1

UNIVERSITETI I GJAKOVËS ‘’ FEHMI AGANI ‘’

FAKULTETI I EDUKIMIT

DREJTIMI: PARASHKOLLORË

PUNIM DIPLOME

Tema: Parimet didaktike nga aspekti i edukimit dhe arsimimit

muzikor

Mentori / ja Studenti / ja:

Prof.asoc.Msc. Mimoza Kurshumlia Biondina Berisha

2

PËRMBAJTJA

Falënderime dhe mirënjohje ....................................................................................................................... 3

Deklaratë ....................................................................................................................................................... 4

Abstrakti ........................................................................................................................................................ 5

Hyrje .............................................................................................................................................................. 6

1.Didaktika dhe kontribuesit në zhvillimin e saj (Wolfgang Ratke dhe Jan Amos Komenski ) ..................... 7

1.2 Detyrat e didaktikës .............................................................................................................................. 10

1.3 Nocionet dhe problemët themelore të didaktikës ............................................................................... 11

1.4 Parimet didaktike në procesin mësimor .............................................................................................. 12

2. Lidhja e didaktikës së gjuhës shqipe me pedagogjinë ............................................................................ 14

2.1 Parimet didaktike nga aspekti i edukimit dhe arsimimit muzikor ........................................................ 15

2.1.1 Pse sot më shumë se në të kaluarën kanë për synim gëzim dhe entuziazem gjatë procesit arsimor

.................................................................................................................................................................... 18

2.2 Ndarja e parimeve didaktike dhe dallimi i tyre ..................................................................................... 20

2.3 Edukimi si nocion ................................................................................................................................ 21

2.4 Disa të dhëna për zhvillimin e edukimit tonë muzikor ......................................................................... 22

3.Muzika dhe origjina e saj ......................................................................................................................... 23

3.1.1 Disa fjalë për muzikën dhe rolin e saj ......................................................................................... 25

3.2 Muzika në kopshtin e fëmijëve ......................................................................................................... 27

3.3 Këndimi element themelor në programin muzikor ......................................................................... 29

3.5 Këndimi ................................................................................................................................................. 30

3.5.1 Luajta më instrumente ....................................................................................................................... 31

3.5.1 Lëvizjet trupore me anë të ritmit ....................................................................................................... 31

Rezymeja ..................................................................................................................................................... 32

Literatura .................................................................................................................................................... 34

Burime nga interneti ................................................................................................................................... 35

3

Falënderime dhe mirënjohje

Ju faleminderit të gjithëve për pjesmarrjen tuaj. E kam të vështirë t’i shprehi

falënderimet e merituara për gjithë ata të cilët me kanë përkrahur me lavdatë apo

nganjëherë me kritika në rrugëtimin tim drejt studimeve të edukimit , e sot më

kënaqësi të madhe e mbroj këtë punim të diplomës bachelor.

Një punim i tillë është i pamundur të realizohet pa përkrahjen e njerëzve, çdo

ndihmë, këshillë, sugjerim apo vërejtje në këtë rrugëtim ka peshën dhe vlerën e saj.

Prandaj, me kënaqësinë më të madhe e shkruaj këtë falënderim. Realizimi i këtij

punimi, do të ishte i pamundur pa mbështjejten Prof.ass.Msc. Mimoza Kurshumlia.

Falënderim i veçantë i takon familjës, të cilët nuk kursyen asgjë për mua.

Falëminderit që besuat tek unë, faleminderit për përkrahjen dhe dashurinë e pa

kushtëzuar!

Në këte ditë të veçantë prezenca juaj më jep nder dhe kënaqësi të

prezentoj këtë punim.

4

Deklaratë

Nën përgjegjësinë time deklaroj se ky punim me titull: “Parimet didaktike nga

aspekti i edukimit dhe arsimimit muzikor ” është punuar me shumë vëmendje dhe

përkushtim prej meje. Deklaroj se ky punim nuk është prezantuar asnjëherë para

një institucioni tjetër për vlerësim, nuk është prezentuar asnjëhere, dhe nuk është

botuar i tëri, ose në pjesë të veçanta të tij. Ky Punimi bachelor nuk përmbanë

material të shkruar nga dikush, nga ndonjë person tjetër, përveç disa rasteve të

cituara dhe të referuara në vijim.

5

Abstrakti

Në këtë punim jemi munduar të sjellim të dhëna të sakta. Në pjesën e parë të punimit flasim për

didaktikën dhe kontribuesit në zhvillimin e saj me themeluesë (Wolfgang Ratke dhe Jan Amos

Komenski). Flasim edhe për detyrat e didaktikës, parimet e didaktikës, lidhjen e saj me shkenca

të tjera. Një pjesën tjetër të punimit janë cekur parimet didaktike në procesin mësimor, pastaj

parimet didaktike nga aspekti i edukimit dhe arsimimit muzikor.

Në pjesën e dytë të këtj punimi është e përfshirë edukata si nocion dhe kuptimi i saj, të dhëna

mbi edukimin tonë muzikor, do të flasim pak edhe për origjinën e muzikës ku përveç kësaj do të

sjellim të dhëna për interpretimin e muzikes të fëmijet, muzika në kopshtin e fëmijëve.

Do të ndalemi pak edhe te historia e instrumentit muzikor, dhe në fund do të flasim për

elementet themelore në programin muzikor, këndimin. Qëllimi i këtij studimi është njohja

didaktikës dhe kontribuesit të cilët kanë lën gjurmë në zhvillimin e saj, parimet didaktike në

aspektin e edukimit dhe arsimimit muzikor. Synimi ynë për këte temë është që brezat e rinjë çdo

ditë e më shumë të përfitojnë njohuri nga ky punim dhe qe kjo temë: “ Parimet didaktike nga

aspekti i edukimit dhe arsimimit muzikor “ të jetë shembull për gjeneratat e ardhëshme.

Fjalët Kyqe:

1.Didaktika

2. Edukimi

3. Muzika

4. Arsimi Muzikor

5. Femijët

6

Hyrje

Në këtë punim shtjellohët tema “Parimet didaktike nga aspekti i edukimit dhe arsimimit

muzikor”. Termi didaktikë rrjedh nga greqishtja (didasko) ky term përcaktohet si pjesë e

pedagogjisë që merret me përmbajtjen e studimit të procesit edukimit dhe arsimimit. Didaktika

realizon qëllimet dhe detyrat edukative arsimore piksynimeve shoqërore dhe aftësive në

përgatitjen e personaliteteve të nxënësve.

Ndër të parët që është marrë me formulimin e problemeve didaktike është pedagogu gjerman

Wolfgang Ratke. Themeluesi i didaktikës është Jan Amos Komenski i cili hodhi themelet e

didaktikës dhe botoi librin me titull: “Didaktika e madhe në gjuhen latine ne vitin 1657”.

Edhe muzika sikurse lëndet e tjera ka parimet didaktike dhe luan rol të rëndësishëm paralel me

lëndet tjera. Muzika është pjesë e rëndësishme e jetës dhe kulturës njerëzore, ajo ka zënë vend të

rëndësishëm në zhvillimin e edukimit dhe arsimimit muzikor. Muzika është arti i shprehjes së

ndjenjave dhe mendimeve me anë të tingujve.

Me muzikë ndiejmë kënaqësi, dëgjimi i muzikës fillon në moshën e hershme rinore e deri tek të

rriturit dhe ka rëndësi të veçantë në jetën e njeriut. Në ditët e sotme, muzika u bë pjesë e pa

ndashme e jetës sonë, në aspketin e të degjuarit në veçanti është pjesë e gëzimit. Muzika ka qenë

e rëndësishme që nga kohët e hershme është dhe do të jetë e pranishme në çdo kohë, me qëllime

të zhvillimit të arsimimit dhe edukimit muzikor. Duke u bazuar në hulumtime mund të

konkludojmë se elementet kryesore të muzikës janë toni, ku përfshihen melodia, harmonia dhe

ritmi i këngës. Muzika luan rol të rëndësishëm edhe në procesin e arsimimit në shkolla, ku

muzika intepretohet përmes këngës dhe instrumenteve të cilat do t’i shtjellojmë në kapitujt në

vijim.

7

1.Didaktika dhe kontribuesit në zhvillimin e saj (Wolfgang

Ratke dhe Jan Amos Komenski )

Termi “didaktikë” vjen nga greqishtja didasko në gjuhen shqipe qe do të thotë: mësoj, arsimim

dhe edukat. Didaktika mirret me problemet e përmbajtjes me studimin e procesit të

mësimdhënies, të përvetësimit dhe të zbatimit nga ana e nxënësve njohurive, aftësive dhe të

shprehive me parimet, format e organizimit të mësuarit dhe metodat. 1

Pasi që studion bazat teorike të procesit mësimor dhe arsimor, shpesh në literaturë pedagogjike

atë e quajnë edhe teori e të mësuarit. Paraqitja e didaktikës është e kushtëzuar nga vetë zhvillimi

i formave dhe i përmbajtjeve të punës mësimore.

Fjalët greke: didaskein, didaktikos, didaskalos, e cila në trajta të ndryshme të shqiptimit ka pasur

gjithnjë kuptimin e të mësuarit, mësimit ose të mësuarit dhe të aftësuarit. Këto fjalë greke, si

domethënie e gjërë e një veprimtarie të veçantë shoqërore, marrin kuptim të njëjtë edhe në

gjuhën latine (didactica), gjë që ka të bëjë me një transformim terminologjik dhe me zhvillimin

e teorisë dhe praktikës mësimore, u afirmua si term pedagogjik në kuptimin e një veprimtarie të

caktuar, që ka të bëjë më mësimin dhe më problemet e mësimdhënies.

Si domethënie e gjërë e një veprimtarie të veçantë shoqërore, marrin te njëjtin kuptim edhe në

gjuhën latine (didactica), gjë që ka të bëjë me një transformim terminologjik , me zhvillimin e

teorisë dhe praktikës mësimore, u afirmua si term pedagogjik në kuptimin e një veprimtarie të

caktuar, që ka të bëjë me mësimin dhe me problemet e mësimdhënies.

Didaktika si disiplinë pedagogjike studion mësimin me karakter pedagogjik, ku realizohen

qëllimet dhe detyrat edukativo-arsimore si pikësynime shoqërore drejt formimit të

personaliteteve të nxënësve ne aftësin dhe përgatitjen e tij.

Themelues i teorisë së didaktikës është Komenski i cili hodhi themelet e didaktikës në kuptimin

klasik të kësaj fjale, veçanërisht me veprën e tij: “Didaktika e madhe botuar së pari në latinisht

ne vitin 1657 “. 2 Që nga ajo kohë e deri më sot, didaktika është zhvilluar pa ndërprerje, është

1 https://naimgashi43.wordpress.com/about/

2 https://www.academia.edu/29711405/Didaktike_e_gjuhes_shqipe_Kazazi_Hoti.doc.

8

pasuruar dhe ka ndryshuar pamje në ndikimin vazhdueshëm të procesit të mësuarit, të

ndryshimeve që ka pësuar si proces gjatë zhvillimi të arsimimit dhe të shkollës, në periudha të

caktuara të shoqërisë njerëzore.

Veprimtaria e Pedagogut Jan Amos Komenski

Jan Amos Komenski u lind më 28 mars të vitit 1592 në Nivnicë afër Brodit Hungarez, në

Moravi.3 Komenski është filozof dhe shkrimtar por mbi të gjitha dhe në radhë të parë ai është

pedagogu më i shquar çek dhe njëri ndër pedagogët më të shquar botëror. Vepra pedagogjike e tij

arriti kulmin e mendimit pedagogjik të Humanizmit dhe Renesansës. Njëkohësisht, ajo i vuri

bazat (themelet) pedagogjisë e sidomos didaktikës moderne qytetare. Ai është reformator i madh

i sistemit shkollor dhe i organizimit të procesit edukativ e arsimor; ai ishte ideator i shkollës

fillore dhe i sistemit mësimor me klasa dhe orë. Komenski është autor i një plani universal të

edukimit dhe të arsimimit. Ai ishte dhe mbetet mësuesi i botës.

Ishte fëmija më i vogël dhe djali i vetëm i Martin Komenskit dhe Ana Hmelovas. Gjyshi i tij

quhej Jan Segesh mirëpo e morri mbiemrin Komenski pas largimit nga vendbanimi i Komnas

dhe vendosjes në Brodin Hungarez. Martin dhe Ana Komenski i takonin urdhërit fetar

"Vëllezërit çekë" (Vëllezërit bohemë). Të dy prindërit dhe të dy motrat i vdiqën në vitin 1604

duke mbetur bonjak që në moshën 12 vjeçare.

Pas kësaj ai shkon për të jetuar tek halla e tij në Strazhnice, ku edhe e kreu shkollën fillore. Si 16

vjeqarë regjistrohet në Shkollën e Mesme Latine në Psherovë. Pas përfundimit të shkollës së

mesme i vazhdon studimet në Akademinë e Herbornit në Nassau. Këtu ai studioi filozofinë dhe

teologjinë si dhe u njoh me pikëpamjet pedagogjike të humanistit gjerman Volfgang Ratke.

Komenski i vazhdoi studimet edhe në Universitetin e Haidelbergut pas mbarimit të së cilës

kthehet në vendlindje ku fillon punën si mësues.

Fillimisht punoi në shkollën latine në Psherovë e pastaj punoi edhe në Fullnek. Për shkak të

luftërave fetare dhe përndjekjes së protestantëve ai humbi tërë pasurinë, iu dogj shtëpia e bashkë

3 https://sq.wikipedia.org/wiki/Jan_Amos_Komenski

9

me të edhe librat dhe një varg shkrimesh. Për këtë arsye, në vitin 1628, ai shpërngulet në qytetin

polak Leshno, ku filloi një jetë të re.

Në Leshno filloi drejtimin e një gjimnazi si dhe shkroi një varg veprash. Puna edukative e

arsimore e Komenskit në këtë qytet si dhe veprat e para të tij e bënë të njohur anë e kënd

Europës. Në vitin 1654 kthehet në Leshno por së shpejti fillon lufta suedezo-polake, gjatë së cilës

u dogj edhe qyteti Leshno. Edhe Komenskit i digjet sërish shtëpia, biblioteka dhe dorëshkrimet.

Nga këtu ai shkon në Amsterdam ku vazhdoi të merret me shkrime dhe publikime. Komenski

vdiq në Amsterdam, më 15 nëntor 1670 dhe u varros në periferi të qytetit, në kishën e Nardenit.

Atë e quajtën "Mësuesi i botës", "Koperniku i Pedagogjisë","Galileu i Pedagogjisë" etj.

Në përgjithësi Komenski shkroi rreth 150 vepra të ndryshme, ndër të cilat duhet veçuar Didactica

Magna.

10

1.2 Detyrat e didaktikës

Detyrat e didaktikës janë të shumta, por ndër to janë cekur disa me kryesorët:

Didaktika përcakton disa detyra, rrugët, mënyrat e zbatimit të programeve të lënde përkatëse,

format e punës me tekstin etj, të lidhura ngushtë me tipat e orëve të mësimit, me gjendjen e

klasës, me veçoritë psikike të nxënësve, sipas grupe moshave. 4

Në didaktikë parashtrohen rrugët, normat e punës dhe metodat më të mira, më të dobishme, më

racionale kohen e mësimit në shkollë ku përcaktohen rrugët për përvetësimin sa më të

qëndrueshëm e sistematik të njohurive gjuhësore, për zotërimin e gjuhës shqipe nga nxënësit dhe

për përdorimin e drejtë dhe të saktë të saj në përputhje dhe nevojat e komunikimit. Didaktika i

ndihmon veqanërisht mësuesit e rinj, në përgatitjen e përditshme profesionale.

Duke njohur didaktikën, mësuesi i ka të qarta detyrat që i shtron mësimi i gjuhës shqipe në

shkollë dhe punon për të gjetur metodat, po ashtu rrugët dhe normat e punës më të përparuara,

më të mira dhe më frytdhënëse për të arritur objektivat e përgjithshme e të veçanta që lidhen me

standardet e arritjeve të kurrikulat e gjuhës shqipe.

Didaktika e gjuhës shqipe sikurse teoria e procesit mësimorë në terësi, zhvillohet pa ndërprerje,

pasurohet dhe përpunohet vazhdimisht duke u mbështetur në trashëgiminë më të përparuar të

shkollës shqipe, në përvojën shekullore të mësimit të gjuhës shqipe si dhe duke njohur dhe

përgjithësuar përvojë pozitive evropiane dhe botërore.

4 Po aty - https://www.academia.edu/29711405/Didaktike_e_gjuhes_shqipe_Kazazi_Hoti.doc.

11

1.3 Nocionet dhe problemët themelore të didaktikës

Të mësuarit dhe mësimdhënja në kuptim më të përgjithshëm didaktika përfshinë Edukatën dhe

arsimin. Me nocionin arsim, gjatë shkollimit në proceset e mësimit të organizuar kuptojmë

përvetsimin e diturive të reja. Arsimi është proces që zhvillohet gjatë punës mësimore dhe të

mësimdhënjes.

Në kuptim më të ngushtë didaktika përfshinë? 5

-stilet e të mësuarit,

-metodat/teknikat e mësimdhënies,

-parimet e punës mësimore,

-format e punës mësimore,

-planifikimi i punës mësimore,

-vlerësimi i diturive të nxënësve dhe

shumë probleme të tjera që ndërlidhen me procesin e mësimdhënies dhe të nxënesit.

5 https://quizlet.com/130278660/teoria-e-mesimit-flash-cards/

12

1.4 Parimet didaktike në procesin mësimor

Regullat dhe parimet e zhvillimit të mësimit na i jep didaktika si pjesë përbërëse e

pedagogjisë si shkencë që miret me edukimin e njeriut. Për zhvillimin e mësimit ne

shkolle mësimdhënësi duhet të mbështetet në parimet didaktike ndër të cilave më të

njohura janë:6

1.Parimi i punës së ndërgjegjshme dhe i veprimtarisë

Ky parim është më i rëndësishëm për zhvillimin e mësimit që përfshinë pjësmarjen aktive

të nxënësve në mësim, të kenë interesim për të dhe ta kuptojnë procesin mësimor. Për

zbatimin e këtij parimi të rëndësishëm rolin kryesorë e luan aftësija e arsimtarit për

udhëheqjen e mësimit, metodat e punës dhe forcat organizative të tij. Arsimtari duhet të

ndërtojë procesin mësimor në mënyrë që çdo detyrë e dhen të jetë e sqaruar mirë me

shpjegim, sa her të jëte e nevojshme keshtu krijohet vëmendja e nxënësve më mirë dhe

nxenesi është më aktiv kjo është mundësi që nxënesit ta kuptojnë mësimin.

2.Parimi i qartësisë.

Ky parim ështe ngushtë i lidhur me parimin e punës së ndërgjegjshme dhe veprimtarisë

dhe ka për qëllim që nxënësit të fitojnë njohuri të qarta. Rol të rëndësishëm për realizimin

dhe shfrytëzimin e këtij parimi ka shpjegimi . Në çdo lënd parimi i qartësisë është i

domosdoshëm nga arsimtari, më këtë qartësija shton interesin për mësim te nxënësit

(duke pas parasysh aftësitë mendore dhe fizike të nxënësve), ti shfrytëzojë njohuritë e

nxënësve dhe ata të lidhen me elemente të panjohura. Arsimtari të ketë parasysh se sa ma

të vegjël të jenë fëmijët dhe sa më pak të përgatitur, aq më i madh duhet të jetë kujdesi

për ta bërë mësimin sa ma të qartë.

6

https://www.google.com/search?q=10.+PARIMET+DIDAKTIKE&rlz=1C1GCEA_enXK764XK764&oq=10.+PARIMET+DIDAKTIKE&aqs=chrome..69i57.1510j0j8&sourceid=chrome&ie=UTF-8

13

3.Parimi i zbavitjes dhe argëtimit.

Ky parim duhët të jetë prezentë në çdo orë sipas planit te mesimdhënies qoftë edhe të

klasave më të larta, po ashtu edhe mësimdhenës të lëndve të tjera.

Arsimtari mund të jetë shum ma i suksesshëm në qoftë se gjatë orës mësimore me

dinamikë dhe buzëqeshje mbanë kontaktë të ngushtë me nxënësit dhe krijon disponim të

këndshëm emocional për mësim. Mësimi me disciplinë i një arsimtari i suksesshëm

gjithmonë bën dallim ndërmjet zhurmës si rezulltat i mos diciplinës dhe i asaj ku

mbretërojnë ndjenjat pozitive emocionale.

Ushtrimet fizike kan ndikim pozitiv të jashtzakonshëm në rastet kur ai përcjellet me

dëshirë, vullnet, disponim dhe hare.

4.Parimi shëndetsor .

Parimi shëndetsor ka për qëllim të ndikojë në përmirsimin e shëndetit të nxënësve si

pasuri më të madhe personale dhe shoqërore. Ky parim me shumë ju takon nxënsve që

janë me ndonjë sëmundje të ftohur, qoftë ashtu edhe ndojnë grip, me këtë parim

mësimdhënesi duhet të tregoj kujdes të shtuar si obligim të ketë parasysh që të

respektojë aftësitë individuale të nxënësve. Në favor të shëndetit janë të obligueshme

kontrollat sistematike shëndetsore më së paku dy here në vit.

Më gjendjen shëndetsore të secilit nxënës duhet të jetë hollësisht i njohur arsimtari i cili

për mbikqyrjen efikase të shëndetit, duhet ketë kontakt të ngushtë me mjekun dhe

prindërin e nxënësit.

14

2. Lidhja e didaktikës së gjuhës shqipe me pedagogjinë

Didaktika e gjuhës shqipe lidhet ngushtë me pedagogjinë këto përfshijnë bazat teorike të

didaktikave lëndore këtu edhe të gjuhës shqipe për të gjitha problemet që kanë të bëjnë me

procesin mësimor në përgjithësi, me parimet e organizimit të tij, me brendinë, me normat dhe

metodat e të mësuarit të gjuhës shqipe në shkollë dhe jashtë saj.

Didaktika e gjuhës shqipe, si pjesë e didaktikës së përgjithshme, mbështetet në parime didaktike,

siq jane:7

1. Karakteri shkencor i të mësuarit, lidhja e teorisë me praktikën.

2. Karakteri i vetëdijshëm, i qëndrueshëm, aktiv dhe krijues iprocesit mësimor.

3. Përshtatja e të mësuarit sipas moshës dhe veqorive individualetë nxënësve etj..

Të gjitha keto parime e drejtojnë mësuesin në punën e tij të përditshme mësimore dhe edukative

me nxënësit kështu,duke u mbështetur në didaktikën e përgjithshme, didaktika lëndore gjen rrugë

dhe mjete për të realizuar procesin mësimor në përgjithësi, por përshtat edhe rrugë e norma të

reja pune duke u nisur nga veçoritë shkencore e detyrat e lëndës.

7 www.academia.edu/.../Didaktike_e_gjuhes_shqipe_Kazazi_Hoti.

15

2.1 Parimët didaktike nga aspaketi i edukimit dhe arsimimit muzikorë

Didaktika si disiplinë shkencore e ligjerimeve dhe e parimeve të pergjithshme të teorive

përcakton parimet me zbatimin e të cilave sigurohet realizimi i suksesshëm i objektivave

mësimore.8

Më këto parime, në aspektin e edukimit muzikor janë tetë parime të cilat do i cekim në vijim:

1.Parimi i përjetimit të shprehjes muzikore.

Në këtë parim synohet që baza e kësaj mësimdhënie të përshkruhet me entuziazëm, gëzim,

kreativitet dhe kënaqesi në aktivitetin mësimor, kjo mënyrë e përshkrimit është e përhapur më

tepër se në të kaluarën. Në ditët e sotme kërkohet që aktivizimi emocional i nxënesit të këtë

prirje në procesin e mësimit në krahasim me atë

intelektual, nga kjo pikpamje përjetimi emocional dhe analitik i vetëdijshëm ngrihet në nivel të

parimit didaktik . Përjetimet mund të ngrihen në të gjithë aspektin e gjerë mësimor: që nga

këndimi e deri të format e ndryshme të punës kreative nga degjimi i veprave muzikore e deri të

kultivimi i shijes muzikore. Degjimi i një vepre nxitë nxënësit të vërejnë ngjyrën, ritmin,

melodinë muzikore qe depërtojnë në ndërtimin e veprës dhe e thellojnë përjetimin e saj.

2.Parimi i maturisë varesisht nga mosha e nxënësve.

Në mësimdhënie maturia nënkupton vështirësitë mësimore që të jen të përballueshme, duke vënë

në lëvizje tërë potencialin përjetues dhe kuptimor të tyre. Në këtë parim nxënesit të ken sukses

në të kuptuarit, tregojnë shkathesi diturië e fituara mundësojnë të kuptuarit e vetëdijshëm të

përmbajtes mësimore.

3.Parimi i konkretizimit të mësimit.

Dëgjimi, të vërejturit dhe përceptimi konkret i diturive muzikore duhet të jetë piknisje në

procesin mësimor. Nga kjo nënkuptojmë se ritmi dëgjohet, meloditë,

8 Prof. mr. Seniha Spahiu Libri :Metodika të mësimit të muzikës. Faqe,39.

16

, tingëllimi i akordeve, të vërehen tërësitë formale e të tjera. Ritmi shoqërohet me lëvizje të

duarve, të këmbëve, të trupit.

Në këtë parim përdoren instrumente të ndryehme ritmike fëmijërore e disa mjete të tjera, këngët

fëmijrore, vargjet e ndryshme poetike.

4.Parimi i sistematizimit të përmbajtjeve mësimore.

Përmbajtet programore të edukimit muzikor në arsimin e përgjithshëm nuk paraqesin disipline të

caktuar muzikore, por janë strukture didaktike specifike.

5.Parimi i aktivitetit emocional dhe të vetëdijshëm.

Mësimdhënia muzikore për nga natyra e zhvillimit nënkupton aktivitete të plotë emocional fizik

dhe të vetëdijshëm të nxënësit. Gërshëtimi i shumë aktivitetëve muzikore dhe përvetsimi i

diturive muzikore është më lehtë dhe më i sukseshëm për nxënesit.

6.Parimi i qëndrueshmërisë së shkathtësive, të shprehive dhe të diturive

muzikore.

Në këtë parim shkathesitë dhe dukuritë muzikore nxënësit mund të zbatojnë vetëm atëherë kur

janë të qëndrueshme, në këtë pjesë luan rol të rëndesishëm përjetimi dhe kontakti i parë me

dukurinë që mësohet. Kënget qe këndohen për herë të parë nga mësimdhënësi bëjnë përshtypje

tek fëmijët kjo i nxitë që të bëjnë përpjekje për një këndim të tillë. Pjesë tjetër e rëndesishme e

shkathësive dhe shprehive muzikore është ushtrimi dhe zbatimi i muzikës në praktikë. Këto

momente muzikore janë shumë të rëndësishme në mësimdhënien e edukimit muzikor.

7. Parimi individualizimit dhe socializimit të nxënësve.

Në këtë parim bëhet fjalë për mësimin individuali muzikor, procesi mësimor organizohet për një

një nxënës. Më të gjitha cilësit dhe aftësitë e përbashkëta që kanë nxënësit që janë në të njejtën

moshë prap se prap vetit e tyre dhe interesimi për muzikën është individual.

17

8. Parimi i racionalizimit dhe ekonomizimit të mësimdhënies.

Sikurse parimet e shkathësive në artin muzikor edhe parimi i racionalizimit ka kuptimin e

zhvillimit të aftësive të nxënësve në procesin mësimor prandaj ky parim kujdeset më shumë që

për një kohe sa më të shkurtër të arrijë efekte mësimore sa me të mëdha.

Ky parim do të realizohet më sukses në qoftë se temat mesimore janë me të konceptuara drejt

dhe të qarta.

Duke u bazuar në këto të dhëna për didatiken veçojmë se ndër të parët që është marrë me

formulimin e problemeve didaktike është pedagogu gjerman Wolfgang Ratke9 (1571 -

1635),kurse ndër pedagogët që ka lën gjurmë dhe bazat e saj i ka vendosur pedagogu çek Jan

Amos Komenski Comenius (1592 - 1670) siç e cekem më lartë njihet si themelues i didaktikës.

Komenski ishte ai i cili duke i studiuar aspektet e shumëanshme teorike të punës mësimore, bëri

që të konsiderohet si njohësi më i mirë i çështjeve dhe problemeve didaktike të asaj kohe dhe

sistematizues i denjë i përmbajtjeve teorike të didaktikës.

9 https://sq.wikipedia.org/wiki/Didaktika

18

2.1.1 Pse sot më shum se në të kaluarën kan për synim gëzim

dhe entuziazëm gjatë procesit arsimor

Arsimi e ndihmon gjeneratën e re të formohet dhe të edukohet, në mënyrë të drejtë dhe me

përgjegjësi. Mirëpo, një nga problemet më të mëdha të kohës sonë, është se shumë janë të

shkolluar. mësuesi ose mësimdhënësi është një njeri i cili siguron një edukim apo arsimim të

vazhdueshëm për fëmijë ose nxënës të moshave të ndryshme.

Edukimi ose arsimimi është një mjet përmes të cilit njerëz apo grupnjerëzish krijojnë mënyrën e

tyre të jetesës përmes qëllimeve dhe zakoneve të tyre nga një brez në tjetrin. Jeta është shkollë

dhe akademi e madhe. 10

Fjalët i bashkojnë njerëzit, sikurse urat që i bashkojnë brigjet e lumit. Aristoteli thotë: “Të

edukosh mëndjen pa edukuar zemrën, nuk mund të quhet edukim.” Pra, të mësojmë duke punuar

dhe të edukohemi duke mësuar. Sepse emancipimi i një shoqërie shprehet më së miri te fytyra e

mësuesit dhe sjellja e ngrohtë, e përzemërt, e butë dhe edukuese e tij.

Në aspektin e arsimimit dhe edukimit muzikor në ditet e sotme synohet baz mësimdhenjes të

përshkruhet më gëzim dhe entuziazem, kënaqesia në aktivitetin mësimor është me e madhe sot se

sa në vitët e kaluara. Më parë reflektohej ndarja e lëndes mesimore në këndim sipas veshit në

nivelin e parë dhe vazhdimi i lëndes në nivele të tjera me definicone teorike këndimi realizohej

rrallher nëpërmjet muzikës.

Përjetimi si proces psikik mund të jetë spontan, që ngjan ne situatë të ndryshme kur nxënësi

emocionohet nga kontakti me dukuri muzikore. Kjo bën pjesë në parimet didaktike gjatë

arsimimit dhe edukimit muzikor.

10

https://www.botasot.info/opinione/752963/shkollimi-dhe-arsimimi/

19

Nje reflektim i shkurtër nga ana ime

Me zhvillimin e arsimimit në Kosovë, dhe dallimin nga vitet e kaluara në ditët e sotme ndihmon

gjenerata e reja të arsimohen të edukohen, dhe ka për qellim formimin e personalitetit, emocional

dhe intelektual të fëmijëve.

Sipas hulumtimeve të mbledhura theksojmë konceptin e edukimit muzikor që pershkruhet me

gëzim dhe entuziazem. Dallimi i kësaj dukrie më vitet e kaluara është se në atë kohe bëhej ndarja

e lëndeve mësimore, ne këndim bëheshim me shumë në forma teorike. Ndërkaq me ngritjën e

arsimimit muzikor intërpretimi, leximi i teksteve në edukimin muzikor bëhet përmes këngës,

kërkohet aktivizim emocional i nxënësve, kur nxënesit kanë kontakt me ndonjë dukuri muzikore,

degjimi i ndonje vepre ndikon në gëzim dhe entuziazëm. Kjo pjesë e interpretimit nënkupton një

rol të prirjes në zhvillimin e procesit mësimor. Interpretimi i këngeve tani më është një fenomen

në ngirtjen e arsimimit muzikor.

20

2.2 Ndarja e parimeve didaktike dhe dallimi i tyre

Sipas njohurive të cekura më larte parimet didaktike në procesin mësimore janë pjesë e zhvillimit

të mësimit dhe të edukimit të njeriut. Ndër këto parime me të njohura janë katër parime që

përfshijnë pjesën aktive të nxënësve në mësim të kenë interesim të vazhdueshëm në procesin

mesimor në të gjitha lendet mësimore. Në parime didaktike në procesin mësimor është edhe

shëndeti tek nxënësit kur nganjëherë nuk janë mirë për arsye të ndonjë sëmundje të ftohjes, gripit

qoftë edhe ndonjë sëmundje tjetër e shfaqur duhet të jetë i njoftuar mësuesit.

Rol të rëndesishëm në këto parime luan edhe aftesia e mësuesit gjatë zhvillimit të programit

mësimor dhe secila detyrë e dhënë duhet të jetë e sqaruar mirë, po ashtu çdo pa qartësi të

shpjegohët në mënyrë të duhur nga mësuesi i lëndes. Më kujdesin e mësuesit ngritët interesim

nga ana e nxënesve , pra duhet të jetë më i afërt me nxënesit që çdo orë mësimore të zhvillohet

me qetësi dhe më buzëqeshje në mënyrë që të mbanë kontakt të ngusht më nxënesit.

Parimet didaktike nga aspekti i edukimit dhe arsimimit muzikor . Në këte parim në kuadër të

didaktikës si displinë shkencore përfshihen tetë parime ku secila prej tyre përfshin arsimimin

muzikor. Baza e arsimimit muzikor përcaktohet me gëzim dhe kënaqesi ne aktivitetie

gjithpërfshires. Në këto parime kërkohet më shumë aktiviteti i nxënësve të ngritet, të këtë pritje,

nxënësit të tregojnë sukses shkathtësi dhe dituri.

Po ashtu, rol të rëndësishem në këto parime ka muzika në procesin edukativ arsimor , dëgjimi i

këngëve, përceptimi i diturive muzikore, melodia dhe ritmi si dhe përdorimi i instrumentëve

muzikore. Pjesë tjetër e rëndësishme është edhe interpretimi i këngëve dhe zbatimi i muzikës në

praktikë.

21

2.3 Edukimi si nocion

Termi "edukim" vjen nga latinishtja educatio me të njëjtin kuptim të mësosh. përbën një formë

globale të individit, me nivele të ndryshme religjioze, morale, sociale, teknike, shkencore,

mjekësore, etj. Shkenca e edukimit u krijua në fillim të shek. XX, nënkupton pedagogjinë. Me

edukim kuptojmë procesin e gjerë të formimit të personalitetit të njeriut.

Edukata si nocion dhe proces i përbëre është veprimtari e organizuar që merr pjesë në zhvillimin

e cilesive pozitive të nxënesit duke hormanizuar raportet shoqërore dhe individuale. Proces unik

edukativ arsimor,që karakterizohet nga ndikimi pozitiv në formimin e personalitetit të nxënësit,

shpreh dituri.11

Edukimi ka të bëjë me përvetësimin e një sistemi të caktuar të diturive shkencore, përfitmin e

shumë njohurive dhe shprehi, të cilat janë pjese përbërëse e praktikes së te përditshme te punës

mësimore dhe te mësimdhënies. Shkolla është nje institucion me organizim të veçantë, me qëllim

të realizimit të procesit të edukimit.

Arsimi i nxënësve fillon me edukimin parashkollor qe është proces i cili nisë me jetën e fëmijës

dhe vazhdon gjatë gjithë moshës parashkollore, duke vazhduar në periodat pasuese jetësore.

Edukimi i fëmijëve të grupmoshës se hershme deri në tri vjeç dhe i grupmoshës deri në gjashtë

vjeç konsiston në zhvillimin e aspektit shëndetësor e fizik, emocional- ndjenjorë, mendor e social

të tij.

11

https://quizlet.com/130278660/flashcards

22

2.4 Disa të dhëna për zhvillimin e edukimit tone muzikor

Edukimi muzikor është i lidhur dhe i kushtezuar me hapjen e shkollave. Rol të rëndësishëm

paraqesin botimet speciale muzikore për procesin edukativ muzikor. Shkolla shqipe në Kosovë

që daton nga mbarimi i shek.XIX dhe fillimi i shek.XX, është ndërprerë në mënyrë drastike pas

mbajtes së saj jashtë kufijve shtetëror shqipëtar.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore botërore u hapen shkollat shqipe në Kosovë nga mësues të

ndryshëm nga Shqipëria, ndihmes të madhe në zhvillimin e mësimit në këto shkolla e dhanë këta

mësimdhënës: Gjergj Martini , Eftim Dheri, Mustafa Krantja etj.. por edhe mësuesit nga Kosova:

Haki Taha , Nuri Sherifi, Hysni Zajmi etj .12

Pas perfundidmit të Luftes së Dyte Botërore Kosova përfshihet në juridiksionin e ish-

Jugosllavisë, ndërprehet bashkëpunimi me Shipërinë. Kjo ndërprerje sjellë pasoja të rënda në

arsimin shqip.

Pas viteve te 50-ta në Kosovë fillon zhvillimi i edukimit muzikor, në këte periudhe veqohet

veprimtaria e Lorenc Antonit dhe Rexho Mulliqit , kishin bër përpjekje për kompozimin e

këngeve dhe për zhvillimin e punës praktike në procesin e zhvillimit metodës mësimore për

zhvillimin e mësimit shqip.

Pas këtyre vin gjenerata të mësimdhënesve të diplomuar, të cilët nëpërmjet krijimtarisë së tyre

ndikojnë në zhvillimin e edukimit muzikor në gjuhën shqipe në cilesi kombëtare që nxënesit

detyrimisht mos këndojnë këngë të përkthyrea nga gjuhët skllave por të këndojnë vetëm këng në

gjuhën amtare.

12

Po aty Prof. mr. Seniha Spahiu Libri :Metodika të mësimit të muzikës. Faqe 31,32,33.

23

3.Muzika dhe origjina e saj

Muzika është njera ndër artet e bukura, që si mjet shprehje ka tingullin. Vetë fjala ose nocioni

“muzikë” është me origjinë nga Greqia, që dikur kishte kuptimi me të gjerë se ka kjo fjalë sot.

Preardhja e kësaj fjale greke vjen nga emri i muzave, përkatesisht i nënte vajzave të Zeusit.13

Ato , sispas mitologjisë antike greke ishin mbrojtëset e veprimtarive shpirtërore të arteve.

Muzika si art, që për shprehje përdor tinguj me lartësi dhe kohzgjatje të fiksuar, e që

interpretohet nga zeri i njeriut dhe veglave muzikore, filloi për her të parë të përdoret në mesjetë

dhe pikerisht në kohën kur veprimtarit shpirtërore stundonte krishterimin në Evropën e cvilizuar.

Në shekullin XX me emrin “muzikë” perfshihen jo vetëm tingujt me vetitë e caktuara, por edhe

zhurma , bubullima, bertitja etj. Pra, fjala fenomene të ndryshme akustike, te gjitha ato qe i kapte

veshi i njeriut. Nga kjo që u tha me lart vëtkuptophet se termi “muzikë” nuk është përdorur

gjithmon në të njetin kuptim.

Muzika sipas përmbajtjes, karakterit dhe natyres se saj, mund të jetë muzikë popullore, artistike

ose serioze-klasike, dhe muzikë argetuese ose muzikë zbavitëse. Edukimi muzikor është pjesë e

rëndësishme e kurrikules, e cila lidhet ngusht me zvillimin intelektual, social, kulturor dhe aktiv

te nxënësve. Duke punuar me kurrikulen e re të muzikës, mësuesit u japin mundësi nxënesve te

përfitojnë aftësinë për të zhvilluar jo vetëm krijimtarinë e tyre shpirtin kritik, por edhe aftësi për

të punuar në grupe.14

Muzika nuk mund të kuptohet dhe realizohet duke marrë vetëm disa njohuri, por duke vazhduar

njohjen më të plotë të saj përmes gjuhës muzikore dhe komunikimit nëpërmjet saj, të njohjes me

veprat muzikore, teknikat dhe proceset nëpër të cilat zhvillohet muzika. Mbajtja e muzikes ne

shkolla ka per qëllimi te mësimit muzikor qe fëmijët ta duan muzikën, tek ata lind dëshira për

angazhimin aktiv: të këndojnë, ekzekutojnë dhe dëgjojnë muzikë, t’i zhvillojnë aftësitë e tyre

muzikore. Muzika qëndron mes të gjitha formave të tjera inteligjente të njeriut (artit në

përgjithësi, shkencave shoqërore e historike dhe shkencave artistike). Kjo tregon që muzika

krijon edhe historinë e vet përmes kultivimit e sofistikimit të “këngës” interpretimit dhe

13

Libri Arti Muzikor . Engjëll Berisha , botimi i tretë faqe ,3 .4. 14

Libr Mesuesi I Edukimit Muzikor Violeta Shamku, Majlinda Hala . faqe 5

24

kultivimin e përpunuar të zërit njerëzor e të instrumenteve të muzikës. Përmes vargjeve të kënges

të bashkërenditura në procesin e edukimit muzikor , ato do të kërkojnë të trajtohen në mënyrë të

veçuar e sistematike te gjemje ritmin te interpretohen në programin muzikor. Muzika është një

disiplinë artistike e artit dhe që ndihmon nxënësin të kuptojë dhe lidhë fenomenet dhe dukuritë

muzikore, proceset, teknikat dhe çështjet që i përkasin muzikës, duke vërtetuar ligjshmërinë e

tyre, si dhe duke shpjeguar mënyrat e interpretimit dhe ndërtimit, gjë e cila çon drejt realizimit të

një procesi të suksesshëm të mësimit të muzikës.15

Muzika është arti që shprehet me tinguj, ndaj të gjitha krijimet muzikore përvetësohen me anë të

dëgjimit dhe përjetohen emocionalisht dhe shpirtërisht. Tingulli është mjeti shprehës, përmes

cilësive të tij zhvillohet kohëzgjatja, lartësia, forca. Kuptimi i drejtë i cilësive të tingujve dhe

harmonisë së tyre në një melodi/vepër muzikore kërkon dëgjimin e kujdesshëm të veprave

muzikore si dhe përjetimin e tyre. Lënda e muzikës synon të përmbushë 3 kompetencat e lëndës,

të cilat lidhen dhe ndërthuren me kompetencat kyçe, që një nxënës duhet të zotërojë dhe që

arrihen nëpërmjet 3 tematikave kryesore të lëndës së muzikës.

Kompetencat e lëndës:

- krijimi muzikor;

- performimi/interpretimi muzikor;

- vlerësimi i veprave muzikore.

- tematika e lëndës:

- gjuha dhe komunikimi muzikor;

- teknikat dhe proceset muzikore;

- historia, muzika dhe shoqëria.

Sa më e mire të jetë e organizuar muzika e nje shteti, aq me i forte është shteti .

15

http://izha.edu.al/Biblioteka/3Programe%20Lendore/4Programet%20e%20Arsimit%20te%20Mesem%20Kurrikula%20e%20re/Programet%20e%20klases/Muzike2.pdf

25

3.1.1 Disa fjalë për muzikën dhe rolin e saj

Krahas origjines , dhe preardhjes se muzikës nga hulumtimet që kemi bërë, ne studiues të

edukimit në këtë kapitull për muziken vertetuam se muzika është pjesë e rëndesishme në

zhvillimin e edukimin dhe arsimimin muzikor, duke i aftësuar nxënesit për të kuptuar dhe

interpretuar të bukuren muzike. Muzika luan rol te veçantë në jetën tonë është pranishme kudo në

jetën tonë të përditshme në klasë, shtëpi, TV, film, koncert, teatër, ngjarje të shënuara familjare,

veprimtari brenda dhe jashtë shkollës.

Muzika në thelb është disiplin artistike , që ndihmon nxënësit te kuptojnë fenomenet dhe

dukuritë muzikore, ndihmon nxënësit për të kuptuar mënyrat e interpretimit, kjo dukuri i qon

drejt realizimit te suksesshëm të edukimit muzikor.

Muzika sipas të dhënave të mbledhura muzika ka si qëllim zhvillimin e mëtejshëm të njohurive

dhe koncepteve për formimin muzikor, estetik dhe kulturor; zhvillimin e aftësive interpretuese

dhe dëgjuese muzikore, për të njohur, dëgjuar, përjetuar dhe vlerësuar vepra muzikore shqiptare.

3.1 Interpretimi i muzikës të fëmijët

Fëmija para se të shqiptojë fjalët e para, para se t’i hedh hapat e parë fillojnë të reagojnë ndaj

tinullit, nganjëheër tingujt e fortë të ashpër e shqetësojnë e bëjne të qaj kurse tingujt e bu te

ninullat e qetësojnë. Bazuar në disa të shenime mesojmë se elementet e para të edukatës

muzikore fëmija fillon i merr në familje që në moshë të hershme, mandej në arsimin

parashkollor, përmes këngëve të thjeshta, imitimeve të ritmeve apo të tingujve të ndryshëm nga

jeta e përditshme dhe lojërave muzikore, kalohet në një punë të organizuar për t’i pajisur fëmijët

me elemente muzikore dhe për t’i përjetuar ato. 16

16

http://bro.gov.mk/docs/osnovno-obrazovanie/IV%20oddeleni_pdf/albanski/muzicko%20obrazovanie%20IV%20oddelenie-%20Alb.pdf

26

Të mësuarit e tingujve te muzikës per kenges, nga vitet e hershme në zhvillimin e fëmijës, është

ideal për veprimin kompleks të personalitetit të fëmijës, për nxitjen e fuqishme të emocioneve

pozitive, kreativitetit, pavarësinë, punën ekipore dhe përgjegjësinë.

Arsimi muzikor duhet të jep kontribut të rëndësishëm në zhvillimin e fëmijës, në arritjen e

kulturës së sjelljes, si dhe në nxitjen e shprehjes muzikore dhe interesimit. Të gjithë elemente

muzikore, të cilat ndërthuren gjatë të kënduarit, të dëgjuarit, të shprehurit të muzikës, janë forma

fillestare të të kuptuarit të saj, të cilat do të vijojnë të zhvillohen më tej në arsimin fillor dhe më

tej.

Edukata Muzikore si lëndë e dytyrueshme për nxënësit prej klasës së I deri të IX, duhet ta

përgatit nxënësi ta aftësojë që të bëhet konsumues aktiv dhe faktorë i kulturës muzikore, si në

shkollë ashtu edhe në jetën e përditshme. 17

Lënda në planin muzikor ne shkolla është i përfshirë me nga 2 orë në javë, gjegjësisht 72 orë në

vjet për nxënësit prej klasës së I deri të V dhe me nga 1 orë në javë mësim për nxënësit prej

klasës VI deri të IX, gjegjësisht 36 orë në vjet.

Sikurse arti figurativ dhe me përmbajtjet tjera të pranishme në lëndët tjera (për shembull, në

gjuhën amtare dhe të huaj), arsimi muzikor duhet të ndikojë për mirëqenien e nxënësve,

zhvillimin e ndjenjave të tyre , aftësinë për të kuptuar dhe përjetimi i artit muzikor, që t’ju

mundësohet gradualisht të inkuadrohen dhe të marrin pjesë në jetën muzikore në mjedisin e tyre.

Vazhdimi i rrugëtimit të njohjes me muzikën per secilin grup mosh është një vlerë e madhe për

të mundësuar edukimin dhe formimin kulturor, zhvillimin e personalitetit të nxënësve, zhvillimin

e aftësive të tyre për të dëgjuar në mënyrë të pavarur e sistematike vepra të ndryshme muzikore

si dhe për të menduar dhe gjykuar në mënyrë kritike rreth tyre etj..

17

http://shkolla-barbullush.weebly.com/uploads/2/4/1/7/24177640/05_ed._muzikor_kl1.pdf

27

3.2 Muzika në kopshtin e fëmijëve

Muzika është pjesë e rëndësishme e shumë aktivitetve që i bëjmë në jetë, është pjesë e gëzimit,

na ofron kënaqësi nga një herë na trishton, na vendos përpara nje terërsi ide, na ndihmon të

kuptojmë mendime, ngjarje na nxitë etj.. Me muzikë ndjejmë kënaqësi, dëgjimi i muzikës fillon

në moshën e hershme rinore e deri tek të rriturit dhe ka rëndesi të veçantë në jetën e njeriut.

Të njerëzit ka një dallim të madh ne mes mënyres se të dëgjuarit te muzikës. Kjo ndërlidhet me

dallimet ne ndjeshmeri nga njeri tjetri me pelqimet por se pari lidhet me mjedisin muzikor dhe

me edukimin muzikor qe merr individi qe nga mosha fëmijnore. Andaj është me rëndësi që

edukimi muzikor fillon në moshën parshkollore. 18

Në kopësht edukimi muzikor kryhet në mënyrë të

organizuar dhe sistematike me metoda dhe mjete specifike. Zhvillimi muzikor në kopsht jepë

vëmendje të posaqme kultivimit të zërit të fëmijeve, dëgjimit muzikor, zhvillimit të ritmit,

melodisë dhe dinamikes. Degjimi i këngeve dallimi i ritmit dhe figurave është një mënyre e

zhvillimit të fëmijet duke krijuar më shumë aftësi komunikuese. Intepretimi i muzikës dhe

përcjellja e ritmit të fëmijet bëhet me dorë dhe përcillet me shuplaka. Nëpermjet punës që bëjnë

edukatorët, fëmijët, fitojnë aftësi dhe ndjehësi që janë bazë për kuptimin dhe vlersimin e artit

muzikor. Kënget dhe lojrat me tekstet ndikojnë në tiparet dhe karakterin e fëmijës. Fëmijet

mësojne ndjenjë kënaqesi të veçantë duke dëgjuar dhe kënduar këng që i bëjne më të gjallë, më

të gëzuar, dhe më të disponuar. 19

18

https://www.google.com/search?q=femijet+dhe+muzika&rlz=1C1GCEA_enXK764XK764&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwikof3N3ffdAhWh-ioKHXPTBUUQ_AUIDygC&biw=1366&bih=608#imgrc=3pt6Fu2Z23uTbM: 19

http://opusalb.com/sq/music-education-for-pre-school-children/

28

Mjetet që përdorën gjate edukimit muzikor zhvillojnë mendimin, imagjinatën , intelegjencën,

nxisin vëmëndjen, pra edukimi muzikor ndikon ne zhvillimin fizik të fëmijes.

Kënget të intërpretuara nga mësimdhënësit bashkë më femijët lëvizjet e trupit i japin bukuri

interpretimit të kënges e bëjnë më të plot.20

Muzika përveç arteve të tjera krijonë një gjëndje

emocionale, krijonë aftësi për të kuptuar duke i edukuar fëmijet, kështu u jep interesim dhe

dashuri për muzikën duke i mësuar të dëgjojnë, të këndojnë, të lëvizin nën ritmin e këngës etj.

Fëmijet mësojnë më mirë përmes përseritjës, shembulli me i mirë është muzika. Për të luajtur në

instrumentet duhet shumë përseritje kjo ndihmon në përmirsimin e aftësive që shprehin fëmijët.

Muzika i ndihmon fëmijët t’i kuptojnë me mirë lëndet baz dhe efektet vërehën në aspektet të

tjera të zhvillimit. Thelbësore është ndikimi pozitiv që ka muzika në vlersimin e fëmijës kur

përfshihën në aktivitet muzikore krijohët një lidhje e bazur në intëresim të përbashkët. Përmes

intepretimit të këngëve fëmijet mësojnë se më muzikë mund të arrish rezultate të mira të cilat

janë të rëndësishme për fëmijët dhe i motivojn të bëjn përpjekje në fusha të tjera të jetës. Ne

niveli të zhvillimit muzika thekson rritjën intelektuale për një tërsi kanalesh të interpretimit të

këngës me instrumentale .

Intërpretimi i këngëve të fëmijët 21

• Të sjellë gëzim, emocione pozitive dhe të zgjojë interes për veprimtari

te ndryshme muzikore;

• Të formojë qëndrim pozitiv ndaj muzikës kombëtare dhe botërore;

• Të zhvillojë përgjegjësinë dhe kuptimin për pjesëmarrje në muzikimin

e përbashket;

• Të këndohen dhe të luhen përmbajtje muzikore;

• Të bëhet dëgjimi aktiv i muzikës duke i përjetuar dhe njohur cilësitë

e saj.

20

http://opusalb.com/sq/shqip-muzika-dhe-roli-i-saj-ne-zhvillimin-e-femijeve/ 21

https://masht.rks-gov.net/uploads/2015/05/klasa-6-edukatee-muzikore.pdf

29

3.3 Këndimi elemënt themelorë në programin muzikor

Në zhvillimin e arsimimit muzikor bën pjesë këndimi, qëndrimi i nxënesit gjat këndimit përben

një qështje kryesore që siguron cilësi. Pozicioni me i përshtashëm është të qëndruarit në këmb

dhe duart të lëshuara poshte. Koka dhe trupi mbahën drejtë, qafa e lire, ndërsa gjoksi nxirrët

përpara me qellim që marrja dhe nxerrja e ajrit nga mushkërit të bëhet sa me lirshëm.22

Mjetët mësimore didaktike janë: magnetofoni Cd, postera, foto të ndryshme me këngetar nga

veprimtari të ndryshme për fëmijë.

Veprimët muzikore: levizja trupore, shoqrimi i kënges me shuplaka.

Metoda e përdorur: veprimtari njohëse\ e motive.

Procesi i të kënduarit, puna e të kënduarit ndërtohet me disa parime të njohura vokale. Për këte

mesuesi duhet të njohe karakteristika të ndryshme të zerit të femijes. Gjate këndimit duhet të

edukohet një tingull i natyrshëm, i lehtë dhe i pasur, pa sforcim të pejzave zanor.

Diksioni është shqiptim i drejte i tekstit të kënges që do të thotë shqiptim i qartë i tingujve me

kombinime të mundëshme. Këto kërkesa fillojn që në klasen e par pra diksioni është kusht për

të sigurar cilesi gjatë këndimit.

Objektivat;

Në fund të ores se mesimit nxënesi duhet të këtë këto aftësi të:

-rikujtoj disa këngë që di,

-shoqëroj kënget, duke rrahur shuplaka dhe duke kryer lëvizje të thejshta trupore;

-shpreh mendime për muziken që e pelqen më shumë.

Teoria e muzikës është e bazuar mbi, mësimin e terminologjisë fillestare të muzikës,

duartrokitjet me anë të ritmit, mësimin e notave muzikore me anë të lojërave të ndryshme, dhe

22

Po aty Libër mësuesi Edukim Muzikor .Violeta Shmaku , Majlinda Hala . Faqe .21.22.

30

zbatimin e metodave fillestare mbi leximin e notave muzikore. E tërë kjo gradualisht bëhet

kënaqësi dhe përjetim i veçantë, duke realizuar leximin dhe këndimin në kohë të njëjtë .

3.5 Këndimi

Çdo orë mësimi fillon me këngë. Fëmijët janë të inkurajuar të përdorin dinamik dhe teknika të

përshtatshme dhe efektive, për tu ndihmuar të paraqesin kuptimin e këngës. Çdo ore fillon me

këngë të njohura për fëmijët, duke futur repertorë të ri të këngëve gjatë gjithë semestrit.23

Puna krijuese e vijuesit të mësimit të përshpejtuar duhet të

përshkohet nga spontaniteti dhe liria e të shprehurit. Duke marrë parasysh

moshën e tyre, ata mund të shprehen përmes: krijimit të tërësive ritmike dhe melodike, lëvizjes,

shprehjes figurative dhe letrare.

23

http://misbah-friends.com/index.php?page=1,29

31

3.5.1 Luajta më instrumente

Koha me e dëshirueshme e fëmijëve do të jetë kur fillojnë të dëgjojnë tingujt e instrumenteve, të

cilat ata vet do ti prodhojnë. Teknikat bazë të cilat do tu mësohen fëmijëve, do tu mundësojnë

atyre të filloje idenë mbi luajtjen në instrumentit. Dëgjimi i muzikës mund të jetë prezentë gjate

gjithë kohës në dhomën e fëmijëve.

Prezantimi i instrumenteve të reja, do te ndihmoj që fëmijët, të kuptojnë se nuk ekziston vetëm

Piano, Violina dhe Kitara! Çdo javë fëmijët do të argëtohen me mësimin mbi një instrument të ri,

duke dëgjuar tingujt e këtyre instrumenteve, vizatojnë dhe valëzojnë. Qëllimi i programit mbi

instrumentet është njohja dhe vlerësimi i instrumenteve dhe përzgjedhja e tyre nga vet fëmijët.

Shpresojmë se fëmijët do të jenë të mahnitur.

3.5.1 Lëvizjet trupore me anë të ritmit

Një pjesë e argëtimit, por shumë e rëndësishme e punës në klasë. Lëvizjet trupore dhe argëtimi

me anë të trupit do tu mundësojnë fëmijëve mësimin e ritmit dhe metrit. Me anë të lëvizjeve

fëmija do të filloi të zhvilloj edhe aftësinë për vallëzimin dhe kordinimin trupor.

32

Rezymeja

Në këtë pjesë të këtij punimi rëndesi të veqant i kam kushtuar edukimit muzikor dhe parimet

e tij. Në këtë tem Muzika dhe edukimi jan dy nocione të veqanta që jan të ndërlidhura njera

me tjetrën të cilat kanë për qellim ngritjen e vlerave edukative arsimore. Krahas muzikës në pjesë

të e tjera të punimit përfshirë didaktiken më të cilen kuptojmë edukim,arsimim,mësimdhenje, kjo

është e përfshir edhe në muzik dhe shkenca të tjera.

Në analizen përfundimtare siç tregohet me lart si çështje faktike kuptuam se arsimi muzikor

është i përfshirë që nga kohët e hershme dhe i pranishëm te fëmijet kur ata janë të afte të

degjojnë çdo krismat rret thyre.

Muzika të nxënësit përfshihet nga mosha 3 vjeqare deri në moshen 6 vjeqare ,kjo nënkupton

edukim parashkollor e mandej muzika zhvillohet në edukimin fillor dhe të mesëm. Interpretimi i

muzikës për fëmijet bëhet përmes dëgjimit të kënges përcjellja e ritmit dhe formave të

ndryshme të trupit përcjellja e ritmit me duar dhe shuplaka.

Didaktika si shkencë e pedagogjisë lëndore merët më të gjitha problemet që kanë të bëjnë me

procesin mësimor në përgjithësi, përfshir ketu secilen lënd në programin mësimor. Sa i përket

parimeve didaktike në aspektin e edukimit dhe arsimimit muzikor kuptuam që nxënësit përms

këtyre parimeve shprehin ndjenja dhe kënaqesi, gëzim dhe hare gjat intërpretimit të këngëve në

edukimit muzikor. Muzika dhe zhvillimi i saj të fëmijet kuptuam se fillon që në moshën e

hërshme duke vazhduar tek fëmijët dhe parashkollorët, e deri në shkollimin e mësem.

33

Duke qen së muzika është bërë pjesë e pa ndashme e jetës sonë ,krahas didaktikës që meret e

studimin e procesit të edukimit dhe arsimimit. Në thelb përfshin pjesën e pregaditjës

profesionale të nxënësve. Ne parimet didaktike nga aspekti i edukimit është perfshirë edhe

mësimdhënesi i cili duhet çdo herë të jetë i kujdeshëm në zhvillimit e mësimit teorik dhe

praktik në secilën lënd mësimore që të krijon një imazh sa më të lartë në aspketin e zhvillimit të

arsimimit në procesin mësimor. Nga kjo kuptojm se mësimdhënesit e ardhshme duhet të jen të

afte në zbatimin e programit mësimor para nxënesëve. Në aspektin e edukimit dhe arsimimit

muzikor mësuam disa karakteristikat kryesore për nxënesit: qartësia në mësimdhënie, nxënesit

të tregojnë sukses në të kuptuarit e lëndes, degjimi të vërejturit dhe përceptimi konkret i

dukurive muzikore, orientimi gjatë ores mesimore, përfshihet shkalla e suksesit të nxënësve.

Krahas didaktikes edhe parimeve të saj nga ky punim mësuam se edhe muzika krahas zhvillimit

dhe intërpretimit nga moshta e ndryshme deri tek të rriturit ne edukimin dhe arsimimin

muzikor e cila ka per qellim ngritjen e vlerave te njeriut, interpretimi i muzikes në kopsht,

degjimi i ritmit me anë të këngës sjell gezim dhe kënaqësi të fëmijët. Në kuader te shënime te

cekura më lartë muzika është pjesë e pa ndashme e jetës sonë.

Ne si edukator të ardhshëm arrijmë në perfundim se duhet të ndihmojmë gjeneratat e

ardhshme në ngritjen e vlerave të edukimit, dhe arsimimit muzikor në vendin ton.

34

Literatura

1. Prof. mr. Seniha Spahiu Libri :Metodika të mësimit të muzikës.

2. Prof. Violeta Shamku, Majlinda Hala. Mësuesi i Edukimit Muzikor

3. Brada, Prof.dr. Riza. Didaktika Kibernetike. Prishtinë.

4. Engjëll Berisha Arti Muzikor 10 . Botimi i tretë Prishtinë 2015

5. Seniha Spahiu . Baki Jashari. Besa Luzha Edukata Muzikore Botimi i nëntë . Prishtinë 2016

35

Burime nga intërneti

1.https://naimgashi43.wordpress.com/about/

2.https://www.academia.edu/29711405/Didaktike_e_gjuhes_shqipe_Kazazi_Hoti.doc.

3.https://sq.wikipedia.org/wiki/Jan_Amos_Komenski

4. https://quizlet.com/130278660/teoria-e-mesimit-flash-cards/

5.https://www.google.com/search?q=10.+PARIMET+DIDAKTIKE&rlz=1C1GCEA_enXK764XK764&oq=10.+

PARIMET+DIDAKTIKE&aqs=chrome..69i57.1510j0j8&sourceid=chrome&ie=UTF-8

6. www.academia.edu/.../Didaktike_e_gjuhes_shqipe_Kazazi_Hoti.

7. https://sq.wikipedia.org/wiki/Didaktika

8.https://www.botasot.info/opinione/752963/shkollimi-dhe-arsimimi/

9.https://quizlet.com/130278660/flashcards

10.http://izha.edu.al/Biblioteka/3Programe%20Lendore/4Programet%20e%20Arsimit%20te%20Mesem

%20Kurrikula%20e%20re/Programet%20e%20klases/Muzike2.pdf

11. http://bro.gov.mk/docs/osnovno-

obrazovanie/IV%20oddeleni_pdf/albanski/muzicko%20obrazovanie%20IV%20oddelenie-%20Alb.pdf

12. http://shkolla-barbullush.weebly.com/uploads/2/4/1/7/24177640/05_ed._muzikor

13.https://www.google.com/search?q=femijet+dhe+muzika&rlz=1C1GCEA_enXK764XK764&source=lnm

s&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwikof3N3ffdAhWh-

ioKHXPTBUUQ_AUIDygC&biw=1366&bih=608#imgrc=3pt6Fu2Z23uTbM:

14.http://opusalb.com/sq/music-education-for-pre-school-children/

15. http://opusalb.com/sq/shqip-muzika-dhe-roli-i-saj-ne-zhvillimin-e-femijeve

16. https://masht.rks-gov.net/uploads/2015/05/klasa-6-edukatee-muzikore.pdf

17. https://sq.wikipedia.org/wiki/Instrumenti_muzikor

18. http://misbah-friends.com/index.php?page=1,29

36

TË DHËNAT PERSONALE TË LEKTORES

EMRI DHE MBIEMRI : Arizona Lajçi

ADRESA: Sali Jaha 75, Pejë

E- MAIL: arizonalajqi@hotmail.com

DITËLINDJA: 18.08.1998

ARSIMIMI

FAKULTETI: Universiteti i Gjakovës “ Fehmi Agani”

DREJTIMI: Gjuhe shqipe dhe letërsi

Data: Nënshkrimi i lektores:

04.03.2019