UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I MJEKËSISË

INFERMIERI E PËRGJITHSHME

PUNIM DIPLOME

TEMA: KUJDESI INFERMIEROR TE MENINGJITI

Kandidatja: Mentori:

Manuella Lleshaj Prof. Asoc. Dr.Haxhi Kamberi

Gjakovë, Dhjetor 2020

2

Punimi im me titullin “ Kujdesi infermieror te meningjiti“ është realizuar në Universitetin e

Gjakovës.

-Punimi është realizuar dhe punuar nën udhëheqjen e Prof. Haxhi Kamberi

-Fakulteti i Mjekësisë, Dega Infermieri

-Mentori: Prof.Asoc.Dr Haxhi Kamberi

-Punimi përfshinë :

Faqe :36

Figura: 10

Tabela:6

3

Deklarata e kandidates

Unë, Manuella Lleshaj studente në Universitetin e Gjakovës “Fehmi Agani” Fakulteti i

Mjekësisë, Drejtimi-infermieri deklaroj se punimi i Diplomës me titullin “Kujdesi infermieror

te Meningjiti“ është punimi im origjinal. E gjithë literatura dhe burimet e tjera që i kam

shfrytëzuar gjatë punimit janë të listuara në referenca dhe plotësisht të cituara.

4

Falënderimet

Në rend të parë falënderoj familjen time për mbështetjen që më kanë dhuruar deri më sot dhe

Zotin për shëndetin. Në veqanti e falënderoj mentorin tim, Prof. Asoc.Dr. Haxhi Kamberi për

mbështetjen, inkurajimin dhe udhëzimet e vleshme për realizimin e këtij punimi

Po ashtu edhe një falënderim shumë i madh dhe me shumë dashuri dhe rrespekt të pafund

shkon edhe për të gjithë profesorët e tjerë dhe asistentet, të cilëve i jam falënderuese shumë

për ligjeratat, motivimin, rrespektin, edukaten, fjalët e mira dhe për gjdo pytje që ju kemi bërë

nuk keni hezituar të na përgjigjeni.

Njëherit jam e gëzuar që po diplomoj por edhe e mërzitur që po i jap fund këtij Universiteti,

sepse kam kaluar shumë mirë me të gjithë ju profesorët, që për mua përveq që ishit profesorët

e mi , ishit edhe si prindërit e dytë po ashtu shoqërinë time të zemrës që i dua shumë i falënderoj

që gjithmonë do të mbetën në mendje dhe në zemër.

Unë jam me fat dhe falënderuese që kam qenë pjesë e këtij Universiteti dhe gjithmonë do të

mbeteni si ndër Profesorët më të mirë që kam takuar.

5

Përmbajtja:

Abstrakti..................................................................................................................

Hyrje........................................................................................................................

Qëllimi, metodologjia..............................................................................................

KAPITULLI I

1. Sistemi nervor......................................................................................

1.1 Ndërtimi i trurit.....................................................................................

1.2 Ndërtimi i meningjeve............................................................................

KAPITULLI II

1.3 Etiologjia..............................................................................................

1.4 Prognoza..............................................................................................

1.5 Meningjiti bakterial.............................................................................

1.6 Meningjiti viral......................................................................................

1.7 Meningjiti tuberkular..............................................................................

KAPITULLI III

2. Veqoritë klinike...................................................................................

2.1 Patologjia.............................................................................................

2.2 Pasojat neurologjike............................................................................

2.3 Parandalimi..........................................................................................

2.4 Diagnoza................................................................................................

2.5 Mjekimi ................................................................................................

KAPITULLI IV

3. Kujdesi infermieror..............................................................................

3.1 Kujdesi infermieror tek fëmijet me meningjit...........................................

Rezultatet...................................................................................................................

Diskutimi..................................................................................................................

Përfundimi...............................................................................................................

Rezyme.......................................................................................................................

Summary.....................................................................................................................

Referencat.................................................................................................................

CV e shkurtër e kandidates................................................................................

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

30

34

35

36

6

Lista e shkurtesave

CSF-(lëngu cerebro-spinal)

CT-(Temografia kompjuterizuese)

MRI-(Rezonanca magnetike)

EKG-( Elektro-kardio-grafi)

TBM-(Meningjiti tuberkular)

SNQ-(Sistemi Nervor-Qendror)

OBSH-(Organizata Botërore e Shëndetësisë)

HIV-(Humano-Imuno-Deficenca)

CDE-(Qëndra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve)

LCM-(Chorimeningitis lymphocytic)

SHBA(Shtete e Bashkuara Të Amerikës)

FM-( Fakulteti i Mjekësië)

7

Abstrakti

Meningjiti është një infeksion serioz i meningjeve, membranave që mbulojnë trurin dhe palcën

kurrizore,është një sëmundje shkatërruese dhe mbetet një sfidë e madhe e shëndetit publik.

Sëmundja mund të shkaktohet nga shumë patogjen të ndryshëm duke përfshirë bakteret,

kërpudhat ose viruset, por barra më e lartë globale shihet me meningjit bakterialMos trajtimi i

meningjitit mund të jetë kërcnues për jetën në qoftëse nuk trajtohet dhe ka një normë të lartë

të vdekshmëris.Vonesa në trajtimin e meningjitit dërgon në një prognozë negative.Me gati

4100 raste dhe 500 vdekje që ndodhin çdo vit në Shtetet e Bashkuara, meningjiti bakterial

vazhdon të jetë një burim i rëndësishëm i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë; incidenca vjetore

në Shtetet e Bashkuara është 1.33 raste për 100,000 popullsi.

Ashtu siq edhe raportohet tek rezultatet e hulumtimeve shkencore ,mund te shihet qart se

Meningjiti eshte nje semundje qe prek te gjitha moshat e nje hulumtim qe eshte realizuar ne

SHBA raportohet se edhe nje numer i femijeve 1-23 muajsh prek nga meningjiti akut .

Studimi i bërë në Shqipëri ne janar te viti 2009 thekson se kjo sëmundje ka nje mortalitet të

rënd e që gjinia mashkullore është më e prekur se ajo femrore duke përfshirë moshen 51-60.

Fjalët kyqe: meningjiti, bakteriet, vaksinimi, parandalimi, kujdesi infermieror.

8

Hyrje

Meningjiti është një infeksion serioz i meningjeve, membranave që mbulojnë trurin dhe

palcën kurrizore, është një sëmundje shkatërruese dhe mbetet një sfidë e madhe në shëndetin

publik. Shkaqet e meningjitit klasifikohen gjerësisht si infektive(bakteriale, virale, kërpudhore)

dhe jo infektive (të lidhura me kancer, lupus eritematoz sistemik, medikamente, trauma në

kokë dhe operacioni i trurit). Llojet më të zakonshme të meningjitit janë meningjiti

piogjenik(bakterial) meningjiti viral dhe meningjiti tuberkular(TBM). Patogjenët bakterial më

të zakonshëm janë :

Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis (meningokoku), Haemophilus influenzae,

Listeria monocytogenes dhe Staphylococcus aureus. Meningjiti tuberkuloz shkaktohet nga

Mycobacterium tuberculosis. Midis infeksioneve virale, organizmat shkaktarë të zakonshëm

përfshijnë enterovirusin (veçanërisht virusin Coxsackie) dhe virusin Herpes simplex.

Meningjiti Tuberkular u përshkrua për herë të parë nga mjeku Edinburg Sir Robert Whyt në

një raport pas vdekjes që u shfaq në vitin 1768. Përhapja e meningjitit u regjistrua për herë të

parë në Gjenev në vitin 1805. Në Afrikë shpërthimi i parë u përshkrua në vitin 1840. Epidemit

Afrikane u bënë shumë më të zakonshëm në shekullin e 20-të. E para e madhe u raportua në

Nigeri dha Ganë në vitet 1905-1908. Në raportet e hershme një numër i madh i njerzëve vdiqën

nga sëmundja. Dëshmija e parë që lidhi infeksionin bakterial si një shkak i meningjitit u shkrua

nga bakteriologjia austriake Anton Vaykselbaum i cili përshkroi bakteriet meningokoksike në

vitin 1887. Heinrich Quincke(1842-1922) e shfrytëzoj teknikën e punktimit lumbar (1891)për

të siguruar një analizë të lëngut cerbro-spinal. Ndërsa William Mestrezat(1883-1929)dhe

H.Hauston Merrit (1902-1979) përpiluan seri të mëdha të profileve (CSF) në meningjitin.

Organizmat të cilët shkaktojnë meningjitin janë identifikuar në fund të shekulli 19-të, duke

përfshirë : Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis, Haemophilus influenza. Në fund

të shekullit 19-të shumë simptoma të gjendjes u përshkruan. Simptomat e meningjitit u

përshkruan në vitin 1884 nga mjeku rus Vladmir Kening(1840-1917), në 1899 dhe nga mjeku

polak Jozef Brudzinks (1874-1917) shenjat u quajtën kështu shenja e Kering dhe Brudzinksi

përkatësisht në vitin( 1882 dhe 1909).Në vitin 1944, pencilina u raportua për herë të parë se

ishte efektive në meningjit. Trajtimi i parë i suksesshëm i meningjitit filloi me futjen e terapisë

serumale për meningjitin meningokoksik nga Georg Jochman(1874-1915) në Gjermani dhe

Simon Flexner(1863-1946) në Amerikë.

9

Qëllimi i punimit:

Qëllimi i këtij punimi është të paraqes gjendjen shëndetësore të pacienteve të cilët vuajn nga

meningjiti dhe njëherit të paraqes edhe statistika të cilat lidhen direkt me meningjitin e po ashtu

edhe kujdesin infermieror.

Objektivat :

• Njohja me sëmundjen e meningjitit

• Kujdesi infermieror tek te sëmurit me meningjit

Metodologjia e punës:

Për realizimin e këtijë punimi është përdorur rishkim i literatures, kemi shfrytëzuar libra të

ndryshme nga biblioteka e fakultetit dhe biblioteka e qytetit, jan marrë të dhëna edhe nga

burime te ndryshme të internetit, si punime shkencore dhe te dhena qe kanë të bëjnë me

sëmundjen e meningjitit.

10

KAPITULLI I

1. Sistemi nervor

Sistemi nervore është tërësia e organeve të diferencimit të lartë, të cilat sigurojnë marrjen dhe

transmetimin e impulseve nervore që vijnë nga mjedisi i jashtëm dhe i brendshëm i organizmit.

Nga pikëpamja morfologjike ndahet në dy pjesë :

Sistemi nervor qendror:(SNQ) ku bën pjesë truri dhe palca kurrizit.

Sistemi nervor periferik:(SNP) ku bëjnë pjesë nervat spinale dhe kranial.

Esenca e funksionit të sistemit nervor është aftësia e pranimit dhe e përcjelljes së impulsive.

Ngacmimet vijnë nëpërmjet organeve të specializuara që janë receptorët, prej këtej përcillen në

sistemin nervor, që i përcjell më pas në periferi, në organe të posaqme (efektorë) siq janë

muskujt dhe gjendrat.

Në aspektin funksional sistemi nervor ndahet në somatik dhe vegjetativ.

Sistemi somatik -bën lidhjen e organizmit me mjedisin rrethues. Është sistem që vepron

nën ndikimin e vullnetit dhe vetëdijes së njeriut.

Sistemi nervor vegjetativ - së bashku me atë endokrin rregullojnë dhe koordinojnë

funksionet e brendshme të organizmit (metabolizmin, punën e zemrës, frymëmarrjen, tretjen).

Është i pavullnetshëm, funksionon jashtë ndërgjegjes sonë. Sistemi nervor vepron nëpërmjet

një numri të madh refleksesh.

Harku reflektor -përbëhet të paktën nga dy neurone, nga të cilët njëri është i lidhur me

sipërfaqe senbsibël (p.sh me lëkurën ) tjetri mbaron në muskul. Shpesh herë në përberje të

harkut reflektor hyn dhe neuroni i tretë ndërmjetës që shërben si stacion transmetues nga

rruga sensitive në atë motorre.

Sistemi nervor nga ana funksionale përbëhet prej tri lloje elementesh:

1 . Receptori - që transformon energjinë e ngacmimit të jashtëm në proces nervor, aferent.

2 . Konduktori përques- ky është neuroni i ndërmjetëm ose asociativ, që bën kalimin e

impulsit nga neuroni aferent në atë eferent. Ky quhet neuroni mbyllës.

3 . Neuroni eferent - kryen reaksionin përgjegjës, motorr ose sekretor. Quhet neuron efektor.

Ky përqon eksitimin nervor nga qendra në periferi.

Receptorët i gjejmë në sipërfaqe të jashtme të trupit, fusha eksteroceptivefusha në sipërfaqe

të brendshme të trupit (fusha interoceptive ). Në trashësinë e mureve të trupit

(fushaproprioceptive)ku bëjnë pjesë muskujt, kockat, ligamentet.

11

Sistemi nervor somatik- inervon muskulaturën skelektike dhe të disa brendësirave (gjuha,

laringu, faringu) Sistemi nervor vegjetativ inervon organet e brendshme. Ai ndahet në sistemin

nervor Simpatik dhe Parasimpatik.

1.1 Ndërtimi i trurit

Truri është pjesë e SNQ gjendet në brendi të kafkës dhe përbëhet prej strukturave që gjenden

në kafkë:

Truri i madh - është organi më i madh dhe më i rëndësishëm sepse ai kontrollon tërë

aktivitetin e vullnetshëm dhe një pjesë të madhe të aktivitetit të pavullnetshëm të trupit, përveq

kësaj është edhe qendër e aktivitetit mental.

Truri i vogël - merr pjesë në mbajtjen e baraspeshës dhe udhëheq me lëvizjet e trurit.

Trungu trunor- është i përbërë prej trurit të mesëm, urës dhe trurit të zgjatur, ku gjenden

qendrat që rregullojnë funksionet jetësore si dhe funksionet e bërthamave të numrit më të

madh të nervave kranial (të kafkës).

Telencephalon- Është pjesa fundore, pjesa më e madhe dhe më e dukshme e trurit. Përbën

80% të masës së trurit dhe është përgjegjës për funksionet më të larta nervore (kujtesa dhe

logjika). Përbëhet nga dy hemisfera (hemispherium dexter et sinster), të ndara nga njëra tjetra

jo plotësisht, nga një brazdë me drejtim sagital-fissura meterhemispherica.

Diencephalon- (Truri i ndërmjetëm)-Gjendet ndërmjet trurit të mesëm dhe trurit fundor, i

mbuluar prej tij dhe kryesisht nga trupi kallzor dhe fornix. Përbëhet prej dy pjesë

talamencephalon dhe hypothalamus, hapësira e brendshme e tij është ventrikuli i tretë.

Talamencephalon përbëhet nga talamet optike: epitalamus dhe metatalamus.

Truri i mesëm-(Mesencephaloni)-shtrihet ndërmjet urës dhe trurit të ndërmjetëm. Në të

dallojmë tri pjesë: Pjesën ventrale të përbërë nga këmbëzat e trurit, Pjesën dorsale nga qatia

e trurit të mesëm (Lamina quadrigemina), Ujësellësi i Silvit.

12

1.2 Ndërtimi i meningeve(cipat e trurit)

Truri dhe palca e kurrizit, mbulohen nga disa cipa të quajtura meninge. Këto janë dura mater,

arachnoidea dhe piamater.

Duramater-është cipa e jashtme e fortë e trurit në të dallojmë faqen e jashtme të saj, të lidhur

me periostin e kockave, veqanërisht me kockat e bazës. Duramater lëshon disa zgjatime midis

pjesëve të ndryshme të trurit.Këto janë:

1.Faix cerebri-ndërmjet dy hemisferave të trurit të madh.

2.Falx cerebelli-zgjatimi i cili shtrihet ndërmjet hemisferave të trurit të vogël.

3.Tentorium- cerebelli, ndërmjet trurit të vogël dhe lobeve oksipitale të trurit të madh.

4.Diaphragma -sellae e cila rrethon hipofizën.

Arachnoidea-është cipa e mesme me duramatër kufizon spatium subdurale. Faqja e

brendshme e saj sheh trurin, ku lidhet me piamater. Midis tyre gjendet hapsira subaraknoidale,

e cila në disa vende, thellohet dhe formon cisterna. Arachnoidea, vazhdon gjithashtu edhe në

medulla spinalis dhe formon arachnoidea spinalis. Me duren e palcës së kurrizit, lidhet në

vendin e daljes së nervave spinal me piamater me anën e ligamenta denticulata.

Piamater-është shtresa e cila aktualisht prek trurin dhe palcen kurrizore quhet Piamater. Lidhet

mirë me trurin dhe araknoiden lidhet në nivelin gureve dhe brazdave. Poshtë vazhdon me

piamater spinalis, e cila ngjitet mirë me palcen e kurrizit. Ndërmjet piamater dhe elementëve

nervor zgjatimet e qelizave të neuroglis formojnë një shtresë të hollë ndarëse që ka lidhje

strukturore me sipërfaqen e brendëshme të piamater. Piamater ndërtohet nga ind lidhor shumë

i pasur me fije kolagjeni, fije elastike dhe enë gjaku. Për shkak të vaskularizimit të bollshëm

piamater quhet edhe meninx vasculosa. Nga jashtë piamater mbulohet nga epitel një shtresor i

sheshtë .

Fig,cipat e trurit të paraqitura ne foto

13

Kapitulli II

2.1 Meningjiti

Meningjiti është një infeksion serioz i meningjeve, membranave që mbulojnë trurin dhe

palcën kurrizore, është një sëmundje shkatërruese dhe mbetet një sfidë e madhe në

shëndetin publik. Etiologjia e meningjitit rrjedh nga shumë lloje të bakterieve por ndër më

të shpeshta që hasim janë p.sh më të shpeshta: Streptococcus pneumoniae, Neisseria

meningitis, Streptokoket e grupit B dhe Haemophilusi influenza tipi B. Shkaktarët e tjerë të

meningjiti: janë viruset, kërpudhat, parazitet, HIV mund të shkaktojë meningjit pa mikrobe

dhe drogat etj. Shkaqet virale si Herpes virus,Virusi i Nilit Perëndimor, Enteroviruset dhe

Virusi chorimeningitis lymphocytic(LCM).

Pachymeningitis-Karakterizohet nga prania e qelbit të bollshëm, pachymeningitis më shpesh

rezulton nga një infeksion bakterial (zakonisht streptokoksike) që është lokalizuar në duramater.

Organizmat më shpesh fitojnë një qasje në meningjit nëpërmjet një defekti të kafkës p.sh, një

frakturë në kafkë ose përhapja nga një infeksion i sinuseve paranazale ose osteomielit.

Haemophilus influenzae meningjit-H-influenzae është një, gram-negative kokobacil i vogël

që është gjetur shpesh si pjesë e florës normale në traktin e sipërm respirator. Mikroorganizmi

mund të përhapet nga një individ tek një tjetër në pikat ajrore ose me kontakt të drejtpërdrejtë

me sekrecione. Meningjiti është manifestimi më i rëndë akut i infeksionit sistemik me

H.Influenzae Izolimi i H. influenzae në të rriturit sugjeron praninë e çrregullimeve bazë

mjekësore, të tilla si : sinuset paranazale, otitis media, alkoolizmi, rrjedhje LCS pas traumave

të kokës, asplenia funksionale ose anatomike, hipogamaglobulinemia

Meningjiti kriptokoksik(cryptococcosis) –Në shumicën e rasteve, meningjiti kriptokoksik

shkaktohet nga kërpudhat Cryptococcus neoformans. Kjo kërpudh gjendet në tokë në të gjithë

botën. Cryptococcus gati gjithashtu mund të shkaktojë meningjit. Ky lloj meningjiti nuk

përhapet nga personi në person. Zakonisht, ajo përhapet përmes qarkullimit të gjakut në tru.

Neisseria meningitis(meningokoku)-është një bakter kryesor i cili shkakton meningjitin

bakterial. Zakonisht ky lloj bakterie shkakton një infeksion të sipërm të rrugëve të

fymëmarrjës, por mund të shkaktojnë meningjitin meningokoksik kur ato hyn në qarkullimin e

gjakut është një infeksion shumë ngjitës që prek veqanërisht adoleshentët dhe të rriturit të

rinjë, si dhe mund të shkaktoj epidemi lokale në shkolla, konvikte, kolegje, dhe baza ushtarake

Streptococcus pneumoniae(pneumokoku)-ky është bakter i zakonshëm i meningjitit

bakterial tek foshnjet, fëmijet e vegjël dhe të rriturit.

Listeria monocytogenes(listeria)-ky lloj bakterie gjendët në djathrat e pasterizuar, hot dog në

mishra. Të porsalindurit gratë shtatëzëna të rriturit, të moshuarit dhe njerëz me sistem të dobët

14

imunitar normalisht që janë më të predispozuar, listeria mund të kalojë barrieren e placentës

dhe infeksionet në fund të shtatëzanisë mund të jenë fatale për foshnjën.

2.2 Prognoza

Meningjiti, veqanërisht i cili shkaktohet nga bakteriet, është një gjendje kërcnuese për jetën

dhe ka nevojë për trajtim urgjent. Komplikimet janë më të zakonshme pas meningjitit bakterial

dhe shumë të rradha pas meningjitit viral. Komplikimet me meningjitin mund të jenë të

përkohshme ose të përhershme.

Komplikimet e meningjitit : përfshinë rreth një e katërta e njerzëve me sëmundje

meningokoksike mund të zhvillojnë septicemi ose infeksion të rrjedhjes së gjakut dhe të

zhvillojnë disa komplikime. Probleme me të folurit dhe shikimin, mund të kenë humbje të

plotë ose të pjesshme të shikimit. Mund të kenë gangren nëse ka septikemi për shkak të

meningjitit e cila dërgon në prodhimin e toksinave në trup që vret indet e shëndetshme

sidomos të gishtërinjëve ose në gjymtyrë. Sëmundjet mendore dhe problemet si depresioni,

dobësia e ankthit dhe lodhja mund të zbulohen si një ndërlikim i meningjitit.

Komplikimet e meningjitit tek fëmjët-kur të porsalindurit preken, egziston rreziku i paralizës

cerebrale. Kjo dërgon në një sërë simptomash që ndikojnë në lëvizjen dhe kordinimin, shumë

fëmijë me meningjit mund të zhvillojnë epilepsi që dërgon në kriza të përsëritura .

Fëmijët pas një periudhe meningjiti mund të vuajnë nga ankthi kur lihen vetëm, zhillojnë

gjumë të trazuar, agresivitet ose nervozizëm mankth, dhe zhvillojnë zemërim etj.

Prognoza e meningjiti bakterial

Meningjiti bakterial i patrajtuar është pothuajse gjithmonë fatal. Me trajtimin rreziku i vdekjës

zvogëlohet. Në të porsalindurit rreziku me trajtim është 20% deri në 30%, tek fëmijët më të

rritur është 2% me trajtim. Rreziku i vdekjës është i lartë për të rriturit edhe me trajtim nga

19 deri në 37%. Shumë të rritur mund të zhvillojnë aftësi të kufizuara si, shurdhim(14%) dhe

humbja e kujtesës(10%)

Prognoza e meningjitit tuberkular

Varet kryesisht nga statusi neurologjik në kohën e paraqitjes dhe fillimi i trajtimit nga koha në

trajtim. Ndërsa rrjedha e TBM në përgjithësi nuk është aq e shpejtë ose e plotë sa meningjiti

për shkak të baktereve piogjene, trajtimi empirik duhet të fillojë sa më shpejt që dyshohet për

diagnozën, pasi çdo vonesë në trajtim mund të përkeqësojë rezultatin. Seri të ndryshme rastesh

tregojnë një shkallë të vdekshmërisë prej 7% –65% në vendet e zhvilluara, dhe deri në 69% në

zonat e pazhvilluara. Rreziku i vdekshmërisë është më i lartë tek ata me sëmundje shoqëruese,

15

përfshirje të rëndë neurologjike gjatë pranimit, përparim të shpejtë të sëmundjes dhe moshë të

avancuar ose shumë të re. Pasojat neurologjike ndodhin në deri në 50% të të mbijetuarve.

2.3 Meningjiti Bakterial

Është një urgjencë mjekësore që duhet të trajtohet dhe diagnostifikohet shpejt, është fatale

në 10% deri 40% Kjo formë ndodh kur bakteret patogjene hyjnë në hapësirën subarahnoidale

dhe shkaktojnë një përgjigje inflamatore piogjene. Është forma më e rëndë që ka pasoja

vdekjeprurëse për jetën. Periudha e inkubacionit varion nga 2-10 ditë. Pothuajse të gjitha

infeksionet bakteriale të meningjeve hyjnë në sistemin nervor pasi kanë pushtuar dhe infektuar

një rajon tjetër të trupit dhe më pas përhapen me zgjatim lokal, si nga sinuset, ose përmes gjakut,

si në septicemi. Organizmat fitojnë akses në hapësirat ventriculosubarachnoid dhe lëngun

cerebrospinal ku ato shkaktojnë acarim të indeve të ndara nga lëngu.

a(Streptococcus pneumoniae) b(Neisseria meningitidis) c(Haemophilus influenzae

Faktorët e rrezikut janë. Defekte që rrisin rrezikun e sëmundjeve invazive Infeksionet virale,

ngjarjet e mëparshme si: sëmundjet kronike mjekësore, përdorimi kortikosteroideve dhe pirja e

duhanit aktiv ose pasiv kushtet e jetesës, siç është vërejtur në konvikte, kolegje (ata që jetojnë

në konvikte janë në rrezik më të lartë) dhe objektet ushtarake.

Pasojat e zakonshme neurologjike të meningjiti bakterial

Deficite Frekuenca e përafërt

Humbja e dëgjimit 15-30

Dëmtimet parenkimale 5-30

Paaftësi në të mësuar 5-20

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Ffigure%2FNeisseria-meningitidis-Arrow-in-Cerebrospinal-Fluid-Grams-stain-1000-The_fig1_12002460&psig=AOvVaw3khdrzPwjEaFFFDG7l3hJJ&ust=1600531186193000&source=images&cd=vfe&ved=0CA0QjhxqFwoTCNja4buJ8-sCFQAAAAAdAAAAABAJ

16

Qrregullimet shtrënguese 5

Verbim kortikal 5

Shembja cerbrale 3-20

Hidrocefalus 2-3

Palca cerebrale 5-10

2.4 Meningjiti viral

Meningjiti viral është një infeksion i cili ndodhë më së shumti tek fëmijët nën 5 vjet, ndodhë

kur disa viruse sulmojnë meningjitet (cipat) të cilat janë inde që e mbështjellin dhe mbrojnë

trurin dhe palcen kurrizore meningjitet jan të vendosura në 3 shtresa, shtresa e cila e prek trurin

quhet Piamater, shtresa e mesme arachoidea shtresa e jashtme njëkohësishtë më e forta

duramater. Lëngu cerebro spinal i cili gjithashtu mbron trurin dhe palcen kurrizore lundron në

mes meningjeve dhe mbi sipërfaqen e trurit. Meningjiti viral zakonisht largohet vetë. Shumica

e rasteve në Shtete e Bashkuara shkaktohen nga një grup virusesh, virusi i cili më së shpeshti

shkakton meningjitin viral quhet Enterovirusi.Tjera viruse janë:

Virus i Nilit Perëndimor

Mumps virus nga familja Paramyxovirus

Measles virus (Rubella)

Virus i herpesit simplex

Viruset e tjera që mbarten nga insektet siq janë mushkonjat dhe rriqrat.Viruset që shkaktojnë

meningjitin mund të shpërndahen me kafshimin e insektit të infektuar. Sidoqoftë dy mënyrat

më të zakonshme që virusen shpërndahen bëhen nëpërmjet kontaktimit fekal e cila mund të

ndodhë kur duart nuk janë të palara pas përdorimit të tualetit, ose gjatë ndërrimit të pelenave,

dhe përmes kontaktit me lëngjet e trupit nga një person i infektuar përmes teshtitjes, kollitjes

sapo të hy brenda trupit virusi bën kopjen e të vetës së tij dhe kalojnë në qarkullimin e

gjakut.Viruset me ndihmen e qarkullimit të gjakut udhëtojnë dhe kalojnë në tru, kur e kalojnë

kufirin në mes qarkullimit të gjakut dhe trurit dhe kalojnë në lëngun cerebro-spinal.Viruset

shpërndahen në lëngun cerebro-spinal dhe infektojnë qelizat e meningjeve, meningjet ndezen,

ndërsa sistemi imunitar fillon luftën kundër infeksioneve.

Faktoret e rrezikut

Personat më të predispozuar që ta marrin meningjitin viral janë foshnjat dhe njerëzit me sistem

imun të dobët këta persona kanë një rrezik të lartë për infeksion të rënd.

17

Faktorët që mund të nxisin rrezikun janë :

Personat me kushte të dobëta ekonomike

Mosha kryesisht fëmijët të moshes 5 vjeqare.

Personat me imunitet të dobët.

Sëmundjet e rënda, sëmundje të cilat e dobësojnë sistemin imunitar dhe të rrezikojnë rrezikun

e meningjitit p.sh kimioterapia, transplantet e organeve apo të palcës kockore.

2.5 Meningjiti tuberkular

(TBM) shkaktohet nga Mycobacterium tuberculosis është forma më e zakonshme e

tuberkulozit të sistemit nervor qendror (SNQ). TBM shoqërohet me një frekuencë të lartë të

pasojave neurologjike dhe vdekshmërisë nëse nuk trajtohet menjëherë.

TBM është e rrallë në vendet e zhvilluara me rreth 100 deri në 150 raste që ndodhin çdo vit në

SH.B.A. Përfshirja e SNQ me meningjit tuberkular, shkaktohet nga shpërthimi të një gungë

në hapësiren subaranoidale. Meningjiti tuberkular duhet të konsiderohet me anë të

diagnozës diferenciale me meningjit pa mikrobe.

Simptomat e kohëzgjatjes janë më shumë se 5 ditë, me paraliza kraniale nervore. Nëse

meningjiti tuberkular është i dyshuar, duhet të fillohet në mënyr emperike terapia

antituberkulare me ose pa steroid. Meningjiti i tuberkulozit(TBM)-është shpesh vdekjeprurës,

gjithmonë i vështir për tu trajtuar dhe një kërcnim i veqantë për fëmijët e vegjël. Mund të lërë

të mbijetuar me dëmtime të trurit për gjithë jetën.

Faktorët rriskues mund të jenë:

•Kequshqyja HIV Kanceri.

•Konsumimi i alkoolit të tepërt.

•Ndryshime dhe dëmtime në sistemin imunitar.

•Tuberkulozi pulmunar, AIDS.

18

Të dhënat tipike të lëngut cerebro-spinal(CSF) në meningjitin tuberkular.

Presioni i hapjes 180-300mm H2O

Leukocitet në CSF 50-300qeliza mm, zakonisht

limfocite

Glukoza e CSF-së 45mg,Dl

Proteina në CSF 50-200 mg,dL

Ngjyrimi pozitiv i CSF-së 8%-29%

Kulturë pozitive e CSF-së 25%-70%

Të dhënat tipike të lëngut cerebro-spinal(CSF) në meningjitin tuberkularë. Për shkak të

popullatës së vogël të mikroorganizmave tuberkularë në CSF, identifikimi i shtameve specifike

është i vështirë, në shumë seri 25% e mostrave kanë ngjyrim pozitiv. Një studim zbuloi një

shkallë të ngjyrimit pozitiv prej 86% duke përdorur testime të shumta. Kultura fals-negative

të CSF-së janë gjithashtu të shpeshta te pacientët me meningjit tuberkularë, dhe madje edhe

me katër mostra të CSF-së, pothuajse 20% e pacientëve kanë vazhdimisht kultura negative të

CSF-së.

19

KAPITULLI III

Simptomat

Meningjiti është më i përhapur te pacientët të cilët shfaqin ethet, treshe klasike, dhembje koke

dhe qafë të ngrirë, e cila është e pranishme në 80% të pacientëve. Shenjat dhe simptomat e tjera

ndodhin më pak dhe pacientët të cilët shfaqin dhembje koke dhe duke shfaqur status mendor

të alternuar duhet të ekzaminiohen me kujdes për të evidentuar irritimet

meningale(meningjizmi shenjat e Kering, shenjat Brudzinksi ose të dyjat)

Meningjiti bakterial mund të shfaqet te pacientët, në të cilët diagnoza mjekësore nuk është e

qartë. Kjo është shumë e vërtetë te fëmijët e vegjël dhe më të mëdhenjët, te fëmijët nën 2 vjeq,

shenjat pezmatuese meningeale shfaqen shpeshherë dhe prezantimi mjekësor i zakonshëm

përfshinë ethe dhe status mendor (irritime letargji) që janë prezente në më shumë se 90% të

pacientëve. I krahasueshëm, në pacientë më të vjetër, ethet mund të jenë minimale dhe

ndryshimet e statusit mendor mund të jenë simptomat më të dukshme. Në pacientët që

dyshohen për meningitis, lëkura duhet të egzaminohet me kujdes për rashin e lëkurës purpurik

ose petekial karakteristik për N.meningitis. Të dhënat e tjera të marra nga historia dhe

ekzaminimet fizike mund të ndihmojnë në diagnozën e diferencuar të meningjitit.

Meningjiti bakterial i pa trajtuar është karakterizuar nga humbja e shpeshtë e vetëdijës, e cila

zakonisht është e lidhur me shenja të tjera neurologjike përfshirë shtrëngimet dhe deficiti

fokal, që dërgon në koma dhe vdekje. Zgjatja e ndryshimeve të statusit mendor me koma të

thellë, si rast më ekstrem, siguron një indikacion mjekësor të personalizimit të sëmundjes.

Pacientët që kanë rënë në koma kanë një ritëm vdekje të lartë (më shumë se 50%). Ndërlikimet

sistemike në procesin e infektimit përfshinë shokun septik, koagulimi intravaskular të

ekzaminuar (veqanërisht me infeksione nga meningokoku ) dhe sindromën e distresit akut

respirator.

Shenjat e zakonshme dhe simptomat në meningjitin .

Meningjiti

Të rriturit Dhembje koke

Temperaturë e lartë

Dhembje qafe dhe

Kurrizi

Qafë e ngrir

Meningizëm

Nauze dhe të vjella

Shenjat e Kering

Shenjat e Brudzinks

Fotofobia

Letargji ose koma

Marrje mendësh

20

Dhembje koke të

përzira me të vjella

Foshnjat

Temperaturë e lartë

Irritet

Letargji

Refuzim ushqimi

Të qara të

vazhdueshme

Gjumë i tepruar

Ushqyerje e dobët

Të vjella

Bulging fontanelles

Konvulsione

Opsitonus

Marramendje e

quditshme

3.1 Patologjia

Të dhënat e rëndësishme patologjike te pacientët me meningjit përfshijnë:

• Inflamacion të hapësirës subarakonike

• Përfshirje të inflamacionit të vaskulaturës cerebrale

• Dëmtime parenkimale të trurit

Inflamacioni i hapësirës subaraknoike shfaqet si një kullim në ngjyrë gri dhe të verdhë në

jeshile duke mbuluar bazat dhe pjesën e mysët të trurit. Kullimi konsiston në predominacë

granulocitesh dhe në meningjitin bakterial akut dhe një miks limfocitesh, magrofagësh dhe

granolocite në format kronike dhe subakute të meningjitit. Në sipërfaqe të trurit, përfshirja e

vaskulaturës është e shpesh e shfaqur mikroskopike.

Ekzaminimet histologjike shfaqin infiltrimin e mureve të enëve nga inflamcioni i qelizave

me trombocite konsekutive të lumenit të enëve. Përfshirja e vaskulare është më e dukshme në

meningjitin bakterial akut, por është parë edhe në atë kronik, veqanërisht në meningjitin

tuberkular. Inflamacioni gjithashtu përfshin veshin e brendshëm, i cili është një hyrje forcuese

drejt kanalit koklear, duke lidhur hapësirën subrakonidale me hapësirën endolimfatike.

Efekti toksik i pezmatimit të qelizave të qimeve në veshin e brendshëm, i cili mund të jenë

shkaktar të uljes së dëgjimit, që lidhet me meningjitin bakterial. Dëmtimet e parenkinës së trurit

janë evidentuar nga prania e edemës së trurit (përfshirë shenjat e shembjeve cerbrale) në

zonat e infarktit cerbral e rezultuar nga ishemia dhe ndryshimet historike. Humbja e neuroneve

është e lidhur me një reaksion të shënuar të astrociteve dhe mikroglisë.

21

Përveq dëmtimeve të korteksit, dëmtimi i neuroneve është evidentuar në dentate gyrus te

hipokampusit te pacientët drejt vdekjes nga meningjiti, dhe dëmtimi i hipokampusit është për

më tepër i sugjeruar nga rënja e vëllimit hipokampal te pacientët që i shpëtojnë meningjitit.

Duke i dhënë një funksion hipokampusit, dëmtimi i strukturave mund të shfaqë substratin

për deficite në memorje dhe në të mësuarit te të mbijetuarit nga meningjiti. Zgjatja dhe

lokalizimi i humbjes së neuroneve, përcakton tipin e rrjedhimeve neurologjike të rezultuara

nga meningjiti etj.

3.6 Pasojat neurologjike

Pasojat neurologjike pas meningjitit bakterial përfshijnë:

➢ Dëmtimet e dëgjimit.

➢ Vonimet mendore.

➢ Deficitet fokale sensomotor .

➢ Epilepsi dhe

➢ Verbim kortikal .

Vëzhgimet prapavepruese të të mbijetuarve nga meningjiti bakterial, i cili prek aftësinë e tyre

për të punuar, përkatësisht 31% dhe 24% të kujdesit të raportuar dhe deficitit të memories. Tre

studime që janë bërë në SHBA të fundit kanë gjetur dëmtime funksionale domethënëse te të

mbijetuarit me meningjit bakterial.

Reth 1584 fëmijë i kanë mbijetuar meningjitit bakterial gjatë viti të parë të jetës. Janë rritur

dhjetëfish rreziqet e paaftësive të moderuara të ashpëra, përfshirë vështirësitë në të mësuar

dhe problemet në sjellje, paaftësi neurolevizëse, qrregullimet shtrënguese dhe deficitet në të

dëgjuar.

Pneumoniae ishe i lidhur me një ritëm të lartë të paaftësive se infeksioni i H.influenzae ose

N.meningjiti në një studim të dytë. Shumë nga deficitet e indentifikuara për 7 vjet vazhdonin

12 vjet pas meningjitit bakterial, me 9% të pacientëve që shfaqnin dëmtime neurologjike,

intelektuale, auditoriale dhe 30% kanë pasur më pak paaftësi e krahasuar me 11% e kontrollit.

Pastaj në studimin e 3-të, 16 nga 22 pacientët e rritur kanë simptoma neurologjike dhe

psikopatologjike tre vjet pas fazës akute të meningjitit bakterial. Shpejtësia e procesit konjuktiv

dhe performancës psikolëvizëse, funksionet përqendruese dhe memorizuese ishin reduktuar te

pacientët të krahasuar me kontrollin.Përsëri pasojat ishin veqanërisht të prononcuara te

pacientët pas shkaktimit të meningjitit bakterial dhe strep-pneumoniae.

22

Transmetim:

✓ Bakteriet që shkaktojnë meningjitin trasmetohen nga :

✓ Personi në person

✓ Përmes pikave të sekrecioneve të frymëmarrjes

✓ Përmes kontaktit të ngushtë të tilla si

✓ Puthja

✓ Teshtitja

✓ Kollitja mbi tjetrin

✓ Jetesa ne lagje të afërta me një person të infektuar

✓ Ndarjes së enëve të ngrënjës

✓ Ndërmjet furqës së dhëmbëve etj

Periudha e mesatare e inkubacionit është 4 ditë por mund të shkojë deri në 10 ditë

3.6 Parandalim

Hapat që mund të ndihmojnë në parandalimin e meningjitit janë:

Ta bëjmë pastrimin e duarve larja e kujdesshme e duarve ndihmon në parandalimin e përhapjes

së mikrobeve.

Ti mësojmë fëmijët të pastrojnë duart shpesh, sidomos para ngrënies dhe pas përdorimit të

tualetit, kalimit të kohës në një vend publik të mbushur me njerëz ose përkëdheljeve të kafshëve.

Ti tregojmë se si ti pastrojnë duart e tyre. Të praktikojmë higjenën e mirë.

Të mos ndajm pije, ushqime, enë ushqimore, balsam buzësh ose furça dhëmbësh me askënd

tjetër. Ti mësojmë fëmijët dhe adoleshentët të shmangin ndarjen e këtyre artikujve.

Të qëndrojmë të shëndetshmë.

23

Ta mbajmë sistemin imunitar duke pushuar mjaftueshëm, duke ushtruar rregullisht dhe duke

ngrënë një dietë të shëndetshme me shumë fruta të freskëta, perime dhe drithëra.

Ta mbulojmë gojën. Kur kemi nevojë të kollitemi ose të teshtimë të sigurohemi që të mbulojmë

gojën dhe hundën mirë.

Grat shtatëzëna duhet të kenë kujdes, me ushqimin ti shmangni djathrat e bërë nga qumështi i

papasterizuar, dhe ti zgjidhim djathërat që etiketohen qartë se bëhen me qumësht pasterizuar.

Vaksinimet

Disa forma të meningjitit bakterial janë të parandalueshme me vaksinat e mëposhtme:

Vaksina e Haemophilus influenzae tip b (Hib).

Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) dhe Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e

Sëmundjeve (CDC) rekomandojnë këtë vaksinë për fëmijët që fillojnë në moshën rreth 2

muajsh. Vaksina rekomandohet gjithashtu për disa të rritur, përfshirë ata që kanë sëmundje të

qelizave drapër ose AIDS dhe ata që nuk kanë shpretkë.

Vaksina e konjuguar pneumokoksike (PCV13).

Kjo vaksinë gjithashtu është pjesë e OBSH-së dhe CDC-së rekomanduar orarin rutinë të

vaksinimit për fëmijët më të vegjël se 2 vjet. Doza shtesë rekomandohen për fëmijët midis

moshës 2 dhe 5 që janë në rrezik të lartë të sëmundjes pneumokokale, përfshirë fëmijët që kanë

sëmundje kronike të zemrës ose mushkërive ose kancer.

Vaksina e polisakaridit pneumokoksik (PPSV23).

Fëmijët dhe të rriturit që kanë nevojë për mbrojtje nga bakteret pneumokokale mund të marrin

këtë vaksinë. CDC rekomandon vaksinën PPSV23 për të gjithë të rriturit më të vjetër se 65 vjeç,

për të rriturit më të rinj dhe fëmijët e moshës 2 vjeç e lart që kanë sistem të dobët imunitar ose

sëmundje kronike të tilla si sëmundje të zemrës, diabet ose anemi të qelizave drapër, dhe për

këdo që nuk ka shpretkë.

Vaksina e konjuguar e meningokokut. CDC

rekomandon që një dozë e vetme t’u jepet fëmijëve nga mosha 11 deri në 12 vjeç, me një goditje

përforcuese të dhënë në moshën 16 vjeç. Nëse vaksina jepet për herë të parë midis moshës 13

dhe 15 vjeç, përforcuesi rekomandohet midis moshës 16 dhe 18 vjeç. Nëse i pari goditja jepet

në moshën 16 vjeç ose më shumë, nuk është e nevojshme ndonjë përforcues.

Kjo vaksinë mund t’u jepet edhe fëmijëve midis moshave 2 muaj dhe 10 vjeç që janë në rrezik

të lartë të meningjitit bakterial ose që janë ekspozuar ndaj dikujt me sëmundje. Është përdorur

gjithashtu për të vaksinuar njerëz të shëndetshëm, por të pavaksinuar më parë, të cilët kanë qenë

të ekspozuar në shpërthime.

24

3.5 Diagnoza

Diagnoza e meningjitit është me rëndësi zbulimi (diagnostifikim), i hershëm, në mënyrë që

dhe shërimi të jetë më i lehtë. Bëhet identifikimi i mikrooganizmav patogjen me anë të

analizave të gjakut të cilat tregojnë vlerat e qelizave të bardha të gjakut (Leukocitev) e cila

rritja e tyre tregon infeksion.Gjaku komplet, Elektrolitet në serum, Azotemia ose kreatinina

dhe profili i mëlqis.

a) Pastaj testet e ndryshme si :

b) Nasopharynx, sekrecionet respiratore dhe kultura e urinës

c) Testimi i sifilisit

d) Testimi serum prokalcitonin

e) Punksionin lumbar dhe analiza e LSC(lëngu cerebro spinal).

f) Neuroimazhet (CT) e kokës dhe MRI e trurit

Marrja e lëngut cerbrospinal është themeli i diagnozës p.sh nëpërmjet:

Punktimit lumbar

Bëhet duke e pozicionuar pacientin zakonisht duhet të jetë shtrirë anash. Skanimi i CSF-së

dhe MRI rekomandohet para bërjes së punktimit lumbar. Mostrat e CSF ekzaminohen për

praninë dhe llojet e qelizav të bardha (leukocitev), qelizat e kuqe të gjakut, përmbajtjen e

proteinave, dhe nivelin e glukozës. Ngjyrosja me gram e mostrës mund të demostroj bakteriet

në meningjitin bakterial (60% të rasteve ). Pastaj duhet të interpretohet te pacientët te cilët

dyshohen për meningjit, fillimisht përjashtohet nga të dhënat klinike ose nga pamja e skanerit

të kokës(CT) masa e dëmtimit që mund të dërgoj drejt herenis cerebrale. Diagnoza e meningjiti

bakterial vendoset nga kultura e kampionit LSC është testi kryesor për meningjitin dhe është

i rëndësishëm për të dalluar një shkak viral dhe bakterial, futet gjilpëra e vogël në pjesen

lumbare të kurrizit dhe merret një sasi e vogël Lëngu cerebro spinal tregonë pranin e

bakterieve që do të thotë infeksion bakterial apo viral. Lëngu LSC merret me anë të Punktimit

lumbar duke hequr nje sasi të lëngut cerebrospinal në sasi prej 10-15ml.

Në meningjitin –bakterial lëngu ndryshon nga bakterial në viral p.sh lëngu bakterial ka

presion shumë të lartë përshkak të pranis së bakterieve është i turbullt dhe ka nuanca me

ngjyra të ndryshme në varsi të bakterit patogjen. Nëpërmjet ekzaminimit makroskopik

evidentohet një numër shumë i madh të qelizave, proteinat janë të rritura dhe glukoza është

e ulur.

25

Në meningjitin-viral dallojmë: lëngun, presionin, ngjyren, sasin presioni i LCS është i shtuar

por nuk është i turbullt, është likid serioz. Në rastin e meningjitit-tuberkuloz pamja e lëngut

është e qartë, gjatë ekzaminimit makroskopik vërehet një numër të limfociteve Glukoza është

e ulur. Teknikat e shumta laboratorike bëjnë të mundur mbjelljen e likuorit në terene të

ndryshme apo teste serologjike të cilat bëjnë të mundur zbulimin e shkaktarit patogjen.

3.6 Mjekimi

Mos trajtimi i meningjitit mund të jetë kërcnues për jetën në qoftëse nuk trajtohet dhe ka një

normë të lartë të vdekshmëris.Vonesa në trajtimin e meningjitit dërgon në një prognozë

negative. Trajtimi medikamentoz i meningjitit bëhet me Antibiotik të spektërit të gjër.

Antibiotikët e rekomanduar për trajtimin e meningjitit bakterial në bazë të mikroorganimave.

Mikroorganizmi Antibiotiku

Haemophilus influenzae tipi b Cefalosporinë e gjeneratës së tretë

Neisseria meningitidis Pencilinë G ose ampicilinë

Streptococcus pneumoniae Ceftriakson plus Vankomicinë

Pseudomonas aeruginosa Cefepimë

Staphyloccus aureus

(meticilinë e ndjeshme)

Oksacilinë

S,aureus(metilcilinë rezistentë) Vankomicinë

Stafilokokët koagulazë-negativë Vankomicinë

Listeria monocytogenes Ampicilinë(plus aminoglukozid)

Enterobacteriaceae Cefalosporinë e gjeneratës së tretë

Streptoccous agalactiae Pencilin G ose ampicilinë

(plus aminoglukozid)

26

Antibiotikët e rekomanduar për trajtimin e meningjitit bakterial në bazë të mikroorganizmav.

Cefalosporinat e gjeneratës së tretë përfshijnë cefotaksimën ose ceftriaksonin. Për

meningjitin e shkaktuar nga stafilokokët koagulazë –negative rifampina i shtohet

vankomicinës, nëse nuk ka përmirsime pas 48 orësh terapi. Për atë që shkaktohet nga

Enterobacteriaceae, përdoret cefepima nëse dyshohet apo vërtetohet Psedumonas aeruginosa.

Terapia antimikrobike emperike për meningjitin bakterial.

Preparati antimikrobik

Të porsalindurit Ampicilinë plus cefotaksimë

Foshnjat dhe fëmijët Cefotaksimë apo ceftriakson

plus vankomicinë

Të rriturit (15-50) vjeq Cefalosporinë e gjenereatës së tretë

Plus vankomicinë

Të rriturit më të moshuar Cefalosporinë e gjeneratës së tretë

(ceftriaksion) plus ampicilinë

Procedura neurokirurgjikale

Gjendja e imunokompromentuar

Cefepimë plus vankomicinë

Ampicilinë plus cefalosporinë e

Gjeneratë së tretë

Gjendja neutropenike Ceftazidimë plus ampicilinë

27

KAPITULLI IV

KUJDESI INFERMIEROR

4.1 Vlersimi infermieror

Procesi i kujdesit infermieror konsiston në vlerësimin infermieror të pacientit, në diagnozën

infermierore, identifikimin e qëllimeve, planifikimin, zbatimin dhe vlerësimin e kujdesjeve

infermierore. Mbledhja e të dhënave është etapa e parë e kujdesit infermieror, kjo mbledhje

informacionesh realizohet pranë pacientit, ose nga ndonjë pjestar i familjes së tij në rast se

pacienti nuk mund të përgjigjet.

Të gjitha të dhënat që ne marrim na orjentojnë drejt një plani kujdesi. Merret anamneza e

pacientit për të mësuar më shumë detaje për sëmundjen si:emri, mbiemri, mosha, gjina,

ditëlindja, profesioni, pyetet për sëmundjet e mëparshme, sëmundjet trashëguese dhe se a e ka

pasur ndonjë pjestar i familjes këtë sëmundje në këtë rast meningjitin.

Bëhët vlersimi fizik i pacientit. Po ashtu marrim të dhëna edhe nga kartela mjekësore, e cila

është një burim informacionesh që na ndihmon për gjendjen e pacientit, ekzaminimin klinik,

terapin dhe informacione tjera të nevojshme. Në vlersimin e pacientit veprimtaria fokusohet

në grumbullimin e informacionit rreth pacientit, familjes me qëllim që të realizohet mbledhja

e të dhënave.

Pra të dhënat mblidhen duke e përdorur intervistën, ekzaminimin fizik, rezultatet laboratorike

dhe të dhënat tjera. Faza e vlersimit të pacientit është një fazë e qëndrueshme e cila siguron

një kujdes të vazhdueshëm dhe efikas për pacientet me meningjit etj.

Diagnoza infermierore:

Nga diagnoza infermierore e zakonshme që indentifikohen për një pacient me meningjit janë:

Dhembje koke të përcjella me të vjella dhe qafë të ngrirë si pasojë e sëmundjes

Status mendor të rënduar (alternuar)

Ethe te shpeshta

Humbje të vetëdijes

Infeksion i mundshëm lidhur me prishjen e tërsis anatomike të lëkurës

Ushqyrje e dobët

Përceptim sensorik i dëmtuar si pasoj e presionit në zonën e prekur në tru

Mungesë të aktivitetev ditore si pasoj e lodhjes dhe gjendjes .

Temperatur e lartë si pasoj e infeksionit

Munges e njohurive mbi sëmundjen lidhur me mungesën e informacioneve

Pasiguri ankth lidhur me trajtimin dhe rrezikun e vdekjes etj

28

Ndërhyrja infermierore

Pasi është kryer vlersimi infermieror, janë mbledhur të gjitha të dhënat është kryer vlersimi

analizuar dhe është vendosur diagnoza infermierore, pastaj fillojmë me ndërhyrjen

infermierore me bashkpunim me mjekun. Në rastin e fazës akute, ndërhyrja infermierore për

pacientin e shtruar është shumë e rëndësishme. Disa ndërhyrje të rëndësishme të infermierisë

për pacientin e infektuar me meningjit tregohen si më poshtë. Fillimisht në pacientët e sëmurë

në këtë sëmundje bëhet vlersimi i shenjave vitale si:

1.Bëhet matja e presionit arterial

2.Matja e frekuencës së pulsit me anë të palimit

3.Matja e temperaturës sepse në këtë sëmundje është paraqitur temperatura

4.Bëhet matja respiracionit me anë të inspektimit të gjoksit dhe abdomenit

Pacienti duhet të vendoset në një dhomë të ajrosur mirë, pa dritë dhe zhurmë të tepruar,

kryesisht ambienti në të cilën qendron pacienti duhet të jetë i qet. Pozita e shtratit është

shumë me rëndësi në mënyr që ta ulim presionin kranial ngrihet pozita e shtratit për30º.

Kujdesemi për aksesin periferik venoz në mënyr që të shmangen infeksionet lokale. Lëngjet

intravenoze duhet të jepen për të parandaluar dehidrimin, për të mbajtur ushqimin dhe për të

administruar medikamentet intravenoze.

Dhembjet akute të lidhura me dhembje koke të forta, ethe, dhembje qafe, dhembje muskujsh

duhet të lehtësohen nga Analgjezikët p.sh Paracetamol, por si gjithmonë me rekomandim të

mjekut. Bëhet monitorimi i vazhdueshëm me kujdes i shenjave vitale dhe mbahet shënim për

qdo ndryshim në vlera. Dhënja e oksigjenit duhet të bëhet nëse është e nevojshme.

Bëhet monitorimi i ngushtë i pacientit sepse mund të ekzistoj rreziku për lëndim që lidhet me

konvulsion, shqetësim dhe çorientim (për shkak të acarimit meningeal) duhet të lehtësohet nga

medikamentet qetësuese dhe relaksuese të trurit si fenobarbitoni, diazepami. (i gjithë mjekimi

duhet të jepet sipas këshillës së mjekut).

Në qoftëse pacienti është në gjendje të rënd menjëher monitorohet, bëhet intubimi dhe

ventilimi mekanik, monitorohet presioni venozë qendrorë PVC( kjo bëhet për monitorimin e

gjendjes së shokut, për insuficencen respiratore dhe kardiake ).Vendoset EKG-ja bëhet

vendosja e pulsoksimetrit. Monitorohet marrja dhe dhënja e lëngjeve që merr pacienti pasi që

është shumë e rëndesishme. Bëhet monitorimi i dhënjes së lëngjeve intravenoze, duke pasur

shumë kujdes në doza pasi mund të shkaktoj edem crebrale.

Kujdesemi për higjenën e pacientit, higjenën orale, kavitetin oral ngjyrën e lëkurës

përkujdesemi për lëkurën në parandalimin e infeksioneve të mundshme. Këshillojm pacientin

ta bëjë larjen e duarve me ujë të rrjedhshëm dhe sapun. Gjatë monitorimit të

29

respiracionit duhet të observojm edhe simptoma si: kollë alternime të lëvizjes së krahrorit

ndryshime në ngjyren e lëkurës etj.

Kujdesi infermieror tek fëmijët me meningjit

Së pari bëhet vlersimi i gjendjes fiziologjike, përfshirë shenjat vitale dhe nivelin e vetëdijes.

Menjanimi i shkaktarit jepen antibiotik sa më parë që të jetë e mundur, menjëher sapo fëmija

të pranohet në spital. Merren analizat si p.sh kultura rinofaringeale sipas nevojes. Vendosja

dhe ruajtja e paisjeve të nevojshme për dhënien e medikamentev. Infermieria vendos

perfuzionin iv mbikqyr perfuzionin , llojin e solucionit, shpejtësin ,numrin e pikave -min dhe

sasin që do të jepet.

Ruhet rruga e hapur intra-venoze, imobilizohet vendi i punktimit, ndërrohet perfuzioni dhe

paisjet e tjera sipas rregullores së spitalit mbikqyret fëmija për shenja të inflamacionit në

vendin e punktimit dhe përgjatë venës. Vlersimi i gjendjes neurologjike, observohen shenjat

jetësore, shenjat neurlogjike dhe nivelin e vetëdijes.

Zbulimi i shenjave të hershme të ndërlikimit observohen shenja që tregojnë për praninë e

mundshme të ndërlikimeve si kolaps ose shok me origjinën vaskulare, rritje të presionit

intrakranial, vështirësi respiratore, ndryshim i gjendjes së vetëdijes, koagulim intravaskular,

sigurim i një hidratimi të mir.

Rregullohen marrjet e lëngjeve sipas udhëzimit të mjekut duke shtuar ose pakësuar sasin e

lëngjeve në varësi të gjendjes së fëmijes. Fëmijës në gjendje stupori nuk i jepet asgjë nga goja,

por mund të pijne fillimisht ujë. Maten rregullisht marrjet dhe nxerrjet për të përcaktuar

ndryshimet që tregojnë një gjendje të mundshme shoku ose grumbullimin e lëngjeve si p.sh

një edeme cerebrale. Peshohet fëmija qdo ditë sigurimi i ushqyrjes. Jepen ushqimet sipas

këshillave ose rekomandimit të mjekut ose të dietologut, në fillim asgjë nga goja ose vetëm

lëngje e më pas sipas tolerances dhe moshës. Pastaj nxit fëmijen të kryej aktivitete fizike dhe

qëndrojme bashkë me të.

Dhe normalishit i japim mbështetje emocionale për prindërit i japim informacione për sjelljet,

shenjat neurologjike të fëmijes, shpjegohen ekzaminimet diagnostifikuese dhe trajtimet dhe

i japim rekomandime kur fëmija ka konvulsione. Kur fëmija ka humbje të dëgjimit këshillohet

të takohet me një mjek specialist ORL dhe logopediste etj

30

Rezultatet

Incidenca e meningjitit ndryshon në varësi të agjentit specifik etiologjik, si dhe së bashku me

burimet mjekësore të një kombi.

Me gati 4100 raste dhe 500 vdekje që ndodhin çdo vit në Shtetet e Bashkuara, meningjiti

bakterial vazhdon të jetë një burim i rëndësishëm i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë;

incidenca vjetore në Shtetet e Bashkuara është 1.33 raste për 100,000 popullsi.

Incidenca e meningjitit bakterial neonatal është 0.25-1 rast për 1000 lindje të gjalla.

Për më tepër, incidenca është 0.15 raste për 1000 lindje të plota dhe 2.5 raste për 1000 lindje të

parakohshme.

Meningiti shkakton afërsisht 4 raste për 100,000 fëmijë të moshës 1-23 muajsh.

Rreziku i meningjitit sekondar është 1% për kontaktet familjare dhe 0.1% për kontaktet ditore.

Shkalla e meningjitit të shkaktuar nga S pneumoniae është 6.5 raste për 100,000 fëmijë të

moshës 1-23 muajsh.

Të sapolindurit janë në rrezik më të lartë për meningjit bakterial akut.

Pas muajit të parë të jetës, piku i incidencës është tek foshnjat e moshës 3-8 muajsh.

Nje hulumtim qe eshte realizuar ne Shqiperi raporton qe gjinia e seksit mashkull ne mes te

moshes 51-60 eshte me e prekur se gjina e seksit femer .Kjo semundje raporton nje mortalitet

te rend .

31

Diskutimi

Incidenca e meningjitit ndryshon në varësi të agjentit specifik, etiologjik si dhe së bashku me

burimet mjekësore të një kombi. Me gati 4100 raste dhe 500 vdekje që ndodhin qdo vit në

Shtetet e Bashkuara Të Amerikës, meningjiti bakterial vazhdon të jetë një burim i rëndësishëm

i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë incidenca vjetore në Shtetet e Bashkuar është 1.33 raste

për 100,000 popullsi. Incidenca e meningjitit bakterial neonatal është 0.25-1 rast për 1000 mij

lindje të gjalla. Për më tepër, incidenca është 0.15 raste për 1000 lindje të plota dhe 2.5 raste

për 1000 lindje të parakoshme.

Meningjiti shkakton afërsisht 4 raste për 100,000 fëmijë të moshës 1-23 muajsh. Rreziku i

meningjitit sekondar është 1% për kontaktet familjare dhe 0.1% për kontaktet ditore. Shkalla

e meningjitit të shkaktuar nga S pneumoniae është 6.5 raste për 100,000 fëmijë të moshës 1-

23 muajsh. Të porsalindurit janë në rrezik më të lartë për meningjitin bakterial akut. Pas muajit

të parë të jetës, piku i incidencës është tek foshnjat e moshes 3-8 muajsh. Një hulumtim që është

realizuar në Shqipëri raporton që gjina mashkullore në mes moshes 51-60 është më e prekur se

gjinia femërore. Kjo sëmundje raporton një mortalitet të rënd.

Në një studim vëzhgimi i kryer në një qendër të kujdesit terciar ku ishin përfshirë gjithsej 147

pacient që dyshoheshin se kanë meningjit .Llojet e zakonshme të meningjitit në studim kishin

qenë aseptike(39%) tuberkuloze(28%) piogjenike(28%)kërpudhore(3%) dhe të tjera(2%

)Triada klasike e dhembjes së kokës me ethe, ngurtësi të qafës dhe alternime mendore u pa në

26% të pacientëve dhe 83% kishin të paktën 2 nga këto 4 simptoma. Incidenca e krizave u gjet

të ishte 63% në prani të meningjitit aseptik. Përmirësimi i dukshëm klinik ishte parë në 89% të

pacientëve që vuajnë nga meningjiti aseptik. Sipas këtij studimi me meningjit aseptik u gjet të

ishte tipi mbizotërues midis të gjithave varieteteve të ndryshme të meningjitit. Një incidenc e

rritur e meningjitit ishte parë tek pacientët me diabet mellitus. Incidenca e krizave ishte më e

lartë tek meningjiti viral-aseptik dhe se trajtimi emperik i dhënë në shumicën e rasteve ishte

ceftriaksioni, dhe si përfundim zbuluan se meningjiti viral-aseptik, meningjiti tuberkular dhe

piogjenik kishte incidencën më të lartë, dhe kulturat e CSF të pacientëve shpesh ishin gjetur

negative për shkak të përdorimit të antibiotikëve emperik parashtrimit në spital.

Studimet në mbarë popullatën kanë treguar se meningjiti viral është më i zakonshëm me një

incidencë prej 10.9 për 100.000 popullsi. Në Brazil, shkalla e meningjitit bakterial është më e

lartë në 45.8 për 100.000 popullsi në vit. Afrika Sub-sahariane është pllakosur nga epidemit

e mëdha të meningjitit meningokoksik për më shumë se një shekull dhe se ky rajonë është

etiketuar si“ rrip meningjiti“. Në atë zonë ishte hasur një normë incidence midis 100-800

32

rastesh për 100.000 popullsi dhe se rastet ishin shkaktuar kryesisht nga grupi i

meningokokeve.Epidemia më e madhe e regjistruar ndonjëherë kishte përfshirë të gjithë

rajonin në vitin1996-1997, duke shkaktuar infeksion afërsisht 250,000 raste duke rezultuar

gati në 25.000 vdekje. Me gjithëse meningjiti është një sëmundje e njohur në shumë vende

shkalla e saktë e incidencës së saj është e panjohur, megjithatë, në dekadën nga 1990 deri në

2010, një shifër e vlerësuar globale prej afërsisht 420,000 vdekjesh ishin shoqëruar me

meningjit bakterial, ndodh në rrethë 3% për 100.000 popullsi qdo vit në vendet perëndimor

Përfundimi Me rishikimin e bërë të literaturës në këtë punim erdhëm në përfundim se :

• Meningjiti prek të gjitha moshat

• Sipas një studimi të bërë në SHBA gjina mashkullore është me shumë e prekur dhe se

cdo vitë në këtë vend ndodhin deri ne 5000 vdekje.

• Një numer i konsideruar i fëmijevë të moshes 23 muajsh janë të prekur nga meningjiti

bakterial .

• Meningjiti viral është me i zakonshëm .

• Kujdesi infermieror luan një rol të veqant në mjekimin dhe shërimin e mëningjitit .

33

Rezyme

Hyrje: Meningjiti është një infeksion serioz i meningjeve membranave që mbulojnë trurin dhe

palcën kurrizore, është sëmundje shkatërruese dhe mbetet një sfid e madhe në shëndetin

publik. Shkaqet e meningjitit klasifikohen në infektive si bakteriale, virale, kërpudhore dhe jo

infektive të lidhura me kancer, lupus eritematoz sistemik, medikamente të shkaktuara, trauma

në kokë dhe operacioni i trurit.

Llojet më të zakonshme të meningjitit janë meningjiti piogjenik (bakterial) meningjit viral dhe

meningjit tuberkuloz(TBM) mos trajtimi i meningjiti mund të jetë kërcnues për jetën në qoftëse

nuk trajtohet ka një normë të lartë të vdekshmërisë dhe se vonesa në trajtimin e meningjitit

dërgon në një prognozë negative.

Hipokrati ishte personi i parë që përshkroi meningjitin. Përhapja e meningjiti u regjistrua për

herë të parë në Gjenev në vitin 1805. Ndërsa në Afrikë shpërthimi i parë u përshkrua në vitin

1840. Epidemit Afrikane u bënë shumë më të zakonshme në shekullin 20 e para e madhe u

raportua në Nigeri dhe Ganë në vitet 1905-1908 dhe një numër i madh i njerzëve vdiqën nga

sëmundja.

Qëllimi : i këtij punim është të paraqes kujdesin infermieror tek pacientet që vuajn nga

meningjiti.

Metodologjia e punës: Në realizim të këtij punimi është përdorur metoda ndërmjet rishikimit

të literaturave, literatura është shfrytëzuar në Biblotekën e Universitetit të Gjakovës Fehmi

Agani dhe në burimet e internetit në faqe të ndryshme shkencore.

Rezultatet : vene në pah se meningjiti është sëmundje që i prek të gjitha moshat por qe sipas

një studimi të bërë më të rezikuara janë gjina mashkullore ,ndekaq një studim tjetër sqaron se

fëmijët e moshës 23 muajsh janë prekur nga mëningjiti .Studimet e bëra në SHBA raportojnë

se mbrenda vitit vdesin me shumë se 5000 persona si pasojë e mëningjitit

34

Summary

Introduction: Meningitis is a serious infection of the meninges membranes that cover the brain

and spinal cord, is a devastating disease and remains a major public health challenge. Causes

of meningitis are classified into infectious as bacterial: viral, fungal and non-infectious

associated cancer, systemic lupus erythematosus, medications induced, head trauma, and brain

surgery. The most common types of meningitis are pyogenic (bacterial) meningitis, viral

meningitis, and tuberculous meningitis (TBM). Untreated meningitis can be life-threatening if

left untreated has a high mortality rate and delays in treating meningitis lead to a negative

prognosis.

Hippocrates as the first person to describe meningitis. The spread of meningitis as first recorded

in Geneva in 1805. in Africa the first outbreak as described in 1840. The African epidemic

became much more common in the first 20 th century. large numbers are reported in Nigeria

and Gana in the years 1905-1908 and large numbers of people died from the disease.

Purpose: of this paper is to present the level of nursing care in patients suffering from

meningitis.

Working methodology: In the realization of this paper, the method betëeen the literature revieë

ëas used, the literature ëas used in the Library of the University of Gjakova Fehmi Agani and

in the internet resources in various scientific pages. Statistical data ëere also obtained at the Isa

Grezda Hospital in Gjakova.

Results: Meningitis is a disease that affects all ages but according to a study made more risky

are male, while another study explains that children aged 23 months are affected by meningitis.

Studies done in the US report that more than 5,000 people die during the year as a result of

meningitis

35

Referencat

1. Anatomia normale e njeriut pjesa e parë tiran, 2001 Prof.Dr.Sofika Qamirani, Prof.

Dr.Drita Totozani.

2. Sëmundjet infektive JONATHAN COHEN, WILLIAM G. POWDERLY, vëllimi 1

3. Universiteti i Tiranës Fakulteti i mjekësisë –INFERMIERSTIKA NË SPECIALITET

Tiranë, 2005 E.peka L.Neqaj.E Rustami. D.Bego. A.Imani-Lelcqaj,M.Qela.A.Dervishi

V.Zanaj V.Mane.

4. Universiteti i Tiranës Fakultetit i Infermierisë Etleva Kika, Rudina Duzha, Valbona

Alliu Xhaxhiu Tiranë, 2007 bazat e infermieristikës.

5. https:/www.new s-medical.net/health/History-of-Meningitis.aspx-

6. https://www.who.int/health-topics/meningitis#tab=tab_1

7. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/meningitis/symptoms-causes/syc-

20350508

8. https://www .new s-medical.net/health/Meningitis-Prognosis.aspx https://www.new s-

medical.net/health/Meningitis-

Prognosis.aspxhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3335590/

9. https://www .who.int/health-topics/meningitis#tab=tab_1

10. 15.The Royal Children’s Hospital Clinical Practice Guideline: Meningitis – Encephalitis (state-

wide). Accessed 20/7/2018 from

https://www.rch.org.au/clinicalguide/guideline_index/Meningitis_Guideline/

11. The Royal Children’s Hospital Clinical Practice Guideline: Fluid Management in Meningitis.

Accessed 20/7/2018 from

https://www.rch.org.au/clinicalguide/guideline_index/Fluid_Management_in_Meningitis/

12. The Royal Children’s Hospital Kids Health Info Fact Sheet: Meningitis. Accessed 20/7/208

from https://www.rch.org.au/kidsinfo/fact_sheets/Meningitis/

13. National Institute for Health and Care Institute. (2018) Bacterial meningitis and meningococcal

septicaemia in under 16s: recognition, diagnosis and management. Retrieved from:

https://www.nice.org.uk/guidance/cg102.

14. .Swanson, D. (2015) Meningitis. Pediatrics in Review, 35(12), 514-524. doi: 10.1542/pir.36-12-

20.https://ww.who.int/csr/resources/publications/meningitis/whoemcbac983.pdf

https://www.news-medical.net/health/History-of-Meningitis.aspx-https://www.who.int/health-topics/meningitis#tab=tab_1https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/meningitis/symptoms-causes/syc-20350508https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/meningitis/symptoms-causes/syc-20350508https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3335590/

36

CV-e e kandidates

Informatat personale

Emri(Emri i prindërit)Mbiemri Manuella Skender Lleshaj

Datëlindja 27.10.1998

Gjinia Femër

Nr.Personal 1243137175

Të dhënat kontaktuese

Nr.tel 043994206

E.mail Lleshaj.manuella1998@gmail.com

Të dhënat e kualifikimit

Shkolla fillore Don Shtjefen Kurti

Shkolla e mesme e Lartë Hysni Zajmi

Universiteti Universiteti “Fehmi Agani``-Gjakovë

Fakultetit Fakulteti i mjekësis

Programi Infermieri

Statusi E rregullt

Nr.ID 170306056

mailto:Lleshaj.manuella1998@gmail.com