raport o stabilności systemu finansowego luty 2016 - nbp.pl · prawo do umorzenia kredytu w zamian...

Departament Stabilności Finansowej

Warszawa, 10 lutego 2016 r.

Raport o stabilności systemu finansowego

Luty 2016

Raport o stabilności systemu finansowego. Luty 2016

Raport o stabilności systemu finansowego

Publikując „Raport”, NBP realizuje swoje ustawowe cele:

zadanie działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego (art. 3 ust. 2 pkt 6a);

zadanie działania na rzecz wyeliminowania lub ograniczania ryzyka systemowego (art. 3 ust. 2 pkt 6b);

zadanie kształtowania warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego (art. 3 ust. 2 pkt 6).

Publikowanie raportów o stabilności systemu finansowego przez banki centralne jest standardem międzynarodowym. NBP publikuje „Raport o stabilności systemu finansowego” od 2001 r.

„Raport” jest prezentowany Komitetowi Stabilności Finansowej jako organowi makroostrożnościowemu, zgodnie z wymogami „Ustawy o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym”, która weszła w życie 1 listopada 2015 r.

„Raport” przedstawia wyniki analiz zagrożeń dla stabilności krajowego systemu finansowego, w tym oceny jego odporności na ewentualne szoki.

Podstawą oceny są głównie informacje dot. okresu pomiędzy 31 maja 2015 r. (cut-off date poprzedniej edycji) a 30 listopada 2015 r (bieżący cut-off date); wyjątkowo uwzględniane są informacje późniejsze.

Raport o stabilności systemu finansowego. Luty 2016 2

Spis treści


1 Syntetyczna ocena stabilności systemu finansowego

2

Ocena sytuacji bieżącej i perspektyw systemu

finansowego

3

Ocena odporności systemu bankowego – testy warunków

skrajnych i symulacje

4 Rekomendacje

1. Syntetyczna ocena stabilności systemu

finansowego


Syntetyczna ocena stabilności systemu finansowego

Źródło: NBP.


Obszar oceny

Zmiana

w okresie

od ostatniej

edycji

„Raportu”

Bieżąca sytuacja finansowa sektora bankowego

Zdolność do absorbowania szoków przez sektor bankowy

Bieżąca sytuacja finansowa sektora SKOK

Bieżąca sytuacja finansowa sektora niekredytowych instytucji finansowych

Perspektywy otoczenia polskiej gospodarki

Syntetyczna ocena perspektyw stabilności krajowego systemu finansowego

5

istotne polepszenie

polepszenie istotne pogorszenie

pogorszenie bez zmian

2. Ocena sytuacji bieżącej i perspektyw

systemu finansowego


Otoczenie gospodarcze systemu

finansowego


Otoczenie międzynarodowe

Spowolnienie wzrostu gospodarczego w strefie euro. Oczekiwane rozszerzenie programu skupu aktywów (EAPP) przez EBC.

Pozytywne tendencje w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Spowolnienie wzrostu krajach rozwijających się (zwłaszcza w Chinach) połączone z przedłużającą się recesją w niektórych spośród nich (Rosja, Brazylia).

Poprawa sytuacji gospodarczej w Stanach Zjednoczonych.


Prognozy Komisji Europejskiej dla strefy euro

Sytuacja makroekonomiczna

Raport o stabilności systemu finansowego. Styczeń 2016 9

Źródło: NBP. Źródło: NBP.

PKB (r/r, %) – projekcja z listopada 2015 r.

na tle wykresu wachlarzowego projekcji

z lipca 2015 r.

Inflacja CPI (%) – projekcja z listopada

2015 r. na tle wykresu wachlarzowego

projekcji z lipca 2015 r.

Cena baryłki ropy naftowej Brent:

- projekcja listopadowa (23.10.2015): 47,99 USD

- aktualna (5.02.2016): 34,09 USD


Rynki finansowe

Rentowność pięcioletnich obligacji skarbowych

wybranych krajów

Kurs złotego i jego zmienność

Bieżąca i oczekiwana stawka referencyjna WIBOR 3M

Różnica między WIBOR 3M a OIS 3M PLN (punkty

bazowe)


Rynek nieruchomości

Ceny transakcyjne mieszkań na rynku pierwotnym (RP)

i wtórnym (RW) w Polsce

Liczba mieszkań wprowadzanych na rynek, sprzedanych

i znajdujących się w ofercie sześciu największych rynków Polski

Kredytowa dostępność mieszkania (m2)

oraz indeks polityki kredytowej Wskaźnik wyceny funduszy inwestycyjnych zamkniętych

inwestujących na rynku nieruchomości komercyjnych

Sektor bankowy


Akcja kredytowa i finansowanie


Roczne tempo wzrostu kredytów

dla sektora niefinansowego

13

Przyrost kredytów dla sektora niefinansowego

w okresie grudzień 2008 r. – październik 2015 r.

Jakość portfela kredytów


Wskaźnik kredytów zagrożonych Odpisy z tytułu utraty wartości kredytów

14

Wskaźniki kredytów zagrożonych

dla przedsiębiorstw

Wskaźniki kredytów zagrożonych

dla gospodarstw domowych

Finansowanie i płynność banków

Efektywne oprocentowanie zobowiązań

Roczne tempo wzrostu depozytów


Luka finansowania i finansowanie zagraniczne

Udział krajowych skarbowych papierów wartościowych

i bonów pieniężnych w aktywach banków

Wyniki finansowe i pozycja kapitałowa


Zwrot z aktywów i marża odsetkowa

netto w sektorze bankowym

16

Główne składniki funduszy własnych

i wybrane współczynniki kapitałowe

Pozycja kapitałowa


Łączny współczynnik kapitałowy

dla banków komercyjnych

17

Dźwignia finansowa

dla banków komercyjnych

Porównanie banków komercyjnych i banków spółdzielczych


Zwrot z aktywów w krajowych bankach komercyjnych (lewy panel)

i bankach spółdzielczych (prawy panel)

18

Porównanie banków komercyjnych i banków spółdzielczych


Pokrycia odpisami kredytów z utratą

wartości dla gospodarstw domowych

w podziale według typu banku

Pokrycia odpisami kredytów

z utratą wartości dla przedsiębiorstw

w podziale według typu banku

Sektor SKOK


Sektor spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych

Kredyty przeterminowane w kasach – struktura, udział w portfelu kredytowym i stopień pokrycia odpisami

Rozkład aktywów kas kontynuujących działalność według współczynnika wypłacalności


Fundusze własne i współczynnik wypłacalności

Struktura depozytów kas oraz kwartalne tempo zmiany stanu depozytów

Sektor niekredytowych instytucji finansowych


Sektor niekredytowych instytucji finansowych

Powiązania kapitałowe między segmentami systemu

finansowego


23

Zaangażowanie funduszy emerytalnych (FE), zakładów

ubezpieczeń (ZU) i funduszy inwestycyjnych (FI) wobec

banków (w mld złotych)

3. Ocena odporności systemu bankowego –

testy warunków skrajnych i symulacje


Szok makroekonomiczny i szok rynkowy – założenia


■ Szok makroekonomiczny

■ Scenariuszy referencyjny – listopadowa

projekcja NBP.

■ Scenariusz szokowy:

■ Załamanie wzrostu w krajach rozwijających się,

spowodowane obniżeniem popytu i przeceną na

rynkach aktywów, przenosi się do krajów

rozwiniętych. Prowadzi to do spadku tempa wzrostu

PKB u głównych partnerów gospodarczych Polski.

■ Wzrost cen surowców energetycznych do poziomu

z 2014 r. oraz aprecjacja USD i CHF względem

innych walut związana z zacieśnieniem polityki

monetarnej w USA, a także przepływami kapitału

do krajów uznawanych za safe havens w warunkach

zaburzeń rynkowych.

■ W konsekwencji w Polsce znacznie obniża się

tempo wzrostu gospodarczego i pogorsza się

sytuacja na rynku pracy.

■ Szok rynkowy

■ Wzrost rentowności obligacji skarbowych

o 300 pb oraz deprecjacja złotego o 30%.

Scenariusz szokowy na tle

listopadowej projekcji PKB

25

PKB r/r 2015 2016 2017

Referencyjny 3,4% 3,3% 3,5%

Szokowy 3,2% 0,5% 1,9%

Źródło: NBP.

Wyniki testów warunków skrajnych


Dane

historyczne

IV kw. 2014

– III kw. 2015

Wyniki symulacji

za okres IV kw. 2015 – IV kw. 2017

Scenariusz

referencyjny

Scenariusz

szokowy

Wartości średnioroczne

Odpisy z tytułu utraty wartości

kredytów jako % aktywów 0,56 0,64 1,11

Wynik odsetkowy jako %

aktywów (marża odsetkowa

netto)

2,17 2,18 2,15

Zysk / strata netto jako %

aktywów (ROA) 1,00 0,54 -0,06

Potrzeby kapitałowe

(łączny wpływ szoku makro-

ekonomicznego i rynkowego)

3,7 mld zł 2,8 mld zł 13,9 mld zł

Źródło: NBP.

Ramka 8: Skutki wprowadzenia podatku od aktywów dla sytuacji

sektora bankowego


Wyniki symulacji wpływu podatku od aktywów na wskaźnik

ROA banków komercyjnych (dystrybuanta rozkładu)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

-3,0 -2,5 -2,0 -1,5 -1,0 -0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0

Udzia

ł w

akty

wach k

rajo

wych b

anków

kom

erc

yjn

ych

ROA (%)

Stan na wrzesień 2015 Symulacja

Ramka 8: Skutki wprowadzenia podatku od aktywów dla sytuacji

sektora bankowego

Poza bezpośrednim wpływem na wyniki finansowe banków, podatek może

mieć wiele skutków ubocznych, w tym np.:

• wzrost kosztów kredytu,

• spadek akcji kredytowej na rzecz nabywania obligacji skarbowych,

• niekorzystne dla rozwoju gospodarki zmiany w strukturze akcji

kredytowej – redukcja kredytów mieszkaniowych i korporacyjnych na rzecz

wysokomarżowych kredytów konsumpcyjnych,

• wzrost kredytowania transgranicznego – pogorszenie międzynarodowej

pozycji finansowej (ceteris paribus),

• zwiększenie zaangażowania banków w aktywa o wysokim ryzyku,

• zwiększenie znaczenia podmiotów sektora shadow banking nieobjętych

podstawą opodatkowania oraz atrakcyjności transakcji sekurytyzacyjnych,

• zmiany oferty produktów oszczędnościowych dla klientów w kierunku

funduszy inwestycyjnych oraz produktów strukturyzowanych – wzrost udziału

w aktywach gospodarstw domowych instrumentów o podwyższonym ryzyku

inwestycyjnym.


Ramka 9: Restrukturyzacja walutowych kredytów mieszkaniowych

Założenia propozycji ustawy przedstawionej przez Kancelarię Prezydenta RP:


29

Dwa główne rozwiązania:

- zwrot spreadów (marż) walutowych – wartość spreadu liczonego

do średniego kursu NBP z naliczonymi odsetkami ustawowymi ma

pomniejszyć wartość kapitału do spłaty;

- restrukturyzacja kredytu – przeliczenie pozostałego do spłaty kapitału

kredytu po zdefiniowanym w ustawie kursie, ustalanym indywidualnie

dla każdego kredytobiorcy; w wariancie „restrukturyzacji dobrowolnej”

z zastąpieniem stopy bazowej przez WIBOR, a w wariancie „restrukturyzacji

przymusowej” z pozostawieniem stopy LIBOR.

Prawo do umorzenia kredytu w zamian za przeniesienie na bank praw

własności do kredytowanej nieruchomości w razie braku skorzystania

przez kredytobiorcę z wyżej wymienionych rozwiązań restrukturyzacji.


– analiza możliwych skutków dla stabilności finansowej

Analiza wpływu proponowanej ustawy na sytuację banków

• Skala wpływu rozwiązania na wyniki finansowe i wypłacalność banków

jest silnie zależna od decyzji poszczególnych kredytobiorców oraz od

charakterystyki indywidualnych umów kredytowych. Założenia:

• ze zwrotu spreadów skorzystają wszyscy kredytobiorcy;

• restrukturyzacja przymusowa bardziej korzystna niż dobrowolna (LIBOR vs. WIBOR);

• przeniesienie praw własności w zamian za umorzenie kredytu opłacalne, jeżeli LtV>100%;

• restrukturyzacja najkorzystniejsza dla kredytów zaciągniętych w latach 2007-2008.

• W pierwszym kroku wyznaczono charakterystyki przeciętnego walutowego

kredytu mieszkaniowego udzielonego w poszczególnych kwartałach

i harmonogram jego spłat. Następnie na tej podstawie:

• wyznaczono wartość zwrotu spreadów – na podstawie spreadów w 3 bankach

o największych portfelach kredytów walutowych, spready pobierane tylko do 2011 r.;

• wyznaczono wartość umorzenia dla każdego stylizowanego kredytu reprezentatywnego dla

danego kwartału na podstawie kursu KWO (zgodnie z przepisami ustawy);

• suma wartości z dwóch poprzednich punktów stanowi koszt dla sektora bankowego.




31

Szacunkowe bezpośrednie koszty propozycji przy kursie

CHF/PLN z 15 stycznia 2016 r.:

Koszt zwrotu spreadów wraz z odsetkami ustawowymi dla wszystkich

kredytów walutowych

Koszt przeliczenia kapitału wszystkich kredytów po kursie zdefiniowanym

w ustawie (przy założeniu, że z restrukturyzacji skorzystają tylko kredytobiorcy z lat 2007-2008)

9 mld zł

35 mld zł (29 mld zł)

44 mld zł

Koszt

zabezpieczenia

ryzyka

kursowego

?

Spadek przychodów

odsetkowych

wynikający

z zastosowania stawki

LIBOR do „nowo

powstałych” kredytów

złotowych

21 mld zł

Koszty

operacyjne

?

Inne negatywne kanały oddziaływania na zyskowność i odporność

banków

W przypadku nieskorzystania

z restrukturyzacji, kredytobiorca spełniający

określone warunki może żądać umorzenia

kredytu w zamian za przekazanie bankowi

praw do nieruchomości.

Skala strat wynikających z umorzenia

wszystkich kredytów o LtV > 100%

20 mld zł


Szacunki bezpośredniego wpływu na banki – rentowność aktywów (dystrybuanta

rozkładu)


32

Założenia:

• wszyscy kredytobiorcy

korzystają ze zwrotu

spreadów;

• z restrukturyzacji

korzystają:

• wszyscy

kredytobiorcy

(wariant I);

• kredytobiorcy,

którzy zaciągnęli

kredyty w latach

2007-2008

(wariant II).

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

-13 -12 -11 -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3

Udzia

ł w

akty

wach k

rajo

wych b

anków

kom

erc

yjn

ych

ROA (%)

Stan na wrzesień 2015 Wariant I Wariant II


Negatywne sprzężenia zwrotne – spirala makrofinansowa


33

Skutkami spirali makrofinansowej mogą być:

• spadek odporności banków na szoki;

• ograniczenie zdolności banków do kreacji kredytu dla sektora realnego;

• spadek wzrostu gospodarczego;

• wzrost prawdopodobieństwa dodatkowych obciążeń banków przez sieć

bezpieczeństwa finansowego.

Podejście NBP do problemu portfela kredytów walutowych


34

Nie ma dobrego uzasadnienia dla działań przedstawionych w propozycji restrukturyzacji:

• sytuacja finansowa kredytobiorców walutowych lepsza niż złotowych; bufor dochodowy wynikający ze wzrostu płac od czasu zaciągnięcia kredytów;

• obniżki stóp procentowych w Szwajcarii;

• Fundusz Wsparcia Kredytobiorców utworzony przez banki w końcu 2015 r.;

• wysoka jakość portfela kredytów walutowych;

• wysokie wyposażenie banków w kapitał.

Trzy zasady, które powinny być przestrzegane przy projektowaniu działań dotyczących portfela CHF:

• niepowodowanie destabilizacji systemu bankowego i ograniczenia akcji kredytowej;

• niestwarzanie bodźców do pokusy nadużycia (moral hazard) – dotyczy zarówno kredytodawców, jak i kredytobiorców;

• ograniczenie pomocy tylko do kredytobiorców o trudnej sytuacji materialnej, mających problemy ze spłatą kredytu, niezależnie od waluty, w której został on zaciągnięty.

Proponowane rozwiązanie nie jest

zgodne z powyższymi zasadami.

4. Rekomendacje


Rekomendacje


1. Unikanie działań stanowiących zagrożenie dla stabilności

systemu finansowego – odnosi się w szczególności do

proponowanych rozwiązań problemu kredytów walutowych.

2. Zmiana modelu bankowości spółdzielczej i wdrożenie IPS.

3. Kontynuacja restrukturyzacji sektora SKOK.

4. Bufory na wzrost stóp procentowych przy ocenie ryzyka

kredytów długoterminowych o zmiennym oprocentowaniu.

5. Ostrożne kredytowanie nieruchomości komercyjnych.

6. Odpowiednia płynność aktywów funduszy inwestycyjnych

otwartych.

36

www.nbp.pl

raport o stabilności systemu finansowego luty 2016 - nbp.pl · prawo do umorzenia kredytu w zamian...

Documents