quan nieÄm sÖÛ hoÏc cuÛa duy...
TRANSCRIPT
1
QUAN NIEÄM SÖÛ HOÏC CUÛA DUY THÖÙC
Ngöôøi giaûng:Phaùp Sö PHAÙP PHAÛNG Ngöôøi dòch : THÍCH THAÉNG HOAN
Tịnh Thất Viên Hạnh
PL 1554 – TL 2010
2
LÔØI GIÔÙI THIEÄU
Bieân khaûo veà söû hoïc Phaät Giaùo laø moät coâng trình to lôùn, ñoøi hoûi ñaàu tö vaøo raát nhieàu coâng phu nghieân cöùu, nhaát laø nghieân cöùu söï tieán trình Phaät Giaùo thôøi tieàn söû. Trong thôøi kyø tieàn söû, söû hoïc Phaät Giaùo coù tính caùch bieân söû khoâng ñöôïc nhaát quaùn, thí duï nhö ngaøy ñaûn sanh, ngaøy xuaát gia, ngaøy thaønh ñaïo, ngaøy nhaäp nieát baøn cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca trong söû hoïc coù nhieàu kinh luaän noùi khaùc nhau khoâng ñoàng nhaát, veà phöông dieän naøy döôøng nhö ñöùc Phaät khoâng quan taâm ñeán, cho neân sau naøy ngöôøi vieát söû ghi laïi cuoäc ñôøi Ñöùc Phaät Thích Ca theo söï trí nhôù maäp môø cuûa mình. Khi Ñöùc Phaät Thích Ca coøn taïi theá, nhöõng kinh ñieån cuûa ngaøi chæ daïy khoâng thaáy ñeà caäp ñeán ñeán söû hoïc, coù leõ ngaøi chuù troïng truyeàn baù chaùnh phaùp maø ngaøi ñaõ chöùng ngoä ñeå cöùu ñoä chuùng sanh sôùm thoaùt khoûi moïi söï khoå ñau cuûa cuoäc ñôøi traàn ai hôn laø lyù luaän trieát hoïc treân laõnh vöïc tö töôûng khoâng lôïi ích thieát thöïc, do ñoù ngaøi khoâng baøn ñeán söû hoïc theá gian ñöông thôøi. Hôn nöõa caùc ñeä töû cuûa ngaøi luùc baáy giôø ñaët troïn nieàm tin nôi ngaøi nhöõng ñöùc taùnh cao quyù maø ngaøi ñaõ ñaït ñöôïc nhö:
• Ngaøi laø moät chöùng nhaân cuûa caùc baäc Thaùnh Ñöùc giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt.
• Nhöõng lôøi daïy cuûa ngaøi laø chaân lyù thöïc nghieäm toái thöôïng.
3
• Chæ caàn haønh trì theo nhöõng lôøi chæ daãn cuûa ngaøi ñeå sôùm ñöôïc chöùng ñaéc nhö ngaøi maø khoâng caàn suy luaän vaø dieãn dòch chaân giaû, ñuùng sai.
Theo Ñaïi Thöøa Phaùp Uyeån Nghóa Laâm, chöông 6, phaàn ñaàu chia lòch söû Phaät Giaùo thaønh 3 thôøi kyø: chaùnh phaùp, töôïng phaùp vaø maït phaùp. “Thôøi kyø Chaùnh Phaùp goàm coù 500 naêm keå töø khi Nhö Lai dieät ñoä, y theo giaùo phaùp tu haønh thì chöùng quaû. Thôøi kyø Töôïng Phaùp goàm coù 1000 naêm keå töø sau 500 naêm cuûa Chaùnh Phaùp. Thôøi kyø naøy tuy coù ngöôøi tu nhöng ít ngöôøi chöùng ñaéc. Thôøi kyø Maït Phaùp keå töø sau 1000 naêm cuûa Töôïng Phaùp trôû ñi. Thôøi kyø naøy tuy coù ngöôøi laõnh thoï giaùo phaùp nhöng khoâng coù ngöôøi tu chöùng.” Cuõng theo kinh luaän naøy giaûi thích: thôøi lyø Chaùnh Phaùp laø thôøi kyø Ñöùc Tin Kieân Coá, thôøi kyø Töôïng Phaùp laø thôøi kyø Nghò Luaän Kieân Coá, thôøi kyø Maït Phaùp laø thôøi kyø Ñaáu Tranh Kieân Coá. Theo nhöõng döõ kieän treân, Söû Hoïc Phaät Giaùo coù theå ñöôïc quan taâm nghieân cöùu vaøo thôøi kyø Nghò Luaän Kieân Coá cuûa thôøi Töôïng Phaùp, nguyeân vì trong thôøi kyø naøy, nhöõng tö töôûng vaø trieát hoïc cuûa Phaät Giaùo thi ñua phaùt trieån ña daïng. Söû hoïc Phaät Giaùo keå töø Ñöùc Phaät Thích Ca thaønh ñaïo cho ñeán thôøi kyø Söû Hoïc Theá Giôùi ñöôïc ñeà cao trong vaên hoïc nhaân loaïi, maëc duø coù taùnh caùch Bieân Söû, nhöng Tö Töôûng Söû cuûa Phaät Giaùo trong tieán trình phaùt trieån cho ñeán ngaøy nay coù
4
theå noùi laø ñoàng nhaát cuøng moät muïc ñích cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca chuû tröông töø ban ñaàu khoâng coù chuùt naøo maâu thuaån laãn nhau lyù töôûng vaø thaêng tieán theo nhòp ñoä vaên minh cuûa nhaân loaïi maø khoâng sai laäp tröôøng toân giaùo. Ñoù laø ñieàu ñaëc saéc cuûa Phaät Giaùo trong söï thaêng hoùa tö töôûng söû coù heä thoáng. Ngöôøi nghieân cöùu söû hoïc Phaät Giaùo neáu muoán laøm saùng toû baûn saéc söû hoïc Phaät Giaùo, nhaát laø minh ñònh roõ raøng vaø cuï theå nhöõng moùc caâu tieán trình tö töôûng söû Phaät Giaùo keå töø khi Ñöùc Phaät Thích Ca ra ñôøi cho ñeán ngaøy nay moät caùch dung thoâng nhaát quaùn, phaûi coù kieán thöùc khoa hoïc, coù khaû naêng toång hôïp toaøn dieän moïi hoïc thuyeát, phaûi coù trí tueä thaåm ñònh vaø phaân loaïi quan ñieåm taát caû moïi khuynh höôùng tö töôûng cuûa caùc heä phaùi qua caùc thôøi ñaïi thì môùi xöùng ñaùng laø moät söû gia löu danh kim coå vaø nhöõng taùc phaåm ñoù môùi giuùp ích cho nhöõng haäu hoïc sau naøy. Toâi nhôn ñoïc moät taùc phaåm “DUY THÖÙC SÖÛ QUAN DÖÕ KYØ TRIEÁT HOÏC” cuûa taùc giaû Phaùp Sö Phaùp Phaûng, nhaän thaáy Phaùp Sö thaät xöùng ñaùng laø moät söû gia nhö ñaõ ñaùnh giaù ôû treân. Phaùp Sö khoâng nhöõng laø moät söû gia thoâng baùc maø coøn laø moät trieát gia vaø duy thöùc gia ñaùng phuïc, ñuùng ra laø moät duy thöùc gia chuyeân nghieäp, nguyeân vì ngaøi ñöùng treân laäp tröôøng Duy Thöùc Hoïc ñeå minh ñònh söû hoïc vaø trieát hoïc. Phaùp Sö chaúng nhöõng laøm saùng toû baûn saéc söû hoïc Phaät Giaùo maø coøn thaåm ñònh cuï theå laäp tröôøng cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca qua caùc kinh luaän cuûa Phaät
5
Ñaø ñeå laïi vaø coøn pheâ phaùn cuï theå nhöõng ñaëc saéc tö töôûng cuûa caùc Boä Phaùi AÁn Ñoä, cuûa caùc Toâng Phaùi Trung Hoa treân laõnh vöïc söû hoïc vaø trieát hoïc. Chuùng ta ñoïc ñeán taùc phaåm noùi treân cuûa Phaùp Sö nhö naém vöõng baûn ñoà cuûa röøng hoa vaên hoùa tö töôûng vaïn naêng cuûa Phaät Giaùo. Caùc ñoïc giaû muoán bieát khaû naêng thoâng baùc cuûa Phaùp Sö xin ñoïc nhöõng taùc phaåm cuûa ngöôøi seõ roõ. Toâi nhaän thaáy taùc phaåm “DUY THÖÙC SÖÛ QUAN DÖÕ KYØ TRIEÁT HOÏC” cuûa Phaùp Sö raát coù giaù trò lieàn maïo muoäi xin dòch taùc phaåm naøy ra tieáng Vieät ñeå laøm taøi lieäu. Taùc phaåm “DUY THÖÙC SÖÛ QUAN DÖÕ KYØ TRIEÁT HOÏC” goàm coù hai phaàn: Phaàn Söû Hoïc vaø Phaàn Trieát Hoïc. “Duy Thöùc Söû Quan” thì thuoäc veà phaàn söû hoïc vaø “Döõ Kyø Trieát Hoïc” thì thuoäc veà phaàn trieát hoïc. Toâi chia hai phaàn naøy dòch thaønh hai quyeån khaùc nhau: quyeån “Duy Thöùc Söû Quan” vaø quyeån “Döõ Kyø Trieát Hoïc”. Nhan ñeà “Duy Thöùc Söû Quan”: chöõ Söû laø söû hoïc vaø chöõ Quan laø quan nieäm. Töø ñoù “Duy Thöùc Söû Quan” toâi dòch laø “Quan Nieäm Veà Söû Hoïc Cuûa Duy Thöùc”. Coøn nhan ñeà “Döõ Kyø Trieát Hoïc”: chöõ “Döõ” laø thuoäc veà giôùi töø, nghóa laø “Vaø” vaø chöõ “Kyø” laø ñaïi danh töø chæ cho “Duy Thöùc vaø Quan ”. Cuõng töø ñoù “Döõ Kyø Trieát Hoïc” toâi dòch laø “Quan Nieäm Veà Trieát Hoïc Cuûa Duy Thöùc” Vôùi muïc ñích laøm phong phuù cho neàn vaên hoïc Phaät Giaùo veà Toâng Phaùi Duy Thöùc, noäi dung hai
6
quyeån saùch noùi treân trong taùc phaåm “ DUY THÖÙC SÖÛ QUAN DÖÕ KYØ TRIEÁT HOÏC” toâi dòch theo loái thoaùt vaên maø khoâng leä thuoäc quaù nhieàu vaên phaïm Trung Quoác nhaèm laáy yù töôûng hay ñeïp trong ñoù ñeå coáng hieán quyù ñoïc giaû quan taâm ñeán Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc. Trong khi dòch, nhöõng choã naøo toái nghóa toâi coù theâm vaøo moät soá lôøi vaên cuûa dòch giaû ñeå laøm roõ nghóa maø khoâng sai yù töù cuûa taùc giaû mieãn laøm sao ñoïc giaû deã tieáp nhaän giaù trò cuûa tö töôûng. Toâi dòch maëc duø loái vaên khoâng hay lôøi khoâng ñeûo goït cho coù hoa myõ, nhöng böôùc ban ñaàu vôùi yù nguyeän giôùi thieäu ñeán quyù ñoïc giaû boán phöông nhöõng tö töôûng cao thaâm cuûa Phaät Giaùo, nhaát laø tö töôûng hoïc thuyeát Duy Thöùc maø ngöôøi Trung Hoa tieáp nhaän hieän ñang naèm goïn trong Vaên Hoïc Trung Quoác. Toâi hy voïng sau naøy coù nhieàu dòch giaû tieáp noái dòch laïi ñeå boå tuùc theâm cho ñöôïc phong phuù hôn. Toâi dòch hai taùc phaåm vöøa phaân loaïi treân cuûa taùc giaû Phaùp Sö Phaùp Phaûn nhaát ñònh coù nhieàu choã thieáu soùt vaø sai traùi kính xin quyù ñoïc giaû boán phöông nhaän thaáy xin chæ baûo cho. Thaønh thaät caûm ôn quyù vò.
THÍCH THAÉNG HOAN
7
QUAN NIEÄM SÖÛ HOÏC CUÛA DUY THÖÙC
*******
Ngöôøi giaûng: Phaùp Sö PHAÙP PHAÛNG
Ngöôøi dòch : THAÉNG HOAN
Coát Truyeän Haønh Ñaïo
Cuûa Phaùp Sö Phaùp Phaûng
Lôøi töôøng thuaät cuûa ngaøi AÁn Thuaän
Phaùp Sö huùy laø Phaùp Phaûng, con cuûa moät nhaø noâng ôû Tænh Hình thuoäc huyeän Haø Baéc, sanh taïi Thanh Quang naêm 30 ( Taây lòch 1904 ). Thuôû nhoû, Phaùp Sö tî naïn haïn haùn ñeán Baéc Kinh, vaøo hoïc nôi Phaùp Nguyeân Töï Nghóa Hoïc. Phaùp Sö caûm nieäm aân ñöùc töø bi teá ñoä cuûa Phaät Moân, cho neân ñeán naêm Daân Quoác thöù 10, y chæ nôi ngaøi Nam Nhaïc laø vò ñaïo cao ñöùc troïng ñeå xuaát gia. Naêm sau, Phaät Hoïc Vieän baét ñaàu saùng laäp nôi Voõ Xöông, Phaùp Sö nghe tin lieàn ñeán xin nhaäp hoïc vaø keát baïn vôùi Nam Tham, ñoàng thôøi ñích thaân nöông töïa hai naêm nôi Ñaïi Sö Thaùi Hö. Phaùp Sö ñöôïc chuyeån vaøo Hoïc Vieän Taïng Vaên ôû
8
Baéc Kinh, sau ñoù theo phaùi ñoaøn ñi AÁn Ñoä vaø löu laïi Taây Taïng ñeå hoïc Phaät Phaùp. Nöûa chöøng, Phaùp Sö boû haún yù ñònh tham caàu hoïc Maät Taïng; nguyeân vì ôû ñaây Phaùp Sö gaëp raát nhieàu nghòch duyeân cho neân lieàn trôû veà Voõ Xöông. Phaùp Sö töï tu nôi Voõ Vieän ñöôïc vaøi naêm. Söï hoïc cuûa Phaùp Sö ngaøy caøng thaêng tieán, raát gioûi veà Duy Thöùc Caâu Xaù vaø ñöôïc ñaïi chuùng quyù troïng. Muøa thu naêm thöù 19, Phaùp Sö nhaän chöùc Giaùo Thoï nôi Vieän Giaùo Lyù Baïch Laâm ôû Baéc Bình vaø kieâm chöùc Thö Kyù nôi Theá Giôùi Phaät Hoïc Uyeån Thieát Bò. ÔÛ ñaây Phaùp Sö giaûng A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù Luaän noåi baät vaø caùc hoïc vieân khen ngôïi Phaùp Sö voâ cuøng! Naêm thöù 918, söï bieán ñoäng noåi leân, Ñaïi Sö Thaùi Hö trieäu Phaùp Sö veà Voõ Xöông nhaäm chöùc Chuû Nhieäm Theá Giôùi Phaät Hoïc Uyeån Ñoà Thö Quaùn ( Theá Giôùi Phaät Hoïc Uyeån Ñoà Thö Quaùn töùc laø Voõ Vieän ñaõ ñöôïc caûi toå ). Caùc Bieân Taäp Vieân Haûi Trieàu AÂm trong Uyeån Ñoà Thö Quaùn höôûng öùng theo söï chæ ñaïo cuûa phong traøo tuyeân döông caùch maïng canh taân Phaät Giaùo; cuõng trong thôøi gian naøy, phong traøo nghieân cöùu Phaät Hoïc ñaàu tieân ra ñôøi. Sau ñoù, Bieân Taäp Vieân Haûi Trieàu AÂm taát caû ba laàn thaønh laäp vaø roát cuoäc bò giaùn ñoaïn naêm naêm. Nôi Uyeån Ñoà Thö Quaùn, Ñaïi Sö Thaùi Hö ñaõ töøng thieát laäp Khoa Döï Bò vaø Boä Nghieân Cöùu, trong Boä ñoù Phaùp Sö ñoùng ñòa vò chuû trì. Vaû laïi, trong thôøi gian qua, Hoäi Phaät Giaùo
9
Chaùnh Tín ôû Haùn Khaåu tuøy cô chæ ñaïo. Voõ Vieän laø Trung Taâm Giaùo Duïc Taêng Ñoaøn cuûa Ñaïi Sö Thaùi Hö vaø söû duïng cô quan ngoân luaän Haûi Trieàu AÂm ñeå quaûng baù khaép nôi. Trong thôøi gian 56 naêm, Phaùp Sö chính thöïc laø ngöôøi trung kieân cuûa sôn moân, tröôùc sau ñeàu chuû trì moïi vieäc! Khi quaân khaùng chieán noåi daäy, ñeå thích öùng vôùi thôøi theá, caùc baäc toân tuùc hoïc giaû phaùp höõu öôùc heïn cuøng nhau vaøo Töù Xuyeân ñeå chuû trì Haùn Taïng Giaùo Lyù Vieän Giaùo Vuï. ÔÛ ñaây trong thôøi gian 23 naêm, Phaùp Sö tích cöïc ñoùng goùp coâng lao ñaëc thuø nhaát. Töø khi Ñaïi Sö Thaùi Hö ñöôïc quoác teá phoûng vaán cho ñeán nay, Phaùp Sö ñöôïc Boä Giaùo Duïc ñoàng yù ñeà cöû ñi phoù hoäi ôû Tích Lan ñeå hoaèng truyeàn Ñaïi Thöøa. Sau ñoù, Phaùp Sö sang Mieán Ñieän vaø muïc ñích ñeå thích öùng vôùi thôøi chieán, Phaùp Sö löu laïi ñoù hôn moät naêm. Ñeán thaùng 2 naêm thöù 32, Phaùp Sö töø Taây An ( Thieåm Taây ) ñi AÁn Ñoä; sau thôøi gian qua laïi nôi Ñaïi Hoïc Quoác Teá cuûa AÁn Ñoä vaø Hoïc Vieän Trí Nghieâm cuûa Tích Lan, Phaùp Sö voán laø ngöôøi cöïu hoïc cuûa A Tyø Ñaøm, cho neân vieäc ñaàu tieân mong caàu ñöôïc thoï giaùo A Tyø Ñaøm cuûa Tích Lan. Ñeå thích nghi vôùi tình theá ñòa phöông, Phaùp Sö aån nhaãn laøm nhöõng coâng vieäc taàm thöôøng, moãi moãi ñeàu tuøy thuaän theo söï phaân bieät vaø noùi naêng cuûa hoï. Taây An döï truø thieát laäp Vieän Tam Taïng Pali nhaèm ñeå trao ñoåi Löu Hoïc Taêng vôùi nhau giöõa Tích Lan vaø Trung Quoác, moïi
10
vieäc ñeàu do Phaùp Sö chæ ñaïo caû. Muøa xuaân naêm thöù 36, Ñaïi Sö Thaùi Hö vieân tòch. Phaùp Sö caûm nieäm söï nghieäp laâu ñôøi cuûa Ñaïi Sö Thaùi Hö nôi Voõ Vieän vaø sôï keá hoaïch môùi cuûa Vieän Pali khoâng coù ngöôøi quaûn lyù, lieàn sang Maõ Lai AÙ ñeå trôû veà Höông Caûng. Khi ñeán nôi, Phaùp Sö thaáy taän maét nhuïc thaân cuûa Ñaïi Sö Thaùi Hö vöøa ñöôïc chuaån bò ñem hoûa taùng vaø töù chuùng ñeàu toû loøng toân suøng. Muøa haï naêm sau, Phaùp Sö veà Thöôïng Haûi ñaûnh leã Xaù Lôïi cuûa Ñaïi Sö Thaùi Hö ñöôïc phuïng thôø nôi chuøa Tuyeát Ñaäu, nôi ñaây Phaùp Sö ñöôïc ñeà cöû laøm chuû chuøa. Phaùp Sö laïi trôû veà Voõ Vieän ñeå tieáp tuïc khai giaûng Phaät Phaùp. Muøa xuaân naêm thöù 38, nôi Tröôøng Sa, Phaùp Sö khai Phaùp Hoäi Baùt Nhaõ; ñoàng thôøi nhaän truï trì chuøa Ñaïi Vò Sôn ôû Hoà Nam. Maëc duø quoác söï moãi ngaøy moãi phöùc taïp, khoâng theå oån ñònh traät töï, tuy nhieân caùc nôi ñeàu tieáp ñaõi Phaùp Sö raát troïng haäu! Tieáp theo töø muøa haï ñeán muøa ñoâng, Phaùp Sö giô cao tích tröôïng ñeán Höông Caûng. Nhôø naêm laàn khai giaûng Phaùp Hoäi, Phaùp Sö hoùa ñoä moïi ngöôøi raát ñoâng. Ngoaøi ra Phaùp Sö coøn xuaát baûn vaø phaùt haønh dòch phaåm A Tyø Ñaït Ma Nhieáp Nghóa Luaän. Ngay luùc ñoù, Phaùp Sö nhaän lôøi môøi vieáng thaêm Ñaïi Hoïc Tích Lan. Troïng taâm chuyeán ñi Tích Lan naøy, Phaùp Sö chuû yeáu giaûng Phaät Hoïc Trung Quoác vaø löu laïi ñaây ñöôïc hai naêm. Khi nhaøn roãi, Phaùp Sö laïi du hoùa Maõ Lai AÙ vaø Xieâm La, nôi hoå trôï raát ñaéc löïc vieäc aán haønh Thaùi Hö Ñaïi Sö Toaøn Thö. Phaùp Sö bò aùp huyeát quaù cao nhöng nhôø
11
söùc löïc traùng kieän cho neân Phaùp Sö chæ caûm thöôøng thoâi, khoâng ñaùng lo ngaïi. Nhöng ñeán ngaøy muøng 3 thaùng 10, Phaùp Sö bò maùu ñaày naõo, khoâng bao laâu thì tòch. Phaùp Sö soáng chæ coù 48 tuoåi (neáu tính theo Taây Lòch, Phaùp Sö chæ coù 46 tuoåi )! Than oâi! Phaùp Sö raát gioûi tieáng Anh, tieáng Nhaät, tieáng Pali, chuyeân nghieân cöùu Phaùp Töôùng vaø tinh thoâng caû theá hoïc, phaùp moân naøo cuõng gioûi caû! Haèng naêm Phaùp Sö ñi du hoùa Ñoâng Nam AÙ cho neân Phaät Giaùo nôi naøy ngaøy caøng höng thònh. Phieân dòch ñeå truyeàn ñaïo phía nam roài phaùt huy nôi trung thoå, Phaùp Sö thaät xöùng ñaùng laø vò keá thöøa chí nguyeän cuûa Ñaïi Sö Thaùi Hö vaø laøm saùng toû söï nghieäp cuûa ngöôøi! Ñaõ bieát raèng chuùng sanh phöôùc moûng, neân voi chuùa ñaõ ñi nhöng taïi sao voi con laïi cuõng ñi theo? Haïnh nguyeän hoaèng ñaïo cuûa Phaùp Sö chöa ñöôïc ñeàn ñaùp, keû thöùc giaû thaät raát ñau thöông. Xin kính caån töôøng thuaät sô löôïc haønh traïng cuûa ngöôøi ñeå ghi nhôù muoân ñôøi.
AÁn Thaän
12
LÔØI MÔÛ ÑAÀU
cuûa Phaùp Sö Phaùp Phaûng Muøa haï naêm qua ( 1949 ), toâi töø AÁn Ñoä sang Nam Döông roài trôû veà nöôùc, xa caùch toå quoác roøng raõ taùm naêm, nhöõng töôûng söï nghieäp vaên hoùa Phaät Giaùo trong nöôùc tuøy duyeân ñaõ toå chöùc ñöôïc moät ít, khoâng ngôø ñeán thaùng 10, trong thôøi gian ñoù, noäi chieán phaùt khôûi töø Ñoâng Baéc vaø Hoa Baéc traøn lan keùo daøi ñeán Löu Thaønh ôû Tröôøng Giang. Vì khoâng bieát öùng bieán trong cuoäc chieán tranh coù taàm côû lôùn neân thaùng 2 naêm ñoù, toâi ñaõ lìa khoûi Phaät Hoïc Vieän Voõ Xöông vaø ñi ñeán Tröôøng Sa, maëc duø taâm toâi raát aùi moä Theá Giôùi Phaät Hoïc Uyeån Ñoà Thö Quaùn. Ñuùng ra toâi ñònh seõ trôû veà Voõ Xöông vaøo thaùng 4 hay thaùng 5, nhöng thôøi theá khoâng cho pheùp neân toâi nhaát ñònh ñeán sinh hoaït theo loái daây chuyeàn taïi Vaân Nam. Luùc ôû Tröôøng Sa, toâi ñaàu tieân truï nôi Tònh Xaù Long Vöông Cung Hoa Nghieâm, sau laïi dôøi ñeán Thuyeàn Sôn Hoïc Xaõ ôû Hoà Nam. Taïi ñaây, moãi toái toâi vôùi oâng Xaõ Tröôûng Chu Daät ( Moäc Nhai ) hoïp maët vôùi caùc tieân sinh baïn cuûa oâng Xaõ Tröôûng nhö Höôùng Khaûi Nhieân, Löu Öôùc Chaân, Ñaøm Vaân Sôn, Vöông Troïng Haäu, Lieãu Maãn Tuyeàn, Chu Tröôûng Tuøng; ngoaøi ra coøn coù caùc Phaùp Sö nhö Ngoä Taùnh, Ñaïi Ñònh, Töï Trí cuøng nhau luaän ñaïo, vaø daïy hoïc. Tình hình ôû ñaây luùc baáy
13
giôø raát thaùi bình, an vui, ñaàm aám, khoâng bieát trong nhaân gian coøn coù vò thuoác noå naøo nöõa chaêng! Thôøi gian nhö ñaù löûa, nhö ñieän chôùp, choán Baùt Nhaõ ñaõ trôû veà quaù khöù! Cuoái thaùng 4, toâi laïi ñeán Thaønh Lieãu Döông, nôi chuøa Luïc Dung, chuyeân moân queùt thaùp hôn möôøi ngaøy. Caùc chuøa coå tích nhö Taêng Du Quang Hieáu, Haûi Traøng, Ñaïi Phaät luùc xöa laø nhöõng Ñaïo Traøng trang nghieâm, nhöng ngaøy nay trôû thaønh coâng vieân, chuoàng ngöïa, thaät raát ñau thöông! Moät ngaøy noï toâi töôûng nhôù ñeán chuøa Baïch Vaân laø nôi maø Ñaïi Sö Thaùi Hö ñaõ töøng döøng chaân neân saùng sôùm lieàn ñi leã baùi, nhöng khi ñeán ngoaïi thaønh nghe Ñaïo Kyû noùi coå töï ñoù khoâng coøn toâng tích, hình boùng Baïch Vaân ñaõ veà dó vaõng! Toâi lieàn quay trôû laïi. Ñaàu thaùng 5, toâi ñeán Höông Caûng gaëp laïi baïn hoïc teân laø Kyû Vaên Quaân chuyeân ngheà thaày cuùng, tieáp ñoùn noàng haäu, cho ôû nôi Baûo Lieân Haäu Vieän. Ñeå keát duyeân vôùi nhoùm thaày cuùng noùi treân, toâi giaûng Phaåm Quy Y Tam Baûo trong Kinh Ñaïi Thöøa Lyù Thuù Luïc Ba La Maät. Sau ñoù vaøi thaùng, toâi ñi khaép Höông Caûng, ñeán nôi Sôn Giaùo Khu, taâm toâi raát aùi moä Ñaïi Töï Sôn. Trong thôøi gian thaùng 6 ôû Ñaïi Boä Khö, hai Phaùp Sö Töø Töôøng vaø Quaû Vieân thænh toâi giaûng boä luaän Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng. Thaùng 7, hai cö só Ñoâng Lieân Giaùc Uyeån Vöông Hoïc Nhôn vaø Laâm Laêng Chaân cuõng thænh toâi giaûng boä luaän naøy. Nhöõng
14
baøi giaûng cuûa toâi tröôùc vaø sau ñeàu do Huyønh Boån Chaân cuøng vôùi Nghi Moâ ghi laïi thaønh taøi lieäu. Nhöõng taøi lieäu ñaây ñöôïc ña soá thính chuùng ñem ñi aán haønh ñeå cho thænh, sau ñoù ñöôïc tu chính trôû thaønh quyeån saùch. Möôøi naêm gaàn ñaây, toâi raát ít xem ñoïc saùch Phaät thuoäc loaïi vaên Trung Quoác, ñaëc bieäc laø kinh luaän thuoäc Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa. Muïc ñích cuûa toâi chæ dieãn giaûng rieâng boä luaän Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng, nhaèm ñeå khai thò cho baäc sô hoïc, giuùp cho hoï keát duyeân vôùi Phaät Phaùp neân toâi hoaøn toaøn khoâng giaûng giaûi hoïc thuaät hay tö töôûng. Coøn phaàn ñoâng caùc Ñaïi Phaùp Sö moãi khi giaûng giaûi Phaät Phaùp ñeàu khoâng coù giôû kinh saùch ra ñeå tham khaûo, chæ trình baøy theo kyù öùc cho neân thöôøng ñi ra ngoaøi vaán ñeà chính. Trong quaù khöù, tieáng noùi Phaät Phaùp trôû thaønh vó ñaïi vaø roäng lôùn laø do tö traøo hieän ñaïi quan heä vôùi Phaät Hoïc. Loái giaûng giaûi Phaät Phaùp cuûa caùc Ñaïi Phaùp Sö khoâng khaûo cöùu kinh saùch noùi treân cuõng coù theå cho laø loaïi Huyeàn Ñaøm kieåu môùi --- hieän töôïng ñoù xöa nay ñöôïc thaáy nhan nhaûn trong nhaân gian, moät vò Ñaïi Phaùp Sö moãi khi giaûng kinh ñeàu leân ngoài treân Phaùp Toøa cao, tröôùc sau noùi voøng quanh toaøn laø moät thöù nghóa lyù maàu nhieäm cao thaâm naøo ñaâu. Thính giaû sô cô baét ñaàu nghe giaûng chaúng coù caûm nhaän ñöôïc söï höùng thuù naøo, cho ñeán chính toâi ngoài nghe kinh cuõng hoaøn toaøn khoâng coù chuùt hoan hyû loái trình baøy nghóa
15
lyù maàu nhieäm cao thaâm khoù hieåu kia. Hai caùch dieãn giaûng noùi treân chaúng qua moät beân coù ñieåm theâm vaøo taùnh chaát lòch söû cuõng nhö taùnh chaát hoïc thuaät ñeå so saùnh vaø ñeå nghieân cöùu, nhôø ñoù thính chuùng nghe phaùp khoâng caûm thaáy meät moûi cuõng nhö khoâng caûm thaáy chaùn naûn. Khi baét ñaàu giaûng giaûi, vò Phaùp Sö neân quan taâm nhöõng keû sô hoïc khieán cho hoï deã daøng laõnh hoäi, vì theá ñoái vôùi nhöõng thuaät ngöõ chuyeân moân khoâng neân trình baøy sai traùi cuõng nhö ñöøng giaûi thích phaûn laïi nguyeân yù trong kinh, ñoàng thôøi söû duïng raát nhieàu hoïc thuaät hieän ñaïi nhaèm ñeå chöùng minh. Trong Bieân thöù II, phaàn Töï Luaän ôû Chöông I cho ñeán phaàn thöù lôùp Thöùc Naêng Bieán cuûa Tieát 4 trong Chöông III cuõng nhö phaàn Töï Ngoân cuûa Chöông III. IV, V, VI laø toâi vieát theâm vaøo. Ngoaøi ra caùc boä phaän khaùc ñeàu laø ghi cheùp nguyeân baûn coù hôi caûi caùch vaø quy ñònh laïi maø thoâi. Ñaïi khaùi, baát cöù hoïc thuyeát hay tö töôûng naøo ñeàu coù lòch söû boái caûnh vaø phaùt trieån cuûa noù; Phaät Hoïc cuõng nhö theá, cho ñeán hoïc phaùi Duy Thöùc cuûa Phaät Hoïc thì laïi caøng khoâng ngoaïi leä. Hôn nöõa, chuùng ta neân nhôù raèng Trí Ñaïo laø moät thöù hoïc thuyeát aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi söï sinh hoaït tö töôûng cuûa nhaân loaïi, hoaëc giaû noùi caùch khaùc, moät thöù hoïc thuyeát ñoái vôùi nhaân sanh coù giaù trò hay khoâng laø taát
16
nhieân phaûi caên cöù nôi lòch söû ñeå nghieân cöùu, nguyeân vì lòch söû laø thöù phaûn aûnh tö töôûng sinh hoaït cuûa nhaân loaïi. Chuùng ta nhaän thaáy moät thöù hoïc thuyeát naøo nôi quaù khöù phaùt sanh treân lòch söû ñaõ aûnh höôûng hoaøn toaøn roäng lôùn thì coù theå noùi Trí Ñaïo cuûa hoïc thuyeát ñoù thaät coù giaù trò. Hoïc phaùi Duy Thöùc trong 500 naêm, töø theá kyû thöù 3 ñeán theá kyû thöù 7 laø moät hoïc thuaät trong tö töôûng giôùi ôû AÁn Ñoä vaø laïi raát coù theá löïc khoâng nhoû. Ñieàu ñoù cho thaáy hoïc phaùi Duy Thöùc treân lòch söû trieát hoïc AÁn Ñoä thaät xöùng ñaùng laø moät thöù hoïc thuyeát cuûa thôøi ñaïi môùi, noùi ngöôïc laïi, ngaøi Theá Thaân kieán taïo moät thöù tö töôûng hoaøn toaøn môùi meû; ngaøi Chaân Ñeá, ngaøi Huyeàn Trang, ngaøi Khuy Cô ñem hoïc phaùi naøy truyeàn vaøo Trung Quoác vaø hoïc phaùi naøy aûnh höôûng cuõng nhö phaùt sanh voâ cuøng roäng lôùn treân lòch söû Phaät Hoïc Trung Quoác vaøo theá kyû 672, ñaây laø söï thaät lòch söû khoâng theå naøo hoaøi nghi ñöôïc. Ngoân töø Duy Thöùc Hoïc hoaëc goïi laø Du Giaø Duy Thöùc Hoïc Phaùi, noùi bao quaùt chính laø tö töôûng cuûa thuyeát Nhaát Theá Höõu Boä, nguyeân do Duy Thöùc Hoïc laø hoïc thuyeát ñöôïc phaùt sanh töø trong hoïc thuyeát cuûa Höõu Boä vaø tö töôûng cuûa ngaøi Di Laëc vaø ngaøi Voâ Tröôùc cuõng ñeàu neàn taûng nôi tö töôûng Höõu Boä. Nhöõng tö töôûng troïng yeáu ñaõ ñöôïc tìm thaáy trong Duy Thuùc Hoïc nhö tö töôûng A Laïi Da Thöùc vaø Maït Na Thöùc, tö töôûng Vieân Thaønh Thaät Taùnh, Phaùp Taùnh Thaân Ñoä, Töï Taùnh Nieát Baøn, Nghieäp Quaû Löu
17
Chuyeãn, ..v..v.... ; laïi theâm hoïc thuyeát Nghieäp vaø Giaûi Thoaùt trong Coäng Ñoàng cuûa saùu phaùi Trieát Hoïc AÁn Ñoä cuõng neân tham cöùu, cho ñeán tö töôûng Phaïm Ngaõ trong trieát hoïc cuûa phaùi Pheä Ñaøn Ña cuõng phaûi am töôøng; sau ñoù môùi coù theå tri ñaïo ñöôïc coäi nguoàn cuûa tö töôûng Duy Thöùc Hoïc. Trieát Hoïc cuûa Duy Thöùc laø trieát hoïc “Höõu”, vì Duy Thöùc Hoïc chuû tröông taát caû phaùp ñeàu quan heä thoâng qua “Thöùc” ñeå toàn taïi. Chaân lyù thì coù thaät thuoäc Vieân Thaønh vaø söï töôùng thì coù giaû gioáng nhö huyeãn. Trieát Hoïc Duy Thöùc laø trieát hoïc thuoäc loaïi “Bieán”, vì Duy Thöùc Hoïc chuû tröông taát caû phaùp höõu vi ------ vuõ truï vaïn höõu ñeàu do thöùc Bieán. Chöõ Bieán laø chuyeån bieán, laø hoaït ñoäng, laø phi thöôøng, chæ caàn tri ñaïo baát ñoäng thì khoâng coù theå “Chuyeån” vaø cuõng khoâng coù theå “Bieán”, cho neân Bieán taát nhieân caàn phaûi Ñoäng. Laïi nöõa, taát caû phaùp höõu vi trong Duy Thöùc Hoïc cuõng goïi laø “Haønh” vaø Haønh ôû ñaây chính laø yù nghóa cuûa chöõ Bieán, nhö naêm Uaån cuûa caùc phaùp höõu vi thì saùt na sanh dieät, bieán ñoäng khoâng döùt. Töø yù nghóa naøy, caùc phaùp höõu vi ñöôïc goïi laø Phi Thöôøng vaø cuõng vì phi thöôøng cho neân khoâng coù töï taùnh; caùc phaùp höõu vi vì khoâng coù töï taùnh neân goïi laø Khoâng; töï taùnh voán ñaõ khoâng thì khoâng coù Ngaõ. Nhôø ñaõ ngoä nhaäp ñöôïc lyù voâ ngaõ vaø chöùng ñöôïc Nhò Khoâng Chaân Nhö thì ñaït ñöôïc hai quaû Chuyeån Y cuûa Duy Thöùc Hoïc.
18
Caûnh giôùi thöïc hieän cuûa Trí Voâ Phaân Bieät ñaõ ñöôïc trình baøy nôi Du Giaø Duy Thöùc Hoïc ------ “Töï Taùnh cuûa Thaéng Nghóa thì lìa ngoân ngöõ, giaû söû ñeà caäp ñeán töï taùnh thì taát caû ñeàu bình ñaúng, cho neân thöôøng goïi caûnh gôùi ñoù laø Toái Ñeä Nhaát, laø bôø meù sôû tri cuûa Chaân Nhö voâ thöôïng. Taát caû chaùnh phaùp naøy neáu nhö duøng loái tö duy ñeå choïn löïa, leõ taát nhieân ñeàu bò thoái lui, khoâng theå vöôït qua ñöôïc”. Caûnh giôùi lìa ngoân ngöõ ñeà caäp trong ñaây chính laø Chaùnh Quaùn Voâ Sôû Ñaéc vaø Taùnh Khoâng Chaân Nhö cuûa hoïc phaùi Trung Quaùn chuû tröông, cuõng chính laø Thaät Töôùng Baùt Nhaõ cuûa Thieân Ñaøi, Söï Söï Voâ Ngaïi Phaùp Giôùi cuûa Hieàn Thuû, Kieán Töï Boån Taùnh cuûa Thieàn Toâng. Töø ñoù cho thaáy, chuùng ta caàn phaûi giaûi thích roõ choã chöùng ñaéc nôi Phaät Phaùp cuûa caùc toâng phaùi chuû tröông, nhöõng thöù caûnh giôùi chaân lyù cuûa taùnh tuyeät ñoái naøy thì ñeàu gioáng nhau, khoâng coù thöù naøo cao thöù naøo thaáp, chæ khaùc nhau ôû phöông phaùp thuyeát minh maø thoâi. Caên cöù nôi thuyeát minh lyù taùnh cuøng vôùi söï töôùng ñaëc thuø, Duy Thöùc leõ dó nhieân laø moät hoïc phaùi trình baøy coù maïch laïc, coù ngaên naép; coøn Trung Quaùn vaø Thieàn Toâng thì thuyeát minh tröïc tieáp neân quaù ñôn giaûn. Ngoaøi chaân lyù cuûa taùnh tuyeät ñoái naøy coøn coù söï töôùng ñaëc thuø cuûa töông ñoái. Duy Thöùc thì ñaëc bieät thieân troïng thuyeát minh söï toàn taïi cuûa caùc phaùp thuoäc taùnh töông ñoái; ngöôïc laïi, Trung Quaùn vaø Thieàn Toâng thì ñaëc bieät thieân troïng thuyeát
19
minh Chaân Nhö Taùnh Khoâng cuûa taùnh tuyeät ñoái. Cho ñeán phöông phaùp söû duïng ñeå tu chöùng, ngoaïi tröø lyù do quan heä caù taùnh, hoaëc coù choã khaùc nhau, nhöng caûnh giôùi tu chöùng cuûa hoï thì laïi hoaøn toaøn gioáng nhau. Nhôn ñaây, trong Phaät Giaùo, khoâng luaän noùi lyù taùnh hay noùi thöïc haønh, taát caû tuy khoâng gioáng nhau veà ñöôøng höôùng nhöng ñeàu cuøng veà moät choã. Quyeån saùch naøy nhôø söï hoã trôï cuûa caùc baïn ñaïo nhö Vöông Hoïc Nhôn, Laâm Nghieâm Chaân, Töø Töôøng, Quaû Vieân ñem taøi naêng ra xuaát baûn mau choùng; laïi nhôø baïn giaø Phaùp Sö Ñaïi Tænh ñeà töïa bìa maët; sau khi cho in nhôø Nghi Moâ phuï traùch kieåm soaùt laïi, ngoaøi ra coøn hai vò Phaùp Sö Dieãn Boài vaø Tuïc Minh giuùp ñôõ, toâi voâ cuøng caûm ñoäng vaø nhôù maõi taát caû aân nghóa naøy. Phaät lòch 2493, thaùng gieâng, naêm 1950. Vieát xong nôi laàu Minh Thöôøng cuûa Thuyeân Loan Loäc Giaû Uyeån ôû Höông Caûng.
20
21
CHÖÔNG I
HIEÄN TRAÏNG NGHIEÂN CÖÙU PHAÄT HOÏC NGAØY NAY
Tröôùc Kyû Nguyeân 500 naêm, Phaät Hoïc ñöôïc phaùt sanh nôi AÁn Ñoä. Ñeán moät theá kyû tröôùc tröôùc Kyû Nguyeân 1, trong thôøi gian Taàn Haùn cai trò, Phaät Hoïc môùi baét ñaàu laàn löôïc truyeàn vaøo Trung Quoác. Ñeán nay, Phaät Hoïc toàn taïi treân ñaát Trung Quoác ñaõ coù hai ngaøn naêm lòch söû. Trong thôøi gian taïi Trung Quoác, Phaät Hoïc cuõng coù luùc thònh vaø cuõng coù luùc suy. Nguyeân nhaân chung cuûa Trung Quoác, laø vì neàn vaên hoùa daân toäc raát khoan dung thaâm haäu, neân coù theå thaâu naïp neàn vaên hoùa ngoaïi lai. Phaät Giaùo sôû dó trôû thaønh moät boä phaän vaên hoùa Trung Quoác laø do Vaên Hoïc Söû Trung Quoác tieáp nhaän aùnh saùng röïc rôõ cuûa Phaät Giaùo, moät thöù aùnh saùng ñaëc bieät vaø aùnh saùng ñoù tröïc tieáp keá thöøa maõi ñeán ngaøy nay. Hoâm nay toâi giaûng boä luaän Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng. Duy Thöùc laø moät trong caùc Toâng Phaùi. Ñoái vôùi Toâng Duy Thöùc, caùc hoïc giaû cuõng neân hieåu bieát ñaïi khaùi veà tình huoáng cuûa moät thöù ñaïo lyù naøy. Nhôn ñaây, tröôùc heát, toâi xin trình baøy toùm löôïc tình huoáng Phaät Giaùo Trung Quoác ngaøy nay. Veà phöông dieän nghieân cöùu Phaät Hoïc, gaàn 40 naêm nay, yeáu ñieåm cô baûn laø nghieân cöùu tình hình Phaät Hoïc cuûa Trung
1 Hai Ngaøn Naêm Vaên Hoùa Trung AÁn cuûa AÁn Ñoä hoaëc cuûa Pagchi (Sö Giaùc nguyeät)
22
Quoác ( Choã naøy khoâng theå boû qua söï töôøng thuaät veà cheá ñoä taêng chuùng töï vieän vaø phöông thöùc sinh hoaït cuûa hoï ). Coøn söï nghieân cöùu giaùo lyù Phaät Giaùo, ñoái vôùi caùc Toâng Phaùi, coù hieän töôïng höng thònh. Nhöng coù moät ñieàu laø tình hình nghieân cöùu giaùo lyù Phaät Giaùo laïi chòu aûnh höôûng ñeán söï chuyeån bieán veà chænh lyù xaõ hoäi vaø veà vaên hoùa tö töôûng cuûa Trung Quoác. Luùc ñaàu, vaøo thôøi kyø Thanh maït ( cuoái nhaø Thanh ), caùc só phu ñöùng leân caùch maïng daân toäc nhö ngaøi Chöông Thaùi Vieâm vaän ñoäng thay ñoåi pheùp taéc. Coøn caùc ngaøi Khang Höõu Vi, Löông Khaûi Sieâu, Ñaøm Töï Ñoàng, ..v..v... laïi ñeà xöôùng nghieân cöùu Phaät Giaùo. Trong luùc ñoù, caùc hoïc sinh du hoïc Nhaät Baûn vaø caùc chí só ñaõ cheát taïi Nhaät Baûn cuõng ñeàu nghieân cöùu Phaät Hoïc. Gaàn ñaây, söï phaùt trieån Phaät Hoïc ñoái vôùi Trung Quoác coù theå noùi laø nguyeân nhaân chính yeáu. Lyù do xaõ hoäi ñöông thôøi ñang chuyeån bieán, ñang caùch maïng. Cho neân caùc giôùi Phaät Giaùo xem nhö cuõng ñang chuyeån bieán theo ñeå cuøng thích öùng vôùi söï phaùt sanh caùch maïng cô giôùi. Nhaân ñoù, phong traøo vaän ñoäng Taân Hoïc Phaät ñaõ ñöôïc thaønh coâng gaàn 40 naêm nay 2 . Taïi Trung Quoác, trong thôøi kyø Phaät Hoïc höng thaïnh, möôøi Toâng Phaùi ñaõ ñöôïc thaønh laäp, nhöng hieän taïi chæ coù taùm Toâng Phaùi Ñaïi Thöøa coøn löu haønh. Neáu caên cöù nôi lòch söû nghieân cöùu Phaät Giaùo Trung Quoác, chuùng ta khoâng theå taùch rôøi möôøi Toâng Phaùi ñeå nghieân cöùu Phaät Hoïc. Chuùng ta phaûi y cöù nôi
2 Ñaïi Sö Thaùi Hö khi chòu aûnh höôûng taân hoïc, lieàn ñeà xöôùng Phaät Giaùo Caùch Maïng Luaän, chuû tröông Caùch Maïng Giaùo Lyù, Caùch Maïng Giaùo Cheá vaø Caùch Maïng Giaùo Saûn.
23
tinh yeáu trong möôøi Toâng Phaùi noùi treân ñeå thuyeát minh hieän traïng nghieân cöùu Phaät Hoïc ngaøy nay. I.- CAÂU XAÙ TOÂNG: Töø ñôøi Ñöôøng trôû veà sau, coù theå noùi, khoâng coù moät ngöôøi naøo thaønh coâng trong söï nghieân cöùu Phaät Hoïc. Ñeán Daân Quoác naêm thöù 9, trong thôøi gian möôøi naêm, coù moät vò cö só teân laø Hy Thanh môû ñaàu phong traøo nghieân cöùu A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù Luaän Quang Kyù vaø saùng taùc quyeån Quaùn Caâu Xaù Luaän Lyù. Taùc phaåm naøy ñöôïc in trong Nguyeät San Haûi Trieàu AÂm. Sau naøy, Haûi Trieàu AÂm thöôøng ñaêng taûi nhöõng taùc phaåm vaên chöông nghieân cöùu veà luaän Caâu Xaù cuûa caùc ngaøi Tröông Hoùa Thanh, ..v..v..... Naêm Daân Quoác naêm thöù 11, Phaät Hoïc Vieän Voõ Xöông toå chöùc khoùa hoïc veà boä moân Trung Ñính ( Trung Hoïc veà moân Hieäu Ñính ), trong ñoù coù boä moân veà Caâu Xaù. Moân hoïc Caâu Xaù naøy ñeàu do Giaùo Thoï Söû Nhaát Nhö chuyeân traùch. Ngaøi phieân dòch vaø giaûng nghóa taùc phaåm Caâu Xaù Luaän Thích cuûa moät ngöôøi Nhaät tröôùc taùc. Nhöõng hoïc giaû veà moân hoïc naøy raát caûm kích vaø höùng thuù. Veà sau cö só Tröông Hoùa Thanh keá thöøa Söû Nhaát Nhö giaûng veà Caâu Xaù. Ñoái vôùi hoïc sinh nghieân cöùu, Cö só Tröông Hoùa Thanh thöôøng cho ra ñeà aùn yeáu nghóa trong Caâu Xaù laøm moân hoïc thuaät dieãn giaûng. Ngaøn naêm tuyeät hoïc, töø ñaây, treân loä trình phuïc höng coù theå noùi Phaät Giaùo tieán trieån raát nhanh. Ñöông thôøi, Hoïc Taêng cuûa Phaät Hoïc Vieän Voõ Xöông phaàn ñoâng ñeàu öa thích moân hoïc veà luaän Thaønh Duy Thöùc vaø ít ngöôøi nghieân cöùu veà luaän Caâu Xaù. Nhöõng hoïc giaû chuyeân
24
taâm veà moân luaän Caâu Xaù chính laø Phaùp Phaûng, ngaøi laø moät trong hai ba ngöôøi noåi tieáng. Ngaøi gia coâng ghi chuù roõ raøng, trong ñoù goàm sôù giaûi nhöõng lôøi quí baùu töøng caâu trong luaän Caâu Xaù. Ngaøi raát taâm ñaéc vôùi moân luaän Caâu Xaù. Luùc baáy giôø, Noäi Hoïc Vieän Nam Kinh ñöùng ra kieåm giaùo, cho in taùc phaåm Ghi Chuù vaø Sôù Giaûi veà Caâu Xaù cuûa ngaøi Phaùp Phaûng, ñoàng thôøi AÂu Döông Tieäm ñeà töïa. Phaùp Phaûng laø moät hoïc giaû coù coâng raát lôùn trong vieäc nghieân cöùu moân luaän Caâu Xaù noùi treân. Vaøo naêm Daân Quoác thöù 18, taïi Voõ Xöông, Phaùp Sö Phaùp Phaûng giaûng toaøn boä Caâu Xaù Tuïng. Naêm 1920, taïi Baéc Bình Theá Giôùi Phaät Hoïc Uyeån Giaùo Lyù Vieän ( Chuøa Baïch Laâm ) vaø taïi Nöõ Töû Phaät Hoïc Vieän, Phaùp Sö giaûng toaøn boä Caâu Xaù Tuïng, ñoàng thôøi ngaøi bieân taäp nhöõng lôøi chuù thích veà Caâu Xaù Tuïng. Baûn thaûo chuù thích Caâu Xaù Tuïng cuûa ngaøi ñaõ maát trong thôøi kyø khaùng chieán. Trong thôøi gian 27 naêm taïi Vieän Truøng Khaùnh Haùn Taïng Giaùo Lyù, suoát hai naêm, ngaøi giaûng luaän Caâu Xaù vaø hôn nöõa, Phaùp Sö coøn bieân soaïn moân hoïc Pheâ Phaùn Luaän Caâu Xaù. Sau naøy Phaät Hoïc Vieän caùc nôi ñeàu coù ngöôøi tieáp tuïc giaûng Caâu Xaù Tuïng vaø cuõng coù ngöôøi saùng taùc thaønh luaän vaên. Ñeán nay, ñoái vôùi vaán ñeà nghieân cöùu Toâng Caâu Xaù, nhieàu ngöôøi laàn hoài quy tuï vaø phaùt khôûi phong traøo nhieàu nôi, taát caû ñeàu ñi ñeán keát quaû raát hoaøn haûo. II.- THAØNH THAÄT TOÂNG: Töø thôøi Daân Quoác ñeán nay, ngöôøi nghieân cöùu veà boä luaän naøy coù theå noùi laø khoâng coù. Chæ coù Ñaïi Sö Duy Hö ñaõ töøng
25
saùng taùc quyeån Thaønh Thaät Luaän Cöông Yeáu vaø taùc phaåm naøy ñöôïc Haûi Trieàu AÂm aán haønh. Ngoaøi ra, cho ñeán baây giôø, chöa thaáy moät ngöôøi naøo nghieân cöùu vaø ñoïc tuïng boä luaän noùi treân. Thaät ñaùng tieác cho ñieàu thieáu soùt naøy! III.- THIEÀN TOÂNG: Toâng naøy cuoái ñôøi Thanh coøn coù chuùt sinh khí, nhö ôû Kim Sôn thuoäc Traán Giang coù Thöôïng Toïa Ñaïi Ñònh, ..v..v...., ôû chuøa Cao Maân thuoäc Döông Chaâu coù ngaøi Nguyeät Laõng, ..v..v..., ôû Thieân Ñoàng coù Kyù Thieàn Baùt Chæ Ñaàu Ñaø, coù Hoøa Thöôïng Tònh Taâm, ôû Thieân Ninh coù Thieàn Sö Daõ Khai, ôû Döông Chaâu coù Hoøa Thöôïng Vaên Hy ( Taây Khoân ). Caùc vò aáy hoïc haïnh raát uyeân thaâm. Hoï ñeàu laø nhöõng baäc danh töôïng moät thôøi. Tröôùc naêm Daân Quoác thöù 10, ôû chuøa Quy Nguyeân thuoäc Haùn Döông coù ngaøi Tu Thuû Toïa vaø Hoøa Thöôïng Xöông Hoàng ñoái vôùi caùc vieäc trong Toâng Moân ñeàu coù cô toû ngoä. Hai vò noùi treân ñeàu laø baäc danh ñöùc ôû Giang Haï. Töø ngaøy Baéc Phaït ñeán nay, Toâng naøy raát suy yeáu, trôû neân im hôi laëng tieáng. Ngaøy nay, Thieàn Sö Hö Vaân chuû trì chuøa Hoa Nam vaø chuøa Vaân Moân laø moät vò Thieàn Sö coù thaønh quaû to lôùn ñaùng keå ñöông thôøi cuûa Thieàn Toâng. Ngöôøi ta thöôøng nghe Thieàn Sö tu haønh raát thaâm haäu vaø coù keû cho raèng Thieàn Sö vì bò beänh neân khoâng boài döôõng cho keû haäu hoïc ñeå Toâng Moân ñöôïc noåi tieáng. Ngoaøi ra coù moät ngöôøi giuùp cho thanh danh cuûa Thieàn Toâng höng thaïnh chính laø vò Thöôïng Toïa Truï Trì chuøa Cao Maân. Ngaøi ñöôïc toaøn quoác khen taëng laø ngöôøi moâ phaïm cuûa
26
Thieàn Laâm. Ngaøi töï mình coâng phu raát thaâm haäu. Chæ vì sau khi Baéc Phaït, ngaøi cho vaán ñeà khaùng chieán laø tröôùc heát. Do ñoù, ngaøi quaù baän roän coâng vieäc ñi xin caây ñaù vaø töï mình khoâng coù thì giôø nhaøn roãi ñeå chaêm lo höôùng thöôïng. Theá neân xeùt laïi, phong ñoä cuûa Toâng Phaùi moät khi suy yeáu nghieâng ñoã thì khoù beà chaán chænh trôû laïi ñöôïc.
IV.- TÒNH ÑOÄ TOÂNG: Tònh Ñoä Toâng hieän nay laø moät Toâng Phaùi höng thònh nhaát. Nguyeân do, moân hoïc thuaät veà trieát lyù cuûa Toâng naøy raát ñôn giaûn vaø phöông phaùp tu taäp cuûa Toâng naøy thì cuõng raát deã daøng. Cho neân Tín Ñoà Phaät Giaùo khaép nôi coù theå noùi möôøi ngöôøi ñaõ heát chín ngöôøi tu theo Toâng Tònh Ñoä. Naêm Daân Quoác thöù 10 trôû veà tröôùc, nuùi Hoàng Loa thuoäc Baéc Kinh laø nôi chuyeân lo hoaèng truyeàn Toâng naøy vaø cuõng nhôø ñoù maø Toâng Tònh Ñoä aûnh höôûng khaép caû nöôùc. Sau khi Baéc Phaït, Phaùp Sö AÁn Quang laø ngöôøi noã löïc phaùt huy Toâng Tònh Ñoä vaø ñoàng thôøi Phaùp Sö laïi coøn troïng duïng nghi leã cuûa nhaø Nho. Naêm Daân Quoác thöù 20 trôû veà sau, Phaùp Sö AÁn Quang laïi thaønh laäp vaø tröïc tieáp chæ ñaïo Ñaïo Traøng Tònh Ñoä ôû nuùi Linh Nham thuoäc Toâ Chaâu. Phaùp Sö maëc duø coù ñeå laïi taùc phaåm Vaên Sao Haønh Theá ( AÙn vaên ghi laïi coâng trình ñoä theá cuûa ngaøi ), nhöng trong ñoù vaãn khuyeán khích moïi ngöôøi chuyeân taâm nieäm Phaät. Phaùp Sö laø ngöôøi raát quyù troïng söï thöïc haønh hôn. Phaùp Sö chæ ñoä cho nhöõng ngöôøi coù taâm thaønh vaø khoâng bao giôø daïy cho nhöõng keû chæ lo hoïc giaùo lyù hôn maø khoâng
27
chuyeân caàn trong vieäc nieäm Phaät. Theo quan nieäm cuûa Phaùp Sö, vaán ñeà hoïc hoûi giaùo lyù chæ laø söï vay möôïn coù taùnh caùch taïm bôï vaø khoâng ñem laïi nhöõng lôïi ích naøo cho ngöôøi tu haønh. Coøn vaán ñeà xieån döông trieát lyù hoïc thuaät cuûa Toâng Tònh Ñoä, Phaùp Sö AÁn Quang khoâng theå saùnh vôùi caùc baäc cao hieàn thuoäc ñôøi nhaø Minh vaø nhaø Thanh 3. Nhôø ñöùc hoïc cuûa Phaùp Sö AÁn Quang, phong traøo nghieân cöùu hoïc Phaät veà giaùo lyù Toâng Tònh Ñoä ñöôïc thaønh laäp vaø nhôø nhöõng phong traøo noùi treân hoå trôï, söï phaùt trieån Phaät Giaùo caøng ngaøy caøng theâm roäng lôùn. Phaùp Sö AÁn Quang ñaëc bieät ñeà xöôùng coõi Tònh Ñoä ôû Taây Phöông. Ñaïi Sö Thaùi Hö laïi ñeà xöôùng coõi Tònh Ñoä ôû Ñaâu Xuaát vaø coõi Tònh Ñoä ôû nhaân gian4. Caû hai höôùng ñi cuûa hai ngaøi ñeàu thaønh coâng toát ñeïp. V.- THIEÂN ÑAØI TOÂNG: Thieân Ñaøi Toâng thì laïi höng thònh vaøo cuoái thôøi nhaø Thanh vaø ñaàu naêm Daân Quoác. Nhö ôû chuøa Ninh Ba Quan, Phaùp Sö Ñeá Nhaøn taän löïc ñeà xöôùng phaùt huy Toâng Thieân Ñaøi vaø thieát laäp Hoïc Xaù ñeå giaùo duïc keû haäu hoïc.
3 Ngaøi Lieân Trì, ngaøi Ngaãu Ích, ngaøi vieân Trung Laøng thì thuoäc veà nhaø Minh. Coøn ngaøi Tieät Löu Tónh Am vaø ngaøi Baønh Teá Thanh thì thuoäc veà nhaø Am vaø ngaøi Baønh Teá Thanh thì thuoäc veà nhaø Thanh.. 4 Baøi töïa Töù Toâng Tam Yeáu cuûa Ñaïi Sö Saâm Khaùn luaän veà vaán ñeà kieán thieát Tònh Ñoä Nhaân Gian vaø nhöõng saùch Phaät Phaùp luaän veà Chuû Nghóa Hoùa Tònh Ñoä.
28
ÔÛ nuùi Nam Nhaïc thuoäc Hoà Nam coù Phaùp Sö Maëc Am vaø Phaùp Sö Khoâng Daõ. ÔÛ chuøa Phaùp Nguyeân thuoäc Baéc Bình coù Phaùp Sö Ñaïo Giai. Caùc vò noùi treân ñeàu giaûng giaùo lyù Toâng Thieân Ñaøi. Ngaøy nay, nhöõng vò trong moân phaùi Ñeá Nhaøn, nhö ôû nuùi Thieân Ñaøi coù Phaùp Sö Tònh Quaùn, ôû Quaûng Ñoâng coù Phaùp Sö Hieån Töø, Phaùp Sö Haûi Nhôn, ..v..v.... vaø ôû chuøa Phaùp Taïng thuoäc Thöôïng Haûi coù Phaùp Sö Höng Töø, ôû Kim Sôn coù Phaùp Sö Nhôn Sôn, ôû Hoa Baéc coù Phaùp Sö Thuùc Hö, ..v..v.... Caùc vò noùi treân cuõng ñeàu hoaèng truyeàn giaùo lyù Toâng Thieân Ñaøi. ÔÛ Phaät Hoïc Vieän Voõ Xöông coù caùc ngaøi nhö Chi Phong, Ñaøm Huyeàn ñeàu nghieân cöùu thaâm saâu hoïc thuyeát Toâng Thieân Ñaøi. Caùc ngaøi coøn tröôùc thuaät giaùo nghóa Toâng naøy ñeå phoå bieán trong nhaân gian. VI.- HIEÀN THUÛ TOÂNG: Naêm ñaàu Daân Quoác, ôû Thöôïng Haûi coù Phaùp Sö Nguyeät Haø thieát laäp Ñaïi Hoïc Hoa Nghieâm ñeå hoaèng truyeàn giaùo nghóa Toâng Hieàn Thuû. Nhaân vaät cuûa moân phaùi naøy moät thôøi aûnh höôûng khaép thieân haï. Nhöõng ngöôøi xuaát saéc nhö laø ngaøi Trì Tuøng, ngaøi Thöôøng Tinh, ngaøi Töø Chu vaø ngaøi Trí Quang ôû Tieâu Sôn,..v..v.... Caùc vò vöøa keå ñeàu laø nhöõng hoïc giaû nghieân cöùu Toâng naøy. Ñoái vôùi Toâng Hieàn Thuû, caùc vò ñeàu coù taâm chöùng ñaéc vaø coøn tröôùc thuaät giaùo nghóa ñeå hoaèng truyeàn trong nhaân gian. Trong caùc vò noùi treân, ngaøi Trì Tuøng vaø ngaøi Thöôøng Tinh laø hai nhaân vaät xuaát saéc nhaát vaø thaønh coâng nhaát. VII.- TAM LUAÄN TOÂNG:
29
Töø ñôøi Ñöôøng vaø ñôøi Toáng ñeán nay, Tam Luaän Toâng khoâng ñöôïc maáy ai nghieân cöùu ñeán. Maõi ñeán naêm ñaàu Daân Quoác, cö só Löu Ngoïc Töû môùi saùng taùc quyeån Tam Luaän Toâng Löôïc Thuyeát ñeå phaùt huy. Coøn cö só Tröông Hoùa Thanh thì raát tinh thoâng veà luaän hoïc, nhaát laø cö só chuyeân nghieäp veà moân hoïc Tam Luaän Toâng. Cö só thöôøng giaûng Tam Luaän Toâng taïi Phaät Hoïc Vieän Voõ Xöông. Nhöõng naêm gaàn ñaây, Phaùp Sö AÁn Thuaän gia coâng coå voõ moân hoïc Trung Quaùn cuûa Long Thoï vaø Phaùp Sö cho ra taùc phaåm Trung Quaùn Kim Luaän. Tam Luaän Toâng laø moät Toâng Phaùi raát coù giaù trò vaø coù heä thoáng veà maët nghieân cöùu. Vaû laïi, Toâng naøy coù raát nhieàu baäc anh tuaán haäu hoïc vaø cuõng laø nôi xöùng ñaùng cho ngöôøi tham cöùu. Ñoàng thôøi, Phaùp Sö Phaùp Toân chuyeân dòch caùc kinh saùch Taây Taïng thuoäc heä phaùi Trung Quaùn ra chöõ Haùn nhö caùc saùch Boà Ñeà Ñaïo Thöù Ñeä Quaûng Luaän, Bieän Lieãu Nghóa Baát Lieãu Nghóa, ñeàu ñöôïc thaáy trong Trung Quaùn. Coøn ngaøi Nguyeät Xöùng thì dòch quyeån Nhaäp Trung Luaän vaø thöôøng giaûng quyeån Nhaäp Trung Luaän naøy cho nhöõng nôi nhö Thaønh Ñoâ, Truøng Khaùnh..v..v.... Tam Luaän Toâng sôû dó ñöôïc truøng höng moät caùch huy hoaøng vaø caûnh giôùi cuûa Toâng Moân caøng theâm röïc rôõ laø nhôø coâng lao cuûa ngaøi Nguyeät Xöùng. Coù theå noùi ngaøi Nguyeät Xöùng laø ngöôøi coù coâng raát lôùn trong coâng vieäc phuïc höng Toâng naøy.
30
VIII.- LUAÄT TOÂNG: Luaät Toâng ñöôïc thaønh laäp vaøo thôøi ñaïi nhaø Thanh. Ngöôøi hoïc Luaät Toâng ñeå thaám nhuaàn thì ít. Taêng chuùng trong caû nöôùc ñeàu thoï giôùi phaùp baèng caùch maëc nhieân khoâng caàn phaûi hieåu vaø caùch thoï giôùi thì ñaët naëng vaán ñeà hình saéc. Naêm Daân Quoác thöù 10 trôû veà sau, Luaät Sö Hoaèng Nhaát vaø Luaät Sö Tònh Nghieâm ôû Haø Nam, ñoái vôùi Luaät hoïc caû hai ñeàu nghieân cöùu raát tinh thoâng vaø hai vò noã löïc truyeàn baù Luaät Toâng. Ñaëc bieät nhaát laø Luaät Sö Hoaèng Nhaát. Khi chöa xuaát gia tu haønh ngaøi laø moät Vaên Hoïc danh tieáng, laø moät nhaø AÂm Nhaïc taøi ba vaø cuõng laø moät nhaø Myõ Thuaät veà Hyù Kòch xuaát saéc. Cho neân töø khi xuaát gia trôû veà sau, ngaøi coù khaû naêng höôùng daãn caùc baäc Vaên Nhaân, Chí Só ñeàu quy höôùng veà Phaät Giaùo raát ñoâng. Ngoaøi hai vò treân ñaây, coøn coù Phaùp Sö Töø Chaâu, ngaøi cuõng noã löïc ñeà xöôùng giôùi luaät. Coù theå noùi trong Luaät Toâng, chuøa Baûo Hoa Sôn Luaät laø nôi noåi tieáng nhaát khaép caû nöôùc. Moãi naêm, hai muøa xuaân thu, chuøa naøy ñeàu môû Giôùi Ñaøn ñeå truyeàn Ñaïi Giôùi. Raát tieác chuøa naøy chæ chuyeân veà khoa vaên tuïng nieäm maø thoâi. Ñoái vôùi Luaät hoïc, chuøa naøy khoâng coù moät ngöôøi naøo hoïc luaät caû. Vaán ñeà giaùc ngoä, thaät ñaùng tieác cho hoï! IX.- MAÄT TOÂNG: Töø ñôøi Ñöôøng vaø ñôøi Toáng trôû veà sau, tuyeät hoïc cuûa Maät Toâng thaät laø xöùng ñaùng trong theá gian vaø cho ñeán hieän nay, Maät Toâng vaãn coøn thaïnh haønh.
31
Naêm Daân Quoác thöù 9, Nguyeät San Maät Toâng Haûi Trieàu AÂm hoaèng truyeàn Maät Toâng raát höõu hieäu. Sau ñoù coù caùc ngaøi nhö Ñaïi Duõng, Trì Tuøng, Hieån AÁm,..v..v.... xuaát ngoaïi du hoïc Nhaät Baûn. Sau khi veà nöôùc, caùc vò ñeàu ñeà xöôùng Toâng naøy. Hoïc giaû tham döï raát ñoâng, taïo neân tieáng vang raát lôùn cho Maät Toâng. ÔÛ Quaûng Ñoâng, laïi coù Maïn Thuø Yeát Ñeá vaø cö só Vöông Hoaèng Nguyeän, hai vò cuõng ñeàu hoaèng truyeàn Ñoâng Maät (Maät Toâng ôû Quaûng Ñoâng). Hai vò ñaõ dòch thuaät vaø tröôùc taùc veà Maät Toâng raát nhieàu nhaèm ñeå phuïc höng Ñoâng Maät. Keå töø naêm Daân Quoác thöù 20 trôû veà tröôùc, Heä Phaùi Maät Toâng coù theå noùi vang tieáng moät thôøi, uy tín löøng laãy khaép nôi. Trong thôøi gian noùi treân, khoaûng naêm Daân Quoác thöù 14 vaø 15 trôû veà sau, Maät Giaùo Taây Taïng laàn hoài truyeàn sang Quaûng Ñoâng. Caùc vò nhö ngaøi Ñaïi Duõng, ngaøi Phaùp Toân, ..v..v.... ñi du hoïc giaùo phaùp Maät Giaùo Taây Taïng. Ñaëc bieät nhaát trong soá naøy, ngaøi Phaùp Toân töøng töï dòch raát nhieàu kinh saùch cuûa Maät Giaùo Taây Taïng. Hôn nöõa, trong thôøi gian noùi treân, coù caùc vò Ñaïi Laït Ma Ban Thieàn, ..v..v.... laïi ñem theá löïc vaø ñòa vò chaùnh trò truyeàn vaøo Trung Quoác. Töø khi Maät Giaùo Taây Taïng thaïnh haønh ôû Trung Quoác trôû veà sau, Maät Toâng Quaûng Ñoâng maëc nhieân vaéng tieáng. Coù theå noùi, caùc vò Laït Ma Taây Taïng chieán thaéng hôn caùc thaày Nhaät Baûn. X.- DUY THÖÙC TOÂNG:
32
Töø naêm Daân Quoác ñeán nay, ngöôøi ñaàu tieân ñeà xöôùng Duy Thöùc Toâng chính laø cö só Döông Vaên Hoäi ( Nhôn Sôn ). Cö só laø moät nhaân vaät coù coâng raát lôùn trong vieäc phuïc höng Phaät Hoïc Trung Quoác caän ñaïi. Cö só thöôøng giao haûo vôùi Nam Ñieàu Vaên Huøng laø moät hoïc giaû noåi tieáng cuûa Nhaät Baûn. Döông Tieân Sinh chòu aûnh höôûng raát lôùn vôùi Nam Ñieàu. Ñôøi Ñöôøng, caùc nhaân só chuù sôù tö töôûng Duy Thöùc Toâng raát nhieàu vaø tö töôûng Toâng naøy ñöôïc truyeàn sang Nhaät Baûn töø ñoù. Roài veà sau, tö töôûng Duy Thöùc Toâng ñöôïc mang töø Nhaät Baûn phuïc hoài trôû laïi Trung Quoác. Taïi Trung Quoác, caùc taùc phaåm thuoäc Duy Thöùc Toâng ñöôïc caùc nhaân só kieåm tra vaø aán haønh ñeå phoå bieán. Coâng ñöùc cuûa caùc vò aáy thaät voâ löôïng. Sau ñoù, Duy Thöùc Toâng coù caùc vò nhö Mai Hoa Hi, AÂu Döông Caûnh Voâ, Löu Chaâu Nguyeân, Tröông Khaéc Thaønh, Haøn Thanh Tònh, Ñöôøng Ñaïi Vieân, Löõ Chöøng, Caûnh Xöông Cöïc, Vöông AÂn Döông, Khaâu Hy Vaän, Trì Tuøng, Thöôøng Tinh, Hoäi Giaùc, Phaùp Phaûng, Phaùp Toân, Chi Phong, AÁn Thuaän, Maëc Thieàn, Ñaøm Huyeàn,..v..v.... Caùc vò noùi treân ñeàu laø ngöôøi nghieân cöùu tinh thoâng veà Duy Thöùc Hoïc. Trong nhöõng vò treân ñaây, coù vò chuyeân veà ngheä thuaät coå ñieån, coù vò chuyeân veà khaûo cöùu, coù vò chuyeân phaùt huy ñöôøng höôùng taân luaän, coù vò chuyeân nghieân cöùu lòch söû. Moãi vò ñeàu coù sôû tröôøng rieâng vaø moãi vò ñeàu coù tröôùc thuaät ñeå phoå bieán trong nhaân gian. Veà phöông dieän nghieân cöùu Phaät Hoïc, Duy Thöùc Toâng laø moät Toâng Phaùi raát thaïnh haønh. XI.- ÑAÏI SÖ THAÙI HÖ VAØ PHAÄT HOÏC NGAØY NAY:
33
Trong 40 naêm nay, Ñaïi Sö Thaùi Hö laø laõnh tuï phong traøo phuïc höng Phaät Giaùo Trung Quoác. Ngaøi bình ñaúng ñeà xöôùng hoïc phaùi cuûa taùm Toâng lôùn. Trong taùm Toâng phaùi lôùn naøy, ngaøi chænh lyù choã kieán giaûi ñaëc thuø rieâng bieät veà Phaät Hoïc töøng Toâng Phaùi. Nguyeân do, theo ngaøi, ñoái vôùi taùm Toâng Phaùi, moãi Toâng Phaùi luoân luoân ñeà xöôùng choã kieán giaûi ñaëc bieät cuûa Toâng mình vaø tuøy duyeân hoaèng döông ñeå phaùt huy theâm ñöôïc roäng lôùn. Cho neân Hoïc Thuyeát cuûa moãi Toâng Phaùi nhaát ñònh phaûi coù tröôùc thuaät ñeå giaûng giaûi. Sau khi chænh lyù Phaät Hoïc rieâng bieät töøng Toâng Phaùi moät, taùm Toâng Phaùi noùi treân nhaän thaáy noäi dung ñeàu coù choã quaùn thoâng vôùi nhau. Phaàn quaùn thoâng gioáng nhau cuûa moãi Toâng Phaùi nhö Tam Thöøa Coäng Phaùp ( Giaùo phaùp dung thoâng chung caû ba Thöøa ), Nguõ Thöøa Coäng Phaùp ( Giaùo phaùp dung thoâng caû naêm Thöøa ) vaø Ñaïi Thöøa Baát Coäng Phaùp ( Giaùo Phaùp ñaëc bieät daønh rieâng cho Ñaïi Thöøa vaø Giaùo Phaùp naøy khoâng dung thoâng vôùi ba Thöøa hay naêm Thöøa ). Coøn vaán ñeà pheâ phaùn söï dung thoâng veà ba Thôøi, ba Heä vaø ba Toâng cuûa Phaät Giaùo AÁn Ñoä ñeàu laø tö töôûng cuûa tieàn nhaân chöa thaáy phaùt huy. Tö töôûng cuûa tieàn nhaân sôû dó chöa ñöôïc phaùt huy laø do töø tröôùc tôùi nay chöa coù ngöôøi naøo ñöùng ra laäp thaønh Toâng Phaùi. Ngaøy nay xeùt chung möôøi Toâng Phaùi, Thieàn Toâng, Luaät Toâng vaø Thaønh Thaät Toâng thì raát suy yeáu. Nguyeân do ba Toâng naøy raát ít ngöôøi nghieân cöùu. Coøn Caâu Xaù Toâng, Thieân Ñaøi Toâng, Tam Luaän Toâng vaø Hieàn Thuû Toâng thì chæ suy yeáu phaân nöûa. Maëc duø nhieàu ngöôøi nghieân cöùu Thieân Ñaøi Toâng vaø Hieàn Thuû Toâng, nhöng phöông phaùp trình baøy cuûa hai Toâng naøy thì quaù xöa cuõ. Traùi laïi, ba Toâng Phaùi nhö Tònh Ñoä Toâng, Maät Toâng vaø Duy Thöùc Toâng thì raát höng thònh.
34
XII.- NGHIEÂN CÖÙU THEO XU THEÁ MÔÙI: ÔÛ ñaây danh nghóa Theo Xu Theá Môùi chính laø ngaøy nay phong traøo nghieân cöùu Phaät Hoïc Taïng Vaên ñeàu döïa theo vaên Pali vaø vaên Anh Nhaät. Tröôùc kia, nhöõng ngöôøi nghieân cöùu Phaät Hoïc Taïng Vaên goàm coù: ngaøi Löõ Chöøng, ngaøi Thang Truï Taâm. Naêm Daân Quoác thöù 13, nhaø caùch maïng Ñaïi Sö Thaùi Hö cuøng vôùi ñeä töû Ñaïi Duõng thieát laäp Hoïc Hieäu Taïng Vaên Phaät Giaùo taïi Baéc Kinh. Sau 14 naêm tham döï toã chöùc Taïng Hoïc Phaùp Ñoaøn, caùc giôùi hoïc Phaät raát thích nghieân cöùu vaên Taây Taïng. Möôøi naêm sau ñoù, caùc ngaøi nhö Phaùp Toân, Nghieâm Ñònh, Thang Truï Taâm, Löõ Chöøng..v..v.... dòch kinh luaän thuoäc vaên Taây Taïng goàm coù möôøi loaïi vaø nghieân cöùu Phaät Hoïc Haùn Taïng cuõng baét ñaàu phoå caäp khaép nôi. Ngoaøi ra, caùc ngaøi nhö Maëc Thieàn, Ñaøm Huyeàn, Chi Phong, Löõ Chöøng, ..v..v.... cuõng nghieân cöùu Phaät Hoïc Nhaät Vaên. Rieâng ngaøi Chi Phong laïi chuû trì phieân dòch Ñaïi Taïng Kinh Nam Truyeàn cuûa Nhaät Baûn dòch ( töùc laø Nhaät Baûn dòch Tam Taïng thuoäc vaên Pali ). Coøn caùc vò nghieân cöùu Phaät Hoïc caû vaên Phaïn, vaên Pali, vaên Anh goàm coù: ngaøi Phaùp Phaûng, ngaøi Ba Truï ( töùc ngaøi Phaùp Chu ), ngaøi Baïch Hueä, ..v..v.... Rieâng ngaøi Phaùp Phaûng vaø ngaøi Ba Truï ñeàu phieân dòch Phaät Hoïc töø vaên Pali. Nhöõng döõ kieän treân cho thaáy Phaät Hoïc Trung Quoác raát noã löïc nghieân cöùu theo xu höôùng Phaät Hoïc theá giôùi.
35
CHÖÔNG II
TRAØO LÖU TÖ TÖÔÛNG HIEÄN ÑAÏI XEM DUY THÖÙC HOÏC
I.- TRAØO LÖU TÖ TÖÔÛNG THÔØI ÑAÏI Vaø PHAÄT HOÏC Duy Thöùc Hoïc ñoái vôùi traøo löu tö töôûng hieän ñaïi nhö theá naøo? Nguyeân nhaân, Phaät Giaùo toàn taïi trong theá gian thì khoâng theå ly khai caùc phaùp cuûa theá gian. Phaät Giaùo cuøng theá gian nhaát ñònh phaûi phaùt sanh quan heä. Cho thaáy Phaät Giaùo raát thích hôïp nhöõng nhu caàu thieát yeáu cuûa theá gian vaø coù khaû naêng ñöùng vöõng treân theá gian.
36
Thí duï: Trong theá gian, chuøa mieáu ñöôïc thieát laäp ñeàu coù ngöôøi xuaát gia, ñeàu coù ngöôøi hoaèng phaùp, chöùng toû Phaät Giaùo cuøng theá gian coù söï quan heä maät thieát vôùi nhau. Nhöõng bieåu töôïng coøn cho thaáy Phaät Giaùo raát thích hôïp vôùi nhu caàu nhaân sinh trong theá gian, nhö laø Phaät Giaùo coù ñòa vò cuõng nhö coù taùc duïng trong xaõ hoäi. Quaû nhö Phaät Giaùo ñoái vôùi nhaân loaïi neáu khoâng coù chuùt lôïi ích naøo thì nhaân loaïi trong theá gian khoâng caàn ñeán Phaät Giaùo. Phaät Giaùo neáu nhö theá gian khoâng caàn ñeán hoaëc giaû Phaät Giaùo khoâng chuùt maûy may lôïi ích naøo cho nhaân theá thì sôùm ñaõ bò tieâu dieät töø laâu. Song söï thaät laïi chaúng nhö theá! Khaùc haún, Phaät Giaùo sôû dó ñöôïc toàn taïi trong nhöõng quoác gia khoâng gioáng nhau laø nhôø caùc chuûng toäc nhöõng nôi ñoù löu truyeàn trong nhaân gian vaø baûo toàn cho ñeán ngaøy nay. Vaû laïi Phaät Giaùo coù soá tín ñoà roäng lôùn uûng hoä. Ñieàu ñoù chöùng toû Phaät Giaùo chaéc chaén coù giaù trò ñeå toàn taïi. Ñaõ laø coù giaù trò, Phaät Giaùo coù theå duøng ñeå hoaèng döông nôi theá gian. Nhöng hoïc thuyeát Phaät Giaùo coù ñòa vò nhö theá naøo ñoái vôùi Traøo Löu Tö Töôûng cuûa xaõ hoäi hieän ñaïi? Hoïc thuyeát Phaät Giaùo ñoái vôùi Traøo Löu Tö Töôûng cuûa xaõ hoäi hieän ñaïi ñeàu ñöôïc chuù yù ñeán. Duy Thöùc Hoïc laø moät ñaïi hoïc phaùi Ñaïi Thöøa Phaät Giaùo, gaàn ba möôi naêm nay aûnh höôûng raát lôùn caùc giôùi tö töôûng, ñöôïc hoï chuù yù cho laø quan troïng caàn phaûi nghieân cöùu vaø quaùn saùt. Sôû dó goïi laø Traøo Löu Tö Töôûng Hieän Ñaïi laø chæ cho theá kyû 19 trôû veà sau, nghóa laø thôøi ñaïi Vaên Ngheä Taây Phöông Phuïc Höng töø theá kyû 19 ñeán thôøi ñaïi Khoa Hoïc Vaän Ñoäng cuûa theá kyû 20. Tö töôûng cuûa moät thôøi ñaïi coù khaû naêng thaønh
37
hình moät thöù naêng löïc vaän ñoäng neân goïi laø Traøo Löu Tö Töôûng Thôøi Ñaïi. ÔÛ AÂu Chaâu, thôøi ñaïi Vaên Ngheä Phuïc Höng trôû veà tröôùc chính laø thôøi ñaïi Toân Giaùo Ñaëc Quyeàn vaø cuõng goïi laø thôøi ñaïi haéc aùm. Luùc baáy giôø moïi ngöôøi ñeàu meâ tín toân giaùo, cho Thaàn Quyeàn cao hôn theá gian vaø nhaân loaïi trôû thaønh moät thöù caûnh ngoä toái taêm khoâng coù maët trôøi. Vaên Ngheä Phuïc Höng chính laø Khoa Hoïc xöông minh. Nhôø nghieân cöùu khoa hoïc, Vaên Ngheä Phuïc Höng ñaû phaù toaøn dieän Thaàn Quyeàn vaø taåy chay söï meâ hoaëc cuûa Thöôïng Ñeá Vaïn Naêng. Töø ñoù, aùnh saùng röïc rôõ cuûa neàn vaên minh Khoa Hoïc caän ñaïi phaùt sanh. Ngaøy nay, nhaân vì Khoa Hoïc phaùt minh ñöôïc Nguyeân Töû Naêng cho neân coù ngöôøi goïi ngaøy nay laø thôøi ñaïi Nguyeân Töû Naêng vaø cuõng coù theå cho laø thôøi ñaïi Khoa Hoïc hoaøn toaøn phaùt ñaït. Taïi AÁn Ñoä, tröôùc kia coù Traøo Löu Tö Töôûng cuûa Baø La Moân Giaùo, keá ñeán coù Traøo Löu Tö Töôûng cuûa saùu phaùi Trieát Hoïc, veà sau laïi coù Traøo Löu Tö Töôûng cuûa Phaät Giaùo. Rieâng Phaät Giaùo coù Traøo Löu Tö Töôûng Tieåu Thöøa, Ñaïi Thöøa, Hieån Giaùo vaø Maät Giaùo. Sau cuøng, Traøo Löu Tö Töôûng AÁn Ñoä Giaùo laïi phuïc höng trôû veà nguyeân theå. Theo nhö Trung Quoác Vaên Hoùa Phaùt Ñaït Söû ghi raèng: Chuùng ta tröôùc kia coù caùi hoïc Chö Töû cuûa Tieàn Taàn, coù Kinh Hoïc cuûa Haùn Trieàu, coù Phaät Hoïc cuûa Tuøy Ñöôøng, coù Lyù Hoïc cuûa Toáng Minh, coù Khaûo Cöù Hoïc cuûa thôøi ñaïi nhaø Thanh5
vaø coù Khoa Hoïc ngaøy nay. Nhöõng döõ kieän neâu treân cuõng coù theå ñaïi bieåu cho Traøo Löu Tö Töôûng cuûa moãi thôøi ñaïi.
5 Ñöôïc thaáy trong “Löông Nhaäm Coâng Thanh Ñaïi Hoïc Thuaät Khaùi Luaän”, trang 2, Thöông Vuï xuaát baûn.
38
Töø cuoái Nhaø Thanh vaø ñaàu naêm Daân Quoác ñeán nay, Tö Töôûng nöôùc ta vaän ñoäng taïo thaønh traøo löu ñöôïc goïi laø Naêm Möôi Tö Vaän Ñoäng. Naêm Möôi Tö Vaän Ñoäng bao goàm nhieàu phöông dieän: 1) Phöông Dieän Chaùnh Trò laø ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp, bình ñaúng vaø töï do. 2) Phöông Dieän Xaõ Hoäi laø caàn thoaùt ly taát caû cheá ñoä phong kieán baát hôïp phaùp vaø söï raøng buoäc cuûa leã giaùo. 3) Phöông Dieän Vaên Hoïc Tö Töôûng laø tranh thuû ngoân ngöõ Baïch Thoaïi Ñaïi Chuùng, tranh thuû Trí Thöùc Khoa Hoïc, ñaû ñaûo loái vaên theo kieåu Vaên Ngoân cuûa Khoång Gia Ñieám vaø taåy chay taát caû tö töôûng meâ tín cuûa Phong Kieán. Nhôø söï coá gaéng cuûa cuoäc vaän ñoäng naøy, tinh thaàn Khaùng Nhaät ñöôïc theå hieän vaø söï Baéc Phaït ñöôïc thaønh coâng hoaøn toaøn. Hieän nay Trung Quoác laïi coù moät thöù tö töôûng goïi laø Hoàng Löu Ñaïi Trieàu. Tö Töôûng naøy phaùt khôûi töø nôi Baønh Baùi, aûnh höôûng raát roäng lôùn, aûnh höôûng caû Trung Quoác vaø lan ra caùc vuøng AÙ Chaâu. Tö Töôûng naøy thuoäc loaïi Chuû Nghóa Duy Vaät, Chuû Nghóa Xaõ Hoäi, Chuû Nghóa Taân Daân Chuû. Tö Töôûng naøy tröôùc kia nhôø tieáp nhaän boái caûnh Khoa Hoïc vaø Trieát Hoïc Taây Phöông môùi coù theå phaùt huy thaønh quaû ngaøy nay. Toùm laïi, Traøo Löu Tö Töôûng Hieän Ñaïi coù theå phaân laøm hai ñieåm: Moät thöù laø Khoa Hoïc vaø moät thöù laø Trieát Hoïc. Tröôùc heát, vaán ñeà Khoa Hoïc ñöôïc trình baøy nhö sau:
39
II.- KHOA HOÏC VAØ PHAÄT HOÏC: A.- TAÙNH CHAÁT KHOA HOÏC VAØ PHAÄT HOÏC: 1)- TAÙNH CHAÁT KHOA HOÏC: Theá naøo laø Khoa Hoïc? Hoaëc noùi caùch khaùc, Taùnh chaát Khoa Hoïc nhö theá naøo? Vaán ñeà treân thaät khoù trình baøy cho roõ raøng. Caùc nhaø Khoa Hoïc ñoái vôùi vaán ñeà naøy, moãi ngöôøi ñeàu coù Luaän Thuyeát rieâng vaø xeùt cho cuøng hoï khoâng ñoàng nhaát quan nieäm. Nay xin ñeà cöû toång quaùt moät soá Luaän Thuyeát nhö sau: a].- LUAÄN THUYEÁT SOÁ VAØ LÖÔÏNG: Coù ngöôøi noùi raèng: “Khoa Hoïc chính laø nhôø phaïm truø ño löôøng roài sau ñoù toan tính töôûng töôïng ra moâ hình theá giôùi..... Chuùng ta leõ ñöông nhieân cho Khoa Hoïc quan saùt raát ñuùng tieâu chuaån vaø chính xaùc. Nhöng thaät ra hoï chaúng qua döïa theo tieâu chuaån soá vaø löôïng maø tieán haønh tö töôûng”. Cuõng coù ngöôøi cho raèng: Khoa Hoïc thöïc söï chæ laø moät thöù phöông phaùp phaân tích maø thoâi, laø phöông phaùp duøng ñeå nghieân cöùu hoaëc quan saùt vaïn höõu vuõ truï. Thöù phöông phaùp naøy phaûi duøng ñeán coâng cuï vaø thöù coâng cuï ñoù khoâng ngoaøi soá vaø löôïng. Caùc nhaø Khoa Hoïc söû duïng phöông phaùp soá vaø löôïng ñaây ñi phaân loaïi baèng caùch chia cheû toång theå moãi caù theå cuûa vaïn höõu ra töøng phaàn rieâng bieät ñeå quan saùt. Vì theá, ngöôøi ta baûo raèng: Khoa Hoïc trong ñoù khoâng ngoaøi soá vaø löôïng qua söï traéc nghieäm baèng caùch phaân loaïi vaø ño
40
ñaït,..v..v...., Khoa Hoïc laø moät danh xöng ñeàu chæ cho nhöõng khaùi nieäm naøy. Neáu nhö khoâng coù nhöõng khaùi nieäm treân, Khoa Hoïc hoaøn toaøn khoâng coù maët. b]- LUAÄN THUYEÁT QUAN HEÄ: Giaùo Thoï Tröông Ñoâng Toân, trong moät quyeån saùch noùi veà tö töôõng vaø xaõ hoäi coù trình baøy nhöõng khaùi nieäm naøy ( soá vaø löôïng,..v..v....) . Ngaøi cho raèng: Khoa Hoïc chæ giaûi thích nghóa heïp vaø coù tiùnh caùch vuïn vaët. Caùc nhaø Khoa Hoïc noùi: “Nhaân ñaây chuùng ta chuû tröông raèng treân nhöõng coát tuûy naøy ( löôïng vaø soá, cuøng phaân loaïi vaø ño ñaït,..v.. v... ), thöïc söï coù moät loaïi khaùi nieäm caên baûn nguyeân thæ hieän höõu vaø tieàm aån maø ngöôøi ta goïi laø “ Quan Heä”, hoaëc goïi laø “ Traät töï cuûa quan heä”. Chuùng ta ñeà xöôùng vaán ñeà Quan Heä noùi treân, khaû dó Vaät Lyù Hoïc, Thieân Vaên Hoïc,..v..v.... chaéc chaén coù theå bao quaùt ôû trong. Khoâng phaûi chæ coù soá hoïc môùi ñöôïc xem nhö ñaïi bieåu cho Khoa Hoïc. Lyù do Soá Hoïc thì khoâng hoaøn toaøn möôøi phaàn thoûa ñaùng heát möôøi...” c]- LUAÄN THUYEÁT TOAØN THEÅ vaø BOÄ PHAÄN: Tröông Quaân quan nieäm raèng: “Cho ñeán vaán ñeà Quan Heä Khaùi Nieäm ñuùng laø moät caù theå naèm trong hôïp theå, cuõng nhö söï vieäc gì coù theå phaân tích thì söï vieäc ñoù coù theå ñaït ñöôïc keát quaû vaø nhöõng keát quaû naøy khoâng luaän coù ñieàu kieän nhieàu hay ít maø nhöõng ñieàu kieän treân chính laø Quan Heä vaäy. Chuùng ta, moät khi ñeà caäp ñeán Quan Heä thì leõ taát nhieân khaùi nieäm ñöôïc söï lieân quan giöõa “ Toaøn Theå ” vaø “ Boä Phaän ”,..v..v.... Chuùng ta coù theå khaúng ñònh raèng: phaøm ñieàu gì coù theå phaân tích thì taát nhieân trong ñoù coù Quan Heä maø ngöôøi ta thöôøng goïi laø “Nhaân Quaû Quan Heä”.
41
“Toùm laïi, vaán ñeà Quan Heä giaû söû khoâng döï truø thieát laäp quan nieäm tröôùc thì taát caû moïi vieäc ñeàu khoâng bieát tieán haønh töø ñaâu”. d]- QUAN HEÄ COÙ NGUOÀN GOÁC: “ Vaán ñeà Quan Heä Khaùi Nieäm thì saún coù nguoàn goác töø tröôùc vaø vaán ñeà naøy khoâng phaûi do thaønh laäp bôûi quy ñònh. Ngoaøi nhöõng khaùi nieäm naøy ra, nhö Traät Töï, Keát Caáu, Töông Tuïc,..v..v..... khoâng moät ñieàu naøo laø chaúng cuøng vôùi vaán ñeà Quan Heä Khaùi Nieäm keát hôïp laãn nhau ñeå cuøng sanh khôûi. Theo Khoa Hoïc, khoâng gian vaø thôøi gian chæ laø boä phaän cuûa traät töï maø thoâi. Taát nhieân nhöõng söï vieäc treân phaûi nhôø ñeán traéc nghieäm vaø ño ñaït ñeå quy ñònh. Nhöng söï traéc nghieäm vaø ño ñaït neáu nhö taùch rôøi vaán ñeà Quan Heä Khaùi Nieäm ra thì hoaøn toaøn khoâng bieát chuùt naøo veà söï chi phoái ôû beân trong boùng toái6. Nhöõng döõ kieän vöøa trình baøy ôû treân ñeàu laø ñònh nghóa cuûa Khoa Hoïc. 2)- TAÙNH CHAÁT PHAÄT HOÏC: Giôø ñaây chuùng ta haõy xeùt qua laõnh vöïc Phaät Hoïc: a]- Nhöõng luaän thuyeát cuûa caùc nhaø Khoa Hoïc ñöôïc vieän daãn ôû treân coù theå xem nhö ñònh nghóa raát roõ raøng; hoaëc noùi caùch khaùc, taùnh chaát cuûa Khoa Hoïc laø Quan Heä. Quan Heä coù theå bao goàm taát caû Khoa Hoïc. Hai chöõ Quan Heä ñaây theo
6 “Tö Töôûng vaø Xaõ Hoäi” cuûa Tröông Ñoâng Toân, Chöông 2, Trang 30 ñeán 218.
42
Duy Thöùc Hoïc goïi laø Nhaân Duyeân hoaëc goïi laø Duyeân. Phaät noùi: Taát caû phaùp ñeàu do nhaân duyeân sanh, ñeàu do duyeân khôûi, ñoàng thôøi cuõng do duyeân dieät. Töông tôï nhö theá, Khoa Hoïc noùi: taát caû phaùp ñeàu do quan heä maø sanh, do quan heä maø truï vaø cuõng do quan heä maø dieät. Quan Heä bao goàm taát caû Khoa Hoïc cuõng gioáng nhö Nhaân Duyeân bao goàm taát caû phaùp. Cuï theå hôn, nguyeân taéc Duy Thöùc giaûi thích: Nhaõn Thöùc moãi khi khaùi nieäm moät ñieàu gì phaûi nhôø ñeán chín thöù Duyeân ( Quan Heä ) môùi phaùt sanh nhaän thöùc, Nhó Thöùc phaûi nhôø ñeán taùm thöù Duyeân môùi phaùt sanh nhaän thöùc,..v..v.... Phaät Hoïc trình baøy vaán ñeà “ Duyeân ”, toùm löôïc thì coù 4 thöù Duyeân vaø giaûi thích roäng thì coù 24 thöù Duyeân ( Tham khaûo boä A Tyø Ñaït Ma Nhieáp Nghóa Luaän cuûa toâi dòch ). b]- Tieáp theo, ñeà caäp ñeán Quan Heä laø chæ cho moät caù theå naèm trong hôïp theå. Khaùi nieäm vaán ñeà Nhaân Duyeân chính laø khaùi nieäm theå toång hôïp maø Phaät Hoïc thöôøng goïi “ Nhaân Duyeân Toång Töôùng ” ( naèm trong hôïp theå ). Trong töôùng chung ( toång töôùng ) coù töôùng rieâng ( bieät töôùng ) laø noùi quan heä naèm trong hôïp theå bao goàm raát nhieàu ñieàu kieän. Hoïc thuyeát Nhaân Duyeân trong ñoù nhaát ñònh coù töôùng chung ( toång töôùng ) vaø töôùng rieâng ( bieät töôùng ). Chöõ Nhaân ôû ñaây theo Phaät Hoïc trình baøy: choïn laáy moät phaùp naøo thì trong ñoù bao goàm taát caû phaùp, nghóa laø trong moät phaùp ñaõ coù taát caû phaùp vaø trong taát caû phaùp ñaõ coù moät phaùp maø mình ñaõ choïn laáy. Ñoù laø yù nghóa “ Söï söï voâ ngaïi” ( Söï söï voâ ngaïi nghóa laø muoân söï muoân vaät taùc duïng quan heä khoâng bò ngaên ngaïi vôùi nhau ). Trong moät phaùp ñaõ coù taát caû phaùp vaø trong taát caû phaùp ñaõ coù moät phaùp cuõng gioáng nhö quan heä coù toaøn theå vaø boä phaän, hai loái giaûi thích tuy khaùc nhau nhöng ñeàu cuõng laø moät loaïi vôùi nhau. Danh töø khoâng gioáng nhau chaúng qua chæ laø phuø hieäu nhaèm ñaïi bieåu cho khaùi nieäm vaán ñeà treân maø thoâi. Thuyeát Quan Heä cuûa Khoa Hoïc vaø thuyeát Nhaân Duyeân cuûa Duy
43
Thöùc Hoïc caû hai ñeàu hoaøn toaøn khoâng khaùc nhau. Cho neân Duy Thöùc Hoïc ( hoaëc Phaät Hoïc ) thì raát thích hôïp vôùi Khoa Hoïc. c]- Laïi nöõa, moät söï kieän ñaùng chuù yù laø “Vaán ñeà coù theå phaân tích thì taát nhieân trong ñoù bao haøm coù Quan Heä maø phoå thoâng thöôøng goïi laø Nhaân Quaû”. Nhö caâu “Nhaân duyeân sôû sanh phaùp” ( Nhaân duyeân laø nôi sanh ra caùc phaùp ) giaûi thích: Phaøm moät phaùp sanh khôûi thì nhaát ñònh coù raát nhieàu thöù nhaân duyeân. Nhöõng nhaân duyeân ñaây coù theå phaân tích. Trung gian cuûa nhaân duyeân chính laø taùnh chaát cuûa nhaân quaû. Ñöùc Phaät ñaàu tieân giaùc ngoä nhöõng thöù quan heä naøy. Nhöõng thöù quan heä naøy bao haøm caùc phaùp nhaân duyeân cuûa taùnh chaát nhaân quaû. Ñöùc Phaät noùi: “Caùi naøy coù thì caùi kia coù, caùi naøy sanh thì caùi kia sanh, voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc, thöùc duyeân danh saéc,..v..v....” Ñaây laø quy taéc sanh khôûi vaïn phaùp. Quy taéc nhaân duyeân naøy laø thuyeát minh Nhaân Quaû Quan Heä vaø cuõng laø quy taéc cô baûn cuûa Phaät Hoïc. Hôn nöõa, Tröông Quaân noùi: “Vaán ñeà Quan Heä Khaùi Nieäm neáu nhö chaúng coù tröôùc thì taát caû ñeàu hoaøn toaøn khoâng coù phaùp ñeå tieán haønh” Coøn Phaät Hoïc giaûi thích: Taát caû ñeàu do nhaân duyeân sanh; lìa nhaân duyeân ra, caùc phaùp khoâng theå sanh. Ñöùc Phaät noùi: “Neáu cho raèng, thaät söï coù moät phaùp vöôït ra ngoaøi nhaân duyeân, ñoù laø Ngoaïi Ñaïo noùi”. Taát caû phaùp khoâng chæ do nhaân duyeân sanh khôûi maø laïi coøn do nhaân duyeân hoaïi dieät. Nhaân duyeân neáu nhö khoâng coù thì taát caû phaùp khoâng theå sanh khôûi. Giaû söû coù ngöôøi hoûi: Nhaân Duyeân nhö theá naøo? Traû lôøi: Taát caû phaùp ñeàu laø nhaân duyeân. Ñuùng nhö theá, taát caû khaùi nieäm ñeàu phaùt sanh töø moät thöù Quan Heä Khaùi Nieäm. Cuoái
44
cuøng, chuùng ta coù theå hoûi: Vaán ñeà Quan Heä Khaùi Nieäm nhö theá naøo? Traû lôøi: Quan Heä ñeàu laø taát caû Khaùi Nieäm. d]- Thöù ñeán, Kheá Kinh noùi: “Nhö Lai ra ñôøi hoaëc khoâng ra ñôøi ñeàu laø Phaùp Taùnh duyeân khôûi thöôøng truï.” Ñoaïn kinh treân trình baøy “Vaán Ñeà Quan Heä Khaùi Nieäm ñaõ coù töø voâ thæ, khoâng phaûi thieát laäp bôûi quy ñònh. Ñieàu ñaùng chuù yù laø Vaán Ñeà Quan Heä khoâng phaûi hieän höõu rieâng bieät ngoaøi vaïn vaät”. Ñaây laø noùi veà taùnh duyeân khôûi vaø taùnh duyeân khôûi naøy töø xöa ñeán nay vaãn hieän höõu nhö theá. Ñöùc Phaät tuy chöùng ñöôïc vaø thuyeát minh taùnh duyeân khôûi, nhöng ñöùc Phaät khoâng phaûi quy ñònh neân. Taùnh Duyeân Khôûi khoâng phaûi “coù phaùp theå rieâng bieät goïi laø Duyeân Khôûi vaø taùnh naøy cuõng khoâng phaûi thöôøng truï, thanh tònh vaø saùng suoát”7. Cho neân Taêng Nhöùt A Haøm (quyeån 26) noùi raèng: “Muoán khieán hö khoâng trôû thaønh ñaát caùt vaø muoán ñaát caùt trôû thaønh hö khoâng neân troùi buoäc chuùng vaøo Duyeân laøm caên baûn. Duyeân ñaây khoâng bò hö hoaïi.” Hoâm nay chuùng ta haõy ñeà caäp ñeán chöõ Duyeân cuûa taát caû duyeân khôûi. Chöõ Duyeân cuûa taùnh duyeân khôûi, trong caùc kinh
7 Caâu Xaù Luaän, quyeån 9, trang 17 noùi raèng: “Coù thuyeát cho raèng: Duyeân Khôûi laø phaùp voâ vi, do Kheá Kinh noùi: Nhö Lai ra ñôøi hoaëc chaúng ra ñôøi ñeàu laø Phaùp Taùnh duyeân khôûi thöôøng truï. Nguyeân lyù naøy neáu laø Nhö Thò YÙ thì coù theå ñuùng vaø neáu laø Bieät YÙ thì khoâng theå ñuùng! Nhö Thò YÙ thì nhö theá naøo vaø Bieät YÙ thì nhö theá naøo maø noùi laø co theå ñuùng vaø khoâng coù theå ñuùng? Neáu yù noùi, Nhö Lai ra ñôøi hoaëc chaúng ra ñôøi, nghóa laø haønh giaû thöôøng duyeân voâ minh, ..v..v…. ñeå hieän khôûi, maø khoâng phaûi duyeân phaùp naøo khaùc, hoaëc khoâng duyeân phaùp naøo caû, neân cho laø thöôøng truï, laø noùi Nhö Thò YÙ, veà nguyeân lyù thì coù theå ñuùng. Coøn nhö yù noùi, Duyeân khôûi coù phaùp theå rieân bieät, thöôøng truï, thanh tònh, saùng suoát, nay laø Bieät YÙ, laø Nhö Thò YÙ, veà nguyeân lyù thì khoâng ñuùng. Taïi sao theá? Bôûi vì moät phaùp moãi khi thaønh hình phaûi hoäi ñuû caùc töôùng cuøng duyeân khôûi vaø khoâng moät töôùng rieâng bieät naøo töï noù coù theå toàn taïi, neân goïi laø Töôùng Voâ Thöôøng. Ñieàu naøy coù theå ñuùng vôùi nguyeân lyù.”
45
luaän cuûa Tieåu Thöøa Höõu Boä trình baøy coù boán loaïi: Nhaân Duyeân, Sôû Duyeân Duyeân, Ñaúng Voâ Giaùn Duyeân, vaø Taêng Thöôïng Duyeân. Trong caùc kinh luaän cuûa Ñaïi Thöøa Duy Thöùc Toâng thì giaûi thích 4 Duyeân treân moät caùch roõ raøng, nhö Luaän Thaønh Duy Thöùc caên cöù nôi 4 Duyeân ñaây vaø coäng theâm 15 choã nöông töïa ( 15 Y Xöù ) thaønh laäp 10 loaïi Nhaân ( Thaønh Duy Thöùc Luaän quyeån 7 vaø 8 ). Möôøi loaïi Nhaân cuûa Luaän Thaønh Duy Thöùc giaûi thích cuõng ñoàng nghóa vôùi chöõ Duyeân. Coøn caùc kinh luaän Nam Truyeàn Thöôïng Toïa Boä thì trình baøy coù 24 loaïi Duyeân ( Nam Truyeàn A Tyø Ñaït Ma Nhieáp Nghóa Luaän, Phaåm thöù 9 ). 24 loaïi Duyeân naøy cuõng laø teân rieâng vaø töôùng rieâng cuûa Nhaân Duyeân maø thoâi. Nhöõng thöù Duyeân vaø nhöõng thöù Nhaân vöøa phaân loaïi ñoái vôùi vaán ñeà Quan Heä cuûa Khoa Hoïc chính laø Khaùi Nieäm khoâng hai vaø khoâng khaùc, nhö khaùi nieäm traät töï, khaùi nieäm keát caáu, khaùi nieäm töông tuïc,..v..v..... Chöõ Nhaân ñaây nhö chuùng ta ñaõ bieát, thôøi ñaïi coå xöa goïi laø Nhaân Duyeân vaø thôøi ñaïi ngaøy nay goïi laø Quan Heä. Nhaân Duyeân vaø Quan Heä chæ khaùc nhau ôû danh töø maø thoâi. Vôùi nhöõng döõ kieän ñaõ giaûi thích, chuùng ta coù theå ñaët vaán ñeà: Khoa Hoïc thì nhö theá naøo? Traû lôøi: Khoa Hoïc laø Quan Heä Hoïc. Coøn Phaät Hoïc thì nhö theá naøo? Traû lôøi: Phaät Hoïc laø Nhaân Duyeân Hoïc hay Nhaân Quaû Hoïc. Nhöõng ngöôøi khoâng nghieân cöùu Phaät Hoïc, ai cuõng ñeàu bieát Phaät Giaùo laø ñaïo baøn veà nhaân quaû. Töø ñoù, chuùng ta coù theå yù nieäm raèng Khoa Hoïc cuõng giaûng veà nhaân quaû. Trong Phaät Hoïc, khoâng luaän Tieåu Thöøa vaø Ñaïi Thöøa, taát caû hoïc phaùi ñeàu giaûng ñaïo lyù Nhaân Duyeân vaø Nhaân Quaû. Moät trong taát caû hoïc phaùi noùi treân, Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc laø hoïc phaùi giaûng veà ñaïo lyù Nhaân Duyeân vaø Nhaân Quaû raát tinh töôøng vaø thoâng suoát. B.- SÖÏ PHAÂN TÍCH CUÛA KHOA HOÏC VAØ
46
SÖÏ PHAÂN BIEÄT CUÛA PHAÄT HOÏC: Söï phaân tích laø phöông phaùp giaûng giaûi coù maïch laïc, coù lôùp lang maø Khoa Hoïc goïi laø Phöông Phaùp Dieãn Dòch. Ngöôøi hoïc Khoa Hoïc ñeàu bieát ñaïo lyù cuûa Khoa Hoïc raát coi troïng söï phaân tích. Nguyeân taéc caên baûn cuûa Khoa Hoïc nhö tröôùc ñaõ trình baøy, naøo laø Soá, Löôïng, Phaân Loaïi, Ño Ñaït,..v..v...... vaø nhöõng nguyeân taéc naøy cuõng laø baûn theå cuûa Khoa Hoïc. Hoaëc noùi caùch khaùc, phöông phaùp cuûa Khoa Hoïc chính laø phaân tích veà muïc tieâu taùc duïng giöõa caù theå vaø coäng ñoàng trong caùc boä moân. Caùc nhaø Khoa Hoïc khoâng luaän nghieân cöùu moät söï theå naøo, hoaëc phaân tích vaø khaûo nghieäm moät thöù vaät theå naøo, cuõng nhö traéc nghieäm vaø ño löôøng moät loaïi ñòa hình hay vaät theå naøo, ñieàu coát yeáu laø phaûi y cöù moät caùch xaùc thöïc nôi baûn thaân cuûa nhöõng söï theå hay nhöõng vaät theå ñoù, ñoàng thôøi söû duïng moät thöù coâng thöùc vaø duïng cuï ñeå phaân tích nhöõng söï theå hay nhöõng vaät theå noùi treân. Caùc nhaø Khoa Hoïc moãi khi phaân tích nhöõng söï theå hay nhöõng vaät theå ñeàu thöôøng söû duïng nhieàu phöông caùch, coù khi duøng phöông phaùp soá hoïc ñeå phaân tích hay ñeå ño ñaït, coù khi duøng phöông phaùp phaân loaïi hay traéc nghieäm, hoaëc duøng phöông phaùp ghi cheùp ñeå löu laïi vaø sau ñoù, hoï môùi caân nhaéc roài ñi ñeán keát luaän laø tìm ra ñöôïc hieän traïng chaân thaät cuûa söï theå hay cuûa vaät theå maø hoï phaân tích. Töø ñoù, hoï gaët haùi ñöôïc khaùi nieäm, moät thöù keát quaû maø thöôøng goïi laø Tri Thöùc Khoa Hoïc. Beân Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc cuõng raát quyù troïng söï phaân tích. Phöông phaùp phaân tích ñeå nghieân cöùu cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc cuõng gioáng nhö phöông phaùp cuûa Khoa Hoïc. Thí duï nhö Saéc Phaùp cuûa Duy Thöùc Hoïc, Anh Vaên dòch laø Form, thì thuoäc veà vaät chaát. Ñoái vôùi Saéc Phaùp, Duy Thöùc Hoïc
47
xöa nay ñeàu chæ coù moät thöù ñònh nghóa: Saéc nghóa laø ñoái ñaõi vaø ngaên ngaïi. Phaøm nhöõng gì coù ñoái ñaõi vaø ngaên ngaïi ñeàu ñöôïc goïi laø Saéc ( Vaät chaát ). Vì theá, Duy Thöùc Hoïc xöa kia phaân chia Saéc thaønh hai loaïi: moät laø Höõu Ñoái Saéc ( Saéc coù ñoái ñaõi ) vaø hai laø Voâ Ñoái Saéc ( Saéc khoâng ñoái ñaõi ). Höõu Ñoái Saéc cuõng phaân laøm hai loaïi: moät laø Nguõ Caên Saéc ( Saéc thuoäc heä thoáng naêm caên ) vaø hai laø Nguõ Traàn Saéc ( Saéc thuoäc heä thoáng naêm traàn ). Voâ Ñoái Saéc ñöôïc phaân laøm naêm loaïi: moät laø Cöïc Vi Saéc ( Saéc raát nhoû nhö vi traàn ), hai laø Cöïc Haùnh Saéc ( Saéc raát xa khoâng theå thaáy ), ba laø Ñònh Sôû Sanh Saéc ( Saéc do thieàn ñònh sanh ra ), boán laø Thoï Sôû Daãn Saéc ( Saéc do thoï giôùi sanh ra ), naêm laø Bieán Keá Sôû Chaáp Saéc ( Saéc do YÙ Thöùc phaân bieät voïng chaáp sanh ra ). Nay xin lieät keâ ñoà bieåu döôùi ñaây8 ñeå chöùng minh:
8 Trong Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc.
48
49
Nguõ Caên Heä
Nguõ Traàn Heä
Cöïc Vi Saéc
Cöïc Haùnh Saéc
Ñònh Sôû Sanh Saéc
Thoï Sôû Daãn Saéc
Bieán Keá Chaáp Saéc
Höõu Ñoái Saéc
Voâ Ñoái Saéc
Saéc Phaùp ( Vaät Chaát )
50
Nguõ Caên Heä
Tònh Saéc Caên Thaàn Kinh ( Cô Naêng ) cuûa naêm giaùc quan [ Maét, Tai, Muõi, Löôõi, Thaân theå ]
Phuø Traàn Caên Boä maùy cuûa naêm Caên [ Maét, Tai, Muõi, Löôõi, Thaân theå ].
Saéc Caûnh 20 loaïi
Thinh Caûnh 8 loaïi
Höông Caûnh 4 loaïi
Vò Caûnh 6 loaïi
Xuùc Caûnh 11 loaïi
Nguõ Traàn Heä
Cöïc Vi Saéc
Cöïc Haùnh Saéc
Ñònh Sôû Sanh Saéc
Thoï Sôû Daãn Saéc
Bieán Keá Chaáp Saéc
Nguyeân töû, Phaân töû, Ñieän töû, Löôïng töû, maét thòt khoâng theå thaáy
Saéc raát xa khoâng deã thaáy
Coù teân laø Ñònh Quaû Saéc ( Caûnh giôùi cuûa Thieàn Ñònh )
Voâ Bieåu Saéc ( Giôùi theå do thoï giôùi ñöôïc keát thaønh )
Saéc do ñieân ñaûo voïng chaáp sanh ra.
51
Saéc Caûnh, moät trong naêm Traàn vöøa lieät keâ neáu nhö tieáp tuïc phaân tích theâm nöõa lieàn trôû thaønh Cöïc Vi raát nhoû vaø ñem moät phaàn cuûa Cöïc Vi raát nhoû naøy laïi tieáp tuïc phaân tích theâm nöõa..v..v.... lieàn trôû thaønh traïng thaùi hoaøn toaøn Khoâng. Phöông phaùp phaân tích neâu treân Phaät Hoïc goïi laø Tích Khoâng Quaùn. Xem xong ñoà bieåu treân, chuùng ta khaû dó coù theå bieát phöông phaùp phaân tích cuûa Duy Thöùc Hoïc ñoái vôùi Phaùp Töôùng ( Söï vaät ) thaät laø tinh teá, trình baøy heä thoáng raát maïch laïc, phaân loaïi caù bieät cuøng soá löôïng raát phaân minh vaø thoâng suoát. Phöông phaùp phaân tích cuûa Duy Thöùc Hoïc noùi treân, baát cöù nhaø Khoa Hoïc naøo cuõng ñeàu khaâm phuïc vaø cuõng cho laø hôïp vôùi Khoa Hoïc. Ñoái vôùi Duy Thöùc Hoïc, phöông phaùp phaân tích raát laø troïng yeáu vaø phaøm ngöôøi naøo nghieân cöùu Duy Thöùc Hoïc khoâng theå khoâng chuù yù. Chuùng ta khi giaûi thích moãi moät phaùp, toång quaùt coù “caùc moân phaân bieät” töøng khoa. “Caùc moân phaân bieät” ñaây chính laø phöông phaùp phaân tích cuûa Khoa Hoïc. Nhöõng phöông phaùp phaân tích naøy, nôi luaän Caâu Xaù thì raát tinh vi vaø saâu xa. Neáu so saùnh vôùi Khoa Hoïc, phöông phaùp phaân tích cuûa luaän Caâu Xaù thì hoaøn toaøn tinh teá vaø thaâm saâu hôn. Vì lyù do ñoù, nhaø Baùc Hoïc Hoà Thích khieán phaûi ñoïc laïi vaø taän duïng caân naõo toái ña môùi giaùc ngoä ñöôïc. Ngöôøi ta cho raèng Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc cuûa Phaät Giaùo laø “moät boä phaän trieát hoïc phieàn toûa”. Toâi töôûng Hoà Tieân Sinh laø moät nhaø Trieát Hoïc hôn laø moät nhaø Khoa Hoïc. C.- KINH NGHIEÄM VÔÙI TAÙNH CAÛNH VAØ HIEÄN CAÛNH: Khoa Hoïc thì coù Khoa Hoïc Xaõ Hoäi vaø Khoa Hoïc Töï Nhieân. Söï nghieân cöùu cuûa Khoa Hoïc Töï Nhieân coù hai caùch: moät laø ñaëc bieät chuù troïng ñoái töôïng cuûa hieän thaät vaø hai laø
52
phöông phaùp cuûa kinh nghieäm. Nhôø ñoù, Khoa Hoïc Töï Nhieân môùi coù theå ñaït ñeán tri thöùc chaân thaät cuûa Khoa Hoïc. Loaïi ñoái töôïng cuûa hieän thaät nôi Khoa Hoïc Töï Nhieân chính laø Taùnh Caûnh ( Caûnh giôùi cuûa hieän thaät ) trong ba caûnh giôùi cuûa Duy Thöùc. Caùc loaïi ñoái töôïng cuûa Khoa Hoïc nghieân cöùu ñeàu laø vaät theå thaät taïi coù taùnh hieän thaät vaø nhöõng vaät theå thaät taïi naøy maét chuùng ta thaáy ñöôïc, tai chuùng ta nghe ñöôïc, muõi chuùng ta ngöûi ñöôïc, löôõi chuùng ta neám ñöôïc vaø tay chuùng ta sôø moù ñöôïc. Nhöõng vaät theå thaät taïi ñoù ñaõ ñöôïc Duy Thöùc Hoïc noùi qua. Chöõ Taùnh nôi Taùnh Caûnh cuûa naêm Thöùc quan saùt chính laø yù töôûng cuûa thöïc taïi. Tri Thöùc cuûa phöông phaùp Khoa Hoïc ñaït ñeán goïi laø Tieâu Chuaån cuûa hieän thaät, cuõng gioáng nhö Tri Thöùc cuûa Duy Thöùc Hoïc ñaït ñeán goïi laø “Löôïng”. Chöõ “Löôïng” cuûa Duy Thöùc Hoïc cuøng nghóa vôùi Tieâu Chuaån cuûa chaân thaät nôi Khoa Hoïc. Hieän Löôïng Trí trong ba Löôïng Trí chính laø Tri Thöùc cuûa hieän thaät. Chöõ Löôïng töùc laø Tri Thöùc vaø Tri Thöùc cuûa hieän thaät goïi laø Hieän Löôïng Trí. Hieän Löôïng Trí quyeát ñònh khoâng phaûi laø huyeãn töôûng, khoâng phaûi laø phoûng ñoaùn vaø laïi cuõng khoâng phaûi laø töôûng töôïng. Ngoaøi ra caùc nhaø Khoa Hoïc ñeàu chuù troïng ñeán Giaû Thieát. Nguyeân vì ñoái vôùi chaân töôùng cuûa moät söï vaät naøo ñoù khoâng coù chaân trí cuûa hieän thaät, khoâng coù thôøi gian khaûo saùt moät caùch minh baïch, caùc nhaø Khoa Hoïc khoâng daùm ñoaùn moø ( Nhaø Khoa Hoïc raát sôï voõ ñoaùn ) vaø cuõng khoâng quyeát ñònh thieát laäp luaän cöù böøa baõi. Lyù do hoï khoâng daùm töï tin, cho neân ñoái vôùi nhöõng caûnh noùi treân hoï khoâng theå quyeát ñònh xaùc thöïc vaø thöôøng duøng Giaû Thieát ñeå tieán tôùi töøng böôùc moät trong söï nghieân cöùu vaø khaûo nghieäm. Hoaëc giaû coù ngöôøi duøng phöông phaùp naøy ñi suy cöùu vaán ñeà khaùc. Thaùi ñoä cuûa Giaû Thieát cuõng raát thích hôïp vôùi Tyû Löôïng Trí cuûa Duy Thöùc Hoïc. Tyû Löôïng Trí laø nghóa cuûa suy cöùu vaø so saùnh, töùc laø Nhaân Minh Hoïc. D.- LA TAÄP [ LUAÄN LYÙ ] VAØ NHAÂN MINH HOÏC:
53
La Taäp chính laø Luaän Lyù Hoïc trong Khoa Hoïc. Coù ngöôøi noùi, thöù söï vaät naøo ñoù hoaëc thöù lyù luaän naøo ñoù neáu nhö phoái hôïp vôùi La Taäp ñeàu ñöôïc tính laø chaân thaät, laø chính xaùc. Ngöôïc laïi, thöù söï vaät ñoù, thöù lyù luaän ñoù neáu nhö khoâng phoái hôïp vôùi La Taäp thì khoâng theå cho laø chaân thaät vaø cuõng khoâng theå cho laø chính xaùc. La Taäp xöa nay laø thaûo luaän Meänh Ñeà, moät thöù meänh ñeà chæ coù hai Khaùi Nieäm. Hai loaïi Khaùi Nieäm ñaây raát quan heä vôùi nhau ñeå thaønh hình Meänh Ñeà. Nhaân Minh goïi meänh ñeà laø “Laäp Toâng”. Sôû dó coù ngöôøi noùi La Taäp chæ baûo ñaûm söï quan heä nôi hình thöùc. Phöông phaùp suy lyù cuûa La Taäp aùp duïng chính laø phöông phaùp Tam Ñoaïn Luaän vaø cuõng chính laø “Tyû Löôïng” trong ba chi cuûa Nhaân Minh. Hôn nöõa coù ngöôøi noùi, La Taäp khoâng theå cho laø moät thöù Khoa Hoïc ñoäc laäp vaø noù chæ laø moät thöù phöông phaùp cuûa Khoa Hoïc. Nhaân Minh trong Phaät Hoïc töïu trung cuõng gioáng nhö La Taäp cuûa Khoa Hoïc. Nhaân Minh Hoïc ôû AÁn Ñoä raát phaùt ñaït, khoâng chæ coù giaù trò cho rieâng Phaät Giaùo vaø coøn höõu duïng ñeán caùc hoïc phaùi khaùc. Duy Thöùc Hoïc cuûa Phaät Giaùo taát caû ñeàu thaønh laäp theo hình thöùc Nhaân Minh. Thaønh Duy Thöùc Luaän vaø caùc kinh luaän khaùc cuûa Duy Thöùc Toâng hoaøn toaøn aùp duïng phöông thöùc Nhaân Minh ñeå xaây döïng hoïc thuyeát, ñeå vieát thaønh saùch. Cho neân, phaøm ngöôøi naøo nghieân cöùu Duy Thöùc, tröôùc heát phaûi nghieân cöùu Nhaân Minh Hoïc, nguyeân vì Nhaân Minh laø coâng cuï raát caàn thieát trong söï nghieân cöùu Duy Thöùc. Ngöôøi ñoïc Thaønh Duy Thöùc Luaän,..v..v.... neáu nhö khoâng thoâng suoát phöông thöùc Nhaân Minh thì maëc duø coù tinh thoâng ñi chaêng nöõa cuõng khoâng theå giaûi thích roõ raøng nghóa thaâm saâu cuûa noù. Thaønh Duy Thöùc Luaän laø moät boä saùch thuoäc hoïc phaùi Trung Quaùn, cuõng gioáng nhö Chöôûng Traân Luaän cuûa ngaøi Thanh Bieän,..v..v....., taát caû ñeàu söû duïng phöông thöùc Nhaân Minh Luaän.
54
Taïi AÁn Ñoä, Hoïc Phaùi Ñaïi Thöøa Khoâng Höõu thaïnh haønh moät thôøi, hoï thöôøng taäp trung hoïc giaû taïi moät Hoïc Ñöôøng ñeå cuøng nhau tranh luaän. Phöông thöùc tranh luaän cuûa hoï ñeàu aùp duïng phöông thöùc Nhaân Minh Luaän. Thöù phöông thöùc naøy, ngaøy nay trong caùc Töï Vieän cuûa Moâng Taïng vaãn coøn tieáp tuïc tieán haønh. Do ñoù, chuùng ta bieát ñöôïc ñaïo lyù cuûa Phaät Hoïc, ñaëc bieät Duy Thöùc Hoïc laø hoïc thuyeát raát thích hôïp vôùi La Taäp.
55
56
III.- TRIEÁT HOÏC VAØ DUY THÖÙC HOÏC: Theo Trieát Hoïc giaûi thích, yù nghóa danh töø Trieát Hoïc laø tìm caàu söï hieåu bieát, tìm caàu trí tueä. Tìm caàu trí tueä laø truy cöùu ñeå tìm ra chaân lyù nhaän thöùc. Nhöõng hoïc thuyeát truy cöùu veà chaân lyù cuûa vuõ truï vaø nhaân sinh ñeàu ñöôïc goïi laø Trieát Hoïc. Trieát Hoïc vöøa trình baøy coøn coù teân nöõa laø Hình Nhi Thöôïng Hoïc. Hình Nhi Thöôïng Hoïc laø hoïc thuyeát tìm caàu nguyeân lyù thaâm saâu cuûa vuõ truï vaø nhaân sinh. Nguyeân lyù thaâm saâu ôû ñaây khoâng phaûi laø hieän töôïng khaùch quan maø noù chính laø baûn theå cuûa söï thaät. Cuõng töø Trieát Hoïc Hình Nhi Thöôïng naøy, hai heä phaùi Baûn Theå Luaän vaø Tri Thöùc Luaän ñöôïc xuaát hieän. Trieát Hoïc taây phöông goàm coù caùc heä phaùi khaùc nhau nhö Duy Taâm Luaän hoaëc goïi laø Quan Nieäm Luaän, Duy Vaät Luaän, Taâm Vaät Nhò Nguyeân Luaän,..v..v..... Rieâng Duy Taâm Luaän cuõng coù raát nhieàu heä phaùi rieâng bieät vaø hoï khoâng theå ngoài chung vôùi nhau ñeå thaûo luaän moïi vaán ñeà. Nhöng hoâm nay, chuùng ta chæ ñeà caäp ñeán Duy Taâm Luaän vaø Duy Vaät Luaän maø thoâi. Chöõ Taâm ôû ñaây coù nghóa laø nhaän thöùc cuûa chuùng ta, laø moät thöù quan nieäm. Quan nieäm chính laø “ Hình töôùng ”,..v..v.... hoaëc moät thöù hình aûnh vaø cuõng goïi laø lyù taùnh. Giôø ñaây moät vaøi quan nieäm xin ñöôïc trình baøy sô löôïc nhö sau: A.- TOÁ PHAÙC THAÄT TAÏI LUAÄN: Trieát Hoïc taïi Trung Quoác coù hoïc thuyeát Voâ Cöïc vaø Thaùi Cöïc. Hoïc thuyeát naøy cuõng chuû tröông töông tôï nhö Toá Phaùc Thaät Taïi Luaän. Hoï cho raèng con maét vaø loã tai laø choã thaáy vaø nghe, chính chuùng noù coù theå tieáp nhaän ñöôïc söï vaät thaät taïi vaø
57
nhôø ñoù chuùng ta môùi coù theå hieåu bieát thaät theå phuø hôïp vôùi söï vaät, nhö naëng nheï, daày moûng, lôùn nhoû, vuoâng troøn ñeàu laø taùnh chaát thaät taïi cuûa söï vaät. Nhöõng taùnh chaát thaät taïi naøy ñaõ coù saün töø nôi söï vaät vaø nhöõng thöù ñoù khoâng phaûi mang ñeán töø beân ngoaøi. Nhöõng taùnh chaát thaät taïi nôi söï vaät ñaây maëc duø khoâng lìa khoûi phaïm vi cuûa Taâm Thöùc. Taâm Thöùc cuûa chuùng ta duø coù nhaän thöùc hoaëc khoâng nhaän thöùc veà chuùng noù, nhöng nhöõng taùnh chaát thaät taïi noùi treân vaãn toài taïi nôi söï vaät. Taâm Thöùc chaúng qua caên cöù nôi hình thöùc cuûa söï vaät ñeå hieåu bieát veà söï vaät maø thoâi. Choã kieán giaûi cuûa Thaät Taïi Luaän naøy ñöôïc phaân laøm hai loaïi: Nhaát Nguyeân Luaän vaø Ña Nguyeân Luaän. Nhaát Nguyeân Luaän cho raèng thaät theå cuûa söï vaät chæ do moät nguyeân nhaân sanh ra vaø Ña Nguyeân Luaän cho raèng thaät theå cuûa söï vaät ñeàu do nhieàu nguyeân nhaân sanh ra. Nhöõng luaän thuyeát treân neáu so saùnh vôùi luaän lyù cuûa Duy Thöùc thì chæ coù giaù trò chaân thaät nôi söï thaønh quaû trong theá gian. Coøn caên cöù nôi nguyeân taéc taát caû phaùp ñeàu do Duy Thöùc bieán hieän, hoïc thuyeát cuûa nhöõng phaùi naøy ñeàu bò phuû ñònh. B.- CHUÛ QUAN DUY TAÂM LUAÄN: Phaùi naøy chuû tröông chæ coù Taâm chuû quan cuûa tri giaùc maø khoâng coù taát caû ngoaïi vaät, nghóa laø taát caû ngoaïi vaät chæ do quan nieäm nhaän thöùc cuûa chuùng ta töø nôi YÙ Thöùc vaø khoâng theå coù ngoaøi YÙ Thöùc. Cho neân phaùi naøy phuû ñònh söï toàn taïi cuûa taát caû ngoaïi vaät vaø theo hoï quan nieäm, söï toàn taïi cuûa taát caû ngoaïi vaät ñeàu laø aûnh töû töø nôi Taâm chuû quan bieán hieän. Nhö ñaëc taùnh cuûa caùc phaùp theá gian theo caùc Khoa Trieát Hoïc,..v..v.... caùc Ñaïo Ñöùc Nhaân Luaân,..v..v..... cuõng nhö caùc Nhaân Caùch Huaân Taäp,..v..v..... taát caû ñeàu bò phuû ñònh. Choã luaän thuyeát cuûa phaùi naøy neáu ñem so saùnh vôùi hoïc thuyeát
58
Ngoaïi Caûnh Phi Höõu ( Ngoaïi caûnh khoâng phaûi coù ) cuûa Duy Thöùc thì xem qua coù hôi gioáng nhau. Nhöng xeùt cho kyõ, thaät ra chuû tröông cuûa hai phaùi naøy ñeàu hoaøn toaøn khaùc nhau. Duy Thöùc thì khoâng phuû ñònh söï toàn taïi cuûa ngoaïi vaät gioáng nhö söï phuû ñònh cuûa Chuû Quan Duy Taâm Luaän. Duy Thöùc sôû dó chuû tröông raèng ngoaïi caûnh khoâng thaät coù laø trình baøy ngoaïi vaät khoâng theå lìa khoûi söï quan heä cuûa Taâm Thöùc, nghóa laø trình baøy caûnh vaät beân ngoaøi hoaøn toaøn khoâng coù theå taùnh chaân thaät. Caûnh vaät beân ngoaøi chæ coù giaû töôùng cuûa nhaân duyeân keát thaønh maø thoâi. C.- KHAÙCH QUAN DUY TAÂM LUAÄN: Phaùi naøy cho raèng vaïn höõu vuõ truï ñeàu laø khaùch quan toàn taïi cuûa Taâm coäng ñoàng nhaân loaïi trong theá gian. Caùc phaùp tuy muoân hình ngaøn töôùng khoâng gioáng nhau, nhöng taát caû ñeàu laø bieåu hieän cuûa taâm lyù coäng ñoàng nhaân loaïi. Taâm lyù coäng ñoàng laø moät thöù YÙ Thöùc cuûa coäng ñoàng maø hoïc phaùi Haùch Caùch Nhó goïi laø Quan Nieäm Luaän. Neáu coâng nhaän raèng YÙ Thöùc chuùng ta laø nguoàn goác quan nieäm cuûa söï vaät, laø baûn theå cuûa söï vaät thì Taâm coäng ñoàng nôi moãi caù nhaân chæ hieän höõu moät phaàn maø noù khoâng phaûi laø toaøn theå cuûa taâm lyù chuùng ta. Hôn nöõa Taâm coäng ñoàng ñaây khoâng theå chöùng minh cuõng gioáng nhö moät vò “ Thaàn ” khoâng theå chöùng minh. Taâm coäng ñoàng khoâng theå chöùng minh laø chæ cho YÙ Thöùc coäng ñoàng vaø YÙ Thöùc naøy chính laø vaïn naêng. Hoïc thuyeát Hoaùn Cuù Thoaïi cho raèng Phaùi Haùch Caùch Nhó duøng phöông phaùp bieän chöùng ñeå ñaû phaù “ Nhaát Thaàn Luaän ”, gaùn cho Taâm Coäng Ñoàng laø Quan Nieäm Luaän! Taâm coäng ñoàng hay YÙ Thöùc coäng ñoàng neáu cho laø oâng chuû saùng taïo ra vaïn höõu9
thì hoïc thuyeát ñaây raát töông phaûn vôùi hoïc thuyeát Duy Thöùc cuûa Phaät Giaùo. 9 Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc Khaùi Luaän.
59
D.- CÔ GIÔÙI DUY VAÄT LUAÄN: Phaùi naøy cuøng vôùi phaùi Duy Taâm ñaõ noùi ôû tröôùc ñeàu thuoäc veà loaïi töông ñoái. Nguyeân vì vaät vaø taâm maø hai phaùi trình baøy cuõng laø töông ñoái. Vaät thì coù hình theå coù haïn löôïng vaø Taâm thì khoâng coù hình theå, khoâng coù haïn löôïng. Vaät thì chieám moät khoaûng khoâng gian goàm taát caû toaøn dieän cuûa töï nhieân giôùi, laø ñoái töôïng cuûa Khoa Hoïc Töï Nhieân, neân goïi chung laø vaät. Hieän töôïng sai bieät cuûa taát caû theá gian ñeàu laø do quan heä laãn nhau cuûa moïi vaät saùng taïo neân. Do ñoù baûn theå vuõ truï laø vaät chaát, khoâng phaûi laø Duy Taâm, maø laïi cuõng khoâng phaûi laø Thöôïng Ñeá. Lòch söû dieãn bieán cuûa nhaân sinh cuõng laø söï dieãn bieát cuûa Duy Vaät Luaän. Nhôø söï dieãn bieán naøy, Trieát Hoïc Saûn Sanh cuûa Duy Vaät Söû Quan ñöôïc thaønh laäp. Lòch söû dieãn bieán cuûa nhaân loaïi ñeàu laáy kinh teá laøm boái caûnh. Nhö vaäy, theá naøo laø kinh teá? Baûn thaân cuûa kinh teá ñeàu laø vaät chaát hoaëc goïi laø sinh hoaït vaät chaát. Ñoù laø ñieåm xuaát phaùt Tö Baûn Luaän cuûa Maõ Khaéc Tö. Cho neân töø xöa ñeán nay, taát caû söï dieãn bieán cuûa lòch söû nhaân loaïi ñeàu laø Duy Vaät Luaän. Hôn nöõa, caùc hoïc giaû Duy Vaät caän ñaïi cuõng ñeàu cho raèng, YÙ Thöùc cuûa nhaân loaïi ñeàu laø do phaûn aûnh cuûa vaät chaát sanh ra. Söï hoaït ñoäng cuûa YÙ Thöùc chính laø söï hoaït ñoäng cuûa Ñaïi Naõo vaø Ñaïi Naõo neáu nhö khoâng hoaït ñoäng phaûn aûnh thì YÙ Thöùc hoaøn toaøn khoâng coù, cho neân noùi Ñaïi Naõo laø nôi quyeát ñònh söï toàn taïi cuûa YÙ Thöùc. Ñaïi Naõo thì thuoäc veà vaät chaát vaø coù khaû naêng hoaït ñoäng, do ñoù phaùi Cô Giôùi Duy Vaät Luaän chuû tröông taát caû ñeàu laø Duy Vaät vaø quan nieäm cho Taâm chaúng qua laø ñieàu kieän cuûa vaät chaát maø thoâi.
60
Thöù Duy Vaät naøy coù moät ñieàu khuyeát ñieåm laø chæ gom goùp nhöõng dieãn bieán ñeå thaønh laäp Ñònh Meänh Luaän, nguyeân vì vaïn vaät nöông nhau sanh khôûi trong ñònh luaät nhaân quaû laøm ñieàu kieän xaùc ñònh. Ñònh Meänh Luaän giaû nhö thaønh laäp theo phöông thöùc noùi treân neáu ñem so vôùi Duy Thöùc Hoïc thì coù choã giaûi thích khoâng ñöôïc thoâng suoát. Vaø coù moät ñieåm quan troïng, phaùi Duy Vaät Luaän ñeàu phuû ñònh luaät nhaân quaû cuûa nghieäp thieän aùc, cho neân phaùi naøy giaûi thích cuõng khoâng ñöôïc thoâng suoát. E.- TAÂM VAÄT NHÒ NGUYEÂN LUAÄN: Taâm thì ôû beân trong laø phaàn nhaän thöùc cuûa chuùng ta vaø vaät thì ôû beân ngoaøi laø chæ cho taát caû toaøn dieän cuûa töï nhieân. Phaùi Taâm Vaät Nhò Nguyeân Luaän chuû tröông raèng, taát caû ngoaïi caûnh ñeàu laø ñoái töôïng cuûa YÙ Thöùc chuùng ta. Ngoaïi caûnh thì thuoäc veà vaät vaø YÙ Thöùc cuûa chuùng ta thì thuoäc veà taâm. Khi chuùng ta xem thaáy moät ñoùa hoa, YÙ Thöùc luùc ñoù lieàn khôûi leân quan nieäm ( hoaëc khaùi nieäm ) veà moät loaïi hoa. Söï khôûi leân quan nieäm ñoù cuûa YÙ Thöùc thì thuoäc veà taâm. Coøn quan nieäm veà ñoùa hoa kia laø caên cöù nôi toan dieän cuûa ñoùa hoa beân ngoaøi ñeå sanh khôûi thì thuoäc veà vaät. Söï nhaän thöùc cuûa chuùng ta laø hieåu bieát toaøn dieän cuûa ñoùa hoa vaø söï hieåu bieát ñaây veà ñoùa hoa ñöôïc phaùt sanh töø nôi quan nieäm. Chuùng ta sôû dó ñeà caäp ñeán ngoaïi vaät vaø noäi taâm laø noùi leân söï quan heä laãn nhau khoâng theå phaân ly cuûa chuùng. Moät hoïc phaùi caên cöù nôi söï quan heä laãn nhau giöõa ngoaïi vaät vaø noäi taâm ñeå thaønh laäp chuû thuyeát Taâm Vaät Nhò Nguyeân Luaän. Taâm Vaät Nhò Nguyeân Luaän laø trình baøy boån nguyeân cuûa vaïn phaùp, laø baûn theå cuûa vuõ truï. Loái lyù luaän cuûa phaùi naøy so vôùi hoïc thuyeát Saéc Taâm Huaân Taäp Hoå Töông ( Saéc vaø Taâm quan heä laãn nhau trong söï huaân taäp ) cuûa Tieåu Thöøa Kinh Löôïng Boä thì hôi
61
gioáng nhau. Saéc Taâm hoå töông laøm nhaân laø thuoäc veà Chuûng Töû Luaän. Taâm Vaät Nhò Nguyeân Luaän chæ caên cöù nôi Khoa Hoïc Töï Nhieân vaø Sinh Lyù Hoïc ñeå giaûi thích. Theo hoï, chuùng ta nhaän thöùc moät ngoaïi vaät naøo, nhö moät ñoùa hoa chaúng haïn, laø phaûi nhôø ñeán baûn thaân cuûa ñoùa hoa ñoù vaø cuõng phaûi nhôø ñeán quan heä cuûa quang tuyeán,..v..v.... ñem aûnh töû cuûa ñoùa hoa noùi treân vaøo trong Nhaõn Caàu. AÛnh töû cuûa ñoùa hoa trong Nhaõn Caàu lieàn xuyeân qua Nhaõn Moâ ñeå ñeán nôi Thaàn Kinh con maét vaø aán vaøo nôi con maét. Ngay luùc ñoù, YÙ Thöùc khôûi leân söï nhaän thöùc (quan nieäm) veà ñoùa hoa aûnh töû ñöôïc aán vaøo nôi con maét. Tieáp theo Thaàn Kinh con maét laïi ñem söï nhaän thöùc veà ñoùa hoa cuûa YÙ Thöùc truyeàn ñeán ( hoaëc cung caáp ñeå baùo caùo ) Thaàn Kinh Ñaïi Naõo. Nôi ñaây, söï nhaän thöùc veà ñoùa hoa cuûa YÙ Thöùc trình töï hoaøn thaønh. YÙ Thöùc taïo ra hoaëc truyeàn xuaát quan nieäm veà moät loaïi hoa laø thuoäc veà Taâm. Coøn Thaàn Kinh con maét truyeàn vaøo Ñaïi Naõo söï nhaän thöùc veà ñoùa hoa cuûa YÙ Thöùc khoâng moät maûy may nghi vaán laø thuoäc veà taùnh chaát cuûa Cô Giôùi. Rieâng vaán ñeà söï taùc duïng cuûa ñoùa hoa noùi treân nhö theá naøo sau khi vaøo trong Trung Khu Ñaïi Naõo ñeå coù theå daãn phaùt moät loaïi khaùi nieäm cuûa YÙ Thöùc? Cho ñeán ngaøy nay chöa thaáy caùc nhaø Khoa Hoïc vaø caùc hoïc giaû Nhò Nguyeân Luaän giaûi thích10
. Söï bieán hieän taát caû vaïn phaùp cuûa Duy Thöùc giaûi thích thì hoaøn toaøn khoâng gioáng nhö loái giaûi thích ôû ñaây cuûa Taâm Vaät Nhò Nguyeân Luaän. F.- PHAÄT GIAÙO DUY THÖÙC DUYEÂN KHÔÛI LUAÄN:
10 Phaät Phaùp Tónh Yeáu cuûa Vöông Quyù Ñoàng.
62
Duy Thöùc Hoïc cuûa Phaät Giaùo vaø caùc Trieát Hoïc vöøa ñeà caäp ôû treân thì hoaøn toaøn khoâng gioáng nhau. Heä thoáng luaän lyù cuûa Duy Thöùc sau naøy seõ theo thöù lôùp töôøng thuaät. Trong ñaây xin trình baøy toång quaùt moät vaán ñeà. Kinh noùi: “Vaïn phaùp duy thöùc, ba coõi duy taâm, taát caû ñeàu do taâm taïo”. Caên cöù nôi lôøi noùi naøy, ngöôøi ta voäi cho raèng Duy Thöùc chuû tröông khoâng coù ngoaïi caûnh. Thaät ra Duy Thöùc ñoái vôùi theá giôùi vaø söï vaät ngoaïi caûnh ñeàu khoâng phuû ñònh söï toàn taïi cuûa chuùng. Theo Duy Thöùc, söï sanh khôûi vaïn phaùp trong theá gian ñeàu bò aûnh höôûng raát lôùn naêng löïc cuûa Taâm Thöùc. Nhöng khoâng theå cho raèng söï sanh khôûi vaïn phaùp duy nhaát chæ coù Taâm Thöùc saùng taïo. Taâm Thöùc chaúng qua laø moät caùi voøng troïng yeáu, moät caùi voøng coù naêng löïc cuûa nhaân duyeân trong söï sanh khôûi vaïn phaùp maø thoâi. Neáu cho raèng Taâm Thöùc laø yeáu toá chính trong söï sanh saûn caùc phaùp thì Taâm Thöùc cuûa chuùng ta phaûi nhôø vaøo caùc quan heä ( Duyeân ) nhö caên, caûnh, aùnh saùng,..v..v..... thuoäc vaät chaát ñeå sanh khôûi. Luaän thuyeát treân ñaây thuoäc veà Nhò Nguyeân Luaän vaø Ña Nguyeân Luaän. Nhöng thöïc teá cho thaáy Thöùc vaø Caûnh khoâng theå taùch rôøi nhau, töø ñoù noùi raèng ngoaøi Thöùc khoâng coù caûnh vaø Thöùc ñoùng vai troø thuø thaéng neân goïi laø Duy Thöùc. Duy Thöùc xem troïng ñaïo lyù Duyeân Sanh, cho neân tuyeät ñoái khoâng chuû tröông chæ coù Thöùc toàn taïi vaø phuû ñònh söï toàn taïi cuûa taát caû khaùch quan. Hoïc thuyeát cuûa Duy Thöùc coù theå cho laø Taâm Caûnh Hôïp Nhaát Luaän. Trong caùc hoïc thuyeát ñöôïc xem qua ôû treân, Phaät Hoïc, ñaëc bieät Duy Thöùc Hoïc laø moân hoïc lyù trí vaø noù khoâng phaûi laø Toâng Giaùo. Duy Thöùc Hoïc, neáu nhö cho laø Toâng Giaùo thì thuoäc veà Toâng Giaùo lyù trí vaø nhaát ñònh khoâng phaûi laø Toâng Giaùo meâ tín. Duy Thöùc Hoïc, Trieát Hoïc vaø Khoa Hoïc ñeàu raát töông ñaéc vôùi nhau. Duy Thöùc Hoïc coù theå söûa chöõa söï sai laàm cuûa tö töôûng, coù theå caûi chính nhöõng lyù luaän xuyeân taïc. Cho neân ngöôøi nghieân cöùu Duy Thöùc Hoïc khoâng chæ phaùt döông
63
Phaät Hoïc vaø coøn xöông minh khoa Trieát Hoïc caøng theâm thaêng tieán. Vì nguyeân nhaân ñoù, gaàn boán möôi naêm nay, caùc giôùi hoïc thuaät raát chuù yù ñeán Duy Thöùc Hoïc cuûa Phaät Hoïc.
64
CHÖÔNG III LÒCH SÖÛ PHAÄT HOÏC TRUNG QUOÁC XEM DUY THÖÙC HOÏC I.- QUAN NIEÄM KHAÙI LÖÔÏC VEÀ LÒCH SÖÛ PHAÄT HOÏC TRUNG QUOÁC: Caên cöù treân phöông dieän Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa, Duy Thöùc Hoïc taïi Trung Quoác laø moät toâng phaùi voâ cuøng quan troïng, toâng phaùi raát chuù troïng veà lyù hoïc vaø cuõng raát quan heä vôùi caùc toâng phaùi khaùc treân laõnh vöïc lyù hoïc. ÔÛ ñaây, chuùng ta neân baét ñaàu töø nôi söï thaät veà lòch söû cuûa Phaät Hoïc Trung Quoác ñeå nghieân cöùu Duy Thöùc Hoïc, nghóa laø chuùng ta phaûi caên cöù toång quaùt veà quaù trình phaùt trieån cuûa Phaät Hoïc Trung Quoác ñeå tìm hieåu Duy Thöùc Hoïc. A.- QUAN NIEÄM KHAÙI LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÄT GIAÙO TÖØ ÑÔØI ÑÖÔØNG TRÔÛ VEÀ TRÖÔÙC:
65
Caùc hoïc giaû caän ñaïi coù nhieàu thuyeát khaùc nhau veà nieân ñaïi Phaät Giaùo truyeàn vaøo Trung Quoác. Chung quy hoï ñeàu cho raèng, nieân ñaïi Phaät Giaùo truyeàn vaøo Trung Quoác laø vaøo khoaûng naêm Vónh Bình thöù 10 ñôøi Ñoâng Haùn. Phaät Giaùo phaùt xuaát töø AÁn Ñoä, xuyeân qua Taây Vöïc vaø truyeàn vaøo Trung Quoác. Phaät Giaùo trong thôøi kyø naøy ñöôïc xem laø moät thöù vaên hoùa ngoaïi lai, maëc duø caùc nhaø truyeàn giaùo chæ chuù troïng veà söï phieân dòch maø thoâi. Caùc nhaø phieân dòch cuûa Phaät Giaùo khai môû ñaàu tieân keå töø cuoái nhaø Haùn goàm coù An Theá Cao, Chi Laâu Ca Saám ( hoï ñeán Laïc Döông vaøo Kyû Nguyeân 167 Taây Lòch ). Ñeán thôøi Tam Quoác, laïi coù theâm caùc nhaø phieân dòch nhö Chi Khieâm, Khöông Taêng Hoäi, Duy Kyø Nan,..v..v.... Caùc kinh ñieån ñöôïc phieân dòch trong thôøi kyø naøy laø Luïc Ñoä Taäp Kinh, Phaùp Cuù Kinh,..v..v..... Söï nghieäp phieân dòch cuûa Phaät Giaùo daàn daàn chieám ñòa vò phaùt trieån. Quoác gia tuy ôû thôøi kyø chieán loaïn, nhöng nhaân daân trong nöôùc töø töø tieáp nhaän Phaät Giaùo môùi ñeán moät caùch an laïc. ÔÛ thôøi Taây Taán, tuy quoác gia vöøa môùi oån ñònh, nhöng hoïc phong cuûa Phaät Giaùo ñaõ ñöùng vöõng trong thôøi Tam Quoác. Phaät Giaùo ñaõ ñöôïc trieàu ñình vaø nhaân daân tín ngöôõng theo. Caùc cao taêng Taây Vöïc noái goùt nhau ñeán Trung Quoác tieáp tuïc giôùi thieäu moùn aên tinh thaàn môùi. Cho neân keå töø ñaây trôû veà tröôùc, söï nghieäp phieân dòch raát thaïnh haønh. Caùc dòch giaû ñaùng keå nhaát cuûa thôøi Taây Taán nhö ngaøi Truùc Phaùp Hoä, ngöôøi Taây Vöïc ñeán Tröôøng An vaø Laïc Döông ( naêm 366 Taây lòch ). Caùc kinh do ngaøi phieân dòch töø chöõ Phaïn ra chöõ Haùn goàm coù: Kinh Quang Taùn, Kinh Voâ Löôïng Thoï, Kinh Thaäp Ñòa, Kinh Ñaïi Ai, Kinh Baùt Neâ Hoaøn,..v..v..... Coøn ngaøi Truùc Phaùp Lan dòch Kinh Baùt Nhaõ,..v..v... Ñeán thôøi Ñoâng Taán, Phaät Giaùo sôû dó ñöôïc hoaèng truyeàn roäng lôùn laø nhôø caùc Ñaïi Ñöùc ngöôøi Taây Vöïc ñeán Tröôøng An
66
khai môû, nhö ngaøi Phaät Ñoà Tröøng giaûng Thieàn Hoïc, ngaøi Cöu Ma La Thaäp giaûng Kinh Baùt Nhaõ, ngaøi Taêng Giaø Ñeà Baø dòch Tyø Ñaøm. Ñaùng keå nhaát, caùc cao taêng cuûa ngöôøi Ñoâng Taán xuaát hieän nhö Di Thieân Thích Ñaïo An ngöôøi thaáy xa hieåu roäng, Phaùp sö Hueä Vieãn toå saùng laäp phaùi Tònh Ñoä vaø boán nhaø Trieát Hoïc uyeân thaâm cuûa phaùi La Thaäp laø ngaøi Ñaïo Sinh, ngaøi Taêng Trieäu, ngaøi Ñaïo Dung vaø ngaøi Taêng Dueä. Söï phieân dòch cuûa Phaät Giaùo trong thôøi kyø naøy goàm coù Kinh Luaän cuûa Tieåu Thöøa vaø Ñaïi Thöøa. Toaøn boä ba Taïng cuûa Tieåu Thöøa chæ dòch xong A Haøm, Luaät Boä vaø Thaønh Thaät,..v..v..... Nhöng ba Taïng Kinh Luaän cuûa Ñaïi Thöøa thì ñaõ dòch Thieàn Hoïc, Phaùp Hoa, Kim Cang, Baùt Nhaõ, Tam Luaän,..v..v..... Cho thaáy Kinh Luaän cuûa Tieåu Thöøa vaø Ñaïi Thöøa xem qua thaät laø phong phuù vöôït böïc chöa töøng coù. Cuõng trong thôøi kyø naøy, ngaøi Ñaïo An ñeà xöôùng Luaät Hoïc aùp duïng cho Thieàn Hoïc ñeå ñaïi chuùng haønh trì. Ngoaøi ra, ngaøi La Thaäp vaø caùc ñeä töû cuûa ngaøi hoaèng döông Tam Luaän, Baùt Nhaõ, Thaønh Thaät. Rieâng Hoïc Thuaät Trung Quaùn vöøa môùi thaønh laäp toâng phaùi taïi Trung Quoác. Hôn nöõa, Phaùp Hoa cuûa ngaøi La Thaäp laïi nhôø caùc baäc cao taêng nhö: Hueä Vaên, Hueä Tö, Trí Giaû tuyeân döông thaønh toâng phaùi. Hoïc phong cuûa nhöõng heä phaùi noùi treân raát thaïnh haønh taïi Kinh Laïc Gian nôi Giang Baéc. Coøn ôû Giang Nam, ngaøi Tueä Vieãn laïi caên cöù nôi Toâng Baùt Nhaõ ñeå phaùt huy Toâng Tònh Ñoä. Ngaøi Taêng Giaø Ñeà Baø dòch thuaät vaø hoaèng truyeàn A Tyø Ñaøm. Coù theå noùi phong traøo nghieân cöùu Phaät Hoïc trong thôøi kyø naøy caøng theân thaïnh haønh vaø vöôït böïc hy höõu. Hôn nöõa laïi coù moät ngöôøi ñaëc bieät thaät ñaùng ñeà cao treân heát, ñoù chính laø löu hoïc sinh Phaùp Hieån. Ngaøi Phaùp Hieån laø ngöôøi duy nhaát cuûa Trung Quoác, ñaõ thaønh coâng moät caùch veû vang taïi AÁn Ñoä trong thôøi gian du hoïc.
67
Ngaøi chaúng nhöõng coù coâng khoâng nhoû ñoái vôùi Phaät Giaùo Trung Quoác vaø AÁn Ñoä, ñoàng thôøi cuõng ñem laïi cho Trung Quoác moät khích leä heát söùc to lôùn trong vieäc coâng taùc thaùm hieåm Taây Phöông caän ñaïi. Keá ñeán laø Phaät Giaùo trong thôøi ñaïi Nam Baéc Trieàu. Tröôùc heát trong thôøi Nam Trieàu, caùc vò taêng Taây Vöïc töø phöông ñoâng ñeán raát nhieàu, nhö ngaøi Ñaøm Ma Maät Ña ngöôøi nöôùc Keá Taân, ngaøi Cöông Löông Da Xaù, ngaøi Caàu Na Baït Ma, ngaøi Taêng Giaø Baït Ma, ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma, ngaøi Tam Taïng Chaân Ñeá,..v..v.... Trong soá naøy chæ coù hai ngaøi coù coâng raát lôùn trong vieäc phaùt huy hai tö töôûng Thieàn vaø Duy Thöùc noåi tieáng laø ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma ngöôøi kieán laäp Thieàn Toâng vaø ngaøi Tam Taïng Chaân Ñeá ngöôøi ñaàu tieân truyeàn dòch vaø thieát laäp Caâu Xaù Toâng. Luùc baáy giôø, danh taêng cuûa Nam Trieàu goàm coù: ngaøi Hueä Vaên, ngaøi Hueä Tö, ngaøi Trí Giaû,..v..v..... kieán laäp Chæ Quaùn vaø saùng laäp Thieân Ñaøi Toâng ( Thieân Thai Toâng ). Ngaøi Hueä Khaû,..v..v..... truyeàn thöøa Thieàn Toâng. Hoïc giaû Chaân Ñeá thieát laäp Nhieáp Luaän Toâng ( veà sau Toâng naøy môû ñaàu cho Duy Thöùc Toâng ). Ngoaøi ra, Ngaøi Hueä Quaùn vaø ngaøi Taï Linh Vaän laïi thieát laäp Nieát Baøn Toâng. Söï thaïnh haønh nghóa hoïc cuûa Löôõng Taán thì vaãn baát dieät trong thôøi ñaïi naøy. Tieáp theo trong thôøi Baéc Trieàu, ngaøi Ñaøm Voâ Saám ( naêm 412 ) dòch Kinh Ñaïi Nieát Baøn, Kinh Kim Quang Minh, Kinh Laêng Nghieâm,..v..v..... Ngaøi Boà Ñeà Löu Chi ( naêm 508 ), ngaøi Phaät Ñaø Phieán Ña ( naêm 525 ), ngaøi Laëc Na Baït Ñeà ( 508 ) cuøng nhau dòch Thaäp Ñòa Kinh Luaän vaø Duy Thöùc Luaän cuûa ngaøi Voâ Tröôùc vaø ngaøi Theá Thaân. Nhöõng kinh luaän naøy veà sau ñöôïc truyeàn ñeán ñaát Baéc. Keá tieáp ngaøi Hueä Quang nghieân cöùu Luaät Töù Phaàn vaø thaønh laäp Luaät Toâng ( Hoaøng Söû, Döông Söû vaø Toâng Phaùi Nguyeân Löu ).
68
Theo Lòch Söû Phaät Giaùo Trung Quoác, keå töø baét ñaàu du nhaäp cho ñeán thôøi Nam Baéc Trieàu, 600 naêm ñoù coù theå cho laø thôøi ñaïi tieáp nhaän Phaät Giaùo. Thöù ñeán thôøi ñaïi Tuøy Ñöôøng ñöôïc goïi laø thôøi ñaïi Phaät Giaùo dung hoùa. Ñaëc bieät hôn, thôøi ñaïi Toáng Minh môùi chính laø thôøi ñaïi Phaät Giaùo chaân chaùnh. Phaät Giaùo trong thôøi ñaïi naøy trôû thaønh moät thöù huyeát maïch cuûa vaên hoùa Trung Quoác khoâng theå phaân ly. Rieâng Duy Thöùc Hoïc trong thôøi kyø Phaät Giaùo du nhaäp Trung Quoác, nghóa laø trong khoaûng 500 naêm ñaàu, tröôùc ngaøi Chaân Ñeá, thaønh thaät maø noùi khoâng coù daáu veát naøo caû cuûa moät hoïc phaùi. Nguyeân do nhöõng ñieån tích thaønh laäp Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc hoaøn toaøn khoâng thaáy ghi laïi. Maõi ñeán thôøi Tuøy Ñöôøng, Phaät Giaùo goàm coù 8 Toâng vaø 10 Phaùi bao haøm Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa, Hieån Giaùo vaø Maät Giaùo cuøng nhau phaùt trieån. AÙnh hoa röïc rôõ chöa ñuû ñeå chöùng minh cho söï thaïnh haønh cuûa Phaät Giaùo Trung Quoác. Keå töø ñaây Phaät Giaùo coù theå noùi thöøa söùc soáng ñi leân sau naøy. B.- QUAN NIEÄM KHAÙI LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÄT GIAÙO TÖØ ÑÔØI ÑÖÔØNG TRÔÛ VEÀ SAU: Phaät hoïc Trung Quoác töø ñôøi Ñöôøng trôû veà sau, bao quaùt taát caû goàm coù boán phaùi ( Thieàn, Tònh, Giaùo, Luaät ), hoaëc naêm phaùi ( Thieàn, Tònh, Giaùo, Luaät, Maät ). Taêng chuùng cuûa ñaïi ña soá Töï Vieän trong thôøi kyø naøy chaúng tham thieàn thì nieäm Phaät, chaúng nieäm Phaät thì tham thieàn vaø vaán ñeà toâng phaùi khoâng ôû trong phaïm vi höùng thuù cuûa hoï. Vaán ñeà “ Giaùo Toâng ” cuûa thôøi nhaø Ñöôøng thì bao goàm caû boán Toâng nhö: Thieân Ñaøi ( Thieân Thai ), Hieàn Thuû ( Hoa Nghieâm ), Tam Luaän vaø Duy Thöùc. Coøn hai Toâng nhö: Caâu Xaù vaø Thaønh Thaät cuûa Tieåu
69
Thöøa thì cuõng coù coâng ñöùc lôùn trong vieäc cuøng luùc thi ñua nghieân cöùu. Töø thôøi nhaø Toáng trôû veà sau ( goàm boán trieàu ñaïi: Toáng, Nguyeân, Minh, Thanh ), Trung Quoác giaûng “ Giaùo Toâng ” ñeàu söû duïng Thieân Ñaøi Toâng ( Thieân Thai Toâng ) vaø Hieàn Thuû Toâng ( Hoa Nghieâm Toâng ) laøm chuû yeáu. Nhöng Tam Luaän Toâng, Duy Thöùc Toâng, Caâu Xaù Toâng,..v..v..... thì khoâng coù ngöôøi quan taâm ñeán11
. Rieâng hai Toâng Tam Luaän vaø Duy Thöùc taïi Hoäi Xöông, ñaõ bò phaùp naïn cuûa Voõ Toâng ñôøi Ñöôøng huûy dieät heát nhöõng taøi lieäu chuù sôù veà ñieån tích. Ñaõ khoâng coøn ñieån tích chaân thaät vaø laïi khoâng coù nhaân taøi truyeàn thöøa ñeå phuïc höng, hai Toâng naøy trôû neân mai moät. Maët khaùc, Thieân Ñaøi Toâng vaø Hieàn Thuû Toâng thì chuù troïng nôi giaùo quaùn hôn, nghóa laø giaùo lyù ñaët naëng nôi söï thöïc haønh quaùn chieáu nhieàu hôn. Traùi laïi, Tam Luaän Toâng vaø Duy Thöùc Toâng thì chuù troïng nôi giaùo lyù. Phöông phaùp quaùn haïnh cuûa Thieân Ñaøi Toâng vaø Hieàn Thuû Toâng maëc duø khoâng kinh ñieån nhöng coøn coù theå truyeàn thöøa. ÔÛ ñaây giaùo lyù cuûa Tam Luaän Toâng vaø Duy Thöùc Toâng neáu nhö khoâng ñieån tích thì dieäu lyù khoù lieãu tri. Hôn nöõa, hoïc thuyeát cuûa hai Toâng Thieân Ñaøi vaø Hieàn Thuû thì raát gaàn vôùi tö töôûng cuûa Laõo Trang. Cho thaáy, nhöõng vò saùng laäp hai Toâng Thieân Ñaøi vaø Hieàn Thuû ñeàu caên cöù nôi tö töôûng phaùt trieån cuûa ngöôøi Trung Quoác, leõ dó nhieân, saûn phaåm tö töôûng dung hôïp cuûa Trung AÁn deã cho 11 Cuoái nhaø Minh vaø nhaø Thanh, hoïc phaùi Duy Thöùc tuy coù ngöôøi giaûng giaûi, nhö ngaøi Linh Phong, Ngaãu Ích coù tröôùc taùc Thaønh Duy Thöùc Luaän Taâm Yeáu. Coøn thôøi nhaø Thanh, caùc ngaøi nhö: Thieäu Giaùc, Trí Toá, ..v..v…. cuõng coù tröôùc taùc Thaønh Duy Thöùc Luaän AÂm Höôûng Boà Di, ..v..v…. Nhöng roát cuoäc hoïc phaùi naøy chæ aûnh höôûng thö thôùt vaøi nôi, that laø thieáu soùt ñaùng tieác.
70
ngöôøi Trung Quoác tieáp nhaän. Ñaõ vaäy, caên cöù nôi ñòa dö thaønh laäp toâng phaùi, hai Toâng Thieân Ñaøi vaø Hieàn Thuû ñeàu ñöôïc xaây döïng nôi Trung Thoå. Coøn hai Toâng Tam Luaän vaø Duy Thöùc ñeàu phaùt nguoàn töø AÁn Ñoä laïi ñöôïc mang vaøo Trung Quoác trong luùc tö töôûng cuûa ngöôøi Trung Quoác chöa tieáp nhaän vaø dung hoùa. Cho neân sau phaùp naïn taïi Hoäi Xöông, moät khi khoâng coøn ñieån tích vaø cuõng khoâng coøn ai keá thöøa, thaønh thöû sôû hoïc cuûa hai Toâng naøy trôû neân bò mai moät luoân. Ñaëc bieät hôn hai Toâng Thieân Ñaøi vaø Hieàn Thuû thì khoâng gioáng tình theá nhö hai Toâng Tam Luaän vaø Duy Thöùc. “ Giaùo Hoïc ” cuûa hai Toâng naøy vaãn coøn truyeàn thöøa töø ñôøi Trieäu vaø ñôøi Toáng trôû veà sau. Thieân Ñaøi Toâng thì duøng Kinh Phaùp Hoa laøm chuû yeáu vaø Hieàn Thuû Toâng thì duøng Kinh Hoa Nghieâm laøm chuû yeáu. Trong khoaûng thôøi gian töø ñôøi Toáng cho ñeán cuoái ñôøi Thanh vaø ñaàu Daân Quoác, ngöôøi Trung Quoác nghieân cöùu Phaät Hoïc, ngoaïi tröø hai Toâng Tònh Ñoä vaø Thieàn, ñeàu hoïc taäp giaùo nghóa caùc toâng phaùi, nhaát laø 19 nhaân vaät nghieân cöùu Thieân Ñaøi Toâng vaø Hieàn Thuû Toâng. Ñaùng chuù yù nhaát, ngoaøi hai loaïi Kinh chuû yeáu laø Kinh Phaùp Hoa vaø Kinh Hoa Nghieâm, ngöôøi cuûa hai Toâng Thieân Ñaøi vaø Hieàn Thuû ñeàu giaûng giaûi caùc Kinh khaùc nhö: Kinh Nieát Baøn, Kinh Laêng Nghieâm, Kinh Duy Ma, Kinh Vieân Giaùc, Kinh Kim Cang, Kinh Phaïm Voõng, Kinh Di Ñaø, Luaät Töù Phaàn,..v..v.... Hoï laïi coøn trình baøy ñieån tích toâng yeáu veà giaùo nghi ( nghi thöùc giaùo lyù ) cuûa boán phaùi ( Thieàn, Tònh, Giaùo, Luaät ) hoaëc giaùo nghi cuûa naêm phaùi ( Thieàn, Tònh, Giaùo, Luaät, Maät). Neáu nhö tröø nhöõng kinh ñieån naøy ra, hoï ñaâu coøn coù chi ñeå giaûng giaûi vaø vaên chöông giaûng giaûi nhöõng kinh ñieån treân cuûa hoï ñeàu coù khaéc baûn ñeå löu laïi. Nhöõng Töï Vieän cuûa Giaùo Toâng sôû dó goïi laø Giaûng Töï nhaèm ñeå phaân bieät vôùi Thieàn Töï vaø Luaät Töï. Giaûng Töï nghóa laø
71
nhöõng cô sôû maø Giaùo Toâng thöôøng söû duïng ñeå giaûng thuyeát nhöõng kinh giaùo. Ñeà caäp ñeán Tam Luaän Toâng vaø Duy Thöùc Toâng taïi Trung Quoác, maõi ñeán ñaàu naêm Daân Quoác, hai Toâng naøy môùi ñöôïc hoài sinh. Nhöõng kinh luaän chuù sôù veà hai Toâng naøy cuõng ñöôïc mang töø Nhaät Baûn veà Trung Quoác laøm taøi lieäu nghieân cöùu. Nhôø ñoù caùc hoïc giaû danh tieáng cuûa Trung Quoác môùi ñoå xoâ nghieân cöùu ñeán. Söï phuïc höng cuûa hai Toâng Tam Luaän vaø Duy Thöùc taïi Trung Quoác khoâng ngoaøi 340 naêm gaàn ñaây maø thoâi! Kinh caên baûn cuûa Duy Thöùc Hoïc goàm saùu loaïi, nhöng trong ñoù Kinh Giaûi Thaâm Maät laø quan troïng nhaát. Kinh naøy caên cöù nôi naêm Phaùp, ba Töï Taùnh, taùm Thöùc vaø hai Voâ Ngaõ laøm toâng yeáu. Rieâng Tam Luaän Toâng thì goàm coù nhöõng boä luaän caên baûn nhö: Trung Luaän, Baùch Luaän, Thaäp Nhò Moân Luaän,..v..v..... Hôn nöõa Toâng naøy laïi coøn tham khaûo theâm Ñaïi Trí Ñoä Luaän ñeå boå sung giaùo nghóa, thöôøng goïi laø Töù Luaän. Tam Luaän Toâng thì caên cöù treân nghóa Khoâng saâu thaåm cuûa Kinh Baùt Nhaõ laøm toâng yeáu. Ngoaøi boán toâng phaùi nhö: Thieàn, Tònh, Giaùo, Luaät ñaõ ñöôïc neâu ôû tröôùc, Trung Quoác coøn coù theâm moät toâng phaùi nöõa laø Maät Toâng. Maät Toâng thì chuyeân nghieân cöùu giaùo lyù bí maät. Toâng naøy thöôøng y cöù theo caùc Kinh nhö: Kinh Ñaïi Nhaät, Kinh Toâ Taát Ñòa, Kinh Kim Cang Ñænh laøm toâng yeáu. Maät Toâng coù hai ñaïi boä moân: Giaùo Töôùng vaø Söï Töôùng. Giaùo Töôùng nghóa laø caên cöù nôi söï töôùng cuûa Toâng naøy ñeå nghieân cöùu giaùo lyù. Söï Töôùng cuûa toâng naøy laø kieán laäp Ñaøn Traøng ñeå tu trì taát caû nghi thöùc cuûa Tam Maät. Taát caû nghi thöùc ñeàu laø töôïng tröng chaân lyù vaïn höõu cuûa giaùo töôùng giaûi thích. Maät
72
Toâng raát thaïnh haønh trong thôøi ñaïi nhaø Ñöôøng cuõng nhö nhaø Toáng vaø sau ñoù thì maát chaân truyeàn. Ngöôøi ñôøi Ñöôøng ñaõ chuù sôù taát caû nghi thöùc Bí Boån cuûa Maät Toâng vaø nhöõng nghi thöùc naøy ñeàu bò thaát truyeàn töø nôi Nhaät Baûn. Do ñoù, sôû hoïc cuûa Maät Toâng nôi Trung Quoác khôûi ñaàu töø nhaø Thanh vaø nhaø Minh cho ñeán sau naøy ñeàu bò mai moät luoân12. Toâng naøy chæ coøn löu laïi nghi thöùc Du Giaø Dieãm Khaåu vaø Moâng Sôn Thí Thöïc,..v..v..... ñeå cho caùc sö öùng phoù bieåu dieãn haùt xöôùng. Maät Toâng cuõng thuoäc veà “ Giaùo Toâng ”, nguyeân vì chuû yeáu cuûa Toâng naøy laø chuù troïng söï thoâng ñaït nôi Giaùo Töôùng. Nhöng Giaùo Töôùng khoâng roõ raøng thì Söï Töôùng khoâng theå truyeàn thoï. Vaû laïi, vaán ñeà truyeàn thöøa caùch tu trì suûa Söï Töôùng laïi chuù troïng vò sö thöøa keá vaø mieäng cuûa vò sö ñoù tröïc tieáp trao truyeàn giaùo chæ. Ñaây cuõng laø phaùp moân haønh trì vaø phaùp moân naøy do ngöôøi tu chöùng chæ huy. Töø ñaây trôû veà tröôùc, taùm toâng phaùi ñaïi thöøa nhö: Thieàn, Tònh, Luaät, Maät , Thieân Ñaøi, Hieàn Thuû, Tam Luaän, Duy Thöùc ñaõ ñöôïc trình baøy qua vaø ngoaøi taùm toâng phaùi ñaây, Phaät Hoïc Trung Quoác coøn coù hai hoïc phaùi nöõa laø Caâu Xaù Toâng vaø Thaønh Thaät Toâng. Keå töø ñôøi Ñöôøng cho ñeán sau naøy, Phaät Giaùo Trung Quoác bình thöôøng khoâng thaáy ai baøn ñeán hai toâng phaùi treân13. Taïi bôûi Caâu Xaù vaø Thaønh Thaät laø hai toâng phaùi cuûa Tieåu Thöøa vaø cuõng thuoäc veà “ Giaùo Toâng ”. Caùc giôùi Phaät Hoïc Trung Quoác töø xöa ñeán nay ñeàu thieân troïng veà Ñaïi Thöøa vaø quan nieäm khinh thöôøng Tieåu Thöøa. Ñaây laø söï ngoä 12 Ba trieàu ñaïi Nguyeân Minh vaø Thanh, Laït Ma Giaùo cuûa Taây Taïng tuy coù truyeàn vaøo Trung Quoác, nhöng chæ ôû cung ñình. Giaùo phaùi naøy chæ löu truyeàn cho ngöôøi Maõn, ngöôøi Moâng thuoäc giai caáp thoáng trò vaø ñoái vôùi quaõng ñai quaàn chuùng ngöôøi Haùn thì khoâng coù aûnh höôûng ñeán. 13 Caâu Xaù Quang Kyù Töï cuûa AÂu Döông Tieäm trình baøy: “Caâu Xaù xöng laø Hoïc Phaùi maø khoâng xöng laø Toâng Phaùi”.
73
nhaän sai laàm. Ngaøy nay chuùng ta cuõng neân boû ñi quan nieäm sai laàm ñoù. Ñuùng hôn Phaät Giaùo Tieåu Thöøa môùi thaät söï laø Phaät Giaùo caên baûn cuûa nguyeân thæ. Giaùo nghóa cuûa Phaät Giaùo naøy môùi chính thaät nôi mieäng Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni ñích thaân noùi ra. Theá neân giaùo nghóa cuûa hai toâng Caâu Xaù vaø Thaønh Thaät moät laàn nöõa cuõng xin ñöôïc chieáu coá ñeå töôøng thuaät laïi moät caùch tæ mæ hôn. Hai Toâng phaùi Tieåu Thöøa vaø taùm Toâng phaùi Ñaïi Thöøa coäng chung laïi thaønh möôøi Toâng phaùi cuûa Phaät Giaùo Trung Quoác. So saùnh vôùi Hoïc phaùi Duy Thöùc, möôøi Toâng phaùi noùi treân coù quan heä maät thieát nhö theá naøo? Leõ dó nhieân treân tinh thaàn dung thoâng vaø hoå trôï laãn nhau cuûa Phaät Giaùo, Hoïc phaùi Duy Thöùc nhaát ñònh quan heä maät thieát vôùi möôøi Toâng phaùi noùi treân, nhöng khoâng phaûi quan heä nhau vôùi taùnh caùch ñoái laäp nhö nöôùc vaø löûa. Huoáng chi Hoïc phaùi Duy Thöùc laø nguoàn suoái tö töôûng hoïc thuyeát cuûa nhöõng Toâng Phaùi noùi treân vaø cuõng laø caên nguyeân cuûa Phaät noùi. Ngöôøi nghieân cöùu Phaät Hoïc cuõng neân ñaëc bieät chuù yù ñeán söï kieán giaûi cuûa Hoïc phaùi Duy Thöùc. Ngöôøi nghieân cöùu khoâng neân khö khö giöõ neáp cuõ, phaân ngaønh, ñònh loaïi vaø cuõng khoâng neân ñoùng khung söï quan heä, baøi xích söï hoå töông, phaân loaïi soâng ngoøi ñeå uoáng nöôùc. Chuùng ta neân bieát raèng ñaïo lyù löôïng nöôùc soâng ngoøi tuy khaùc nhau traïng thaùi, nhöng chung quy ñeàu chaûy veà bieån caû. Neáu hieåu roõ ñieåm naøy, chuùng ta nhaän bieát giöõa caùc Toâng phaùi Phaät Hoïc Trung Quoác ñeàu coù söï hoå trôï laãn nhau ñeå thaønh laäp, hoå trôï laãn nhau ñeå phaùt minh vaø hoå trôï moät caùch bình ñaúng khoâng coù vaán ñeà cao thaáp ( toâi khoâng taùn thaønh taùc phong phaùn giaùo Tieåu Thöøa vaø Ñaïi Thöøa vöøa keå ). Hoïc phaùi Duy Thöùc chính laø moät trong taát caû Phaät Phaùp, leõ töï nhieân cuõng raát quan heä maät thieát vôùi möôøi Toâng phaùi noùi treân.
II.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ CAÙC TOÂNG PHAÙI: 74
Tröôùc heát chuùng ta ñeà caäp Duy Thöùc Hoïc quan heä vôùi hai hoïc phaùi Tieåu Thöøa vaø sau ñoù seõ so saùnh Duy Thöùc Hoïc quan heä ñeán caùc toâng phaùi Ñaïi Thöøa. A.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ CAÂU XAÙ: Caâu Xaù laø teân cuûa moät boä luaän vaø nguoàn goác cuûa teân naøy goïi cho ñuû laø A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù Luaän. A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù Luaän Trung Hoa dòch laø Ñoái Phaùp Taïng Luaän ( Luaän veà ñoái töôïng Phaùp Taïng ). Noäi dung cuûa Caâu Xaù Luaän nhaèm thuyeát minh Nhaân Khoâng Phaùp Höõu laøm toâng chæ. Boä luaän naøy raát quyù troïng nôi vieäc nghieân cöùu Phaät Hoïc. Ngöôøi nghieân cöùu Phaät Hoïc, tröôùc heát phaûi hoïc taäp Caâu Xaù Luaän. Caâu Xaù Luaän vöøa laø ñaàu moái, vöøa laø cô sôû, maø cuõng vöøa laø phöông phaùp nhaäp moân, laø tuaàn töï cuûa söï chöùng nghieäm, cuûa söï tín giaûi moät caùch roõ raøng vaø cuï theå. Kinh luaän thöôøng noùi, hoïc Phaät vaø tu haønh laø ñeå ñoaïn tröø phieàn naõo vaø caét ñöùt sanh töû. Noäi dung boä luaän naøy ñeàu caên cöù treân caùc boä Kinh A Haøm, caùc boä Luaät vaø nhaát laø caùc boä Luaän cuûa phaùi Höõu Boä ñeå thaønh laäp. Caâu Xaù Luaän trình baøy vaán ñeà ñoaïn tröø phieàn naõo vaø caét ñöùt sanh töû raát coù maïch laïc. Ngöôøi sô cô hoïc taäp Phaät Phaùp, neáu nhö khoâng chòu nghieân cöùu boä luaän naøy ñeå khai môû ñaàu tieân maø laïi ñi tham hoïc giaùo lyù Ñaïi Thöøa thì ngöôøi ñoù roát cuoäc thieáu haún caên baûn tö töôûng, nguyeân vì giaùo lyù Ñaïi Thöøa ñeàu caên cöù nôi Tieåu Thöøa ñeå thaønh taäp. Noùi chung, giaùo lyù trong caùc kinh luaän cuûa Tieåu Thöøa thì trình baøy raát roõ raøng vaø ngöôïc laïi giaùo lyù trong caùc kinh luaän cuûa Ñaïi Thöøa thì phaàn nhieàu trình baøy quaù toång quaùt. Yeáu nghóa cuûa ba Taïng Kinh Tieåu Thöøa ñeàu haøm chöùa trong boä luaän naøy. Caâu Xaù Luaän khoâng nhöõng chæ thuyeát minh roát raùo cuûa Phaät Phaùp maø laïi coøn trình baøy roõ raøng moät loaïi trieát hoïc toâng giaùo cuûa AÁn Ñoä. Taïi AÁn Ñoä, boä luaän naøy ñöôïc goïi laø Thoâng
75
Minh Luaän. Vaøo thôøi Löông vaø thôøi Traàn, thuoäc Kyû Nguyeân 548, ngaøi Chaân Ñeá ñeán Trung Quoác14
dòch Caâu Xaù Luaän. Ngaøi laø ngöôøi nghieân cöùu vaø chöùng ñaéc kim chæ nam cuûa A Tyø Ñaøm. Ñeán ñôøi Ñöôøng, ngaøi Huyeàn Trang dòch caùc boä luaän môùi goïi laø Taân Luaän. Söï nghieäp nghieân cöùu cuûa ngaøi Huyeàn Trang raát thaïnh haønh moät thôøi vaø ngaøi tröôùc taùc raát nhieàu taùc phaåm. Nhöõng taùc phaåm cuûa ngaøi coù tieáng taâm nhö laø Phoå Quang Kyù, Phaùp Baûo Löu, Vieân Huy Tuïng Sôù,..v..v..... Veà sau, söï suøng thöôïng Ñaïi Thöøa vaø vieäc chuù sôù bò thaát truyeàn laø lyù do cuõng taïi khoâng coù ngöôøi nghieân cöùu ñeán. Phaûi neân bieát roõ, Duy Thöùc Hoïc vaø Caâu Xaù Hoïc raát quan heä vôùi nhau nhö maùu thòt vaø xöông coát. Söï quan heä giöõa Duy Thöùc Hoïc vaø Caâu Xaù Hoïc toùm löôïc coù hai ñieåm chính sau ñaây: 1)- Phaùp Töôùng Cuûa Caâu Xaù Laø Choã Nöông Töïa Cuûa Duy Thöùc: Taát caû phaùp töôùng cuûa Duy Thöùc Hoïc thuyeát minh ñaõ ñöôïc noùi roõ trong Caâu Xaù. Nhö danh soá taát caû phaùp töôùng cuûa 75 phaùp, cuûa 5 ngoâi vò ñoaïn tröø phieàn naõo vaø tu haønh chöùng quaû..v..v.... ñaõ ñöôïc Caâu Xaù Luaän saùng taùc, chæ ñònh vaø giaûi thích töôøng taän ñeå löu truyeàn cho ñôøi sau. Duy Thöùc Luaän ñeàu caên cöù nôi ñoù maø löôïc giaûi. Taùc giaû cuûa Duy Thöùc Nhò Thaäp Luaän vaø Duy Thöùc Tam Thaäp Luaän chính laø ngaøi Theá Thaân. Taùc giaû cuûa Caâu Xaù Luaän cuõng laø ngaøi Theá Thaân. Ngaøi Theá Thaân ñaàu tieân tu hoïc ba taïng Kinh cuûa Tieåu Thöøa vaø thaønh quaû cuûa söï tu hoïc naøy, ngaøi saùng taùc boä Caâu Xaù Luaän. Veà sau ngaøi nhaän thaáy hoïc lyù cuûa Tieåu Thöøa thì chöa hoaøn toaøn cöùu caùnh. Tieán theâm moät böôùc nöõa, ngaøi nghieân cöùu Phaät Phaùp cuûa Ñaïi Thöøa vaø keát quaû cuûa söï nghieân cöùu 14 Than cöùu “Thang Söû”, phaàn thöù 2, chöông thöù 28, trang 855, nieân lòch cuûa Chaân Ñeá.
76
naøy, ngaøi saùng taùc boä Duy Thöùc Luaän. Caâu Xaù Luaän thì goàm coù 5 ngoâi vò vaø 75 phaùp. Nhöng Duy Thöùc Luaän thì goàm coù 5 ngoâi vò vaø 100 phaùp. Ngoaøi 75 phaùp töôùng cuûa Tieåu Thöøa, Duy Thöùc Luaän chæ theâm coù 25 phaùp maø thoâi. Ngoaïi tröø 25 phaùp noùi treân, ñaïi cöông toå chöùc cuûa Duy Thöùc Luaän thì hoaøn toaøn gioáng vôùi Caâu Xaù Luaän. Duy Thöùc Luaän chæ coù khaùc vôùi Caâu Xaù Luaän ôû choã laø hieån baøy chaân lyù phaùp töôùng moät caùch saùng toû. Ngöôøi nghieân cöùu Phaät Hoïc, tröôùc heát neân nghieân cöùu Caâu Xaù Luaän vaø sau ñoù môùi nghieân cöùu Duy Thöùc Luaän. 2)- Duy Thöùc Ñaû Phaù Hoïc Lyù Cuûa Caâu Xaù: Hoïc lyù cuûa Caâu Xaù Luaän thuyeát minh phaàn lôùn laø chòu aûnh höôûng choã kieán giaûi veà hoïc lyù cuûa Nhöùt Thieát Höõu Boä vaø cuûa Kinh Boä. Nhö hoïc thuyeát: “Ba ñôøi coù thaät” (Tam theá thaät höõu), “Phaùp thì coù ngaõ thì khoâng” ( Phaùp höõu ngaõ khoâng ), “Ba Khoa ñeàu coù thaät” ( Ba Khoa laø 5 Uaån, 12 Xöù, 18 Giôùi ) vaø “Coù Thaân Trung Höõu ( coù Thaân Trung AÁm ),..v..v....” Duy Thöùc ñeàu pheâ bình nhöõng hoïc thuyeát naøy. Thaønh Duy Thöùc Luaän, quyeån thöù nhaát pheâ bình nhöõng hoïc thuyeát noùi treân cho laø Tieåu Thöøa vaø coù choã khoâng cöùu caùnh vieân maõn. Noùi chung, caên cöù nôi söï lyù luaän cuûa Duy Thöùc, Caâu Xaù thuyeát minh coù choã sai laàm, cho neân ngöôøi hoïc Phaät neáu nhö khoâng nghieân cöùu Caâu Xaù Luaän thì khoâng bieát choã pheâ bình cuûa Duy Thöùc nhö theá naøo. Tuïc ngöõ noùi raèng: “Bieát ta bieát ngöôøi traêm chieán traêm thaéng”. Ñaây cuõng vaäy, ngöôøi nghieân cöùu Duy Thöùc Hoïc leõ taát nhieân, tröôùc heát phaûi tham cöùu giaùo nghóa cuûa Caâu Xaù Luaän. B.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ THAØNH THAÄT HOÏC:
77
Thaønh Thaät cuõng laø teân cuûa moät boä luaän. Taùc giaû cuûa boä luaän naøy laø Ha Leâ Baït Ma, ngöôøi Trung AÁn. Noäi dung cuûa boä Thaønh Thaät Luaän baøn veà Lyù Khoâng vaø Lyù Khoâng naøy so vôùi hoïc thuyeát Taùnh Khoâng Duyeân Khôûi cuûa Tam Luaän thì khoâng gioáng nhau. Töông truyeàn raèng, choã thuyeát minh lyù khoâng nôi boä Thaønh Thaät Luaän cuûa heä phaùi Kinh Boä tröôùc taùc chæ noùi leân ñöôïc nghóa Thieân Khoâng cuûa Tieåu Thöøa. Ñeán ñôøi Dieâu Taàn, ngaøi La Thaäp dòch boä luaän naøy thaønh chöõ Haùn ñeå löu truyeàn veà sau. Boä luaän naøy ñaõ ñöôïc nhieàu ngöôøi truyeàn baù vaø tu taäp15
. Caùc hoïc giaû sôû dó moät thôøi chuyeân veà Thaønh Thaät Luaän laø ñeå thaønh laäp moät toâng phaùi vaø hoï ñaõ hoaøn thaønh moät hoïc phaùi. Söï hoaøn thaønh hoïc phaùi cuûa toâng Thaønh Thaät ñöôïc thaáy chuù sôù raát nhieàu trong Kinh Luïc goàm 24 loaïi. Theá neân bieát raèng Toâng naøy raát thaïnh haønh moät thôøi16
. Töø ñaáy trong Phaät Hoïc, Thaønh Thaät Luaän thaät laø troïng yeáu. Boä luaän naøy keå töø ngaøi La Thaäp trôû veà sau coù ngöôøi pheâ phaùn cho laø Ñaïi Thöøa vaø coù ngöôøi pheâ phaùn cho laø Tieåu Thöøa. Trong söû truyeän, söï tranh luaän vaán ñeà treân coù hôi nhieàu. Ñieån hình nhö “ caùc hoïc giaû töø ngaøi Trí Nghæ Kieát Taïng trôû veà tröôùc ñeàu cho Thaønh Thaät Luaän laø boä Luaän cuûa Ñaïi Thöøa, cho ñeán moät ít nhaân vaät nhö ngaøi Taêng Nhu Hueä vaø thöù nöõa nhö ba ñaïi Phaùp Sö cuûa nhaø Löông ñeàu khoâng cho Thaønh Thaät Luaän laø Tieåu Thöøa. Cho ñeán caùc hoïc giaû Tam Luaän nhìn caùc hoïc giaû Thaønh Thaät Luaän cho laø nhöõng baäc thaày cuûa Ñaïi Thöøa Thaønh Thaät Luaän. Nhöng ñeán ngaøi Kieát Taïng ( hoïc giaû cuûa Tam Luaän ) ôû trong Tam Luaän Huyeàn Nghóa, ngaøi duøng Thaäp Nghóa chöùng minh boä Thaønh Thaät Luaän laø Tieåu Thöøa. Theâm nöõa ngaøi Trí Nghæ Hueä Vieãn cuõng cho boä Thaønh Thaät Luaän laø Tieåu Thöøa. Töø ñoù caùc boä luaän ñöôïc san ñònh nhaèm ñeå minh ñònh nhöõng
15 Keát Taïng Tam Luaän Huyeàn Nghóa noùi raèng: “Xöa ngaøi La Thaäp phieân dòch Thaønh Thaät Luaän Caûnh vaø ra leänh cho Taêng Dueä giaûng giaûi”. 16 Ñöôïc thaáy trong “Thang Duïng Ñoàng Phaät Söû”, chöông 18, trang 721.
78
loaïi naøo laø thuoäc veà luaän cuûa Tieåu Thöøa”17 . Thaønh Thaät
Luaän sôû dó bò gheùp vaøo loaïi Thieåu Thöøa laø do khoâng coù ngöôøi tröôùc thuaät maø ôû ñaây khoâng phaûi do caùc hoïc giaû Tam Luaän pheâ bình vaø theâm nöõa ñôøi sau Thaønh Thaät Luaän laïi khoâng coù ngöôøi nghieân cöùu ñeán. Lyù Khoâng cuûa Thaønh Thaät Luaän, theo quan ñieåm cuûa Thaønh Duy Thöùc Luaän thì thuoäc veà loaïi Thieân Khoâng vaø noù khoâng phaûi laø caùi Khoâng thuoäc Trung Ñaïo cöùu caùnh. Toâng Thaønh Thaät cuøng vôùi Duy Thöùc quan heä hôi ít. Hoïc thuyeát Nhò Ñeá: coù vaø khoâng, sanh vaø dieät, moät vaø khaùc,..v..v.... cuûa Thaønh Thaät Luaän neáu caên cöù nôi roát raùo Trung Ñaïo thì cuõng coù theå gioáng nhö giaùo nghóa Tam Taùnh vaø Nhò Ñeá,..v..v.... cuûa Duy Thöùc Luaän. Hai beân coù theå quan heä vôùi nhau ñeå phaùt minh. Nhö Trí Taïng Thaønh Thaät Luaän Sôù giaûi thích raèng: “Trung Ñaïo Nhò Ñeá sao goïi laø vaät ñöôïc? Trung Ñaïo Nhò Ñeá do caùc phaùp sanh khôûi thì chöa kheá hôïp vôùi Phaùp Taùnh. Ñaõ chöa kheá hôïp vôùi Phaùp Taùnh, caùi coù cuûa Trung Ñaïo Nhò Ñeá leõ dó nhieân laø thuoäc veà Voïng Coù vaø caùi Voïng Coù naøy do caùi Khoâng thaønh laäp, cho neân noù cuõng thuoäc veà Tuïc Ñeá.” ( Thaáy trong Hoaøng Söû ). Tö töôûng ñaây raát gaàn nhau vôùi thuyeát Y Tha Khôûi Taùnh ( Vaïn phaùp hieän coù laø do hö voïng phaân bieät sanh ) cuûa Duy Thöùc. Theå cuûa hö voïng laø voâ töôùng, töùc laø thuoäc veà loaïi Bieán Keá Sôû Chaáp Taùnh. Coøn cho raèng “Voâ Töôùng töùc laø chaân” thì cuõng gioáng nhö thuyeát Vieân Thaønh Thaät Taùnh cuûa Duy Thöùc. Hôn nöõa cho raèng: “Chôn vaø tuïc thì ñoàng vôùi trung ñaïo. Chaân Ñeá thì voâ töôùng vì noù khoâng phaûi coù ( phi höõu ) vaø khoâng phaûi khoâng ( phi voâ ), cho neân noù chính laø Trung Ñaïo Chôn Ñeá. Coøn Tuïc Ñeá thì thuoäc veà nhaân giaû taïo, nghóa laø Töùc Nhaân ( ñích thöïc laø nhaân ) thì khoâng phaûi Töùc Quaû ( khoâng phaûi ñích thöïc laø quaû ) neân goïi laø
17 Ñöôïc thaáy trong “Hoaøng Saùm Hoa Phaät Söû”, tieát 11, trang 120.
79
khoâng phaûi coù ( phi höõu ). Nhöng Nhaân ñaây khoâng theå khoâng taïo ra Quaû neân goïi laø khoâng phaûi khoâng ( phi voâ). Hoïc thuyeát khoâng phaûi coù ( phi höõu ) vaø khoâng phaûi khoâng ( phi voâ ) chính laø Trung Ñaïo Tuïc Ñeá.” Nguyeân lyù Trung Ñaïo Chaân Ñeá cuûa Thaønh Thaät Luaän so saùnh thì khoâng khaùc vôùi Trung Ñaïo Tam Taùnh cuûa Duy Thöùc Luaän. C.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ THIEÀN HOÏC: Thieàn Toâng laø coát tuûy cuûa Phaät Hoïc Trung Quoác. Ñaïi sö Thaùi Hö ñaõ noùi: “Taùnh chaát ñaëc bieät cuûa Phaät Hoïc Trung Quoác thì ôû nôi Thieàn Toâng.”18 Thieàn Hoïc Trung Quoác baét ñaàu töø nôi ngaøi An Theá Cao cuûa nhaø Haùn. Maõi ñeán ñôøi Taán vaø ñôøi Toáng, ngaøi La Thaäp vaø ngaøi Boà Ñeà Löu Chi môùi dòch caùc saùch thuoäc veà yeáu chæ cuûa phaùp Thieàn. Phaùp Thieàn töø ñaây laàn laàn thaïnh haønh. Nguyeân do, Phaät phaùp voán xem troïng ôû nôi tu chöùng vaø coi thöôøng ôû nôi hoïc lyù. Trong söï tu chöùng, phaùp Thieàn ñöông nhieân laø coâng phu baäc nhaát. Phaùp Thieàn thì thuoäc veà Taâm Hoïc Taêng Thöôïng trong ba moân hoïc Taêng Thöôïng. Naém laáy vaán ñeà xeùt taâm tu chöùng chính laø moät trong ba moân hoïc voâ laäu. Vì theá caùc cao taêng cuûa Taây Vöïc khi ñeán Trung Quoác ñeàu trao truyeàn phaùp Thieàn. Ñeán ñôøi Löu Toáng (khoaûng naêm 470 – 475), ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma, ngöôøi Nam AÁn Ñoä ñeán Trung Quoác töï mình truyeàn thoï Thieàn Hoïc cho haäu theá. Thieàn Hoïc Trung Quoác töø ñoù phaùt sanh moät loaïi Thieàn bieán hoùa19. Töø Boà Ñeà Ñaït Ma trôû veà tröôùc, Thieàn Toâng Trung Quoác khoâng coù kieán laäp heä phaùi truyeàn thöøa chaùnh thoáng vaø 18 Thaáy trong “Thaùi Hö Ñaïi Sö Toaøn Thö”, Trung Quoác Phaät Hoïc, chöông 2, tieát 1, trang 11. 19 Cuøng ñoàng vôùi “Thaùi Hö Ñaïi Sö Toaøn Thö” ôû tröôùc, tieát 2 goàm coù: Y Giaùo Tu Taâm Thieàn, Phaân An Ban Thieàn, Nguõ Moân Thieàn, Nieäm Phaät Thieàn, Thaät Töôùng Thieàn. Tieát 2 coøn coù: Ngoä Taâm Thaønh Phaät Thieàn, ñaây töùc laø Thieàn töø Boà Ñeà Ñaït Ma trôû veà sau.
80
khi ñeán ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma sang Trung Quoác trôû veà sau, Thieàn Toâng Trung Quoác môùi coù kieán laäp lòch söû truyeàn thöøa, ñoàng thôøi cuõng coù quy ñònh roõ raøng phöông phaùp duïng coâng tu taäp. Ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma truï nôi Thieáu Laâm Töï taïi Trung Nguyeân, traûi qua chín naêm dieän bích, töï mình tu chöùng, töï mình truyeàn thoï hoïc ñoà ( ñeä töû ). Nhôø vaäy Thieàn Toâng Trung Quoác toân vinh ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma laø Sô Toå. Chuùng ta cuõng neân caàn bieát ñaïo lyù cuûa Thieàn Toâng Trung Quoác. Phaùp Thieàn keå töø Boà Ñeà Ñaït Ma trôû veà tröôùc thì coù söû duïng Kinh Giaùo. Ñeán ngaøi Luïc Toå Hueä Naêng trôû veà sau, Thieàn Toâng Trung Quoác phaàn lôùn khoâng caên cöù treân Kinh Giaùo, khoâng laäp vaên töï vaø ñôn ñoäc tham cöùu moät caâu thoaïi ñaàu hoaëc moät loaïi coâng aùn ñeå taâm tröïc chæ töï ngoä boån taùnh. Cho neân phaùp Thieàn naøy ñöôïc goïi laø Giaùo Ngoaïi Bieät Truyeàn cuûa Kieán Taùnh Thaønh Phaät, hoaëc goïi laø Sieâu Giaùo Ñoán Ngoä Thieàn maø cuõng goïi laø Toå Sö Thieàn. Theo hoï quan nieäm, Vaên Hoïc chæ laø moät loaïi daây leo reã maù vaø Kinh Giaùo cuõng chæ laø moät thöù giaøy coû raùch naùt, taát caû ñeàu laø vaät chöôùng ngaïi cuûa söï tröïc ngoä boån taùnh. Maõi ñeán ñeä töû ñôøi thöù hai ( Maõ Toå ) cuûa Luïc Toå Hueä Naêng trôû veà sau, Thieàn Hoïc Trung Quoác laïi trôû thaønh moät thöù Thieàn hoaøn toaøn vöôït ra ngoaøi Phaät vaø vöôït ra ngoaøi Toå, nghóa laø thöù Thieàn khoâng coù Phaät vaø khoâng coù Toå. Thieàn naøy ñöôïc goïi laø Thieàn Sieâu Phaät Toå. Ñaây cuõng laø tinh thaàn cuûa Thieàn Hoïc Trung Quoác. Caûnh giôùi cuûa Thieàn Hoïc Sieâu Phaät Sieâu Toå ñaït ñeán laø Ñaêng Phong Taïo Cöïc ( Leân ñænh nuùi taïo döïng Theá Giôùi Cöïc Laïc ). Ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma duøng Kinh Giaùo ñeå laøm caên cöù. Kinh Giaùo maø ngaøi mang ñeán laø moät boä kinh Laêng Giaø goàm boán quyeån. ( Kinh Laêng Giaø coù boán ngöôøi dòch:
81
• Ngaøi Ñaøm Voâ Saám thôøi Baéc Löông dòch 4 quyeån. • Ngaøi Caàu Na Baït Ñaø La thôøi Löu Toáng dòch 4 quyeån. • Ngaøi Boà Ñeà Löu Chi thôøi Baéc Nguïy dòch 10 quyeån. • Ngaøi Thaät Xoa Nan Ñaø thôøi Ñöôøng dòch 7 quyeån. Kinh Laêng Giaø maø ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma truyeàn thöøa chính laø boä kinh cuûa ngöôøi dòch thöù hai.)
Kinh Laêng Giaø noùi treân laø boä kinh duy nhaát cuûa Thieàn Toâng laøm toâng chæ, nghóa laøThieàn Toâng caên cöù kinh ñieån naøy ñeå aán taâm. Haønh giaû tham cöùu kinh ñieån Laêng Giaø ñeå ngoä ñöôïc choã kieán giaûi cuûa mình coù chính xaùc cuøng khoâng, nghóa laø haønh giaû ñem choã kieán giaûi cuûa mình so saùnh vôùi giaùo lyù cuûa kinh naøy xem coù hôïp vôùi nhau khoâng ñeå xaùc ñònh tieâu chuaån. Coù theå noùi, Thieàn Toâng keå töø Boà Ñeà Ñaït Ma, toå thöù nhaát tieán thaúng moät maïch ñeán Hoaèng Nhaãn, toå thöù naêm ñeàu truyeàn thöøa kinh Laêng Giaø. Ñöông thôøi, kinh Laêng Giaø raát thaïnh haønh nôi phöông Baéc ( Tröôøng Giang laø thuoäc veà phöông baéc ) vaø ñaõ kieán laäp ñöôïc moät toâng phaùi goïi laø Laêng Giaø Toâng. Nhö Taêng Truyeän noùi raèng: “ Thieàn sö sô toå Ñaït Ma ñem boán quyeån Laêng Giaø trao truyeàn cho Hueä Khaû vaø noùi raèng: ta xem ñaát Haùn chæ coù kinh naøy, caùc baäc nhaân giaû neân y cöù theo ñoù thöïc haønh, töï nhieân seõ ñöôïc ñaït ñaïo.” Laïi nöõa, ngaøi Hueä Khaû moãi khi thuyeát phaùp ñeàu noùi raèng: “ Boán quyeån kinh naøy löu truyeàn cho ñôøi sau seõ bieán thaønh danh töôùng, nhö theá ñaùng thöông haïi vaäy!” Chöa heát, tö chaát truyeàn thöøa kinh Laêng Giaø cuûa thieàn sö Phaùp Xung ñöôïc thaáy trong Phaùp Xung Truyeän. Nguyeân vì thieàn sö Phaùp Xung hoaèng phaùp taïi baéc phöông chuyeân xöû duïng maïng maïch gia baûo cuûa kinh Laêng Giaø. Cho neân Laêng Giaø Toâng ôû ñaây ñöôïc goïi laø Nam Thieân Truùc Nhaát Thöøa Toâng. Trong Phaùp Xung Truyeän noùi raèng: “Xung vì aùo ñieån cuûa Laêng Giaø say meâ nghieân cöùu laâu ngaøy, theo ñuoåi, phoûng vaán caùc vò sôû taïi,
82
khoâng sôï hieåm nguy, gaëp ñöôïc ñoà ñeä cuûa Khaû Sö, gia coâng hoïc taäp kinh naøy, Xung lieàn y chæ nôi sö ñeå tu hoïc, thöôøng ñaû kích Ñaïi Sö (thaày cuûa Xung) roài boû ñoà chuùng ra ñi. Xung tha hoà giaûng daïy khaép nôi, töùc laø lieân tuïc giaûng Laêng Giaø hôn 30 laàn. Sau ñoù Xung laïi gaëp ñöôïc chính Khaû Sö vaø ñích thaân nhaän ngöôøi laøm giaùo thoï. Xung caên cöù nôi Nam Thieân Truùc Nhaát Thöøa Toâng giaûng giaûi Laêng Giaø caû traêm laàn.”20 Nam Thieân Truùc Nhaát Thöøa Toâng sôû dó thaønh danh laø do Kinh Laêng Giaø vaø kinh naøy ñöôïc mang ñeán töø Nam AÁn Ñoä. Kinh Laêng Giaø laø boä kinh chính do ñöùc Phaät giaûng taïi nuùi Laêng Giaø thuoäc Nam AÁn Ñoä. Nhö Kinh noùi: “ Ta vì caùc chuùng sanh dieät tröø caùc phieàn naõo, bieát ñöôïc caên taùnh öu khuyeát cuûa hoï vaø vì hoï maø noùi phaùp moân ñoä thoaùt. Caùc phaùp moãi moãi ñöôïc phaùt sanh khoâng phaûi ñöôïc thaønh laäp ngoaøi nguoàn goác phieàn naõo. Phaùp ta noùi tuy Nhaát Thöøa, nhöng chính laø Ñaïi Thöøa vaäy.” Ñôøi nhaø Ñöôøng, vò thaày giaûng daïy kinh Laêng Giaø chính laø thieàn sö Tònh Giaùc vaø trong truyeän Phaùp Xung, Thieàn sö cuõng coù giaûng ñeán Phaùp Thoaïi naøy. Phaùp truyeàn thöøa cuûa kinh Laêng Giaø laø truyeàn thaúng vaø truyeàn ñeán Nguõ Toå. Nguõ Toå truyeàn phaùp cho Thaàn Tuù cuõng laø truyeàn kinh Laêng Giaø. Nhöng Nguõ Toå khi truyeàn phaùp cho Hueä Naêng thì laïi truyeàn kinh Kim Cang maø khoâng truyeàn kinh Laêng Giaø. Taïi sao Nguõ Toå khoâng truyeàn kinh Laêng Giaø maø laïi truyeàn kinh Kim Cang? Lyù do laø, Luïc Toå tröôùc kia khi chöa ñeán Ñoâng Sôn hoïc phaùp, moät hoâm nhôn nghe ngöôøi tuïng kinh Kim Cang ñeán choã thích hôïp thì toû ngoä. Khi ñeán Hoaøng Mai, Luïc Toå töï mình thöôøng tuïng kinh Kim Cang laøm caên baûn. Toå Hoaèng Nhaãn chöa töøng chæ daïy cho Hueä Naêng veà taâm yeáu cuûa kinh Laêng Giaø. Cho neân Nguõ Toå lieàn ñem taâm phaùp nôi choã sôû ngoä cuûa Hueä Naêng trao truyeàn cho Luïc Toå. Ñoù laø loaïi tuøy cô thuyeát
20 Ñeàu thaáy trong “Laêng Giaø Toâng Khaûo” cuûa Hoà Thích (Hoà Thích Luaän Caän Tröôùc, treân taäp 1, trang 198).
83
giaùo cuûa Nguõ Toå. Taát caû hoïc chuùng cuûa Nguõ Toå keå luoân caû Luïc Toå Hueä Naêng moãi khi cuøng nhau hoïc phaùp ñeàu toân vinh Thaàn Tuù leân ngoâi vò Thuû Toïa. Nhö theá tö caùch cuûa Thaàn Tuù thì cao hôn Hueä Naêng. Chæ vì choã ngoä ñaïo cuûa Thaàn Tuù thuoäc veà caûnh giôùi Laêng Giaø laø caûnh giôùi tieäm giaùo maø khoâng phaûi laø caûnh giôùi ñoán giaùo. Ñieàu ñaùng chuù yù, Thaàn Tuù khoâng phaûi khoâng baèng Luïc Toå veà choã ñoán ngoä thaâm saâu. Leõ ñöông nhieân Thaàn Tuù cuõng thaáu roõ lyù ñoán ngoä vaø hoï cuõng ñaõ traûi qua söï ñoán ngoä ñoù roài. Luùc baáy giôø ( ñöông nhieân Thaàn Tuù cuøng Hueä Naêng ñeàu ôû chung moät chuøa ), Thaàn Tuù laïi chuù troïng ñeán söï tu taäp nhieàu hôn. Neáu nhö so saùnh vôùi nhau veà söï tu taäp, coâng phu cuûa Luïc Toå thì tieán boä hôn Thaàn Tuù moät baäc. Veà sau Thaàn Tuù thì hoaèng hoùa ôû phöông baéc vaø söû duïng kinh Laêng Giaø laøm toâng yeáu. Söï thaønh coâng cuûa Thaàn Tuù laø “ hai laàn laøm Phaùp Vöông ôû Baéc Kinh vaø laøm Quoác Sö ba ñôøi vua.” Caùc moân haï cuûa Thaàn Tuù goàm coù caùc ngaøi nhö: Phoå Teá, Nghóa Phöôùc, Huyeàn Traùch,..v..v.... Laïi nöõa, “ Thaàn Tuù tieáp tuïc laõnh chuùng, thoï aân hueä söï toân suøng cuûa cung ñình vaø söï toân vinh cuûa toaøn quoác.” Do nhaân duyeân ñoù, caùc Thieàn nhaân trong thieân haï ñeàu taáp naäp ñeán choã cuûa Thaàn Tuù ñeå nöông töïa. “ Ñoâng Sôn Phaùp Moân ”21
toân vinh Thaàn Tuù laø Toå thöù saùu vaø Phoå Tòch laø Toå thöù baûy. Coøn Hueä Naêng thì ñi veà phöông nam, söû duïng kinh Kim Cang Voâ Töôùng laøm phaùp moân ñoán ngoä ñeå xieån döông Taâm Yeáu. Taát caû moïi giôùi taïi Ñaïi Giang Nam ñeàu quy höôùng veà toâng moân cuûa ngaøi. Ñeä töû cuûa Hueä Naêng laø Thaàn Hoäi. Thaàn Hoäi ñeán phöông baéc hoaèng döông ñaïi söï. Trong Ñaïi Hoäi Voâ Giaù, Thaàn Hoäi thaúng tay coâng kích toaøn boä phöông phaùp truyeàn thöøa cuûa doøng Phoå Teá, cho phöông phaùp truyeàn thöøa cuûa hoï laø phi phaùp vaø phöông
21 Kinh Laêng Giaø coù nghóa cuûa “Toâng Thoâng Thuyeát Thoâng”. Toâng Thoâng nghóa laø thaáy ñöôïc Phaùp Taùnh vaø Thuyeát Toâng nghóa laø thaáu roõ Phaùp Töôùng.
84
phaùp ñoù khoâng phaûi laø chaùnh toâng. Thaàn Hoäi luoân luoân ñeà cao y phaùp cuûa Thieàu Chaâu. Luùc baáy giôø Thaàn Tuù ñaõ vieân tòch vaø moân ñoà cuûa Phoå Teá ñaõ giaø nua. Toâng töôïng cuûa Laêng Giaø thì khoâng baèng theá löïc hoaït baùt lôùn lao cuûa Thaàn Hoäi. Laêng Giaø Taâm Toâng chung cuoäc laàn laàn bò mai moät. Ngöôïc laïi, söï hoaèng döông kinh Kim Cang töø töø chieám ñòa vò öu theá khaép caû nöôùc. Theá neân Kinh Giaùo cuûa Thieàn Toâng luùc baáy giôø laø kinh Kim Cang thay theá kinh Laêng Giaø. Hueä Naêng nhôø theá löïc cuûa Thaàn Hoäi môùi ñöôïc chaùnh thöùc trôû thaønh Ñaïi Toå Sö thöù saùu. Toaøn boä phaùp moân truyeàn thöøa cuûa kinh Laêng Giaø bò thay theá bôûi phaùp moân truyeàn thöøa cuûa kinh Kim Cang vaø loái truyeàn thöøa naøy ñöôïc trao truyeàn cho ñeán ngaøy nay. Veà sau, caùc Thieàn nhaân caên cöù nôi Toâng Laêng Giaø xem laïi thì nhaän thaáy toaøn boä phaùp moân truyeàn thöøa cuûa Hueä Naêng ñeàu laø phaùp moân bieân soaïn caû. Coøn söï bieán hoùa cuûa Thieàn Toâng nhö theá naøo? Ñoù laø söï chuyeån bieán tö töôûng nôi Phaät Hoïc vaø söï chuyeån bieán naøy ñaõ ñaït ñöôïc ñeán cöùu caùnh. Nguyeân nhaân aùo nghóa cuûa kinh Laêng Giaø vaø kinh Kim Cang thì hoaøn toaøn khaùc nhau. Ñieåm baát ñoàng cuûa hai boä kinh noùi treân coù theå laø do moät thôøi kyø naøo ñoù ñaõ tìm ñöôïc caên cöù. Nhaân ñaây, xin tuaàn töï trình baøy noäi dung cuûa hai boä kinh: Kinh Laêng Giaø thì chuyeân giaûng veà Phaùp Töôùng Duy Thöùc vaø kinh Kim Cang thì chuyeân giaûng veà Voâ Töôùng Taùnh Khoâng. Nhöng toâng chæ cuûa Laêng Giaø Toâng vaø Thieàn Toâng ñeàu chuû tröông minh taâm kieán taùnh thì yù nghóa cuûa hai toâng phaùi naøy raát kheá hôïp vôùi nhau. Ñaïi yù toaøn boä kinh Laêng Giaø maëc duø cuõng thuyeát minh Phaùp Taùnh Chaân Nhö, nhöng neáu nhö ly khai Töù Cuù thì tuyeät ñoái sai laàm traêm phaàn traêm. Coù theå khaúng ñònh, kinh Laêng Giaø quaù thieân troïng veà söï trình baøy cuï theå caùc maët nhö “ naêm Phaùp, ba Töï Taùnh, taùm Thöùc, hai Voâ Ngaõ.” Ñieåm roõ raøng nhaát laø kinh Laêng Giaø hoaøn toaøn chuù troïng nôi phöông dieän Phaùp Töôùng vaø theo
85
kinh naøy, nhôø Phaùp Töôùng môùi coù theå tieán saâu vaøo Phaùp Taùnh. Ñoù laø toâng chæ cuûa kinh Laêng Giaø vaø toâng chæ naøy thì thuoäc veà Tieäm Giaùo maø khoâng phaûi laø Ñoán Giaùo [21] . Coøn chuû tröông cuûa kinh Kim Cang laø trình baøy Phaùp Taùnh vaø cuõng laø muïc tieâu chính yeáu cuûa Thieàn Toâng. Phaùp Töôùng thì chuù troïng nôi söï phaân tích vaø söï phaân tích cuûa Phaùp Töôùng ñeàu khôûi ñieåm töø choã phöùc taïp nhaát cuûa caùc phaùp ñeå tìm ra söï maïch laïc cuûa chuùng. Hoà Thích laø moät hoïc giaû danh tieáng cuûa Trung Quoác noùi raèng: “ Duy Thöùc Hoïc Trung Quoác laø boä phaän trieát hoïc phöùc taïp.” Duy Thöùc Hoïc taän löïc phaân tích khaû naêng cuûa söï vaät hy voïng coù theå minh taâm kieán taùnh. Do ñoù, kinh Kim Cang cuõng baét ñaàu töø Taùnh Khoâng Duyeân Khôûi ñeå phaùt huy Phaùp Taùnh ( Chaân Nhö ) vaø kinh Laêng Giaø cuõng khôûi ñieåm töø Phaùp Töôùng Duyeân Sanh treân ñeå Minh Taâm. Neáu nhö so saùnh caû hai beân, kinh Laêng Giaø vaø kinh Kim Cang thì hoaøn toaøn khoâng gioáng nhau. Phaùp Taùnh thì lìa noùi naêng vaø cuõng khoâng lo nghó ñeán choã ñaït ñaïo. Cho neân toâng chæ cuûa Toå Sö Thieàn laø chuù troïng nôi tu chöùng, cöù moät loøng tham cöùu thì töông lai moät ngaøy naøo ñoù roát cuoäc seõ ñöôïc khai ngoä. Vì chuû tröông nhö theá cuûa Toå Sö Thieàn, cho neân caùc Thieàn khaùch luùc baáy giôø khoâng ham muoán hoïc nhieàu veà Phaùp Töôùng phieàn toaùi cuûa kinh Laêng Giaø, maø ôû ñaây hoï chæ öa thích Phaùp Taùnh ñôn giaûn tröïc tieáp cuûa kinh Kim Cang. Theo hoï, tham cöùu veà nguyeân lyù, YÙ Thöùc naém laáy boån taâm thì môùi coù theå chöùng ñaéc Boån Taùnh. Ñaây laø nguyeân nhaân chuû yeáu khieán cho kinh Kim Cang thay theá cho kinh Laêng Giaø. Nhö tröôùc ñaõ trình baøy, lòch söû cuûa Thieàn Toâng thì ñaõ phaùt trieån vaø bieán hoùa. Moät caùch noùi thaúng, Thieàn Toâng keå töø Hueä Naêng trôû veà sau thì hoaøn toaøn khoâng laäp vaên töï vaø chuû tröông khoâng caàn phaûi nghieân cöùu ba taïng giaùo lyù, chæ caàn söû duïng Thieàn Quaùn ñeå xem caâu Thoaïi Ñaàu nhö theá naøo laø ñuû roài. Nhöng treân thöïc teá, loái chuû tröông naøy xeùt ra thì khoâng
86
phaûi ñôn giaûn. Vaán ñeà khoâng ñôn giaûn ôû ñaây ñöôïc nhaän ñònh treân hai phöông dieän nhö sau: 1)- Caên cöù veà trieát lyù, Thieàn Toâng quan nieäm “ Minh Taâm Kieán Taùnh vaø Kieán Taùnh Thaønh Phaät ” laø quan troïng treân heát. Vaán ñeà Minh Taâm ñöôïc giaûi thích nhö sau:
• Minh Taâm: chöõ Taâm ôû ñaây laø chæ cho taùm Thöùc Taâm Phaùp vaø 51 Taâm Sôû Phaùp maø Duy Thöùc thöôøng trình baøy. Ngoaøi chöõ Taâm theo Duy Thöùc coøn coù nghóa khaùc laø chæ cho taát caû phaùp töôùng do taùm Thöùc Taâm Phaùp vaø 51 Taâm Sôû Phaùp bieán hieän. Chöõ Minh ñi theo chöõ Taâm coù nghóa laø thoâng suoát moät caùch töôøng taän taát caû caûnh giôùi do Taâm Phaùp vaø Taâm Sôû Phaùp bieán hieän ra.
* Kieán Taùnh: chöõ Taùnh cuûa Kieán Taùnh töùc laø chæ cho Thaät Taùnh cuûa Duy Thöùc maø cuõng goïi laø Chaân Nhö.
Thieàn Toâng cho raèng, Kieán Taùnh laø thaønh Phaät. Coøn Duy Thöùc thì cho raèng, Ngoä Nhaäp ñöôïc Thaät Taùnh cuûa Duy Thöùc laø coù theå thaønh Phaät. Theo Phaät Hoïc, ngöôøi naøo neáu nhö khoâng coù Minh Taâm thì khoâng thaáy ñöôïc Taùnh vaø hoï neáu muoán thaáy ñöôïc Taùnh thì tröôùc heát phaûi Minh Taâm. Cho neân Ñaøn Kinh coù caâu: “ Ngöôøi naøo neáu nhö bieát ñöôïc boån Taâm cuûa mình vaø thaáy ñöôïc boån Taùnh cuûa mình thì ngöôøi ñoù laø Phaät, laø baäc Ñaïi Tröôïng Phu vaø cuõng laø thaày cuûa coõi trôøi, cuûa coõi ngöôøi.”22
Nôi Duy Thöùc,
22 Thaáy trong “Ñaøn Kinh”.
87
ngöôøi naøo neáu nhö khoâng thaáy ñöôïc Taùnh Vieân Thaønh Thaät thì khoâng theå hieåu bieát roõ raøng Taùnh Y Tha Khôûi laø moät loaïi dung hôïp, ngaên che vaø nhö huyeãn. Cho neân Duy Thöùc chuû tröông, thoâng suoát Duy Thöùc Töôùng ñeå chöùng nhaäp Duy Thöùc Taùnh laøm muïc ñích. Theo hoï, ai khoâng thoâng suoát Duy Thöùc Töôùng thì ngöôøi ñoù khoâng theå ngoä nhaäp ñöôïc Duy Thöùc Taùnh vaø cuõng khoâng theå thaønh Phaät. Nhaát trí theo nguyeân lyù naøy, Duy Thöùc vaø Thieàn Toâng coù choã khaùc nhau veà phöông phaùp tu taäp. 2)- Caên cöù theo giaùo nghóa, Duy Thöùc vaø Thieàn Toâng coù nhöõng ñieåm töông ñoàng nhö sau: a>Giaùo Nghóa cuûa Boà Ñeà Ñaït Ma: Tuïc Cao Taêng Truyeän coù ghi cöông yeáu toång quaùt veà Giaùo Nghóa cuûa Boà Ñeà Ñaït Ma nhö: “ An taâm nhö theá nghóa laø quaùn vaøo vaùch vaäy, phaùt haïnh nhö theá nghóa laø boán phaùp vaäy. Thuaän theo vaät nhö theá laø giaùo duïc vaø hoä trì thöùc hieàm nghi. Phöông tieän nhö theá laø giaùo duïc khieán khoâng cho chaáp tröôùc. Leõ taát nhieân ñi vaøo giaùo lyù thì coù nhieàu ñöôøng loái, nhöng coát yeáu chæ coù hai thöù goïi laø Lyù vaø Haønh.” Lyù nghóa laø saùng suoát veà giaùo lyù vaø Haønh nghóa laø söï khôûi haønh. Nhö noùi: “ Möôïn giaùo lyù ñeå ngoä ñöôïc toâng chæ, tin saâu thì bao haøm chaân taùnh cuøng nhau phaùt sanh, khaùch traàn thì luoân luoân laøm chöôùng ngaïi. Haõy xaû caùi nguïy ñeå trôû veà caùi chaân. Neáu nghi ngôø thì truï vaøo vaùch ñeå quaùn, quaùn ñeán khi khoâng coøn thaáy mình vaø ngöôøi, quaùn thaáy phaøm vaø thaùnh ñeàu bình ñaúng nhö nhau, haõy an truï kieân coá khoâng cho thay ñoåi, khoâng neân chaïy theo lôøi daïy cuûa keû khaùc. Vôùi ñaïo lyù thaâm saâu maàu nhieäm haõy vaéng laëng voâ vi, nhö theá goïi laø vaøo lyù vaäy. Ngöôøi thöïc haønh vaøo lyù phaûi tu taäp boán haïnh vaø vaïn haïnh. Boán Haïnh goàm coù: Baùo Oaùn Haïnh, Tuøy Duyeân Haïnh, Danh Voâ Sôû Caàu Haïnh, Danh Xöng Phaùp
88
Haïnh, töùc laø lyù taùnh thanh tònh vaäy.”23 Boán Quaùn Haïnh naøy
cuûa Thieàn Toâng neáu nhö so saùnh thì khoâng khaùc vôùi Khieån Töôùng Chöùng Taùnh trong Nguõ Truøng Quaùn cuûa Duy Thöùc.
b> Kinh Laêng Giaø: “Naêm Phaùp, ba Töï Taùnh, taùm Thöùc, hai Voâ Ngaõ”, nguyeân lyù cuûa moãi loaïi ñeàu coù heä thoáng nôi Duy Thöùc Hoïc. Vaû laïi kinh Laêng Giaø laø loaïi kinh giaùo tröôùc tieân cuûa Thieàn Toâng, cuõng laø moät trong saùu loaïi kinh cuûa Duy Thöùc nöông töïa ñeå phaùt trieån. Cho neân Duy Thöùc vaø Kinh Laêng Giaø quan heä vôùi nhau raát maät thieát ( gioáng nhö Phaùp Hoa cuûa Thieân Ñaøi Toâng, nhö Hoa Nghieâm cuûa Hieàn Thuû Toâng ). c> Töø Hueä Naêng Trôû Veà Sau: Kinh Kim Cang ñöôïc söû duïng aán taâm. Choã thuyeát minh cuûa kinh Kim Cang laø Phaùp Taùnh. Phaùp Taùnh chính laø Nhö Nhö trong naêm Phaùp, chính laø Vieân Thaønh Thaät Taùnh trong ba Taùnh vaø cuõng chính laø hai Voâ Ngaõ Taùnh. “Öng Voâ Sôû Truï” cuûa kinh Kim Cang chính laø thaät khoâng coù choã chöùng ñaéc, noùi chung thì gioáng nhau vôùi Phaùp Taùnh. d> Ñaøn Kinh Cuûa Luïc Toå: Ñaøn Kinh cuûa Luïc Toå laø giaùo ñieån caên baûn cuûa Thieàn Toâng sau naøy. Ngöôøi tu Thieàn sau naøy chuû tröông maéng Phaät chöûi Toå, caàm Ñaøn Kinh cuõng gioáng nhö neùm ñoà vaät. Hoï noùi raèng, Thieàn Toâng khoâng giaûng giaùo lyù, khoâng laäp vaên töï, nhöõng caûnh giôùi maø hoï chöùng ngoä chaúng qua laø nhö theá. Nhöng cuõng do lôøi noùi naøy, taát caû Thieàn Khaùch trong thieân haï ñeàu bò muø loøa töø ngaøn naêm nay. Ñaøn Kinh noùi raèng: “Baûn taùnh cuûa Ñaïi Vieân Caûnh Trí thì thanh tònh, baûn taâm cuûa Bình Ñaúng Taùnh Trí thì khoâng beänh hoaïn, baûn taùnh cuûa Dieäu Quan Saùt Trí thì khoâng coù coâng ñöùc, 23 Thaáy trong “Laêng Giaø Toâng Khaûo vaø Tuïc Cao Taêng Truyeän”.
89
Thaønh Sôû Taùc Trí thì ñoàng vôùi Ñaïi Vieân Caûnh Trí. Quaû cuûa taùm Thöùc do nhôø chuyeån y neân trôû thaønh boán Trí vaø chæ chuyeån danh ngoân khoâng thaät taùnh cuûa Thöùc. Hoâm nay choã chuyeån y neáu nhö khoâng löu tình, chöùng toû choã thieàn ñònh Na Giaø maõi maõi höng thònh”. Saùu caâu trong baøi Tuïng ôû tröôùc laø trình baøy taùm Thöùc chuyeån thaønh Trí vaø hai caâu Tuïng sau laø noùi veà Thieàn. Kinh noùi theâm raèng: “Nhö treân noùi chuyeån taùm Thöùc thaønh trí, nghóa laø giaùo lyù giaûi thích: chuyeån naêm Thöùc tröôùc thaønh Thaønh Sôû Taùc Trí, chuyeån Thöùc thöù saùu thaønh Dieäu Quan Saùt Trí, chuyeån Thöùc thöù baûy thaønh Bình Ñaúng Taùnh Trí, chuyeån Thöùc thöù taùm thaønh Ñaïi Vieân Caûnh Trí. Nhöng chuyeån Thöùc thöù saùu vaø Thöùc thöù baûy laø chuyeån trong caùi nhaân, coøn chuyeån naêm Thöùc tröôùc vaø Thöùc thöù taùm laø chuyeån treân caùi quaû. ñuùng ra chæ chuyeån caùi teân cuûa Thöùc, nhöng khoâng phaûi chuyeån caùi theå cuûa Thöùc vaäy”. ( thaáy trong Luïc Toå Ñaøn Kinh ). Trong ñaây, söï chuyeån Thöùc thaønh Trí chính laø coâng phu cuûa minh taâm vaø kieán taùnh. Ngoaøi ra kinh naøy coøn noùi ñeán ñaïo lyù cuûa ba Thaân khoâng caàn phaûi daãn duï cuï theå ñeå laøm chi. Nhö theá, ai noùi laø Thieàn Toâng khoâng laäp vaên töï, khoâng troïng giaùo nghóa? Do ñoù neân bieát Duy Thöùc Hoïc vaø Thieàn Toâng quan heä gioáng nhau.
90
D.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ TÒNH ÑOÄ TOÂNG: Tònh Ñoä Toâng laø moät toâng phaùi thuoäc tín ngöôõng daân gian vaø toâng phaùi naøy coù theá löïc raát lôùn taïi Trung Quoác. Töø xöa ñeán nay toâng phaùi Tònh Ñoä hoaèng truyeàn khoâng döùt. Tònh Ñoä Toâng ñöôïc thaønh laäp vaøo thôøi ñaïi nhaø Taán vaø hieån ñaït nhaát töø khi ngaøi Hueä Vieãn ( 334 – 416 ) thaønh laäp Hoäi Lieân Xaõ taïi Loâ Sôn. Tònh Ñoä Toâng taïi Trung Quoác coù theå noùi khôûi ñieåm töø ñoù. Ngaøi Hueä Vieãn nhôn söï loaïn laïc taïi Töông Döông cuøng vôùi ngaøi Ñaïo An mang ñoà chuùng tî naïn taïi Loâ Sôn vaø lieàn chaán höng laïi Phaät Hoïc Nam Trieàu. Ngaøi Hueä Vieãn khoâng nhöõng coù ñòa vò trong Phaät Giaùo maø danh tieáng veà ñaïo ñöùc vaø vaên chöông cuûa ngaøi coù aûnh höôûng roäng lôùn trong giôùi hoïc thuaät ñöông thôøi. Taïi Loâ Sôn, ngaøi moät maët töï mình nghieân cöùu kinh giaùo vaø ñaëc bieät laø ñeà xöôùng hoïc thuaät Tyø Ñaøm24
. 24 Ñöôïc thaáy trong “Thang Söû”, chöông 11 trang 365.
91
Hôn nöõa ngaøi cuõng thoâng suoát ba Taïng Kinh cuûa Tieåu Thöøa vaø Baùt Nhaõ. Ngoaøi ra, ngaøi laïi coøn ñeà xöôùng nieäm Phaät. Caùc baäc cao hieàn aån só ñöông thôøi nhö Löu Quyù Thò,..v..v.... cuøng vôùi caùc baäc xuaát gia nhö Phaùp Sö Phoå Teá,..v..v.... goàm taát caû laø möôøi taùm ngöôøi cuøng theo ngaøi chia nhau thieát laäp töøng xaõ Nieäm Phaät, goïi laø Tònh Ñoä Lieân Xaõ. Taïi Loâ Sôn, möôøi taùm vò naøy ñöôïc goïi laø Thaäp Baùt Hieàn vaø hoï chuyeân moân xieån döông Thieàn Nieäm Phaät. Tònh Ñoä Toâng keå töø ngaøy thaønh laäp trôû veà sau, nhôø Phaùp sö La Thaäp dòch kinh A Di Ñaø, cho neân ngöôøi ta theo vaø haønh trì laïi caøng höng thaïnh. Ñeán thôøi Trieäu Toáng, Tònh Ñoä Toâng vaø Thieàn Toâng baøi xích laãn nhau nhö nöôùc vôùi löûa vaø khoâng theå tha thöù cho nhau ñöôïc. Ngöôøi tham thieàn thì khoâng chaáp nhaän nieäm Phaät vaø ngöôøi nieäm Phaät cuõng khoâng höùa khaû tham thieàn. Thieàn Toâng coù ra Thieàn Quy: “Ngöôøi naøo neáu nhö nieäm Phaät moät caâu thì bò phaït gaùnh nöôùc röûa Thieàn Ñöôøng vaø phaûi suùc mieäng ba ngaøy”. Cho thaáy, tình hình nghieâm troïng giöõa Thieàn vaø Tònh khoâng theå dung hoøa vôùi nhau ñöôïc. Luùc baáy giôø, Thieàn sö Vónh Minh Dieân Thoï ñeà xöôùng “Thieàn Tònh Song Tu” vaø duøng Tònh Ñoä ñaùnh vaøo moân ñình cuûa Thieàn Toâng. Thieàn sö chuû tröông, coát yeáu cuûa ngöôøi nieäm Phaät laø tham thieàn vaø coát yeáu cuûa ngöôøi tham thieàn laø nieäm Phaät. Thieàn sö Vónh Minh Dieân Thoï luùc baáy giôø raát coù tieáng taêm vaø cuõng vì chuû tröông Thieàn Tònh Song Tu cho neân moân nhôn tín ñoà theo Thieàn sö raát ñoâng25. Theo Thieàn sö, 25 “Trung Quoác Phaät Hoïc”, trang 194 noùi raèng: “ Töø Vónh Minh Dieân Thoï trôû veà tröôùc, Thieàn Toâng cuûa Phaät Giaùo Trung Quoác dieãn tieán ñeán Nguõ Gia Toâng Phaùi thì höng khôûi toät ñænh; Phaùp Nhaõn laø toâng phaùi saùng laäp sau cuøng trong Nguõ Gia maø Vónh Minh Dieân Thoï laø ñeä töû truyeàn thöøa thöù ba vaø cuõng laø ngöôøi choùt heát cuûa Phaùp Nhaõn Toâng. Nguyeân vì Thieàn dung thoâng beân Giaùo Luaät, nghóa laø caùc vò Thieàn sö thôøi baáy giôø ñem giaùo
92
mình vaø moïi ngöôøi ñeàu laø Thieàn giaû cuõng neân caáp thieát thöïc haønh nieäm Phaät. Thieàn Tònh Song Tu coù boán khoa ñôn giaûn laøm phöông chaâm vaø trong boán khoa naøy, hai caâu raát coù danh tieáng laø: “Coù Thieàn coù Tònh Ñoä, duï nhö coïp moïc söøng”26. Ngöôøi tu haønh neáu thöïc taäp taêng cöôøng theâm tín nieäm vaø giaûi thoaùt. Nhôø söï ñeà xöôùng cuûa Thieàn sö Vónh Minh Dieân Thoï, Thieàn Tònh Song Tu ñöôïc truyeàn thöøa lieân tuïc cho ñeán ngaøy nay. Cuõng vì lyù do treân, Thieàn Toâng Trung Quoác coù theå noùi trôû thaønh moät thöù Thieàn bieán hoùa ( Tham cöùu chuù thích 25). Ngöôøi hoïc nieäm Phaät ñeàu caên cöù theo lôøi giaûi thích cuûa Di Ñaø Tònh Ñoä: neân ñoïc Tònh Ñoä Tam Kinh vaø neân xem caùc boä luaän tröôùc taùc coù lieân quan ñeán Tònh Ñoä Toâng. Tònh Ñoä Toâng choïn Tín, Nguyeän, Haïnh laøm caên baûn vaø aùp duïng Trì Danh Nieäm Phaät laøm bí quyeát caàn thieát cho vieäc tu taäp, nguyeân vì Trì Danh Nieäm Phaät laø phaùp moân ñôn giaûn deã thöïc haønh. Ngöôøi baïn Ngoâ Duyeân Hoaøn thöôøng hoûi: “Tín ngöôõng cho raèng, ngoaøi theá giôùi Ta Baø naøy coù theá giôùi Cöïc Laïc toàn taïi vaø trong ñoù coù ñöùc Phaät A Di Ñaø. Nhö vaäy ñaâu chaúng phaûi laø ngoaøi Taâm coù Phaùp hay sao vaø noù seõ töông phaûn vôùi Duy Thöùc?” Laïi hoûi theâm: “Ngöôøi nieäm Phaät quyeát ñònh tín ngöôõng coù caùi ngaõ cuûa Phaät ñeå nieäm vaø coù caùi ngaõ ñeã vaõng nghóa cuûa Luaät Toâng aùp duïng vaøo Thieàn Tònh ñeå tu haønh, cho neân moân ñoà cuûa hoï ñeàu theo Tònh Ñoä Toâng caû. Khi ñeán Phaùp Nhaõn Toâng, Thieàn Toâng bò thaát truyeàn.” 26 Vónh Minh Thoï Thieàn Tònh Töù Khoa Giaûn Keä noùi raèng: “Coù Thieàn maø khoâng Tònh Ñoä, möôøi ngöôøi thì heát chín ngöôøi laõng phí thôøi gian, aâm caûnh boånh hieän ra tröôùc maët, nhaùy maét boïn hoï bò ñoïa theo aâm caûnh kia; khoâng Thieàn nhöng coù Tònh Ñoä, vaïn ngöôøi tu thì vaïn ngöôøi vaõng sanh, maëc duø chæ thaáy ñöôïc Phaät A Di Ñaø, lo gì chaúng khai ngoä? Coù Thieàn vaø coù Tònh Ñoä, cuõng nhö con coïp moïc theâm söøng, hieän theá laø thaày cuûa moïi ngöôøi, coøn töông lai thì laøm Phaät Toå. Khoâng Thieàn vaø cuõng khoâng Tònh Ñoä, cuõng nhö naèm treân giöôøng saét noùng vaø oâm coät ñoàng noùng, muoân kieáp vaø ngaøn laàn sanh ra, luoân luoân maát haún choã nöông töïa.”
93
sanh Taây Phöông, nhö vaäy ñaâu chaúng laø coù ngaõ chaáp hay sao?” Ñaùp raèng: “Toâng naøy coù caùi nghóa Duy Taâm Tònh Ñoä”. Coå nhaân noùi raèng: “Sanh thì quyeát ñònh sanh, nhöng ñi thì thaät chaúng coù ñi.” Di Ñaø ôû ñaây töùc laø chæ cho Töï Taùnh Di Ñaø, Cöïc Laïc Quoác Ñoä cuõng chaúng lìa nôi taâm maø coù. Voâ Löôïng Thoï Phaät Kinh laïi noùi: Cöïc Laïc Quoác Ñoä laø do boán möôi taùm lôøi nguyeän cuûa ñöùc Phaät A Di Ñaø taïo thaønh. Trong ñaây taâm nguyeän töùc laø chæ cho Taâm vaø nhôø taâm nguyeän neân môùi ñöôïc thaønh töïu töùc laø chæ cho duy taâm taïo neân. Ñuùng theá, Taây Phöông Tònh Ñoä chính laø do moïi ngöôøi trong Taây Phöông Tònh Ñoä cuøng nhau taïo döïng vaø noù khoâng theå coù ngoaøi taâm, cho neân lyù naøy khoâng töông phaûn vôùi Duy Thöùc. Laïi nöõa ngöôøi nieäm Phaät phaûi bieát raèng, ñöùc Phaät A Di Ñaø ñaõ phaùt boán möôi taùm lôøi nguyeän vaø nhôø nöông nôi nhöõng lôøi nguyeän ñoù tu haønh neân môùi thaønh töïu ñöôïc Cöïc Laïc Tònh Ñoä. Keát luaän, Taây Phöông Tònh Ñoä laø do taùm Thöùc thanh tònh cuûa Phaät vaø cuûa caùc Boà Taùt, ..v..v.... cuøng nhau bieán hieän. Ngöôøi nieäm Phaät caàu veà Taây Phöông Tònh Ñoä taát nhieân cuõng phaûi coù taâm löïc cuûa Tín, Haïnh, Nguyeän hoøa hôïp vôùi boán möôi taùm lôøi nguyeän cuûa ñöùc Phaät A Di Ñaø thì môùi coù theå vaõng sanh vaø höôûng thoï ñöôïc nhöõng ñieàu khoaùi laïc nôi coõi Di Ñaø Tònh Ñoä kia. Ngöôøi nieäm Phaät khoâng theå ñôn phöông chæ nöông töïa nôi naêng löïc cuûa ñöùc Phaät A Di Ñaø maø töï mình ñöôïc höôûng thuï nhöõng hieän quaû ôû coõi ñoù. Ngoaøi ra, ngöôøi nieäm Phaät cuõng phaûi thoâng suoát taát caû giaùo nghóa cuûa Ñaïi Thöøa vaø cuûa Tieåu Thöøa, nhö ngaøi Phoå Hieàn cuûa Hoa Nghieâm, nhö Ñaïi Theá Chí cuûa Laêng Nghieâm,..v..v.... caùc Ñaïi Boà Taùt ñeàu hoài höôùng veà Tònh Ñoä. Caùc baäc Ñaïi Toâng Sö ôû Trung Quoác laø nhöõng keû phaùt nguyeän vaõng sanh ñeàu minh giaûi giaùo nghóa thaâm saâu, giaùc ngoä lyù voâ ngaõ, vieãn ly caùc chöôùng ngaïi
94
chaáp tröôùc vaø ñöôïc vaõng sanh. Hoï sôû dó noùi coù ngaõ chính laø giaû thuyeát ñeå cho thích hôïp tuøy theo choã tình caûm cuûa chuùng sanh, nhöng khoâng phaûi chaáp tröôùc cho laø coù thaät ngaõ. Vaû laïi trong Kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï ( Thaäp Luïc Quaùn Kinh ), haønh giaû phaûi tu möôøi saùu phaùp quaùn, quaùn ñeán khi naøo Theá Giôùi Cöïc Laïc hieän ra tröôùc maét laø thaønh coâng vaø chöøng ñoù haønh giaû seõ ñöôïc vaõng sanh. Vaán ñeà quaùn töôûng veà möôøi saùu phaùp noùi treân trong Kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï cuõng laø theå hieän löïc löôïng cuûa Taâm! Nhaân ñaây, hai chöõ Duy Taâm trong caâu “Nhöùt thieát Duy Taâm” töùc laø chæ cho nghóa cuûa Duy Thöùc vaäy. Theá neân Tònh Ñoä Di Ñaø theo nghóa Duy Thöùc thì khoâng theå coù ngoaøi taâm. Hôn nöõa hai chöõ Tònh Ñoä trong caâu “Vaõng sanh Tònh Ñoä” khoâng nhöùt ñònh laø chæ cho Tònh Ñoä Taây Phöông Cöïc Laïc, nguyeân vì coõi Phaät trong möôøi phöông ñeàu goïi laø Tònh Ñoä caû. Duy Thöùc Hoïc noùi: Moãi Ñöùc Phaät coù ba thaân vaø ba coõi, rieâng ba coõi ñaây cuõng goïi laø Tònh Ñoä. Tyû nhö, coõi cuûa Ñöùc Phaät Döôïc Sö ôû höôùng ñoâng vaø coõi cuûa ngaøi Di Laëc ôû Ñaâu Xuaát cuõng ñeàu goïi laø Tònh Ñoä. Ngöôøi hoïc giaùo lyù Duy Thöùc xöa nay phaùt taâm Ñaïi Thöøa ñeàu nguyeän sanh leân Noäi Vieän cuûa ngaøi Di Laëc ñeå chôø ngaøi tuøy duyeân taùi sanh. Theá neân nghóa cuûa Tònh Ñoä cuõng laø toâng chæ cuûa Duy Thöùc. E.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ LUAÄT TOÂNG: Chieáu theo Phaät Phaùp, giôùi luaät khoâng neân laäp toâng phaùi rieâng, nguyeân vì khoâng luaän hoïc Thieàn, hoïc Tònh, hoïc Giaùo, khoâng luaän taêng giaø hay theá tuïc, moïi ngöôøi phaøm laø tín ñoà quy y Phaät Phaùp ñeàu phaûi hieåu roõ vaø haønh trì giôùi luaät. Giôùi Luaät laø con ñöôøng ñaïo ñeå laøm ngöôøi, laøm baäc sieâu nhaân vaø cuõng laø ñeå kieán laäp Ñaïi Töø Ñieån caên baûn cuûa Phaät Phaùp. Giôùi Luaät khoâng neân thieân leäch vaø phaûi neân phoå bieán tuaân haønh. Chæ taïi vaøo thôøi trieàu ñaïi nhaø Ñöôøng, Luaät Sö Ñaïo Tuyeân ôû nuùi Chung Nham laø ngöôøi ñaïo ñöùc, vaên chöông, trì luaät noåi
95
tieáng, coù theå ñoäng ñeán thieân ñòa vaø caûm ñeán quyû thaàn.27 Ngaøi nghieân cöùu tinh thoâng luaät hoïc vaø döïa treân Töù Phaàn Luaät Taïng chaùnh thöùc thaønh laäp Luaät Toâng. Noåi baät hôn heát, Luaät Sö Ñaïo Tuyeân laø ngöôøi thaønh coâng lôùn nhaát trong Phaät Giaùo Söû Trung Quoác. Thaät ra, ngöôøi ñaàu tieân hoaèng döông Luaät Töù Phaàn chính laø Luaät Sö Trí Thuû. Luaät Sö Ñaïo Tuyeân laø ñeä töû keá thöøa. Ñoàng thôøi vôùi Ñaïo Tuyeân, hai Luaät Sö laø Töôùng Boä Phaùp Leä vaø Ñoâng Thaùp Hoaøi Toá cuõng hoaèng truyeàn Luaät Taïng. Cho neân ngöôøi ñôøi thöôøng goïi Ñaïo Tuyeân, Phaùp Leä vaø Hoaøi Toá laø ba Luaät Gia ñôøi Ñöôøng. Trong ba Luaät Gia naøy, chæ Nam Sôn Luaät cuûa Ñaïo Tuyeân nhôø lyù do ñaëc bieät truyeàn baù khoâng döøng.28 Ngaøi Ñaïo Tuyeân nghieân cöùu veà Luaät Hoïc tinh teá vaø phi thöôøng, ñoàng thôøi tröôùc taùc saùch coå veà Luaät Toâng goàm coù naêm Ñaïi Boä.29 Ñieåm ñaëc bieät cuûa ngaøi Ñaïo Tuyeân trong söï nghieân cöùu tinh teá vaø phi thöôøng veà Luaät Hoïc nhö: “Thöù nhaát, ngaøi kieán laäp Hoùa Giaùo vaø Cheá Giaùo ( cuõng goïi laø Hoùa Giaùo vaø Haønh Giaùo ):” “a>- Hoùa Giaùo: nghóa laø ngaøi döïa theo caùc kinh luaän Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa, trong ñoù goàm coù boán boä A Haøm,..v..v..... ñeå chuù thích Phaùp Moân Ñònh Hueä.” 27 Truyeàn thuyeát cho raèng ngaøi Ñaïo Tuyeân ñöôïc ngöôøi vaø trôøi caûm meán ñeán cuùng döôøng ( Trích trong “Thieân Nhaân Caûm Thoâng Luïc” ). 28 Ñöôïc thaáy trong “Phaät Giaùo Caùc Toâng Phaùi Nguyeân Löu” ( thaáy trong “Thaùi Hö Ñaïi Sö Toaøn Thö”, trang 805. 29 Naêm Ñaïi Boä: 1) Haønh Söï Sao, 3 quyeån 2) Giôùi Sôù, 4 quyeån. 3) Nghieäp Sôû, 4 quyeån 4) Thích Ni Nghóa Sao, 3 quyeån 5) Tyø Kheo Ni Sao, 3 quyeån.
96
“b>-Cheá Giaùo: nghóa laø ngaøi cuõng döïa theo caùc Luaät Giaùo cuûa Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa, trong ñoù coù Töù Phaàn Luaät,..v..v..... ñeå chuù thích Phaùp Moân Giôùi Hoïc.” “Ngaøy nay, Toâng Boä naøy töùc laø Luaät Taïng Giaùo, laáy Giôùi laøm Toâng, haønh giôùi trong saïch vaø tu taäp ñòng hueä. Theo Luaät Sö Ñaïo Tuyeân, tröôùc heát phaûi haønh trì Giôùi Luaät ñeå caám cheá nghieäp toäi beân ngoaøi vaø sau ñoù phaùt huy Ñònh Hueä ñeå ñoaïn dieät phieàn naõo beân trong. Ngaøi cheá ñònh giôùi luaät laø vì ñaïo maø khoâng phaûi vì phöôùc ñöùc theá gian. Thaùnh ñaïo cuûa ba Thöøa chæ laáy giôùi luaät laøm caên baûn vaø giôùi luaät laø di giaùo moät thôøi cuûa ñöùc Nhö Lai nhaèm muïc ñích phaùn xeùt vaø nhieáp hoùa chuùng sanh.” “Thöù hai, nhôn cô hoäi naøy, Luaät Sö Ñaïo Tuyeân dung hôïp caû Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa. Chæ moät boä Luaät Töù Phaàn, ngaøi Hueä Quang cho laø Ñaïi Thöøa, nhöng ngaøi Phaùp Leä vaø ngaøi Huyeàn Uaån laïi baûo laø Tieåu Thöøa. Rieâng Nam Sôn Luaät Sö Ñaïo Tuyeân noùi raèng, Giaùo Nghóa cuûa boä Luaät Töù Phaàn thì thoâng caû Ñaïi Thöøa. Cho neân trong Nghieäp Sôù, ngaøi laäp ra naêm nghóa ñeå phaân ñònh söï dung thoâng noùi treân...” ( Tham cöùu chuù thích 15 ). Laïi nöõa, trong Sôù ngaøi noùi: Ngöôøi thoï giôùi coát yeáu laø ñaéc Giôùi Theå. Khi ñaéc Giôùi Theå, ngöôøi thoï giôùi môùi ñuû ñaïo löïc ñeå taêng tröôûng thieän phaùp, ñeå tu taäp Ñònh Hueä. Nhöng Giôùi Theå ñaây neáu nhö khoâng nghe ñöôïc baèng tai, khoâng thaáy ñöôïc baèng maét thì roát raùo noù nhö theá naøo? Thaønh Thaät Luaän cuûa Tieåu Thöøa noùi: Giôùi Theå laø moät loaïi phaùp khoâng phaûi saéc vaø khoâng phaûi taâm. Coøn Höõu Boä noùi: Giôùi Theå thì thuoäc veà Voâ Bieåu Saéc, töùc laø Thoï Sôû Daãn
97
Saéc trong möôøi moät Saéc Phaùp cuûa Duy Thöùc Luaän dieãn giaûi. Nguyeân nhaân loaïi Saéc Phaùp naøy khoâng theå chæ baøy, vì maét khoâng theå nhìn thaáy, tai khoâng theå nghe tieáng vaø noù ñöôïc phaùt sanh töø nôi thoï giôùi, neân goïi laø Thoï Sôû Daãn Saéc Giôùi Theå. Ngöôøi khi thoï giôùi, sau boán laàn baïch phaùp Yeát Ma cuûa ñaïi ñöùc Taêng Chuùng thì nhaän ñöôïc moät thöù aán töôïng saâu saéc nôi taâm. AÁn Töôïng naøy khi ñaõ thaønh moät thöù tö löông trong taâm lieàn coù naêng löïc khieán ngöôøi thoï trì giöõ giôùi khoâng phaïm vaø aán töôïng tö löông ñoù ñöôïc goïi laø Giôùi Theå. Ngöôøi thoï giôùi, moät khi phaïm giôùi thì giôùi theå bò phaù hoaïi. Giôùi Theå ñaây thuoäc veà loaïi Saéc Phaùp, maét khoâng theå nhìn thaáy, tai khoâng theå nghe tieáng vaø cuõng khoâng theå chæ baøy, neân goïi laø Voâ Bieåu Saéc Giôùi Theå. Ngaøi Luaät Sö Ñaïo Tuyeân caên cöù nôi Ñaïi Thöøa Duy Thöùc Hoïc cho Giôùi Theå cuûa Thoï Sôû Daãn Saéc noùi treân ñoàng nghóa vôùi Thoï Huaân Trì Chuûng cuûa Thöùc A Laïi Da, nghóa laø Giôùi Theå cuûa Thoï Sôû Daãn Saéc naøy töùc laø moät thöù chuûng töû chaân tònh ñöôïc taøng tröû trong Thöùc A Laïi Da thöù taùm. Nhôø chöùa nhoùm daàn daàn chuûng töû chaân tònh naøy, Giôùi Theå tieán haønh taåy tröø nhöõng ñieàu aùc, phaùt trieån nhöõng ñieàu thieän vaø khieán phaùt sanh haït gioáng voâ laäu. Qua söï giaûi thích treân ñaây, yù nghóa Giôùi Theå cuûa Luaät Toâng cuõng chính laø yù nghóa chuûng töû cuûa Duy Thöùc vaø yù nghóa naøy raát laø thaâm saâu. Vì yù nghóa quan heä vôùi Duy Thöùc Hoïc qua söï trình baøy treân, Luaät Toâng trôû thaønh moät toâng phaùi hoaøn toaøn thuoäc Ñaïi Thöøa. F.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ THIEÂN ÑAØI TOÂNG: Thieân Ñaøi laø teân cuûa moät ngoïn nuùi. Nguyeân do, Ñaïi sö Trí Giaû ñôøi nhaø Tuøy an truù nôi nuùi Thieân Ñaøi hoaèng döông Giaùo Nghóa cuûa Thieàn sö Hueä Tö vaø ñoàng thôøi kieán laäp moät hoïc phaùi Giaùo Quaùn goïi laø Thieân Ñaøi Toâng. Toâng Thieân Ñaøi
98
thuyeát minh baûn taùnh ñaày ñuû ba ngaøn lyù, neân cuõng goïi laø Taùnh Cuï Toâng. Ñaàu tieân Toâng Thieân Ñaøi do hai ngaøi, moät laø ngaøi Tueä Vaên ñôøi Baéc Teà, hai laø ngaøi Hueä Tö Nam Nhaïc ñôøi nhaø Tuøy, hai vò cuøng nhau khai saùng. Ñaïi sö Trí Giaû ñeä töû cuûa Thieàn sö Hueä Tö laø ngöôøi toång hôïp nhöõng giaùo nghóa cuûa hai ngaøi noùi treân, cuøng luùc caên cöù nôi Kinh Phaùp Hoa, Kinh Nieát Baøn vaø Luaän Ñaïi Trí Ñoä thieát laäp thaønh toâng phaùi. Ñaïi sö Toáng Y Nhôn noùi: “Giaùo nghóa chính yeáu cuûa Toâng Thieân Ñaøi thöôøng söû duïng nhö laø, caên cöù nôi Kinh Phaùp Hoa laøm coát tuûy cuûa toâng phaùi, choïn Luaän Trí Ñoä laøm kim chæ nam, y nôi Ñaïi Kinh ( Kinh Ñaïi Nieát Baøn ) ñeå hoä trì heä phaùi, nöông theo Ñaïi Phaåm ( Kinh Ñaïi Phaåm Baùt Nhaõ ) laøm phöông phaùp quaùn chieáu, taát caû khoâng ngoaøi muïc ñích daãn daét moïi giôùi taêng tröôûng tín taâm, daãn caùc Kinh ñeå trôï löïc, thöôøng laáy caùc taâm laøm kinh, laáy caùc phaùp laøm tô deät, toå chöùc thaønh boä phaùi sieâu quaàn, vöôït ra ngoaøi caùc toâng phaùi khaùc”. [30] Bao nhieâu caâu giaûi thích treân cuõng ñuû noùi leân toång quaùt veà cöông yeáu cuûa Toâng Thieân Ñaøi. Cöông yeáu cuûa Toâng Thieân Ñaøi thì khoâng ñoàng quan ñieåm vôùi caùc toâng phaùi khaùc. Ñòa vò cuûa Toâng Thieân Ñaøi sôû dó ñöôïc toàn taïi laø nhôø nöông nôi lyù taùnh cuûa caùc kinh luaän noùi treân. Ngoaïi tröø Kinh Phaùp Hoa ñích thöïc laø yeáu toá coát caùn duy nhaát cuûa Toâng Thieân Ñaøi phaùt huy. 1.- Ñòa Vò Duy Thöùc Trong Phaùn Giaùo: Toâng Thieân Ñaøi söû duïng 5 Thôøi vaø 8 Giaùo ñeå pheâ phaùn toaøn boä Phaät Phaùp. Xin trình baøy sô löôïc qua moät vaøi quan heä vôùi Duy Thöùc cuûa Toâng Thieân Ñaøi . Vaán ñeà Hoùa Phaùp Töù Giaùo laø moät trong nhöõng giaùo nghóa cuûa Toâng Thieân Ñaøi ñöôïc ñeà caäp tröôùc heát. Hoùa Phaùp Töù Giaùo goàm coù boán laõnh vöïc nhö laø Taïng Giaùo, Thoâng Giaùo, Bieät Giaùo vaø Vieân Giaùo.
99
a>- Taïng Giaùo: Taïng Giaùo cuõng goïi laø Tam Taïng Giaùo. Haïnh Quaû cuûa Taïng Giaùo sôû dó ñöôïc kieán laäp laø caên cöù nôi Phaåm Hieàn Thaùnh cuûa Caâu Xaù30
ñeå phaân vò. Lyù do, Taïng Giaùo phaàn lôùn ñeàu giaûng phaùp thuoäc Tieåu Thöøa, nhö Kinh A Haøm noùi veà phaùp quaû cuûa Thinh Vaên vaø Duyeân Giaùc. Theâm nöõa, Phaåm Hieàn Thaùnh cuûa Luaän Caâu Xaù thöôøng trình baøy thöù baäc thuoäc Haïnh Quaû cuûa söï ñoaïn hoaëc chöùng chôn. Naêm ngoâi vò cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc, neáu nhö so saùnh vôùi Phaåm Hieàn Thaùnh cuûa Luaän Caâu Xaù, tuy Haïnh Quaû khoâng gioáng nhau, nhöng cuõng khoâng khaùc nhau veà danh vò. Vaû laïi trong Kieán Ñaïo, Caûnh Töôùng Duyeân An Laäp Ñeá Thaäp Luïc Taâm..v..v..... cuõng ñeàu caên cöù nôi Phaåm Hieàn Thaùnh cuûa Luaän Caâu Xaù ñeå thieát laäp, thöôøng goïi laø Phaùp Moân Töù Höôùng Töù Quaû..v..v..... b>- Thoâng Giaùo: “Thoâng nghóa laø gioáng nhau. Ba Thöøa baåm taùnh thì gioáng nhau. Giaùo nghóa ñaây thuyeát minh nhaân duyeân töùc laø khoâng, nguyeân lyù cuûa boán chaân ñeá laø voâ sanh, laø phaùp moân sô caáp cuûa Ma Ha Dieãn ( Ñaïi Thöøa ). Thaät söï, baäc Boà Taùt ñeàu thoâng suoát caû Nhò Thöøa”31
Töø nôi nguyeân lyù treân, Thoâng Giaùo laø giaùo lyù dung thoâng chung cho caû ba Thöøa, hoaëc giaùo lyù coù coâng duïng laøm lôïi ích chung cho nhöõng ngöôøi trong ba Thöøa, nhö A Haøm, Baùt Nhaõ vaø Boà Taùt Haïnh ñeàu thuoäc veà Thoâng Giaùo caû. c>- Bieät Giaùo: Bieät Giaùo laø giaùo lyù khoâng quan heä vôùi Nhò Thöøa. Nhö noùi: “Bieät töùc laø khoâng chung cuøng, nghóa laø ngöôøi noùi phaùp
30 Ñöôïc thaáy trong “Phaät Giaùo Caùc Toâng Phaùi Nguyeân Löu” 31 Ñöôïc thaáy trong “Thieân Ñaøi Töù Giaùo Nghi vaø Hoa Nghieâm Giaùo Nghóa Chöông”, quyeån 2.
100
khoâng quan heä chuùt naøo ñeán ba Thöøa”. “Giaùo lyù Bieät Giaùo laø giaùo lyù thuyeát minh giaû danh cuûa nhaân duyeân vaø nguyeân lyù voâ löôïng cuûa boán chaân ñeá.” Bieät Giaùo ôû ñaây laø chæ trình baøy ñòa vò thöù baäc tu haønh cuûa Boà Taùt Thöøa trôû leân, goàm noùi roõ 52 ngoâi vò tu taäp cuûa Boà Taùt Haïnh. 52 ngoâi vò nhö laø Thaäp Tín, Traäp Truï, Thaäp Haïnh, Thaäp Hoài Höôùng, Thaäp Ñòa, Ñaúng Giaùc vaø Dieäu Giaùc. Haïng Thinh Vaên ñoái vôùi giaùo lyù Bieät Giaùo cuûa Boà Taùt Thöøa thì hoaøn toaøn khoâng bieát ñeán, gioáng nhö ngöôøi ñui vaø ñieác. Nhöõng ñòa vò thöù baäc tu haønh cuûa Boà Taùt Thöøa treân ñaây, beân Duy Thöùc laïi caên cöù nôi Kinh Hoa Nghieâm laøm choã nöông töïa ñeå thaønh laäp. d>- Vieân Giaùo: Chöõ Vieân nghóa laø khoâng bieán ñoåi. Ñaây laø giaùo lyù toái cao cuûa Toâng Thieân Ñaøi. “Vieân Giaùo chính laø thuyeát minh roõ raøng vaø ñaày ñuû söï lyù khoâng bieán ñoåi, khoâng sai khaùc veà vaán ñeà khoâng theå nghó baøn cuûa Nhaân Duyeân vaø Trung Ñaïo cuûa Nhò Ñeá. Giaùo lyù cuûa Vieân Giaùo chæ tröø nhöõng baäc lôïi caên toái thöôïng môùi coù theå thoâng ñaït ñeán”.32Nhö Kinh noùi: “Taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät Taùnh, chuùng sanh vaø chö Phaät thaät söï khoâng phaûi laø hai, nhieãm vaø tònh ñeàu vieân dung vôùi nhau moät caùch töï taïi.” Töø ñoù cho thaáy, theå taùnh cuûa caùc phaùp thì ñaày ñuû ñaïo lyù vieân dung. Coøn giaùo nghóa cuûa Duy Thöùc laïi caên cöù nôi thaâm maät cuûa ba Thôøi Giaùo noùi treân ñeå pheâ phaùn, cho neân cuõng töông ñöông vôùi Thoâng Giaùo cuûa Toâng naøy, nghóa laø giaùo nghóa cuûa Duy Thöùc söû duïng Thoâng Giaùo ñeå trình baøy ba Thöøa. Kinh Giaûi Thaâm Maät noùi raèng: Kinh Hoa Nghieâm laø boä kinh phaùt huy chæ thuù cuûa taát caû Thöøa. Thieàn Toâng thì cuõng thuoäc veà loaïi Bieät Giaùo. Kinh Hoa Nghieâm laïi duøng
32 Ñöôïc thaáy trong “Thieân Ñaøi Töù Giaùo Nghi vaø Hoa Nghieâm Sôù Sao”, quyeån 3, trang 77.
101
Bieät Giaùo ñeå trình baøy Vieân Giaùo. Rieâng Kinh Phaùp Hoa thì hoaøn toaøn thuoäc veà Vieân Giaùo.
2.- Tam Quaùn, Tam Ñeá vaø Tam Taùnh, Nhò Ñeá Cuûa Duy Thöùc: Hoïc lyù ñaëc bieät cuûa Toâng Thieân Ñaøi laø Nhöùt Taâm Tam Quaùn. Nhöùt Taâm Tam Quaùn nghóa laø tuøy theo moät nieäm ñoäng naøo, hoaëc tuøy theo Taâm duyeân moät phaùp naøo, Taâm ngay luùc ñoù khoâng lìa ñöông nieäm. Moãi laàn nhöùt Taâm thì phaûi ñaày ñuû Tam Quaùn ( ba phaùp quaùn ) ôû trong. Tam Quaùn goàm coù: Khoâng Quaùn, Giaû Quaùn vaø Trung Ñaïo Quaùn. Moãi moät phaùp ñeàu coù theå vaän duïng ba phaùp quaùn noùi treân ñeå quaùn saùt. Chæ coát yeáu ôû choã, Taâm khi khôûi leân moät nieäm thì phaûi theå hieän cuøng luùc goàm ñuû caû ba phaùp quaùn naøy. Trung Luaän noùi: “Nhaân duyeân laø nôi ñeå sanh ra caùc phaùp, ta noùi caùc phaùp töùc laø noùi khoâng, cuõng goïi laø giaû danh, cuõng goïi laø nghóa trung ñaïo.”33 Nhöùt Taâm Tam Quaùn chính laø tö töôûng thaâm aùo cuûa Toâng Thieân Ñaøi. Ngaøy nay, Tam Quaùn theo phoå thoâng thöôøng goïi laø ba thöù nhaän thöùc. Moãi moät phaùp ñeàu coù ba nhaän thöùc veà phöông dieän Khoâng, Giaû vaø Trung Ñaïo. Neáu nhö döïa theo ba phaùp quaùn noùi treân, ba Ñeá cuõng ñöôïc giaûi thích nhö sau: moãi moät phaùp ñeàu coù ñuû ba Ñeá. Ba Ñeá goàm coù: “Tuïc Ñeá, Chaân Ñeá vaø Trung Ñeá.” Quaùn caùc phaùp ñeàu khoâng ( Khoâng Quaùn ) laø chæ cho Chaân Ñeá. Quaùn caùc phaùp ñeàu giaû hôïp ( Giaû Quaùn ) laø chæ cho Tuïc Ñeá. Coøn quaùn Khoâng vaø Giaû khoâng hai (Khoâng Giaû baát nhò quaùn), nghóa laø quaùn thaät töôùng cuûa caùc phaùp thuoäc loaïi Chaân ( Khoâng ) vaø quaùn thaät töôùng cuûa caùc phaùp thuoäc loaïi Tuïc ( Giaû ), caû hai ñeàu vieân dung vôùi nhau moät caùch khoâng ngaên ngaïi, neân goïi laø Trung Ñeá. Nhöõng
33 Ñöôïc thaáy trong “Trung Luaän Tuïng”.
102
phaùp quaùn naøy caàn neân quaùn vôùi laäp tröôøng khaùch quan thì môùi theå hieän ñöôïc dieäu nghóa cuûa Trung Ñaïo. Tam Quaùn vaø Tam Ñeá vöøa trình baøy, neáu nhö phoái hôïp vôùi Duy Thöùc thì coù theå dung thoâng khoâng ngaên ngaïi nhau. Söï dung thoâng naøy ñöôïc so saùnh qua hình thöùc baûn ñoà tieâu bieåu sau ñaây:
103
Theo phöông dieän Chaân Ñeá, nhöõng phaùp thuoäc veà Bieán Keá Sôû Chaáp Taùnh thì hoaøn toaøn khoâng coù thaät theå, neân quaùn saùt chuùng noù ñeàu thuoäc veà loaïi Khoâng. Theo phöông dieän Tuïc Ñeá, nhöõng phaùp thuoäc veà Y Tha Khôûi Taùnh do bôûi nhaân duyeân sanh, neân quaùn saùt chuùng noù ñeàu thuoäc veà loaïi Giaû Coù. Neáu ñöùng treân laäp tröôøng Chaân vaø Giaû khoâng hai, thaät töôùng cuûa caùc phaùp thuoäc veà Vieân Thaønh Thaät Taùnh, neân quaùn saùt chuùng noù ñeàu laø Trung Ñaïo. Ngöôøi naøo thoâng suoát ñöôïc lyù leõ
Bieán Keá Sôû Chaáp Taùnh
Y Tha Khôûi Taùnh
Vieân Thaønh Thaät
TAM TAÙNH
Khoâng Quaùn
ChaânÑeá
Giaû Quaùn
Trung Quaùn
TuïcÑeá
TrungÑeá
TAMÑEÁ
104
naøy thì coù theå ñaït ñeán choã dung thoâng moät caùch khoâng ngaên ngaïi vaäy. 3.- Moät Nieäm Ba Ngaøn vaø Muoân Phaùp Duy Thöùc: Moät nieäm ( nhöùt taâm ) nghóa laø chæ coù moät thöù taâm nieäm, hoaëc chuùng ta chæ phaùt khôûi moät thöù YÙ Thöùc. Toâng Thieân Ñaøi giaûi thích chæ trong moät taâm nieäm thì coù ñaày ñuû caû ba ngaøn chö phaùp vaø ba ngaøn chö phaùp khoâng lìa khoûi moät taâm nieäm naøy. Ba ngaøn nghóa laø trong möôøi ( 10 ) Phaùp Giôùi ( 4 baäc Thaùnh vaø 6 baäc Phaøm ), moãi moät phaùo giôùi ñeàu coù chín ( 9 ) coõi ôû trong. Neáu nhö tính luoân Theá Giôùi Chaân Nhö laø moät coõi trong 9 coõi, taát caû hôïp laïi thaønh 100 Phaùp Giôùi ( 10 x 10 = 100 Phaùp Giôùi ). Hôn nöõa, moãi moät Phaùp Giôùi ñeàu theå hieän möôøi Nhö Thò ( 10 Nhö Thò ). Nhö Thò nghóa laø Nhö Thò Töôùng ( hình töôùng nhö theá ), Nhö Thò Taùnh ( taùnh chaát nhö theá ), Nhö Thò Theå ( baûn theå nhö theá ), Nhö Thò Löïc ( naêng löïc nhö theá ), Nhö Thò Taùc ( söï taùc duïng nhö theá ), Nhö Thò Nhaân ( nguyeân nhaân nhö theá ), Nhö Thò Duyeân ( quan heä nhö theá ), Nhö Thò Quaû ( keát quaû nhö theá ), Nhö Thò Baùo ( baùo öùng nhö theá ), Nhö Thò Boån Maït Cöùu Caùnh ( goác vaø ngoïn ñeán cöùu caùnh ñeàu cuõng nhö theá ),..v..v.... Moãi moät Phaùp Giôùi ñeàu coù 10 Nhö Thò vaø tính chung 100 Phaùp Giôùi thì coù 1.000 Nhö Thò. Theâm nöõa, moãi moät Nhö Thò thì bao goàm ba phaàn: Chaùnh Baùo ( chuùng sanh ), Y Baùo ( quoác ñoä ) vaø naêm AÁm. Töø ñoù, moät ngaøn ( 1000 ) Nhö Thò thì bao haøm ba ngaøn Phaùp ( 3000 Phaùp ) ôû trong, thöôøng goïi laø Ba Ngaøn Chö Phaùp. Ba Ngaøn Chö Phaùp vaø moät traêm Phaùp Giôùi ñeàu coù ñuû trong moïât nieäm. Nhöõng thöù ñaïo lyù naøy cuøng vôùi ñaïo lyù Vaïn Phaùp Duy Thöùc thì ñoàng xöôùng leân moät ñieäu nhö nhau. Kinh Hoa Nghieâm noùi: “Ngöôøi naøo muoán bieát roõ taát caû chö Phaät trong
105
ba ñôøi, neân quaùn theå thaùnh cuûa phaùp giôùi thì ngoä ñöôïc heát thaûy ñeàu do taâm taïo.” Noùi chung, Duy Taâm cuûa Duy Thöùc vaø Nhöùt Taâm cuûa Toâng Thieân Ñaøi, caû hai ñeàu gioáng nhau khoâng khaùc. 4.- Taùnh Cuï vaø A Laïi Da Duyeân Khôûi: Phaùp Moân Taùnh Cuï cuûa Toâng Thieân Ñaøi giaûng laø “Moät Nieäm Ba Ngaøn, Moät Taâm Ba Quaùn, Moät Phaùp Ba Ñeá, taát caû khoâng lìa khoûi Taùnh. Taùnh ôû ñaây laø chæ cho Theå Taùnh. Theå Taùnh cuûa taát caû phaùp voán saün coù neân goïi laø Taùnh Cuï. Phaùp Moân Taùnh Cuï so saùnh vôùi thuyeát Chuûng Töû cuûa taát caû phaùp voán saün coù cuûa Duy Thöùc chuû tröông thì nghóa töông tôï vôùi nhau. Nhö thuyeát Nhö Lai Taïng Duyeân Khôûi cuûa Taùnh Cuï giaûi thích thì cuõng gioáng vôùi thuyeát A Laïi Da Duyeân Khôûi cuûa Duy Thöùc thaønh laäp. Chuûng Töû cuûa taát caû phaùp ñeàu chöùa trong Thöùc A Laïi Da thì cuõng gioáng nhö Lyù cuûa taát caû phaùp laø Taùnh Cuï, neáu nhö phaân tích thì caû hai ñeàu dung thoâng vôùi nhau. Nhö Lai Taïng cuûa Chaân Nhö thöôøng nöông nôi meâ vaø ngoä. Nhö Lai Taïng neáu nhö nöông nôi meâ thì bò sanh töû vaø neáu nhö nöông nôi ngoä thì chöùng quaû Nieát Baøn. Ñaëc ñieåm huaân taäp cuûa Thöùc A Laïi Da thì cuõng coù hai loaïi, moät loaïi löu chuyeån vaø moät loaïi hoaøn dieät, nghóa laø töø voâ thæ ñeán nay, taát caû chuûng töû cuûa caùc phaùp huaân taäp trong Thöùc A Laïi Da cuõng coù hai loaïi, moät loaïi thuoäc veà nhieãm vaø moät loaïi thuoäc veà tònh. Thöùc A Laïi Da neáu nhö huaân taäp nhöõng chuûng töû thuoäc loaïi nhieãm thì bò löu chuyeån trong phieàn naõo sanh töû, coøn neáu nhö huaân taäp nhöõng chuûng töû thuoäc loaïi tònh thì ñöôïc hoaøn dieät ñeå thaønh Boà Ñeà Nieát Baøn. Toâng Thieân Ñaøi duøng thuyeát Taùnh Cuï thì cuõng gioáng nhö Duy Thöùc duøng thuyeát Chuûng Töû. Thuyeát Chaân Nhö cuûa
106
Toâng Thieân Ñaøi töùc laø thuyeát Thaät Taùnh cuûa Duy Thöùc, caû hai hoaøn toaøn khoâng khaùc nhau. 5.- Luïc Töùc vaø Duy Thöùc Vò: Toâng Thieân Ñaøi ngoaøi vaán ñeà giaûng giaûi heä thoáng Haïnh Vò cuûa Töù Giaùo laïi coøn trình baøy rieâng veà thuyeát Luïc Töùc. Luïc Töùc nghóa laø saùu ngoâi vò tu chöùng cuûa Boà Taùt, töø phaøm phu ñeán quaû Phaät. Luïc Töùc cuûa Toâng Thieân Ñaøi so saùnh vôùi naêm ngoâi vò Haïnh Quaû cuûa Duy Thöùc thì gioáng nhau. Sö so saùnh naøy ñöôïc trình baøy nhö sau: *> Thöù nhaát, ngoâi vò “Lyù Töùc” vaø ngoâi vò “Danh Töï Töùc” thì cuõng gioáng nhö “Töï Taùnh Nieát Baøn” cuûa Duy Thöùc vaø cuõng chính laø “Chuûng Taùnh Saün Co”ù cuûa phaøm phu. *> Thöù hai, ngoâi vò “Quaùn Haïnh Töùc” thì cuõng gioáng nhö “Tö Löông Vò” cuûa Duy Thöùc. *> Thöù ba, ngoâi vò “Töông Tôï Töùc” thì cuõng gioáng nhö “Gia Haïnh Vò” cuûa Duy Thöùc. *> Thöù tö, ngoâi vò “Phaàn Chöùng Töùc” thì cuõng gioáng nhö “Thoâng Ñaït Vò” vaø “Tu Taäp Vò” cuûa Duy Thöùc. “Phaàn Chöùng Töùc” nghóa laø phaàn chöùng cuûa Thaäp Ñòa. *> Thöù naêm, ngoâi vò “Cöùu Caùnh Töùc” thì cuõng gioáng nhö “Cöùu Caùnh Vò” cuûa Duy Thöùc. “Cöùu Caùnh Vò” laø ngoâi vò tu chöùng cuûa Boà Taùt ñaõ ñaït ñeán hai quaû Chuyeån Y vaø taát caû ñeàu ñöôïc vieân maõn. G.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ HIEÀN THUÛ TOÂNG:
107
Hieàn Thuû Toâng cuõng ñöôïc goïi laø Hoa Nghieâm Toâng. Ñaàu tieân, Hieàn Thuû Toâng laø teân cuûa ngöôøi duøng ñeå ñaët danh hieäu cho moät toâng phaùi. Veà sau, Toâng naøy ñöôïc thay theá teân cuûa moät boä Kinh. Ñaïi sö Hieàn Thuû nguyeân teân laø Phaùp Taïng, ngöôøi cuøng thôøi vôùi ngaøi Huyeàn Trang. Toâng Hieàn Thuû do hai ngaøi, moät laø ngaøi Ñoã Thuaän, hai laø ngaøi Trí Nghieãm cuøng nhau khai saùng. Toâng naøy truyeàn ñeán ngaøi Hieàn Thuû thì môùi ñöôïc hoaøn thaønh. Cho neân ngöôøi ñôøi thöôøng goïi laø Hieàn Thuû Toâng ñeå kyû nieäm teân ngaøi. Veà sau coù Ñaïi sö Tröøng Quaùn, phaùp hieäu Thanh Löông phaùt huy tö töôûng cuûa Toâng Hieàn Thuû qua taùc phaåm boä Hoa Nghieâm Sôù Sao do ngaøi saùng taùc. Do ñoù coù choã goïi Toâng Hieàn Thuû laø Thanh Löông Toâng. Toâng Hieàn Thuû thieát laäp Naêm Thôøi Giaùo ñeå pheâ phaùn toaøn boä thôøi ñaïi Phaät Giaùo. Naêm Thôøi Giaùo goàm coù: Tieåu Giaùo, Thæ Giaùo, Chung Giaùo, Ñoán Giaùo vaø Vieân Giaùo. 1)- Tieåu Giaùo: laø giaûng kinh A Haøm cuûa Tieåu Thöøa,..v..v.... thuoäc veà Taïng Giaùo cuûa Toâng Thieân Ñaøi. 2)- Thæ Giaùo: cuõng goïi laø Phaàn Giaùo. Thæ Giaùo goàm coù Duy Thöùc vaø Baùt Nhaõ. Phaàn Giaùo nghóa laø “Choïn Thôøi Giaùo thöù hai vaø thöù ba cuûa Thaâm Maät ñeàu cho laø thuoäc ñònh taùnh Nhò Thöøa khoâng theå thaønh Phaät, nay hôïp chung nhau laïi goïi laø Nhaát Phaàn Giaùo. Nhaát Phaàn Giaùo laø giaùo lyù thaáp nhaát cuûa Ñaïi Thöøa neân goïi laø Sô vaø cuõng vì coù ngöôøi khoâng theå thaønh Phaät neân goïi laø Phaàn.” Vaán ñeà Coù vaø Khoâng cuûa Thæ Giaùo cuõng chính laø giaùo lyù cuûa Baùt Nhaõ. Coøn söï töôùng cuûa Thæ Giaùo cuõng goïi laø Phaùp Töôùng Giaùo. 3)- Chung Giaùo: cuõng goïi laø Thaät Giaùo. Chung Giaùo goàm coù caùc kinh nhö Laêng Giaø, Maät Nghieâm,..v..v..... Chung Giaùo
108
nghóa laø “Ñònh Taùnh Nhò Thöøa, neáu nhö khoâng coù taùnh Xieån Ñeà thì leõ taát nhieân coù theå thaønh Phaät, vaø nhôn ñoù môùi noùi ñeán giaùo lyù roát raùo cuûa Ñaïi Thöøa, neân goïi laø Chung Giaùo. Giaùo lyù Chung Giaùo nhôø hôïp vôùi thaät lyù neân goïi laø Thaät.” 4)- Ñoán Giaùo: “Moät nieäm khoâng sanh töùc goïi laø Phaät.” Töø caâu ñoù Ñoán Giaùo nghóa laø lôøi noùi tuyeät ñoái, lôøi noùi hieån baøy lyù taùnh tuyeät ñoái vaø lyù taùnh ñaây khoâng phaûi caên cöù nôi ñòa vò thöù baäc neân goïi laø Ñoán. Ñoán Giaùo goàm coù Thieàn Toâng ôû trong. 5)- Vieân Giaùo: “Thuyeát minh moät ñôn vò töùc laø noùi ñeán taát caû ñôn vò vaø noùi ñeán taát caû ñôn vò töùc laø trong ñoù bao goàm coù moät ñôn vò.” Vieân Giaùo trong ñoù coù kinh Hoa Nghieâm. Vieân Giaùo nghóa laø “caên cöù nôi Phaùp Giôùi cuûa ngaøi Phoå Hieàn, löôùi Ñeá Chaâu cuûa Trôøi Ñeá Thích giaêng maéc khaép choán cuøng nôi, nhieàu lôùp truøng truøng ñieäp ñieäp, chuû vaø baïn ñaày ñuû ôû trong, neân goïi laø Vieân Giaùo.”34
Trong ñaây ñeå thích öùng vôùi tri ñaïo, Ñaïi sö Hieàn Thuû lieàn laáy taùnh chaát giaùo nghóa cuûa Duy Thöùc ñeå thaønh laäp möôøi Toâng. Möôøi Toâng cuûa Hieàn Thuû vaø taùm Toâng cuûa Duy Thöùc phoái hôïp nhö theá naøo haõy xem qua baûn ñoà tieâu bieåu sau ñaây seõ roõ. a]- Möôøi Toâng cuûa Hieàn Thuû vaø taùm Toâng cuûa Duy Thöùc:
34 Trong “Hoa Nghieâm Sôù Sao”, quyeån 4, baøn luaän veà 5 Thôøi Giaùo phaàn nhieàu daãn chöùng caùc vaên.
109
1. Ngaõ Phaùp Caâu Höõu Toâng
1. Ngaõ Phaùp Caâu Höõu Toâng
2.Phaùp Höõu Ngaõ Khoâng Toâng
2.Phaùp Höõu Ngaõ Khoâng Toâng
3.Phaùp Khoâng Khöù Lai Toâng
3.Phaùp Khoâng Khöù Lai Toâng
4.Hieän Thoâng Giaû Thaät Toâng
4. Hieän Thoâng Giaû Thaät Toâng
5. Tuïc Voïng Chaân Thaät Toâng
5. Tuïc Voïng Chaân Thaät Toâng
10 Toâng Hieàn Thuû
8 Toâng Duy Thöùc
110
Söï kieán laäp möôøi Toâng vaø taùm Toâng laø moät phöông phaùp pheâ phaùn Phaät Hoïc vaø coøn laø moät ñaëc ñieåm laäp luaän sôû
6. Chö Phaùp Ñaûn Danh Toâng
6. Chö Phaùp Ñaûn Danh Toâng
7. Nhaát Thieát Giai Khoâng Toâng
7. Thaéng Nghóa Caâu Khoâng Toâng
8.Chaân ÑöùcBaát Khoâng Toâng
9. Töông TöCaâu Tuyeät Toâng
10. Vieân Minh Cuï Ñöùc Toâng
8. ÖÙng LyùVieân Thaät Toâng
10 Toâng Hieàn Thuû
8 Toâng Duy Thöùc
111
tröôøng cuûa caùc Toâng. Giaùo nghóa cuûa möôøi Toâng ôû ñaây khoâng coù thì giôø ñeå giaûi thích. Ñaïi sö Hieàn Thuû laø ngöôøi cuøng thôøi vôùi ngaøi Huyeàn Trang vaø ngaøi Khuy Cô. Ñaàu tieân, Ñaïi sö Hieàn Thuû tham döï vaøo hoäi tröôøng phieân dòch cuûa ngaøi Huyeàn Trang vôùi nhieäm vuï laø kieåm chöùng giaùo nghóa cuûa caùc Kinh. Veà sau, vì yù kieán khoâng hôïp nhau neân Ñaïi Sö ra ngoaøi töï mình chuyeân lo hoaèng döông giaùo nghóa cuûa Kinh Hoa Nghieâm. Ñaïi Sö khoâng nhöõng phaùt huy giaùo nghóa cuûa Kinh Hoa Nghieâm maø laïi coøn keá thöøa vaø phaùt huy quang ñaïi hoïc thuyeát cuûa Ñoã Thuaän vaø cuûa Trí Nghieãm. Chaúng nhöõng theá, Ñaïi Sö cuõng coù nhaän thöùc veà hoïc thuyeát cuûa Duy Thöùc. Xöa nay, caùc trieát gia Duy Thöùc pheâ phaùn thôøi ñaïi Phaät Giaùo ôû AÁn Ñoä chæ coù taùm Toâng. Ñaïi sö Hieàn Thuû laïi caên cöù nôi Toâng Duy Thöùc thöù taùm dieãn giaûi vaø chuyeån hoùa thaønh ba Toâng. Coäng theâm ba Toâng chuyeån hoùa töø nôi Duy Thöùc, Ñaïi sö Hieàn Thuû laäp thaønh möôøi Toâng. Giaùo nghóa möôøi Toâng phaùi naøy ñöôïc thaáy giaûi thích trong Hoa Nghieâm Nhaát Thöøa Giaùo Nghóa Chöông. b]- Hoïc Giaû Hieàn Thuû phaàn ñoâng thöïc taäp Duy Thöùc: Naêm Giaùo Nghóa cuûa Toâng Hieàn Thuû vaø boán Giaùo Nghóa cuûa Toâng Thieân Ñaøi ñeàu laø tinh hoa cuûa Phaät Giaùo Trung Quoác. Caùc hoïc giaû thuoäc gia phaû cuûa Toâng Thieân Ñaøi traûi qua caùc thôøi ñaïi, ña soá ñeàu caên cöù theo vaø tuøy thuoäc vaøo giaùo nghóa cuûa Kinh Phaùp Hoa, cuûa Kinh Baùt Nhaõ, cuûa Luaän Trí Ñoä, ngoaøi ra raát ít ngöôøi ñeà caäp ñeán danh loaïi cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc. Coøn caùc hoïc giaû cuûa Toâng Hieàn Thuû, keå töø ngaøi Phaùp Taïng trôû veà sau vaø cho ñeán caän ñaïi, ñeàu nghieân cöùu thaâm saâu Phaùp Töôùng Duy Thöùc. Chuùng ta thöû ñoïc caùc
112
tröôùc thuaät cuûa caùc Toå, cuûa caùc Ñaïi Ñöùc trôû xuoáng thuoäc Toâng Hieàn Thuû ñeàu nhaän thaáy caùc ngaøi roäng baøn raát coù maïch laïc vaø raát coù thöù töï veà nguyeân lyù cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc. Chuùng ta coù theå nhaän thaáy raèng Toâng Thieân Ñaøi thì raát gaàn vôùi Phaùp Taùnh cuûa Baùt Nhaõ, coøn Toâng Hieàn Thuû thì raát gaàn vôùi Phaùp Töôùng cuûa Duy Thöùc. Ngoaøi ra, Kinh Hoa Nghieâm cuõng laø moät trong saùu boä kinh cuûa Duy Thöùc ñöôïc duøng laøm toâng chæ. Kinh naøy noùi: “Ba coõi ñeàu do taâm taïo” vaø laïi noùi: “Taâm cuõng nhö hoïa só veõ leân vaïn phaùp trong theá gian”. Nhöõng tö töôûng naøy ñeàu laø yeáu nghóa cuûa Duy Thöùc. Laïi nöõa, Boà Taùt Haïnh cuûa Duy Thöùc chuû tröông laø y cöù nôi Phaåm Thaäp Ñòa ( hoaëc Thaäp Ñòa Luaän ) cuûa Kinh Hoa Nghieâm ñeå thaønh laäp. Chaúng nhöõng theá, Toâng Thieân Ñaøi thì coù Taùnh Cuï Phaùp Moân, coøn Toâng Hieàn Thuû thì laïi nöông nôi Phaåm Taùnh Khôûi cuûa Kinh Hoa Nghieâm ñeå giaûi nghóa “ Taâm moãi khi phaùt khôûi moät phaùp giôùi taùnh naøo thì cuõng ñaày ñuû caû möôøi ñöùc ôû trong”. Töø yù nghóa ñoù, Toâng Hieàn Thuû thaønh laäp Taùnh Khôûi Phaùp Moân ( Thaäp Huyeàn Duyeân Khôûi hoaëc Phaùp Giôùi Duyeân Khôûi ). Nhöõng lôøi giaûi thích ñaây cuûa Toâng Hieàn Thuû neáu nhö so saùnh vôùi lyù thuyeát Phaùp Töôùng Duyeân Khôûi cuûa Duy Thöùc thì cuõng dung thoâng vôùi nhau. Thanh Löông Sôù Sao noùi: “Laønh thay Chaân Giôùi, vaïn phaùp laø taøi saûn ñaàu tieân cuûa ngöôøi”. Chaân Giôùi töùc laø chæ cho vaïn phaùp. ÔÛ ñaây, chuûng loaïi caùc phaùp trong phaùp giôùi, neáu nhö nhaän thöùc veà theå chung thì taát caû ñeàu töø nôi Taâm noùi treân sanh ra caû. c]- Duy Thöùc Hoïc cuûa Hieàn Thuû: Ngaøi Hieàn Thuû caên cöù nôi caùc kinh luaän nhö Du Giaø, Taïp Taäp, Thaâm Maät, Löông Nhieáp Luaän,..v..v.... tröôùc thuaät nhieàu
113
boä luaän ñeå baøn roäng veà Duy Thöùc. Nhö Nhaát Thöøa Giaùo Nghóa Chöông, quyeån 9, giaûi thích roõ caùc giaùo lyù noùi veà söï sai bieät trong möôøi moân: 1)- Choã Nöông Töïa cuûa Taâm Thöùc: caên cöù nôi Kinh Giaûi Thaâm Maät,..v..v..... giaûi thích taùm Taâm Thöùc vaø yù nghóa huaân taäp cuûa A Laïi Da. 2)- Nghóa Sai Bieät cuûa Chuûng Taùnh: caên cöù nôi Hieån Döông, Du Giaø, Löông Nhieáp Luaän,..v..v.... noùi veà yù nghóa Voán Saün Coù, noùi veà yù nghóa Huaân Taäp Thaønh Chuûng Töû, noùi veà yù nghóa Naêm Thöù Chuûng Taùnh. 3)- Haïnh Vò Sai Bieät: caên cöù nôi Löông Nhieáp Luaän, Du Giaø,..v..v... noùi veà Söï Choïn Löïa... cho ñeán moân thöù 6. 6)- Nghóa Phaàn Ñoaïn Hoaëc Ñaày Ñuû ( Moân thöù 6 ): caên cöù nôi Caâu Xaù, Du Giaø, Taïp Taäp laøm luaän chöùng.... vaø coøn caùc moân khaùc nöõa. Nghóa toång quaùt cuûa möôøi moân coù choã baøn luaän ñeán ñeàu laø daãn duï töø nôi caùc boä luaän cuûa Du Giaø vaø Duy Thöùc. ÔÛ ñaây chuùng toâi khoâng theå töôøng thuaät ñaày ñuû chi tieát, caùc hoïc giaû coù theå töï mình thaâm cöùu theâm thì seõ thaáy ñöôïc dieäu nghóa chaân thaät muoân truøng cuûa noù.
114
115
H.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ TAM LUAÄN TOÂNG: Tam Luaän Toâng cuõng goïi laø Töù Luaän Toâng hoaëc goïi laø Phaù Töôùng Toâng. Chöõ Töôùng ôû ñaây laø chæ cho Phaùp Töôùng. Phaù Töôùng nghóa laø phaù tröø söï chaáp tröôùc ñoái vôùi caùc Phaùp Töôùng. Phaù Töôùng coøn coù nghóa khaùc nöõa laø ñoái vôùi choã khoâng lieãu nghóa nôi giaùo lyù cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc theâm yù töù pheâ phaùn vaøo. Tam Luaän laø caên cöù nôi “Voâ Sôû Ñaéc” vaø “Duyeân Khôûi Taùnh Khoâng” cuûa caùc boä Kinh Baùt Nhaõ ñeå thaønh laäp toâng phaùi. Toâng Tam Luaän khoâng laäp moät phaùp naøo caû, nhaèm muïc ñích ñaû phaù toaøn boä quan nieäm COÙ vaø KHOÂNG ñeå hieån baøy chaân lyù TRUNG ÑAÏO DUYEÂN KHÔÛI. Nguyeân do, Toâng naøy thuyeát minh yù nghóa Duyeân Khôûi töùc laø Taùnh Khoâng, Taùnh Khoâng töùc laø Trung Ñaïo vaø Trung Ñaïo cuõng töùc laø nghóa Baùt Nhaõ. Baùt Nhaõ laø Hueä Voâ Phaân Bieät vaø cuõng goïi laø Trí Voâ Sôû Ñaéc. Haønh giaû moät khi quaùn saùt caàn phaûi söû duïng Hueä Voâ Phaân Bieät ñeå nhaän thöùc taùnh khoâng phaân bieät hieän tieàn cuûa caùc phaùp. Cho neân Ñaïi Sö Thaùi Hö goïi Toâng naøy laø Phaùp Taùnh Khoâng Hueä Toâng. Giaùo lyù cuûa Toâng Tam Luaän chuû tröông so vôùi hoïc thuyeát cuûa Duy Thöùc, caû hai laäp tröôøng khoâng gioáng nhau vaø quan ñieåm cuõng khaùc nhau. Cho neân trong hai Toâng naøy, moãi hoïc phaùi coù choã sai bieät nhau cuûa noù. Nhö hoïc thuyeát Trung Ñaïo Nhò Ñeá, vì laäp tröôøng khoâng gioáng nhau, cho neân moãi moãi kyø thò nhau vaø moãi moãi phuû nhaän nhau. Ñieàu ñaëc bieät, nghóa Trung Ñaïo cuûa Duyeân Khôûi töùc laø Taùnh Khoâng nôi Toâng Tam Luaän cuøng vôùi nghóa Trung Ñaïo cuûa Vieãn Ly Nhò Bieân nôi Duy Thöùc maëc duø sai bieät nhau, nhöng cuõng coù choã dung thoâng vôùi nhau. Vaán ñeà treân ñaây sau naøy seõ thuaät laïi, hoâm nay tröôùc heát xin trình baøy giaùo nghóa cuûaToâng Tam Luaän:
116
1.- Giaùo Nghóa Tam Luaän Toâng: a)- Phaùn Nhieáp Phaät Phaùp ( Pheâ phaùn veà Phaät Phaùp) Phaät Phaùp cuûa Toâng Tam Luaän coù theå chia laøm ba ñieåm: *> Baùnh xe phaùp caên baûn cuûa Toâng naøy laø höôùng veà Kinh Hoa Nghieâm. *> Baùnh xe phaùp chi nhaùnh cuûa Toâng naøy laø giaûng Kinh A Haøm vaø Kinh Baùt Nhaõ. *> Baùnh xe phaùp thay theá chi nhaùnh quy veà caên baûn cuûa Toâng naøy laø giaûng Kinh Phaùp Hoa.35 Duy Thöùc vaø Baùt Nhaõ ñeàu thuoäc veà baùnh xe phaùp chi nhaùnh, nhaèm phaùt huy giaùo nghóa thaâm maät cuûa Kinh Laêng Giaø vaø Baùt Nhaõ.
b)- Phaù Taø Hieån Chaùnh ( Ñaû phaù taø phaùp ñeå hieån baøy chaùnh phaùp ) Toâng chæ caên baûn cuûa Toâng Tam Luaän laø “Phaù Taø hieån chaùnh”. Veà phöông dieän phaù taø, Toâng naøy chuû tröông: moät laø ñaû phaù quan nieäm chaáp tröôùc cuûa ngoaïi ñaïo cho raèng coù ngaõ thaät vaø phaùp thaät. Nhö Baùch Luaän chính laø boä luaän ñaû phaù söï chaáp tröôùc cuûa ngoaïi ñaïo cho raèng coù Thieân Thaàn,..v..v.... vaø cuõng ñaû phaù söï chaáp tröôùc moät beân cuûa Tieåu Thöøa. Hai laø ñaû phaù quan nieäm chaáp tröôùc cuûa Tieåu Thöøa cho raèng coù ngaõ phaùp thaät söï, ñaëc bieät ñoái vôùi söï chaáp tröôùc veà thaät phaùp cuûa Höõu Boä vaø cuûa Ñaïi Thöøa Duy Thöùc. Nhö Trung Luaän chính laø boä luaän ñaû phaù söï chaáp moät beân cuûa Tieåu Thöøa vaø cuûa
35 Phaät Giaùo Caùc Toâng Phaùi Nguyeân Löu.
117
ngoaïi ñaïo. Ba laø ñaû phaù quan nieäm chaáp tröôùc veà Thieân Khoâng cuûa Thaønh Thaät Luaän. Caùi Khoâng cuûa Thaønh Thaät Luaän quan nieäm khoâng gioáng nhö caùi Khoâng troøn ñaày vaø bieán khaép phaùp giôùi cuûa Tam Luaän chuû tröông. Cho neân caùi Khoâng cuûa Thaønh Thaät Luaän ñöôïc goïi laø Thieân Khoâng. Phaù taø phaùp ñeå hieån baøy chaùnh phaùp laø yeáu chæ cuûa Toâng Tam Luaän. Veà phöông dieän hieån baøy chaùnh phaùp, giaùo nghóa cuûa Toâng naøy cuõng phaân laøm ba loaïi: 1>- Nghóa Voâ Sôû Ñaéc: ( yù nghóa khoâng coù choã chöùng ñaéc ) Nghóa lyù toaøn boä Kinh Baùt Nhaõ töø xöa ñeán nay ñeàu naèm trong phöông phaùp quy naïp cho neân mang yù nghóa Voâ Sôû Ñaéc. “Voâ Sôû Ñaéc” töùc laø yeáu chæ noùi raèng khoâng coù moät phaùp naøo ñöôïc thieát laäp caû. Ñaëc bieät nôi phaùp Hueä Hoïc Taùnh Khoâng cuûa Phaät Phaùp neáu nhö coù choã chöùng ñaéc thì khoâng phaûi cöùu caùnh. Vì lyù do ñoù, Kinh Baùt Nhaõ noùi: Voâ Ñaéc Chaùnh Quaùn. Chöõ Quaùn nghóa laø quaùn saùt hoaëc laø nhaän thöùc. Trí Baùt Nhaõ söû duïng ñeå quaùn chieáu phaùp khoâng thì phaùp khoâng khoâng coù töï taùnh ñeå chöùng ñaéc. Trí Baùt Nhaõ hieåu bieát chính xaùc nhö theá goïi laø Voâ Ñaéc Chaùnh Quaùn. Nhôø Chaùnh Quaùn cuûa Trí Voâ Ñaéc, söï kieán chaáp ñoái vôùi Phaät Phaùp vaø Phi Phaät Phaùp thì môùi coù khaû naêng pheâ bình vaø phaùn ñoaùn theâm nöõa. Vaû laïi Chaùnh Quaùn cuûa Trí Voâ Ñaéc laø thuoäc veà loaïi Trí caên baûn, cho neân coù theå chöùng tröïc tieáp ñöôïc Nhò Khoâng Chaân Nhö. Nhò Khoâng Chaân Nhö nghóa laø caûnh giôùi naêng vaø sôû, caû hai ñeàu khoâng coøn nöõa. Cuõng nhôø Chaùnh Quaùn cuûa Trí Voâ Sôû Ñaéc, Ñaïo Boà Ñeà môùi coù theå chöùng ñaéc vaø Chaân Nhö Thaät Töôùng môùi coù theå hieån baøy. Cho neân Taâm Kinh noùi raèng: “Vì khoâng coù choã chöùng ñaéc, caùc vò Boà Taùt nhôø nöông theo Baùt Nhaõ Ba La Maät Ña, cho neân Taâm khoâng bò chöôùng ngaïi. Taâm vì khoâng bò chöôùng ngaïi neân khoâng coù sôï haõi, xa lìa moïi
118
moäng töôûng ñieân ñaûo, ñaït ñeán Nieát Baøn tuyeät ñoái. Caùc ñöùc Phaät trong ba ñôøi cuõng do nöông nhôø Baùt Nhaõ Ba La Maät Ña ñeàu ñöôïc chöùng quaû Voâ Thöôïng Chaùnh Ñaúng Chaùnh Giaùc”. YÙ nghóa ñaây ñaõ ñöôïc Kinh Baùt Nhaõ giaûi thích raát saâu roäng. 2>-Nghóa Duyeân Khôûi Taùnh Khoâng: ( yù nghóa taùnh duyeân khôûi ñeàu khoâng ) Kinh Baùt Nhaõ ñaëc bieät thuyeát minh nghóa “Voâ Sôû Ñaéc” laø muïc ñích chæ cho nhöõng gì khoâng coù choã chöùng ñaéc? Theo Kinh Baùt Nhaõ, Duyeân Khôûi Taùnh Khoâng ñích thöïc laø moät loaïi chuù thích cho vaán ñeà khoâng coù choã chöùng ñaéc. Ñaïi yù Tam Luaän cuûa ngaøi Long Thoï ñaëc bieät laø thuyeát minh Taùnh Khoâng, cho neân söû duïng yù nghóa “Voâ Sôû Ñaéc” trong Baùt Nhaõ ñeå giaûi thích vaán ñeà Duyeân Khôûi Taùnh Khoâng. Nhö baøi Tuïng cuûa Trung Luaän noùi raèng: “Caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân sanh, ta noùi töùc laø khoâng”. YÙ nghóa chöõ “Khoâng” laø khoâng coù choã chöùng ñaéc. Coøn yù nghóa cuûa hai chöõ “Nhaân Duyeân” laø ñieàu kieän hoaëc quan heä. Chaúng haïn, moät gioáng naøo ñoù ñaõ quan heä thì sau naøy coù theå sanh ra phaåm vaät cuûa gioáng ñoù. Vaïn höõu vuõ truï, Chuùng sanh vaø Phaät phaùp, taát caû ñeàu do nhaân duyeân sanh, cho neân noùi ñeán duyeân sanh cuõng laø noùi ñeán hieän töôïng giôùi. Hieän töôïng giôùi ñaõ laø duyeân sanh thì khoâng coù töï taùnh vaø khoâng coù töï taùnh neân goïi laø khoâng, ñaõ laø khoâng thì khoâng coù choã chöùng ñaéc. Khoâng coù choã chöùng ñaéc töùc laø duyeân sanh, duyeân sanh töùc laø taùnh khoâng, taùnh khoâng töùc laø trung ñaïo, trung ñaïo töùc laø baùt nhaõ chaùnh quaùn, baùt nhaõ chaùnh quaùn töùc laø duyeân khôûi cuûa khoâng töï taùnh. Ñaây laø yù nghóa thaâm saâu veà caùi Khoâng cuûa Baùt Nhaõ Tam Luaän36 vaø cuõng laø ñaëc ñieåm cuûa Tam Luaän thuyeát minh.
36 Thaäp Nhò Moân Luaän Töï noùi raèng: “Thaâm nghóa phaàn lôùn ñeàu goïi laø Khoâng”
119
3>- Nghóa Tuïc Höõu Chaân Khoâng: ( yù nghóa Tuïc Ñeá thì coù vaø Chaân Ñeá thì khoâng ) Thuyeát Nhò Ñeá giaûi thích: Theá Tuïc Ñeá thì chuû tröông raèng Coù vaø Thaéng Nghóa Ñeá thì chuû tröông raèng Khoâng. Theá Tuïc Ñeá vaø Thaéng Nghóa Ñeá, caû hai ñeàu nöông nhau ñeå hieån baøy. Nhö Trung Luaän noùi raèng: “Chö Phaät nöông nôi Nhò Ñeá vì chuùng sanh maø thuyeát phaùp: moät laø duøng Theá Tuïc Ñeá vaø hai laø duøng Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá. Ngöôøi naøo neáu nhö khoâng thaáu hieåu, laïi phaân bieät nôi Nhò Ñeá thì ñoái vôùi choã thaâm saâu cuûa Phaät Phaùp hoaøn toaøn khoâng bieát ñöôïc nghóa chaân thaät”. Trung Luaän laïi noùi tieáp: “Neáu nhö khoâng nöông nôi Tuïc Ñeá thì khoâng theå ngoä ñöôïc Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá vaø neáu nhö khoâng ngoä ñöôïc Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá thì khoâng chöùng ñöôïc Nieát Baøn”. Toâng Tam Luaän thuyeát minh vaán ñeà Khoâng nhaèm muïc ñích ñoái trò söï chaáp Coù cuûa theá gian maø ôû ñaây khoâng phaûi quan nieäm phuû ñònh. Coù ngöôøi noùi: Phaät Phaùp chuû tröông Khoâng laø hoaøn toaøn phuû nhaän taát caû. Ñuùng ra, ñaây laø moät söï ngoä nhaän. Phaûi bieát raèng taát caû phaùp trong theá gian theo söï hieåu bieát thoâng thöôøng ñeàu cho laø toàn taïi. Taát caû phaùp ñaõ toàn taïi thì nhaát ñònh phaûi söï thaät. Tam Luaän Baùt Nhaõ cuõng khoâng phuû nhaän söï thaät. Söï thaät neáu nhö vöôït ra ngoaøi ñaïo lyù thöôøng thöùc hoaëc tìm caàu nôi lyù Chaân Nhö ( Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá ) ñaõ noùi ôû treân ñeå thaät chöùng thì khoâng theå phuû ñònh cho raèng taát caû ñeàu khoâng hoaøn toaøn. Theo quan nieäm trieát hoïc, vaán ñeà Coù laø thuoäc veà Hình Nhi Haï cuûa theá tuïc vaø vaán ñeà Khoâng laø thuoäc veà Hình Nhi Thöôïng cuûa thaéng nghóa, caû hai hoaøn toaøn khaùc nhau veà quan ñieåm. Neáu caên cöù nôi baûn thaân cuûa söï vaät maø noùi, Duyeân Khôûi Taùnh Khoâng laø nghóa hoaït ñoäng, laø nghóa chuyeån bieán, khoâng phaûi quan nieäm caùi Khoânbg cheát cöùng. Cho neân baøi Tuïng trong Tam Luaän noùi raèng: “Do coù
120
nghóa Khoâng cho neân taát caû phaùp ñeàu ñöôïc thaønh laäp”. Nghóa Khoâng neáu nhö chaúng coù thì taát caû phaùp khoâng theå thaønh laäp. Baøi Tuïng trong Tam Luaän laïi noùi tieáp: “Caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân sanh, cho neân ta môùi noùi laø khoâng; caùc phaùp cuõng laø giaû danh vaø cuõng laø nghóa trung ñaïo. Chöa töøng coù moät phaùp naøo khoâng töø nhaân duyeân sanh, cho neân taát caû phaùp thaûy ñeàu laø khoâng”. Vaán ñeà Trung Khoâng vaø Trung Ñaïo trong baøi Tuïng noùi treân ñeàu thuoäc veà Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá vaø cuõng thuoäc veà Lyù Taùnh. Coøn caùc phaùp do nhaân duyeân sanh vaø giaû danh ñeàu thuoäc veà Theá Tuïc Ñeá vaø cuõng thuoäc veà Hieän Thaät. Thöù hai, hai maët cuûa moät phaùp khoâng theå phaân ly neân goïi laø “Saéc töùc laø khoâng, khoâng töùc laø saéc, saéc chaúng khaùc khoâng, khoâng chaúng khaùc saéc”. Vaïn phaùp khoâng theå thieân chaáp moät maët. YÙ nghóa Khoâng cuûa Toâng Tam Luaän ñöôïc thieát laäp treân caùc phaùp Coù vaø Nhaân Duyeân. Neáu nhö hoaøn toaøn ly khai vaán ñeà Coù vaø Nhaân Duyeân, yù nghóa Khoâng cuûa Toâng Tam Luaän khoâng bieát caên cöù vaøo ñaâu ñeå thieát laäp. Vaán ñeà naøy ñöôïc trình baøy raát roõ raøng trong caùc baøi Tuïng cuûa Tam Luaän.
2.- Tam Luaän vaø Duy Thöùc Caên cöù nôi nguyeân lyù khoâng coù choã chöùc ñaéc ( voâ sôû ñaéc ) cuûa Baùt Nhaõ ñeå baøn veà Duy Thöùc, hai laäp tröôøng Duy Thöùc vaø Tam Luaän ñeàu coù choã dung thoâng vôùi nhau. Ñoái töôïng cuûa Duy Thöùc ñaû phaù laø khoâng coù choã chöùng ñaéc veà Naêng vaø Sôû cuûa hai chaáp thuû, nghóa laø khoâng coù Ngaõ ( naêng thuû ) cuûa chuû quan vaø khoâng coù Phaùp ( sôû thuû ) cuûa khaùch quan ñeå chöùng ñaéc. Coøn Tam Luaän thì cuõng ñaû phaù hai loái chaáp thuû naøy ñeå hieån baøy veà nguyeân lyù Khoâng cuûa hoïc thuyeát khoâng coù choã
121
chöùng ñaéc ( voâ sôû ñaéc ). Duy Thöùc vaø Tam Luaän, caû hai ñeàu cuøng ñaû phaù duy nhaát chæ coù moät muïc tieâu maø thoâi. Chaúng qua ñieåm sai bieät cuûa hai Toâng laø: Duy Thöùc thì ñaû phaù taän cuøng quan nieäm Coù cuûa nhöõng söï vaät coù theå chæ baøy ñöôïc, nghóa laø ñaû phaù hö voïng phaân bieät Thöùc Theå ( Y Tha Khôûi Taùnh ) cho laø coù cuûa Nhò Thuû Sôû Y; nôi Tam Luaän thì ñaû phaù taäm cuøng cho raèng khoâng coù söï vaät naøo toàn taïi caû, nghóa laø ñaû phaù luoân caû taùnh y tha khôûi cuõng cho laø khoâng. Ñieåm tranh luaän cuûa hai toâng phaùi, Duy Thöùc vaø Tam Luaän laø ôû choã ñoù. Coøn vaán ñeà “Chaùnh Trí vaø Nhö Nhö ”: Chaùnh Trí töùc laø trí khoâng phaân bieät. Trí naøy theo quan nieäm Duy Thöùc cho laø Coù ( khi thaân chöùng chaân nhö, Trí naøy thì hieän tieàn ); Nhö Nhö töùc laø chaân nhö ( vaû laïi Chaân Nhö thì khoâng phaân bieät vaø Chaùnh Trí coù khaû naêng chöùng ñaéc thì cuõng khoâng phaân bieät, chuùng ñeàu bình ñaúng khoâng coù hai, neân goïi laø Nhö Nhö ). Chaùnh Trí vaø Nhö Nhö, caû hai lìa ngoân ngöõ vaø chuùng ñeàu thuoäc veà Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá. Duy Thöùc vaø Nhö Nhö laø thaät coù, laø dieäu höõu; coøn Tam Luaän laïi cho laø Khoâng. Tam Luaän maëc duø quan nieäm Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá laø khoâng, nhöng xeùt cho cuøng khi kieán laäp Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá cuõng coù theå cho raèng Chaùnh Trí vaø Nhö Nhö khoâng ngaên ngaïi caùi Coù cuûa duyeân khôûi. Söï lyù luaän cuûa chuùng ta ôû tröôùc coù nhöõng khaùi nieäm ñöôïc lieät keâ nhö sau: 1)- Nôi Thuyeát Quan Heä Töông Phaûn: Taùnh vaø Töôùng, Khoâng vaø Coù ñeàu ñoái laäp nhau. Do ñoù Duy Thöùc vaø Tam Luaän nhaân ñaây trôû thaønh hai laäp tröôøng ñoái nghòch vôùi nhau. 2)- Nôi Thuyeát Quan Heä Töông Thaønh: Choã ñaû phaù cuûa Tam Luaän cuõng laø choã ñaû phaù cuûa Duy Thöùc. Chaân Ñeá Taùnh Khoâng cuûa Tam Luaän hieån baøy cuõng laø choã chöùng ñaéc cuûa
122
Trí khoâng phaân bieät nôi Duy Thöùc, caû hai ñeàu theå hieän nguyeân lyù Nhò Khoâng. 3)- Kinh Baùt Nhaõ noùi roäng Phaùp Töôùng laø ñeå hieån baøy Phaùp Taùnh; coøn caùc hoïc giaû Phaùp Töôùng thuoäc heä phaùi Di Laëc thì cuõng giaûi thích Baùt Nhaõ. Do ñoù, chuû tröông cuûa hai phaùi coù theå phoái hôïp vôùi nhau ( töông thaønh ), chaúng qua quan ñieåm cuûa hai beân thì khoâng gioáng nhau maø thoâi. Chuùng ta xem ra töø nôi ñaïo lyù töông phaûn vaø töông thaønh coù theå nhaän ñònh: Toâng Tam Luaän chæ nhaèm ñaû phaù söï chaáp tröôùc cho neân chuù troïng phöông phaùp lyù luaän; beân Duy Thöùc thì cuõng gioáng nhö Toâng Tam Luaän, cho neân ña phaàn ñeàu söû duïng Nhaân Minh Luaän. Nhö Duy Thöùc Tuïng noùi: “Do coù choã chöùng ñaéc, cho neân khoâng phaûi thaät söï an truï vaøo Duy Thöùc”. Coøn Tam Luaän noùi: “Neáu chaáp thaät coù Duy Thöùc Taùnh cuõng laø chaáp tröôùc”. Trong taâm giaû nhö coøn coù choã chöùng ñaéc, ñoù cuõng laø moät thöù chaáp tröôùc. Taâm khoâng phaân bieät coù theå chöùng ñöôïc Chaân Nhö thì Thaät Taùnh Duy Thöùc cuõng coù theå chöùng ñöôïc. Nhöng Thaät Taùnh Duy Thöùc neáu laø giaû danh thì Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá cuûa Tam Luaän cuõng khoâng khaùc. Töï Taùnh Y Tha Khôûi ñoái vôùi Tuïc Ñeá cuûa Tam Luaän thì thuoäc veà loaïi Coù. Cho neân Nhò Khoâng cuûa Duy Thöùc töùc laø Taùnh Khoâng cuûa Tam Luaän. Duy Thöùc maëc duø noùi Nhò Khoâng, nhöng khoâng ngoaøi muïc ñích hieån baøy caùi Coù cuûa Chaân Nhö ( cuøng vôùi Taùnh Khoâng chaúng gioáng nhau ). Ñaây chính laø cöùu caùnh cuûa lyù taùnh vaäy. Theo thuyeát Ñaïo Lyù cuûa Duyeân Khôûi Taùnh Khoâng, Kinh Kim Cang trình baøy: “Khoâng chaáp laáy nôi töôùng, ôû traïng thaùi nhö nhö khoâng ñoäng. Taïi sao theá? Taát caû phaùp höõu vi nhö giaác moäng, nhö boït nöôùc, nhö söông moùc, nhö ñieän chôùp, phaûi neân quaùn nhö theá”. Boà Taùt khi tu haïnh baùt nhaõ coát yeáu ôû choã
123
“Khoâng neân chaáp laáy phaùp töôùng vaø cuõng khoâng neân chaáp laáy khoâng phaûi phaùp töôùng”, ñoù laø theå hieän phaùp quaùn Chaân Ñeá. Taát caû caûnh giôùi duyeân sanh ñeàu laø coù nhö huyeãn; caâu “Phaûi neân quaùn nhö theá” laø thuyeát minh nguyeân lyù khoâng neân quaùn Tuïc Ñeá ( Y tha khôûi ) cuõng laø khoâng. Coøn caâu Phaùp Töôùng vaø Khoâng Phaûi Phaùp Töôùng cuõng laø giaûi thích vaán ñeà Nhò Ñeá. Khoâng chaáp laáy coù Nhò Ñeá thì môùi coù theå chöùng ñaéc moät caùch trieät ñeå caûnh giôùi Chaân vaø Tuïc khoâng hai. Vaán ñeà naøy Duy Thöùc vaø Tam Luaän, hai toâng phaùi ñeàu gioáng nhau. Nhôø coù Tuïc neân môùi chöùng ñöôïc Chaân cuõng laø ñieåm dung thoâng vôùi nhau cuûa caùc toâng phaùi tu haønh. Thaønh Duy Thöùc Luaän giaûi thích: “Trí khoâng phaân bieät ñaõ chöùng ñöôïc Chaân Nhö thì Trí Haäu Ñaéc môùi coù theå lieãu ngoä ñöôïc caùc phaùp thuoäc taùnh Y Tha Khôûi ñeàu laø nhö huyeãn,..v..v..... Neáu chaúng bieát nhö thaät raèng, caùc chuùng duyeân phaùt khôûi laø do töï Taâm vaø caùc Taâm Sôû hö voïng phaân bieät bieán hieän; söï bieán hieän chuùng duyeân cuûa töï Taâm vaø caùc Taâm Sôû khaùc naøo söï vieäc nhö huyeãn, nhö ngoïn löûa daâng cao, nhö caûnh trí trong moäng, nhö hieän töôïng trong göông, nhö maøu saéc loäng laãy, tieáng vang trong ñoäng, maët traêng döôùi nöôùc, taát caû do bieán hoùa keát thaønh, chuùng tôï nhö coù, nhöng thöïc söï khoâng phaûi coù”. Vaán ñeà naøy cuûa Thaønh Duy Thöùc Luaän giaûi thích so vôùi Kinh Kim Cang ñaõ noùi ôû tröôùc: “Taát caû phaùp höõu vi cuõng nhö caûnh giaû trong moäng, cuõng nhö boït nöôùc treân soâng” ñeàu laø gioáng nhau. Chaân Ñeá laø moät phöông dieän vaø Tuïc Ñeá laø moät phöông dieän: “khoâng neân chaáp laáy nôi töôùng, phaûi ôû traïng thaùi nhö nhö baát ñoäng” phaûi laø Trí khoâng phaân bieät thì môùi chöùng ñöôïc caûnh giôùi Chaân Nhö. ÔÛ nôi Tuïc Ñeá, Duy Thöùc vaø Tam Luaän, hai toâng phaùi naøy laïi gioáng nhau ôû choã laø quaùn caùc phaùp höõu vi duyeân sanh ñeàu nhö huyeãn. Coøn ôû nôi Chaân Ñeá, choã chöùng ñaéc cuûa hai toâng phaùi noùi treân thì cuõng khoâng khaùc nhau quan ñieåm. Nhöng choã baát ñoàng laø
124
do caùc luaän sö sau naøy giaûi thích nghóa töôùng ñeàu hoaøn toaøn ñi thaät quaù xa. Chuùng ta haõy xem lyù luaän cuûa hai Luaän Sö thuoäc hai toâng phaùi noùi treân nhö sau: a>- Chöôûng Traân Luaän cuûa ngaøi Thanh Bieän giaûi thích: “Chaân Taùnh cuûa höõu vi laø khoâng, vì do nhaân duyeân sanh cho neân ñeàu nhö huyeãn. Coøn voâ vi thì ñaõ tieâu dieät vì khoâng coøn sanh khôûi vaø noù khoâng thaät theå gioáng nhö hoa ñôùm giöõa hö khoâng”.37
b>- Ñaïi Thöøa Quaûng Baùch Luaän cuûa ngaøi Hoä Phaùp giaûi thích: “Caùc phaùp höõu vi ñeàu do nhaân duyeân sanh, cho neân khoâng khaùc caùc söï vieäc nhö huyeãn, vì khoâng coù thaät theå. Coøn caùc phaùp voâ vi cuõng khoâng thaät coù, vì chuùng khoâng coù sanh ra, thí duï nhö loâng ruøa”.38 Hai ñoaïn vaên ñaây, tröø laäp tröôøng Khoâng cuûa ngaøi Thanh Bieän vaø ngoaøi hai chöõ “Chaân Taùnh” ra, thì lyù luaän cuûa hai ngöôøi ñeàu gioáng nhau. Vaû laïi, Tam Luaän cuõng thuyeát minh lyù Duy Taâm vaø Duy Thöùc, nhö: “Nguyeân vì tö töôûng cuûa Baùt Nhaõ ñeán roát raùo cuõng trình baøy roõ veà Nhöùt Taâm, töùc laø chæ cho Töï Taùnh Thanh Tònh Taâm. Veà sau, tö töôûng Ñaïi Thöøa cuûa Phaùp Hoa, cuûa Hoa Nghieâm,..v..v.... phaàn nhieàu ñeàu noùi roõ yù naøy.” Ñaïi Trí Ñoä Luaän, quyeån 29 noùi raèng: “Ba coõi ñeàu do Taâm taïo ra”. Ñaïi Thöøa Nhò Thaäp Tuïng noùi raèng: “Taâm nhö ngöôøi thôï veõ, töï veõ hình töôïng Daï Xoa, veõ roài laïi sôï haõi”. Taâm nhö ngöôøi thôï veõ naøy so vôùi thí duï Taâm nhö ngöôøi thôï veõ cuûa Hoa Nghieâm thì cuõng ñoàng minh vôùi lyù giaûi cuûa Duy Thöùc.
37 “Chöôûng Traân Luaän”, quyeån 1, trang 1. 38 “Quaûng Baùch Luaän Thích”.
125
I.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ MAÄT TOÂNG: Maät Toâng cuõng goïi laø Chaân Ngoân Toâng. Chaân Ngoân töùc laø lôøi noùi chaân thaät. Hieän taïi Maät Toâng thöôøng duøng Chuù Ngöõ ñeå truyeàn thöøa cho nhau. Troïng taâm cuûa Toâng naøy laø tu haønh theo nhöõng ñieàu bí maät neân goïi laø Maät Toâng. Caùc toâng phaùi ñaõ noùi ôû tröôùc goïi laø Hieån Giaùo vaø Toâng naøy goïi laø Maät Giaùo. Hoïc lyù cuûa Maät Toâng xem laïi thì bao quaùt caû Hieån Giaùo. Maät Giaùo truyeàn thöøa maëc duø raát laâu, nhöng maõi ñeán khi nhaø Ñöôøng khai nguyeân thì môùi ñöôïc kieán laäp thaønh toâng phaùi. Maät Toâng khi ôû AÁn Ñoä coù caùc ngaøi nhö Thieän Voâ UÙy, Nhaát Haïnh, Kim Cang Trí, Baát Khoâng, boán vò tröôùc sau ñeán Trung Quoác hoaèng döông Maät Toâng. Thieän Voâ UÙy truyeàn cho Ñaïi sö Hueä Quaû. Luùc baáy giôø, Kim Cang Trí, Thieän Voâ UÙy vaø Baát Khoâng ñeàu ñöôïc goïi laø ba ñaïi só khai nguyeân Maät Toâng. Ñoái vôùi Maät Toâng, caùc kinh ñieån vaø nghi quyõ ñeàu ñöôïc phieân dòch vaø tröôùc thuaät. Caùc baäc tieàn nhaân thì thaät khoâng ai saùnh kòp. Coù theå noùi, Maät Toâng töø ñôøi Ñöôøng trôû veà sau truyeàn thöøa hoaøn toaøn tuyeät dieäu. Nghi Quyõ Bí Boån Maät Toâng cuûa ñôøi Ñöôøng chuù sôù ñeàu bò thaát truyeàn nôi Nhaät Baûn. Khi ñeán ñôøi Toáng, Maät Toâng tuy cuõng ñöôïc phieân dòch vaø truyeàn thöøa, nhöng giaùo nghóa cuûa boån Toâng ôû treân thì khoâng coù kieán laäp ñöôïc gì. Kinh ñieån coát yeáu cuûa Maät Toâng goàm coù ba boä laø Kinh Ñaïi Nhaät, Kinh Kim Cang Ñænh vaø Kinh Toâ Taát Ñòa. Coøn yeáu nghóa cuûa Maät Toâng thì coù nhöõng ñieåm nhö sau: 1)- GIAÙO TÖÔÙNG VAØ SÖÏ TÖÔÙNG: Giaùo Töôùng töùc laø giaùo lyù. Ngöôøi hoïc Maät Toâng tröôùc heát phaûi hoïc giaùo lyù. Ñaëc bieät söï truyeàn thoï Maät Toâng cuûa Nhaät Baûn laø tröôùc heát hoï daïy caùc hoïc giaû thöïc taäp giaùo lyù Duy Thöùc, Tam Luaän vaø sau ñoù môùi truyeàn thoï söï töôùng cuûa Maät
126
Toâng. Cuõng töông tôï nhö theá, ngöôøi Taây Taïng hoïc Maät Toâng, tröôùc heát phaûi qua giai ñoaïn kieåm tra phaåm caùch ngöôøi Taây Taïng vaø sau ñoù môùi ñöa vaøo Vieän Maät Thöøa39 . Ñaây cuõng laø moät hình thöùc giaùo duïc. Söï Töôùng töùc laø Nghi Quyõ vaø cuõng coù theå noùi laø Phaät Phaùp töôïng tröng. Taát caû hình töôùng taùc phaùp haønh söï cuûa Maät Toâng ñeàu laø töôïng tröng, töùc laø nhöõng phaùp söï ñoù ñaïi bieåu cho moät thöù gì khaùc ôû ngoaøi vuõ truï, nhö Kim Cang Xöû vaø Maïn Ñaø La ( ñaïi bieåu caûnh giôùi cuûa chuùng sanh hoaëc caûnh giôùi cuûa chö Phaät ), ñeàu laø vaät töôïng tröng, ñaëc bieät bao haøm moät thöù Maät YÙ toàn taïi ôû trong. Maät Toâng coát yeáu ôû choã laø vò Phaùp Sö phaûi ñích thaân duøng mieäng ñeå truyeàn thoï. Coù ngöôøi cho raèng Maät Toâng cao hôn Hieån Giaùo, nhöng kyø thaät caû hai ñeàu gioáng nhau. Noùi chung Maät Toâng vaø Hieån Giaùo ñeàu phaûi tu chöùng thì môùi thaønh coâng. Coøn Maät Toâng vaø Duy Thöùc thì quan heä nhö theá naøo? Söï Töôùng Ñeàu Do Duy Taâm Bieán Hieän: söï töôùng thì hoaøn toaøn leä thuoäc nôi Taâm. Taát caû phaùp bieåu hieän söï töôùng coù theå noùi laø do Taâm Thöùc bieán hieän. Thí duï nhö Maïn Ñaø La ñeàu troâng caäy vaøo söï taùc duïng cuûa taâm löïc. Ngöôøi Maät Toâng quaùn taát caû ñoàng tieàn raát nhoû trong moät maâm troøn bieán thaønh theá giôùi vaø quaùn moät cheùn nhoû ba caïnh bieán thaønh ba ñaïo só. Laïi nöõa, lôøi môû ñaàu cuûa vaên Moâng Sôn noùi raèng: “Neáu ngöôøi naøo muoán bieát roõ taát caû Phaät ba ñôøi neân quaùn theå taùnh cuûa phaùp giôùi, taát caû ñeàu do Taâm taïo”. YÙ naøy neáu nhö khoâng bieát roõ baûy haït côm cuûa Moâng Sôn coù coâng duïng nhö theá naøo thì thaät ñaùng tieác! Cho neân taát caû söï laøm pheùp cuûa Maät Toâng ñeàu coù yù nghóa nhö theá. 2)- SAÙU ÑAÏI DUYEÂN KHÔÛI VAØ SAÉC TAÂM: 39 “Phaùp Toân Hieän Ñaïi Taây Taïng”.
127
Kinh Laêng Nghieâm thì giaûng Baûy Ñaïi Duyeân Khôûi. Coøn Maät Toâng thì giaûng Saùu Ñaïi Duyeân Khôûi. Saùu Ñaïi Duyeân Khôûi goàm coù ñaát, nöôùc, gioù, löûa, khoâng gian vaø taâm thöùc. Phaät phaùp vaø chuùng sanh phaùp, taát caû söï töôùng ñeàu do saùu Ñaïi naøy laøm duyeân khôûi. Trong saùu Ñaïi treân, naêm Ñaïi thì thuoäc veà Saéc Phaùp vaø moät Ñaïi sau cuøng thì thuoäc veà Taâm Phaùp. Cho neân saùu Ñaïi Duyeân Khôûi cuõng goïi laø Saéc Taâm Duyeân Khôûi. Duy Thöùc thì giaûng A Laïi Da Duyeân Khôûi, chæ do moät Taâm Theå sanh khôûi hai phaàn Kieán vaø Töôùng. Söï taùc duïng chuyeån bieát cuûa A Laïi Da laø duyeân khôûi hoå töông, nghóa laø Saéc thì do Taâm Thöùc duyeân khôûi vaø Saéc thì cuõng naêng sanh ra Taâm Thöùc. 3)- BA MAÄT QUAÙN VAØ BA NGHIEÄP: Tam Maät nghóa laø ba Maät. Ba Maät goàm coù ba thöù chuû nghóa goïi laø Thaân Maät, Khaåu Maät vaø YÙ Maät. Thaân Maät thì chuù troïng nôi keát Thuû AÁn, nhö choïn Phaät A Di Ñaø laøm boån toân ñeå tu thì keát Di Ñaø AÁn. Di Ñaø AÁn laø töôïng tröng xem baûn thaân cuûa ta chính laø Phaät A Di Ñaø vaø haøo quang chieáu toûa khoâng maäp môø. Keát Thuû AÁn cuûa Maät Toâng khoâng khaùc söï laøm quan chöùc cuûa theá tuïc, sao laïi coù Thuû AÁn cuõng nhö chính mình sao laïi coù thöù quan chöùc. Khaåu Maät laø mieäng nieäm Chaân Ngoân, töôïng tröng xem nhö khoâng phaûi lôøi noùi cuûa phaøm phu vaø chính laø ngoân ngöõ cuûa Phaät A Di Ñaø. YÙ Maät laø hieän baøy chöõ cuûa haït gioáng, nhö chöõ “A” laø ñaïi bieåu cho haït gioáng hoaëc Phaät Taùnh cuûa Phaät A Di Ñaø vaø töôïng tröng xem Taâm cuûa ta chính laø Taâm cuûa Phaät A Di Ñaø. Nhôø phöông phaùp töôïng tröng naøy, ba nghieäp cuûa chính baûn thaân haønh giaû nhôø ba thöù bí maät töôïng tröng noùi treân coù theå cuøng vôùi ba nghieäp cuûa boån toân Phaät A Di Ñaø keát hôïp laøm moät ñeå thaønh töïu Ñaïi Phaùp. Phöông phaùp ñaây laø moät
128
thöù quaùn giaû töôùng vaø cuõng laø moät thöù taâm löïc. Ba Maät cuûa Maät Toâng thì raát quan heä maät thieát vôùi Duy Thöùc. 4)- HAI BOÄ MAÏN ÑAØ LA: Maät Toâng töø Nhaät Baûn truyeàn ñeán thì coù hai boä Maïn Ñaø La ( Maïn Ñaø La töùc laø Ñaøn Traøng hình troøn. Chuøa Mieáu cuûa AÁn Ñoä xöa nay ñeàu keâu laø Maïn Ñaø La ). Hai boä Maïn Ñaø La goàm coù: Kim Cang Giôùi Maïn Ñaø La vaø Thai Taïng Giôùi Maïn Ñaø La. a>- Kim Cang Giôùi Maïn Ñaø La: Söï töôùng laø ñaïi bieåu Phaät Trí cuûa lyù töôùng, cuõng nhö Duy Thöùc laø ñaïi bieåu cho boán Trí Boà Ñeà vaø boán Trí Boà Ñeà cuõng töùc laø Phaät Trí. Kim Cang laø hình dung söï kieân coá cuûa Phaät Trí coù khaû naêng phaù vôõ sôû tri chöôùng vaø ñoaïn tröø taát caû phieàn naõo. Kim Cang Giôùi Maïn Ñaø La töùc laø ñaïi bieåu cho Phaät Trí. Phaät Trí coøn coù khaû naêng phaù tröø chaáp Khoâng cuûa chuùng sanh, neân goïi laø Khoâng Nhö Lai Taïng. Chöõ Taïng ôû ñaây töùc laø nghóa cuûa chöõ Giôùi. b>- Thai Taïng Giôùi Maïn Ñaø La: Thai Taïng Giôùi Maïn Ñaø La khoâng phaûi ñaïi bieåu cho Phaät vaø noù chæ laø töôïng tröng cho taùnh ñöùc voán coù saün cuûa chuùng sanh. Nhö Lai cuûa moãi chuùng sanh laø nôi dung chöùa vaø baûo trì taát caû coâng ñöùc thaâu hoaïch ñöôïc. Nhöõng haït nhaân coâng ñöùc naøy vaãn ñöôïc taøng tröû vaø naèm yeân trong Nhö Lai chöa hieån hieän cuõng gioáng nhö thai taïng, neân goïi laø Thai Taïng Giôùi. Cuõng vì nghóa naøy, Nhö Lai coøn coù teân khaùc laø Khoâng Nhö Lai Taïng. Ngöôøi naøo neáu nhö khoâng thoâng suoát ñaïo lyù Duy Thöùc vaø Baùt Nhaõ thì theá naøo cuõng chaúng bieát ñöôïc ñaïo lyù
129
Maät Toâng ít nhaát noùi gì vaø giôû troø gì. Nhöõng söï kieän trình baøy treân coù theå keát luaän hai ñieàu: Thöù nhaát, Giaùo Töôùng cuûa Kim Cang Giôùi söû duïng Tam Luaän vaø Baùt Nhaõ laøm caên baûn. Thöù hai, Giaùo Töôùng cuûa Thai Taïng Giôùi söû duïng Phaùp Töôùng Duy Thöùc laøm caên baûn. Phöông phaùp phaùn giaùo cuûa Maät Toâng goàm coù möôøi Truï Taâm vaø söï quan heä cuûa möôøi Truï Taâm ôû ñaây khoâng theå giaûi thích töôøng taän. Baûn ñoà döôùi ñaây ñeå chæ baøy ñaïi yù cuûa möôøi Truï Taâm. Möôøi Truï Taâm cuûa Maät Toâng goàm coù:
130
Duy Uaån Voâ Ngaõ Taâm
Baït Nghieäp Nhaân Chuûng Taâm
Tha Duyeân Ñaïi Thuøa Taâm
Giaùc Taâm Baát Sanh Taâm
Anh Nhi Voâ Quyù Taâm
Dò Sanh ÑeâDöông Taâm
Ngu Ñoàng Trì Trai Taâm
Nhaát Ñaïo Voâ Vi Taâm
Cöïc Voâ Töï Taùnh Taâm
Bí Maät Trang Nghieâm Taâm
Möôøi Truï Taâm cuûa Maät Toâng
Phaøm Phu
Nhaân Thöøa
Thieân Thöøa
Tieåu Thöøa
DuyThöùc
Tam Luaän
Thieân Ñaøi
Hieàn Thuû
Ñaïi Thöøa
Maät Toâng
131
Hoaèng Phaùp Ñaïi Sö Thaäp Truï Taâm Luaän cho Bí Maät Trang Nghieâm Taâm thöù möôøi laø toái cao, coøn Thieân Ñaøi vaø Hoa Nghieâm thì thuoäc veà haïng thöù. Ngoaøi ra caùc Toâng khaùc thì laïi thuoäc veà haïng thöù nöõa. Quan nieäm naøy keå nhö khoâng nhieàu. J.- KEÁT LUAÄN: Söï quan heä giöõa caùc Toâng phaùi vaø Duy Thöùc ñaõ ñöôïc trình baøy toång quaùt ôû tröôùc. Trong möôøi Toâng, Thieàn, Tònh, Luaät vaø Maät thì ñaët troïng taâm nôi söï haønh trì. Tam Luaän ( bao goàm Thaønh Thaät ) vaø Duy Thöùc ( bao goàm Caâu Xaù ) thì ñaët troïng taâm nôi söï lyù luaän. Ngoaøi ra, Thieân Ñaøi vaø Hieàn Thuû thì laïi chuù troïng caû haønh trì vaø lyù luaän. Hôn nöõa trong möôøi Toâng, Tònh Ñoä Toâng vaø Maät Toâng thì hoaøn toaøn troâng caäy vaøo tha löïc gia trì. Coøn Thieàn, Luaät, Tam Luaän vaø Duy Thöùc thì döïa vaøo töï löïc höôùng thöôïng. Rieâng Thieân Ñaøi vaø Hieàn Thuû thì laïi nöông töïa caû töï löïc vaø tha löïc. Vaán ñeà naøy ñöôïc trình baøy qua baûn ñoà sau ñaây:
132
Thieàn
Tònh
Luaät
Maät
Thieân Ñaøi
Hieàn Thuû
Tam Luaän
Chuù Troïng Haønh Trì
Chuù Troïng Lyù Luaän
Thaønh Thaät
Caâu Xaø
Döïa Vaøo Töï Löïc
Troâng Caäy Tha Löïc
Duy Thöùc
133
CHÖÔNG IV LÒCH SÖÛ PHAÄT GIAÙO AÁN ÑOÄ XEM DUY THÖÙC HOÏC I.- PHAÄT GIAÙO CAÊN BAÛN VAØ DUY THÖÙC HOÏC: A.- LÔØI TÖÏ THUAÄT: Nôi Phaät Hoïc, ai cuõng ñeàu bieát coù moät ñaïo hoïc goïi laø “Tieåu Thöøa”. Danh xöng Tieåu Thöøa thoâng thöôøng ñeàu cho raèng ñöôïc xuaát hieän vaøo khoaûng sau Phaät nhaäp dieät ba traêm naêm khi Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa höng khôûi. Ñieàu ñoù khoâng ñuùng nhö theá, danh xöng Tieåu Thöøa sao laïi khoâng thaáy trong Ba Taïng vaên Pa Li, khoâng thaáy trong Kinh A Haøm Haùn dòch vaø cuõng khoâng thaáy trong Luaän Höõu Boä. Cho ñeán danh xöng Ñaïi Thöøa cuõng khoâng thaáy ñeà caäp ñeán trong caùc kinh luaän noùi treân. Toång quaùt maø nhìn tröôùc sau coù theå noùi, Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa xuaát hieän vaøo khoaûng ñaàu kyû nguyeân Taây lòch. Caùc hoïc giaû Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa trong thôøi kyø naøy ñeàu cho Phaät Giaùo caên baûn nguyeân thuûy laø Phaät Giaùo Tieåu Thöøa vaø ñoàng thôøi töï cho mình laø haïng Ñaïi Thöøa. Nhöõng hoïc giaû Ñaïi Thöøa noùi treân laïi “khoâng coù teân hoï” trong lòch söû, nhöng sau naøy caùc nhaân vaät coù theå ñaïi bieåu nhö laø Maõ Minh, Long Thoï vaø Voâ Tröôùc. Caùc nhaân vaät ñaây ñeàu choáng laïi haïng Thinh Vaên. Kinh giaùo A Haøm ñöôïc ñaùnh giaù, baát luaän nhö theá naøo ñeàu
134
khoâng phaûi laø yù cuûa Phaät. Danh xöng Tam Thöøa, Nguõ Thöøa hay Nhaát Thöøa cuõng laø do giaùo ñoà Ñaïi Thöøa sau naøy phaân bieät laäp ra. Khi Phaät Ñaø coøn taïi theá vaø thôøi gian ba traêm naêm ñeán boán traêm naêm sau khi ngaøi nhaäp dieät, chöõ “Thöøa” khoâng bao giôø ñöôïc thieát laäp, maëc duø thôøi kyø ñoù Phaät Giaùo bò phaân hoùa thaønh hai möôi Boä Phaùi. Hai möôi Boä Phaùi ñeàu laø nhöõng keû “uoáng nöôùc nhôù nguoàn”, “Vaïn phaùp quy veà moät moái” vaø hoï khoâng coù pheâ phaùn cao thaáp, lôùn nhoû, cuõng nhö khoâng coù phaân bieät Nhaát Thöøa, Tam Thöøa,..v..v..... Vaán ñeà pheâ phaùn vaø phaân bieät sôû dó ñöôïc thaønh laäp quaù nhieàu noùi treân laø hoaøn toaøn do caùc hoïc giaû Ñaïi Thöøa coá yù taïo neân. Chöõ “Thöøa”, nhö Ñaïi Thöøa, Tieåu Thöøa, Nhaát Thöøa, Tam Thöøa,..v..v..... laø söû duïng ñeå thí duï giaù trò Phaät Giaùo, bao goàm caû pheâ phaùn tö töôûng ôû trong. Tröôùc heát, Söû Phaät Giaùo AÁn Ñoä ñöôïc xem laø giaùo phaùp ñaàu tieân. Keá ñeán, saùu Toâng vaø taùm Toâng laàn löôïc ñöôïc phaân vò vaø sau naøy giaùo phaùp bò pheâ phaùn quaù nhieàu. Khi Phaät Giaùo ñeán Trung Quoác, hoïc phong phaùn giaùo laïi caøng ñöôïc thaïnh haønh. Ñôøi Ñöôøng coù keû noùi raèng “Ngöôøi Hieàn Trieát thôøi xöa thieát laäp Giaùo Moân sai bieät khoâng phaûi ít”40
. Chöõ “Thöøa”, chöõ “Toâng” ñöôïc phaùt sanh töø nôi tö töôûng, nhö “Thöøa” nhö “Toâng”,..v..v..... vaø chöõ “Thôøi” ñöôïc thieát laäp töø nôi pheâ phaùn thôøi gian, nhö “Ba Thôøi” “Naêm Thôøi”,..v..v.... Hoïc thuyeát Naêm Thôøi, Taùm Giaùo,..v..v.... chuùng ta khoâng tin laø coù theå phuø hôïp vôùi lòch söû. Khaùc naøo hoïc thuyeát Ñaïi Thöøa, Tieåu Thöøa, Nhaát Thöøa, Tam Thöøa cuõng gioáng nhö theá ñeàu do caùc hoïc giaû Ñaïi Thöøa sau naøy saùng taùc. AÁn Ñoä laø quoác gia khoâng coù giaûng lòch söû. Ñaëc bieät nhaát vaøo 40 Hoa Nghieâm Nhöùt Thöøa Giaùo Nghóa Chöông vaø Tham Huyeàn Kyù ñeàu noùi raèng: “Caùc baäc Hieàn xöa nay thieát laäp Giaùo Moân sai bieät khoâng phaûi moät, toùm löôïc goàm coù möôøi nhaø, duøng laøm soi göông”. Hoïc thuyeát cuûa möôøi nhaø tham khaûo goàm saùch quyeån 20, trang 3.
135
thôøi ñaïi thöôïng coå, tröôùc khi Phaät Ñaø ra ñôøi, AÁn Ñoä coù theå noùi moät ñieåm tö chaát khoa hoïc lòch söû cuõng ñeàu khoâng coù. Maõi ñeán Phaät Ñaø laäp giaùo veà sau, lòch söû AÁn Ñoä tính ra thì coù chieàu höôùng saùng suûa, maëc duø vaãn chöa ñöôïc tinh töôøng. Hoâm nay, söï nghieân cöùu tö töôûng Phaät Giaùo AÁn Ñoä keå töø Ñöùc Theá Toân Kieàu Ñaït Ma ( Gotama ) ra ñôøi ñöôïc trình baøy nhö sau: B.- PHAÄT GIAÙO CAÊN BAÛN: Caùc hoïc giaû Phaät Giaùo Trung Quoác, töø xöa ñeán nay vaãn thöøa nhaän kinh ñieån, khoâng luaän kinh ñieån Ñaïi Thöøa hoaëc kinh ñieån Tieåu Thöøa ñeàu cho laø cuûa Phaät noùi. Phaät Ñaø sôû dó ñöôïc toân vinh laø Phaùp Vöông vì taát caû phaùp moân khaùc ñeàu y chæ nôi giaùo phaùp cuûa Ñöùc Phaät ñeå thuyeát minh. Cho neân giaùo phaùp cuûa Ñöùc Phaät ñöôïc xeáp vaøo loaïi laø chuû cuûa taát caû phaùp vaø cuõng goïi laø Phaät Giaùo Caên Baûn. Noùi roäng theâm, caùc boä Luaän cuûa caùc ñeä töû sau naøy saùng taïo cuõng ñeàu nöông töïa nôi giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät laøm caên cöù vaø caùc boä Luaän ñoù cuõng coù theå ñöôïc xeáp vaøo loaïi Phaät Giaùo Caên Baûn. Noùi roõ hôn, nhöõng giaùo phaùp trong ñaây ñöôïc ñònh danh laø Phaät Giaùo Caên Baûn ñeàu chæ cho nhöõng ngoân giaùo chính cuûa Phaät Ñaø Thích Ca vaø cuûa caùc ñeä töû cuûa ngaøi ôû thôøi ñaïi ñaàu tieân saùng laäp. Coøn taát caû giaùo phaùp thuoäc kinh, luaät, luaän cuûa Ñaïi Thöøa thaûy ñeàu y chæ nôi tö töôûng ngoân giaùo cuûa Ñöùc Theá Toân Kieàu Ñaït Ma ñeå thaønh laäp vaø coù maët sau naøy, nhö Kinh Hoa Nghieâm, Kinh Ñaïi Nhaät,..v..v...... Toùm laïi, nhöõng giaùo phaùp chính cuûa Phaät Ñaø Thích Ca noùi ra vaø cuûa caùc ñeä töû sau naøy saùng laäp ñeàu ñöôïc goïi laø Phaät Giaùo Caên Baûn. Phaät Ñaø Thích Ca Maâu Ni Kieàu Ñaït Ma tröôùc khi chöa thaønh Phaät goïi laø Taát Ñaït Ña, giaùng sanh trong gia toäc Thích
136
Ca taïi thaønh Ca Tyø La nôi Baéc AÁn Ñoä ( nay laø bieân caûnh nam boä cuûa nöôùc Neâ Baïc Nhó “Neùpal” ) vaøo naêm 466 tröôùc Kyû Nguyeân. Ngaøi xuaát gia naêm 437 tröôùc Kyû Nguyeân ( 29 tuoåi ) vaø ngoä ñaïo naêm 431 tröôùc Kyû Nguyeân ( 35 tuoåi ). Khi ngoä ñaïo, ngaøi thaáu trieät chaân lyù cuûa vuõ truï vaø trôû thaønh trieát nhaân duy nhaát cuûa baäc Ñaïi Giaùc Ngoä. Khi thaønh ñaïo trôû veà sau, ngaøi ñöôïc goïi laø Thích Ca Maâu Ni Phaät. Naêm 386 tröôùc Kyû Nguyeân, ngaøi nhaäp dieät luùc 80 tuoåi. Phaät Giaùo trong 30 naêm sau khi Phaät Ñaø nhaäp dieät ñöôïc goïi laø thôøi kyø Phaät Giaùo Caên Baûn.41 Trong thôøi kyø naøy, giaùo phaùp cuûa Phaät Ñaø thuyeát giaûng ñeàu nhaém vaøo ñoái töôïng xaõ hoäi vaø tö töôûng ñöông thôøi. Giaùo phaùp cuûa ngaøi phaûn ñoái tö töôûng Pheä Ñaø, phaûn ñoái giaùo só Baø La Moân vaø phaûn ñoái cheá ñoä xaõ hoäi cuûa hoï. Thôøi baáy giôø, tö töôûng AÁn Ñoä raát laø phöùc taïp vaø söï phöùc taïp cuûa tö töôûng AÁn Ñoä coù theå toùm löôïc thaønh hai ñieåm chính sau ñaây: 1/- Phöông Dieän Trieát Hoïc: Tö Töôûng Trieát Hoïc AÁn Ñoä trong thôøi kyø naøy laø Nhò Nguyeân Luaän. Nhò Nguyeân Luaän goàm coù: a)- Nhuïc Theå vaø Linh Hoàn: Tö Töôûng trieát hoïc ñöông thôøi laø hoïc thuyeát cuûa caùc Luaän Sö Luïc Phaùi. Luïc Phaùi laø saùu phaùi trieát hoïc. Caùc Luaän Sö Luïc Phaùi thieân troïng nôi söï mong caàu giaûi thoaùt khoå ñau nôi Linh Hoàn. Cho ñeán xaõ hoäi laïi coù moät loaïi ngöôøi thò toäc töùc laø caùc giaùo só Baø La Moân,..v..v..... thuoäc giai caáp höôûng thuï taän laïc. Khi chí nguyeän giaûi thoaùt khoå ñau ñaõ hoaøn bò, caùc Luaän Sö laïi phaùt hieän: Töï Taùnh vaø Thaàn Ngaõ. 41 Nieân ñaïi cuûa boån chöông ñaõ noùi ñeàu caên cöù nôi AÁn Ñoä Trieát Hoïc Söû cuûa Vuõ Tænh Baù Thoï ( chöông 9, trang 81 ).
137
b)- Hoïc Thuyeát Töï Taùnh, Thaàn Ngaõ vaø Luaän Lyù Sanh Thieân: Thaàn Ngaõ laø oâng chuû saùng taïo vaø chuû yeáu cuûa Thaàn Ngaõ laø höôûng thuï. Töï Taùnh laø nhu yeáu cuûa Thaàn Ngaõ, coù boån phaän phaùt khôûi, bieán hoùa vaø sanh saûn vaïn vaät ñeå thích öùng vôùi Thaàn Ngaõ. Nhaân loaïi neáu nhö ñaït ñeán cuøng vôùi Thaàn Ngaõ hôïp nhaát thì khoâng coøn bò sanh dieät vaø luùc ñoù ñöôïc goïi laø giaûi thoaùt. Caên cöù nôi caùc phaùp maø noùi, vaïn höõu vuõ truï ñeàu laø toå hôïp cuûa Töï Taùnh vaø Thaàn Ngaõ. Tröôùc heát, Nhuïc Theå vaø Linh Hoàn thì thuoäc veà hieän töôïng luaän. Sau ñoù, Töï Taùnh vaø Thaàn Ngaõ thì thuoäc veà baûn theå luaän. 2/- Phöông Dieän Toân Giaùo: Noùi veà vaán ñeà tu ñònh vaø khoå haïnh42
, AÁn Ñoä thuoäc veà vuøng ñaát nhieät ñôùi. Khu vöïc soâng ngoøi trong ñaïi luïc laø nôi phaùt trieån vaät saûn phì nhieâu vaø phong phuù. Nhaân daân khoâng coøn phieàn naõo veà vaán ñeà sanh keá, cho neân tö töôûng xuaát theá deã phaùt sanh, toân giaùo tín ngöôõng phi thöôøng raát phaùt ñaït vaø giaùo phaùi naåy nôû cuõng raát nhieàu. Chæ moät ñieàu baát luaän ngöôøi trong giaùo phaùi naøo, hoï khoâng lìa khoûi hai thöù haønh vi thöïc tieån laø thieàn ñònh vaø thöïc haønh phaùp khoå haïnh. Ñaëc bieät hôn caû laø hoïc phaùi Luïc Sö vaø caùc taäp ñoaøn Sa Moân, hoï laïi caøng chuù troïng hai thöù haønh vi noùi treân. Phaät Ñaø tröôùc khi chöa xuaát gia ñeàu hoïc taäp phaùp thieàn cuûa Baø La Moân Giaùo.. Tröôùc heát ngaøi tu taäp thieàn ñònh vaø sau ñoù cuøng vôùi caùc giaùo só Baø La Moân haønh trì khoå haïnh. Trong vaøi naêm, ngaøi tham hoïc ít nhieàu vôùi caùc danh ñöùc ñöông thôøi. Cuoái cuøng ngaøi caûm giaùc loái tu khoå haïnh laø moät phöông phaùp khieán cho thaân theå cuõng
42 Khoå haïnh laø phaùp tu nhö tuyeät thöïc,..v..v.... cho ñeán ngaøy nay AÁn Ñoä vaãn coøn löu haønh.
138
nhö tinh thaàn trôû neân thoáng khoå vaø lao toån, tuyeät ñoái khoâng coù khaû naêng thaønh chaùnh quaû. Loái tu khoå haïnh theo ngaøi khoâng phaûi laø phaùp moân cöùu caùnh. Ngaøi lieàn chuyeån sang tu taäp theo phöông phaùp thieàn ñònh. Theá laø ngaøi theo hai vò tieân nhôn coù coâng haïnh tu döôõng raát cao, coù danh tieáng baäc nhaát ñöông thôøi ñeå hoïc taäp phaùp moân tu thieàn. Moät hoâm ngaøi giaùc ngoä ñöôïc raèng phöông phaùp tu thieàn cuûa hai vò tieân nhôn kia cuõng chaúng cöùu caùnh, khoâng theå môû baøy ñöôïc trí tueä vaø cuõng khoâng theå thaáu trieät ñöôïc chaân lyù. Ngaøi laïi boû haún phöông phaùp tu thieàn cuûa hai vò tieân nhôn kia. Tröôùc heát ngaøi khieán cho thaân theå khoâi phuïc traùng kieän trôû laïi vaø sau ñoù töï mình mong caàu phaùp moân ngoä ñaïo, goïi laø Ngoài Toøa Boà Ñeà Haønh Tö Duy. Phaät Ñaø sau khi thaønh ñaïo lieàn ñi thuyeát phaùp ñoù ñaây ñeå hoùa ñoä chuùng sanh. Nhöõng giaùo phaùp cuûa ngaøi noùi ñeàu laø caûnh giôùi maø ngaøi ñaõ chöùng ngoä vaø nhöõng giaùo phaùp ñoù khoâng ngoaøi ba Phaùp AÁn. Ba Phaùp AÁn töùc laø “Chö Haønh Voâ Thöôøng, Chö Phaùp Voâ Ngaõ, Höõu Laäu Giai Khoå”. Ba thöù chaân lyù ñaây chính laø lyù taùnh duyeân khôûi maø Phaät Ñaø Kieàu Ñaït Ma ñaõ giaùc ngoä nôi coäi Boà Ñeà. Veà sau ba thöù chaân lyù treân trôû thaønh phaùp moân tu quaùn. Tu quaùn voâ thöôøng, quaùn voâ ngaõ vaø quaùn khoå ñeàu laø trí tueä quaùn chieáu nôi noäi taâm chuùng ta. “Chö Haønh, Chö Phaùp, Höõu Laäu” laø ñoái töôïng ñeå quaùn, ñeå tu, töùc laø chæ cho theá giôùi hieän töôïng cuûa chuùng ta. Haønh giaû caàn phaûi nöông nôi ba phöông dieän ñaây ñeå tu taäp vaø töø ba phöông dieän ñaây phaûi traûi qua söï thöïc haønh tu quaùn, töùc laø phaûi traûi qua söï kinh nghieäm thì môùi coù theå ñaït ñeán quaû vò an laïc cuûa “Nieát Baøn Tòch Tònh”, nghóa laø ñaït ñeán moät thöù caûnh giôùi chöùng lyù taâm an. Ba Phaùp AÁn tröôùc laø thuoäc veà nhaân vaø moät Phaùp AÁn sau laø thuoäc veà quaû. Ba Phaùp AÁn treân neáu coäng
139
theâm Nieát Baøn Tòch Tònh vaøo thì trôû thaønh boán Phaùp AÁn. Boán Phaùp AÁn ñöôïc trình baøy qua ñoà bieåu sau ñaây:
Yeáu nghóa cuûa Kinh A Haøm Thaùnh Ñieån tuy nhieàu, nhöng coát yeáu quan troïng khoâng ngoaøi ba Phaùp AÁn noùi treân. Ba Phaùp AÁn ñích thöïc laø cöùu caùnh cuûa Phaät Giaùo Caên Baûn. Ba Phaùp AÁn naøy quan heä nhö theá naøo vôùi Duy Thöùc? Trong ba Phaùp AÁn, chuùng ta neân bieát yeáu chæ cuûa ñaïo lyù Chö Haønh Voâ Thöôøng, theo Duy Thöùc chính laø caùc phaùp höõu vi hö voïng phaân bieät cuûa Taâm, Taâm Sôû vaø caùc phaùp ñoù ñeàu do Duy Thöùc bieán hieän. Coøn Caùc Phaùp Voâ Ngaõ cuõng khoâng khaùc Nhò Voâ Ngaõ ( Hai Voâ Ngaõ ) cuûa Duy Thöùc ñeà caäp. Nguyeân vì ngöôøi nghieân cöùu Phaät Hoïc phoå thoâng ñeàu coâng nhaän ñaïo lyù cuûa Tieåu Thöøa chæ baøn luaän veà Nhaân Voâ Ngaõ maø khoâng thaáy noùi ñeán Phaùp Voâ Ngaõ; Tieåu Thöøa chæ chöùng ñöôïc Sanh Khoâng
Quaùn Chö Haønh Voâ Thöôøng
Quaùn Chö Phaùp Voâ Ngaõ
Quaùn Höõu Laäu Giai Khoå
Ba Phaùp Quaùn
Nieát BaønTòch Tònh
140
Chaân Nhö maø khoâng theå chöùng ñeán Phaùp Khoâng Chaân Nhö. Traùi laïi Ñaïi Thöøa chaúng nhöõng baøn luaän veà Nhaân Voâ Ngaõ maø cuõng lyù giaûi veà Phaùp Voâ Ngaõ vaø laïi coøn chöùng ñaéc Nhò Khoâng Chaân Nhö ( Chaân Nhö cuûa hai Khoâng ). Nhaân Voâ Ngaõ thì heïp, Phaùp Voâ Ngaõ thì roäng vaø ngöôøi phaân loaïi hai thöù voâ ngaõ ñaây chính laø Ñaïi Thöøa höng khôûi sau naøy phaân bieät kieán laäp. Ngaøy nay chuùng ta moãi khi ñeà caäp ñeán “Caùc Phaùp Voâ Ngaõ” ñeàu laø hieån baøy nghóa lyù Nhò Voâ Ngaõ cuûa Ñaïi Thöøa. Hôn nöõa Kinh A Haøm chæ trình baøy Caùc Phaùp Voâ Ngaõ maø khoâng thaáy ñeà caäp ñeán Nhaân Voâ Ngaõ. Rieâng tö töôûng Höõu Laäu Ñeàu Khoå vaø Nieát Baøn Tòch Tònh, caû Tieåu Thöøa Phaät Hoïc vaø Ñaïi Thöøa Phaät Hoïc ñeàu phaùt huy gioáng nhau. Chaúng qua nhöõng tö töôûng treân bieåu hieän raát saâu ñaäm trong Kinh A Haøm. C.- PHAÄT GIAÙO NGUYEÂN THÆ: Vaán ñeà Nguyeân Thæ thì khoâng gioáng nhau vôùi Caên Baûn vaø cuõng khoâng gioáng nhau vôùi thôøi gian. Nhöng tö töôûng cuûa chuùng thì khoâng sai bieät vôùi nhau cho laém, coù theå noùi cuøng nhaát trí vôùi nhau. Phaät Giaùo Nguyeân Thæ sôû dó coù söï sai bieät laø do giôùi luaät cuûa Taêng Ñoaøn. Thôøi kyø Phaät Giaùo Caên Baûn chaám döùt laø khi Phaät Ñaø vaø caùc ñeä töû tröïc tieáp cuûa ngaøi ñaõ nhaäp dieät. Coøn Phaät Giaùo Nguyeân Thæ thì baét ñaàu töø caùc ñeä töû taùi truyeàn cuûa Phaät Ñaø, öôùc löôïng vaøo khoaûng 120 naêm, töø 350 naêm ñeán 270 naêm tröôùc Kyû Nguyeân. Khoaûng thôøi gian naøy ñöôïc goïi laø thôøi ñaïi Phaät Giaùo Nguyeân Thæ. Nguyeân Thæ sôû dó ñöôïc mang danh nghóa laø do trong khoaûng moät traêm maáy möôi naêm, nhöõng tö töôûng cuõng nhö nhöõng haønh vi cuûa caùc ñeä töû Phaät Ñaø ñaïi theå ñeàu noi theo quy cuõ cuûa Theá Toân di chuùc laïi. Nôi thôøi kyø Phaät Giaùo Nguyeân Thæ, caùc ñeä töû Phaät luùc baáy giôø, nhaát laø Taêng Ñoaøn, ñaëc bieät chuù yù ñeán hai haïng söï tình: moät haïng laø duy trì truyeàn thöøa Phaùp Thoáng vaø moät
141
haïng laø baûo trì toàn taïi Giaùo Quyeàn. Hai haïng söï tình naøy thöôøng thaáy nôi haønh ñoäng cuûa Taêng Ñoaøn trong Luaät Ñieån. a>- Phöông Dieän Duy Trì Truyeàn Thöøa Giaùo Thoáng: Duy Trì Truyeàn Thöøa Giaùo Thoáng nghóa laø duy trì thuyeàn thöøa giaùo phaùp. Hieän töôïng duy trì truyeàn thöøa giaùo phaùp khoâng khaùc hieän töôïng duy trì cheá ñoä Toå Sö ñeå truyeàn thöøa nôi Trung Quoác. Nhö theo nghi thöùc quy ñònh, Ñöùc Phaät truyeàn cho ngaøi Ca Dieáp, ngaøi Ca Dieáp truyeàn cho ngaøi A Nan vaø cöù nhö theá maø tieáp tuïc truyeàn ñeán vò Toå thöù 28. Muïc ñích Duy Trì Truyeàn Thöøa Giaùo Phaùp chính laø ñeå duy trì Yeáu Ñieån Khaåu Truyeàn cuûa Ñaïi Chuùng Kieát Taäp vaø khieán cho loái truyeàn thöøa ñaây ñöôïc tieáp noái truyeàn xuoáng maõi töø ñôøi naøy ñeán ñôøi khaùc. b>- Phöông Dieän Baûo Trì Toàn Taïi Giaùo Quyeàn: Vaán ñeà baûo trì toàn taïi Giaùo Quyeàn laø duy trì söï baûo thuû giôùi luaät, ñaëc bieät laø cheá ñoä Yeát Ma ( Hoäi nghò ). Thöù cheá ñoä ñaây ñaùng chuù yù nhaát laø Phaät Giaùo Nam Truyeàn vaø Phaät Giaùo Nam Truyeàn bieåu hieän cheá ñoä noùi treân raát kieân coá. Cho ñeán ngaøy nay cheá ñoä baûo thuû giôùi luaät cuûa Phaät Giaùo Nam Truyeàn vaãn coøn quy moâ. Rieâng cheá ñoä Toå Sö sau naøy vaø cheá ñoä Y Baùt Truyeàn Phaùp cuûa Trung Quoác chæ coøn laø bieåu dieãn hình thöùc. Treân hình thöùc, hoï nghieân cöùu vaø dieãn giaûng baèng caùch baûo thuû, cuõng nhö treân luaän lyù vaø tö töôûng, hoï hoaøn toaøn khoâng coù chuùt naøo tieán boä caû. Qua nhöõng thôøi kyø noùi treân, chuùng ta coù ñöôïc moät keát luaän khaû dó, Thôøi kyø Phaät Giaùo Caên Baûn trôû veà tröôùc, troïng
142
taâm cuûa Phaät Giaùo laø ôû nôi Phaät Ñaø, nghóa laø Phaät Giaùo chæ nöông töïa nôi ngöôøi maø khoâng nöông töïa nôi phaùp luaät. Ñeán thôøi ñaïi Phaät Giaùo Nguyeân Thæ, troïng taâm cuûa Phaät Giaùo laø nôi Giôùi Luaät ( Taêng Ñoaøn ), nghóa laø Phaät Giaùo chæ nöông töïa nôi Taêng Ñoaøn vaø Giôùi Luaät maø khoâng nöông töïa nôi ngöôøi vaø cuõng khoâng nöông töïa nôi giaùo phaùp. Veà sau thôøi kyø Phaät Giaùo Boä Phaùi, troïng taâm cuûa Phaät Giaùo laø ôû nôi giaùo phaùp, nghóa laø Phaät Giaùo chæ nöông töïa nôi Phaùp maø khoâng nöông töïa nôi ngöôøi vaø cuõng khoâng nöông töïa nôi Giôùi Luaät vaø Taêng Ñoaøn. Cho neân giaùo phaùp Ñaïi Thöøa cuõng ñöôïc phaùt sanh töø ñoù. Troïng taâm cuûa Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa chính laø ôû nôi phaùp lyù vaø tö töôûng. Coøn tö töôûng cuûa Phaät Giaùo Nguyeân Thæ thì chæ chuù troïng ôû nôi söï baûo trì giôùi luaät vaø ñoái vôùi giaùo phaùp thì laïi chuù troïng ôû nôi ba Phaùp AÁn. Vaán ñeà “Chö Haønh Voâ Thöôøng, Chö Phaùp Voâ Ngaõ, Höõu Laäu Giai Khoå”, ngöôøi ñôøi sau nghieân cöùu nhö theá naøo? Tö töôûng cuûa ba Phaùp AÁn treân ñöôïc giaûi thích goàm coù naêm Uaån. Tröôùc heát, Saéc Uaån cuûa naêm Uaån thì thuoäc veà phöông dieän vaät chaát ( nhuïc theå ) vaø Thoï, Töôûng, Haønh, Thöùc, boán Uaån ôû phía sau thì thuoäc veà phöông dieän tinh thaàn ( taâm lyù ), do ñoù naêm Uaån ñöôïc goïi laø Chö Haønh. Coøn yeáu chæ cuûa naêm Uaån Ñöùc Phaät noùi nhö theá naøo? Ñöùc Phaät chæ vì söï meâ taâm chaáp ngaõ cuûa chuùng sanh cho neân môùi noùi naêm Uaån vaø phaân tích taâm lyù töôøng taän ñeå chæ baøy choã goïi laø Taâm thì theå cuûa noù cuõng voâ ngaõ khoâng toàn taïi. Hôn nöõa Ñöùc Phaät vì söï meâ chaáp Saéc Phaùp cho laø ngaõ cuûa chuùng sanh, theá neân môùi noùi 12 Xöù vaø phaân tích Saéc Phaùp töôøng taän ñeå chæ baøy söï voâ ngaõ cuûa vaät chaát. Tö töôûng Phaät Ñaø sôû dó ñöôïc tieán boä laø nhôø ñaïo lyù cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc ñeàu kieán laäp treân naêm Uaån, möôøi hai Xöù, möôøi taùm Giôùi laøm hoïc thuyeát caên baûn cho ñôøi sau. Nhöng luaän lyù cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc khoâng ngoaøi ba Phaùp AÁn noùi treân. Nhaân chöùng cho vaán ñeà naøy, Kinh A Haøm cuûa Phaät Giaùo Nguyeân Thæ laø boä kinh haøm chöùa tö töôûng Duy Thöùc ôû trong.
143
Tö töôûng veà Duy Thöùc trong Kinh A Haøm xin ñöôïc trình baøy roõ sau ñaây: Boán boä Kinh A Haøm coù raát nhieàu choã ñeà caäp ñeán ñaïo lyù cuûa Duy Thöùc: nhö thuyeát sanh töû luaân hoài, thuyeát nghieäp caûm duyeân khôûi, ñeàu do taâm laøm chuû ñeå taïo taùc; hôn nöõa Kinh Taïp A Haøm laïi noùi ñeán caùc phaùp töôùng, nhö Uaån, Xöù, Giôùi, Duyeân Khôûi, Thöïc, Truï,..v..v..... ñeàu goïi laø Phaùp Töôùng caû. Saùch Duy Thöùc Phaùp Töôùng Nhaäp Moân goïi laø Baùch Phaùp Minh Moân Luaän laø boä luaän chuyeân giaûi thích nghóa lyù “Taát caû phaùp voâ ngaõ” cuûa Kinh A Haøm ñeå hieån baøy nguyeân lyù Phaùp Töôùng Duy Thöùc43 ; laïi nöõa Nguõ Uaån Luaän laø boä luaän giaûi thích naêm Uaån cuûa Kinh A Haøm ñeå hieån baøy nguyeân lyù Phaùp Töôùng Duyeân Sanh44 . Choã khaùc nhau cuûa Phaät Kinh Nguyeân Thæ vaø Duy Thöùc laø ôû ñieåm: Duy Thöùc thì noùi coù taùm Thöùc vaø traùi laïi A Haøm chæ noùi coù saùu Thöùc. Ñaïi Thöøa Duy Thöùc trình baøy söï luaân hoài cuûa chuùng sanh laø do caùc thöù nghieäp phieàn naõo vaø luùc vaøo thai thöùc cuûa meï chính laø Thöùc A Laïi Da thöù taùm. Khaùc hôn Kinh A Haøm thì laïi noùi luùc vaøo thai cuûa meï chính laø YÙ Thöùc thöù saùu. Rieâng söï phaân bieät danh töôùng giöõa Nguõ Uaån cuûa Phaät Giaùo Nguyeân Thæ vaø Baùch Phaùp cuûa Duy Thöùc, cuõng nhö söï quan heä cuûa chuùng nhö theá naøo thì sau naøy môùi ñeà caäp ñeán.
43 Tham khaûo AÁn Ñoä Trieát Hoïc Söû, kyø thöù 2, chöông thöù nhöùt. 44 Nguõ Uaån Luaän Töï cuûa AÂu Döông Tieäm noùi raèng: “Ñaïi khaùi lyù duyeân khôûi cuûa Duy Thöùc Toâng kieán laäp.... duøng lyù duyeân sanh ñeå thaønh laäp Phaùp Töôùng Toâng.... 17 Ñòa cuûa Du Giaø thaâu nhieáp heát trong Nhò Moân. Kieán laäp ñeå laøm moät coäi goác, choïn löïa nôi Nhieáp Luaän, caên cöù nôi söï phaân bieät cuûa Du Giaø, khueách tröông roäng lôùn nôi Nhò Thaäp Duy Thöùc, nôi Tam Thaäp Duy Thöùc, nhöng phoâi thai nôi Baùch Phaùp Minh Moân, chính laø Duy Thöùc Toâng. Kieán laäp ñeå laøm naêm chi, choïn löïa nôi Taäp Luaän, caên cöù nôi Bieän Trung Bieân, khueách tröông roäng lôùn nôi Taïp Taäp..... nhöng cuõng phoâi thai nôi Nguõ Uaån, chính laø Phaùp Töôùng Toâng.”
144
Phaät Giaùo Nguyeân Thæ tröø ngoaøi Kinh A Haøm coøn coù baûy boä luaän nöõa, nhö A Tyø Ñaït Ma Luaän Taïng vaø Luïc Tuùc Phaùt Trí Luaän,..v..v..... cuûa Höõu Boä. Rieâng Thöôïng Toïa Boä thì cuõng coù baûy boä luaän, nhö Phaùp Tuï Luaän,..v..v..... Baûy boä luaän cuûa Höõu Boä laø do caùc baäc Ñaïi A La Haùn, ñeä töû cuûa Phaät saùng taïo, nhöng baûy boä luaän naøy ra ñôøi raát muoän. Boä A Tyø Ñaït Ma Luaän Thích ñöôïc goïi laø Ñoái Phaùp Luaän. Hình thöùc cuûa boä luaän naøy gioáng heät nhö Kheá Kinh vaø noäi dung cuûa noù laø giaûi thích caùc loaïi giaùo lyù nôi Kinh A Haøm45
. Nhöõng hoïc thuyeát trong boä A Tyø Ñaït Ma Luaän Thích so vôùi Duy Thöùc Hoïc thì quan heä raát nhieàu, ñoàng thôøi ñoái vôùi Phaät Hoïc ñöông thôøi, tö töôûng vaø danh töø Phaùp Töôùng thì ñöôïc toå chöùc cuõng töông ñöông coù heä thoáng. Duy Thöùc Hoïc chaúng qua choïn laáy hoïc thuyeát cuûa A Tyø Ñaït Ma Luaän Thích vaø coäng vaøo söï toå chöùc theâm nghieâm maät maø thoâi. Nhö söï toå chöùc cuûa Duy Thöùc Nguõ Uaån Baùch Phaùp ñeàu caên cöù nôi Phaùp Uaån Tuùc Luaän, Nguõ Söï Tyø Baø Sa Luaän, Caâu Xaù Luaän,..v..v.... ñeå kieán laäp. D.- PHAÄT GIAÙO BOÄ PHAÙI: Thôøi ñaïi Phaät Giaùo Boä Phaùi xuaát hieän keå töø sau Phaät nhaäp dieät 120 naêm ( Naêm 267 Kyû Nguyeân ), Taêng Ñoaøn baét ñaàu phaân hoùa. Nguyeân do taïi AÁn Ñoä, nöôùc Tyø Xaù Ly coù vò tyø kheo teân laø Baït Kyø Töû vì thaät haønh möôøi thöù vieäc khoâng phaûi luaät phaùp cuûa Phaät Giaùo cho pheùp laø nhaân toá daãn ñeán söï phaûn ñoái cuûa ñaïi chuùng vaø cuõng töø ñoù coù cuoäc kieát taäp laàn thöù hai. Chæ vì yù kieán khoâng ñoàng nhaát, hoäi nghò kieát taäp ñi ñeán keát
45 Tham khaûo A Tyø Ñaït Ma Nghieân Cöùu cuûa Moäc Thoân Taàn Hieàn vaø söï phaùt ñaït cuûa Truy Vó Bieän Luïc Tuùc Luaän ( Haûi Trieàu AÂm Vaên Khoá, Bieân Luaän Thích Haï thöù 3 ).
145
quaû laø bò phaân hoùa thaønh hai boä phaùi: moät laø Thöôïng Toïa Boä vaø hai laø Ñaïi Chuùng Boä. Thöôïng Toïa Boä laø phaùi Chaùnh Thoáng Baûo Thuû vaø Ñaïi Chuùng Boä laø phaùi Caùch Taân Tieân Tieán. Veà sau hai phaùi naøy, moãi phaùi laïi töï tieán hoùa sanh theâm moät soá phaùi nöõa, toång coäng thaønh hai möôi Boä Phaùi Phaät Giaùo. Thöôïng Toïa Boä thì phaùt trieån ñeán ñòa phaän Tích Lan, Mieán Ñieän,..v..v..... vaø thaïnh haønh cho ñeán ngaøy nay; Ñaïi Chuùng Boä thì phaùt trieån thaønh Ñaïi Thöøa vaø löu haønh nôi ñòa phaän Trung Hoa, Nhaät Baûn, Moâng Coå, Taây Taïng,..v..v..... Trong Ñaïi Chuùng Boä, Duy Thöùc ñöôïc phoå bieán vaø ñöôïc cho laø thuoäc veà Ñaïi Thöøa. Nôi caùc ñòa phaän nhö Tích Lan,..v..v.... Thöôïng Toïa Boä maõi ñeán hoâm nay tuy khoâng tin Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa, nhöng caùc hoïc giaû cuûa hoï nghieân cöùu thì laïi chaúng thieáu ngöôøi naøo. Lyù do hoï coù moät ñieåm dung thoâng vôùi nhau ñeàu laø Phaät Giaùo vaø cuõng ñeàu thuyeát minh phaùp nhaân duyeân caû46 . Phaät Giaùo Boä Phaùi thì choïn Phaät Giaùo cuûa thôøi ñaïi A Duïc Vöông laøm trung taâm, nguyeân vì vua A Duïc ñaõ töøng uûng hoä Phaät Giaùo laøm quoác giaùo. Vua A Duïc chaùnh thöùc leân ngoâi vaøo naêm 271 tröôùc Kyû Nguyeân vaø sau ñoù, vaøo naêm thöù 7, vua A Duïc lieàn toå chöùc hoaèng truyeàn Phaät Giaùo ñaïi quy moâ. Nhôø söï baûo hoä cuûa vua A Duïc, hoïc giaû Muïc Kieàn Lieân Ñeá Tu thuoäc Thöôïng Toïa Boä ñöùng ra trieäu taäp ñaïi hoäi kieát taäp laàn thöù ba. Laàn kieát taäp naøy noùi cho ñuùng chæ laø kieát taäp Luaän Taïng vaø nhôn ñoù, ñaïi hoäi suy toân Thöôïng Toïa Boä laø heä phaùi Phaät Giaùo thuaàn khieát chaùnh thoáng, ñoàng thôøi pheâ phaùn hoïc thuyeát cuûa caùc toâng phaùi khaùc47. Luaän ñieån cuûa Thöôïng Toïa Boä cuõng ñaõ töøng giaûng Taâm Phaùp, Taâm Sôû Phaùp, Saéc Phaùp
46 Ñaây laø caên cöù nôi hoïc giaû cuûa Nam Döông Khai Minh ñaõ noùi ñeán Töû Ngaïnh Phaùi Giaùo Ñoà chính laø noùi “Ñaïi Thöøa laø ngoaïi ñaïo”. 47 Thaáy trong Bieän Toâng Nghóa Luaän.
146
vaø Nieát Baøn48 . Veà phöông dieän Taâm Phaùp, Thöôïng Toïa Boä
thì coù “Höõu Phaàn Taâm” vaø sau naøy hoïc giaû Duy Thöùc chính nöông theo ñoù thaønh laäp Thöùc A Laïi Da. Xeùt ñaïi theå, trieát hoïc cuûa Thöôïng Toïa Boä thöïc teá khoâng coù maïch laïc vaø cuõng khoâng coù phaùt trieån tieán boä chuùt naøo, nguyeân vì hoï quaù chuù troïng nôi söï baûo thuû. Hoï coøn cho raèng, giaùo ñieån thuoäc vaên heä Pa Li môùi thöïc söï laø Phaät Giaùo chaân chaùnh. Ñeán noãi ñoái vôùi nhöõng giaùo ñieån naøy hoï chæ bieát moät möïc laø “tin töôûng, vaâng giöõ vaø thi haønh” maø khoâng theå goùp vaøo yù kieán cuûa mình. Vaø ñoái vôùi vaán ñeà giaûi thích Phaät AÂm,..v..v.... hoï cuõng chæ bieát laøm theo nhö con ruøa soi göông maø khoâng theå nghieân cöùu vaø pheâ phaùn theâm. Coøn Ñaïi Chuùng Boä: Ñaïi Chuùng Boä thì khoâng coù kinh luaän naøo truyeàn vaøo Trung Quoác, chæ coù moät boä duy nhaát laø Ma Ha Taêng Kyø Luaät. Taïi AÁn Ñoä, Ñaïi Chuùng Boä cuõng khoâng coù bao nhieâu kinh giaùo ñeå laïi sau naøy vaø chæ coù theå tìm thaáy giaùo nghóa Ñaïi Chuùng Boä trong Ñaïi Tyø Baø Sa Luaän cuûa Höõu Boä, cuõng nhö trong ñieån tích cuûa chính hoï maø thoâi. Giaùo nghóa cuûa Ñaïi Chuùng Boä thì coù ñeà caäp ñeán Thöùc Caên Baûn; nhöng Thöùc Caên Baûn ñaây xem laïi nôi Duy Thöùc Hoïc chính laø Thöùc A Laïi Da. Ñaëc bieät Thuyeát Nhöùt Thieát Höõu Boä thì laïi phaùt sanh töø Thöôïng Toïa Boä vaø boä phaùi naøy coù taát caû baûy boä luaän ñeàu ñöôïc truyeàn ñeán Trung Quoác. Phaùt Trí Luaän, moät trong baûy boä luaän noùi treân, noäi dung laø giaûng veà Phaùp Töôùng. Ngoaøi ra, Luïc Tuùc Luaän ñeàu coù quan heä vôùi Phaùt Trí Luaän. Cho neân Phaùt Trí Luaän ñöôïc xem nhö laø Thaân ( thaân theå ) vaø saùu boä
48 Thaáy trong Phaùp Tuï Luaän vaø A Tyø Ñaït Ma Nhieáp Nghóa Luaän. Nhö noùi: “Noùi nghóa ñoái phaùp ñaây, chaân thaät coù boán thöù: Taâm vaø Taâm Sôû Phaùp, taát caû Saéc vaø Nieát Baøn”. Phaåm ñaàu, trang nhöùt.
147
luaän kia ñöôïc xem nhö laø Tuùc ( chaân tay ). Baûy boä luaän noùi treân ñeàu giaûng veà Phaùp Töôùng, nhö trong Phaùp Uaån Tuùc Luaän vaø Giôùi Thaân Tuùc Luaän ñeàu giaûng Saéc Phaùp,..v..v..... ñeàu giaûng 5 Ngoâi Vò vaø 75 Phaùp. Theo hai boä luaän naøy, hieän töôïng caùc phaùp laø thuoäc veà Duy Vaät Luaän, nghóa laø do Saéc Phaùp maø coù Taâm Sôû Phaùp, Taâm Baát Töông Öng Haønh Phaùp, Voâ Vi Phaùp hieän khôûi vaø cho raèng, Saéc Phaùp chính laø caên baûn, coøn Taâm Phaùp thì thuoäc veà chi nhaùnh; veà sau tö töôûng cuûa hai boä luaän naøy phaùt trieån thaønh hoïc thuyeát Ñaïi Thöøa Phaùp Töôùng Duyeân Sanh. Ngoaøi ra caùc Boä Luaän coøn laïi ñeàu thuoäc veà Duy Taâm Luaän vaø hoï chuû tröông: hieän töôïng caùc phaùp laø do Taâm Phaùp maø coù Taâm Sôû Phaùp, Saéc Phaùp, Taâm Baát Töông Öng Haønh Phaùp, Voâ Vi Phaùp hieän khôûi vaø cho raèng, Taâm Phaùp chính laø caên baûn, coøn Saéc Phaùp thì thuoäc veà chi nhaùnh; veà sau nhöõng tö töôûng cuûa nhöõng Boä coøn laïi noùi treân phaùt trieån thaønh hoïc thuyeát Ñaïi Thöøa Duy Thöùc Chuyeån Bieán49
. Rieâng hoïc thuyeát Höõu Boä chuyeân söu taäp taøi lieäu, toå chöùc raát coù tieán boä vaø trôû thaønh luaän phaùi ñoåi môùi cuûa hoïc phaùi Tieåu Thöøa, ñöôïc goïi laø Caùch Taân Luaän Phaùi, nghóa laø hoïc phaùi caûi caùch canh taân. Caên baûn hoïc thuyeát cuûa hoïc phaùi naøy neáu nhö so saùnh vôùi Thöôïng Toïa Boä thì coù phaàn tieán boä raát xa. Thaønh phaàn Nguõ Vò, Phaùp Theå Thaät Höõu,..v..v...., cuõng nhö Tam Theá Thaät Höõu, thaønh phaàn Höõu Vi vaø Voâ Vi, taát caû ñeàu coù theå goïi laø Nhò Nguyeân Luaän; hoïc thuyeát “ Cöïc vi ( Nguyeân Töû ) laø nguyeân nhaân sanh ra vaïn phaùp” cuûa Höõu Boä chuû tröông coù theå cho laø Thaät Taïi Luaän cuûa Duy Vaät. Coøn caùc hoïc thuyeát khaùc, nhö Saéc Taâm Hoå Huaân, Vi Teá YÙ Thöùc, Chuûng Töû cuûa Kinh Boä, nhö Phi Töùc Uaån, Phi Ly Uaån Ngaõ cuûa Ñoäc Töû Boä, nhö Baát Thaát Phaùp cuûa Kinh Löôïng Boä, nhö Cuøng Sanh Töû Uaån cuûa Hoùa Ñòa Boä, nhöõng tö töôûng
49 Thaáy trong AÁn Ñoä Trieát Hoïc Söû, chöông thöù 2, trang thöù 219.
148
naøy ñöôïc phaùt sanh trong thôøi kyø ñoù xem ra ñeàu coù quan heä maät thieát vôùi Duy Thöùc Hoïc. Toùm laïi, moïi ngöôøi ñeàu coâng nhaän laø coù moät Taâm Linh Thöùc Theå cuûa moãi caù theå lieân tuïc noái keát sanh töû vaø danh xöng cuûa noù xeùt cho cuøng thì khoâng gioáng nhau. Thaät theå cuûa Taâm Linh naøy thì chæ coù moät vaø khaép ñoù ñaây. Quan nieäm ñoù khoâng rieâng gì Phaät Giaùo nhaän ñònh coù moät thöù phaùp noùi treân, caùc giaùo phaùi AÁn Ñoä cuõng ñeàu thöøa nhaän coù moät thöù vaät toàn taïi ñeå laøm theå cho söï luaän chuyeån. Nhö Baùt Thöùc Quy Cuû Tuïng noùi raèng: “Khöù haäu lai tieân taùc chuû oâng” ( nghóa laø Taâm Thöùc chuyeân laøm oâng chuû, khi ñi thì ñi sau vaø khi ñeán thì ñeán tröôùc ). Do ñaây xeùt laïi, toaøn boä hoïc phaùi Phaät Giaùo chæ caàn söû duïng trí tueä cuûa Phaät Ñaø laøm ñieåm ñeå ñöùng, tuy raèng choã kieán giaûi cuûa hoï khoâng gioáng nhau, nhöng coù theå dung thoâng vôùi nhau, maëc duø caùc toâng phaùi coù nhöõng ñaëc ñieåm thuø thaéng rieâng bieät.
II.- DUY THÖÙC HOÏC VAØ PHAÄT HOÏC ÑAÏI THÖØA AÁN ÑOÄ: Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa phaùt sanh sau Phaät nhaäp dieät 400 naêm, khoaûng töø theá kyû thöù nhaát tröôùc Kyû Nguyeân. Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa taïi Nam AÁn vaø Taây Baéc AÁn laø nhöõng ñòa ñieåm laàn löôït phaùt trieån cho ñeán ngaøy nay. Caên cöù nôi truyeàn kyù: hoïc giaû ñaàu tieân ñeà xöôùng Ñaïi Thöøa chính laø Boà Taùt Maõ Minh. Coù thuyeát cho raèng Boà Taùt laø ngöôøi tieàn phong ñeà xöôùng Ñaïi Thöøa vaø cuõng coù theå noùi ngaøi laø vò Toå Sö ñaàu tieân cuûa Ñaïi Thöøa Giaùo. Töø thôøi ñaïi Maõ Minh trôû veà tröôùc, kinh ñieån Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa leõ ñöông nhieân hoaøn toaøn ñaõ ñöôïc phaùt hieän vaø nhaát ñònh cuõng coù ngöôøi ñeà xöôùng maø Boà Taùt Maõ Minh
149
chæ laø hoïc giaû phuï traùch coù nhieäm vuï phaùt huy tö töôûng Ñaïi Thöøa trôû thaønh noåi tieáng. Boà Taùt Maõ Minh laø moät thieân taøi raát gioûi veà vaên hoïc ñöôïc quoác vöông kính troïng, cho neân deã thu huùt moïi ngöôøi chuù yù ñeán Ñaïi Thöøa. Boà Taùt Maõ Minh sanh vaøo cuoái theá kyû thöù nhaát cuûa Coâng Nguyeân, nhaèm thôøi kyø Vua Ca Nò Saéc Ca ñöông kim chaáp chaùnh. Boà Taùt chính laø ngöôøi saùng taùc boä Ñaïi Thöøa Khôûi Tín Luaän vaø coù ngöôøi cho ñoù laø nguïy taïo, nhöng vaán ñeà ñaây ñaùng ñöôïc nghieân cöùu50 . Ñaïi Thöøa Khôûi Tín Luaän maëc duø trình baøy nguyeân lyù Duy Thöùc, nhöng chæ söû duïng danh nghóa “Taâm Chuùng Sanh” laøm neàn taûng thaâu nhieáp taát caû phaùp vaø thuyeát minh Nhö Lai Taïng Duyeân Khôûi laøm chuû yeáu ñeå hieån baøy Theå cuûa Ñaïi Thöøa Baát Coäng. Nhö hoïc thuyeát Nhaát Taâm Nhò Moân cuûa Ñaïi Thöøa Khôûi Tín Luaän chuû tröông. Nhöùt Taâm Nhò Moân goàm coù: Taâm Chaân Nhö Moân vaø Taâm Sanh Dieät Moân. Taâm Chaân Nhö Moân laø Phaùp Voâ Vi khoâng sanh khoâng dieät ( Lyù ); Taâm Sanh Dieät Moân laø Phaùp Höõu Vi ( Söï ). Nhöùt Taâm Nhò Moân noùi treân laø Theå Ñaïi Toång Töôùng Phaùp Moân cuûa moät phaùp giôùi, nghóa laø Toång Theå ñaây bao truøm taát caû Phaùp Töôùng vaø taát caû Phaät Phaùp. Nhöõng döõ kieän noùi treân laø caên cöù nôi Söû AÁn Ñoä vaø ñöôïc xem thaáy trong Phaïn Vaên cuûa Boà Taùt tröôùc taùc löu truyeàn cho ñôøi sau51
. Ngoaøi ra Boà Taùt coøn laø moät thi nhaân Phaät Giaùo noåi tieáng vaø Thi Phaåm baèng Phaïn vaên cuûa Boà Taùt ñaõ chieám ñòa vò tröù danh trong Vaên Hoïc Söû Coå Ñieån!52 Hoïc giaû thöù hai laø Boà Taùt Long Thoï. Boà Taùt ra ñôøi sau Boà Taùt Maõ Minh, coù choã noùi laø ñoàng thôøi vôùi Boà Taùt Maõ Minh, 50 Ñöôïc thaáy trong “Trieát Hoïc Söû AÁn Ñoä”, chöông thöù nhöùt vaø trong kinh ñieån Ñaïi Thöøa cuûa thôøi kyø thöù nhöùt, trang 269. 51 Tham cöùu trong “Ñaïi Thöøa Khôûi Tín Luaän Nghieân Cöùu”. 52 Tham cöùu trong Phaïn vaên “Phaät Sôû Haïnh Taùn Kinh” cuøng vôùi “Toân Ñaø La Nan Ñaø” vaø “Caûnh” cuûa Taïng Vaên Dòch Boån töùc laø thi phuù dieãn taû tình aùi raát vui.
150
ngöôøi Nam AÁn ( nay thuoäc Maïn Ñöùc Laïp Tö, nôi phía baéc nuùi Kieát Töôøng ), öôùc ñònh sanh vaøo khoaûng 150 naêm ñeán 250 naêm Coâng Nguyeân. Truyeàn thuyeát raèng, Boà Taùt thænh Kinh Hoa Nghieâm nôi Long Cung vaø thænh Kinh Ñaïi Nhaät nôi Nam Thieân Thieát Thaùp,..v..v.... Neáu quaû ñuùng nhö theá ñích thöïc laø thaàn thoaïi, nhöng treân thöïc teá Boà Taùt laø moät hoïc gia khaûo coå. Vaøo khoaûng theá kyû thöù nhöùt tröôùc Kyû Nguyeân, Kinh Ñaïi Thöøa Baùt Nhaõ,..v..v..... baét ñaàu xuaát hieän taïi Taây Baéc AÁn Ñoä vaø cuõng laø tö töôûng ñoái laäp cuûa Höõu Boä. Coøn Nam AÁn Ñoä laø choã caên cöù cuûa Ñaïi Chuùng Boä vaø cuõng laø nôi tö töôûng Khoâng cuûa Baùt Nhaõ raát phaùt ñaït. Vaøo khoaûng theá kyû thöù nhöùt Kyû Nguyeân, Kinh Baùt Nhaõ ñaõ toàn taïi nôi Nam AÁn Ñoä vaø Trung Öông AÙ Teá AÙ. Tö töôûng Long Thoï sôû dó ñöôïc ñaïi bieåu cho Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa cuûa thôøi kyø thöù nhaát laø vì Boà Taùt trôû thaønh hoïc giaû ñaùnh daáu cuûa thôøi ñaïi [ 53] . Neáu nhö so saùnh giöõa Boà Taùt Long Thoï vaø Boà Taùt Maõ Minh, hoïc thuyeát cuûa Boà Taùt Maõ Minh thì bao goàm Taùnh Töôùng dung thoâng laãn nhau vaø Coù Khoâng cuøng nhau hieån baøy. Coøn Boà Taùt Long Thoï thì thieân veà phöông dieän nguyeân lyù Khoâng cuûa Phaùp Taùnh; sau ñoù Boà Taùt Voâ Tröôùc,..v..v..... xuaát hieän thì laïi thieân veà phöông dieän söï thaät cuûa Phaùp Töôùng; rieâng con soâng hoïc thuyeát tröôùc kia cuûa Boà Taùt Maõ Minh thì ñaày ñuû caû hai tö töôûng noùi treân. Töø khi Boà Taùt Long Thoï khôûi xöôùng, Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa raát neân phaùt ñaït, coù theå noùi Boà Taùt Long Thoï laø Toå thöù hai cuûa Ñaïi Thöøa AÁn Ñoä vaø cuõng laø baäc Thaùnh thöù nhaát sau naøy cuûa Phaät Ñaø. Boà Taùt chính laø ngoïn ñuoác to lôùn cuûa Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa vaø giaùo nghóa Ñaïi Thöøa do Boà Taùt phaùt huy thì soi saùng roäng xa ngaøn tröôïng. Hoïc thuyeát lôùn cuûa Boà Taùt coù choã sieâu vieät tôï hoà nhö nhöõng ngoân töø khí khaùi cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni vaø do ñoù coå nhaân ñeàu toân vinh Boà Taùt laø Toå Sö cuûa taùm Toâng Phaùi53
. Boà Taùt chính laø nhaø trieát
53 Giaùo hoïc cuûa Long Thoï ( Nhaät Baûn Taû Taû Moäc Nguyeät Tieàu Tröôùc, do
151
hoïc, nhaø tö töôûng vaø nhaø pheâ bình vó ñaïi cuûa Trieát Hoïc AÁn Ñoä thôøi baáy giôø. Boà Taùt ñeà xöôùng hoïc thuyeát Baùt Nhaõ, chuyeân moân phaùt huy giaùo nghóa Taùnh Khoâng Duyeân Khôûi cuûa Phaät Ñaø, duøng Taùnh Khoâng laøm giaùo hoïc cuûa Trung Ñaïo Lieãu Nghóa. Phaät Hoïc taïi AÁn Ñoä töø Boà Taùt Long Thoï trôû veà sau ñeàu chaïy treân con ñöôøng Hình Nhi Thöôïng Hoïc hoaøn toaøn cöïc ñoan. Hoïc thuyeát Khoâng coát yeáu cuûa Boà Taùt nhö theá naøo? Caên cöù nôi lôøi daïy cuûa Phaät sau khi dieät ñoä, ngöôøi Tieåu Thöøa luoân luoân chaáp tröôùc cho taát caû phaùp ñeàu coù, chaáp raèng Phaùp thì thaät taïi cuûa ngaõ, cho neân Boà Taùt Long Thoï caên cöù nôi Kinh Baùt Nhaõ,..v..v..... ñaû phaù söï chaáp coù cuûa hoï. Boà Taùt noùi: Ñöùc Phaät daïy caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân sanh vaø ñaõ duyeân sanh töùc laø Taùnh Khoâng. Boà Taùt ñoái vôùi Möôøi Hai Nhaân Duyeân phaùt huy raát töôøng taän vaø söû duïng nghóa Trung Ñaïo cuûa Taùnh Khoâng Duyeân Khôûi ñaây pheâ bình taát caû hoïc thuyeát ñeán choã raát linh hoaït. Boà Taùt Maõ Minh maëc duø ñeà xöôùng Ñaïi Thöøa ñaàu tieân, nhöng thöïc söï chæ laø thi nhaân maø khoâng phaûi laø nhaø trieát hoïc vaø laïi cuõng khoâng phaûi laø nhaø pheâ bình, cho neân treân bình dieän hoïc Phaät, tieáng taâm vang roäng lôùn lao cuûa Boà Taùt khoâng baèng Boà Taùt Long Thoï. Trong Taïng Luaän, nhöõng taùc phaåm cuûa Boà Taùt Long Thoï saùng taùc öôùc löôïng coù theå phaân thaønh naêm loaïi: 1)- Trung Luaän, Baùch Luaän, Thaäp Nhò Moân Luaän, Thaát Thaäp Khoâng Luaän, ñaây laø nhöõng kinh ñieån giaûi thích heä Baùt Nhaõ ñeå hoaèng döông tö töôûng Khoâng.
Tröông Ngaõ Quaân dòch, Haûi Trieàu AÂm xuaát baûn, quyeån thöù 11, ñònh kyø thöù 12 ) noùi raèng: “Ñaëc bieät Long Thoï ñöôïc toân xöng laø Toå Sö cuûa taùm Toâng...... Xöa nay Phaät Hoïc cuûa Long Thoï cuõng ñöôïc toân suøng laø Toå Sö cuûa taùm Toâng....”
152
2)- Hoài Traùnh Luaän, Luïc Thaäp Nhö Lyù Luaän, laø pheâ phaùn caùc hoïc thuyeát ngoaïi giaùo ñeå xöông minh nghóa Khoâng. 3)- Ñaïi Trí Ñoä Luaän laø chuù giaûi Ñaïi Phaåm Baùt Nhaõ. 4)- Thaäp Truï Tyø Baø Sa Luaän, Ñaïi Thöøa Nhò Thaäp Luaän, tröôùc heát laø chuù giaûi Thaäp Ñòa Kinh vaø sau ñoù laø thuyeát minh Duy Thöùc Chaùnh Lyù. 5)- Tö Löông Luaän, Vöông Chaùnh Phaùp Luaân, Khuyeán Vöông Tuïng,..v..v..... laø thuyeát minh phaùp moân tu haønh cuûa Boà Taùt. Sôû hoïc cuûa Boà Taùt Long Thoï khoâng chæ naèm trong phaïm vi caùi “Khoâng” maø thoâi. Boà Taùt ñoái vôùi caùc hoïc thuyeát cuûa ngoaïi ñaïo vaø Tieåu Thöøa, tuy noùi laø chæ ñaû phaù maø khoâng kieán laäp, nhöng kyø thöïc trong ñoù bao goàm caû kieán laäp, nhö hoïc thuyeát Taùnh Khoâng Duyeân Khôûi cuûa Boà Taùt goàm coù Baùt Baát Trung Ñaïo ôû trong ( Lyù hoïc ), vaø Boà Taùt Haïnh,..v..v.... ñeàu laø nhöõng taùc phaåm do Boà Taùt kieán laäp. Raát nhieàu ngöôøi truyeàn thöøa hoïc thuyeát cuûa Boà Taùt nhö, Ñeà Baø, Thanh Muïc, Thanh Bieän, Nguyeät Xöùng,..v..v.... ñeàu laø nhöõng nhaân vaät noåi tieáng saéc saûo vaø beùn nhoïn cuûa hoïc phaùi Long Thoï. Nhöõng hoïc giaû thöù ba laø hai anh em Voâ Tröôùc vaø Theá Thaân. Hai vò naøy ra ñôøi öôùc löôïng vaøo khoaûng 310 naêm ñeán 400 naêm Coâng Nguyeân. Kinh ñieån Ñaïi Thöøa höng khôûi cuûa thôøi kyø thöù nhaát trôû veà tröôùc thì chæ aån chöùa nguoàn goác saâu xa cuûa hoïc heä Long Thoï. Coøn sau Long Thoï, Kinh ñieån Ñaïi Thöøa thöïc söï ñöôïc phaùt hieän chính laø caên cöù nôi hoïc heä Du Giaø cuûa Voâ Tröôùc vaø Theá Thaân,..v..v.... Kinh ñieån Ñaïi Thöøa cuûa thôøi kyø naøy ñaïi löôïc trong khoaûng thôøi gian keå töø Kyû
153
Nguyeân 200 naêm ñeán 400 naêm, goàm coù Kinh Thaâm Maät, Kinh Thaéng Man,..v..v..... Voâ Tröôùc vaø Theá Thaân cuõng nhö caùc ñeä töû sau naøy cuûa quyù ngaøi ñeàu taän löïc phaùt huy kinh ñieån duy nhaát cuûa heä phaùi mình. Voâ Tröôùc vaø Theá Thaân tröôùc ñaây theo xuaát gia nôi Tieåu Thöøa Höõu Boä, nhöng veà sau laïi hoaèng döông Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa vaø hai ngaøi ñeà xöôùng Phaùp Töôùng Duy Thöùc ñeàu caên cöù nôi hoïc thuyeát Du Giaø cuûa Boà Taùt Di Laëc, trình baøy taát caû phaùp ñeàu “Coù” ( toàn taïi dieäu höõu ). Hoïc thuyeát Coù cuûa Voâ Tröôùc vaø Theá Thaân so vôùi hoïc thuyeát Khoâng cuûa Long Thoï thì töông ñoái hôi xa, moät beân thì Khoâng vaø moät beân thì Coù, caû hai ñeàu quan nieäm Coù moät caùch dieäu lyù, ñoù laø nguyeân do ñöa ñeán hai ñaïi hoïc phaùi Ñaïi Thöøa ñöôïc thaønh laäp. Coå nhaân cho raèng, hai ñaïi hoïc phaùi naøy cuõng nhö hai baùnh xe cuûa moät coå xe. Thaày cuûa Voâ Tröôùc coù noùi raèng, ngaøi laø ngöôøi ñoàng thôøi vôùi Boà Taùt Di Laëc vaø theo truyeàn tuyeát cuûa Phaät Giaùo Cöïu Söû: Ngaøi Voâ Tröôùc moãi laàn nhaäp ñònh leân trôøi Ñaâu Xuaát thænh giaùo vôùi Ñöùc Phaät Di Laëc ñôøi vò lai vaø Ñöùc Phaät Di Laëc vì lôïi ích cuûa giaùo phaùp lieàn thuyeát giaûng cho ngaøi nghe. Sau khi xuaát ñònh, ngaøi lieàn ghi laïi nhöõng lôøi cuûa Phaät Di Laëc vaø laäp thaønh 100 quyeån mang teân laø Du Giaø Sö Ñòa Luaän. Du Giaø Sö Ñòa Luaän laø boä luaän caên baûn cuûa Duy Thöùc Hoïc vaø boä luaän naøy chæ thuyeát minh “Dieäu Höõu” maø khoâng thuyeát minh “Taùnh Khoâng”. Nguyeân do moïi ngöôøi luùc baáy giôø ñeàu chòu aûnh höôûng cuûa hoïc phaùi Long Thoï, ñaïi boä phaän ñeàu chaáp tröôùc cho taát caû hoaøn toaøn laø Khoâng, nhöõng gì coù lieân quan ñeán nhaân quaû cuõng ñeàu thuoäc veà Khoâng caû, cho neân caùi Khoâng trôû thaønh aùc thuù, khoâng choã naøo laø khoâng lo sôï seõ bò loït vaøo ñaïi taø kieán. Nhöõng ngöôøi nghieân cöùu Phaät Hoïc ñeàu gioáng nhau nhö theá, leõ dó nhieân ñeàu coù caên beänh Khoâng Kieán AÙc Thuù trôû thaønh tö töôûng vaø caên beänh ñaây caàn phaûi gia coâng trò lieäu baèng caùch caûi chaùnh: thöù tö töôûng naøy neáu nhö muoán caûi chaùnh khoâng caùch naøo khaùc hôn laø phaù tröø taø chaáp, taø kieán cuûa caùi Khoâng, maø muoán ñaû
154
phaù caùi Khoâng thì khoâng ngoaøi thuyeát minh caùi Coù ñeå ñoái trò. Vì muoán phaù tröø taø chaáp, taø kieán cuûa caùi Khoâng noùi treân, Du Giaø Duy Thöùc Hoïc nhaân ñaây ñöôïc phaùt sanh. Ñuùng ra hoïc phaùi cuûa Long Thoï laø nhaân duyeân tröïc tieáp giuùp cho hoïc phaùi cuûa Voâ Tröôùc vaø Theá Thaân hoäi ñuû thôøi cô thích öùng ñeå trôû thaønh moät hoïc thuyeát.
155
CHÖÔNG V QUAN NIEÄM KHAÙI LÖÔÏC VEÀ LÒCH SÖÛ CUÛA DUY THÖÙC HOÏC Hoïc Phaùi Duy Thöùc xem nhö chieám ñòa vò troïng yeáu trong Phaät Hoïc, ñaõ trôû thaønh moät hoïc phaùi raát lôùn vaø hoïc phaùi naøy cuõng ñaõ coù boái caûnh lòch söû cuûa noù. Hoïc phaùi Duy Thöùc sôû dó ñöôïc mang danh hieäu Duy Thöùc Hoïc Söû laø do nhöõng naêm gaàn ñaây coù cö só Mai Hieät Vaân thöôøng goùp nhaët Duy Thöùc Hoïc Söû Truyeän ( boä saùch naøy ñaõ maát ); Phaùp Sö Maëc Thieàn ñaõ
156
töøng dòch Duy Thöùc Tö Töôûng Söû cuûa Leänh Vaên ngöôøi Nhaät goùp nhaët keát thaønh, chöa thaáy xuaát baûn, khoâng bieát baûn thaûo maát ôû choã naøo, thaät laø söï vieäc ñaùng tieác. Trong thôøi kyø khaùng chieán, Phaùp Sö AÁn Thuaän coù saùng taùc Duy Thöùc Hoïc Thaùm Nguyeân. Bao nhieâu loaïi saùch Duy Thöùc treân ñaây ñeàu laø chuyeân luaän veà Duy Thöùc Hoïc Söû. Ngoaøi ñaây, caùc saùch goàm coù Chænh Lyù Taêng Giaø Cheá Ñoä Luaän cuûa Ñaïi Sö Thaùi Hö, Phaät Giaùo Caùc Toâng Phaùi Nguyeân Löu, cho ñeán Phaät Giaùo Caùc Toâng Ñaïi YÙ cuûa cö só Hoaøng Saùm Hoa, Trung Quoác Phaät Giaùo Söû, AÁn Ñoä Phaät Söû cuûa tieân sinh Löõ Tröøng, Caùc Quoác Phaät Giaùo Söû cuûa Phaät Hoïc Vieän Voõ Xöông xuaát baûn, AÁn Ñoä Phaät Giaùo Söû, Trung Hoa Phaät Giaùo Söû,..v..v..... ñeàu coù giaûng ñeán Duy Thöùc Hoïc Söû vaø nhöõng saùch keå treân khaû dó ñaùng ñeå söû duïng vaøo vieäc tham khaûo cho vaán ñeà nghieân cöùu veà lòch söû cuûa moät hoïc phaùi Duy Thöùc. Hieän taïi chuùng ta chæ coù theå töôøng thuaät ñaïi khaùi veà lòch söû cuûa Duy Thöùc Hoïc.
I.- SÖÏ PHAÙT NGUYEÂN CUÛA DUY THÖÙC HOÏC: ( Töø 431 naêm ñeán 350 naêm tröôùc Kyû Nguyeân ) Kinh Giaùo cuûa thôøi ñaïi Phaät Ñaø ñaïi khaùi noùi raèng: taát caû tö töôûng Phaät Hoïc ñeàu phaùt nguyeân töø sau khi Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni ngoä ñaïo, tuy nhieân tö töôûng cuûa Phaät Ñaø laáy nôi Kinh Pheä Ñaø coá höõu vaø tö töôûng cuûa caùc toâng giaùo, caùc trieát hoïc ñöông thôøi laøm boái caûnh, coù theå laø Kieàu Ñaït Ma Phaät Ñaø ñoái vôùi traøo löu tö töôûng ñöông thôøi coù choã kieán giaûi ñaëc saéc, nghóa laø ñaõ giaùc ngoä ñöôïc boái caûnh cuûa hoï vaø cuûa chính mình. Tö töôûng lyù luaän cuûa Duy Thöùc Hoïc ñöôïc thaønh laäp maëc duø laø chòu aûnh höôûng hoaøn toaøn cuûa saùu phaùi trieát hoïc AÁn Ñoä, ñaëc bieät laø chòu aûnh höôûng tö töôûng cuûa phaùi Pheä Ñaøn Ña, nhöng thöïc teá treân caên baûn laø phaùt nguyeân töø nôi Kinh Giaùo
157
A Haøm cuûa Kieàu Ñaït Ma Phaät Ñaø. Chuùng ta coù theå noùi Thaønh Duy Thöùc Luaän Lyù laø pheâ phaùn tö töôûng Boä Phaùi Tieåu Thöøa ñòa phöông, nhaèm muïc ñích taåy tröø choã chaáp tröôùc thieân leäch vaø kieân coá cuûa hoï ñeå hieån baøy boån yù cuûa Phaät Ñaø ñaõ ñöôïc giaûi thích trong Kinh A Haøm. Ñieån hình nhö Baùch Phaùp Luaän cuûa Duy Thöùc, Nguõ Uaån Luaän, Ñaïi Thöøa Taäp Luaän, Boån Ñòa Phaàn Nhieáp Quyeát Traïch phaàn sau quyeån hai cuûa Du Giaø Sö Ñòa Luaän cuøng vôùi Nhieáp Dò Moân Phaàn vaø Nhieáp Söï Phaàn,..v..v.... goàm 20 quyeån, ñaïi boä phaän ñeàu laø giaûi thích yù Kinh cuûa Taïp A Haøm,..v..v..... Bao nhieâu ñoù cuõng noùi leân ñöôïc raèng Duy Thöùc Hoïc laø moân hoïc ñöôïc phaùt nguyeân töø nôi Phaät Giaùo Caên Baûn cuûa Nguyeân Thæ. Thôøi ñaïi Phaät Giaùo Caên Baûn laø thôøi ñaïi phaùt khôûi keå töø Phaät Ñaø chöùng chaùnh giaùc ( 431 naêm tröôùc Kyû Nguyeân ), thaúng ñeán thôøi ñaïi caùc ñeä töû cuoái naêm thöù nhöùt (öôùc löôïng 350 naêm) laø chaám döùt. A.- KINH PHAÄT: Kinh Phaät thì bao goàm caùc Kinh ñöôïc kieát taäp laàn thöù nhaát sau Phaät dieät ñoä, töù laø boán boä Kinh A Haøm, nhö Kinh Taïp A Haøm thì coù choã thuyeát minh Phaùp Töôùng cuûa Duy Thöùc. 1)- NGUÕ UAÅN TUÏNG: Nguõ Uaån goàm coù Saéc ( vaät chaát ), Thoï, Töôûng, Haønh ( Taâm Sôû ), Thöùc ( Taâm Vöông ), ñaây laø tö töôûng cô baûn cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc laøm caên cöù. Duy Thöùc Hoïc trong ñoù coù phaùt huy Nguõ Uaån Luaän, Baùch Phaùp Luaän, Taâp Luaän Ñaúng Thích. 2)- DUYEÂN KHÔÛI TUÏNG: Boán boä A Haøm Kinh trong ñoù coù choã thuyeát minh caùc Kinh Thaäp Nhò Nhaân Duyeân vaø Duy Thöùc thì caên cöù nôi Toái Thaéng Duyeân Khôûi Phaùp Moân Kinh
158
trong boán boä A Haøm ñeå kieán laäp A Laïi Da Thöùc Duyeân Khôûi. Thaønh Duy Thöùc Luaän goàm coù taùm quyeån, trong ñoù thuyeát minh saâu roäng ñaïo lyù duyeân khôûi veà möôøi hai Höõu Chi cuûa Hoaëc Nghieäp Khoå, chính laø quyeát traïch veà giaùo nghóa cuûa A Haøm. 3)- TÖÙ ÑEÁ TUÏNG: Töù Ñeá cuõng laø choã caên cöù cuûa tö töôûng Duy Thöùc. Quaû Dò Thuïc cuûa hoïc thuyeát Duy Thöùc chính laø Khoå Ñeá; Phieàn Naõo vaø Nghieäp chính laø Taäp Ñeá; tu Nguõ Truøng Duy Thöùc Quaùn vaø chuyeån taùm Thöùc thaønh boán Trí chính laø Ñaïo Ñeá; chöùng ñaëng hai quaû Chuyeån Y chính laø Dieät Ñeá. Cho neân Duy Thöùc Hoïc cuõng khoâng theå lìa khoûi ñaïo lyù cuûa Töù Ñeá. Thinh Vaên Ñòa cuûa Du Giaø Sö Ñòa Luaän vaø Taäp Luaän Ñaúng Trung thuyeát minh saâu roäng Töù Ñeá. Thaønh Duy Thöùc Luaän trong quyeån thöù 9 coù noùi roõ söï Kieán Ñaïo Hieän Quaùn cuûa ngoâi vò Thoâng Ñaït vaø trình baøy veà hình töôùng 16 Taâm An Laäp Ñeá cuûa Kieán Ñaïo Sôû Quaùn ñeàu laø quaùn chieáu veà Töù Ñeá naøy caû. 4)- XÖÙ GIÔÙI TUÏNG: Giaùo nghóa cuûa möôøi hai Xöù vaø möôøi taùm Giôùi,..v..v.... ñaõ ñöôïc giaûi thích saâu roäng trong caùc boä luaän nhö, Nguõ Uaån Luaän, Ñaïi Thöøa Taäp Luaän,..v..v.... Nhöõng Xöù Giôùi noùi treân cuõng laø Phaùp Töôùng cuûa Duy Thöùc. Bao nhieâu döõ kieän vöøa trình baøy cuõng ñuû chöùng minh cho tö töôøng Duy Thöùc ñeàu laø caên cöù nôi Kinh A Haøm cuûa thôøi ñaïi Phaät Ñaø; hôn nöõa taát caû Kinh Phaät ñeàu thieân troïng nôi nguyeân lyù Nhaân Quaû. Cho neân hoïc thuyeát “chuûng töû sanh hieän haønh vaø hieän haønh huaân chuûng töû” trong Duy Thöùc Hoïc ñeàu phaùt huy ñaïo lyù nhaân quaû raát tinh töôøng. Nhö baøi Tuïng noùi raèng: “Caùc phaùp nôi trong Thöùc Taïng, Thöùc nôi trong caùc phaùp ñeàu cuõng nhö theá, laïi laãn nhau laøm Taùnh cuûa Quaû, cuõng thöôøng laøm Taùnh cuûa Nhaân”. Ñaây laø thuyeát minh ñaïo lyù Nhaân Quaû cuûa A Laïi Da Duyeân Khôûi.
159
B.- ÑEÄ TÖÛ LUAÄN: Ñeä Töû Luaän laø chæ cho nhöõng boä luaän trong ñoù goàm coù Luïc Tuùc Phaùt Trí,..v..v.... cuûa Höõu Boä ñaõ ñöôïc truyeàn thöøa ôû phöông Baéc, nguyeân vì nhöõng Luaän Ñieån naøy laø hoïc thuyeát truyeàn thöøa cuûa Höõu Boä laøm caên cöù, do caùc ñeä töû thôøi ñaïi thöù nhöùt cuûa Phaät Ñaø hoaëc do caùc ñeä töû thôøi ñaïi thöù hai saùng taùc. Nhöõng Luaän Ñieån treân ñaây ñeàu giaûi thích Kinh A Haøm vaø nhöõng ñieàu lyù luaän cuûa caùc boä luaän naøy phaùt huy so vôùi tö töôûng cuûa Phaät Ñaø thì ñi khoâng quaù xa. Luïc Tuùc Luaän thì sôùm hôn, trong ñoù roõ raøng laø kinh ñieån thuoäc veà theå taøi hình thöùc; Phaùt Trí Luaän, Ñaïi Tyø Baø Sa Luaän,..v..v.... thì muoän hôn, noäi dung cuõng nhö toå chöùc raát coù heä thoáng, nhöõng boä luaän vöøa ñeà caäp ñeàu laø caên cöù cuûa tö töôûng Duy Thöùc Hoïc. Coøn Phaät Hoïc sau ñoù thì thuoäc veà thôøi ñaïi Boä Phaùi phaân lieät vaø Baéc phöông laø nôi truyeàn thöøa tö töôûng “Phaùp Höõu Ngaõ Khoâng” raát phaùt ñaït, nhöng tö töôûng ñaây so vôùi tö töôûng “Y Tha Höõu” cuûa Duy Thöùc thuyeát minh thì ñoàng moät toâng phaùi.
II.- SÖÏ MANH NHA CUÛA DUY THÖÙC HOÏC: ( Töø 351 naêm ñeán 100 naêm tröôùc Kyû Nguyeân ) Toång quaùt thôøi ñaïi boä phaùi Phaät Giaùo: töùc laø chæ cho caùc hoïc phaùi Phaät Giaùo sau Phaät nhaäp dieät 200 naêm. Trong thôøi ñaïi naøy, caùc ñeä töû Tyø Kheo caïnh tranh vôùi nhau chia toâng laäp phaùi, theo nhö Bieän Toâng Nghóa Luaän cuûa Nam Phöông54
,
54 Boä luaän naøy nguyeân teân laø Katha Vathu, coù theå dòch tröïc tieáp laø Thuyeát Söï hoaëc Luaän Söï. Nguyeân nhaân chöõ Katha phoå thoâng dòch laø “Thuyeát”, cuõng coù theå dòch laø “Bieän” (Vathu), hoaëc dòch laø “Bieän Söï”; Katha Vathu
160
Dò Boä Toâng Luaân Luaän cuûa Baéc Phöông, Vaên Thuø Vaán Kinh,..v..v.... cho bieát: Boä Phaùi thaät quaù nhieàu, coù ñeán 28 Boä. Hieän taïi, 18 Boä Phaùi, trong ñoù chaéc chaén cuøng vôùi Duy Thöùc coù quan heä gioáng nhau veà phöông dieän hoïc thuyeát. A)- NAM TRUYEÀN THÖÔÏNG TOÏA BOÄ: Hieän nay, Mieán Ñieän, Tích Lan, Xieâm La laø nhöõng quoác gia truyeàn thöøa Phaät Giaùo Thöôïng Toïa Boä. Hoï xöng laø Phaät Giaùo thuaàn tuùy, laø Phaät Giaùo chaùnh thoáng. Luaän Taïng cuûa phaùi naøy bao truøm tö töôûng Duy Thöùc ôû trong, nhö Phaùp Tuï Luaän cuûa hoï thuyeát minh hai phaùp Taâm vaø Saéc, nhöng kyø thöïc laø noùi thieân leäch hai phaùp Taâm vaø Taâm Phaùp; hôn nöõa Phaùp Tuï Luaän coøn noùi ñeán nghóa cuûa Cöûu Taâm Luaân, Cöûu Taâm Luaân nghóa laø Tri Thöùc Luaän cuûa Phaät Hoïc töùc laø bình luaän veà quaù trình cuûa tri thöùc sanh saûn: 1>- Höõu Phaàn Taâm: laø taâm an bình tònh laïc vaø voâ nieäm; 2>- Naêng Daãn Phaùt Taâm: laø taâm ñang an bình tònh laïc thoaït nhieân khi gaëp caûnh giôùi lieàn khôûi taâm khoâng thaän troïng neân bò ñoïa; 3>- Kieán Taâm: töùc laø söï tröïc giaùc cuûa naêm giaùc quan; 4>- Ñaúng Taàm Caàu Taâm: töùc laø khôûi taâm tieáp tuïc ñi tìm caàu nhöõng ñoái töôïng naøo ñoù; 5>- Ñaúng Quaùn Trieät Taâm: töùc laø khôûi taâm tìm caàu trôû laïi ba laàn ñeå ñöôïc thoâng suoát; 6>- An Laäp Taâm: laø sau khi hoaøn toaøn thoâng suoát ñoái töôïng naøo ñoù lieàn coù theå cung caáp cho hoï moät danh xöng;
cuõng coù theã dòch laø “Toâng Chæ” hoaëc “Chuû Nghóa”. Nhaân ñaây, chuùng toâi dòch laø “Bieän Toâng Nghóa Luaän”. Noäi dung cuûa boä luaän naøy laø thuyeát minh toâng chæ kieán giaûi cuûa caùc Toâng Phaùi.
161
7>- Theá Duïng Taâm: laø khaûo saùt ñích thöïc khoâng phaûi chaân thieän myõ lieàn sanh khôûi taâm nieäm yeâu thích vaø khoâng yeâu thích; 8>- Phaûn Duyeân Taâm: laø taâm ñaït ñeán aán töôïng thaâm haäu, hoaëc coù theå nhôù laïi kyù öùc; 9>- Höõu Phaàn Taâm: laø taâm trôû veà ngoâi vò Höõu Phaàn Taâm ban ñaàu. Vaán ñeà Cöûu Taâm Luaân noùi treân, trong Ñaïi Thöøa Duy Thöùc coù trình baøy raát töôøng taän theo trình töï naêm loaïi nhö sau: Quaù trình taâm thöùc sanh khôûi, chæ coù khoâng thaän troïng, tìm caàu, phaân bieät nhieãm tònh, ñaúng löu ( nhaân naøo quaû naáy ). Chuùng ta nhaän thöùc ngoaïi vaät chính laø ñoäng nieäm baét ñaàu khôûi leân, cho ñeán nhaän thöùc chaám döùt caàn phaûi traûi qua Cöûu Taâm Luaân noùi treân. Coøn Höõu Phaàn Taâm ñaây trong Thaønh Duy Thöùc Luaän laø chæ cho Thöùc A Laïi Da. B)- ÑAÏI CHUÙNG BOÄ: Boä phaùi naøy ñoái laäp vôùi Thöôïng Toïa Boä töø luùc sô khôûi vaø noù khoâng phaûi laø heä phaùi chaùnh thoáng. Tö töôûng cuûa hoï thuyeát minh moãi caù theå chuùng sanh ñeàu coù Thöùc Caên Baûn, cuõng töùc laø Thöùc A Laïi Da. C)- THUYEÁT NHÖÙT THIEÁT HÖÕU BOÄ: Nguyeân thæ Höõu Boä phaân hoùa töø nôi Thöôïng Toïa Boä, ñaõ ñöôïc thaïnh haønh hôn boán naêm traêm naêm taïi caùc vuøng ñaát Taây Baéc AÁn Ñoä vaø Trung Öông AÙ Teá AÙ, vaøo thôøi ñaïi vua Ca Nò Saéc Ca ngöï trò. Nhö tröôùc ñaõ noùi, Boä naøy aûnh höôûng raát lôùn ñoái vôùi tö töôûng cuûa Duy Thöùc, nghóa laø Duy Thöùc hoaøn toaøn thu nhaët toå chöùc taát caû Phaùp Töôùng cuûa Höõu Boä. Giaùo lyù, tö
162
töôûng vaø ngaõ töôûng neáu nhö khoâng coù trong Höõu Boä thì nhaát ñònh khoâng hoäi ñuû ñieàu kieän ñeå phaùt sanh Duy Thöùc Hoïc. D)- KINH LÖÔÏNG BOÄ: Caên Cöù nôi söï khaûo chöùng cuûa caùc hoïc giaû caän ñaïi, Thaønh Thaät Luaän laø moät boä luaän cuûa Kinh Löôïng Boä vaø tö töôûng cuûa phaùi naøy cuøng vôùi Duy Thöùc Hoïc cuõng coù quan heä raát lôùn. Söï quan heä giöõa Kinh Löôïng Boä vaø Duy Thöùc Hoïc ñöôïc toùm löôïc maáy ñieåm nhö sau: 1)- Thuyeát Huaân Taäp: Hoï noùi Saéc vaø Taâm quan heä nhau ñeå huaân taäp vaø chöõ Taäp ñaây laø chæ cho taäp khí, töùc laø taùnh taäp quaùn maø cuõng chính laø chuûng töû. Taùnh Taäp Quaùn nghóa laø nhöõng thoùi quen huaân taäp daàn daàn trôû thaønh taùnh chaát. Ngöôøi Trung Quoác thöôøng noùi: “Gaàn son thì ñoû, gaàn möïc thì ñen”, ñeàu laø moät thöù yù nghóa cuûa taäp quaùn. Thuyeát Huaân Taäp noùi treân cuøng vôùi Thöùc Caên Baûn vaø nghóa Huaân Taäp Chuyeån Thöùc thì raát coù quan heä vôùi nhau; 2)- Thuyeát Chuûng Töû: Thieän phaùp thì coù chuûng töû cuûa thieän phaùp, aùc phaùp thì coù chuûng töû cuûa aùc phaùp, Saéc Phaùp vaø Taâm Phaùp ñeàu coù chuûng töû caû. Thuyeát Chuûng Töû, theo Kinh Löôïng Boä giaûi thích: Saéc vaø Taâm quan heä nhau huaân taäp ñeå thaønh hình, chæ coù Duy Thöùc maëc duø khoâng noùi ñeán Saéc vaø Taâm quan heä nhau ñeå huaân taäp, nhöng treân thöïc teá khoâng theå ly khai haún Saéc Phaùp. Thuyeát Huaân Taäp vaø Thuyeát Chuûng Töû cuûa Duy Thöùc thì hoaøn toaøn chòu aûnh höôûng raát saâu ñaäm cuûa Kinh Löôïng Boä.
163
3)- Hoïc Thuyeát Kinh Löôïng Boä: Hoïc Thuyeát Kinh Löôïng Boä thì coù Teá YÙ Thöùc vaø Thoâ YÙ Thöùc, maø Teá YÙ Thöùc töùc laø chæ cho Thöùc A Laïi Da. Giaùo nghóa cuûa boán boä phaùi noùi treân, Theá Thaân luùc thieáu nieân ñeàu coù nghieân cöùu ñeán, cho neân hoïc thuyeát ngaøi khoâng theå ly khai tö töôûng cuûa boán boä phaùi naøy.
III.- THÔØI KYØ TRÖÔÛNG THAØNH CUÛA DUY THÖÙC HOÏC: ( Töø theá kyû thöù nhöùt ñeán theá kyû thöù ba sau Coâng Nguyeân ) A)- THÔØI ÑAÏI KINH ÑAÏI THÖØA: Ñaïi Thöøa Phaät Giaùo phaùt khôûi khoaûng töø sau Phaät nhaäp dieät ñoä 500 naêm, töùc laø khoaûng tröôùc vaø sau theá kyû thöù nhöùt Coâng Nguyeân. Thôøi kyø ñaây coù hai giai ñoaïn: moät giai ñoaïn phaùt hieän Kinh Ñaïi Thöøa vaø moät giai ñoaïn saùng taïo Luaän Ñaïi Thöøa. Thôøi ñaïi ñöôïc Duy Thöùc Hoïc laøm caên cöù ñeå phaùt huy. Ñaïi Thöøa Luïc Kinh goàm coù: Kinh Hoa Nghieâm, Kinh Giaûi Thaâm Maät, Kinh Laêng Giaø, Kinh Nhö Lai Xuaát Hieän Coâng Ñöùc, Kinh Maät Nghieâm, Kinh Ñaïi Thöøa A Tyø Ñaït Ma. Trong saùu boä Kinh Ñaïi Thöøa vöøa keå, chæ coù hai boä thöù tö vaø thöù saùu chöa dòch thaønh Haùn Vaên. Hôn nöõa trong saùu boä kinh noùi treân, rieâng Kinh Hoa Nghieâm thì khoâng coøn Phaïn baûn hieän höõu, nhöng Kinh Laêng Giaø thì Phaïn baûn vaãn coøn löu haønh. Tö töôûng chuû yeáu cuûa saùu boä Kinh Ñaïi Thöøa laø thuyeát minh taát caû ñaïo lyù cuûa Duy Thöùc vaø trong ñoù Thöùc A Laïi Da thöù taùm luoân luoân ñöôïc ñeà caäp ñeán. Luaän thuyeát A Laïi Da Duyeân Khôûi ñöôïc
164
kieán laäp töø nôi saùu boä Kinh Ñaïi Thöøa noùi treân vaø luaän thuyeát Ñaïi Thöøa Haønh, caû hai chuû tröông cho raèng taát caû phaùp ñeàu do chuûng töû A Laïi Da bieán hieän. Ñaây laø tö töôûng troïng yeáu cuûa Duy Thöùc. B)- THÔØI ÑAÏI LUAÄN ÑAÏI THÖØA: Thôøi ñaïi cuûa Luaän Ñaïi Thöøa töùc laø chæ cho thôøi ñaïi cuûa ngaøi Di Laëc vaø ngaøi Voâ Tröôùc. Ngaøi Di Laëc laø ngöôøi nhö theá naøo, treân lòch söû khoâng coù khaûo ñònh, chæ laø moät vò Boà Taùt teân Di Laëc thuoäc nhaân vaät tín ngöôõng seõ thaønh Phaät töông lai vaø coù choã cho laø thaày cuûa ngaøi Voâ Tröôùc. Nhöõng tröôùc taùc cuûa ngaøi Di Laëc goàm coù Du Giaø Sö Ñòa Luaän55 , Ñaïi Thöøa Trang Nghieâm Luaän Tuïng, Phaân Bieät Du Giaø Luaän, Bieän Phaùp Phaùp Taùnh Luaän, Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng. Nhöõng boä luaän ñaây chính laø caên baûn cuûa Duy Thöùc Hoïc. Ngöôøi ñôøi thöôøng xöng tuïng laø Du Giaø Di Laëc Hoïc Phaùi vaø toân vinh ngaøi Di Laëc laø Minh Chuû. Coøn ngaøi Voâ Tröôùc laø ngöôøi sanh nôi nöôùc Kieän Ñaø La thuoäc Baéc AÁn Ñoä, ngaøi sanh öôùc löôïng vaøo khoaûng 310 naêm ñeán 390 naêm Coâng Nguyeân, xuaát gia ñaàu tieân nôi Höõu Boä, tu theo Tieåu Thöøa Giaùo Quaùn, sau hoïc Ñaïi Thöøa vaø tu theo Ñaïi Thöøa Quaùn Haïnh, saùng taùc caùc boä luaän Ñaïi Thöøa, thuyeát minh A Laïi Da Duyeân Khôûi; ngaøi Voâ Tröôùc thöôøng nhaäp ñònh leân coõi trôøi Ñaâu Xuaát cung thænh vaø hoïc hoûi giaùo lyù Duy Thöùc vôùi ngaøi Di Laëc, ñöôïc ngaøi Di Laëc giaûng veà Du Giaø Sö Ñòa Luaän. Ngaøi Voâ Tröôùc laïi coøn caên cöù nôi Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän ñaõ kheùo leùo chuû tröông raèng, taát caû caûnh giôùi ñeå hieåu bieát ñeàu ñöôïc thieát laäp vaø nöông töïa töø nôi Thöùc A Laïi Da thöù taùm vaø YÙ Nhieãm OÂ thöù baûy. Nhöõng boä 55 Boä luaän naøy nôi Trung Quoác Huyeàn Trang Sôû Truyeän cho laø Boà Taùt Di Laëc noùi. Taây Taïng vaø Phaïn Baûn hieän coøn ghi laø cuûa ngaøi Voâ Tröôùc saùng taùc.
165
luaän cuûa ngaøi Voâ Tröôùc tröôùc taùc goàm coù: Hieån Döông Thaùnh Giaùo Luaän, Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän, Ñaïi Thöøa A Tyø Ñaït Ma Luaän, Bieän Trung Bieân Luaän, Ñaïi Thöøa Trang Nghieâm Kinh Luaän, Kim Cang Baùt Nhaõ Kinh Luaän,..v..v.... Hieån Döông Thaùnh Giaùo Luaän coù theå noùi laø toùm löôïc caên baûn cuûa Du Giaø Sö Ñòa Luaän; Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän laø boä luaän kieán laäp haït taâm cuûa Duy Thöùc; Taäp Luaän laø boä luaän kieán laäp caên baûn cuûa Phaùp Töôùng, nhöõng boä luaän ñaây ñaõ ñöôïc ra ñôøi tröôùc ngaøi Theá Thaân. Ngaøi Theá Thaân hoaøn toaøn caên cöù nôi nhöõng boä luaän noùi treân vieát thaønh nhöõng taùc phaåm baát huû laø: Duy Thöùc Nhò Thaäp Luaän vaø Duy Thöùc Tam Thaäp Luaän. Ñaïi Thöøa sôû dó ñöôïc xeáp vaøo loaïi thôøi ñaïi laø caên cöù nôi thôøi ñaïi tröôûng thaønh cuûa Duy Thöùc Hoïc.
IV.- SÖÏ KIEÁN LAÄP VAØ SÖÏ HOAÈNG TRUYEÀN CUÛA DUY THÖÙC HOÏC: ( Kyû Nguyeân töø 320 ñeán 400 naêm ) Ngöôøi kieán laäp heä phaùi Duy Thöùc Hoïc chính laø Boà Taùt Theá Thaân vaø maõi ñeán thôøi kyø naøy, tö töôûng cuõng nhö heä thoáng toå chöùc cuûa Duy Thöùc Hoïc tính ra môùi ñöôïc hoaøn thaønh. Boà Taùt Theá Thaân laø anh em cuøng thaân toäc vôùi Boà Taùt Voâ Tröôùc, ngöôøi cuûa thôøi kyø 320 naêm ñeán 400 naêm Coâng Nguyeân. Hueä Khaûi Caâu Xaù Töï ghi raèng: Theá Thaân ra ñôøi sau Phaät nhaäp dieät 1100 naêm; coøn Khuy Cô thì ghi raèng: Theá Thaân ra ñôøi sau Phaät nhaäp dieät trong khoaûng 900 naêm, neáu nhö so saùnh caû hai nieân ñaïi treân thì nieân ñaïi cuûa Khuy Cô coù phaàn thieát thöïc hôn. Boà Taùt Theá Thaân ñaàu tieân cuõng xuaát gia nôi Höõu Boä, tu hoïc theo Phaät Giaùo Tieåu Thöøa, sau laïi nghieân cöùu Ñaïi Thöøa Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc56
vaø saùng taùc Duy
56 Tham cöùu nôi Tieát thöù 2, Chöông thöù 2 vaø Bieân thöù 2.
166
Thöùc Nhò Thaäp Luaän. Nhò Thaäp Luaän laø boä luaän pheâ bình tö töôûng ngoaøi taâm coù caûnh giôùi rieâng cuûa ngoaïi ñaïo vaø Tieåu Thöøa; ñoàng thôøi boä luaän naøy coøn giaûi thích raát nhieàu vaán ñeà khoù khaên treân Duy Thöùc. Coøn Tam Thaäp Luaän laø laø boä luaän ñích thöïc kieán laäp quan heä tö töôûng cuûa Duy Thöùc Hoïc, maëc duø chæ coù 120 caâu vaên ngaén goïn, nhöng coù theå noùi laø cô caáu toå chöùc raát nghieâm maät veà söï kieán laäp heä thoáng Caûnh, Haïnh, Quaû cuûa Duy Thöùc Töôùng, cuûa Duy Thöùc Taùnh vaø cuûa Duy Thöùc Vò, thaät ñuùng laø “Nguyeân lyù aån chöùa noäi dung saâu roäng, caûnh giôùi hieän baøy töôi maùt treân bieån caû bao la, yù nghóa keát tuï laïi thaønh baûo toá khoùi maây, vaên chöông nhö caàu voàng dieãm leä nôi vöôøn hoa huyeàn dieäu. Lôøi noùi bao haøm caû vaïn töôïng, moãi chöõ chöùa ñöïng ngaøn lôøi giaùo huaán, yeáu chæ nhieäm maàu vöôït haún trôøi cao, tinh hoa saéc thaùi röïc rôõ saâu xa, ñaàu moái u huyeàn chöa ñöôïc tuyeân döông, tinh thaàn saâu kín nôi caûnh tuyeät ñoái, nguoàn aùnh saùng rieâng mình soi toû, beán bôø tö töôûng bí maät tieàm taøng”57 . 20 baøi Luaän coäng chung vôùi 30 baøi Luaän thaønh 50 baøi Tuïng, maëc duø vaên cuù khoâng nhieàu, nhöng tö töôûng cuûa noù thì phong phuù phi thöôøng. Taát caû tö töôûng cuûa nhöõng kinh vaø luaän maø Duy Thöùc Hoïc caên cöù ñeàu hoaøn toaøn taäp trung vaøo nôi Nguõ Thaäp Tuïng naøy caû. Sau khi hoïc lyù Duy Thöùc cuûa Boà Taùt Theá Thaân hoaøn thaønh, caùc hoïc giaû noåi tieáng ñöông thôøi ñeàu thi ñua nghieân cöùu vaø tröôùc thuaät, nhôø ñoù Duy Thöùc Hoïc ñöôïc thaønh moät thöù taân hoïc thuyeát ( töø theá kyû thöù tö ñeán theá kyû thöù baûy ). Töø theá kyû thöù tö trôû veà sau, hoïc thuyeát naøy taïi AÁn Ñoä khoâng chæ laø moät thöù hoïc phaùi coù theá löïc raát lôùn ôû phöông dieän Phaät Hoïc, laïi coøn coù ñòa vò khoâng nhoû ôû phöông dieän trieát hoïc AÁn Ñoä. Cuõng trong thôøi kyø ñoù, hoïc phaùi Trung Quaùn cuûa ngaøi Long Thoï vaãn an nhieân thaïnh haønh, cho neân hoïc phaùi Duy Thöùc vaø
57 Lôøi töïa sau cuûa Ñöôøng Traàm Huyeàn Minh Thaønh Duy Thöùc Luaän.
167
hoïc phaùi Trung Quaùn laø hai thaønh trì lôùn vaø hai loø löûa to cuûa Phaät Giaùo bieán thaønh tö theá hoaøn toaøn ñoái laäp nhau. Hoïc phaùi Duy Thöùc sau laïi xöng laø phaùi Du Giaø, lyù do caùc hoïc giaû Duy Thöùc xöa kia ñeàu tu theo haïnh Du Giaø. Du Giaø thì thuoäc veà tieáng Phaïn, dòch laø töông öng. Cho neân caùc hoïc giaû cuûa phaùi Trung Quaùn nhö Ñeà Baø,..v..v.... ñeàu goïi phaùi Duy Thöùc laø phaùi Töông Öng vaø ngöôøi tu hoïc Duy Thöùc goïi laø Thaày Du Giaø. Coøn töø Boà Taùt Theá Thaân trôû veà sau, Tam Thaäp Luaän coù raát nhieàu hoïc giaû thi ñua nghieân cöùu cho neân ñöôïc vang boùng moät thôøi. Caùc hoïc giaû heä phaùi Duy Thöùc goàm coù: 1)- Traàn Na: ngöôøi sanh nôi Nam AÁn Ñoä, thuoäc Kyû Nguyeân vaøo khoaûng 400 naêm ñeán 480 naêm, laø ñeä töû cuûa ngaøi Theá Thaân, ngoaøi vieäc nghieân cöùu Duy Thöùc, ngaøi ñaëc bieät chuù troïng ñeán Nhaân Minh vaø coøn saùng taùc caùc boä luaän nhö Taäp Löôïng Luaän, Nhaân Minh Chaùnh Lyù Moân Luaän, Quaùn Sôû Duyeân Duyeân Luaän, Chöôûng Trung Luaän,..v..v..... Trong Quaùn Sôû Duyeân Duyeân Luaän, ngaøi thaønh laäp yù nghóa cuûa Caên, Traàn vaø Duy Thöùc. Trong Taäp Löôïng Luaän, ngaøi thieát laäp yù nghóa ba phaàn cuûa Taâm Theå. Söï thaønh coâng cuûa ngaøi Traàn Na chaúng qua laø nhôø söï caûi caùch cuûa Nhaân Minh, taùc phaåm ñaïi bieåu cho vaán ñeà naøy laø Taäp Löôïng Luaän58
, khoâng chæ coù giaù trò nôi Höõu Voâ cuûa Phaät Giaùo, laïi coøn thaønh coâng khoâng theå phai môø nôi trieát hoïc AÁn Ñoä. Ñoàng thôøi vôùi ngaøi Traàn Na maø cuõng laø ngöôøi ñoàng hoïc vôùi ngaøi nhö:
2)- Ñöùc Tueä: tieáng Phaïn laø Laâu Noa Maït Ñeå ( 420 – 500 ), cuõng laø ñeä töû cuûa ngaøi Theá Thaân. Ngaøi Khuy Cô noùi
58 Boä luaän naøy Trung Quoác khoâng coù dòch, Noäi Hoïc San in kyø naøo khoâng roõ, coù Löõ Chöøng caên cöù nôi Taïng Vaên dòch thaønh luaän goïi laø Löôïng Luaän Sao. Phaïn Vaên thì coù Boån Vaên vaø Taäp Löôïng Luaän Thích,..v..v..... cuûa Phaùp Xöùng.
168
raèng: “Ñöùc Tueä tröôùc kia laø baäc anh tuaán taøi naêng hôn ngöôøi, hoïc giaû xuaát saéc, luùc baáy giôø saùng röïc ñaïo ñöùc, tieáng taêm vang doäi khaép boán chaâu thieân haï, ngöôøi coát caùch thanh tao phong nhaõ thaáu ñeán Trôøi Nguõ Ñænh, baäc Thaùnh thì raát vui möøng vaø baäc Thaàn thì laáy laøm kyø laï, con ngöôøi nhö theá khoâng deã neâu heát”. Veà sau ( 450 – 530 ), ngaøi quan nieäm coù Taùnh Höõu Voâ vaø cuõng töø ñoù ngaøi saùng taùc Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän Thích ñeå chuû tröông Chuûng Töû coù hai loaïi: Baûn Taùnh Truï Chuûng vaø Taäp Sôû Thaønh Chuûng Taùnh, töùc laø luaän veà Chuûng Töû thì bao goàm caû Baûn Höõu vaø Taân Huaân hôïp laïi thaønh moät loaïi. Nhöng luaän thuyeát cuûa ngaøi Hoä Phaùp leõ ñöông nhieân ñeàu caên cöù nôi tö töôûng naøy. 3)- An Hueä: tieáng Phaïn laø Taát Só La Maït Ñeå, ngöôøi nöôùc La La thuoäc Nam AÁn Ñoä ( 470 – 550 ), vaøo khoaûng cuøng thôøi vôùi ngaøi Hoä Phaùp, laø ñeä töû cuûa ngaøi Ñöùc Tueä, töùc laø ñeä töû taùi truyeàn cuûa ngaøi Theá Thaân, ñaõ töøng saùng taùc Caâu Xaù Luaän Thích, Nguõ Uaån Luaän Thích, Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng Luaän Thích59
, laïi coøn saùng taùc Ñaïi Thöøa Trang Nghieâm Kinh, vaø Trung Bieân Phaân Bieät Luaän Theá Thaân Thích Quaûng Sôù; nhöng hai boä Ñaïi Thöøa Trang Nghieâm Kinh vaø Trung Bieân Phaân Bieät Luaän Theá Thaân Thích Quaûng Sôù khoâng coù truyeàn thöøa nôi Trung Quoác. Ngoaøi ra, ngaøi coøn saùng taùc theâm nhöõng boä luaän nöõa nhö Ñaïi Thöøa A Tyø Ñaït Ma Taïp Taäp Luaän, Ñaïi Baûo Tích Kinh Luaän, Ñaïi Thöøa Trung Quaùn Thích Luaän,..v..v..... Duy Thöùc Thuaät Kyù ghi raèng: “Giaûi thích ñöôïc lyù thaâm saâu cuûa Nhaân Minh, kheùo leùo trình baøy taän cuøng beân trong cuûa caùc boä luaän. Mieáng huy chöông chæ toát ñeïp nôi tieåu vaän, nhöng hoa lan vaø hoa hueä thì bay khaép nôi Ñaïi Thöøa. Saéc thaùi tinh thaàn cuûa ngöôøi
59 Boä luaän naøy hieän coù Phaïn Baûn, goïi laø Phaùp Quoác Ba Leâ Lieät Duy Baùc Só Hieäu Boån.
169
thì thaät quaù cao khoù coù theå baøn luaän”. Tö töôûng cuûa ngaøi An Hueä thì khaùc vôùi ngaøi Hoä Phaùp vaø vaán ñeà khaùc bieät naøy coù theå thaáy ñöôïc ôû trong Thuaät Kyù cuõng nhö ôû trong Thaønh Duy Thöùc Luaän. 4)- Hoä Phaùp: tieáng Phaïn laø Ñaït Ma Ba La. Ngaøi laø hoïc giaû cuûa Trung Taâm Hoïc Phaùi Duy Thöùc, saùng taùc Thaønh Duy Thöùc Luaän vaø giaûi thích Duy Thöùc Tam Thaäp Luaän. Ngaøi laø ngöôøi Thaønh Kieán Chí cuûa nöôùc Ñaït La Tyø Traø thuoäc Nam AÁn Ñoä ( 530 – 560 ), laø con cuûa Ñeá Vöông, raát thoâng minh, “sôû hoïc raát uyeân baùc vaø saâu saéc nhö bieån caû, giaûi baøy laïi raát minh baïch vaø saùng suûa nhö aùnh maët trôøi, thoâng suoát noäi giaùo goàm caû Tieåu Thöøa vaø Ñaïi Thöøa, luaän baøn Chaân Ñeá vaø Tuïc Ñeá raát quang minh” Ngaøi thaønh danh raát sôùm, ñaõ töøng laø truï trì chuøa Na Lan Ñaø ôû AÁn Ñoä vaø chuøa naøy veà sau goïi laø Ñaïi Hoïc Phaät Giaùo. Khi 29 tuoåi, ngaøi lui veà aån cö gaàn beân Boà Ñeà Ñaïo Traøng nôi Phaät Thích Ca Thaønh Ñaïo vaø ñeán 30 tuoåi ( Thuaät Kyù noùi laø 32 tuoåi ) ngaøi tòch nôi chuøa Ñaïi Boà Ñeà, thaät laø baát haïnh cho soá maïng cuûa ngaøi soáng quaù ngaén nguûi! Caên cöù nôi söï khaûo cöùu cuûa hoïc giaû nöôùc Ñöùc, ngaøi Hoä Phaùp cuõng ñaõ töøng ñi hoäi ôû Tích Lan vaø tröôùc thuaät raát nhieàu Tam Taïng Kinh Ñieån cuûa Tieåu Thöøa60
. Ngaøi ñoái vôùi hoïc lyù cuûa Duy Thöùc phaân tích raát tinh töôøng. Ngaøi ñöùng treân laäp tröôøng ñaïo lyù cuûa Theá Tuïc Ñeá tuyeân döông hoïc thuyeát “Chaân Höõu Tuïc Khoâng” cuûa Duy Thöùc. Hoïc thuyeát naøy raát thích hôïp so vôùi tö töôûng ñoái laäp “Chaân Khoâng Tuïc Höõu” cuûa phaùi Trung Quaùn. Ñuùng ra söï kieán giaûi veà vaán ñeà quan heä nôi Nhò Ñeá cuûa Duy Thöùc vaø cuûa Trung Quaùn ñaïi theå thì gioáng nhau ñaõ ñöôïc trình baøy nôi trong Ñaïi Thöøa Quaûng Baùch Luaän Thích cuûa ngaøi Hoä
60 Luaän Sö Hoä Phaùp ñaây chính laø do Nam Truyeän Thöôïng Toïa Boä Tröôùc Sôù Gia noùi raèng, thaáy trong Vaên Hoïc Söû Ba Leâ do Baùc Só Khaéc Caùch ngöôøi nöôùc Ñöùc saùng taùc.
170
Phaùp vaø Chöôûng Traân Luaän cuûa ngaøi Thanh Bieän. Ngaøi Hoä Phaùp ñoái vôùi hoïc lyù cuûa heä phaùi Duy Thöùc ñaõ coáng hieán raát lôùn. Nhöõng ñeä töû ñöôïc taùi truyeàn thöøa cuûa ngaøi Hoä Phaùp goàm coù Giôùi Hieàn vaø Huyeàn Trang61 . 5)- Nan Ñaø: ( Khoaûng 450 – 530 naêm ), cuøng vôùi Luaän Sö Thaéng Quaân ñeàu xuaát thaân töø trong phaùi Duy Thöùc Hoïc, tính ra ñeàu cuøng moät heä thoáng hoïc phaùi. 6)- Tònh Nguyeät: tieáng Phaïn laø Maâu Ñaø Chieán Ñaït La, cuøng thôøi vôùi ngaøi An Hueä vaø ngaøi Hoä Phaùp. Nhöõng boä luaän do ngaøi Tònh Nghuyeät saùng taùc goàm coù: Thaéng Nghóa Thaát Thaäp Thích vaø Taäp Luaän Thích. 7)- Thaân Thaéng: tieáng Phaïn laø Baïn Ñoà Thaát Lôïi “Ngaøi cuøng thôøi vôùi ngaøi Theá Thaân”. 8)- Hoûa Bieän: tieáng Phaïn laø Chaát Trôù La Baø Noa, cuõng laø ngöôøi ñoàng thôøi vôùi ngaøi Theá Thaân. Ngaøi laø moät aån só taïi gia. Thuaät Kyù noùi raèng: “Lôøi vaên cuûa ngaøi raát hay, nhaøn roãi trong vieäc tröôùc thuaät, hình töôùng maëc duø aån tuïc nhöng baïn ñaïo chaân thaät cao thaâm”. 9)- Thaéng Höõu: tieáng Phaïn laø Tyø Theá Sa Maät Ña La. 10)- Toái Thaéng Töû: tieáng Phaïn laø Thaàn Na Phaát Ña La. 11)- Trí Nguyeät: tieáng Phaïn laø Nhaõ Na Chieán Ñaït La. Ba vò sau choùt ñaây laø ñeä töû cuûa ngaøi Hoä Phaùp, phaàn lôùn ñeàu sanh trong khoaûng thôøi gian töø 561 naêm ñeán 634 naêm. Ba vò naøy cuõng coù saùng taùc Tam Thaäp Luaän Thích vaø tö töôûng 61 Tham cöùu Ñaïi Ñöôøng Töø AÂn Phaùp Sö Truyeän.
171
cuûa hoï ñaõ coù trong nhöõng taùc phaåm nhö Duy Thöùc Thuaät Kyù,..v..v..... raát ít thaáy coù choã naøo ñöôïc ñoäc ñaùo caû, ñaïi khaùi chæ truyeàn thöøa nhöõng gì cuûa thaày hoï ñaõ daïy maø thoâi. Duy Thöùc Hoïc ôû vaøo thôøi ñaïi möôøi moät Luaän Sö ñaõ neâu treân coù theå noùi laø thôøi ñaïi phaùt ñaït ñeán choã cöïc thònh. Caên cöù nôi lòch söû, nôi Töø AÂn Truyeän vaø Cao Taêng Truyeän,..v..v....., Duy Thöùc Hoïc cuûa ngaøi Huyeàn Trang laø ñích thaân tieáp nhaän söï truyeàn thöøa cuûa ngaøi Giôùi Hieàn. Sau ngaøi Huyeàn Trang khoâng xa, coù Luaän Sö Phaùp Xöùng laø moät nhaân vaät haäu boái raát xuaát saéc, thay maët ngaøi Huyeàn Trang saùng taùc Taäp Löôïng Luaän Thích raát quan heä ñeán hoïc thuyeát Nhaân Minh vaø ngaøi cuõng laø baäc traán tích quan troïng cuûa Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa ôû thôøi kyø naøy. Rieâng ôû thôøi ñaïi Nghóa Tònh, Luaän Sö Phaùp Xöùng laø moät hoïc giaû ñang coøn nghieân cöùu Duy Thöùc, nhöng toång quaùt trong khoaûng 100 naêm trôû veà sau keå töø 650 naêm ñeán 750 naêm Coâng Nguyeân, Phaät Giaùo AÁn Ñoä ñích thöïc laø thôøi kyø maït vaän. Tuy nhieân AÁn Ñoä coøn coù Tòch Thieân saùng taùc caùc taùc phaåm nhö Boà Ñeà Haønh Kinh, Ñaïi Thöøa Taäp Boà Taùt Hoïc Luaän, Ñaïi Thöøa Baûo Yeáu Nghóa Luaän. Ngoaøi nhöõng kinh luaän treân, ngaøi Tòch Thieân coøn saùng taùc moät boä luaän raát danh tieáng laø Nhieáp Chaân Thaät Nghóa Luaän, tieác thay boä luaän naøy Trung Quoác khoâng coù dòch. Trong thôøi kyø dieät vong, nhöõng taùc phaåm noùi treân cuûa ngaøi Tòch Thieân cuõng ñem laïi cho Phaät Giaùo AÁn Ñoä moät thôøi ñaïi hoài quang phaûn chieáu.
V.- HOÏC PHAÙI DUY THÖÙC CUÛA TRUNG QUOÁC: 1.- HEÄ PHAÙI HUYEÀN TRANG:
172
Ngaøi Huyeàn Trang truyeàn Duy Thöùc Hoïc nôi Trung Quoác ñoàng thôøi thaønh laäp Toâng Duy Thöùc vaø do ñoù ngaøi ñöôïc goïi laø Sô Toå cuûa Duy Thöùc. Khi dòch vaø chuù thích Duy Thöùc Tam Thaäp Luaän, ngaøi coù yù ñònh phieân dòch möôøi boä luaän rieâng bieät nhau cuûa möôøi Luaän Gia, veà sau theo lôøi thænh caàu cuûa ngaøi Khuy Cô lieàn gom möôøi boä luaän cuûa möôøi Luaän Gia noùi treân dòch chung thaønh moät boä luaän vaø truyeàn rieâng cho ngaøi Khuy Cô. Ngaøi Khuy Cô nhaän lôøi khaåu truyeàn cuûa thaày saùng taùc thaønh 60 quyeån Thuaät Kyù, xieån döông aùo nghóa cuûa Duy Thöùc vaø ñöôïc Gia Hueä Só Laâm coáng hieán nhöõng ñaëc thuø raát lôùn. Ñoàng thôøi vôùi ngaøi Khuy Cô thì coù Hueä Quaùn, Laäp Phaïm, Nghóa Tòch, Phoå Quang vaø Vieân Traéc truï trì chuøa Taây Minh ñeàu cuøng nhau truyeàn baù hoïc thuaät naøy maø ñôøi Ñöôøng toân vinh laø saùu Luaän Gia. Ngoaøi saùu vò ñaây, coøn coù Thaàn Phaûng Taân La Nhôn ( ngöôøi Trieàu Tieân ) laïi tröôùc taùc Duy Thöùc Taäp Yeáu. Gia Hueä Só Laâm coøn coù tröôùc taùc Du Giaø Phaät Ñòa Duy Thöùc Nghóa Thuù Kinh, raát tieác boä naøy ñaõ bò thaát truyeàn. Ngaøi Khuy Cô thì ñöôïc bí truyeàn hoïc thuaät cuûa ngaøi Huyeàn Trang, nhöng caùc ngaøi nhö Vieân Traéc, Taân La Nhôn, Trí Bieän Voâ Ngaïi ñeàu ñoái laäp vôùi ngaøi Khuy Cô. Ngaøi Vieân Traéc chæ ñöôïc döï thính ngoaøi cöûa vaø nhôø ñoù saùng taùc Duy Thöùc Sôù vaø Thaâm Maät Kinh Sôù, hai taùc phaåm sôù giaûi naøy trong thôøi Ñöôøng ñaõ töøng phieân dòch thaønh vaên Taây Taïng. Ñeä töû cuûa ngaøi Töø AÂn ( ngaøi Khuy Cô ) thì coù Hueä Chieáu vaø Nghóa Trung. Ngaøi Hueä Chieáu coù ñeä töû laø Trí Chaâu. Hueä Chieáu thì saùng taùc Duy Thöùc Lieãu Nghóa Ñaêng, Trí Chaâu thì saùng taùc Duy Thöùc Dieãn Bí. Coøn ngaøi Taây Minh ( Vieân Traéc ) thì coù caùc sö nhö Thaéng Trang, Ñaïo Chöùng, Thaùi Hieàn,..v..v.... vaø caùc vò naøy cuøng nhau truyeàn thöøa Duy Thöùc khoâng cho chaám döùt. Ñaây laø thôøi kyø Duy Thöùc voâ cuøng phaùt ñaït. Keå töø ngaøi Töø AÂn vaø ngaøi Taây Minh trôû veà sau, Tam
173
Taïng Nghóa Tònh thöôøng phieân dòch Duy Thöùc Baûo Sanh Luaän. 2.- HEÄ PHAÙI NHIEÁP LUAÄN: Kinh luaän cuûa Duy Thöùc Hoïc töø ñôøi Ñöôøng trôû veà tröôùc ñaõ coù phieân dòch töø laâu vaø ngaøi Huyeàn Trang tröôùc khi chöa ra khoûi nöôùc cuõng ñaõ coù nghieân cöùu ñeán. Ngöôøi truyeàn baù Duy Thöùc tröôùc ñôøi Ñöôøng suy cho cuøng leõ ñöông nhieân chính laø ngaøi Chaân Ñeá. Ngaøi Chaân Ñeá ñaõ dòch caùc boä luaän nhö Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän, Thöùc Chuyeån Luaän, Hieån Thöùc Luaän, Quyeát Ñònh Taïng Luaän, Ñaïi Thöøa Khôûi Tín Luaän,..v..v..... luùc baáy giôø coù raát nhieàu ngöôøi vöøa nghieân cöùu vöøa giaûng giaûi Nhieáp Luaän vaø nhôø vaäy boä luaän naøy trôû thaønh hoïc phong moät thôøi. Cho neân lòch söû truyeàn thöøa ñaëc bieät coù ghi moät hoïc phaùi Ñòa Luaän Toâng xuaát hieän trong luùc Nhieáp Luaän Toâng thaïnh haønh. Hai Toâng Ñòa Luaän vaø Nhieáp Luaän tuy raèng khaùc nhau heä phaùi nhöng caû hai ñeàu laø hoïc phaùi Phaùp Töôùng caû. Ñuùng ra ngaøi Chaân Ñeá ôû phöông nam thì ñaõ ñöôïc chaân truyeàn cuûa Voâ Tröôùc Theá Thaân vaø hoïc phaùi cuûa ngaøi truyeàn ñeán nhaø Traàn, roài ñeán nhaø Tuøy; coøn caùc hoïc giaû Ñòa Luaän thì ôû phöông baéc vaø hoïc phaùi naøy phaàn nhieàu bò bieán töôùng theo Nhieáp Luaän. Ngaøi Chaân Ñeá sôõ dó thaønh danh laø nhôø söï trao truyeàn cuûa ngaøi Theá Thaân baèng caùch khieån traùch vaø nhôø ñoù ngaøi chuyeân chaàn hoaèng truyeàn sôû hoïc cuûa mình laøm chí nguyeän62 . 3.- HEÄ PHAÙI ÑÒA LUAÄN: Heä phaùi Ñòa Luaän thì söû duïng Hoa Nghieâm Thaäp Ñòa Kinh Luaän laøm chuû yeáu. Boä Hoa Nghieâm Thaäp Ñòa Kinh
62 Ñöôïc thaáy trong Phaät Giaùo Söû Trung Quoác cuûa Hoaøng Saùm Hoa.
174
Luaän chính laø boä luaän cuûa ngaøi Theá Thaân saùng taùc, ñöôïc Boà Ñeà Löu Chi, Laëc Na Ma Ñeà vaø Phaät Ñaø Phieán Ña cuøng nhau dòch thuaät nôi Laïc Döông vaø boä luaän naøy cuõng nhôø moät soá hoïc giaû nghieân cöùu cho neân laàn laàn ñöôïc thaïnh haønh. Boä Hoa Nghieâm Thaäp Ñòa Kinh Luaän thì thuyeát minh nhöõng caûnh giôùi haønh trì cuûa Boà Taùt Thaäp Ñòa vaø nhöõng caûnh giôùi naøy ñeàu do Thöùc A Laïi Da khi thaønh Taïng Nhö Lai duyeân khôûi, ñaây laø yeáu nghóa laøm saùng toû töï taùnh cuûa Taâm thanh tònh. Nhöõng hoïc giaû nghieân cöùu Ñòa Luaän goàm coù nhoùm ñeä töû cuûa hai ngaøi: ngaøi Laëc Na Ma Ñeà vaø ngaøi Boà Ñeà Löu Chi. Hai nhoùm naøy vì ôû hai höôùng khaùc nhau cho neân truyeàn thöøa thaønh hai heä phaùi Baéc Ñaïo vaø Nam Ñaïo. Heä phaùi Nam Ñaïo thì do Hueä Quang Phaùp Thöôïng,..v..v..... laøm Khai Toå; coøn hoïc thuyeát cuûa heä phaùi Baéc Ñaïo thì laïi chòu aûnh höôûng cuûa Nhieáp Luaän, thieân troïng truyeàn thöøa Duy Thöùc vaø choïn laáy heä phaùi Nam Ñaïo laøm chaùnh thoáng. Hoïc phaùi Duy Thöùc töø ñôøi Ñöôøng trôû veà sau tuy xöng laø heä phaùi tuyeät hoïc, nhöng phaûi chôø ñeán thôøi ñaïi Toáng Trieàu vaø nhôø coù Thieàn Sö Vónh Minh Dieân Thoï saùng taùc boä Toâng Caûnh Luïc thì giaùo lyù Duy Thöùc môùi ñöôïc saùng toû saâu roäng. ÔÛ Trieàu Minh, Ñaïi Sö Ngaãu Ích cuõng ñaõ saùng taùc Duy Thöùc Taâm Yeáu ñeå xieån döông khieán cho Duy Thöùc sinh hoaït trôû laïi, nguyeân vì ôû ñôøi Ñöôøng nhöõng sôù giaûi veà Duy Thöùc ñaõ bò maát daàn cho neân choã tuyeät hoïc cuûa noù khoù beà phuïc höng. Ñeán naêm Daân Quoác, cö só Döông Vaên Hoäi Nhaân Sôn mang nhöõng quyeån sôù giaûi veà Duy Thöùc cuûa ngöôøi nhaø Ñöôøng töø Nhaät Baûn trôû veà Trung Quoác phieân dòch, cho in ñeå phoå bieán vaø nhôø ñoù Duy Thöùc Hoïc môùi coù trieäu chöùng phuïc höng. Naêm Daân Quoác thöù möôøi trôû veà sau coù Ñaïi Sö Thaùi Hö, coù AÂu Döông Tieäm (Caûnh Voâ), coù Haøn Thanh Tònh,..v..v..... baét ñaàu môû hoäi lôùn khai giaûng kinh luaän nhaèm hoaèng truyeàn tuyeät hoïc cuûa heä
175
phaùi Duy Thöùc ñeå khoâi phuïc laïi vaø cho ñeán ngaøy nay heä phaùi naøy vaãn khoâng bò chìm maát.
BAÛN PHUÏ
176
I.- QUAN NIEÄM KHAÙI LÖÔÏC VEÀ HOÏC PHAÙI DUY THÖÙC CUÛA THÔØI ÑAÏI NHAØ ÑÖÔØNG:63
Phaät Giaùo nöôùc ta töø ngaøi Tam Taïng Huyeàn Trang du hoïc Ñoâng Ñoä trôû veà chuyeân dòch caùc luaän Du Giaø ñeå xöông minh hoïc phaùi Duy Thöùc vaø töø ñoù Phaät Hoïc ñöôïc höng thònh. Ñaëc bieät khoaûng ñaàu nhaø Ñöôøng, hoïc phong Duy Thöùc trong hoïc giôùi Phaät Giaùo cöïc kyø thaïnh haønh, trôû neân vang tieáng moät thôøi. Moân ñoà tham vaán tröïc tieáp cuûa Phaùp Sö Tam Taïng chính laø ngaøi Khuy Cô. Quan saùt theá heä theo thöù lôùp, Hoïc phaùi Duy Thöùc chaéc chaén ñaõ ñöôïc thieát laäp nôi Töø AÂn vaø choïn heä phaùi Duy Thöùc Hoïc cuûa Hoä Phaùp laøm ñaïi bieåu cho toaøn boä heä phaùi Phaät Giaùo Du Giaø. Cho neân hoïc phaùi Du Giaø ôû nöôùc ta ñaõ taïo thaønh moät heä phaùi giaùo hoïc coù theá löïc. Töø ñaáy hoïc phong Duy Thöùc dieãn bieán saâu roäng cho ñeán baây giôø, nhöõng hoïc giaû sau naøy thöôøng goïi laø Phaät Giaùo Môùi vaø coù choã tröïc tieáp goïi laø Phaät Giaùo Duy Thöùc. Töø ngaøy Phaùp Naïn Hoäi Xöông trôû veà sau, Phaät Giaùo Trung Quoác gaàn nhö dieät vong, maõi ñeán hieän nay, hoïc giaùo Duy Thöùc môùi ñöôïc phuïc höng trôï laïi vaø phuïc höng coù côø troáng nghieâm chænh ñaøng hoaøng. Khoâng nhöõng theá, traïng huoáng Duy Thöùc Hoïc cuûa thôøi ñaïi ñaàu nhaø Ñöôøng giaû söû ñi ngöôïc trôû laïi thôøi ñaïi cuûa Hoä Phaùp, cuûa Theá Thaân, cuûa Voâ Tröôùc vaø cho ñeán thôøi ñaïi cuûa Phaät Ñaø, neáu nhö khaûo cöùu veà chuùng thì seõ thaáy nhöõng thôøi ñaïi ñoù cuõng chöa chaéc ñaõ ñöôïc thaïnh haønh gioáng nhö thôøi ñaïi nhaø Ñöôøng. 63 Ñaây laø taùc phaåm laâu nhaát cuûa toâi vieát vaøo naêm Daân Quoác thöù 19, ñaõ töøng ñaêng trong Haûi Trieàu AÂm, quyeån thöù 13.
177
Kyø thaät Duy Thöùc Hoïc sôû dó ñöôïc thaønh danh laø nhôø hoïc phaùi Du Giaø Sö Ñòa Luaän vaø hoïc phaùi Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän cuøng nhau phoái hôïp thaønh laäp. Neáu nhö bình taâm moät caùch nghieâm maät maø luaän, Duy Thöùc Hoïc chæ laø moät boä phaùi trong heä phaùi giaùo hoïc cuûa Du Giaø. Ñeán nhö toaøn boä Tam Thöøa vaø Nguõ Thöøa trong bieån giaùo lyù cuûa Ñöùc Thích Toân laïi cuõng chæ laø moät boä phaùi cuûa caùc boä phaùi maø thoâi. Nhöng bôûi Ñaïi Sö Töø AÂn chuû yù chuyeân taâm tu hoïc vaø nghieân cöùu Duy Thöùc Luaän cho neân Duy Thöùc Luaän lieàn ñöôïc thay theá ñaïi bieåu chung cho caùc kinh saùch thuoäc veà heä phaùi giaùo Hoïc Du Giaø. Nhôø nhaân duyeân ñoù Duy Thöùc trôû neân ngoâi sao saùng ñeå thaønh hình moät toâng phaùi goïi laø Duy Thöùc Toâng vaø chieám laáy vò trí ñöùng ñaàu caùc heä phaùi giaùo hoïc Du Giaø, laán aùp caùc kinh saùch khaùc trong heä phaùi giaùo hoïc Du Giaø maø laïi coøn tieán tôùi aùp ñaûo caùc kinh luaän ngoaøi heä phaùi giaùo hoïc cuûa Du Giaø. Neáu nhö xem qua Phaät Giaùo, ngöôøi naøo coù theå toång hôïp ñöôïc yù nghóa vaø traïng thaùi giaùo duïc cuøng hoïc thuaät cuûa heä phaùi Du Giaø noùi treân thì coù theå bieát ñöôïc ñaïi khaùi veà xu theá cuûa Duy Thöùc. Danh muïc cuûa moät loaïi hoïc thuyeát keá thöøa ba Taïng ñöôïc tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp döïng laäp neân toâng phaùi nhö: Toâng phaùi Duy Thöùc chính do ngaøi Huyeàn Trang tröïc tieáp döïng laäp cho neân coù choã goïi laø Huyeàn Trang Toâng ; Toâng phaùi naøy laïi coù choã goïi laø Töø AÂn Toâng, nguyeân do nôi chuøa Ñaïi Töø AÂn, Ñaïi Sö Khuy Cô chính laø Sô Toå, coù leõ taát caû coâng vieäc trong chuøa Ñaïi Töø AÂn phaûi ñöôïc ngaøi Khuy Cô ñoàng yù gaët ñaàu thì khoâng trôû ngaïi. Thaønh tích coâng lao nghieân cöùu Duy Thöùc Hoïc cuûa Ñaïi Sö Töø AÂn thaät laø vó ñaïi. Khi khaûo cöùu veà söï nghieân cöùu Duy Thöùc Hoïc ôû thôøi kyø ñaàu cuûa thôøi ñaïi nhaø Ñöôøng, ngoaïi tröø Töø AÂn ra, chuùng ta coøn thaáy coù naêm nhaân vaät nhö Vieân Traéc truï trì chuøa Taây Minh, Phoå Quang, Hueä Quaùn, Laäp Phaïm, Nghóa
178
Tòch ñeàu noå löïc nghieân cöùu rieâng hoïc thuyeát naøy nhaèm ñeå caïnh tranh thieân coå vôùi Töø AÂn. Naêm nhaân vaät keå treân coäng chung vôùi Khuy Cô thì thaønh saùu luaän gia. Saùu luaän gia naøy moãi vò ñeàu coù tröôùc thuaät ñeå phaùt bieåu söï nghieân cöùu cuûa mình, nhö danh muïc ñöôïc lieät keâ sau ñaây: TEÂN SAÙCH SOÁ
QUYEÅN TEÂNTAÙC GIAÛ
Thaønh Duy Thöùc Luaän Thuaät Kyù
60 quyeån Khuy Cô
Thaønh Duy Thöùc Luaän Chöôûng Trung Xu Yeáu
3 quyeån Khuy Cô
Thaønh Duy Thöùc Luaän Lieäu Giaûn
2 quyeån Khuy Cô
Thaønh Duy Thöùc Luaän Bieät Sao
3 quyeån Khuy Cô
Thaønh Duy Thöùc Luaän Sôù 10 quyeån Vieân Traéc Thaønh Duy Thöùc Luaän Bieät Chöông
3 quyeån Vieân Traéc
Thaønh Duy Thöùc Luaän Sao 8 quyeån Phoå Quang Thaønh Duy Thöùc Luaän Sôù 4 quyeån Hueä Quaùn Thaønh Duy Thöùc Luaän Sôù 20 quyeån Laäp Phaïm Thaønh Duy Thöùc Luaän Vò Töôøng Quyeát
3 quyeån Nghóa Tòch
Saùu luaän gia noùi treân raát noåi tieáng, nhöng phaûi noùi laø nhôø tröôùc thuaät cuûa hai nhaân vaät Töø AÂn vaø Taây Minh. Hoïc thuaät cuûa Töø AÂn vaø Taây Minh ôû vaøo thôøi Ñöôøng ñöôïc phaân laøm hai heä phaùi laø heä phaùi Töø AÂn vaø heä phaùi Taây Minh. Heä phaùi giaùo hoïc cuûa Töø AÂn thì coù Hueä Chieåu, Nghóa Trung, Trí
179
Chaâu,..v..v..... moãi sö rieâng nhau truyeàn thöøa; coøn heä phaùi giaùo hoïc cuûa Taây Minh thì coù caùc nhaân vaät nhö Thaéng Trang, Ñaïo Chöùng, Thaùi Hieàn moãi sö rieâng töï truyeàn thöøa. Nhö theá hai phaùi ñeàu töï tuyeân döông maø thaønh ñòa theá hoa lan hoa cuùc cuøng nhau toát ñeïp. Khaùc nöõa nhö caùc sö Thaàn Phaûng, Huyeàn ÖÙng, Lôïi Thieäp, Cöïc Thaùi, Thuaän Caûnh, Caûnh Höng, Ñaïo AÁp, Nhö Lyù, Suøng Tuaán, Ñaïo Nhaân, Linh Thaùi, Ñaïo Luaân cuõng nhôø hoïc thuaät Töø AÂn vaø Taây Minh tieáng taêm löøng laãy moät ñôøi, ñoàng thôøi caùc vò ñoù ñeàu phaùt huy giaùo nghóa tinh tuùy cuûa Duy Thöùc. Ngoaøi ra coøn coù caùc hoïc sinh Nhaät Baûn vaø Taây Phöông du hoïc. Traïng thaùi thaïnh haønh veà söï nghieân cöùu Duy Thöùc cuûa thôøi ñaïi ñôøi Ñöôøng quaû thaät laø khoâng tieàn tuyeät haäu vaø cuõng laø moät saûn vaät môùi treân tö töôûng, treân hoïc thuaät cuûa nöôùc ta maø cuõng laø môû baøy moät Kyû Nguyeân môùi cuûa Phaät Giaùo Söû. Tieân sinh Löông Nhaäm Coâng thöôøng cho laø traøo löu nhaân vaät tö töôûng ñeä nhaát vaäy. Tuy nhieân nhöõng tröôùc thuaät vöøa trình baøy treân raát ít ñöôïc baûo toàn vaø cuõng ñaõ bò thaát laïc quaù nhieàu treân vaên hieán, thaät laø moät söï ñaùng tieác! Vaán ñeà hoâm nay, caùc hoïc phaùi thôøi Ñöôøng chuû yeáu ôû choã laø söï giaûng giaûi khaùc bieät giöõa Töø AÂn vaø Taây Minh trôû thaønh trung taâm cho cuoäc tranh luaän hai beân. Trong thôøi gian ñoù, hoaëc tuøy theo yù cuûa caùc sö nhö Quaùn Phaïm, Tòch Khueách vaø tuøy theo caùc hoïc thuyeát cuûa Hueä Chieåu, Trí Chu, Ñaïo Chöùng, Thaùi Hieàn, Ñaïo AÁp, Nhö Lyù, Linh Thaùi,..v..v..... nhöõng cuoäc tranh luaän noùi treân khoâng ngoaøi muïc ñích mong caàu giaùo nghóa cuûa Duy Thöùc ñöôïc hoaøn chænh hôn. Töø xöa ñeán nay Phaät Hoïc luoân luoân ñöôïc goïi laø khoù giaûi thích khoù toû töôøng thì Duy Thöùc Hoïc cuûa thôøi ñaïi ñôøi Ñöôøng khoâng ai qua noãi. Ngaøy nay nhöõng nhaø nghieân cöùu thöôøng hay tham khaûo nhöõng tö lieäu phaàn nhieàu thieáu thoán khoâng phaûi ít, nhaän thöùc sai laàm quaù nhieàu, tham voïng hoïc theo nhöõng keû chæ bieát chuyeân ngheà cuùng baùi caàu ñaûo! Coøn nhö neáu baûo raèng xieån döông Duy
180
Thöùc Hoïc cho ñöôïc saùng toû ñeå coáng hieán cho caùc giôùi Phaät Hoïc, cho caùc giôùi Hoïc Thuaät thì traû lôøi toâi ñaây khoâng daùm!
II.- LÖÔÏC GIAÛI HOÏC THUYEÁT CUÛA SAÙU PHAÙI DUY THÖÙC ÑÔØI ÑÖÔØNG: Duy Thöùc Lieãu Nghóa Daêng Daãn Taêng Minh Kyù giaûi thích raèng: “Saùu quyeån Yeáu Taäp ghi chung lôøi vaên dieãn giaûi cuûa saùu Luaän Gia hôïp laïi thaønh moät boä. Lôøi vaên toång quaùt cuûa saùu quyeån Yeáu Taäp goàm coù: moät laø Höõu Thuyeát ( Cô ), hai laø Höõu Thích ( Traéc ), ba laø Höõu Sao( Quang ), boán laø Höõu Giaûi (Quaùn), naêm laø Höõu Vaân ( Phaïm ), saùu laø Vò Töôøng Quyeát (Tòch)”. Taäp Töï laïi noùi raèng: “Nhöng giaùo nghóa cuûa Töø AÂn ñöông thôøi thaïnh haønh vaø cô nghieäp cuûa Töø AÂn caøng theâm môû mang tính ra nhôø coù saùu ñöôøng lôùn naém laáy nguyeân taéc maø khoâng cho vöôït qua loái hai. Vaõ laïi nhö Töø AÂn, Löông Töôïng, Thaïch Coå, Thi Sôn ñeàu söû duïng “Höõu Thuyeát” laøm muïc tieâu cho neân hoï ñöôïc ca tuïng. Ñaïi Sö Taây Minh, Loâi Thinh, Khaûi Traäp nhôø “Höõu Thích” cho neân hoï ñöôïc noåi tieáng. Caùc baäc long töôïng cuûa Phaät Phaùp neáu nhö ôû choán kinh ñoâ thì cuõng quang minh nhö thöôøng. A Khuùc Toâng thì coù sö Quaùn thöôøng thöôøng ñöùng trong caùi voøng troøn hoïc thuyeát ñeå luoân luoân neâu cao tinh nghóa cuûa Toâng mình. Hôn nöõa coù Laäp Phaïm ôû Sôn Ñoâng nhôø baùn löôõi caâu cho neân ñöôïc ñoä. Coøn Nghóa Tòch ôû Phaàn Döông do xuyeân taïc maø ñöôïc tri kieán. Taát caû ñeàu naém laáy sôû tröôøng cuûa mình vaø quyù troïng choã hieåu bieát cuûa mình. Chuû yeáu toát ñeïp cuûa Quang laø “Höõu Sao”. Ñoái vôùi Taân khaùch, Quaùn “Höõu Giaûi” roõ raøng. Ñeå naém laáy tieáng taêm, Phaïm thöïc hieän “Höõu Vaân”. Daáu hieäu cuûa Tòch ñeå bieåu hieän laø “Vò Töôøng”.”
181
Nhöõng vò chuyeân dòch Duy Thöùc Hoïc tröôùc sau coù ba ngöôøi: ngöôøi thöù nhaát laø Boà Ñeà Löu Chi cuûa Baéc Nguïy chính ngöôøi saùng laäp trong thôøi gian Tuyeân Voõ Ñeá taïi vò vaø ñöôïc toân vinh laø baäc Sô Truyeàn; ngöôøi thöù hai laø Tam Taïng Chaân Ñeá cuûa thôøi Traàn vaø ñöôïc toân vinh laø baäc Nhò Truyeàn; ngöôøi thöù ba laø Phaùp Sö Tam Taïng Huyeàn Trang, Phaùp Sö dòch Thaønh Duy Thöùc Luaän vaøo naêm Hieån Khaùnh thöù tö vaø ñöôïc toân vinh laø baäc Tam Truyeàn. Töø Boà Ñeà Löu Chi cho ñeán Tam Taïng Huyeàn Trang öôùc tính coù hôn 150 naêm. Tröôùc vaø sau trong 150 naêm naøy, chuùng ta coù theå phaân Duy Thöùc Hoïc taïi Trung Quoác thaønh boán thôøi kyø rieâng bieät: moät laø thôøi kyø phoâi thai, ngaøi Boà Ñeà Löu Chi laøm ñaïi bieåu; hai laø thôøi kyø tröôûng thaønh, ngaøi Chaân Ñeá laøm ñaïi bieåu; ba laø thôøi kyø thaønh coâng, Phaùp Sö Huyeàn Trang vaø caùc ñeä töû trong moân ñoà cuûa ngaøi laøm ñaïi bieåu; boán laø thôøi kyø suy ñoài, laáy ngaøi Trí Chu,..v..v..... laøm ñaïi bieåu. Söï nghieân cöùu giaùo hoïc cuûa Duy Thöùc nôi thôøi ñaïi Phaùp Sö Huyeàn Trang thì raát thaïnh haønh voâ cuøng. Trong thôøi gian ñoù, giaùo nghóa cuûa hoïc phaùi Duy Thöùc ñöôïc nghieân cöùu tinh töôøng maø troïng taâm laø nghieân cöùu thaâm haäu vaø phaân minh veà vaán ñeà Thöùc A Laïi Da. Nhaân ñaây chuùng ta cuõng coù theå cho raèng, Phaùp Sö Huyeàn Trang ñi caàu phaùp ôû Taây Thieân coát yeáu laø laøm saùng toû sôû hoïc caên baûn cuûa ngöôøi. Tình traïng hoïc giôùi Duy Thöùc ñaõ ñöôïc thaïnh haønh nhö theá chöùng toû söï xöông minh nghóa hoïc cuûa toâng phaùi naøy ñaõ ñeán choã tinh vi. Do ñaây cuõng coù theå thaáy söï tu döôõng cho vaán ñeà nghieân cöùu hoïc vaán cuûa coá nhaân ñích thöïc laø voâ cuøng thieát yeáu vaäy.
MUÏC LUÏC 182
*- Lôøi Giôùi Thieäu ................................................. . 1 *- Coát Truyeän Haønh Ñaïo cuûa Phaùp sö Phaùp Phaûng 7 *- Lôøi Môû Ñaàu...................................................... . 12
CHÖÔNG I Trang Hieän Traïng Nghieân Cöùu Phaät Hoïc Ngaøy Nay...... . 21 1.- Caâu Xaù Toâng................................................... . 23 2.- Thaønh Thaät Toâng ............................................ . 24 3.- Thieàn Toâng...................................................... . 25 4.- Tònh Ñoä Toâng .................................................. . 26 5.- Thieân Ñaøi Toâng ( Thieân Thai Toâng ) .............. . 27 6.- Hieàn Thuû Toâng ( Hoa Nghieâm Toâng )............. . 28 7.- Tam Luaän Toâng............................................... . 28 8.- Luaät Toâng........................................................ . 29 9.- Maät Toâng......................................................... . 30 10.- Duy Thöùc Toâng ............................................. . 31 11.- Ñaïi Sö Thaùi Hö vaø Phaät Hoïc Ngaøy Nay........ . 32 12.- Tö Theá Nghieân Cöùu Theo Xu Höôùng Môùi .... . 33
CHÖÔNG II Traøo Löu Tö Töôûng Hieän Ñaïi Xem Duy Thöùc Hoïc I.- Traøo Löu Tö Töôûng Thôøi Ñaïi vaø Phaät Hoïc...... . 35 II.- Khoa Hoïc vaø Phaät Hoïc ................................... . 38
183
A.- Taùnh Chaát Khoa Hoïc vaø Phaät Hoïc ........... . 38 1.- Luaän Thuyeát Soá vaø Löôïng................... . 38 2.- Luaän Thuyeát Quan Heä ......................... . 41 3.- Luaän Thuyeát Toaøn Theå vaø Boä Phaän .... 4.- Quan Heä vaãn Hieän Höõu ....................... B.- Söï Phaân Tích cuûa Khoa Hoïc vaø Söï Phaân Bieät cuûa Phaät Hoïc....................... C.- Kinh Nghieäm Vôùi Taùnh Caûnh vaø Hieän Caûnh D.- La Taäp (Luaän Lyù ) vaø Nhaân Minh Hoïc..... III.- Trieát Hoïc vaø Duy Thöùc Hoïc.......................... A.- Toá Phaùt Thaät Taïi Luaän ............................. B.- Chuû Quan Duy Taâm Luaän......................... C.- Khaùch Quan Duy Taâm Luaän ..................... . 57 D.- Cô Giôùi Duy Vaät Luaän.............................. . 58 E.- Taâm Vaät Nhò Nguyeân Luaän ...................... . 59 F.- Phaät Giaùo Duy Thöùc Duyeân Khôûi Luaän .... . 61
CHÖÔNG III Lòch Sö Phaät Hoïc Trung Quoác Xem Duy Thöùc Hoïc.............................................................................. I.- Quan Nieäm Khaùi Löôïc Veà Lòch Söû Phaät Hoïc Trung Quoác......................... . 63 A.- Quan Nieäm Khaùi Löôïc Lòch Söû Phaät Giaùo Töø Ñôøi Ñöôøng Trôû Veà Tröôùc .................... . 63 B.- Quan Nieäm Khaùi Löôïc Tòch Söû Phaät Giaùo Töø Ñôøi Ñöôøng Trôû Veà Sau........................ . 67 II.- Duy Thöùc Hoïc vaø Caùc Toâng Phaùi................... . 72
184
A.- Duy Thöùc Hoïc vaø Caâu Xa Hoïc .................. . 72 B.- Duy Thöùc Hoïc vaø Thaønh Thaät Hoïc............ . 75 C.- Duy Thöùc Hoïc vaø Thieàn Hoïc..................... . 77 D.- Duy Thöùc Hoïc vaø Tònh Ñoä Toâng ............... . 89 E.- Duy Thöùc Hoïc vaø Luaät Toâng ..................... . 93 F.- Duy Thöùc Hoïc vaø Thieân Ñaøi Toâng............. . 96 G.- Duy Thöùc Hoïc vaø Hieàn Thuû Toâng ............. 105 H.- Duy Thöùc Hoïc vaø Tam Luaän Toâng............ 113 I.- Duy Thöùc Hoïc vaø Maät Toâng ....................... 122 J.- Keát Luaän ..................................................... 129
CHÖÔNG IV Lòch Söû Phaät Giaùo AÁn Ñoä Xem Duy Thöùc Hoïc.... 131 I.- Phaät Giaùo Caên Baûn vaø Duy Thöùc Hoïc ............. 131 II.- Duy Thöùc Hoïc vaø Phaät Hoïc Ñaïi Thöøa AÁn Ñoä 146
CHÖÔNG V Quan Nieäm Khaùi Löôïc Veà Lòch Söû cuûa Duy Thöùc Hoïc .................................. 153 I.- Söï Phaùt Nguyeân Cuûa Duy Thöùc Hoïc ............... 154 II.- Söï Manh Nha Cuûa Duy Thöùc Hoïc .................. 157 III.- Thôøi Kyø Tröôûng Thaønh Cuûa Duy Thöùc Hoïc . 160 IV.- Söï Kieán Laäp vaø Söï Hoaèng Truyeàn Cuûa Duy Thöùc Hoïc ........................................ 162 V.- Hoïc Phaùi Duy Thöùc Hoïc cuûa Trung Quoác ...... 169
185
PHUÏ BAÛN I.- Quan Nieäm Khaùi Löôïc Veà Hoïc Phaùi Duy Thöùc Cuûa Thôøi Ñaïi Nhaø Ñöôøng................................ 173 II.- Löôïc Giaûi Hoïc Thuyeát cuûa Saùu Phaùi Duy Thöùc Thôøi Ñöôøng..................... 177 http://www.quangduc.com/tacgia/thichthanghoan.html