raČunarski podrŽani sistemi za crtanje

1

RAČUNARSKI PODRŽANI SISTEMI ZA CRTANJE- AutoCAD

Računarski podržavan sistem crtanja je softverski proizvod

koji omogućava kreiranje i modifikaciju arhitektonskih crteža,mašinskih crteža, inženjerskih crteža, električnih dijagrama, irazličitih drugih tipova crteža, u skladu sa dizajnerskiminteraktivnim ulazom. Ovaj softver takodjer ažurira bazu

podataka pohranjujući rezultirajuće crteže i njihove

modifikacije. Dakle, korištenje sistema za podršku crtanju,je analogno korištenju tekst procesora. Jedina razlika je daje izlaz crtež umjesto štampanog dokumenta. Novidokument se može napraviti vrlo lako modificirajući postojećidokument koji je kreiran sa procesorom teksta, i isto takonovi crtež se može napraviti od postojećeg crteža pomoćuovog softverskog paketa. Prednost korištenja procesorateksta, ili računarskog sistema podrške crtanju se teškomože postići kada se radi kompletno novi dokument.Medjutim, ovi softverski paketi su moćni alati kada se

2


modificiraju postojeći dokumenti odnosno crteži.

Zajedničke funkcije koje obezbjedjuje većina CAD sistema bit

će opisane u nastavku na primjeru AutoCAD softvera.

Specifične komande za svaku funkciju mogu se razlikovati

za svaki specifični sistem, i mi treba da koristimo njihove

help fajlove i korisničke manuale.

POSTAVLJANJE CRTEŽA ( SETUP)

Prva stvar koju treba uraditi kod korištenja AutoCAD

sistema je da se postave faktori kao što su : jedinice

mjerenja, granice crtanja, mreža, i slojevi. Da bi se

generisao crtež tačno i brzo, ovi faktori treba da budu

korektno postavljeni. Mi možemo proizvesti crtež bez mreža

i slojeva, ali čemo izgubiti mnogo vremena to čineči sami, i

modifikacija crteža će biti vrlo teška.

3


Jedinice

AutoCAD za označavanje pozicija tačaka i drugih elemanata

na crtežu koristi Dekartov pravougli koordinatni sistem.

Tačka u ravni je definisana parom koordinata razdvojenih

zarezom (npr. 12,6 predstavlja tačku na rastojanju od 12

jedinica u pozitivnom pravcu Xose i 6 jedinica u pravcu

Yose).

Napomenimo da u AutoCAD-u zarez koristimo za odvajanje

X od Y dijela koordinate dok se tačka upotrebljava kao

oznaka decimalnog mesta. Rastojanje izmedju dvije tačke

se izražava u "AutoCAD jedinicama". To je mjerna jedinica

internog karaktera i može se tretirati kao bilo koja stvarna

mjera. Uobičajeno je da se AutoCAD jedinice tretiraju kao

milimetri stvarnog svijeta, ali ne postoji ogranićenje da to ne

mogu biti centimetri ili metri ili neka druga mjera.

4


U praksi to znači da se sve dužine u AutoCAD-u crtaju u

stvarnoj velićini bez upotrebe bilo kakve razmjere, jer se i

inače konačna razmjera koja će se koristiti odredjuje u

trenutku icrtavanja crteža na papiru. Preciznost crtanja koju

postižemo u AutoCAD-u je apsolutna jer se za opis položaja

svakog elementa koristi i do 14 cifara.

Format i preciznost za jedinice rastojanja i ugao mjerenja se

trebaju izabrati. Formati jedinica rastojanja, naprimjer, su :

naučne, decimalne, frakcione, inženjerske, i arhitektonske.

Formati jedinica ugla su decimalni stepeni,

stepeni/minute/sekunde, gradusi, radiani, i geodezijske

jedinice ( surveyor‟s units).

Naredna slika pokazuje dijalog boks za kontrolu izbora

jedinica, za AUTOCAD Verzija 2011, koji se dobija unosom

komande “unuts” na komandnoj liniji.

5


6


Velićina crteža ( granice)

Kada kreiramo crtež na papiru, predpostavljamo da ćemo

crtati samo unutar granica crteža odnosno papira. Slićno,

kada konstruišemo crtež na monitoru PC-ja sa AutoCAD-

om, trebamo ograničiti crtež na neke granične vrijednosti,

pošto crtež na monitoru će biti i iscrtan na papiru konačne

velićine.

Dakle, trebamo postaviti unaprijed velićinu crteža. Promptna

sekvenca za postavljanje velićine crteža u AutoCAD-u

R2011 je slijedeća :

Command: limits

Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>:

Specify upper right corner <420.0000,297.0000>

7


Faktori koji se obićno razmatraju kada se odredjuju graniceoblasti crtanja su:

* stvarna velićina crteža

* prostor potreban za dimenzije, bilješke , specifikacijumaterijala ( BOM – Bill of material kod mašinskih i elektrocrteža), i drugi neophodni detalji:

* prostor izmedju različitih pogleda tako da crtež ne izgledapretrpan

* prostor za granice crteža i zaglavlje crteža ( title box).

Standardni formati crteža i odgovarajuće granice crteža zarazličite faktore skale ( u mm i inčima ) su dati u narednojtabeli.

8


Metrički sistem

Anglosaksonski sistem

9


Tipovi elemenata u AutoCAD-u

Izrada crteža u AutoCAD-u se najvećim dijelom sastoji od

postavljanja tzv. entiteta - elemenata na odgovarajuća

mjesta na crtežu. Entiteti predstavljaju osnovne geometrijske

forme koje odabiramo i crtamo primjenom odgovarajućih

komandi. Najčešće upotrebljavani entiteti su linije, krugovi,

kružni lukovi, ali pored njih AutoCAD entitetima smatra i

tekst, simboli i linije kotiranja.

Za crtanje novog entiteta neophodno je AutoCAD-u prvo

izdati odgovarajuću komandu, unosom preko tastature na

komandnoj liniji ili izborom iz menija. Nadalje, u skladu sa

tokom funkcije treba unjeti odredjene parametre koji bliže

odredjuju položaj, velićinu i druge karakteristike novog

elementa. Po završenom unosu svih potrebnih vrijednosti

novi element će se pojaviti na ekranu, odnosno u crtežu.

10


Nastavak rada može biti unos neke druge komande i crtanje

novog elementa ili neka od drugih funkcija AutoCAD-a kojom

se već nacrtani i uneseni elementi mogu mijenjati ili koristiti

za dalje konstruisanje crteža. AutoCAD posjeduje više

desetina komandi koje možemo po tipu svrstati u:

• komande za unos novih i izmjene već ucrtanih elemenata,

• upravljanje prikazom crteža na ekranu,

• očitavanje vrijednosti sa crteža,

• pomoć pri tačnom pozicioniranju

• štampanje na ploteru ili štampaču.

Svaki element može biti iscrtan odredjenom bojom i tipom

linije. Boje su izražene numeričkim kodovima od 1 do 255 i

predstavljaju boju kojom će element biti prikazan na ekranu.

Inače osnovna svrha dodeljivanja različitih boja elementima

je u tome da se postigne bolja preglednost crteža na ekranu

i papiru nakon iscrtavanja.

11


SLOJ ( LAYER)

Najveća razlika u koncepciji izrade crtaža u AutoCAD-u u

odnosu na klasičan način crtanja sastoji se u mogućnosti

"raslojavanja" crteža na neograničen broj slojeva - nivoa. Taj

koncept najviše podsjeća na crtanje pojedinih dijelova crteža

na nizu providnih folija koje se medjusobno preklapaju i čine

cjelinu. Svaki od slojeva (Layer-a u terminologiji AutoCAD-a)

se može koristiti za smještaj odredjenog dijela crteža (npr.

posebni slojevi za zidove, otvore, namještaj, kote, instalacije,

opise, itd). To znači da svaki AutoCAD crtež u stvari može

predstavljati cjelokupnu bazu podataka o svim elementima

projekta, pa da se onda po potrebi odredjeni slojevi

prikazuju i mogu štampati ili ostaju sakriveni (nevidljivi) do

momenta kada ponovo želimo da sa njima radimo.

12


Organiziranje crteža u mnogo slojeva je pogodno, naročito

kada je crtež komplikovan. Naprimjer, možemo raditi sa

mnogo jednostavnijim crtežima ako nacrtamo layout

cjevovoda ( piping layout), i tlocrte ( floor plan) cijele zgrade

u posebnim slojevima. Drugim riječima, pojedinačna crtanja,

uključujući i izbor ( picking), za svaki sloj je mnogo lakše

provedivo nego radeći na jednom komplikovanom crtežu koji

sadrži sve entitete koji treba da budu pokazani. Medjutim,

treba da budemo u mogućnosti da referiramo na obadva tipa

crteža u isto vrijeme da dobijemo osjećaj za relativne

lokacije entiteta ( napr. relativna pozicija napr. cijevi i zidova

zgrade). Slojevi dozvoljavaju da ih preklapamo bez da

povećamo kompleksnost crteža, barem u smislu grafičkih

operacija koje izvršavamo. Sloj na kojem trenutno radimo je

aktivni sloj dok su ostali slojevi neaktivni.

13


Isto kao i u slučaju pozadine, grafički elementi koji pripadaju

neaktivnim slojevima su neosjetljivi na grafičke operacije kao

što je izbor ( picking) ili brisanje. Zbog toga, kompleksnost

crteža se pojavljuje da je ista kao i da radimo samo sa

aktivnim slojem.

Funkcija sloja se može efikasno koristiti kod crtanja layouta

svakog sloja kod napr. višeslojne štampane ploče za

montažu elektronskih komponenata. Kod ove aplikacije,

layout svakog sloja se može posebno crtati dok se neki

slojevi koji su u medjuvezi se preklapaju da bi se dobila

informacija o relativnim pozicijama. Funkcija sloja se

takodjer može pogodno koristiti kod generisanja crteža

komponenti iz sklopnog crteža. Ako svaka komponenta se

crta na odvojenom sloju za ukupan layout sklopa, svaki crtež

komponente se može lako generisati , uzimanjem njegovog

sloja i modificirajući ga ili dodavajući neke detalje.

14


Na slici je dijalog boks za kontrolu slojeva kod AUTOCAD 2011.

Dijalog boks za kontrolu slojeva u ACAD 2011

15


Slojevi su primarni organizacioni alat u AutoCAD-u i

koristimo ih da grupiramo informacije po funkcijama, i da

nametnemo korištenje unutar pojedinih slojeva

odgovarajućih tipova linija, boja i drugih standarda.

zidovi

elektrika

namještaj

svi slojevi

Kreiranjem slojeva, možemo udružiti slićne tipove objekata

doznačujući ih u isti sloj. Naprimjer, možemo staviti

konstrukcione linije, tekst, dimenzije i naslovne tekstove na

posebne slojeve. Time možemo kontrolirati:

* da li će objekti u tom sloju biti vidljivi u bilo kojem viewportu

* da li će i kako objekti biti crtani u sloju

16


* koja je boja doznačena objektima u sloju

* koji default tipovi linija su doznačeni svim objektima u

sloju

* da li objekti u sloju mogu biti modificirani ili su zamrznuti za

modifikacije.

Svaki crtež uključuje sloj koji je imenovan 0. Sloj 0 ne može

se pobrisati niti mu promjeniti ime ( rename). On ima

dvostruku namjenu:

– da obezbjedi da svaki crtež uključi bar jedan sloj

– da obezbjedi specijalan sloj koji je u vezi sa kontrolom

boja u blokovima

Preporučuje se kreirati crtež koji će imati nekoliko slojeva

od kojih je crtež organizovan, radije nego da se čitav crtež

kreira samo na sloju 0.

17


Kontrola vidljivosti objekata u sloju

Korisnik može učiniti slojeve crteža nevidljivim time što će

ih isključiti ili time što će ih zalediti ( freezing). Isključenje ili

zaledjivanje slojeva je korisno kada nam je potreban čisti i

neometan pogled kada radimo na detalju u nekom

specifičnom sloju, ili više njih, ili ako ne želimo da crtamo

napr. referentne linije. Da li ćemo izabrati da zaledimo

slojeve ili da ih isključimo, zavisi od toga kako radimo na

crtežu, kao i od njegove velićine:

On/Off: Objekti na slojevima koji su isključeni tj OFF su

nevidljivi, ali oni još uvjek sakrivaju objekte ako koristimo

HIDE komandu. Kada preključimo slojeve ON/OFF , crtež

se neće regenerisati.

Freeze/Thaw : Objekti na zamrznutim slojevima su

nevidljivi i ne kriju druge objekte. Odledjivanje ( thaw)

jednog ili više slojeva će prouzrokovati regeneraciju crteža

18


Doznačavanje default boje i tipa linije sloju

Svaki sloj ima pridružene osobine kao što su boja i tip

linije koje će poprimiti svi objekti na tom sloju. Naprimjer,

ako je kontrola boje na toolbaru osobina postavljena na

BYLAYER, boja novih objekata je odredjena sa bojom

koja je setovana za sloj u Menadjeru osobina slojeva (

Layer Propreties Manager - LPM).

Ako setujemo specifičnu boju u kontroli boje, ta boja se

koristi za sve nove objekte, nadjašujući ( override) default

boju za tekuči sloj. To isto vrijedi i za tip linije (linetype),

težinu linije (lineweight) kao i kontrole za stil crteža u

toolbaru osobina.

Zbog toga BYBLOCK setovanje treba biti korišteno samo

kod kreiranja blokova.

19


Kontrola da li objekti u sloju mogu biti modificirani

Kada je sloj zaključan ( locked), tada se niti jedan od

objekata u tom sloju ne može modificirati sve dok se sloj ne

otključa ( unlock). Zaključavanje slojeva smanjuje mogućnost

od slučajnog modifikovanja objekata. Korisnik još uvjek može

primjeniti „‟snap‟‟ sa objektima na zaključanom sloju i izvršiti i

druge operacije koje ne modificiraju ove objekte.

Kreiranje i imenovanje slojeva

Korisnik može kreirati i imenovati sloj za svaku

konceptualnu grupu( napr. zidove ili dimenzije), i doznačiti

zajedničke osobine ovim slojevima. Grupiranjem objekata u

slojeve, možemo kontrolirati njihove displeje i praviti izmjene

brzo i efikasno.

20


Broj slojeva koje možemo kreirati u crtežu, kao i broj

objekata po sloju je praktično neograničen. Slojevi su obićno

vezani za svako konceptualno grupiranje. Slojevi mogu imati

alfanumerička imena do 256 karaktera. U mnogim

slučajevima, imena slojeva koje izabiremo, su odredjena

standardima kompanije, ili industrije iz oblasti kojoj pripadaju

crteži i dokumentacija.

Menadjer osobina slojeva ( LPM), sortira slojeve alfabetski

po imenu. Ukoliko dosljedno koristimo neku specifičnu

šemu kreiranja slojeva, možemo kreirati template crtež sa

slojevima, tipovima linija, i boja, unaprijed doznačenim i

onda ga koristiti za kreiranje novog crteža.

21


Kopiranje slojeva sa drugih crteža

Korisnik može koristiti DesignCentar da kopira slojeve sa

jednog crteža na drugi prevlačenjem ( dragging). Naprimjer,

možemo imati crtež koji sadrži standardne slojeve koji su

potrebni za projekat. Možemo kreirati novi crtež, i koristiti

DesignCenter da prevućemo prethodne definirane slojeve

na novi crtež, što nam štedi vrijeme i osigurava

konzistentnost medju crtežima. Slojeve možemo kopirati i

na taj način da dvostruko kliknemo na sloj da ga

selektiramo ili da izabiremo komandu „‟Insert‟‟ sa pop-up

menija.

22


Selekcija sloja na kojem ćemo crtati

Kako mi crtamo, novo kreirani objekti se postavljaju na

tekući sloj. Tekući sloj može biti default sloj 0, ili sloj kojeg

smo kreirali i dali mu ime. Mi preključujemo sa jednog sloja

na drugi na taj način što ćemo učiniti neki drugi sloj tekučim

( current), svi naredni objekti koje kreiramo bit će pridruženi

sa novim tekučim slojem kojeg smo izabrali i koristili

njegovu boju, tip linije i druge osobine. Mi ne možemo

napraviti sloj tekučim ako je zamrznut ( frozen), ili ako je

tkz. xref-zavisni sloj.

Otklanjanje slojeva

Možemo otkloniti nekorištene slojeve sa crteža, sa PURGE

ili sa brisanjem ( delete) sloja iz LPM. Možemo pobrisati

samo nereferencirane slojeve. Referencirani slojevi

uključuju sloj 0 i DEFPOINTS, zatim slojeve koji sadrže

23


objekte( uključujući objekte u definicijama blokova) , tekući

sloj i x-ref zavisne slojeve.

Pošto je sve u crtežu udruženo sa slojem, vrlo je

vjerovatno da će trebati u toku kreiranja crteža, promjeniti

ono što je postavljeno na sloj ili kako gledamo na slojeve u

kombinacijama. Korisnik može :

–doznačavati objekte sa jednog sloja na drugi

–promjeniti ime sloja

–promjeniti default boju, tip linije, ili druge osobine sloja.

Doznačavanje objekta na različit sloj je korisno ako smo

napr. kreirali objekat na pogrešnom sloju, ili odlučimo da

promjenimo organizaciju slojeva. Izuzev u slučajevima kada

smo eksplicitno doznačili boju, tip linije, ili druge osobine

nekom objektu, objekat kojeg doznačimo u neki drugi sloj

će poprimiti osobine tog sloja.

24


Možemo promjeniti osobine sloja u LPM kao i u kontroli

sloja na toolbaru slojeva. Treba kliknuti na ikone da se

promjene setinzi. Medjutim imena slojeva i boje se mogu

promjeniti samo u LPM ali ne i u kontroli sloja.

Filtriranje imena slojeva

Filter slojeva ograničava displej imena slojeva u LPM kao

i u kontroli sloja, na Layers toolbaru. Kod velikih crteža

možemo koristiti filtere slojeva da prikažemo samo slojeve

sa kojima treba da radimo.

Postoje dva tipa filtera slojeva:

* Filter osobina slojeva ( layer property filters): uključuje

slojeve koji imaju zajednička imena ili druge osobine.

Naprimjer, možemo definirati filter koji uključuje sve slojeve

koji su crveni i čija imena uključuju string ‟‟mech‟‟.

25


Filter grupe slojeva( layer group filters): uključuje

slojeve koji se stavljaju u filter kada ih mi definiramo, bez

obzira na njihova imena ili osobine.

Pogled drveta u LPM prikazuje default filtere slojeva i sve

filtere sa imenima koje smo kreirali i pohranili u tekuči crtež.

Ikona pored filtera sloja indicira tip filtera. Prikazana su tri

default filtera:

• All - prikazuje sve slojeve u tekučem crtežu

• All used - prikazuje sve slojeve na kojima su objekti u

tekućem crtežu nacrtani

•Xref - ako su xrefs priključeni na crtež, prikazaće sve

slojeve koji su referencirani od strane drugih crteža.

Jedanput kada smo dali ime i definirali filter slojeva,

možemo izabrati u pogledu stabla, da ih prikažemo i u

pogledu listova.

26


MREŽA I SNAPOVANJE ( GRID & SNAP)

Bila je standardna praksa kod ručnog crtanja da se koristi

crtanje neke vrste mreže od linija koristeći T linijar na

crtačoj tabli ( tkz. Rašpa), prije nego što se počne crtati sam

nacrt, tako da granične linije crteža mogu da se lagano

crtaju preko ove mreže. Linije mreže ( grid lines), koje

obezjedjuje računarski sistem za podršku crtanju, ima istu

namjenu kao konstrukcione linije kod ručnog crtanja. To jest,

horizontalne i vertikalne linije se crtaju na nekom

standardnom intervalu rastojanja, koji zavisi od željene

rezolucije, i linije koje čine crtež se crtaju preko ovih linija

mreže. Primjetimo da se kod nekih CAD softvera crtaju

samo tačke čvorišta ove mreže a ne i puna mreža. Da bi se

nacrtala prava linija na vrhu linije mreže, moramo

specificirati lokaciju dvije krajnje tačke

27


Da bi to uradili, možemo obezbjedjti njene koordinate

koristeči tatstaturu ili pritisnuti dugme miša kada je kurzor na

željenoj poziciji na crtežu. Podsjetimo sa da kurzor prati

kretanje miša kada je miš u modu lociranja. Lokacija tačke

koja je specificirana na ovaj drugi način možda i ne bude

egzaktna, zbog nestabilnog kretanja ljudske ruke ili

nepreciznosti mehanizma miša. Da bi se izbjegao ovaj

problem, možemo postaviti kurzor da se priljepi ( snap) na

najbližu tačku presjeka linija mreže. Vrijednosti koordinata

vraćenih kada pritisnemo taster miša su one koje ima tačka

presjeka na mreži. Prema tome, granice tačnosti koordinata

tačke su odredjene sa rezolucijom mreže koja je nacrtana na

ekranu, koja se može podesiti od strane korisnika. Ova

karakteristika se naziva uljepljenje ( snapping). Komanda za

snap akciju je “snap” a za mrežu “grid” i o njima ćemo

govoriti više u nastavku teksta.

28


Pored mogućnosti da ograničimo korak pomjeranja kursora

funkcijom ”snap”, AutoCAD nam omogućava da izborom polja

uz parametar Ortho iz Modes zone (statusne linije), crtanje

novih elemenata vežemo samo za ortogonalne pravce.

Primjenom ovih funkcija obezbedjujemo maksimalnu efikasnost

pri crtanju, jer odredjivanje velićine i položaja novih elemenata

možemo vršiti jednostavnom upotrebom miša, a da pri tome ne

odstupimo od jednog od najvažnijih principa kada je AutoCAD u

pitanju - apsolutne preciznosti.

Polja “snap”, “grid” i “ortho” mogu biti prikazana kao svijetla -

neaktivna funkcija ili tamna - funkcija u upotrebi. Režim

aktivno/neaktivno mjenjamo odabirom odgovarajućeg polja

klikom na lijevi taster miša. Osim ovog načina za aktiviranje

pomoćnih funkcija, na raspolaganju su i tasteri sa vrha tastature

i to: F7 kojim kontrolišemo vidljivost grid-a, F9 aktivnost snap-a

i F8 za ortogonalno crtanje.

29


OSNOVNE FUNKCIJE CRTANJA

Prava linija

Linije pretstavljaju jedan od osnovnih elemenata koji

sačinjavaju većinu crteža. Većina komandi vezanih za

crtanje novih elemenata crteža nalazi se u okviru Draw

menija. Prema tome, da bismo nacrtali liniju potrebno je da

prvo pokrenemo komandu “line “ i zatim da slijedimo

proceduru koju nam na komandnoj liniji zahtjeva AutoCAD.

Na početku se od korisnika oćekuje da odredi položaj

početne tačke (unosom koordinate preko tastature ili što je

mnogo lakše, pokazivanjem mišem), a zatim i krajnju tačku

linije. U toku ovog procesa AutoCAD stalno proračunava

moguće oblike buduče linije što korisnik vidi kao elastičnu nit

koja prati pomjeranje kursora. Ta osobina se u AutoCAD-u

naziva Dragging.

30


Često je potrebno nacrtati više segmenata linije koje se

nadovezuju jedan na drugi. Pri tome je potrebno unositi

samo položaj novih krajnjih tačaka i pojaviti će se niz linija

koje se precizno nadovezuju.

Komandu završavamo pritiskom na taster Enter ili desni

taster miša. Ponavljanje postupka, tj. crtanje novog

segmenta linije možemo najlakše ostvariti ponovnim

pritiskom na desni taster miša. To je jedna od standardnih

osobina AutoCAD-a koja nam omogućava da u momentu

kada na komandnoj liniji imamo ispisanu poruku Command:

automatski pokrenemo istu funkciju.

Pri crtanju linija su nam na raspolaganju slijedeće opcije:

Undo - ukoliko se pri crtanju niza linija napravi pogrešan

korak, odnosno nacrta segment pogrešnog pravca ili dužine,

AutoCAD nudi mogućnost brze i jednostavne ispravke

pomoću opcije “undo”, unošenjem na tastaturi komande “u”.

31


Close - pri crtanju niza linija koje treba da formiraju poligon

(npr. trougao, pravougaonik itd.) od velike pomoći može biti

opcija “close”. Unosom slova "c" (od close) i pritiskom na

Enter će za AutoCAD značiti komandu da nacrta posljednji

segment poligona i to tako da se njegova krajnja i početna

tačka prvog segmenta precizno poklope.

Continue - opcija “continue” nam omogućava da nastavimo

crtanje novih segmenata linije, tačno od mjesta gde smo

završili prethodni. Obzirom da se radi o opciji, prvo je

neophodno pokrenuti osnovnu komandu tj. “line”, a zatim na

prompt “From point” samo pritisnuti Enter ili desni taster

miša. AutoCAD će automatski započeti crtanje novog

segmenta linije od tačke u kojoj je bio završen prethodni.

Ray - Komanda Ray ( zraka) služi za kreiranje elemenata

sličnih liniji osim po sledečoj osobini: imaju definisan

početak ali im je drugi kraj u beskonačnosti.

32


Komada Circle nudi šest načina za crtanje kružnice.

Center, Radius

Opcija Center, Radius od korisnika prvo zahtjeva unos tačke

budućeg centra kružnice, a zatim velićine poluprečnika.

Obadvije vrijednosti se mogu odrediti numerički - preko

tastature (unosom koordinate za centar - npr 1200,3000 i

radiusa - npr. 1200) ili interaktivno (uz pomoć miša) pri čemu

se automatski aktivira "dragging" režim, odnosno iscrtavanje

mogućih veličina kružnice prije nego se izabere konačni

poluprečnik.

Ovaj način crtanja kružnice je standardni (default) u slučaju

da se komanda Circle pokreće preko tastature.

Center, Diametar

Ova opcija je u svemu slićna prethodnoj, osim što se kao

drugi parametar koristi prečnik kruga (Diametar).

33


2 Points

Ova opcija služi za crtanje kružnice čiji su položaj i velićina

odredjeni tačkama koje se nalaze na njenom prečniku. Po

unosu prve tačke AutoCAD će nam pružiti pomoć u vidu

interaktivnog iscrtavanja kružnice, do momenta odredjivanja

njenog konačnog položaja.

3 Points

Opcija za crtanje kružnice koja leži na tri poznate tačke

može biti od koristi u slučaju crtanja kružnice koja opisuje

trougao ili neki drugi pravilan poligon. Po izboru ove opcije je

potrebno samo locirati željene tačke i kružnica će se pojaviti

na predvi|enom mestu.

Tan, Tan, radius (2 tangente i radijus)

Primjenom ove opcije moguće je nacrtati kružnicu čiji su

položaj i velićina odredjeni sa dvije linije (ili krive) na kojima

34


buduča kružnica treba da ima tangentu i velićinu

poluprečnika.

Tok komande zahtjeva da se kursorom prvo odrede elementi

koji će biti korišteni za tangente, a zatim da se unese ili

pokaže veličina poluprečnika kružnice.

Tan, Tan, Tan (3 tangente)

Postoji mogućnost da se primjenom opcije za crtanje

kružnice koja leži na tri poznate tačke, može nacrtati

kružnica koja opisuje neki pravilan poligon. Opcija Tan, Tan,

Tan, odnosno crtanje kružnice koju definišu tri tangencijalna

elementa, nudi efektan način da se nacrta upisana kružnica.

Donut - Komanda “donut” služi za crtanje kružnice ili

kružnog prstena, ali tako da su ispunjeni trenutno

korištenom bojom elementa.

35


Arc - Komanda “arc” nudi ukupno deset različitih načina za

crtanje kružnog luka.

3 Points - Crtanje kružnog luka pomoću opcije "3 Points" je

veoma slično postupku crtanja kružnice primjenom

istoimene funkcije. Potrebno je prvo odrediti položaje

početne, a zatim i tačke kroz koju treba da prolazi kružni luk,

a AutoCAD će nam dodatno pomoći u vidu iscrtavanja

elastičnog luka sve do trenutka dok se ne unese i njegova

krajnja tačka.

Start, Center, End - Primjenom ove opcije se položaj i

veličina kružnog luka odredjuju preko poznate početne tačke

u kojoj se nalazi centar kružnog luka i tačke u kojoj se on

završava. Ovaj način je posebno pogodan za situacije u

kojima već imamo poznate položaje potrebnih tačaka (

slučaj kod crtanja luka koji na arhitektonskim crtežima

pretstavlja pravac otvaranja vrata).

36


Start, Center, Angle

Obzirom da se pri crtanju kružnog luka poštuje pravilo koje

nalaže da je oćekivani pravac u kome se crtanje vrši s desna

na lijevo, odnosno obrnuto od pravca kazaljke na satu,

primjenom prethodne opcije bilo bi nemoguće nacrtati kružni

luk u slučaju da se vrata otvaraju na desnu stranu. Zato je

na raspolaganju druga opcija koja za ulazne parametre

koristi početnu tačku, tačku centra i ugao kružnog isječka

koji zatvara željeni kružni luk.

Start, Center, Length

Ova opcija kao ulazne parametre koristi početnu tačku,

položaj centra i dužinu tetive koju zaklapa kružni odsječak

željenog luka.

37


Start, End, Angle

Parametri potrebni za crtanje luka primjenom ove opcije su

osim položaja početne i krajnje tačke i velićina ugla kojeg

zatvara kružni isječak.

Na ovaj način možemo efikasno nacrtati npr. arkade izmedju

stubova. Prvo odredimo položaje početne i krajnje tačke

budučeg luka (na vrhu stubova), a zatim preko tastature

unesemo ugao od 180 stepeni i na taj način definišemo

polukrug.

Start, End, Direction - Ova opcija se takodjer može

primjeniti na prethodni primjer, stim što se umjesto ugla ovde

oćekuje unos pravca tangente na luk.

Start, End, Radius - Ako su nam od parametara na

raspolaganju položaj početne i krajnje tačke luka kao i

poluprečnik kružnice čiji je on segment, možemo koristiti

ovu opciju.

38


Preostale opcije su :

Center, Start, End ( crtanje luka za otvaranje vrata),

Center, Start, Angle ( luk za otvaranje vrata na desno)

Center, Start, Length ( kao i prethodna sa drugačijim

redoslijedom unosa parametara )

Continue - Ova opcija nudi mogućnost da se novi kružni

luk nacrta tako da se automatski nadovezuje na prethodno

nacrtani element (liniju ili kružni luk), stim da se u dodirnoj

tački zadrži isti pravac tangente. Na taj način postižemo

preciznost u povezivanju medjusobno bliskih elemenata

crteža.

39


Komande za izmjenu elemenata crteža

Pored komandi koji omogućavaju unos novih elemenata na

crtež, AutoCAD nudi i funkcije čija je namjena da se već

nacrtani elementi izmjene. To ne mora biti uvjek prosto

prilagodjavanje novim potrebama već je često cilj da se

tranformacijama postojećih elemenata stvaraju novi i na taj

način ubrza proces izrade crteža u cjelini. Tako se

zahvaljujući mogučnostima kao što su kopiranje ili ogledanje

lako mogu kreirati čitavi novi dijelovi crteža nastali na bazi

samo jednom nacrtanih elemenata a zahvaljujući funkcijama

za rotiranje, skraćivanje ili razvlačenje. Na taj način moguće

je doći do novih elemenata čak i ako se oni u nekim

detaljima razlikuju. Mnoge od ovih komandi kao prvi korak u

svom izvršavanju zahtjevaju odabir elemenata nad kojim

će imati dejstvo, što se ostvaruje lijevim klikom miša na

entitet ili komandom “select”.

40


Erase- Komanda “erase” služi za uklanjanje elemenata sa

crteža odnosno njihovo brisanje. Po izboru komande

potrebno je odabrati jedan ili više elementa koje želimo

obrisati (AutoCAD če ih prikazati isprekidanom linijom), a

zatim se pritiskom na desni taster vrši njihovo konačno

uklanjanje.

Move - Komanda “move” pruža mogućnost da se jedan ili

više elemenata crteža istovremeno pomjeri na drugo mjesto

bez promjene njihove orijentacije i velićine.

Copy - “copy” komanda omogućava kopiranje elemenata.

Način na koji AutoCAD kopira elemente veoma lići na

operaciju – pomeranje, stim što se ovdje odabrani elementi

pojavljuju na novom položaju, a pri tome njihov osnovni oblik

ostaje nepromenjen.

41


Multiple - Primjenom opcije “multiple” možemo kreirati više

kopija istog elementa u okviru jednog ciklusa komande

Copy.

Mirror - Komanda “mirror” nam omogućava da generišemo

novi objekat kao sliku u ogledalu u odnosu na postojeći.

Za to je potrebno prvo selektirati elemente koje želimo da

preslikavamo a po potvrdi izbora odrediti pravac simetrale

unosom koordinate njene početne i krajnje tačke.

Rotate - Komanda “rotate” omogućava rotiranje izabranih

elemenata oko bazne tačke. Poslije unosa komande i

završenog izbora elemenata potrebno je odrediti tačku koja

će pretstavljati centar rotacije. Ugao se može pokazati

mišem ili unjeti numerički preko tastature.

Reference- Ova opcija prethodne komande nam

omogućava da nepoznati ugao rotacije unesemo

pokazivanjem sa položajem miša na ekranu.

42


Strech - Ova komanda omogućava pomjeranje odabranih

elemenata crteža na takav način da oni ostanu fizički

medjusobno povezani. Za razliku od drugih komandi ovde je

izbor elemenata neophodno izvršiti kriterijumom “crossing” tj.

obuhvatanjem polja sa desna na lijevo.

Extend - Pomoću komande “extend” vršimo produživanje

linija ili lukova tako da dodirnu neki od drugih nacrtanih

elemenata.

Trim - Komanda “trim” ima suprotno dejstvo od prethodne -

služi za skračivanje linija pri ćemu se kao granice koriste

drugi nacrtani elementi. Način upotrebe je isti kao kod

komande “extend”, tj. prvo je potrebno izvršiti odabir

elemenata koji će pretstavljati granice a po potvrdi tog izbora

možemo pokazivati dijelove linija za koje smatramo da

predstavljaju višak .

43


Break - Komanda „break” služi za brisanje jednog dijela

linije, kružnog luka ili kružnice. Za razliku od komande

“erase” koja briše element u cjelini, komanda “break”

omogućava da se preko položaja dvije tačke na elementu

odredi dio koji treba obrisati.

Offset - Komanda “offset” omogućava generisanje novih

elemenata koji se nalaze na željenom rastojanju i pri tome

su paralelni u odnosu na original. Po pokretanju komande

“offset” potrebno je unjeti numeričku vrijednost za rastojanje

a potom odabrati element koji želimo da se preslika.

Scale- Komandom “scale” možemo mjenjati velićinu već

unjetog elementa. Po pokretanju komande i izboru elementa

čiju velićinu želimo izmjeniti, AutoCAD oćekuje unos

osnovne tačke (koja ne mjenja položaj), a zatim i unos

faktora razmjere. Ako nismo u stanju da precizno odredimo

velićinu faktora skale možemo koristiti opciju “reference”.

44


Array- Komanda “array” omogućava kreiranje većeg broja

kopija izabranog dijela crteža, pri čemu se kopije

istovremeno rasporedjuju u redove i kolone ili u krug oko

zadatog centra. Ova funkcija je naročito pogodna u

situacijama kao što su npr. rasporedjivanje stolica u

bioskopskoj sali ili oko kružnog stola. Opcije ove komande

su “rectangular” i “polar”.

Lengthen - Komandom “lengthen” možemo promjeniti

dužinu pojedinih elemenata. To se prvenstveno odnosi na

linije, kružne lukove i sl. dok za zatvorene objekte kao što su

kružnica ili elipsa komanda nema nikakvo dejstvo. Za

preciznije odredjivanje nove dužine objekata na

raspolaganju su sledeće opcije: delta, percent, total,

dynamic.

45


Fillet - Primjenom komande “fillet” možemo povezati dva

elementa (npr. linije, lukove itd.) na taj način da se kao

element koji ih povezije iscrta kružni luk zadatog

poluprečnika. Ovo je zgodan način da npr. zaoblimo ivice

nekog nacrtanog elementa. Za bolju kontrolu ove komande

na raspolaganju su opcije: radius, trim ,polyline i multiple.

Chamfer - Namjena komande “chamfer” je slična prethodnoj

s tim što se ovdje umjesto kružnog luka za spajanje

elemenata koristi kratak linijski segment. Pri tome možemo

koristiti opcije: distance, angle, trim, method i multiple.

46


Undo - Osnovna namjena komande Undo je da poništi

posljednji korak koji smo napravili u toku izrade crteža i vrati

mu prethodni izgled. Možemo je izvršiti jednostavnim

pritiskom na taster ”u” na tastaturi ili izborom odgovarajuće

ikone iz Standardnog Toolbar-a.

Višestrukim ponavljanjem komande “undo” se možemo

vratiti onoliko koraka unazad koliko to želimo ali je ponekad

u te svrhe lakše upotrebiti neke od njenih opcija. Za njihovo

aktiviranje neophodno je prvo pokrenuti komandu “undo” i to

kucajući njen puni naziv na tastaturi (nije dovoljno samo

unjeti njen skraćeni oblik – “u” jer će to značiti samo

poništavanje zadnjeg koraka.

Komanda “undo” ima slijedeće opcije :

auto, control, begin, end,mark, back

Redo – vraća prethodno poništeni korak sa “undo”.

raČunarski podrŽani sistemi za crtanje

Documents