rebolusyonaryo a dyaryo ti umili iti amianan … · kasta met a silulukat kami iti aniaman a...

LIN AON

DANGADANG Mayo-Hunyo 2004 * Tawen 18 Blg. 4 * P5.00 * Ipása.no Mabása

REBOLUSYONARYO A DYARYO TI UMILI ITI AMIANAN-LAUD A LUZON

Resulta ti eleksyon: ad-adda a krisis iti politika ken ekonomya

Nalpas manen ti maysa a reaksyonaryo nga eleksyon. Ket adda kadi

nagbaliwan ti marigrigat a biag tayo nga umili? Mano laeng a lawas kalpasan ti eleksyon ket namindua a ngim-mato ti presyo ti gasolina. Syempre, simmaruno met a ngimmato ti plete

ken amin a magatang ken paggastu-san kas iti makan, agas, eskuela, pes-

tisidyo ken abono, kuryente, kdpy. Day-toy ket pammaneknek a ti eleksyon ket saan a maka baliw no di ket mangpakaro laeng iti sigud a bulok a sistema. Dagiti naipuesto iti poder ket isu latta a dagiti

managgundaway ken manangidadanes a komprador burgesya ken apo’t daga nga

aso-aso ti imperyalista nga US.

Edukasyon: Nguminngina ngem kumarkaro ti kinabulok na 5

Pangtao a Karbengan, Ilaban 9

Pannirigan

Damag ken Adal

Pidbak Manuel

Seksyon Kultural

17

14

12 19

20

nastiya (atiddog a panagturay ti pareho a pamilya wenno angkan), ken warlord (mangus-usar iti rang-gas ti pribado nga armado a puersa kas iti goons tapno makapagtalinaed iti poder). Ditoy rehiyon tayo nga Ilocos-Cordillera, dagiti kalatakan nga ehemplo ti

trapo ken warlord a dinastiya ket ti pamilya nga Orte-ga iti La Union (agturturay manipud pay panawen ti Espanyol), pamilya a Marcos iti Ilocos Norte, pamil-ya a Singson iti Ilocos Sur, pamilya a Dominguez iti

Mountain Province, pamilya a Valera iti Abra, pamilya a Luna iti Lagayan, Abra, ken

pamilya a Bulut iti Apayao.Kasta met laeng

iti dadduma a rehi-yon ti pagilian. Iti

met nasyonal a tu-kad, kaaduan kadagi-ti agdama a dinastiya

ket kaputotan dagiti 50 kadakkelan nga apo’t daga a

nagrugi nga agturay idi pay panawen ti Espanyol kas kadagiti pamilya a Roxas, Osmeña, Garcia, Cojuang-co, Romualdez, Arroyo, Quezon, Soriano, Ayala, Zo-bel, Elizalde, Araneta, ken Ortigas.

Napaneknekan tayo nga uray dagiti kriminal a nakabasol kadagiti umili ket palpalubosan ti gobyer-no a tumaray, mangabak, ken agturay. Maibilang di-toy dagiti nangabak a warlord as kas kenni Belac a gobernador iti Kalinga, Tomas Dumpit a konggres-man iti 2nd district ti La Union, Mailed Molina kas agtultuloy a mayor iti Bucloc, Abra, Cecille Luna a mayor manen iti Lagayan, Abra, Fr. Nardo Cayat, mayor ti Buguias a nag-reyp iti maysa a babai, kdpy.

Nakadakdakkel ti ginastos dagiti politiko. Ti may-sa a patalastas iti telebisyon a maipabuya iti sumag-mamano laeng a segundo ket agbalor iti P200,000 – umanay koma a mangsuporta iti amin a kasapulan ti maysa a pamilya iti nasurok maysa a tawen! Ni laeng Gloria Macapagal-Arroyo ket nakagastos iti nasurok P5 bilyon, labes iti inkeddeng ti linteg. Ti dakes na, kadakkelan no saan nga amin daytoy ket naggapu iti mismo a pondo ti gobyerno, saan nga iti bukod na a bulsa! Tinakawan na la ngaruden ti umili, inusar na pay ti kuarta a mangallilaw kadagiti mismo nga umili.

Ania dagiti napaneknekan iti kalepleppas nga eleksyon?

Nasaksian tayo a nakarugrugit ti burges-reaksyonaryo nga eleksyon – pinnardaya dagiti kandidato, pam-mutbuteng babaen iti goons, karkari a panglukluko iti tao. Nasaknap ti pan-agsaur – panaggatang iti butos, pasuksok iti Comelec, panangitaray kadagiti ballot boxes, dagdag-bawas iti panagbilang iti butos.

Napaneknekan tayo a nadara ti eleksyon dagiti kabusor. Nakapalpalalo ti gagar dagiti reaksyonaryo a politiko a makatugaw iti turay, ket umanayen day-toy a batayan tapno pumatay da. Aga-rup 140 a tattao ti natay. Apagkatlo (a) wenno 43 kadagitoy ket tao dagiti progresibo a partido, aglalo ti ti Bayan Muna, a pinatay ti pasista a militar ken goons da-giti napeklan a reaksyonaryo a politiko iti gagar da a malappedan a makaala iti puesto dagiti progresibo a puersa. Malaksid pay ditoy, adu dagiti nadumaduma a wagas ti pammadakes, pammutbuteng, pananglipit, ken panagranggas a nausar laban kadakuada.

Napaneknekan tayo manen a ti eleksyon ket ay-ayam dagiti trapo wenno tradisyonal a politiko, di-

DANGADANGTi DANGADANG ket rebolusyonaryo a dyaryo ti umili iti Amianan-Laud a Luzon. Kas dyaryo ti umili, ditoy a maipablaak dagiti kinapudno a laplappedan ken kalkaluban dagiti agturturay a dasig. Ditoy a maammuan tayo dagiti damag ken impormasyon a saan a rumrummuar kadagiti dyaryo, radyo, ken pagiwarnak a kontrol dagiti managgundaway ken manangidadanes a dasig.

Ti DANGADANG ket rummuar kada dua a bulan iti tarabay ti Partido Komunista ti Pilipinas. Tapno naan-anay nga agserbi daytoy kas boses ti umili, dawaten mi nga ipatulod yo dagiti damdamag, komentaryo, kanta, iskit, daniw, drowing, ken dadduma pay a kayat yo a maipablaak. Kasta met a silulukat kami iti aniaman a dillaw, obserbasyon, ken singasing.

Pagtitinnulongan tayo a padur-asen ti DANGADANG. Ti lima a piso a presyo ti dyaryo tayo ket bassit a boluntaryo a donasyon tapno masuportaan ti agtultuloy a panagruar na.

dangadang

panid 2 Mayo-Hunyo 2004

DAGITI NANGABAK ITI SENADO

1. Mar Roxas 2. Ramon Revilla, Jr. 3. Aquilino Pimentel 4. Jamby Madrigal

5. Pilar Juliana “Pia” Cayetano 6. Richard Gordon 7. Mirriam Defensor-Santiago* 8. Alfredo Lim* 9. Juan Ponce Enrile*10. Jose “Jinggoy” Estrada*11. Manuel Lapid12. Rodolfo Biazon* Dagiti addaan asterisk (*) ket dagiti kapepeklan a reaksyonaryo

Ania dagiti positibo a nagun-od ti umiliIti bangir amin dagitoy a kinabulok, adda met da-

giti nagun-od a balligi ti tignayan ti umili a nakilaok iti eleksyon. Nakaipuesto dagiti progresibo a partido iti innem a konggresista para iti party list – da Sa-tur Ocampo, Teddy Casio ken Joel Virador para iti Bayan Muna, Crispin Beltran ken Rafael Mariano para iti AnakPawis, ken Lisa Maza para iti Gabriela. Ad-adu koma pay ti naala a puesto ngem nasaknap ken nairteng a panangliplipit kadagiti kameng, pam-madakes iti nagan, ken panangsaur iti bilang dagiti butos. Isu a saan a nakaala iti puesto ti dadduma pay a progresibo a partido kas iti Migrante (para kadagiti OCW), Anak ng Bayan (kabataan), ken Suara Bangsa Moro (umili a Moro).

Maysa pay a dakkel a balligi ti umili ket ti panang-lapped a mangabak dagiti napeklan a reaksyonaryo a kandidato. Mabilang ditoy da Roger Luna a timmaray para gobernador iti Abra, Efren Rafanan a kandidato para gobernador iti Ilocos Sur, David Dao-as a kan-didato para konggresman iti Mountain Province, Ber-nardo Vergara para mayor iti Baguio City, Jocel Baac para mayor iti Tabuk, ken Brig. Gen. Renato Paredes para konggresman iti Ifugao. Kasta met dagiti aso-aso ti Lepanto a da Benjamin Maggay ken George Sanchez a para mayor iti Cervantes ken Ma-terno Luspian a para mayor iti Mankayan.

Ti met rebolusyonaryo a tignayan ket naaddaan iti gundaway a maki-alyado kadagiti sumagmamano a politiko a silulukat ken nangi-kari a tumulong kadagiti umili ken iti rebolusyon. Dagitoy a pan-naki-alyado ket nagbunga iti nadu-maduma a proyekto a pangk-abiagan para iti umili.

Babaen iti pannakilaok dagiti progresibo a puersa iti eleksyon, nakapagpalawa met dagiti organisasyon masa, naipasaknap ti linya ti baro a politi-ka, nakabukel kada-giti alyansa, ken nakaipangabak iti sumagmamano a progresibo a politiko

iti nadumaduma a tukad. Dagiti progresibo a party list ket nagpokus kadagiti nadumaduma nga isyu ti umili. Inkampanya da ti pudpudno a reporma iti daga, panangipangato iti sueldo dagiti mangmangged, pa-nangsupyat iti militarisasyon ken abuso kadagiti pang-tao a karbengan, panangilaban kadagiti karbengan dagiti umili a Moro kas nailian a minorya, karbengan

dagiti babbai ken ubbing, proteksyon dagiti karbe-ngan ti OCW, kdpy. Adda met dagiti progresibo a kandidato a sinuportaan wenno kinaalyado ti umili para iti maka-umili a plataporma ken pro-

grama.

Kasano ti panangsango ti umili kadagiti nangabak

Adda dagiti kandidato a nakaalyado ken nakitinnulong kadagiti progresibo a

partido idi tiempo ti eleksyon. Adda mano kadagitoy a nangabak, isu a dakkel ti utang da iti Bayan Muna ken dagiti umili a nan-

gibutos kadakuada.Amin dagiti nangabak ket rumbeng

a dagdagen ti umili tapno takderan ken ipatungpal da dagiti inkarkari da. Da-giti alyado ket rumbeng a mapadur-as

pay ti relasyon kadakuada tapno main-gato ti tukad ti politika ken panagtitin-nulong. Dagiti napudno a tumulong

dangadang


ken agserbi kadagiti umili ket agtultuloy a maibilang kas alyado ken gayyem ti umili. Dagiti mangtallikud kadagiti kari da ket rumbeng a masingir. Dagiti met kumalaban iti umili ken rebolusyon ket maibutaktak, masupiat, ken maibilang a kabusor. Iti kastoy a wa-gas, mapalawa ti alyansa ti umili ken maisina dagiti kapeklan a reaksyonaryo ken kontra-umili.

Ti MasakbayanTunggal malpas ti maysa a burges nga eleksyon,

kadawyan nga umirteng ti krisis iti politika. Daytoy ket gapu iti agtultuloy a banggaan ken nairteng a panagriri-bal iti intar dagiti reaksyonaryo. Dagiti nangabak ket agkonsolida iti turay da, ken tangdanan da dagiti sim-muporta kadakuada. Dagiti naabak ket agreklamo ken aggandat a mangbulabog kadagiti nangabak, kas iti ina-ramid ni Faustino Dy a pammadakes tapno lappedan ti panagtugaw ni Grace Padaca kas governor ti Isabela.

Kagiddan ti krisis iti politika, umirteng met ti kri-sis iti ekonomya. Ti agdama a panagngato ti presyo ti dandani amin a banag ket maysa a resulta ti panangi-bukbok dagiti kandidato iti kuarta idi panawen ti panag-kampanya da. Arig na a bumales da kadagiti umili ken subboten da dagiti gastos da – isu nga ingato dagiti ag-turturay a komprador burgesya ken apo’t daga ti presyo dagiti gagatangen ken serbisyo. Kumarkaro ti rigat ti biag ti masa nga anak ling-et.

Ngarud, rumbeng a mamunawan wenno mariing ti ad-adu pay nga umili manipud iti makaulaw nga eleksyon, amirisen ti pudno a galad ti reaksyonaryo nga eleksyon - a daytoy ket manangallilaw babaen iti ulbod a karkari, saan a mangruk-at kadagiti umili manipud iti gayong-gayong ti krisis.

Uray pay mamin-adu nga ag-eleksyon, saan latta nga agbalbaliw ti maidaddadanes ken magunggun-dawayan a kasasaad ti umili, agingga nga agtaltalinaed ti bulok a sistema a mala-kolonyal ken mala-pyudal. Arig na a masukat-sukatan ti drayber ngem isu latta a bulok ti lugan.

Agbaliw laeng ti sistema no ti politikal a bileg ket maiyalis iti ima ti masa nga anak ling-et mani-pud kadagiti manggundaway ken manangidadanes a dasig. Dayta a politikal a bileg ket maagaw babaen laeng iti rebolusyon. Ket apaman a maagaw ti umili ti poder, usaren da ti politikal a bileg tapno mangiba-ngon iti baro a kagimongan a pudpudno a nawaya ken demokratiko.

Dagiti Nangabak iti Ilocos-KordilyeraAbra

Congressman Luis “Chito” Bersamin Jr.

Governor Vicente “Vicsyd” Valera*

Vice-Governor Jaime Lo

Apayao

Congressman Elias Bulut Jr.

Governor Elias Bulut Sr.

Baguio City

Congressman Mauricio Domogan*

Mayor Judge Braulio Yaranon

Vice-Mayor Peter Rey Bautista

Benguet

Congressman Samuel Dangwa*

Governor Boromeo Melchor

Vice-Governor Cresencio Pacalso

Ifugao

Congressman Solomon Chungalao

Governor Benjamin Cappleman

Ilocos Norte

Cong. 1st Dist. Roque Ablan, Jr.*

Cong. 2nd Dist. Imee Marcos*

Governor Ferdinand Marcos Jr.*

Vice-Governor Windell Chua

Ilocos Sur

Cong. 1st Dist. Salacnib Baterina

Cong. 2nd Dist. Eric Singson

Governor Luis “Chavit” Singson

Vice-Governor Deogracias Victor Savellano

Kalinga

Congressman Lawrence Wacnang

Governor Dominador Belac

La Union

Cong. 1st Dist. Manuel Ortega*

Cong. 2nd Dist. Tomas Dumpit*

Governor Victor Ortega*

Vice-Governor Aureo Nisce*

Mountain Province

Congressman Victor Dominguez

Governor Maximo Dalog

Vice-Governor Benjamin Dominguez

dangadang


“Edukasyon ti rangtay tapno maka-ruk-at manipud iti kinarigat ken magun-od ti naranyag, nawad-

wad, ken makaay-ayo a masakbayan.” Na-saknap ti kastoy a pammati ken kapanunotan. Ngem sakbay ti amin, rumbeng a saludsoden tayo: Ania a klase nga edukasyon ti tarigagayen tayo? Ania ti linaon na - husto wenno killo? Edukasyon nga ags-erbi para iti masa nga umili? Wenno edukasyon nga agserbi para kadagiti managgundaway ken manangi-dadanes a dasig? Manangwayawaya nga edukasyon wenno manangadipen?

Iti agdama a bulok a sistema ti gobyerno, uray ti edukasyon ket mabulbulok. Makaturpos ka man, kadawyan met nga awan ti mabirokan a pagteggedan gapu ta atrasado ti ekonomya ti pagilian. No adda man ti pagteggedan, napalalo met a nababa ti sueldo. Isu nga iti agdama, ti edukasyon ket saanen a garan-

tiya, saanen a rangtay a mangisigurado iti naranyag a masakbayan.Ti nagbassit a badyet para iti edukasyon

Nakabasbassit la unay ti pondo nga it-ited ti gobyerno para iti edukasyon. Adayo met a dakdak-kel ti it-ited na para iti militar, ken ad-adda manen a dakdakkel ti badyet na para iti panagbayad iti utang ti Pilipinas kadagiti imperyalista a bangko. Daytoy ket pakakitaan ti panangipangpangruna ti gobyerno iti paspasurot na a militar ken iti amo na nga imper-yalista.

Ngamin, ti kangrunaan nga instrumento ti gobyer-no tapno mapagtalinaed ti bulok a turay na ket ti mili-tar (maibilangen ti Armed Force of the Philippines, Philippine National Police, Department of National Defense wenno AFP-PNP-DND ken dagiti naduma-duma a pang-espiya nga ahensya da).

Iti badyet para iti tawen 2004 a dumanon iti P861 bilyon, 46% ti mapan iti AFP-PNP-DND ken bayad

dangadang


iti utang, bayat a ti badyet para iti Department of Edu-cation (DepEd) ket 12% laeng (kompara idi 1960 a 27%). Kada tawen ket bumasbassit ti mapan iti edu-kasyon.

Ti badyet ti AFP-PNP-DND ket maus-usar para iti armas, bala, ken bomba a pangranggas, pangpatay, ken panglipit kadagiti umili. Ti badyet para iti panag-bayad iti utang ket pagnam-ayan dagiti imperyalista a mangisangsangpet kadagiti makadidigra a proyekto kas iti dam ken minas, kasta met kadagiti programa a mangperperdi iti pagbiagan ti umili kas iti imported a nateng, tabako, bin-I, abono, pestisidyo, kdpy.

Ti badyet para iti edukasyon ket para koma kada-giti 34.6 milyon nga ubbing ken kabataan iti intero a pagilian (agtawen 5-24) a rumbeng nga agiskuela. Ngem kadakkelan a paset ti badyet ket kurkurakoten dagiti nangangato nga opisyales ti gobyerno. Isu a, makaammo ditan dagiti titser a mangiyan-anáy iti sueldo da, makaammo met ditan dagiti estudyante nga agsisinneksek kadagiti klasrum ken agiinnagaw iti libro.

Adda 39,950 pampubliko nga eskuelaan iti elementarya ken hayskul iti intero a pagilian. Nayon na, adda 111 State Colleges and Univer-sities (SCUs). Nupay kasta, kapus dagitoy nga eskuelaan tapno naan-anáy a mangserbisyo iti amin nga ubbing ken kabataan a kasapulan nga agadal.

Nakakaasi la unay ti kasasaad dagiti es-tudyante ken titser kadagiti pampubliko nga eskuelaan. Basar mismo iti datos ti gobyerno, kurang ti 49,000 klasrum ken 2,381,943 tugawan kadagiti eskuelaan. Ti maysa a titser ket mapilitan a mangisuro iti 60 estudy-ante, imbes a 30 laeng. Gapu iti kinakurang da-giti klasrum, kasla pabrika nga addaan tallo a shift wenno agsisinnublat a grupo dagiti ub-bing. Ti dadduma ket mapilitan nga agiskuela iti tallo a daras laeng kada lawas.

Iti elementarya, tunggal maysa a libro ket tallo nga estudyante ti agus-usar; iti hay-

skul ket dua nga estudyante tunggal libro. Agtaltali-naed met ti kinababa ti sueldo dagiti 500,000 titser kadagiti pampubliko nga eskuelaan. Manipud P4,000 inggana P6,000 tunggal bulan ti kadawyan a maaw-awat da. Isu a saan a nakakaskasdaaw a rinibribu a titser ti mapilpilitan nga agbirok iti sideline a pag-sapulan kas iti panaglako iti kumporme ditan ken bik-biktimaen dagiti usurero nga agpapautang.

Nababa a kalidad ti edukasyonGapu iti nakabasbassit la ngaruden ket makurkura-

kot pay a pondo para ti edukasyon, saan a nakakas-kasdaaw a nakababbaba met ti kalidad ti edukasyon a sagsagrapen dagiti ubbing ken kabataan iti agdama.

Napaneknekan daytoy iti resulta ti High School Readiness Test (pannubok iti kinasagana dagiti nag-turpos iti elementarya a sumrek iti hayskul) nga in-sayangkat ti DepEd itay nabiit no sadino a saan a pimmasa ti 96% dagiti estudyante. Kaaduan dagitoy ket manipud iti kaaw-awayan ken nakurapay iti syu-

dad. Kasta met iti maysa a sarbey nga ina-ramid ti DepEd-Benguet Division idi

Nobyembre-Disyembre 2003. Uppat a porsyento laeng dagiti estudyante iti Grade I-III ti nalaing nga agbása. Iti kabuklan nga 8,863 ubbing iti Grade

I, 320 wenno 3.61% laeng ti makabása bayat a 96% ti marigatan

wenno saan a makabása. Iti Grade III, 465 laeng iti kabuklan nga 8,515 ti makabasa bayat nga 8,050 ti marigatan wenno saan a makabása. Sigurado a kas-toy met laeng ti kasasaad iti dadduma pay a paset ti Pilipinas.

Tapno masolusyonan kano ti panagbaba ti kalidad ti edukasyon, naipatungpal ti DepEd ti opsyonal a Bridge

Program para kadagiti sum-rek ti hayskul. Iti nasao a programa,

dagiti 700,000 saan a makapasa iti High School Readiness Test ket mapilitan nga

agiskuela iti nayon a maysa a tawen. Nayon

dangadang


a gastos manen daytoy para kadagiti agrigrigat nga amma ken inna, nayon a dagsen kadagiti titser, nayon a gastos para iti gobyerno nga awan met ti naan-anáy nga ited na a pondo, nayon a ganansya para kadagiti pribado nga eskuelaan.

No ar-arigen, saan a basol dagiti adu nga ubbing no di ket ti mismo a gobyerno no apay nga adu ti bim-magsak iti High School Readiness Test. Ti rumbeng a solusyon ket saan a nayon a tawen ti panagiskuela, no di ket nayon a pondo! Ti rumbeng a madusa ket saan a dagiti mabikbiktima nga estudyante, no di ket ti managgundaway a gobyerno!

Nangato a gastos ti edukasyonImbes a maysa a serbisyo, ti edukasyon iti Pili-

pinas ket nangina a tagilako a pagganansyaan dagiti makinkukua iti pribado nga eskuelaan. Dagiti laeng annak ti babaknang ti makaserrek kadagiti kasayaatan nga eskuelaan iti pagilian a kaaduan ket pribado. Adda 6,490 pribado nga eskuelaan iti elementarya ken hay-skul iti Pilipinas. Dagiti met kolehiyo ket domdomi-naran ti pribado a sektor a bukbuklen ti 1,189 eskue-

laan. Kada tawen, ngumato a ngumato ti matrikula ken dadduma pay a mabayadan iti eskuelaan, idinto a saan met a sumaysayaat ti kalidad ti edukasyon, saan a manaynayonan dagiti pasilidad, ken saan met a ngu-matngato ti sueldo dagiti titser.

Gapu iti kinangina ti edukasyon, dumanon ti 13.5 milyon ubbing ken kabataan (39%) ti saan a naka-en-rol idi 2003. Iti daytoy a dagup, 1.5 milyon ket para iti elementarya ken 12 milyon para iti hayskul ken kole-hiyo. Kaaduan kadagitoy ket manipud kaaw-awayan ken nakurapay iti syudad. Tinawen a dumakdakkel pay ti bilang da gapu iti panagbagsak ti pagbiagan ken panagngato ti matrikula. Mapilitan da nga ag-tegged iti naganos nga edad.

Manipud iti bilang a 13.5 milyon a saan a naka-en-rol, 5.7 milyon ti pultaym a child laborers (makiteg-tegged imbes nga agis-iskuela) – agtaltalon no adda matalon, wenno mangmangged ken mala-mang-mangged kadagiti syudad.

Ti bulok a linaon ti edukasyon ken kulturaNababa la ngaruden ti kalidad ti edukasyon, ad-

Daytoy ket pakakitaan ti panangipangpangruna ti gobyerno iti paspasurot na a militar ken iti amo na nga imperyalista.

“”

dangadang


593,101

370,630

16,149,215

13,241,974

1,954,542

168,796

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Cordillera Ilocos Pilipinas

NAGBUTOS SAAN A NAGBUTOS

Kaaduan dagiti umili iti Cordillera ket saan a nagbutos idi napalabas nga eleksyon. Iti 761,897 a nakarehistro

a botante ditoy, 78% wenno dandani 4 kada 5 tao ti saan a nagbutos. Ngem baliktad iti rehiyon ti Ilocos ta ad-adu ti nagbutos. Iti 2,325,172 a nakarehistro a botante ditoy, 84% ti nagbutos. Iti intero a Pilipinas nga addaan nasurok 29,391,189 a botante, 55% wenno nasurok kagudua ti saan a nagbutos. Maysa a pakaki-taan daytoy nga ad-adu ti umili nga awan pammati da iti eleksyon.

Nakaro ti panagsaur iti panagbilang iti butos. Nadumaduma a wagas ti “dagdag-bawas” a nausar. Kas pangarigan, ti 3 ket makur-itan

tapno agbalin nga 8! Ti 7 ket agbalin a 9, ti 1 ket ag-balin nga 4, 7 wenno 9. Ti ania man a numero ket ma-balin a masilpuan iti 9 (kas pangarigan, ti 8 ket agbalin nga 89). Isu a no pagsisilpuen amin dagitoy, ti 731 ket agbalin nga 9,849! Tapno makissayan met ti butos ti dadduma a kandidato, ti 7 ket agbalin a 2. Ti kakaruan, ti listaan ket masukatan iti bogus. Kas pangarigan, na-takuatan nga adda dagiti lugar no sadino a ti naikabil iti listaan ket napan kenni Gloria Macapagal-Arroyo ti amin a butos, bayat a zero ti butos dagiti karibal na!

TEKS DYOK: Idiay America, maammuan da no sino ti nangabak iti eleksyon kalpasan ti pito nga aldaw. Idiay Japan, maammuan da no sino ti nangabak kalpasan ti lima nga aldaw. Ditoy Pilipinas, maammuan no sino ti nangabak maysa a bulan sakbay ti eleksyon!

adda manen a dekadente wenno bulok ti kolonyal a linaon na! Kayat na a saoen, ti maisursuro iti uneg dagiti eskuelaan ket ti panagserbi kadagiti babaknang imbes a kadagiti masa, panagimbubukod imbes a panagsisinnakit, panangdayaw imbes a panagsupyat kadagiti managgundaway ken manangidadanes, pan-agtulnog imbes a panagamiris, kompetisyon imbes a kooperasyon, kinapasikat ken kinatangsit imbes a kinalimpio.

Adda direkta a kontrol ti imperyalista nga US iti kurikulum wenno linaon ti edukasyon ti Pilipinas. Sigsiguraduen da a ti intero a sistema ti edukasyon ket nakaturong iti panagpataud iti nalaka, natulnog, nala-ing nga ag-Ingles, ken nasanay a pigsa’t tegged – da-giti galad a kaykayat dagiti komprador kapitalista ken imperyalista. Ti edukasyon ket us-usaren dagiti lokal nga agturturay a dasig ken imper yalista kas maysa a wagas tapno makontrol ti panunot ti estudyante ken agbalin a maysa nga instrumento iti panagtalinaed iti agdama a bulok a sistema ti kagimongan.

Kagiddan ti bulok a linaon ti edukasyon ket ti bu-lok a kultura nga isaksaknap ti imperyalista ken burg-es. Maibilang ditoy dagiti dekadente a kapanunotan kas iti kinasadut, panaggagar iti pag-imasan ti bagí, kinabaknang, lakuatsa, arak, sex, droga, sugal, disco, otso-otso, ken dadduma pay tapno maiyaw-awan ti kabataan ken maiyadayo da iti rebolusyon.

Sungbat ti kabataan iti kumarkaro kasasaad ti edukasyon

Dagiti ubbing ken kabataan ket napalalo nga idad-dadanes ken gunggundawayan ti bulok a gobyerno nga iturturayan dagiti apo’t daga, komprador kapital-ista, ken imperyalista. Gapu ditoy, saan a nakakaskas-daaw nga umad-adu a kabataan ti napalalo a madis-dismaya iti agdama a sistema, ken awan ti makita da a naranyag a masakbayan iti panagiskuela.

Umad-adu a kabataan ti maririing, bumangban-gon, ken lumablaban – tumiptipon da iti demokratiko a rebolusyon ti umili, agturturong iti kaaw-awayan, ken sumamsampa iti NPA. Ti pannakibiag da iti den-na ti masa ket mangmangted iti adu a kapadasan ken adal a saan a pulos a maala iti uneg dagiti nalipit a klasrum ti burges nga eskuelaan. Ti nalawa a klas-rum ken eskuelaan da ita ket ti masa ken ti rebolusyon – no sadino nga awan ti mabayadan a matrikula ngem nabakbaknang ti maadal ken naragragsak ti masak-bayan.

dangadang


Johnny Camareg ken Etfew Chadyaas iti Moun-tain Province, Efren Agsayang iti Benguet, ken Victor Balais iti Kalinga, dagiti mannalon nga

awanan asi a pinatay ti militar ken maparparuar nga NPA ngem iti pudno, manganup da laeng. Sangapulo a mannalon iti Alaoa, Tineg, Abra, inakusaran da nga NPA. Dagiti kababaihan iti Mountain Province, Ka-linga, ken Ilocos, binastos, sinikogan, pinanawan ti militar. Dagiti uma, pasto, pagtaengan dagiti umili, binomba ti militar. Albert “Ka Yasmin” Teneza ken Victorino “Ka Baste” Madarang, kakadua a natay iti engkuentro, bangkay da ket tinatek iti bala ti militar. Glory “Ka Haren” Bangtuan, kadua a natiliw a nasu-gatan iti maysa a labanán iti Ilocos Sur, binaybay-an ti AFP a maibusan iti dara inggana matay. Panangkil-lo kadagiti impormasyon kas ti panangibaga a “non-combatant” (saan a mannakigubat) dagiti armado a soldado a nakalugan iti 6x6 trak a naambus idiay Mountain Province.

Sumagmamano laeng dagitoy iti umat-atiddog a listaan dagiti panagabuso ken panaglabsing ti estado, babaen iti AFP, kadagiti pangtao a karbengan ken in-ternasyonal a makatao a linteg. Iti sumaksaknap ken umir-irteng a pasismo ti estado, ania dagiti rumbeng nga aramiden ti umili a maidaddadanes?

1. Ibutaktak dagiti pananglabsing kadagiti pangtao a karbengan (human rights violations wenno HRVs).

Rumbeng a nairut a subaybayan ti umili ti ania man a kaso ti HRVs ti AFP, PNP, CAFGU, ken dadduma pay nga armado a puersa ti kabusor. Siste-matiko nga idokumento dagitoy babaen iti panangi-surat, panangusar iti teyp rekorder, kamera (no adda), ken dadduma pay a ramit iti panagkalap iti datos ken ebidensya.

Usaren ti SAKSAKEM kas tarabay iti panagka-lap iti datos.

SAKSAKEM:S - Sino - nagan, edad, saad, ken bilang dagiti

biktima, kasta met ti nagan, rangko, yunit, kampo, opisyales, ken bilang ti nagabuso a soldados

A - Ania - ania ti napasamakK - Kaano - petsa, oras ti pasamakS - Sadinno - lugar, sityo, baryo, munisipyo ti

pasamak (agaramid iti mapa no kasapulan)A - Apay - puon ken gapu ti pasamakK - Kasano - detalye no kasano a napasamak

(mangala ti litrato no kabaelan)E - Epekto – ania ti epekto ti pasamak kadagiti

Pangtao a Karbengan, Ilabandangadang


biktima, pamilya, kabagian, umiliM - Mano - bilang ken balor ti kuarta, animales,

sanikua a naapektaran.Iti panagala iti ebidensya, rumbeng nga adda ti tes-

tigo.Ikagumaan a napartak a maipadanon ti report iti

kasapaan a panawen. Importante ti dagus a panagreport tapno maaksyunan dagiti kaso. Iti kallabes, ti naladaw a panagreport ket maiyaw-awan wenno baliktaden ti mili-tar.

Ipangpangruna ti panangidokumento ken pana-ngireport kadagiti baro ken kakaruan a kaso bayat a kompletuen met ti panangidokumento kadagiti napala-bas a kaso.

Mabalin nga ipasa ti report iti organisasyon ti pang-tao a karbengan kas ti Ilocos Human Rights Advocates ken Cordillera Human Rights Organization nga addaan probinsyal ken rehiyonal nga opisina, masmidya (ista-syon ti radyo, dyaryo, ken telebisyon), ken kaasitgan a yunit ti NPA iti lugar yo. Dagitoy ti tumulong a mangi-padanon kadagiti report iti HRVs kas reklamo iti Joint Monitoring Committee wenno JMC. Ti JMC ti grupo a nadutokan a mangawat kadagiti report iti HRVs segun iti Comprehensive Agreement on Respect for Human Rights and International Humanitarian Law wenno CARHRIHL.

Ania ti CARHRIHL?Ti Comprehensive Agreement on Respect for Hu-

man Rights and International Humanitarian Law wenno CARHRIHL ket maysa a katulagan iti baet ti Gobyerno ti Republika ti Pilipinas (GRP) ken National Democratic Front of the Philippines (NDFP). Bunga daytoy ti nego-sasyon a pangkappia a nairugi idi pay 1992. Pinirmaan day-toy dagiti agsumbangir a negosyador idi Marso 16, 1998. Inaprobaran met daytoy ni Mariano Orosa, mangidadaulo ti NDFP idi Abril 10, 1998 ken ni dati a presidente Joseph Estrada idi Agosto 7, 1998.

Lalaunen ti CARHRIHL ti tarigagay ti umili a Pilipino a marespeto dagiti pangtao a karbengan ken Internasyonal a Makatao a Linteg. Lalaunen na met ti intero a saklaw ti pangtao a karbengan – iti tay-ak ti ekonomya, politika, ken sosyo-kultura. Segun iti CARHRIHL, rumbeng a mabay-adan iti danyos dagiti biktima ti HRVs iti panawen ti dik-tadura nga US-Marcos, ngem inggana ita ket ip-ipiten ti gobyerno ti pondo.

Ti CARHRIHL ket maysa a napateg a nayon a tarabay ken palagip kadagiti rebolusyonaryo a puersa tapno nair-irut a mapetpetan ti husto a panangsango kadagiti masa ken kabusor. Iti panangitandudo iti CARHRIHL, ad-adda a maipakita a ti Partido ken ti NPA ket prinsipyado, disipli-nado, ken maka-umili a rebolusyonaryo nga organisasyon. Iti kasta, ti pammadakes ti imperyalismo nga US ken ti aso-aso a rehimen a “terorista” kano ti Partido ken NPA ket mapaneknekan a kinaulbod.

Ania ti Internasyonal a Makatao a Linteg?Ti Internasyonal a Makatao a Linteg ket isu dagiti

linteg iti pannakigubat a rumbeng a tungpalen dagiti agka-kalaban a puersa iti maysa a gerra. Maibilang ditoy dagiti sumaganad:• panangpasayaat iti kasasaad dagiti sugatan, ken

addaan sakit nga armado a puersa ti kabusor• makatao a panagtrato kadagiti prisoners of war

wenno balud iti gubat• panangsaluad kadagiti sibilyan iti tiempo ti gubat• panangsaluad kadagiti biktima ti internasyonal

wenno pang-uneg nga armado a labanan.

Ania ti JMC?Ti Joint Monitoring Committee wenno JMC ti minan-

daran ti CARHRIHL a mangsubaybay iti implementasyon ti CARHRIHL ken umawat ken agimbestigar kadagiti reklamo kasilpo kadagiti HRVs. Dagiti kameng ti JMC ket da Fidel Agcaoili nga agserbi kas co-chairman, Coni Ledesma, ken Danilo Borjal iti NDFP ken da Carlos Medi-na kas co-chairman, Edgardo Gayos, ken Robert Larga iti GRP. Makitugaw da Obispo Maximo Tomas Millamena ti Iglesia Filipina Independiente ken Marie Hilao-Enriquez ti KARAPATAN ken SELDA (Samahan ng Ex-Detainees Laban sa Detensyon at para sa Amnestiya) kas observer para iti NDFP. Da Mercy Contreras ken Aileen Bacalzo met ti observer para iti GRP.

Rebbengen dagiti organisasyon iti pangtao a kar-bengan nga ipablaak iti masmidya dagiti maawat da a report iti HRVs. Dagiti organisasyon iti pangtao a karbengan ket rumbeng nga addaan listaan ti address ken telepono ti masmidya. Na-sayaat no adda am-ammo da a reporter, brodkaster, ken kolumnista a dagus a kontaken da no adda HRVs. Mabalin a mangisayangkat ti panaginterbyu ti me-dia kadagiti biktima ti HRVS. Iti kasta, dagus a maibutaktak iti publiko, ken maiduron ti militar iti depensibo a posisyon ken maisardeng ti pana-gabuso da. No saan a maibutaktak, ad-adda a tumurtured dagiti pasista a soldados nga agabuso.

Kadagiti adda iti sentrong bayan ken syudad, mabalin nga usaren ti internet a mangipatulod kadagiti report babaen iti e-mail iti [email protected]. Ikagumaan da ti agaramid iti pablaak, kasta met kadagiti polyeto, audio-tape, video documen-tary, ken dadduma pay a ka-baelan da iti panangiparang ti HRVs.

panid 10

dangadang

Mayo-Hunyo 2004

Ania ti CARHRIHL?Ti Comprehensive Agreement on Respect for Hu-

man Rights and International Humanitarian Law wenno CARHRIHL ket maysa a katulagan iti baet ti Gobyerno ti Republika ti Pilipinas (GRP) ken National Democratic Front of the Philippines (NDFP). Bunga daytoy ti nego-sasyon a pangkappia a nairugi idi pay 1992. Pinirmaan day-toy dagiti agsumbangir a negosyador idi Marso 16, 1998. Inaprobaran met daytoy ni Mariano Orosa, mangidadaulo ti NDFP idi Abril 10, 1998 ken ni dati a presidente Joseph Estrada idi Agosto 7, 1998.

Lalaunen ti CARHRIHL ti tarigagay ti umili a Pilipino a marespeto dagiti pangtao a karbengan ken Internasyonal a Makatao a Linteg. Lalaunen na met ti intero a saklaw ti pangtao a karbengan – iti tay-ak ti ekonomya, politika, ken sosyo-kultura. Segun iti CARHRIHL, rumbeng a mabay-adan iti danyos dagiti biktima ti HRVs iti panawen ti dik-tadura nga US-Marcos, ngem inggana ita ket ip-ipiten ti gobyerno ti pondo.

Ti CARHRIHL ket maysa a napateg a nayon a tarabay ken palagip kadagiti rebolusyonaryo a puersa tapno nair-irut a mapetpetan ti husto a panangsango kadagiti masa ken kabusor. Iti panangitandudo iti CARHRIHL, ad-adda a maipakita a ti Partido ken ti NPA ket prinsipyado, disipli-nado, ken maka-umili a rebolusyonaryo nga organisasyon. Iti kasta, ti pammadakes ti imperyalismo nga US ken ti aso-aso a rehimen a “terorista” kano ti Partido ken NPA ket mapaneknekan a kinaulbod.

Ania ti Internasyonal a Makatao a Linteg?Ti Internasyonal a Makatao a Linteg ket isu dagiti

linteg iti pannakigubat a rumbeng a tungpalen dagiti agka-kalaban a puersa iti maysa a gerra. Maibilang ditoy dagiti sumaganad:• panangpasayaat iti kasasaad dagiti sugatan, ken

addaan sakit nga armado a puersa ti kabusor• makatao a panagtrato kadagiti prisoners of war

wenno balud iti gubat• panangsaluad kadagiti sibilyan iti tiempo ti gubat• panangsaluad kadagiti biktima ti internasyonal

wenno pang-uneg nga armado a labanan.

Ania ti JMC?Ti Joint Monitoring Committee wenno JMC ti minan-

daran ti CARHRIHL a mangsubaybay iti implementasyon ti CARHRIHL ken umawat ken agimbestigar kadagiti reklamo kasilpo kadagiti HRVs. Dagiti kameng ti JMC ket da Fidel Agcaoili nga agserbi kas co-chairman, Coni Ledesma, ken Danilo Borjal iti NDFP ken da Carlos Medi-na kas co-chairman, Edgardo Gayos, ken Robert Larga iti GRP. Makitugaw da Obispo Maximo Tomas Millamena ti Iglesia Filipina Independiente ken Marie Hilao-Enriquez ti KARAPATAN ken SELDA (Samahan ng Ex-Detainees Laban sa Detensyon at para sa Amnestiya) kas observer para iti NDFP. Da Mercy Contreras ken Aileen Bacalzo met ti observer para iti GRP.

Dagiti naisangsangayan wenno nadagsen a kaso ket mabalin a maidarum kadagiti korte. Ngem rumbeng a

liklikan a maitali kadagiti ligal a rekisitos ken burukratiko a wagas nga ipilpilit ti reaksyo-

naryo a gobyerno iti proseso ti panag-imbestiga ken pannakarisut dagiti kaso laban kadagiti puersa ti AFP. Ti korte ken sistema ti hustisya ket kontrolado pay laeng ti agturturay a dasig, isu a saan nga agnamnama a babaen iti legal a proseso a magun-od ti naan-

anay nga hustisya. Lagipen tayo a nabilbileg ti aktibo a panagtig-

nay ti umili ngem iti panag-sanggir laeng iti korte.

No adda ar-aramiden ti AFP, PNP, ken pang-espiya nga ahensya a panagkillo kadagiti impormasyon, say-war, ken pammadakes iti umili, organisasyon ti umili,

NPA, wenno rebolusyonaryo a tignayan, dagus nga agipa-ruar iti pablaak tapno mailinteg dagitoy ken maibutaktak ti kina-

pudno.

2. Buklen dagiti komite ken organisasyon para kadagiti pangtao a karbengan manipud iti tukad baryo agpangato.

Tapno mabukel ti pigsa ti umili iti panagsalaknib kadagiti karbengan da, napateg a mabukel ti organi-sasyon masa. Iti pannakaorganisa da, mabukel ti umili ti nalawa a makinarya para iti panagsalaknib kadagiti pangtao a karbengan. Iti uneg dagitoy nga organisasyon, rumbeng a mabukel ti komite para iti pangtao a karben-gan. Daytoy ti kangrunaan a mangsango kadagiti HRVs ken mangisayangkat kadagiti panagadal ken treyning iti panangsalaknib kadagiti pangtao a karbengan. Maibi-lang ditoy dagiti panagadal kasilpo iti CARHRIHL, internasyonal a makatao a linteg, kdpy. Babaen iti edu-kasyon ken panangipalawag iti umili, maarmasan da iti naan-anay a kaammuan kasilpo kadagiti karbengan da ken no ania dagiti rumbeng nga aramiden iti sango ti panagilupit-lupit ken HRVs ti kabusor.

3. Agtignay para iti panangsalaknib kadagiti pangtao a karbengan.

Tunggal adda mapasamak nga HRVs, dagus a mang-bukel iti Quick Reaction Team (QRT) manipud kadagiti miembro ti organisasyon masa, organisasyon iti pangtao a karbengan, ken dagiti alyado (simbaan, titser, abuga-do, lokal nga opisyales ti gobyerno, midya, kdpy). Ti QRT ti napardas a mangisistematisa ken mangpauneg iti panagsukisok kadagiti HRVs, mangisayangkat kadagiti rugi nga aksyon masa, ken mangmobilisa iti nadumad-uma a tulong para kadagiti biktima. Mabalin a mang-bukel da iti Fact Finding Mission tapno paunegen ken sukimaten ti napasamak nga HRVs. Agirussuat kadagiti petisyon, delegasyon, rali, martsa, mass miting tapno maipakita ti nagkaykaysa a boses ti umili laban kadagiti abuso.

Rumbeng nga agpakalaing tayo iti panagusar iti du-aan a taktika iti panagsango iti kabusor. Usaren ti nadu-maduma a wagas ti panagtignay – ligal, iligal, nalimed, naparang, armado, saan nga armado – tapno maitandu-do dagiti pangtao a karbengan ti umili bayat nga ibut-butaktak tayo ti kinabulok ti gobyerno ken ti agturturay a sistema. Iti panagabante ti tukad ti banggaan dagiti maidaddadanes nga umili ken agar-ari a dasig, saganaan tayo dagiti adu ken tuso a wagas ti kabusor. Masapul nga ad-adda nga ipinget tayo ti panaglaban kadakuada inggana mapunas ti ramut ti pannakagundaway ken pan-nakaidadanes ti umili.

dangadang


Iti kabuklan, ti politika iti Kordilyera ket kontro-lado dagiti reaksyonaryo a politiko. Dagiti na-katugaw kadagiti kangrunaan a puesto ket dagiti

babaknang, addaan nalawa a kabagian wenno ang-kan, lokal a makinarya, ken koneksyon iti ngato. Da-giti nagbayag ket nakapagtalinaed iti poder babaen iti panagbalin a natulnog a pasurot kadagiti pagayatan ken interes dagiti agturturay a dasig – apo’t daga ken komprador burgesya.

Ti kondukta ti politika iti rehiyon, kas met laeng iti dadduma pay a paset ti pagilian, ket addaan galad a nagastos, narugit, ken naranggas. Ti reaksyonaryo a politiko ket kadawyan nga agus-usar iti uppat a G – Guns (armas), Goons (buyot), Gold (kuarta), ken Gimmick (pangawis). Numan pay dagitoy a galad ket komon iti intero a Kordilyera, adda dagiti partikulari-dad dagiti probinsya kas iti sumaganad:

• Iti Abra, kimmaro ti warlordismo. Nalatak unay daytoy kadagiti lugar a saan a saklaw ti impluwensya ti rebolusyonaryo a gobyerno. Adu a mannalon ken ordinaryo nga umili ti natay gapu iti politikal a panagriribal. Kabaliktad dagiti lugar a sakup ti rebolusyonaryo a tignayan no sadino nga awan ti dakes a napasamak.

• Iti Kalinga, ti “politika ti karne” ken tribalismo ti narimbaw a galad iti panawen ti kampanya. Dagiti warlord ket

nagusar kadagiti armado a kailian da ken nakikumplot kadagiti AFP, PNP, CAFGU, ken CPLA.

• Iti Ifugao, dagiti daan a dadakkel a politiko (Lumauig ken Paredes) ket nabayagen a sinukatan dagiti local a politiko. Ngem dagiti simmukat ket gagangay nga al-alun-onen ti reaksyonaryo a politika.

• Iti Benguet ken syudad ti Baguio, napigsa latta ti panagbutos segun iti kabagian, puli ken ili. Ngem ngumatngato met ti panangipakita iti protesta iti nalabes a kurakot ket kontra-umili a patakaran babaen iti saan a panangibutos kadagiti dati nga opisyales a nagkandidato manen.

• Iti Apayao, nagtalinaed ti kontrol dagiti agar-ari a trapo.

• Iti Mountain Province, no ikompara iti napalabas, awan unay ti panagaramat iti guns ken goons. Ngem napigsa ti kinnailian ken kuarta.

Iti nadumaduma a lugar a saklaw ti impluwensya ti rebolusyonaryo a gobyerno, kasta met kadagiti lugar a napigsa pay ti nainsigudan a kultura, nabaelan dagiti umili nga usaren ti tradisyonal a demokratiko a pros-eso. Agtutungtong dagiti panglakayen ken dadduma pay a lider iti ili agingga a makabukel iti nagkaykay-

PanniriganNI SIMON “KA FILIW” NAOGSAN

Ti Karit kadagiti Nangabak a Politiko

dangadang


sa a takder no sino ti suportaan ken pangabaken da. Gapu ditoy, nadalus, nainkappiaan, ken saan unay a nagastos ti eleksyon iti ili da.

Ti politika ti panagbalbaliw ket nakaramút iti nadumaduma a tukad no sadino a naimula dagiti bin-i ti rebolusyonaryo a gobyerno ti umili. Bigbigen da-giti organisado a masa a ti pudno a politikal a panag-balbaliw ket magun-od babaen iti kolektibo a wagas, saan a babaen iti kinalastog ken kinatuso dagiti tradi-syonal a politiko.

Iti burges a politika, ti gagar dagiti politiko ket makagammat iti dakkel a bingay iti pondo ti gobyer-no babaen iti nadumaduma nga anomalya kas iti kontrata, pasuksok, “al-alia a proyekto,” “al-alia nga empleyado,” kdpy. Agingga a kastoy ti sistema, bassit wenno awan ti manamnama dagiti umili ti Kordilyera a pagimbagan manipud kadagiti politiko.

Karkariten ti CPDF dagiti nangabak a politiko a mangsungbat iti nabayagen nga historikal a problema a Nailian a Panangidadanes a nakadanonen iti tukad a pannakapukaw iti katatao dagiti nainsigudan nga umili ti Kordilyera. Nalatak a makitkita daytoy kada-giti sumaganad: a. Sistematiko a panagagaw iti ansestral a

daga babaen kadagiti manangidadanes ken makadidigra a linteg ken proyekto kas iti imperyalista a dam ken minas. Kasta met iti

bogus a titulo ti daga; b. Pananglabsing ken saan a pannakabigbig

kadagiti nainsigudan a sosyo-politikal a sistema;

c. Pannakabastos ken komersyalisasyon dagiti nainsigudan a kultura;

d. Institusyonalisasyon ti diskriminasyon ken kristiano a tsobinismo;

e. Historikal a panangbaybay-a ken panangipaidam ti gobyerno kadagiti batayan a serbisyo kas iti edukasyon, salun-at, agrikultura, imprastruktura, ken teknolohiya.

Karkariten pay ti CPDF dagiti politiko a mang-sango kadagiti isyu a kasapulan a dagus a maikkan iti atensyon: a. Kumarkaro a pasismo ken militarisasyon iti

Kordilyera; b. Pannakaisardeng ti importasyon ti nateng a

mangluglugi kadagiti mannalon iti nateng iti Benguet ken Mountain Province;

c. Umad-adu ken kumarkaro a gubat dagiti tribu;

d. Kinakurang ti makan, panggedan ken pangkagimongan a serbisyo;

e. Atrasado a produksyon ken kinakurang ti umannatup a teknolohiya.

Ti kondukta ti politika iti rehiyon, kas met laeng iti dadduma pay a paset ti pagilian, ket addaan galad a nagastos, narugit, ken naranggas.

DR

OW

ING

MA

NIP

UD

ITI N

EWSB

REA

K

“

”

dangadang


Rebulto dagiti aso-aso a presidente maitakder

Higante a rebulto ti uppat nga Ilokano wenno addaan

puli nga Ilokano a napalabas a Presidente ti Pilipinas ti plano a maitakder idiay Mount Canao iti Banauang, Bantay, Ilocos Sur.

Ti uppat nga Ilokano a presidente ket da Ferdinand Marcos, Elpidio Quirino, Ramon Magsaysay, ken Fidel Ramos. Agbalor daytoy00iti milyon-milyon. Daytoy ket panangtulad iti rebulto ti uppat nga Amerikano a presidente a naitakder idiay Mount Rushmore.

Ti makinplano ditoy ket ti National Association of Independent Travel Agencies ken Travel Cooperative of the Philippines, dua a kompanya a pangturismo, ken Ilocano Presidents Foundation. Addan naurnong da a P1 milyon a pondo ket agtultuloy ti panagsolisit

iti nayon a pondo. Tantya da a malpas ti proyekto iti uneg ti tallo a tawen apaman nga agrugi.

Awan la ti limpio a mapanunot dagitoy a grupo! Imbes nga usaren da ti maurnong a pondo para kadagiti marigrigat nga umili iti Ilocos, sabali ta ti ipangpangruna da ti pammadayaw iti maysa a napatakyas a diktador ken dadduma pay a presidente nga aso-aso ti imperyalista nga Amerikano. Awan

ti mabsog iti dayta a proyekto no di ti nalipit ken naiyaw-awan nga “Ilokano pride.”

No adda man ti Ilokano a rumbeng a madayaw, awan sabali no di ni Jose Maria Sison, taga-Cabugao, Ilocos Sur - ti nangibangon iti naindaklan a Partido Komunista ti Pilipinas ken agtultuloy a mangilablaban iti pannakawayawaya saan laeng a ti Ilokano no di ket ti intero nga umili a Pilipino.

Nasurok nga 11 tawen ti napalabasen idi naikari a

maikkan ti lote ken balay ti nasurok 20,000 a pamilya ti nakurapay iti syudad ti Baguio ngem agingga ita ket awan pay ti naawat da.

Idi 1993, inkoordina ti gobyerno iti amin a barangay ti nasao a proyekto ken nangpili no sino dagiti nakurapay a maikkan iti lote ken balay. Ti napili a lugar ti proyekto ket Irisan ken Camp 7. Ngem naammuan a ti lugar iti Camp 7 ket addaan sigud a makinkukua ken ansestral a daga ti umili nga Ibaloy. Idiay met Irisan, immuna

a nagaplay dagiti city councilor iti nagan da kadagiti naitudó a lote iti nasao a proyekto.

Kas pangay-ayo, iyaw-awis ketdi ti gobyerno nga agutang kano laengen dagiti napili a pamilya iti pondo para iti panangitakder iti balay.

Daytoy ket kongkreto a pakakitaan iti kinaulbod ket kinatuso dagiti opisyales ti gobyerno. Us-usaren da ti umili tapno iti kamaudianan ket isuda ken dagiti kakabagian ken gagayyem da ti makaala iti lote ken balay.

Proyekto a pabalay iti Baguio, itantantan ti gobyerno


Mannalon iti Kapangan, Nagreklamo

Nagreklamo dagiti mannalon iti Kapangan, Benguet iti saan a

pannakaleppas ti panagsemento iti kalsada iti lugar da. Gapu ditoy, lalo a maluglugi ti produkto da a nateng gapu iti pannakataktak a maipan iti pagtagilakuan.

Ti panagsemento iti kalsada ket paset ti P42 milyon a proyekto ni Congressman Samuel Dangwa ken ti Benguet 2nd Engineering District ti DPWH. Nagsardeng ti panagsemento idi pay laeng Pebrero 2004 gapu kano iti linteg a mangiparit iti proyekto no panawen ti eleksyon. Iti aktual, nalabit nga awanen ti pondo gapu ta kinurakot ken inusar ni Dangwa iti panagkampanya na iti eleksyon.

Agtaltalinaed a saan a makapagna ti lugan manipud naisardeng ti proyekto. Mapilitan dagiti mannalon nga agbayad iti nayon a P2.00 kada kilo ti nateng para kadagiti agbunag iti paset ti kalsada a naputed. Gapu iti nayon a gastos, malugi da iti nababbaba a presyo ti dadduma. Masansan ket saan da pay a masubbot ti puonan da. Gapu ditoy, ti dadduma a mannalon ket nagsardengen iti panagmula.

Nalawag a makita ditoy saan laeng a ti panangipaidam no di ket panagtakaw dagiti opisyales ti gobyerno iti pondo a rumbeng koma a mapan kadagiti umili.

Natakuatan dagiti mannalon iti Benguet nga adu manen

a permit ti inted ti gobyerno para iti panagserrek ti imported a nateng ditoy Pilipinas, banag a mangpabpababa iti presyo ti lokal a nateng ken pakaluglugian dagiti mannalon.

Adda 270 permit idi Enero-Abril 2004 nga inted ti Bureau of Plant Industry (BPI) para iti panagserrek ti 5,064,280 kilos a natnateng ditoy pagilian. Kaaduan kadagitoy ket patatas (4,635,700 kilos) a naggapu iti Australia ken Germany. Ti dadduma pay ket cauliflower a 2,000 kilos, broccoli a 64,720 kilos, uong a 14,500 kilos, ken dadduma pay a naggapu iti Canada, US, ken New Zealand.

Dagiti kangrunaan nga inikkan ti BPI iti permit ket dadakkel a korporasyon dagiti komprador kapitalista kas iti Liwayway Marketing, Asian Development Bank, Tuckerbug Inc., Rustan’s Supermarket, Patch Trading, Universal Robina Corp, Intergrain, Asia Golden Sun Inc., Asia Golden Ark Marketing, Asia Lucky Five Inc., ken Philippine Airlines. Kaaduan kadagiti agim-import ket saan a nakarehistro iti BPI, segun kenni Councilor Jhon Kim iti La Trinidad

ken mangidadaulo iti Anti-Vegetable Smuggling Task Force.

Inlawag pay ni Kim a ti dadduma kadagiti naikkan iti permit ket naglabes iti naikeddeng a 50 tonelada (kada bulan? Kada import? Kada kompanya?). Linabsing ni Hernani Golez, hepe ti BPI, ti mismo a patakaran ti gobyerno. Nalabit a dakkel a kuarta ti maal-ala ni Golez iti pasuksok isu a nalabes ti panangited na iti permit kadagiti dadakkel a komprador burgesya.

Nasaknap ti panagsupyat dagiti mannalon iti Benguet kontra iti imported a nateng a nagrugi idi pay 2002 gapu iti liberalisasyon a patakaran ti gobyerno. Ti liberalisasyon ket isu ti panangipalubos ti gobyerno a siwayawaya a sumrek ditoy Pilipinas dagiti imperyalista a produkto kas iti nateng, tabako, bagas, kdpy. Adda agarup 80,000 a mannalon iti nateng iti Benguet, malaksid pay iti dadduma a probinsya, nga apektado iti daytoy a patakaran ti gobyerno.

Iti panangidaulo ti APIT-TAKO (Alyansa dagiti Pesante iti Taeng - Kordilyera), agbuelbuelo ti dangadang dagiti mannalon iti Benguet.

Importasyon ti nateng, mangluglugi kadagiti mannalon

Iti Marso-Abril 2004 nga isyu ti Dangadang, kamali ti naisurat a nagan ni Ka Lanlan. Ti husto a nagan na ket Delion, saan nga Odelion. Sapay koma ta daytoy a kamali ket dispensaren dagiti agbasbása, aglalo dagiti kapamilya ni Ka Lanlan.

DISPENSA

dangadang


Ranggas ti PA ken CAFGU iti Kalinga, Agtultuloy

Koresposal manipud iti Kalinga

Supsupiaten ti umili iti Bokod, Benguet ti aplikasyon para iti

Timber License Agreement (TLA) wenno pammalubos ti gobyerno iti Benguet Corporation (BC), maysa kadagiti kadakkelan a korporasyon ti minas iti pagilian, tapno agpukan iti kaykayo sadiay. Ti sakup ti TLA ket 10,000 ektarya a kabakiran, ken paset ti ansestral a daga ti nailian a minorya.

Nasurok 20 tawenen nga agpukpukan ti BC idiay Bokod babaen iti immuna a TLA idi 1983 ken naggibus idi Abril 30, 2003. Itatta, agap-aplay manen ti BC iti baro a TLA. Segun iti DENR, nalabit a maaprobaran daytoy. Awan ti naangay a konsultasyon kadagiti nainsigudan nga umili nga Iwak, Ibaloy, ken Kalangoya nga

agnanaed sadiay. Imbes, ibagbaga ti DENR nga awan ti oposisyon ti umili. Iti aktual adda resolusyon ti umili a mangsupsupyat iti baro a TLA idi pay March 2003.

Kas pangallilaw kadagiti umili, ti programa ti BC para iti TLA ket ninayonan da iti eco-turismo a paset tapno makaluban ti makaperdi a panagpukan da iti kaykayo. Ti eco-turismo ket napili a napintas a paset ti kabakiran a pagpasyaran dagiti turista tapno makapagpammarang ti BC nga ay-aywanan na ti aglawlaw.

Ti BC ti nangib-ibus iti balitok iti Itogon, Benguet. Nalawa a kabakiran ti pinukpukan na para iti kayo a kasapulan na kadagiti minas na idiay Balatoc, Acupan, ken Antamok. Nagsardeng ti operasyon na idi banda 1998 ngem

sinublian na ti Balatoc idi 2003 isu nga agkasapulan manen iti kayo.

Ti intero a munisipalidad ti Bokod ket inikkan ti DENR ti Certificate of Ancestral Domain Claim (CADC), kasta nga adda dagiti pamilya a naikkan iti Certificate of Ancestral Land Title (CALT). Nupay kasta, dagitoy a CADC ken CALT ket saan a garantiya a makalapped iti panagserrek ti pannakaagaw ti dagdaga da ken pannakapukan ti kabakiran da.

Dagiti umili ti Benguet ket nabayagen a bikbiktimaen ti gobyerno ken maag-agawan iti ansestral a daga babaen kadagiti dam, logging, ken minas. Iti bangir dagitoy, awan ti maaw-awat da a bingay iti bilyon-bilyon a ganansya ken buwis manipud kadagiti proyekto.

Kabakiran iti Bokod, Benguet ag-agawen ti minas

Awan sarday a panaglabsing kadagiti pangtao a karbengan ti

iyab-ablat ti PA ken CAFGU kadagiti umili iti Kalinga iti agtultuloy nga operasyon militar.

Manipud Pebrero ket tuloy-tuloy ti naranggas nga operasyon ti kabusor kadagiti baryo ti Gawa-an, Balantoy, Poswoy, Dao-angan, Ab-abaan, Buaya, Tawang, ken Mabaca iti Balbalan; Aciga, Ammacian, Taggay, Malagnat, Wagud, Ballayangon, Apatan, Limos, Allaguia, Asibanglan, ken Ba-ay iti Pinukpuk; ken Bantay, Bagumbayan, Dupag, Nansibakan, Nambucayan ken Magnao iti Upper Tabuk.

Iti gagar ti kabusor a mangparmek iti rebolusyonaryo a tignayan, umad-adu dagiti

panaglabsing kadagiti pangtao a karbengan kas iti panagpuor ti 77th IB ken 21st IB kadagiti balbalay ti masa iti Poswoy, Balantoy, ken Gawa-an, ken namitlo a panagmortar da iti Sityo Bonnong, Wagud iti alas otso ti agsapa idi Marso 8, 2004.

Gapu iti kinalawa ti operasyon ken kinaadu dagiti baryo a naapektaran, malaplappedan ti produksyon ti umili. Saan da a makapan iti talon ken bakir. Dakkel a gatad ti mapukpukaw iti pagbiagan da. Kasta met nga apektado dagiti amin nga aktibidades ti umili. Agpeggad pay ti panagbettak ti tribal war gapu kadagiti CAFGU a pilpiliten ti Army a kumuyog kadagiti operasyon. Umad-adu dagiti CAFGU a nalimed a

sumupsupyat kadagiti mandar ti Army.

Ti militarisasyon iti Kalinga ket dumandanon iti tukad ti etnosidyo wenno in-inut a panangpatay iti katatao dagiti umili kas nailian a minorya.

dangadang


Enero-Pebrero 2004

Ti pannakidangadang tayo para iti agraryo a re-bolusyon ket mangisarsarming no kasano kadur-as ti dangadang iti kabuklan. Isu met laeng ti mangparegta iti panagtignay ti base a masa nga agbalin a batayan ti dadakkel pay a balligi iti tay-ak ti gubat ken mangpar-nuay iti bileg ti baseng masa laban iti ranggas mili-tar.

Ti kayat ko a matalakay iti sumarsaruno ket no kasano ti agraryo a rebolusyon iti Mountain Province iti kasasaad a militarisado ken maysa a tribal areadaytoy.

Ka Bager, NPA-Abra

Dagiti artikulo ket napnuan iti pud-no a kapadasan ken paspasamak, isu a naawis ti riknak a mang-bása, ibingay iti dadduma, ken ipraktika ti naadal ko. Iti artikulo a “Dangadang dagiti Mannalon iti Ilocos, Rumegregta, Pumigpigsa,” ti tignayan ket kaasp-ing ti bunobon a pagay nga agsaringit, dumakkel babaen iti managayat ken man-agparnuay nga ima, ken agbunga iti adu, nga isu’t mangted biag iti umili, babaen iti absoluto a panangidaulo ti Partido.

Mabasbásak amin dagiti artikulo gapu ta subsub-aybayak amin nga isyu ti Dangadang, ket lalo pay a makaluksaw ti riknak kadagiti ranggas ti militar kadagiti umili ken ti panagbaybay-a ti reaksyonaryo a gobyerno.

Ka Judel, NPA-Kalinga

Makipagladingit kami kadagiti pinatpatay dagiti militar a pada mi a masa kas kada Johnny Camareg, Etfew Chadyaas, Efren Agsayang, Victor Balais, ken ti pannakapaltog ni Pallong Cuesta Pot-aw. Kasta met dagiti pasamak iti Ilocos ken dadduma pay a lugar maipapan iti abuso dagiti naranggas ken manangalli-law a militar. Agpayso a militarisasyon ti maysa a kan-grunaan a problema ti masa. Maisturbo ti produksyon

ken saan kami a makaadayo iti kataltalonan. Dakkel a lapped iti pang-ekonomya a trabaho ditoy Kalinga.Amin nga artikulo ket binásak ken nangted adal ken inspirasyon kaniak. Manipud nagbasbásaak kadagiti RMs ket nanayonan ti kaammuak ken adda dagiti termino a naadal ko. No agpapada koma a napardas ti pannakaawat ti umili iti rebolusyonaryo a tignayan ket napardas met ti panagabante ti gubat ti umili inggana’t balligi.

Channa, WOG-Kalinga

Napigsa ti gagar tayo a mapapardas ti panna-kaawat ti kaaduan nga umili iti rebolusyonaryo a tig-nayan. Ngem gapu ta gagangay a nagduduma ti tu-kad ti kaammuan ti umili, rumbeng a gammatan tayo ti amin a gundaway tapno nga agpropaganda, agin-nadal, agorganisa, ken agtignay tapno umad-adu pay ti umili nga agrebolusyon.

Istap ti Dangadang

Saan la gayam a mannalon ken mangmangged ti sumrek iti NPA, uray

gayam ti addaan adal ket sumilpo ken sumampa iti NPA.

Gers, mannalonKalinga

Rebolusyonaryo a kab-laaw iti istap ti Dangadang!

Kinompleto mi a binása ken tinalakay daytoy nga isyu ti Dangadang. Adu dagiti adal ken nanayonan ti kaammuan mi nangruna iti “Aktibista a

masa,” ken “Manuel” a nangi-ladawan iti panag-umay ni Ka Roger ditoy Kordilyera nga

uray adu ti espiya ti kabusor iti lugar ket nalaing ti masa a nangi-

lusot kenni Ka Roger, he he he! “Challengers”WOG-Kalinga

PIDBAKdangadang


Salamat iti kontribusyon yo a P30. Nasayaat ti ar-aramiden yo a kolektibo a panagtalakay iti tunggal isyu ti Dangadang. Iti kasta, naun-uneg a maawatan dagiti artikulo. Sapay koma ta pagwadan ti dadduma a masa ken kakadua ti ar-aramiden yo.

Istap ti Dangadang

Marso-Abril 2004

Saluduak ti kinaregta ken kinapursigido ni Ka Dam-say iti panagsakripisyo na nga ipaaywan dagiti annak na kadagiti kabagian tapno makaserbi isuna iti nalawa nga umili. Naawisak a nangbása iti naimballigian a panan-greyd ti NPA-Kalinga iti naranggas a tropa ti 77th IB PA. Naawisak a nangbása iti pakasaritaan ni Ka Lanlan kas maysa a martir ken bannuar ti rebolusyon iti kinaregta na nga agserbi iti interes ti umili ken panggep na a pan-nakawayawaya ti umili a Pilipino.

Tinalakay mi daytoy iti grupo isu a dagiti termino a saan ko a maawatan ket nailawag metten ti kakadua. Okay laeng dagiti artikulo ken naguguapo met ti drow-ing na.

Ka Lub-asNPA-Mountain Province

Saluduak ni Ka Damsay iti kinaregta ken kinagaget na nga agadal iti nadumaduma a tay-ak ti trabaho tayo nga hukbo ti umili. Dakkel a karit ti kinapinget ken kinat-ibker ti pangngeddeng na a nangsango iti adu a rigat kas maysa nga ina. Congratulations iti kakadua iti Kalinga a nagballigi iti taktikal nga opensiba nga insayangkat da! Mangipakita daytoy a pumigpigsa ti armado a pannaki-dangadang ti umili.

Ka RhamieNPA-Mountain Province

Amin a nabásak ket mayat, aglalo ti artikulo kasil-po iti balligi dagiti kakadua iti Kalinga. Koma ket awan ti agibuwis iti biag, ngem ammo tayo met a paset dayta ti gubat. Makita met ti panagdur-as ti rebolusyon babaen iti agtul-tuloy a panagorganisa ken panagadu dagiti tumiptipon iti armado a dangadang. Dagiti artikulo ket nakaited iti nayon nga adal manipud kadagiti kapa-dasan ken tured ti umili ken kakadua a lumaban ken agrebolusyon. Iti pan-

agbásak iti Dangadang, manaynayonan ti kaammuak iti rebolusyon ken lallalo a tumibtibker ti pakinakem ko nga agrebolusyon.

Ka Maya, NPA-Abra

Kamayatan a nabásak ti artikulo a “Ka Odelion ‘Lan-lan’ Bayowan” a nangidaton iti biag na iti panagserbi kada-giti umili a marigrigat ken saan a nagbuteng a limmaban iti bulok a gobyerno. Kasta met ti “Ka Damsay, Babai a Gerilya.” Kayat ko a matalakay no kasano ti panagsampa iti NPA.

Ardythe, estudyanteMountain Province

Makaawis la unay ti artikulo nga “NPA-Kalinga, agan-ani ti adu a balligi.” Makita a dagiti NPA ket pudno a tumultulong ken lumablaban para kadagiti umili.

Coriland, estudyanteMountain Province

Makapakarit iti riknak nga agpursige iti panagtignay idi nabásak ti artikulo a “Ka Damsay.” Maysa daytoy a nangpangato iti moral ko ken nangpatibker iti pangnged-deng ko nga ituloy ti panagserbi iti umili kasta met iti re-bolusyon. Tuluy-tuloy met koma ti pannakitipon dagiti kabataan ti Mountain Province iti NPA. Ti kabataan ti ub-bog ti rekrutment ti NPA. Saanak a nagkamali iti panagde-sisyon a sumampa. Agbalin koma daytoy a karit kadagiti kabataan a sumungbat iti kiddaw ti kaaduan ken umarakup iti armado a pannakidangadang.

Ka Tala NPA-Mountain Province

Abril 2004 Espesyal nga Isyu

Napalalo ti katawak ken ragsak ko a nangbása iti “Teks Dyoks.” Talaga a mayat ken makapakatawa dagiti

linaon na ken agpayso a mapaspasamak daytoy kadagiti nagkandidawat. Iti bangir na met, naun-uneg a naawatak ti galad ti burges nga eleksyon, ngem sayang

ta naladaw a simmang-pet ti isyu isu a saan a naiwaras sakbay ti eleksyon. Insigida a tinalakay mi iti yunit daytoy nga isyu apa-man a simmangpet.

Ka RhamieNPA-Mountain Province

18 Ang Bayan * Oktubre 2001

DANGADANG

dangadang


Nadumaduma naggapuan tayoIgorot, Tagalog, IlocanoAwan sabsabali kadatayo

Maymaysa’t turong rebolusyonaryo

No mapukaw ka iti dalan moDi mo masarakan ti turong moIti sipnget, silaw ti kasapulanA manglawag iti pagdalanan

Koro:Intay baliwan ti kagimongan

Pandayen baro a masakbayanMarxismo-Leninismo-Maoismo

Teorya a tarabay ti Partido

Adalen bambanag iti aglawlawManipud bantay inggana’t taawTapno ti panunot ket mapanday

Dumur-as, rumegta panagtignay

Ipatungpal dagiti prinsipyoRebolusyon iyabante tayoAla, kibinem ti kaabay mo

Agaddang a tumipon iti Hukbo(Uliten ti Koro)

*Daytoy a kanta ket kinompos ti Challengers, maysa a grupo a pang-organisa ti kababaihan (WOG) iti Kalinga.

SEKSYON KULTURAL

REBOLUSYONARYO A TURONG


��

syatap!syatap!ummM!

idiay konggreso a naiyaramid ti panagbilang kadagiti butos para iti presidente ken bise-presidente. nadumaduma a kalukoan ti napasamak iti intar dagiti reaksyonaryo a politiko.

adda matmaturog

kasla da la ubbing nga agaapa

ho humm...

sinaur da ti bilang

isu a nakabaybayag ti panagbilang.

uray idi saan pay a nalpas ti bilang, siguradon ni GMA nga isuna ti nangabak.Isu a nasapa pay ket pinaraboran na dagiti komprador kapitalista ken apo’t daga a simmuporta kenkuana. pinalubo-san na nga ingato da ti presyo ti gasolina, kuryente, ken amin a gagatangen.

nalpas ti boksing. nangabak ni gma ngaaso-aso ti imperyalista nga u.s. babaen itinakaro a panagsaur.

ngem saan pay a nalpas ti laban ti umili a pilipino laban itibulok a sistema ti gobyerno. sagsagrapen tayo itatta ti awankapada a kinakaro ti krisis iti ekonomya. kumarkaro met tikrisis iti politika gapu iti umir-irteng a banggaan iti intar dagitireaksyonaryo a dasig. manamnama ni gma a makasagrap kadagitinapipigsa a danog manipud kadagiti karibal na iti politika, manipuditi rebolusyonaryo a tignayan, ken manipud iti umili ngaagtultuloy a magunggundawayan ken maidadanes!

siak ti nangabak!

rebolusyonaryo a dyaryo ti umili iti amianan … · kasta met a silulukat kami iti aniaman a...

Documents