ЛОИR ШЕРАЛB КУЛЛИЁТИ АШЪОР Душанбе – 2001 Мураттибон:

номзади илми филология Ба[риддин АЛИЗОДА (АЛАВB),

Ромиш ШЕРАЛB

© Ромиш Шералb, 2001. {амаи [уrуr ма[фуз аст. ХОКИ ВАТАН ЗАРАФШОН Ман умри азизу самари ишrу умедам Бе обу насими ту тасаввур нанамоям. Са[мест зи оби ту ба таркиби вуxудам Кайфест аxаб атри насими ту бароям. Чун сабзаи ду со[или ту ман, ки зи хурдb Сабзида, му[аббат ба Ватан сахт бибастам, Дар [ар rадами умр чу оби ту давидам, Аммо чу зи ту суде наяфзуда зи дастам. Имрўз зи ту хонаи [ар де[а мунаввар, Шодобу зарафшон шуда [ар дашту биёбон. Аз ту дамани ташна шуд ободу xавонбахт Монандаи дилдодаи ма[xур зи xонон... Бо оби ту андар дили дашту даману кў[ Рўида ни[олу гулу гулзор ба авxанд. Алвонx зада майсаи навхези зироат, Сарсабз шуда, [ушу хаёлам бирабуданд. Одам наям, эй рўди Зарафшони зарафшон, Гар аз ту ба [ар нийятам ибрат напазирам. Хо[ам, ки ба мислат ба ра[и умр давида, Ибрат зи накўкорию э[сони ту гирам. Хо[ам, ки ба дарёи [аёт аз назари мавx Чун реги ту такшин нашуда, чун ту занам xўш. Чун rатраи обат, ки муxассамшуда бар туст, {амдаст ба мардум шаваму кишвари гулпўш. Хо[ам, ки ба [ар ташналаби сул[у амонb, Чун оби ту соф оби амонb бирасонам. Аз на[ри сухан, ишrи Ватан, ишrи [абибон Бо хомаи худ чун ту басо зар бифишонам!

1960 КИШВАРИ БАРКАМОЛ

2

Ба xашни 40-солагии Тоxикистон Замин дар сози [астb xилва[о кард, {аёти пурнишоте ибтидо кард. Замон ба[ри ту пардози дигар дод, Ни[оди дигар, оuози дигар дод. Ба xои милмилак афрўхт rандил, Хати барrаш расида то ба сад мил. Миёни тирамо[ омад ба[оре, Ба[ори бехазоне, бобароре. Замин нарму само наздиктар шуд, Дили одам зи одам ба[равар шуд. Диёри баркамолам, безаволам, Чи сон аз ин камоли ту наболам?! Миёни растхези орзу[о, Миёни мадду xазри кори дунё, Миёни тираро[у тангно[о Умеди хайрият бастb ба фардо. {ама уммеду армонат раво шуд, Тамоми норасои[о расо шуд... Замин дорb, замон дорb ту имрўз, Xа[оне дар xа[он дорb ту имрўз. Суботи кў[сорон аст бо ту, Шукў[и ме[ри тобон аст бо ту. Ту з-ин пас [еx гирди uам нагардb, Чу ганxи кў[сорат кам нагардb, {аётат xовидон зебост, зебо, Шукуфон асту хандон чун дили мо, Суруди ёр-ёри тўи ёрон Ди[ад uул-uул зи байни кў[сорон, Фалак гирад, ра[и дил[о биxўяд, Xа[онро rиссаи тўи ту гўяд. Суруди ту ба кунxи дил ни[он нест. Чу парвози уrобон бенишон нест... Дар ин айём, мулки нозанинам, Туро дар суб[и хуршедb бубинам. Дар имрўзи ту ман оянда ёбам, Шавам [ампову [амро[ат шитобам. Чу модар ту бузургу пойдорb,

3

Ки аввал дорию охир надорb!

1964 СУРУДИ ХАЙРБОД

Ба ёди Rа[рамони Итти[оди Шўравb Исмоил {амзаалиев Боз меояд ба[ору боз механдад чаман, Нури ман дар рўи ра[ аз соя[о гул меканад. Захми ман дар си[[атии халr меёбад шифо, Марги ман дар зиндагии мардумон гум мешавад. Боз хушрўёни навдилбохта аз xўши ишr Бар ду абрў усмаи тар мекашанд. Боз бо чашмони бозигар харидорони [усн {усни [ар хушдорро бармекашанд. Боз мерезад зи шодb ашк чашми интизор, Мешавад xашни арўсb, мерасад базми висол. Боз мепечад ба гардун[о суруди ёр-ёр. Меравад аз че[ра[о осори андў[у малол. Барrи зулматсўз дорад чашми ман, Ин замон, к-аз чор сў гирди маро зулмат гирифт. {амнабардонам [ама rурбон шуданд, Дасти тан[оям зи хоки кишварам rувват гирифт. То як анxомам сад оuоз оварад. Хандаи шайтонии душман бадал гардад ба о[, То дари баста дари боз оварад, То шавад помол фавxи хасм монанди гиё[, Меравам бар коми оташбори марг, Хайр, модар! Xомаи мотам напўш. Гул кун, эй ояндаам, дар дигарон (Ту маро бинb, набинам ман туро), Алвидоъ, эй мардумон, хо[ам мудом Бар шумо рўзи хушу xашни мурод, Меравам ман аз шумо ба[ри шумо, Ибтидою инти[ои ман – [аёт! Ман чу нутrи нўшбодам, Мешавам такрор андар xашн[ои ёдбуд. Шо[байти достони безаволам – достони дастбурд. {амнажоду [амсифат бо Шеракам, Хуни поки тоxикам, Мефишонам ман варо бар [ифзи хоки кишварам. Xашни пирўзb надида меравам, Меравам, то халrи ман бинад варо. Меравам, то аз суруди тантана Бишнавад гўётар овози маро. Хайр, хайр, эй изтироби савти “Наврўзи Аxам”

4

Хайр, эй чашмони чори модарам. Хайр, эй ду милаи марuуладори дилбарам, Xомаи домодии манро ту пўш, эй додарам!

1965] ФАРЗАНДИ КЎ{СОР Шудам пазмони оби чашмасорон, Равам, дар кў[сорон хона созам. Шавам як ла[за беrайду сабукрў[, Ба худ як олами афсона созам. Бисозам чанбар аз гул[ои садранг, Шиносонам диламро бо ба[орон. Кунам тазмин чу шогирди навомўз Зи шеъри обдори обшорон. Нишинам дар лаби дарёи кў[b, Ки омўзам аз ў дарёдилиро. Шитобу изтироб омўзам аз мавx, Бигўям шеър дар таrлиди дарё. Кашам аз кокули сабзи дарахтон, Биошомам насими беша[оро. Суруд омўзам аз лаб[ои со[ил, Забон омўзам аз гуфтори дарё. Нависам номи худ дар тахтасанге – Нишони бенишони[ои худро. Ба гўши барг[о бикшоям асрор – Китоби саргарони[ои худро. Шавам [амболи занбўрони гулxўй, Ба шеъри худ зи гул[о шира чинам. Зи шохе бар дигар шохе бупечам, Xа[онро то ба чашми гул бубинам. Шавам бо rулла[о [амсар, ки шояд Биёмўзам тариrи сарфарозb, Ба пои кў[[о таъзим орам, Биандўзам бисоти бениёзb. Вараr[ои парешони диламро Ди[ам пош аз сари кў[и баланде. Дигар онро нахонам пеши [ар кас, Дигар бо он насозам худписандb. Сипас аз кў[сор – аз модари худ Бихо[ам [амчу тифли хомаронаш, Ки дар поёни бози[ои таrдир Ди[ад xо аз сукути xовидонаш...

1965] ЗАМИНИ МЕРОСB

5

Ман дар ин xо посбонам, Посбони зиндагону рў[бони мурдагонам. Ба[ри фардо, ба[ри истиrболи нурафшону зебо Дастовези азизи модаронам. Ман дар ин ра[ ра[наварди аввалин ё охирин не, Дар миёни ибтидою инти[о Чида-чида меравам гул[ои ра[ро. Саргузашти хешро дар [ар сари ра[ чида, мемонам. Бигзарам аз назди rабристони хомўши ша[идон Даст бар рў бурда, омин мекунам. Мисли занбўри асал xон меди[ам, гар нога[он Бар вуxуди бегуно[е аз хато неше занам. Дар rадамго[и бузургон [окими якла[загиям, Сарбаландам, ки маро модар дар ин xо зодааст. Дасту поям баста дар га[вораи сангини ку[[о, Орзуямро, диламро дар фазои бекарон сар додааст, Посбони [уштаки поезду купрук[ои вокзал[остам, То саломат рафта бозоянд ёрон аз сафар. Посбони иди Наврўзам, ки дар он xумла ёрон Давра ороянд, ороянд наврўзи дигар. Посбони [ар чароuи мурдаям, То ки рўзе со[ибаш ояд, варо созад фурўзон. Посбони rатра[ои ашки шодиям, Ки рухи гиряндаро шўянд чун борони найсон. Посбонам бар дуои мўсафедон, Панд[ои арxманди модарон, Бар хати сабзи xавонон, Бар дурахши rоши тиллои арўсон, То мисоли мо[и нима Шуъла афшонанд дар шаб[ои дидор аз таги тор. Посбони ла[зае, ки ошиrу маъшуrи ногап Рў ба рў оянд дар ра[, Бесабаб ханданд сўи [амдигар беихтиёр. Посбони нозу неъмат[ои дастурхони мардум, Посбони чоши тиллоранги гандум, Посбони ин заминам, ки [ама неку бадамро Бе ягон миннат ба дўши хеш бардорад бе[ аз ёрони берў. Ман да[они бози мили танк[оро баста хо[ам дошт бо дастони оддb, То набошад захмхурда хок монанди дили пурорзу. {ар киро як давру даврон, {ар киро як навбатест. Ман намедонам чb мемонад дар охир Дўстон, аз буду аз нобуди ман. З-ин сабаб ман дўст дорам зиндагиро, То маро [ам дўст дорад зиндагb, Рўзи охир то нахо[ад rарзи худро аз ману тобути ман!

9.01.1966 – Новороссийск

6

КЎ{ИСТОН На масxид монда, на минбар, [ама вайронаву абтар Намеояд дигар бар гўш овози азонхоне. Ба тоrу бар равоrи хонаrо[и бехудо холb Кабўтар[ои са[ро мекунанд акнун парафшонb. Зи ме[робаш биёяд хониши гунxишк[о бар гўш, На овози кашишдори муаззин – [айкали фанде. Дигар бар печи дастори сафеди мўсафедон [ам Малоик[о намешинанд чун файзи худовандb. Xавонон пои ма[сb хонда оят[ои “Rуръон”-ро, Дигар бар сўи масxид[о худокобb намеоянд. Са[ар ё шом пирони батоат рўи xойандоз Саропо гўшу [уш бонги муаззинро намепоянд. Паямбар[о муаллаr мондаю ночор дар байни худою бандагони ў, Ба мисли содадузде, ки ба даст афтад шаби ма[тоб. Замин аммо, агар коранд, [осил меди[ад [ар сол Ба де[rони сабукдасти ба айёми дарав бехоб... Дигар расму таомул[ои аxдодb фурў мурданд, Ки ба[ри пойдорb [ар яке му[ри худоb дошт. Ба чашми мардумони хоксору содаи ку[сор Чу мероси азизи модарон rадру сафое дошт. Вале ман зинда хо[ам кард он расму таомулро, Ки бар он му[ри дасти рўзгорон пахш гардида. {амон расму таомулро, ки бо он мардумони пок Чашида пухтаю хоми [аёту умр варзида. Ман омухтам аз он расму таомул дилшиносиро, Ба тору пуди одам[о бипечидан, напечидан. Нахустин панди rадру эътибори дўст донистан, Нахустин панди кайфароварb бар фитнаи душман. Дар ин xо гар биёяд ме[мони хушдилу нийят Шарофатманд ме[моне, ки хушпою rадам бошад. Пас аз ў чанд муддат хонаро [аргиз намерўбанд, Пас аз ў хонарўбb як гуно[и пурситам бошад. Намерўбанд, то файзи rадам[ояш, дуою нийяти покаш, Шарофат[ои дидораш нагардад чангу бод алъон. Агар ме[мони бепою rадам, бехосият бошад, Пас аз ў наrши пояшро зи рўи хок мерўбанд, Фиканда аз пасаш лахча, “Ра[ат бодо сия[!”-гўён. {амин аст, эй бародар, Xумлаи мероси ман аз санги кў[истон!

5.04.1966 – Новороссийск БА{ОРИ КЎ{ИСТОН Лола – раrrосаи машъалдоре,

7

Бойчечак – шафаrи суб[она. Сабза[о – кокули нобофтае, Мезанад бод ба нармb шона. Кў[ монанди манор аст баланд, {ама дам сокиту пурасрорест. Обшор аз бари ў пош шуда, Xониби дашту биёбон xорист. Гули бодом шукуфад ба нахуст, {амчу пайuамбари оuози ба[ор. Бод [ар сўй давад мастомаст, Талабад аз [ама “Тўёна биёр!” Дашт[о xомаи атлас пўшанд, Духтарон махзани дил боз кунанд. Остин барзада то соидго[ Паи сўзондани мо ноз кунанд. Аз нафас[ои ба[ории замин Нафаси гарми му[аббат ёбанд. Ошиrон чун гули камёби ба[ор Дар чаман гўшаи хилват ёбанд. Теппа[о гунбази зангорb шаванд, Чашм [айрон шаваду дил вола. Шавад ороста ин хоки rадим {амчу як духтари [ажда[сола. Нони хом аст ба [ар зарраи хок, Дашт[о гўb чу дастархонанд. Сарфарозанд зи хуршеди мунир, Розb аз дасту дили де[rонанд. Аuбаву рахнаю водию дара Чун арўсе, ки ба сур омодаст, Пойандоз ба ра[ густурда, Мунтазир бар rадами домод аст. Мон, дар ин гўшаи зебои замин Тўи инсону табиат бошад. Мон, ки поянда чу кў[и тоxик Шодию бахту саодат бошад. {ар куxое биравам чун фарзанд, Барам аз хоки диёрам пайuом. Зиндагии ман аз ин xо сар шуд, {еx га[ кош наёбад анxом!

20.05.1966 ВАТАН Хуршед кай ба ними ра[ истод нога[он Чун дид дар саросари хокат мусибат аст? Дигар нашуд харитаи рухсори мо[тоб, Чун хатти сар[ади туро ноодаме шикаст.

8

Дар зери пои неку бад шуд кўфта замин, Бефарr хуну обро [амвора даркашид. {аргиз нагуфт бар баде “По шав зи рўи ман!” Яксон ба дўши хештан сангу гу[ар кашид. Бо чашми дил нига[ фиканд аз рўи мардумb Тан[о ба фарrи обу хун фарзанди одамb Дод обу об хурд, [ам хун доду хун гирифт, То нагсилад зи насл[о пайванди одамb. Мо шохношикастаю нокордидаем. Бо ин сари xавони худ [оло чb дидаем? Гарчи ба дўши ин замин бори гарон наем, Бори варо ба дўши худ мо кам кашидаем. Мо тифлакони беuами га[ворагb будем, Га[вораи [аёти мо бо ашки модарон Осудаю баро[ату гарму дуруст монд, {ампою рўбарўй бо тобути xангиён. Аз бенавоb хушк шуд пистони модарон, Модар-замин барои мо бесина шир дод. Хоки Ватан чу суфраи заррини офтоб Бар пайкари на[ифи мо нерўи шер дод. Имрўз чун зи сабзаю гул[ои rабр[о, К-он xо ша[идгаштагон хобанд xовидон, Бўи каро[атовари борут бишнавам; Имрўз чун зи машъали пои мазор[о Сад даъвату хитобаю сад о[у сад фиuон Аз он касони xисмашон нобуд бишнавам, Бар рў[и хокхуфтагон савганд мехурам: Хуршед гар фурў равад сўи uурубго[, Ман аз канори гарми ту чун тифли ширхор Xое намеравам. Ма[тоб кам шавад агар, Ман кам намешавам, Афтад ситора аз фалак беному бенишон, Ман аз самои ме[ри ту xое намеравам. Оuози ман зи модару анxоми ман зи туст, Ному нишону шу[рату пайuоми ман зи туст. Гар чашм[ои равшани мардони ро[и ту Бар хоку хун фитод, Бо по намезанам, Ойина мекунам. Гар пои чўбии падар ё ки бародаре Аз колбад xудо, Берун зи дахма[о Монад ба нимаро[ Чун пойбасти [айкале афрозамаш баланд, Ё чун сутуни маrбара бар ёдгори ў! Инак ману дифоъи ту, эй модари Ватан, Ман дар пано[и ту, Ту дар пано[и ман!

9

(1968]

ЗАРАФШОН МЕРАВАД СЎИ БУХОРО Зарафшон меравад сўи Бухоро Зи кў[и Панxрўд, аз чашмасорон. Ба ро[аш ёдгорb монда xорист, Ба нафъи халr зар афшонда xорист. {аме xорист монанди xавонb, Ни[одаш – па[лавонb, rа[рамонb. Ту пурсb лангари мавxаш кb додаст? Зи савти шеър[ои устод аст! Чунин тобу тавон бар вай кb додаст? Зи номи тобноки устод аст! Замини ро[и худро наrшбандест, Чу панди Рўдакb хотирписандест. Вале ояд чу наздики Бухоро, Шавад сокит, сукуташ сарду uамзо. {амон асри фалокат ёдаш ояд, Ба хотир rисмати устодаш ояд. Виrору шавкаташ, туuёну xўшаш, Салобат, [ашмату азму хурўшаш, Шитоби мавx[ои беrарораш, Сахои rатра[ои зарнисораш. – {ама хомўш гарданду ба [асрат, Зарафшон сокиту ором истад. Азо гирад ба ёди [амдиёраш, Ба он ёде, ки карда номдораш. Парешон, хастаю маъюс гардад, Тамоми зиндагb кобус гардад. Варо бе[олу беимдод бинb, Зи [олаш rисмати устод бинb...

(1971] ЗАМИН Замин – модархудои мутлаrи мо, Барои кўдакон шабзиндадор аст. Ба чашмонаш шикаста хоб гўb, Ба тифлон rисмати нек интизор аст. Мисоли ошиrони покпаймон

10

Замин месўзад андар оташи худ. Мисоли модарон ошуфтахотир Зи ишrи духтарони ма[ваши худ. Барад фарзанд[ои баркамолаш, Чу бадбахтb бар ў офат расонад – Чунон ки тундбоде гар бишўрад, Бирезад себи пухта, хом монад. Ба рўи ў яке бори гароне, Яке чун де[rону киштманд аст. Ба рўи ў хилофи хо[иши ў Садои зарби мис аз зар баланд аст. Замин озор хурда, дард хурда Зи тирафшонию аз позадан[о. Ба зери осмони дуру беме[р, Замин тан[ост мисли бевазан[о. Халад дандона[ои тонк бар ў Чу ашки шер бар [алrи uизоле. Ба рўи ў бимонад захми [ар тир Чу доuе бар рухи со[ибxамоле. Замин пир аст, лек аз мо xавонтар, Xавон асту валекин пир аз мост. Лагадкўбаш кунад як нокаси дун, Замин бечора домангир аз мост. Замин чун боuxома – мо дарахтем, Ба рўяш меваи дил бояд афшонд. Замин боuи ра[и боди хазон аст, Ба рўяш тухмаи гул бояд афшонд. Замин – як xуръа оби охирин аст, Ки бар rадраш расb дар ташнаги[о. Замин – як охирин нон аст, мардум, Ки бар rадраш расb дар гушнаги[о. Замин дар зери по аз мо баланд аст, Ба рўяш наrши [ар як пой панд аст. Макўбаш бо rадам[ои халалгор, Замин чун фалсафb дар фикр банд аст...

(1971] ВАТАН Ватан сар мешавад аз го[вора, Зи шири поку аз пистони модар. Ватан сар мешавад аз он тавора, Ки онро сохта дастони модар. Ватан бе[будию бе[рўзии мост, Ватан хушномию фирўзии мост. Ватан сар мешавад з-огарди де[rон, Зи “майдо”-[ои хирманбодгар[о. Ватан сар мешавад аз бурдаи нон,

11

Ки мо хурдем аз хони падар[о. Ватан – дилxамъию озодии мост, Ватан – хушбахтию ободии мост. Ватан сар мешавад з-он остоне, Ки бар дунёи равшан по ни[одем. Ватан сар мешавад з-он пардабоме, Ки парвозb шудему пар кушодем. Ватан – имрўзи мо, ояндаи мост, Пано[и мурдаи мо, зиндаи мост.

(1972] ГАНXИ КЎ{СОРОН {ама ин ганx[о буданд, То имрўз [ам буданд Ни[он дар rаъри ку[сорон Ни[он дар xавфи [ар як санги кў[истон. {ама ин ганx[о буданд то имрўз [ам, аммо Намедонист тоxик, то чи ганxе зери хоки ўст, Намедонист пиромуни кўи ў Намедонист дар зери замини [отаи ў Намедонист дар кў[и баланди рў ба рўи ў Чи ганxи сармаде хуфта, Чи махзан[о, ки бин[уфта. Агар [ам бурда буд бўе, Ки ганxе дар дили кў[е ни[он аст, Намедонист, то чун бишканад rуфли тилисмашро, Ки онро ажда[ое посбон аст. ... Чу равшан кард нури аrл аrсои ку[истон, Чу бар аъмоrи [ар кў[е назар афканд, Ба хилватго[и ганxури табиат ра[кушо гардид, Ту гўb дар дили ку[сор [ам шўру шарар афканд. Зи [ар кунxи диёри мо, Зи [ар як резасанги кў[сори мо Чи маъдан[ову махзан[о бадар омад. Сипас бо [айрату эъxоб Дида ин [ама ганxинаи ноёб, {амепурсид тоxик аз худу аз [амде[они худ: Худовандо, чи эъxозе! Зи пушти хонаи ў, Аз замини [отаи ў, Аз лаби ро[е, ки пода мечаронад, Аз он кў[е, ки [езум мекашонад, Алuараз, аз [ар канори зодго[и ў Чb сон ин маъдану махзан бадар омад... Сипас донист [ар фарди ку[истонb Ки рўи ганxи кў[истон Нахуфта ажда[ое [еx Fайри ажда[ои xа[лу нодонb...

(1973]

12

БАЛАНДИ{О Аxаб дорам, ки [ар ваrте Зи боби Тоxикистон чун сухан гўянд, Бигўянд аз баланди[ои ку[сораш Сухан гўянд аз Боми Xа[он, Аз rулла[ои ганxдору тоxдораш. Чи зо[ирбинии са[ле! Ба uайри rулла[о дар кишвари тоxик Баланди[ои бисёр аст, К-онро кас намебинад. Касе онро тавонад дид К-ў аз оламу одам хабардор аст. Фаrат э[сос бояд кард, Фаrат тан дод бояд бар баланди[ои рў[онb: Ба табъи мо, каломи мо Ба rадри мо, маrоми мо, Ба [иммат[ои дарёе, Ба фитрат[ои дунёb, Ба иrболи баланди мо: Ба халrи арxманди мо... Бале, дар сарзамини мо Ба дидан кў[[ои мо баланд аст, Вале [ар кас, ки бо чашм Fарам[ои баланди пахтаро дид, Баланди[ои ку[[о нописанд аст. Бале, дар кишвари тоxик Баланди[ои бисёр аст, лекин {ама имрўз бо чашмони худ дид Ки rасри нури Норак чун сар афрохт, Сари бисёр ку[[о паст гардид. Бале, ба[ри тамошогар Баланди[ои кў[и мо чb зебост. Вале ба[ри [ама пайдост, к-имрўз Зи кулли rулла[ои сар ба афлок Сари мо сад [азорон бор болост. Бале, дар сарзамини мо Баланди[ои бисёр аст, аммо Баландие баланд аз рў[и мо нест!..

(1973] ТАМАННО Тоxикистон! Зи санги ку[сорат Чун нишона на маrбара хо[ам, Баъди маргам зи санги бисёрат Ёдгорb на пайкара хо[ам.

13

Ба[ри мастb барои ман кофист Rатраи май зи як буни токат, Ба[ри хоби баро[ати ман бас Чанд муште зи тўдаи хокат. Дар ку[истон, ки хуни нофам рехт, Ро[[о печутоб[о доранд. Ман дар ин ро[[о басо дидам, Шоирон [ам азоб[о доранд. Шоириро ба ман ту омухтb, Дар [ама печутоби ра[[оят. Бо [ама сабки шоирони rадим, Бо [ама шева[ои шевоят. Чист [айкал ба [аrrи шеъри баланд?! Резае пеши rуллае оранд. Шоироне, ки буда бе[айкал, Дар замони гузашта бисёранд... Муддаоям зи назм ин бошад, Пос дорем назми дунёро. Бо сухан то [ама раво дорем Фарзи имрўзу rарзи фардоро. Rасдам аз шеъру шоирb ин аст, Доди худ воситонам аз олам. То ки rадре баланд бардорам Шеърро [ам баробари одам... Тоxикистон! Зи санги ку[сорат Ёдгорb на пайкара хо[ам. Балки аз [ар ситеuу [ар сахра, Аз [ама водию дара хо[ам, Ки [ама санг[ои кў[истон, Хомуширо зи хеш бифшоранд. Шеърро, шеъри хубро дар худ Сабт созанду зиндатар доранд. Хо[ам он санг[ои [айкалзеб {амчу [айкал ба шеъри мо кўчанд. Аз замин, аз маrоми бета[рик Бар дилу бар замири мо кўчанд. Хо[ам он rулла[ои минбарсон Минбари фитрати расо бошанд. Нотарошидаву насоида Худ ба худ ёдгори мо бошанд...

(1973] ДУШАНБЕ Дилам хо[ад барои ёдгорb Нависам дар тани девор[оят

14

Ду-се байте чу арзи ме[ру савганд Барои ту, барои насл[оят. Ду-се байте, ки xўшад аз дили пок Сазовори шабони равшани ту. Ду-се байте, ки монанди шакарнам Бирезад рўи боuу гулшани ту. Туро бетахту маснад офариданд, Ки бошb пойтахти Тоxикистон. Агарчанде замоне дошт тоxик Ба номе пойтахти илму ирфон. Туро аз орзу[о офариданд, Туро уммед[о таъмир карданд. Туро аз кулба то rаср овариданд, Туро пардоз аз тадбир карданд. Туро [амдастию [амкорb афрохт. Туро [ам дўстb аз ме[р орост. Чароuистон шудb аз ме[ри дил[о, Ки оuўшат кунун маъвои дил[ост. Туро дар рўзи ид озин бубастанд Ба парчам[ои сурхи инrилобb, Ки то аз ранги парчам[ои а[мар Ту ранги рўзгори худ биёбb. Туро Айнb сутуни xовидон шуд, Туро дохунда[о бунёд карданд. {асан [амро[и Турсунзода Мирзо Зи хишту аз сухан обод карданд. Туро тасхир кард овози Ту[фа, Туро ашъори Ло[утb сафо дод, Ба [ар тўят, ки Боrb буд соrb, Ба дасти ошиrон xоми вафо дод. Кунун дар xашну сурат даф навозанд, Ба базму xашн[оят шеър хонанд. Зи балкон духтарони рўкушодат Чу маxнунбед[о кокул фишонанд. Кунун бо мавxгири1 бом[оят {ама олам сари гуфтор доранд. Кунун фарзанд[ои дўстхо[ат Ба олам сад [азорон ёр доранд. Чи фирўзахтару толеъбаландb, Ки дорb хушдилону хушгилон [ам. Чb со[ибдавлату хушрўзгорb, Ки со[иб дориву со[ибдилон [ам...

(1973]

1 Мавxгир – антенна.

15

ТОБИСТОНИ ВАРЗОБ Дар буни [ар бутта xуфти ошиrе, Дар сари [ар санг сар дар зонуе. Дилбаре саргарми лофу ваъда[о, Ошиrе сармасти атри гесуе. Обшорон-кокули чилбофи ёр, Дасти ку[сор асту банди кокуле. Чашма[о чун раuбати навошиrон Мекунад дар синаи ку[ uулuуле. Мебарад амвоxи беороми рўд Ваъда[ои хому осонро басе. Ваъда[ои хушку rавли бесубот Меравад бар об монанди хасе. Зери [ар санге, ки бардорb, бубин Сад [азорон илтимосу илтиxост, Сад [азорон лобаву нозу ниёз, Сад [азорон нола[ои бесадост. Дар тани [ар санг номи ошиrон Чун ситора дар назар тобон бувад. Номашон дар санг[о гул бастааст, Розашон лек аз назар пин[он бувад. {ар ма[ал, ки буда меъоди ду дил, Ёдгораш шишаи бишкастаест. Сабзаву гул пойкўби шавrу шўр – Шавrу шўри ду тани дилбастаест. Рўд сармасти такопўи худ аст “Меравад пуршўру бе такрор[о” Баски ин сон ошиrу ноошиrон, Дар ду со[ил дида ў бисёр[о... Меравад то дашт[о маxнунсифат – Даргурез аз [абси со[ил[ои хеш, Гар [ама доранд савдое ба сар, {аст ўро [ам сару савдои хеш...

(1974] ШУКРОНАЕ БАРОИ ДУШАНБЕ Шукри ин ша[р мекунам умре, Ки дар оuўши худ пано[ам дод. Сарпано[и умед[оям шуд, {ар чb мехостам, фаро[ам дод. Шукри [ар кўчаи чанористон, Шукри обу [авои рў[ангез Шукри xому маи тарабхона, Шукри ин рўз[ои бепар[ез. Шукри Варзобу хониши рўдаш,

16

Шукри бар коми дил расидан[о. Шукри ёре, ки армуuон овард Сўхтан, сохтан, тапидан[о. Шукри [ар як rадам ра[и ин ша[р, Ки дар ў наrши пои ёре [аст. Шукри [ар як дарахт, ки аз ў Ёде аз rомати нигоре [аст. Шукри ёрони [амдилу [амxом, Шукри ёрони дуру наздикам. Шукри он дўстон, ки нодида Мешиносанд [амчу тоxикам. Шукри даврони [озиру нозир, Ки маро бо худам шиносонид. Ки дар ин ша[р пойго[ам дод, Ки ба неку бадам шиносонид. Ман дар ин ша[р то бувам зинда, Шукри ёрони дилшинос кунам. Гар бисоти дилам камb дорад, Аз дили халr иrтибос кунам. {ар кb бошам, шукў[и ин ша[р аст Буди ман, суди ман, вуxуди ман. Шукри ин ша[р – ша[ри рушду камол Ша[ри га[вораи суруди ман...

(1974] ЗАМИНИ ТОXИКОН Ку[сор бувад кишвари тоxик саросар, Кў[ аз паси кў[ аст ва ё санг паи санг. Дар [ар rабаташ ганxи аён асту ни[он аст, Ганxест ба сад ному ба сад xилваю сад ранг. Аз rисмати ку[сор, зи [ар кў[и пур аз ганx Бо ранx басо ганx, ки бардошта бошем. Дар rисмати боrиш магар донb чи ганxест? Дар rисмати боrиш сухан кошта бошем...

(1974] КЎ{{О Лашкари сафкашидаи сангин, Урдуи бар набард омода, Даст бар даст [амчу занxире, Сарбаланду шуxоъу озода; Корвон[ои сангбаста ба ро[, Бори сангини rисмати тоxик, Ё нишони та[аммулу тоrат, Ё баландии [иммати тоxик –

17

Кў[[о, кў[[ои кишвари ман – {айкали орзуи аxдоданд, {ам замингир, [ам фалаксоянд, Пойбаста, вале сарозоданд... Китф бар китф, дўш бар дўшанд Кў[[о дар пано[и якдигар. Пойдоранд па[лу дар па[лу – Xовидон такяго[и якдигар. Саф кашида [ама бародарвор Безабонанду [амзабон шудаанд. То яке сарбаландтар бошад, Дигарон муттакои он шудаанд... Пушт дар пушт, па[лу дар па[лу Такяго[е барои [амдигар. Натавонанд баски поистан Бе мадад, бе баrои [амдигар...

(1974] РЎД{ОИ КЎ{ИСТОН Рўд[о чун кўдакони бепано[ Бемураббb [ар куxо сарсон буданд. Чун ятимон, чун uарибон кў ба кў Дар талоши бахт саргардон буданд. Сар ба сангу сахра[о мекўфтанд Нола мекарданд бар а[воли худ. Аз миёни тангно мекофтанд Ро[и истиrлолу истиrболи худ. Дар сароuози табодул[ои давр, Дар гузарго[и rадам[ои замон Ба[ра[о бурданду касб омўхтанд Рўд[о [ам мисли кў[истониён. Рўд[о [ам мисли фарзандони кў[ – Чун саuирон дар саuирахона[о Донишу фазлу [унар омўхтанд То шуданд имрўз чун фарзона[о. Гар Зарафшон зарфишонb мекунад, Вахш дар [ар кўй нурафшон шуда, З-оби Ому дашт[ои сўхта Буда хушкистону боuистон шуда. Алuараз, [ар рўди саргардони кў[ Ёфта ному нишони хешро. Чун ятимоне, ки xумла [окиманд, Ёфта як пора нони хешро...

(1974] * * *

18

Rарздорем аз осмону замин, Аз [ама [ар чb [аст дар дунё. Аз Ватан rарздори xонбозb, Аз замон rарздори хидмат[о. Xисмамон rарзи хоки бобоён, {ар нафас – rарз аз [авои Ватан. Мегудозем хешро [ар дам Дар адои вазифа[ои Ватан. {арчb дорем, орият бошад, {ар чb дорем, rарз аз дунёст. Чашмамон – rарзи пораи хуршед, Набзамон rарзи мавxи дарё[ост. Хунамон – rарзи шира[ои Замин, Рў[амон rарзи рў[и яздон аст. Номамон rарзи шири модар[о, Комамон rарзи коми мардон аст. Ин [ама бори rарз[о бар дўш, Га[ паровар, га[е замингирем. Он rадар маст, он rадар маuрур Гўиё [еx га[ намемирем... Лек [ар рўз бо [азор о[анг Умри мо дар адои rарз шавад. Ноаён зарра-зарра [ар соат Xисму xон[о фидои rарз шавад. Он [ама rарз, ки ба рўи мост Худ ша[одат ди[ад, ки инсонем, То даме зиндаем, он [амаро Бекамукост бозгардонем. Лек бо кулли санъату эъxоз Бо [ама ору покии виxдон Мурдаю зинда xумла мемонем Аз Ватан rарздори xовидон...

(1974] ХОКИ ВАТАН Тоxикистон – маз[ари ман, Сарзамини камзамин, Ту саросар кў[сорb, Ту саросар сангзорb, Чунки фарзандони ту дар ро[и торихи дароз {ар куxо рафтанд, муште хок бо худ бурдаанд. Чунки фарзандони ту дар xустуxўи бахти худ Дар биёбон[ои тафсон дур аз ту мурдаанд. {ар куxо рафтанд ма[xуру uариб Аз фироrат xуфти он[о нолаю андў[ шуд. Xумла дар кўи uарибb хок гаштанд эй дареu, Орзу[ошон дар ин xо санг басту кў[ шуд.

19

{ар куxо рафтанд онон Ё ба Макка ё Мадина, Ё ба uурбат, ё тиxорат, Ё гуреза аз [ама тазвиру кина, Мушти хокатро ба киса ёдгорb бурдаанд. То агар рўзе бимиранд аз rазо, Дар uарибb бекасу беошно Хоки ту бошад нишони охирин... Тоxикистон! – Сарзамини камзамин, Хоки ту ин сон парешон гаштааст, Бо [ама хоки xа[он ингуна [амсон гаштааст. Хоки ту Бо сари пуршўри Деваштич то Баuдод рафт, Он сари аз тан xудо, Аз ту xудо Бо дод аз бедод рафт. Хоки ту Бо сари Рахшона то Юнон расид, Бо [азорон нолаю афuон расид. Монд дар Табрез бо наъши Камол, Бо Замин омехт, то шуд безавол. Хоки {индустон зи Бедил дил гирифт, Наъши ў то xовидон манзил гирифт. Бурд Сино то {амадон хоки ту, Монд он xо мушти хоки поки ту. Он rадар тоxик xуста булъаxаб Хонаи илла[ ба са[рои араб Мурдаву хоки туро бо хеш бурд, Колбадро то бад-он са[ро супурд. Хоки ту ин гуна кам шуд, кишварам, Инчунин аз ашк нам шуд, кишварам. {ар rадар ки хоки ту барбод шуд, Хоки дигар он rадар обод шуд... Ин чb густохb? Маро маъзур дор. Хоки ту кам шуд магар? Хоки ту кам шуд ба миrдору фарохотар ба арзу тўл шуд, Гарчи номат {амчу мулки кў[сорон дар xа[он маш[ур шуд. Лек боке нест! Ба[ри он сангат зиёду кў[[от То бисозb пайкара бар ёдгори он [ама Мардони пур[асрат, Ки хокатро парешон кардаанд. Ба[ри он мардон, Ки номатро ба олам Тоxикистон кардаанд. Пайкара чандон тарошb, месазад Ба[ри он мардон, ки хокатро кунун зар кардаанд, Кў[[оятро барои арзи ме[ру дўстb Ин замон озод минбар кардаанд...

20

(1975] КЎ{ИСТОНB Зи xабру зулми Искандар, зи хунхории Чингизхон, Низои дину маз[аб[ову бедоди xа[онгирон, Аз он савдогарони ша[р – rаллобону [аннотон, Аз он дуздони моли хешу [ам мероси аxдодон, Зи дасти манuиту турку араб, аз xа[ли барбар[о, Зи андозу хироxу боx, аз дарго[и бедар[о, Зи чо[у кундаву занxир, аз зиндону завлона, Зи минбар[ои бепоя, зи маснад[ои шо[она, Зи дасти сарнавишти хеш – аз таrдири пешонb Пано[ овардb дар ку[сор, эй марди ку[истонb. Зи дасти сангдил[ову зи бори сангии айём Ба сангистон пано[ овардию бас нола[о кардb. Ки гўb хешро аз та[ти кў[и uам ра[о кардb. Сари кў[и баланде хона кардb ту, Ба ёди рўзгори хуш xа[онеро пур аз афсона кардb ту. “Сари кў[и баланд uавuо кунам ман, Туро аз бўи гул пайдо кунам ман. Ту ки аз бўи гул пайдо намешb, Xавониро ба uам савдо кунам ман”. “Сари кў[и баланд най мезанам ман Шутур гум кардаам, пай мезанам ман. Шутур гум кардаам бо бори кошb, Гуле гум кардаам, балки ту бошb”... Зи шах омўхтb тамкин, субот – аз кў[соронаш, Суруд – аз сабки дарё[о, фиuон – аз обшоронаш. Куxое чашмае дидb, варо ба[ри дамон хондb Куxо як пал замин дидb, чу дашти бекарон хондb. Ту бо он сарбаланди[о, ба он [имматбаланди[о, Ба он азми баландихо[, он завrи дили ого[, Баландb кофтb умре, баландb ёфтb умре... Баландb кофтан умре, талоши ту, низоми туст Баландb дар баландb ёфтан [усни мароми туст. Ту [аr дорb фуруд оb зи авxи rулла[о поён, Ту [аr дорb фуруд оb зи тори кў[[о осон, Валекин [ад надорb ту, ба он [айбат, ба он хилrат Фароb як rадам поён зи тори rуллаи [иммат! Зи баски сарбаланди[ои ку[сорон зи номи туст, Баланди[ои [ар кў[ аз баландии маrоми туст!

(1975] RАРЗИ ФАРЗАНДB Мард он, ки ба корзори [астb Беханxару бесипар барояд. Беханxару бесипар, валекин Бо xав[ари сад [унар барояд. Ба[ри каму беши миллати худ Бо бешу ками xа[он ситезад. Он xо, ки бирехт хуни нофаш,

21

Бояст, ки хуни дил бирезад...

(1975] ДЕ{И КЎЧИДА Бодхурда сари [ар деворе Бом[о рехтаву чўкида. Тар[и де[ гарчи ба xо монда, вале Зиндагb xои дигар кўчида. Зиндагb рахт бар он водb баст, Ки бапа[носту дарё xорист. Байни мардум дигар андар сари об Xангу xанxолу кашокаш[о нест. Де[и кўчида, дар он xо ша[рест – Ша[ри озодию озодон аст. Лек ин xой, ки вайрона шуда, Ёде аз rисмати аxдодон аст... Як ду-се лолахасак бишкуфта Дар паи сандалию оташдон – Вопасин шуълаи он оташ[ост, Ки барафрўхта дар кў[истон. Ро[[о кўр шуда беравуо, Чашми чоре ба ра[и ёре нест. Чордевори ба[асрат нолад, Ки саре дар буни деворе нест. {отаи бекасу перомунаш Сангдевор чу хатти паргор. Rитъа-rитъа чу нишон монда [анўз З-он де[и танг – аз он кунxи диёр. Хурмаи равuанb пурхок шуда, Як каду uамзада дар [аччаи шох. Да[ани тангу ти[ияш гўяд: Одамирост чи хуш ризrу фарох... Ток аз бекасb бар шохи чинор Гўb тарсидаву дарпечида. Чашмаи де[ зи uами тан[оb Рўзу шаб гирякунон хушкида...

(1975] РАНГ{О Бигзарb чун аз Самарrанд, Аз Самарrанде, ки буда сайrали рўи замин, Бингарb бар [ар манору сардара, Бингарb бар гунбазу бар кунгура, Бингарb бар ранг[ои наrш[ои дилнишин Мегазb ангушти [айрат: Ва[ чb rудрат, ва[ чb санъат!

22

Мешавb [айрону лол, То чb гуна ранг[ояш то ба [ол Монда ин сон бегазанд, Монда ин сон безавол. {еx донb ранг[ои он [ама наrшу нигор Ранг[ои кимиёйb нест, бо ман гўш дор: Баски дар он наrш[о хуни тамоми халr[о омехтаст, Аз сари ангушти [ар фарзанди Шарr Ранг[о дар наrш[ои xовидонb рехтаст; Баски дар он ранг[о Итти[оди хуну ашки халr[ост, Итти[оди хуну ашки халr[ои Осиёст, Монда то имрўз [ар як наrш озод аз халал, Монда то имрўз [амчун ёдгори бебадал... Ин ки мебинb манора З-имтизоxи хуни чандин тоифа Ранг[ои наrш[ояш гунагун аст, Ё румузи гарданафрозист, Ё фаввораи ашк асту хун аст...

(1975] ВАРЗОБ. ШАБИ МА{ТОБ Рўд чун хотири болидаи Варзобдара, Мо[ чун rоши тилоист ба пешонаи кў[. Ва[ чb о[анги ило[ист, ки ояд аз рўд, Бесухан арза кунад rиссаю афсонаи кў[. Ахтарон рехта дар синаи дарё чу шарар, Дили дарёи барошуфта шарористон аст. Сояи кў[ фитода ба сари шонаи де[, Гули ма[тоб ба о[анги сабо раrсон аст. Пардаи шаб чу [арирест uуборолуда Аз uубори ма[у гарди гулу намрезаи шаб. Бахудо, бар дилу xон [еx пазиротар нест Аз хамўшии шигифтовари покизаи шаб, Хотири xамъу дили беuаму осоиши рў[ Варзиши рўду тапиш[ои таболудаи дил... Бо касе гар дили кас об хурад дар лаби об, Бибарад об тамоми uами бе[удаи дил... Лаби ин рўд касе ояду меъод кунад, Бахти бедор агар ёфт шавад, хоб куxост? Рўди Варзоб ба табъи дили ў хо[ад гуфт: Пардадории шаби равшани Варзоб куxост?

(1975] * * * Димоuи хеш тар карда ба барфу тармаи Анзоб Шамоли кў[ меояд, ки дорад бўи борон[о. Гули бодом дар гесўву [улбў дар баногўшаш,

23

Ба гардан чанбаре аз xамбили кў[иву торон[о. Ба дарё мезанад па[лў, ба шах[о сина мекўбад, Ба rадди обшорон бо [азор о[анг мепечад. Ба мисли кўдакони де[ зи шавrи рустаконбозb Аз ин харсанг мехезад, ба он харсанг мепечад. Навозиш мекунад ожанг[ои рўи дарёро, Чанорони лаби дарё [ама шукри замин доранд. Дарахтонро чи раrси шўху мавзунест, пиндорb Гурў[и духтари кўлобb раrси остин доранд. Нафас[ои яхолудаш [авои кў[ро монад, Ки гўb аз диёри беuаму андў[ меояд. Шамоли кў[ меояд ба ша[ри пурuубори мо Шамоли рў[ меояд, сафои кў[ меояд...

(1977] * * * Мардуми де[ хона месозад [ама соли дароз Дар гумонаш хонаи нав оварад иrболи нав. Гарчи обод аст хона, айб меёбад дар ў, Меканад девори ку[на, мезанад деволи нав. {еx агар коре наёбад, меканад дарвозаро Мешинонад лек онро боз дар xои дигар. Дар гумонаш xои дарвоза агар дигар шавад, Марг ра[гум мезанад дар кўчаи де[ дар ба дар... {отааш гулзор, боровар дарахтонаш [ама, Лола мерўяд ба[орон дар сари девор[о. Лек [ар фасли ба[ор илмаш намегирад rарор То нагирад сар-сари деворро сархор[о. Дар гумонаш [ар чb нав бошад, намеёбад халал, Гўиё дар хонаи нав ра[ намеёбад аxал...

(1979] * * * Суруди мавxдори рўди Варзоб, Чароuони хаёлангези со[ил. {ама мастанд дар бустонсаро[о Ба оби рўд сар дода uами дил. Ба рўи мавx нури ма[ шикаста, Ба нури мо[ uарr аст оби дарё. Ту пиндорb ба xуз ин рўди пуркор Надорад [еx кас парвои дунё. Чанору беду харсангони бедард, Вале дарё пур аз дарди гарон аст. Дили ў пур, вале дар рўи мавxаш Чи осон шишаи холb равон аст. Шино дорад сабук дар рўи амвоx,

24

Чb дорад шишаи холb гаронb? Ба сони ў га[е дар рўи обанд Ти[имаuзон [ам андар зиндагонb. Ба рўи мавx ларзад сояи кў[, Даруни об ку[[о сар ба поянд. Ба со[ил реша[ои обшуста {ама захми намоён менамоянд. Дилам бар [оли он дўлона сўзад, Ки гарчи решаковаш карда дарё, Сари по истодаст орзуманд Ба дилxўиву бахшиш[ои дунё...

(1979] ПОЙТАХТИ БАХТИ МАН Ша[ри ман, ша[ри xавонию ба[ор, Ша[ри ишrу орзу[ои дилам, Дар ту сар шуд, дар ту хо[ад шуд тамом Ошиrи[о, xустуxў[ои дилам. Он rадар хо[ам бароят сўхтан Чун чароuони шабони иди ту, То биафзоям зи шеъри оташин Шуълае бар оташи xовиди ту. Он rадар хо[ам сафои шеъру ишr {амчу оuўши ба[ористони ту, То шавад баъди хазони ман зиёд Як чанор андар чанористони ту. Лек медонb магар рози маро? Лек медонb uаму андешаам? Худ ту кардb дар канори равшанат Шоирию ошиrиро пешаам. Дар хиёбони ба номи шоире Хонаи як хонуми сабзина аст. Достони ишrи шўрангези мо Он rадар нав, он rадар дерина аст. Аз хиёбони ба номи шоире Чун ба гўшам занги тилфон мерасад, {амчу эъxози ило[b дарзамон Орзу[оям ба сомон мерасад. Лек [ар га[ аз фазоят чун uубор Бар димоuам бўи [иxрон мерасад, Дар хиёбони ба номи шоире Шоирии ман ба поён мерасад. Чун набинам че[раи сабзи варо Зери гулборони кўю барзанат, Мешавад гўb сари сабзам хазон, Мешавад дастам ра[о аз доманат.

25

Ша[ри ишrу ша[ри ишrомўзи ман, Сарпарастb кун маро, ба[ри худо, Чашми бад дорад басо кўю дарат, Ишrи моро [ифз кун аз [ар бало. Ишrи моро [ифз кун аз [ар бало, Шод кун [ар дам димоuи ошиrон, То намонад дар дару девор[от {еx осоре зи доuи ошиrон. Лек [ар ваrте ки бо сад дарду доu, Лек [ар ваrте ки бо сад нангу ор Аз xа[он аз кўчаи ў бигзарам, Кўчаи ўро ба номи ман гузор! Кўчаи ўро ба номи ман гузор, Эй Душанбе, пойтахти бахти ман, То сари шохи чанори кўи ў Шуълавар монад дили ман баъди ман!...

(1982]

ДУ МАСТЧО{B ДАР ОВРИНГ Rазоро рўзи равшан ё намози шом Агар дар овринге ноба[ангом Ду масчо[b Зи дунболи ду маркаб – Маркаби пурбор бо [ам рў ба рў меомаданд, Агар имкони вопас рафтани маркаб намебуд, Хару бори касе беrадртар бошад, ба xанxоле наарзад, Ба дарё, ё ба варта мефиканданд аз сари мардb, Ки то бору хари боrадртар осон гузар созад... Чb [икмат дорад ин [иммат? Нафа[мидед?...

(1982] ФАРДОИ ДУШАНБЕ

(хурда[ои нимxиддиву нимшўхb)

Душанбе ша[ри мо, га[вораи мост, Дар ин xо зиндагии мост дилкаш, Бад-он шарте [авояш тоза бошад, Набошад дуди ин симонзаводаш. Бувад [ар ша[рро овозаю донг, Душанбе аз чb овоза надорад? Душанбе гар бувад дарвозаи Шарr, Чаро худ [еx дарвоза надорад? Душанбе мешавад ша[ри [умоюн, Душанбе мешавад ша[ри xа[онb, Ба шарте rаср[ои шарrb созанд Ба xои ин катак[ои битонb.

26

Душанбе мешавад ша[ри гулобод, Гулистон мешавад [ар кўю барзан, Агар аз офтоби майнасўзаш Зи беобb [ама гул[о нахушканд. Душанбе ша[ри беосори дерин, Ки [оло хоса ойине надорад. Саросар санг мулки тоxикон, лек Душанбе rасри сангине надорад. Чу гўяд радио “ваrти Душанбе”, Набинам бурxи соатхонаашро. Агарчанде ки мебинам ба сад ранг {амора вусъати паймонаашро. Мададгорb кунад рў[и ниёгон, Агар созем гўристони обод. Чу рў[и мурдагонро шод дорем, Шавад садчанд рў[и зиндагон шод... Замин[ои {исори шодмонро Душанбе мекунад [ар дам мусаххар. Агарчи то фалак “бепул замин[ост” Наёрад, то каме боло кунад сар... Душанбе ша[ри ором асту камшўр, Ки аз он [аст оромb ба рў[ам, Вале дар барфу борон кўча[ояш Намояд дар назар тўфони Нў[ам... Наxўям айбу нуrсон[ои дигар, Нагирам бар Душанбе хурда бечиз, Агар аз мутрибони ресторан[ош Ба гўш ояд суруди тоxикb низ... Душанбе бошго[и нуру файз аст, Саодат гар ди[анд андар “Саодат” Душанбе комбахши а[ли ком аст, Фароuат гар ди[анд андар “Фароuат”. Душанбе ша[ри обод аст, лекин Дучандон мешавад обод фардо. Чунон эъмор соземаш, ки боре Зи дасти мо нагўяд дод Фардо. Душанбе мешавад обод, бешак, Вале [ар ла[за бошад маътали мо. Паи ободияш чандон бикўшем, Ки дар [ар кўча монад {айкали мо...

(1986]

XОНИ МАСЧО{B Нуктае бояд бигўям бар касе ого[ нест: Сахтxонтар дар xа[он аз мардуми Масчо[ нест.

27

Дар дили xешил1 бирўёнад насиби хештан, Хок гардад дар ба[ои як кафи хоки Ватан. Эй басо “xўи муаллаr” сохта – валлона[о, То бирўянд аз замири шахзамин[о дона[о. Чашмаи байт аст [ар сарчашмаи саршори ў, Лаб занад рўди Зарафшон гўb аз ашъори ў. Rурси нонаш хирмани мо[ асту rурси офтоб, Дар кафи дасташ бигунxад ин xа[они хушку об. Сахт [амчун лозури барф аст, дарё офарад, Нарм [амчун бўи вешим асту таскин оварад. Кам бувад гўb, ки пеши пои ме[мон бедиранг Гўсфанде мекушад. На, на, зи ро[и ному нанг Пеши пои ме[мони хуб худро мекушад, Пойандозе ба пош аз пардаи дил мекашад. Сад [азорон бор мемирад ба пои ме[мон Лек бинb зиндатар аз ў набошад дар xа[он...

(1986] ТАЛОRИ МАРЗИЧ I Ярч чун сели бало Суб[дам де[ро фурў бурд. Де[аи хобида xовидон бихобид. Бонги мурuе барнаёмад он са[ар Бар сари де[ нури суб[онb натобид. Сахра[о, Харсанг[ои ярч Худ ба худ санги мазори де[ шуданд. Де[аро бистурда аз ёди замин, Гўиё худ ёдгори де[ шуданд. Ёд меоранд пирон: Гўиё аз зери ярч Нолае бар гўш меояд [анўз, Нолаи xонко[и овози гирифта, Нолаи талхи xигарсўз. Нолаи кb, нолаи xонсўзи кист? Нолаи ё модаре ё шоире – Модаре, ки аз фишори ярчи бера[м Тифлро дар ра[ми худ афшурду кушт, Шоире, ки мурд дар лаб байт[ои нодире... II Rад-rади дарё биёb, нога[он бинb

1 Xешил – шахчазамин, регзамин.

28

Меравад дар коми сангистон Зарафшон, Мешавад аз дида пин[он. Гўb шарёни ку[истон аз тапидан ла[зае монад фурў, Гўb фарёди ку[истон танг монад дар гулў. Гўb як дам бишканад чилтори шўрангези машшоrи бузург, Гўb зиндонb шавад якла[за о[анги сутург, Гўb як дам ром гардад шўриши ромишгаре, Гўb гиранд аз гулўи шеъри вологав[аре Ё шоири исёнгаре... Лек поинтар бубинb Аз зи[и дандона[ои санг[о Метаровад, медамад, меxўшад, исён мекунад, Боз бар худ омада мастона xарён мекунад. Мешавад озод аз тазйиrи зиндон Мутриби базми ку[истон, Шоири оташпарастон...

(1986] ЭЙ ОБШОР Эй обшор! Духтари гирёни кў[сор Мурдаст ошиrат магар, фарёд мекунb? Мўят парешу rоматат ларзону хамзада, З-оuози чашма[от магар ёд мекунb? Ё кў[ро зи дарди худ ого[ мекунb? Ё ашки кў[ро ба дили хок мебарb? Гумкарда[ои хешро меxўb мисли мо, Ё бар гузашти зиндагb афсўс мех(в)арb? {ар санг бар шикоятат овоз меди[ад, Аз нола[ои ту дили санг об мешавад. Аз санг[о ба санг[о бархурда ашки ту Бетобу беrарор чу симоб мешавад. Доманкашону дилкашол аз rулла[ои кў[ В-аз чашма[о xудо шуда, сарзер меравb. Фарзанди кў[[ои баландиву оrибат Сўи нишеб аз паи таrдир меравb. Эй обшор, uам махур, он чашма[ои ноб – Он чашма[ои муждарасон xовидонаанд. Сарзер меравb, машав аз хеш ноумед, Он кў[[ои пиру xавон xовидонаанд!

(1988] ЧАШМАИ ШОИР {еx донb ба Худгифи Соя1 Чашмае [аст – Чашмаи шоир. Номи зебост, номи рў[ангез,

1 Де[ае дар Масчо[и ку[на.

29

Рў[и касро навозад он охир. – Лек афсўс, – худгифие гуфт: Xўши онро касе куxо дида? Сар занад навба[ор агар як рўз, Рўзи дигар бубинb хушкида. Боз гуфто: зи Чашмаи шоир Лаб ба гуфтор нокушудан бе[. Чашмае мисли он агар бошад, Шоире мисли он набудан бе[...

(1988] ГАРДАНАИ АНЗОБ Дар фарози аuбаи Анзоб биншастам даме чанд, Ёд кардам одаме чанд, оламе чанд. Ёд кардам он касонеро, ки дар пастb баланданд, {ам касонеро, ки бо сад камба[оb арxманданд. Ёд кардам [иммати халrи бузургамро, ки буда Сахтxонтар аз тамоми халr[ои озмуда. Ёд кардам модарамро, модари бечораамро, Бештар аз пешво бардошта сарбораамро. Ёд кардам аз падар, Аз решаю бунёди хеш, Зинда кардам мурдагонро боз [ам дар ёди хеш. Мурдагон дар ин баландb аз гиребонам гирифтанд, Хокро бар сар заданду боз зери хок хуфтанд. Ёд кардам мурдагонеро, ки дар ман зиндаанд, Зиндатар аз зиндагоне, ки зи ман дил кандаанд... Ёд кардам з-он баланди[о, ки моро офарида, Лек подоше надида... Ёд кардам з-он баланди[о, ки моро зода, аммо Дар хиxолат монда аз мо...

(1988] ЗАРАФШОН, МОДАРИ ЗОРАМ... Зарафшоно, чb монд аз он зарафшонит? Зарафшон, модари xон, шўри пешонит! Зарафшоно, ки мегўяд зарафшонb? Зарафшоно, ту [оло за[рафшонb! Чу тифлонат зи барги талхи танбоку Ба гардан гўиё банди салосил мекашонанд, Ба xони хештан за[ри [ало[ил мекашонанд, Зи са[роят чb [осил мекашонанд?

30

Чb [осил? Душмани xон, Rотили дил мекашонанд. Зи rаъри кў[[о ганxи туро [амвора меxўянд, Валекин rаъри ранxатро ягон боре намеxўянд. Кашb ранx аз барои ганx, Вале ранx аз туву ганxе ба судат нест. Агарчи [олb даврони рукудат нест, Зи ку[сорон насибе xуз сукутат нест. Худовандо чb имконе! Миёни кў[[о рў[ат шикастаст, Миёни мавxи анбў[ат шикастаст. Заратро мебаранд, аммо Ба xони кўдаконат за[р мемонад. Зи маuзи xон кашb за[мат, Ва маuзи устухонат за[р мемонад. Худовандо, чb э[соне! Агар ширинии умрат [амин як за[ри танбокуст, {аметарсам Нарўяд дар канорат шоири ширинсухан дигар, Нарўяд духтари ширинда[ан дигар. Гули танбоку гар бошад гули бахтат, Нарўяд як нигори гулбадан дигар... Агар баргу навоят барги танбокуст, Бидон, ки ма[зи марги туст. {аметарсам Дигар мурuи дили насли зарафшонb Насозад дар фазои умри xовидон парафшонb. {аметарсам Агар аз чўби танбоку ба xашну сур[оят машъале ояд, Дигар на Рўдакb, На Туuрале ояд... Ба [олат зор мегирям, Зарафшон, Модари зорам, Ки сар то по зарастию ба як зарра зарат зорам...

(1990] БА ЯUНОБИИ ВАТАНХАРОБ Мулки бо мо[у ба хуршед rаринам, Яuноб, Падару модари вайронанишинам, Яuноб. Бар алай[и [ама онон, ки uаминат карданд, Кошки рўи туро шод бибинам, Яuноб. Чb гуна[ доштb, к-ингуна харобат карданд, Дар uами хоки ватан хоку туробат карданд, Дур аз чашмаи ку[ чашми ту шуд чашмаи хун, Дур аз синаи ку[ синакабобат карданд? Кўчи иxборb бибастb ба суи “ободb” Ба[ри озодии пуч аз ватани озодb. Дил ба харсанг задb, xумла ку[истон хун шуд,

31

Xон ба каф рафтию xони ватан аз каф додb. Xои сарчашмаи ку[ чашмаи за[рат доданд, Аз ча[и об ча[и дарду бало бикшоданд. Ваъда[ошон [ама чун [авзаки борон хушкид, Боз [ам пеши худ аз фоxиаи ту шоданд. Xоннисорони ту гўb uами xонат хурданд, Гўb аз тангмаконат суи па[но бурданд. Нашумурданд ситам[ои раводидаи хеш, {осили обилаи дасти туро бишмурданд. Чанд гумкардазабон rасди забонат кардаанд, Чанд нодидаxа[он rасди xа[онат кардаанд. Rисмати одамb [арчанд наuунxад ба пилон1, Ду-се “rурбоншуда” rурбони пилонат карданд. Лек имрўз зи мўрии ту мепечад дуд Мисли о[и ту, ки печида та[и чархи кабуд. Чун дар оташга[и ту шуълаи печон дидам, Шод гаштам, ки фурўзанда шуда оташи суuд... Шод гаштам, ки зи нав зиндагb оuоз шавад, Мардумат мисли сари rулла сарафроз шавад. Шод гаштам чу xигарбанди саодатхо[ат, Ки дварванди2 ту бар рўи xа[он боз шавад. Гар зи бедоди замона бизанb [ар дам дод, Мешавад хонаи аxдодият аз нав обод. ...Гўри онон, ки чунин хонахаробат карданд, {еx обод мабод! {еx обод мабод!

(1990] БА МАРДУМИ ПАНXЕКАТ (бардошт аз ифтито[и муxассамаи Деваштич)

Сари оuушта дар хуни Деваштич Биёмад бар Ватан аз ша[ри Баuдод. Зи нав биншаст бар аспи та[амтан Ба Панxекат шукў[и тозае дод. Кунун ў дар фарози тепаи сабз Зи сарсабзии мо бошад нишона. Сари афрохта, рў[и шикебо, Ба Панxекат бимонад xовидона! Туро, ки ме[вари ин обу хокb, Бихо[ам рўзгори бешикастат. Даме магзор то душман рабояд Дубора ин сару афсар зи дастат!

19.03.2000 – Панxекат

1 Пилон – плон, план – тар[, наrша. 2 Дварванд – дар (яљнобb).

32

ШЕЪРИ ТАЪРИХ РО{И ДИЛ{О

Ба муносибати гузошта шудани [айкали устод Рўдакb Кашида мил бар чашмаш, варо ронданд аз дарго[, Ки то бечашм баъд аз ин набинад рўи дунёро, Наёбад пештар з-он зумраи бедарду бетавфиr Ба боли улвият биншаста ро[и мулки фардоро. Гумон карданд ро[и ў зи га[вора-ст то тобут, Гумон карданд чашми ў фаrат чашм асту дигар [еx. Гумон карданд чашми ў ба мисли кирмаки шабтоб Барои хеш мерахшад, Ба як дам мешавад нобуд. Гумон карданд uайри борго[и миру шо[онаш Маконе нест, маъво нест ўро, [ам нахо[ад буд. Гумон карданд бо афтодани чашм аз сари шоир Заволи безаволb мерасад, дар хокдони сард Дили сўзони шоир xовидон хомўш мегардад, Забони роз[ои одамиро мўр хо[ад х(в)ард... Бурун шуд устод аз борга[ тан[о асо бар даст. Ба чашми заррабини дил ба худ оромга[ меxуст. Ба тўли rарн[о, дар чор фасли гардиши торих Ба мисли сабза[ои навба[орон тозатар меруст. Тапидан[ои моми зиндагb дар ро[и истиrбол, Xаро[ат[ову мар[ам[о, шикастан[ову бастан[о, Га[е якпоя истодан сари мўе ба уммеде, Га[е дар хонаи худ бепаного[е нишастан[о... {ама бар раuми майлу кинаи бегонапарвар[о Нишони Рўдакb бо риштаи таrдири худ метофт. Зи rаъри аср[ои тира бо ро[и дили мардум Нига[[ои дили устод мулки рў[бон мекофт. Фаrат шеъри гулоболуд дастовез меовард, {амон шеъре, ки чун африштаи нуз[ат диловез аст. {амон шеъре, ки дар сабкаш дили тоxик мераrсад, {амон шеъре, ки рамзаш зиндагии [асратомез аст. Кунун ў ёфт xояшро, ма[алли xустуxўяшро. Зи rаъри аср[о бар шуд сутуни назми тоxикон. Нигар, эй дўст, бар чашмони бечашмии ў аз нав, К-аз он имрўз Шарrи шеърпарвард аст нурафшон. Куxоянд он “xа[ондорону шо[он?” Бенишон рафтанд. Дар ин соат, ки он “овора” мулки xовидонb ёфт. На он[о, на аxал ўро намиронданд! Ў имрўз Чу халrаш шо[ро[и бахту иrболу xавонb ёфт.

октябри 1964

* * *

33

Худои суuдиёни бостонb Худои осмоние набудаст. Худованди заминb будааст он, Ба чашми кас дурахшон менамудаст. Худои суuдиён будаст оташ – {амон оташ, ки о[анро гудозад {амон оташ, ки дар тоби баландаш Синону ханxару шамшер созад. {амон оташ, ки давраш чарх гарданд Ба сина оташи сўзон арўсон, Ба он нийат, ки бошад оташи ишr Фурўзону фурўзону фурўзон. {амон оташ, ки то [оло намурдаст, Агарчи душманон оташ задандаш. (Бигирад з-оташ оташ шуълаи нав, Намирад з-оташи нав [еx оташ!) Ниёгони бузурги мо ба имон, Парастиданд нуру оташу барr, Барои мо гузориданд мерос, Ки бошад чашмаи нуру сафо Шарr. Ман он оташпарасти поксўзам, Парастам оташи мероси он[о. {амон оташ, ки xовидон намирад. Барои [оxати давру замон[о. Намоз орам ба оташ[ои xовид, Ба [ар як шуълаи поку дурахшон, Намоз орам ба нури [ар шарора, Намоз орам ба машъал[ои тобон. Намоз орам ба тоби оташи дил, Ба табъи оташину шеъри сўзон, Забони оташинро саxда орам, Ки бошад чун забона шуълаафшон!

(1970] * * * Нарафт ў як rадам берун зи Шероз, Xа[он аз ба[ри ў Шероз буда. Канори оби Рукнобод умре Варо xои ниёзу ноз буда. Басо аз тангии Алло[у Акбар Накўтар дид па[нои xа[онро. Чу сайё[е xа[онро дарнавашт ў Фаrат аз тарфи гулгашти Мусалло. Басо дар оби Рукнобод рў шуст, Ки ёбад обрўи xовидона, Ки бошад шеър чун ойинаи об, Чу дарё лаб занад шеъру тарона.

34

Басо биншаст ў андар лаби xў, Ки нахли шеър бошад реша дар об, Ки шеъраш доимо тар бошаду сабз Ба мисли сабза[ои тарру шодоб. Басо биншаст бо ёре лаби кишт, Ки пошад дар xа[он тухми суханро. Кунад ёде зи кишту [осили умр Дар ин дунё, дар ин дунёи зебо. Лаби кишту лаби обу дами хуш, Лаби xому лаби ёри гуландом – {амин будаст наrди зиндагонb Варо аз ин xа[они бесаранxом. Нарафт ў як rадам берун зи Шероз, Вале олам ба Шероз ояд имрўз. Тавофи хоки поки {офизи ринд {ама одам ба Шероз ояд имрўз.

(1970] * * * Бўалb – бихради накўфарxом Рози дилро ба ду забон мегуфт. В-он [акими нишобурb – Хайём Дурри маънb ба ду забон месуфт. Шоирон беш дузабон буданд: Бо забони худу забони халr, Бо забони [аrиrату дили худ Шеър гуфтанду достони халr. Лек, афсўс, дар [ама айём, Гарчи мардум закиву [ушёранд, Шоири дузабон чи кампайдост, Шоирони дурўя бисёранд...

(1971] * * * Араб гўянд Синоро гурў[е, Гурў[е форс ё тоxик донанд. Гурў[е ўзбакаш гўянду лекин Агар сад бор осораш бихонанд Нафа[манду паи тафсири [ар [арф {ама му[тоxи некў тарxумонанд. {ама даъво кунанд – “Аз миллати мост, Фалон модар фалон солаш бизода. Дигар миллат ба дунёи тамаддун Чу Сино зуфунунеро надода...” Чb лозим ин [ама фарёду даъво? Чb лозим ин [ама исботу бур[он? На аъробb, на ўзбак будааст ў,

35

Фаrат будаст инсони [амадон. Бухоро пойтахти тоxикон буд, Дар он xо Бўалb омад ба олам, Дарb буда забонаш, лек омўхт Забони xумла давру xумла одам. Дарb буда забонаш, лек буда Забони xон, забони рў[и озод. Забони э[тиёxеву ниёзе, Забони дард[ои одамизод. Забони [ар нига[, [ар вазъ, [ар дам, Забони [ар гия[, [ар барг, [ар гул. Забони нисбату пайванди аxсом, Забони имтизоxи xузв бо кул. Забони дил, забони сактаи дил. Забони сакта[ои зиндагонb. Аз ин рў бо [ама дарди [ама халr Ба [ар айём дорад [амзабонb. Аё даъвогарони асли Сино! Чb лозим ин [ама uавuою даъво? Чу дору[ои ў бо [ар забоне Табобат мекунад дарди шуморо. Ба [ар [олат, ба [ар давру замоне Кифоят мекунад дарди шуморо...

(1971] ТОРИХ ГУВО{ АСТ...

Барои академик Бобоxон Fафуров

Торих гуво[ аст, ки дар [еx замоне Тоxик ба хоки дигаре аз сари кина Бо [ам[амаю дамдама лашкар накашидаст. Торих гуво[ аст, ки дар арсаи торих Тоxик зи ро[и [асаду xа[лу таассуб Бар фарrи саре найзаю ханxар накашидаст. Тоxик [ама умр ба [ар бозии rисмат Бардошт1 биёмухта зи кў[и ватанаш буд. {ар теша, ки бар синаи [ар санг фурў рафт, Доuи дили бекинаю захми баданаш буд, {ар xавшани олудаи хуне, ки ба бар дошт, {ам xавшани xони ватану [ам кафанаш буд. Торих басо дида, ки андар ра[и паймон Тоxик даме пеши адў сар нафикандаст. Xон канда басо, лек З-ояндаи пирўзи худ уммед накандаст. Мурданд басо маслаку ойину худоён,

1 Бардошт – сабр, та[аммул

36

Ма[кум бимурданд басо [укмравоён, Мурданд забонбаста басо уrдакушоён, Бар раuми [ама [илаю тазвиру тааддb Аз оташи суuдон Як шуъла фаrат монд фурўзон, Як шуъла, ки дар чашму дили халr [амесўхт, Як шуъла, ки бар халr чи сон сўхтан омўхт. {ар наъл, ки бархурд ба [ар санги ку[истон, {ар наъл, ки бар санг заду шуъла бирўёнд, {ар шуъла, ки аз теuи баро[ехта меxаст Дар партави хуршед сари дасти далерон, Омўхт ба мардум [унари шуълавариро, Бо хасм ситезидану пирўзгариро... {ар шуълаи сўзандаи уммеди дили халr – Он шуъла, ки дар [ар ма[али тираи торих Га[-го[ [амесўхт; Он шуъла, ки андар дили [ар санг ни[он буд, Он шуъла, ки дар дидаи [ар фард аён буд, Дар чашми Хирад xамъ шуду тоза барафрўхт. Гўё ки [ама шуълаи сўзони парешон Аз rаъри замон[о Дар чашми Хирад xамъ шуду гашт фурўзон. Дар чашми Хирад оташи исёни [ама халr, Ошўби дили шуълавару хашми хурўшон Xамъ омаду гардид чунон машъали тобон, К-аз партави он чор суи тираи торих Равшан шуду чашми дигаре ёфт [ама халr, Бар хеш назар кардаву бишнохт х(в)адашро, Фе[ристи [ама бешу каму неку бадашро. Бингашт ба ойинаи rасду талаби худ, Бар че[раи худ, зоти худ, аслу насаби худ... Бо чашми Хирад бингарb аз rуллаи имрўз {ар го[ ба печухами торихи ниёгон Бинb ба чb эъxоз Тоxик ба мулки дигарон ро[ кушодаст, Чи дур, чи наздик Сад ра[ ба дили мардуми ого[ кушодаст. Ал[аr [ама медонаду торих гуво[ аст Тоxик [ама умр Дар Маuрибу Машриr Кардаст мусаххар чи бас иrлиму мамолик.. Аммо на ба шамшеру камону сафи лашкар! Бо санъату бо фитрату бо аrли мунаввар, Бо [иммату бо [икмату бо шеъру тарона, Бо рў[и xавононаю пирўзгарона...

(1973] АЙНB Зи лав[и гўр[о, аз мармари сарди мазористон, Зи хоки мурдагони зиндатар аз зиндадаргўрон, Зи наrши [ар катиба, наrши нохун