przemysł nasienny(pn) i przemysł o Życiu (life science...
TRANSCRIPT
Przemysł Nasienny(PN) i Przemysł o Życiu (Life
Science Industry- LSI) w świecie a sytuacja
hodowli roślin w Polsce
Podlaski SławomirKatedra Fizjologii Roślin SGGW
E-mail: slawomir [email protected]@sggw.pl
Plan prezentacjiWstęp
Przemysł Nasienny (PN) i Life Science Industry(LSI) w świecie
1.Organizacja przemysłu nasiennego i life science industry w świecie
2.Produkcja nasion i agrochemikali
3.Zmiany własnościowe - fuzja „w ramach „big six” i jej
konsekwencje
4.Wsparcie naukowe dla PN/LSI.
5.Przyszłość światowego PN/LSI
Najważniejsze problemy hodowli roślin w Polsce
6.Znaczenie odmian i postępu biologicznego w Polsce
7.Obszar plantacji nasiennych- odmiany zagraniczne vs polskie
8.Bilans handlowy nasion
9.Jakość odmian polskich i zagranicznych
10.Co dobrego zrobiono aby poprawić stan PN
11.Pożądane kierunki zmian
Who controls the food supply, controls the people. Kto
kontroluje dostawy żywności kontroluje ludzi.
Dr Henry Kissinger
Who controls the seed sectors, controls the food sector.
Kto kontroluje przemysł nasienny, kontroluje sektor
żywnościowy.
Dr Vandana Shiva/Leader Int. Forum on Globalization.
What you are seeing is not just consolidation of seed
companies, its really consolidation of the entire food
chain. To co widzimy to nie jest koncentracja firm
nasiennych, jest to konsolidacja początku łańcucha
żywnościowego.
Robert Fraley (Monsanto)
Przemysł nasienny (Pn) – Seed industry
Pn to system organizacyjny składający się z firm hodowlanych,
nasiennych, stacji oceny odmian i nasion, banków, firm
ubezpieczeniowych , instytucji naukowych.
Celem Pn jest zapewnienie:
FARMEROM
Nasion takich
odmian jakich
potrzebują
FIRMOM
HODOWLANYM
I NASIENNYM
Funduszy ze
sprzedaży nasion
czy licencji
Pieniądze
Nasiona
Nasiona
Pieniądze
RYNEK
Obecnie w wyniku przekształceń własnościowych przemysł
nasienny przekształca się w:
Life Science Industry (LSI) (przemysł o życiu) koncentracja
na poprawie jakości i standardu życia człowieka. Obejmuje
firmy rolnicze, medyczne farmaceutyczne i spożywcze.
Hodowla roślin, podstawowy element przemysłu
nasiennego i life science industry
Hodowla roślin to nauka, sztuka i biznes związany z
poprawą cech roślin, dla uzyskania ludzkich korzyści
Hodowla roślin sztuka - to hodowca artysta
Hodowca – „gatunek” pod specjalną ochroną
ale
nie „święta krowa”
Wiedzieli o tym
1.Niemcy – w 1940 r wyreklamowali polskich hodowców z oflagów
2.”Komuna” – prywatne firmy istniały do 1961r. np. Dańkowska
Hodowla Roślin – Pod Przymusowym Zarządem Państwowym
Organizacja Przemysłu Nasiennego
i
Life Science Industry
1.Organizacja
2.Produkcja
-nasiona
-agrochemikalia
3.Zaplecze naukowe
4.Zmiany własnościowe
Światowa organizacja Przemysłu Nasiennego i Przemysłu o Życiu
1.Wielka „szóstka”
KWS
Limagrain
Vilmorin Shamrock
Sakata
DLF
Takii
Rijk Zwaan
2.Duże globalne firmy
3.Około 10-15 tys. firm (SME) zajmujących się hodowlą
Organizacja jest determinowana:
1.Posiadaniem, wielkością i jakością działu naukowego
2.Prowadzeniem lub nie własnej produkcji nasiennej (wyjątek mieszańce)
Łańcuch innowacyjny w różnych typach firm hodowlanych. Louwaars N., i in. 2009
Badania podsta-wowe
Badania stosowane biotechno-
logia
Hodowla roślin
Produkcja nasienna
Marketing sprzedaż
A
B
C
D
E
Tradycyjna firma – zyski ze sprzedaży nasion
Globalna firma –bez produkcji nasion, tylko mieszańce+ chemia
Firma biotechnologiczna
Duża firma, zysk - sprzedaż nasion+chemia
Zysk –sprzedaż nasion+licencje
Wielka szóstka –znaczenie ekonomiczne .2013. ETC Group
Łączna wielkość sprzedaży - 65 mld $ w formie nasion
agrochemikali i GM cech roślin
Kontrola 75% światowego rynku agrochemikali
Kontrola 63% światowego rynku nasion (brand name) (2013)
Więcej niż 75% światowych wydatków na prywatne badania w
sektorze R&D
Co z małymi firmami hodowlanymi ?
1.Działaja na rynkach lokalnych, narodowych
2. Gwarantują spełnienie specyficznych żądań konsumentów
3.Znają lokalne rynki i odbiorców nasion
4.Bazują na osiągnięciach naukowych i hodowlanych (umowy
licencyjne) większych firm
5.Kupują komponenty odmian mieszańcowych od większych firm
6.Ich istnienie zależne jest od sprawnie działającego Państwa i
organizacji zawodowych wspierających te firmy pod względem
naukowym i/lub materiału wyjściowego.
7.Jeżeli w IPR zniknie przywilej hodowcy – istnienie małych firm
może być zagrożone
Rodzaj produkowanych towarów różny - w zależności od
wielkości firmy:
Nasiona
Nasiona+agrochemikalia
Nasiona+agrochemikalia+ biotechnologia
Nasiona+agrochemikalia+ biotechnologia (CRISPR-Cas) +IT dla
rolnictwa precyzyjnego
Rosnąca
wielkość
firmy
Cel strategiczny produkcji - pionowa integracja, jak największa
monopolizacja, decydowanie o cenach i kierunkach rozwoju.
Wielkość sprzedaży nasion netto (mln USD) oraz udział (%) w
światowym rynku nasion. Podlaski 2015.
1985 1996 2006 2012
Firma MlnUSD
% Firma MlnUSD
% Firma MlnUSD
% Firma MlnUSD
%
Pioneer 735 4,1 Pioneer 1500 5,0 Monsanto 7297 17,4 Monsanto 9800 21,8
Sandoz 290 1,6 Novartis 900 3,0 DuPontPioneer
4700 11,2 DuPontPioneer
7000 15,5
Dekalb 201 1,1 Limagrain 650 2,2 Syngenta 2564 6,1 Syngenta 3200 7,1
Upjohn 200 1,1 Advanta 460 1,5 Limagrain 1155 2,8 Limagrain 1700 3,8
Limagrain 180 1,0 Seminis 375 1,3 KWS 920 2,2 Winfield 1300 3,5
Shell 175 1,0 Takii 320 1,1 LandO’Lakes
550 1,3 KWS 1300 3,5
Takii 175 1,0 Sakata 300 1,0 Bayer 465 1,1 Dow 1000 2,2
CibaGeigy 152 0,8 KWS 255 0,9 Delta Pine 417 1,0 Bayer 759 1,7
Sakata 120 0,7 Dekalb 250 0,8 Sakata 410 1,0 Sakata 450 1,0
KWS 75 0,4 Monsanto 170 0,6 DLF 365 0,9 DLF 349 0,8
Udział % 12,8 17,4 45,0 60,9
Firma Lata
1985-96 1997-2006 2007-11
Monsanto 419,2 5,7
DuPont/Pioneer 9,5 21,3 8,2
KWS 21.8 26,0 6,9
Limagrain 23,7 7,8 7,9
Sakata 13,6 3,7 1,6
Roczny przyrost wartości sprzedaży nasion netto (%)
w latach 1985 -2011
Centre for Competition Regulation and Economic Development. August 2017. The
implication of global consolidation in the seed industry
Wartość sprzedaży nasion (mln $) w 2015 roku
Wielkość sprzedaży (mld$) największych firm z różnych
sektorów łańcucha żywnościowego. Sektor nasienny - niewielki
Czynniki decydujące o wzroście i ewolucji światowego
przemysłu nasiennego
1.Wczesniejsze konsolidacje. Efekt skali. Małe jest piękne ale duży
może więcej i lepiej
2.Wydatki na R&D
3.Bardzo wczesne komercyjne wykorzystanie najbardziej
obiecujących technologii genetycznych. Kupowanie technologii od
uniwersytetów lub tworzenie wspólnych firm. Wrzesień 2017 Bayer
+ CRISPR Therapeutics +335 mln$ = Casebia Therapeutics
4.Pionowa integracja – od genu do nasienia w jednej firmie
5.Rozszerzanie oferty sprzedaży produktów komplementarnych do
nasion np. Monsanto sprzedaż kukurydzy+ Roundapu.
6.Postepujace zróżnicowanie oferowanych produktów np. nasiona,
agrochemikalia, systemy informatyczne zarządzające produkcją
rolną, ekologiczne preparaty mikrobiologiczne.
Pozytywy Negatywy
Zwiększenie potencjału naukowego
(NBT) i ekonomicznego
Nowe technologie hodowli
Przyspieszenie efektywności
procesu hodowli i zwiększenie
szybkości
Globalny/lokalny zasięg odmian
Wzrost handlu nasionami
Rosnący udział odmian w
przyroście plonów
Wyższa cena nasion
Obniżenie bioróżnorodności
odmian
Zmniejszenie różnorodności
dostaw nasion
Zwiększenie zakresu praw
własności intelektualnej
Zwiększenie siły wpływu na
mniejsze firmy
Kontrola nad LSI
Zwiększenie zdolności
lobbistystycznych
Przewidywane pozytywy i negatywy koncentracji w LSI
Czy farmerzy zapłacą nieproporcjonalnie wyższą cenę za
nasiona , jako rezultat koncentracji firm!!??
W latach 1990-2010, w USA, ceny nasion podwoiły się w stosunku
do cen uzyskanych przez farmerów za produkowane surowce. USDA
W EU, pomiędzy 2000-2008, ceny materiału rozmnożeniowego
wzrosły średnio o 30%.
Kukurydza Soja Bawełna
DuPont Dow DuPont Dow Monsanto Bayer
Średnia 1,57 6,28 1,29 5,82 19,23 17,41
Zakres 1,25-1,78 5,0-7,15 1,02-1,45 4,58-6,54 14,51-21,29 13,14-19,28
Przewidywany wzrost cen nasion (%) po
koncentracji firm
http://www.verdantpartners.com/wp-
content/uploads/2016/06/Consolidation.pn
g
Liczba firm w USA zajmujących się sprzedażą
detaliczną soi i kukurydzy w latach 1990-2015
1990
2010
2015
W latach 1990-2015 ceny soi i kukurydzy wzrosły 5x
Przykłady koncentracji kapitału w rolnictwie
USA
80-90%żywności jest produkowane przez 10-20%
farmerów
12% fabryk zatrudniających więcej niż 100 osób produkuje
77% wartości żywności w przemyśle spożywczym
Udział 4 zakładów przerabiających wołowinę wzrósł z 36
do 79% w latach 1980-2005
UK
Jedna firma kontroluje 45% rynku pszenicy
UE
5 firm kontroluje 95% rynku warzyw
Zaplecze naukowe dla przemysłu nasiennego
Sektor publiczny-- narodowe instytuty hodowli roślin: IHAR, Instytut Maxa Plancka,
INRA….
-- uniwersytety
Partnerstwo publiczno-prywatne-- 15 międzynarodowych centrów badawczych (CGIAR) np.:
CIMMYT, Int. Potato Centre, Int. Rice Res. Inst. ICARDA
Sektor prywatny--ponadnarodowe globalne firmy Monsanto, Bayer, BASF, Syngenta,
KWS, Limagrain, prowadzące głównie badania aplikacyjne.
Żaden przemysł nie ma tak rozbudowanego
zaplecza naukowego
Przejaw koncentracji - wydatki – R&D
Światowe inwestycje rolnicze w 2000 roku w R&D – 41 mld USD
w tym:
- sektor publiczny 59% - 24 mld – kraje rozwijające się
- sektor prywatny 41% - 16 mld – kraje rozwinięte.
Firma 2008 2014 -2016
Monsanto 2,6 4,1- 4,7
Syngenta 2,5 3,9
Limagrain 0,19 0,6
KWS 0,09 0,44 – 0,6
Udział nakładów na badania, globalnych firm jest większy niż
ich udział w sprzedaży nasion.
Cała polska hodowla roślin
jest wspierana naukowo
kwotą 19 mln zł/rocznie
(4,8 mln USD) z MRiRW
Wydatki na badania R&D
(mln USD/dzień).Podlaski 2017
Przemysł nasienny-
najbardziej innowacyjny
w świecie
BDP – 17% obrotu, ESA
(v.Essen) – 15%, niektóre
firmy holenderskie
(rośliny ozdobne) – 30%
Światowe, prywatne wydatki na badania naukowe, w różnych
sektorach produkcji rolniczej, w latach 1994 i 2010 (2006 mld USD)
Pestycydy Nasiona Nawozy Maszyny Lekarstwa Żywienie Genetyka
+biotech. roln. zwierzęce zwierząt zwierzęca
Największy przyrost (około 2,3 razy) nakładów na
prywatne badania naukowe wystąpił w przypadku nasion
i cech biotechnologicznych
USA
Sektor publiczny- badania podstawowe i produkcja
zaawansowanych materiałów wyjściowych (pre- breeding)
Sama hodowla roślin generuje tylko koszty !!
Zysk - ze sprzedaży nasion, licencji, patentów
Miara efektywności hodowli (Ceccarelli 2015)
Sektor publiczny – liczba wyhodowanych odmian
Sektor prywatny - liczba uprawianych odmian danej firmy x
średni czas uprawy x cena nasion determinowana jakością
odmiany
Zasadnicza różnica sektorowa w podejściu do efektywności
Konsekwencje – oczywiste !!!!
Srodki produkcji dla rolnictwa –drogie i coraz droższe
Koszt wprowadzenia na rynek odmiany GM – 136 mln USD z tego 26% to testy i
regulacje prawne (ETC Group)
Koszt wprowadzenia na rynek jednego pestycydu, to 256 mln USD, z tego 35% -
koszt testów i regulacji prawnych(ETC Group).
Koszt wyłącznie hodowli odmiany zbóż w Polsce 1-3 mln PLN (Banaszak 2014
Przyszłość światowego PN/LSI
1. Przemysł nasienny będzie miał coraz bardziej globalny charakter jeśli chodzi o
prowadzenie hodowli roślin jak i produkcję nasienną.
2. Nadal będzie postępować koncentracja sektora
3. O postępie hodowlanym będą
decydować nakłady oraz organizacja
badań naukowych w tym PPP.
4. Przyszłość małych firm zależeć
będzie od obowiązujących zasad
ochrony intelektualnej i wsparcia
sektora publicznego.
5. Będzie wzrastał udział odmian
mieszańcowych mniejsza norma
wysiewu droższe nasiona
o
Plon kukurydzy w zależności od wkładu różnych
dyscyplin naukowych.Wg Monsanto
Plon jest determinowany współdziałaniem
Plon= G (genotyp = odmiana) x E (środowisko x M (agrotechnika)
Okres
czasu
Gatunek Średni plon
narodowy(t/ha)
Udział (%) odmian
w przyroście plonu
I połowa
XX wieku
Pszenica ozima 2,1-3 20-30
1947-1986 Pszenica,
Jęczmień ozimy,
Owies
2,3-5,7 Około 50
1982-2007 Pszenica ozima 5,5-8,0 92
Jęczmień jary 87
Jęczmień ozimy 92
Tabl.1 Udział odmian w przyroście plonów zbóż w Wielkiej
Brytanii (Podlaski –zmieniony częściowo wg danych NIAB)
Wraz ze wzrostem średniego narodowego plonu rośnie rola odmiany
Gatunek
Udział (%)rekomendacji dla odmian polskich (PL) i
zagranicznych (Z)
Dla 16 województw
Dla 8 województw
rozwiniętych
rolniczo
Dla 8 województw
mniej rozwiniętych
rolniczo
PL Z PL Z PL Z
Pszenica
ozima
56,3 43,7 45,0 55,0 63,8 36,2
Żyto ozime 47,8 52,2 46,7 53,3 48,9 51,1
Jęczmień
jary
43,2 56,8 30,8 69,2 50,8 49,2
Średnia 49,1 50,9 40,8 59,2 54,5 45,5
Udział zagranicznych i polskich odmian zalecanych w
województwach mniej i bardziej rozwiniętych pod względem
produkcji rolniczej. 2011.PDOiR. (Podlaski 2015)
Siła polskiej hodowli jest determinowana słabością polskiego rolnictwa
Udział (%) powierzchni nasiennych polskich odmian w
całościowym areale plantacji nasiennych w Polsce
W strukturze plantacji nasiennych, w 2014 roku, udział odmian zagranicznych po raz
pierwszy przekroczył 50% i wynosi 51,6% (w 2016- 49,0%)
a w Rejestrze Odmian - 50,4%
Udział odmian zagranicznych
w Rejestrze Odmian (53,6%) w 2016
Rzepak ozimy – 87
Rzepak jary – 80
Kukurydza – 73
Burak cukrowy - 73
Wspólnotowy Katalog -24% udziału w plantacji
nasiennej zbóż
Udział odmian krajowych ziemniaka-plantacje nasienne 2012 – 38,0%, 2013 – 34,0%, 2014 - 31 %, 2015-30,0% i 2016 -28,5%
Dominują odmiany
mieszańcowe.
Produkcja nasienna żyta,
mieszańce – 14,4%, w tym
krajowe 5,5%.
Lata Polska Czechy Słowacja Węgry Rumunia
2006 -85 -25 -15 +54 -15
2007 -91 -14 -11 +87 -159
2009 -79 -17 -15 +134 -52
2011 -120 -42 +29 +255 +67
2012 -130 -44 +25 +246 +71
2014 -205 -8 -13 +245 +129
2015 -126 -13 +21 +158 +61
Bilans handlowy nasion(eksport – import) (mln USD). Wg FIS
Bilans handlowy nasion- najlepszym wskaźnikiem stanu
przemysłu nasiennego
Polska ma najgorszy bilans handlowy w wartościach
bezwzględnych jak i w %.
(W 2015 –o około 40 ml $ mniejszy import i większy eksport)
Import nasion do Polski wg gatunków roślin, przeznaczenia i
typów odmian/ Mln USD. Kobuszyńska 2015.
Nasiona, gatunki roślin, przeznaczenie, typy odmian
2011/12 2012/13 2013/14
Świat 220,122 201,811 235,49
Warzywa 51,203 51,872 60,093
Kukurydza mieszańce pojedyncze 37,252 41,386 53,147
Burak cukrowy 24,759 27,991 30,902
Kukurydza podwójne mieszańce 13,149 18,024 26,082
Kukurydza mieszańce trój liniowe 9,109 13,046 15,628
Ziemniak sadzeniaki 6,922 9,400 11,379
Rośliny pastewne 6,167 6,990 8,625
Kostrzewa 6,525 6,392 5,021
Rajgras 4,443 4,253 3,911
Groch 2,098 2,416 3,589
Kukurydza, słodka, sucha, mieszance 1.875 1,769 2,084
Koniczyna 1,837 2,845 1,318
Lucerna 1,837 2,845 1,318
Porównanie plonowania pszenicy, pszenżyta ozimego oraz żyta mieszańcowego,
odmian polskich (Pl) i zagranicznych (Z) we wstępnych doświadczeniach PDO w
latach 2013-15. COBORU 2015.
Gatunki/
wartość
technol.
Liczba
odmian
Średni plon w % wzorca
Poziom agrotechniki
Miejsce
pierwszych
odmian
na liście. a1
Plon
pierwszych
odmian. a1
% wzorcaPl Z
a1 a2
Pl Z Pl Z Pl Z Pl Z
Pszenica
ozima
A 10 16 96,8 103,4 97,6 102,1 17 1-16 103,7 106,7
B 4 18 96,2 109,0 97,4 107,0 17 1-16 99,0 109,0
C 1 3 96,3 109,3 97,3 105,9 4 1-3 96,3 111,0
Pszenżyto oz. 22 3 99,7 104,9 96,4 104,2 1,4.. 2,3 110,0 109,3
Żyto hybryd. 1 18 118 119,5 118,0 116,8* 13 1-12 118 125,3
J. jary past. 8 10 98,2 101,2 97,7 100,3 7 1-6 101,3 104,3
J. jary brow. 1 10 97,3 100,7 99,3 100,4 11 1-10 97,3 103,3
*- tylko 9 odmian
Gatunki. Liczba
odmian
Plon w %
wzorca
Miejsce pierwszych
odmian na liście.
Plon pierwszych
odmian. %
Pl Z Pl Z Pl Z Pl Z
Rzepak oz. populac. 3 12 97,2 101,5 10 1-9 98,3 105,0
Rzepak oz. miesz. 1 54 101,7 111,2 54 1-53 101,7 120,0
Kukur.* z. wcz. 1 5 100,6 100,7 4 1-3 100,6 103,7
Kukur.* z. s. wcz. 0 10 0 102,3 1-10 104,7
Kukur.* z.s.póź. 0 7 0 102,3 1-7 107,7
Kukur. kisz. wczes. 0 4 0 101,5 1-4 103,7
Kukur. kisz. ś. wcz. 0 8 0 100,4 1-8 103,7
Kukur. kisz. ś. późne 3 2 100,3 104,0 2,4 1,3 102,7 107,7
Porównanie plonowania wybranych gatunków roślin, odmian
polskich (Pl) i zagranicznych (Z) we wstępnych doświadczeniach
PDO w latach 2013-15. COBORU 2015.
* 2014,2013,2012.
Trendy w konkurencyjności polskiej (Pl) i zagranicznej
(Z) hodowli, w wybranych gatunkach roślin .COBORU,
PDO 2007-2009 i 2013-20125.
Gatunki Liczba odmian Pl Liczba odmian Z Miejsce polskich odmian na liście rankingowej
2007-9 2013-15 2007-9 2013-15 2007-9 2013-15
Pszenica oz. 34 15 25 37 5,13,15,17 15
Pszenżyto oz 19 22 2 3 1,3,4,5,6 1,4
Jęczmień jary
pastewny
7 8 7 10 2,3,7,10,11 7,8
Jęczmień jary
browarny
8 1 16 10 12,14,15, 11
Żyto F-1 3 1 11 18 11,12,13 13
Rzepak oz. F-1 3 1 60 54 14 54
Co dobrego zrobiono w okresie ostatnich 15 lat
w polskim przemyśle nasiennym?1.PDOiR
2.Agnas
3.Okrzepnięcie PIN i niektórych prywatnych firm nasiennych, wyższy
poziom marketingu
4. Poprawa organizacji wsparcia naukowego hodowli roślin przez MRiRW
5.Rozwój infrastruktury badawczej na stacjach
6.Wzrost zużycia nasion kwalifikowanych
Ale
dystans pomiędzy polską a europejska hodowlą
ulega zwiększeniu
Co robić aby przynajmniej spowolnić ten
proces?
Co zrobić aby zwiększyć efektywność polskiej hodowli
roślin?
1.Powołać naczelnego hodowcę który by koordynował
prace hodowlane pomiędzy różnymi spółkami
2.Scentralizować inwestycje w zaplecze naukowe
powołując np. centralne laboratorium zamiast
laboratoriów na każdej stacji
3.Powszechną tendencja staje się przechodzenie na siewy
punktowe. Stworzyć centralny zakład nasienny zajmujący
się uszlachetnianiem nasion. Kandydat –KHBC
4.Ostrzej rozliczać firmy za efektywność hodowli roślin w
tym wykorzystanie dotacji naukowych
Co zrobić aby zwiększyć efektywność polskiej hodowli roślin?
5. IHAR w porozumieniu z PIN powinien analizować sytuację i
tworzyć politykę (współpracy)w obrębie polskiego przemysłu
nasiennego
6.Co z podziałem na hodowlę „agencyjną i instytutową” i z
wewnętrzna konkurencją w ramach tych samych gatunków czy
typów odmian.
7.Walczyć z politycznym populizmem, że rolnicy mogą nie płacić
opłat za nasiona
Podsumowanie
1. Nowoczesne odmiany będą podstawowym sposobem wzrostu
produkcji żywności dla rosnącej populacji ludzkiej.
2. W 2020 wielkość światowego rynku nasiennego sięgnie 60 mld
USD.
3. Postęp naukowy będzie tworzony głównie w dużych firmach o
zasięgu globalnym.
4. Możliwość wejścia nowych firm na rynek hodowlany będzie
ograniczona w wyniku dużych kosztów hodowli, konieczności
posiadania zasobów genetycznych i doświadczenia w hodowli.
5. Coraz większy udział w przyroście plonów będzie mieć biologia
molekularna.
6. W Polsce ulegnie zwiększeniu dystans pomiędzy jakością odmian
zagranicznych a krajowych.
7. Stopniowo w Rejestrze Odmian, będzie się zwiększał udział
mieszańców w których będą dominować odmiany zagraniczne.
8.Będzie rosnąć rola wysokiej jakości nasion jako konsekwencja
Zmniejszania norm wysiewu(odmiany mieszańcowe) i
wprowadzania siewów punktowych
Dziękuję za uwagę