności. Taki stan prawny stawia

wierzycieli dochodzących swoich należności – zwykle o charakterze

publicznoprawnym – w trybie egzekucji administracyjnej, w zdecydo-

wanie gorszej sytuacji w stosunku do wierzycieli cywilnoprawnych

dochodzących swoich należności w trybie egzekucji sądowej. Kodeks

postępowania cywilnego nie zawiera bowiem odpowiednika tak restryk-

cyjnej normy prawnej, jaka została zawarta w art. 70a. Praktyka

pokazała również, że niejednokrotnie pomimo istnienia obciążonego

rzeczowo majątku dłużnika wystarczającego na pokrycie wszystkich

jego ujawnionych zobowiązań, egzekucja administracyjna nie może

doprowadzić do zaspokojenia należności publicznoprawnych z powodu

braku zainteresowania do dochodzenia swoich wymagalnych wierzytel-

ności ze strony zastawnika. Podział kwot uzyskanych z egzekucji z

obciążonej rzeczy lub prawa majątkowego następować będzie według

zasad zawartych w dziale II rozdziale 9 ustawy, uwzględniających

kwestię pierwszeństwa wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo,

– art. 71 – „proponowane brzmienie art. 71a § 1 pozbawia banki praw,

z których dotychczas korzystały. Za niedopuszczalne należy uznać

rozwiązanie zawarte w art. 71a § 8. Stanowi ono kolejny przypadek

ograniczenia tajemnicy bankowej. Co gorsza krąg podmiotów upraw-

nionych do wnikania w tę tajemnicę zostaje znacznie rozszerzony w

stosunku do przewidzianego w art. 105 Prawa bankowego” (uwaga

ZBP).

43

W obecnym stanie prawnym kontrola realizacji zajęcia wierzytelności

z rachunku bankowego jest niemożliwa, co stwarza potencjalne

niebezpieczeństwo dla właściwej ochrony interesów wierzycieli –

instytucji znajdujących się w sferze finansów publicznych. Należy dążyć

do zachowania rozsądnych proporcji między interesem banku i jego

klientów wyrażających się w zawężeniu dostępu do informacji objętych

tajemnicą, a interesem publicznym polegającym na umożliwieniu

niektórym organom „przeglądu” składających się na tajemnicę danych.

Banki – mając na uwadze ich dotychczasowe uprzywilejowanie – objęto

kontrolą w szczególnej formie (wgląd w historię operacji dokonywanych

na zajętym rachunku bankowym). Zgodnie z § 5 udostępnienie

dokumentów i informacji niezbędnych do przeprowadzenia kontroli

realizacji zastosowanego środka egzekucyjnego nie narusza obowiązku

zachowania przez bank tajemnicy określonej w odrębnych przepisach.

Ponadto przedmiotowy projekt wprowadza zmianę w art. 105 ust. 1 pkt

2 lit. ł ustawy – Prawo bankowe, rozszerzając katalog podmiotów, które

mają dostęp do informacji objętych tajemnicą bankową, o

administracyjne organy egzekucyjne,

– art. 110 – „egzekucja z nieruchomości powinna mieć miejsce wyłącznie

na podstawie prawomocnej decyzji, postanowienia lub innego

rozstrzygnięcia” (uwaga KRDP). Zmiana niezbędna do zwiększenia

skuteczności zastosowania środka egzekucyjnego w postaci egzekucji

z nieruchomości.

Tekst projektu ustawy został zamieszczony na stronie internetowej

Ministerstwa Finansów w celu umożliwienia jego oceny przez wszystkich

zainteresowanych oraz udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej.

Żaden z podmiotów zajmujących się działalnością lobbingową nie zgłosił

w toku prac legislacyjnych zainteresowania niniejszym projektem.

Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego, pomimo sygnalizo-

wanego na posiedzeniach Zespołu ds. Systemu Finansów Publicznych

zamiaru zgłoszenia uwag do projektu ustawy, nie zajęła oficjalnego stano-

wiska w sprawie.

44

3. Wpływ regulacji na dochody i wydatki budżetu państwa oraz sektora

publicznego

Charakteryzując i oceniając przewidywany wpływ regulacji na sektor

finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety jednostek

samorządu terytorialnego, należy zauważyć, że projektowane zmiany

pozwolą na zwiększenie efektywności egzekucji, a przez to doprowadzą do

wzrostu dochodów budżetowych. Obszary potencjalnego wzrostu efektyw-

ności egzekucji:

wprowadzenie pisemnego wezwania do zapłaty,

odciążenie organu egzekucyjnego przy rozpatrywaniu zarzutów i

wniosków o zwolnienia spod egzekucji,

uproszczenie procedury zwrotów nieprawidłowo wystawionych tytułów

wykonawczych wierzycielowi,

uproszczenie procedury przeprowadzania zleceń dokonywania

czynności egzekucyjnych między organami egzekucyjnymi i

zakończenia ich realizacji,

ujednolicenie przepisów dotyczących przejęcia części postępowania

egzekucyjnego w wyniku zbiegu egzekucji,

zwiększenie możliwości prowadzenia egzekucji z majątku obciążonego

zastawem lub hipoteką na rzecz osób trzecich,

usprawnienie procedury ściągania bezspornej lub uznanej kwoty

wierzytelności od dłużnika zajętej wierzytelności,

zwiększenie możliwości prowadzenia egzekucji z nieruchomości,

wprowadzenie doręczenia tytułu wykonawczego jako przesłanki przer-

wania biegu terminu przedawnienia.

Projektowane zmiany odciążą organy egzekucyjne od wykonywania

czasochłonnych i pracochłonnych czynności, co w konsekwencji wpłynie na

poprawę ściągalności dochodzonych należności. Jednak na tym etapie nie

45

ma możliwości oszacowania wzrostu efektywności egzekucji oraz

przewidywanego wzrostu dochodów budżetowych. Przerwanie biegu

terminu przedawnienia przez doręczenie tytułu wykonawczego będzie

skutkowało niedopuszczaniem do przedawnienia należności pieniężnych,

do których stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej, w sytuacji braku

możliwości skutecznego zastosowania środka egzekucyjnego. Brak

składników majątkowych podlegających egzekucji administracyjnej nie

wyklucza bowiem pojawienia się takich składników w przyszłości.

Tymczasem według obecnie obowiązującego stanu prawnego, samo

wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie ma wpływu na przerwanie

biegu terminu przedawnienia, co stawia należności publicznoprawne w

zdecydowanie bardziej niekorzystnej sytuacji prawnej niż należności cywil-

noprawne (których bieg przedawnienia przerywa m.in. każda czynność

przed sądem lub organem powołanym do egzekwowania roszczeń – art.

123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego).

4. Wpływ regulacji na rynek pracy

Projektowane zmiany nie wywierają wpływu na rynek pracy.

5. Wpływ na konkurencyjność wewnętrzną i zewnętrzną gospodarki

Projekt ustawy jest obojętny z punktu widzenia konkurencyjności

wewnętrznej i zewnętrznej gospodarki.

6. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionów

Projektowane zmiany nie wpłyną na sytuację i rozwój regionów.

7. Zgodność z prawem Unii Europejskiej

Przedłożony projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

46

08/45si

47