republika e shqipËrisË ministria e arsimit dhe shkencËs ... · republika e shqipËrisË...

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

MINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCËS

INSTITUTI I ZHVILLIMIT TË ARSIMIT

KURRIKULA KOMBËTARE E ARSIMIT BAZË

PROGRAM LËNDOR

Fusha: ARTE

Lënda: ART PAMOR

Klasa: 1-9

Kodi: _______

Koordinatore:

Majlinda HALA

Tiranë, 2012

2

ART PAMOR

GRUPI I PUNËS:

Petrit MALAJ

Besnik BISHA

Julika SIMA

Majlinda HALA

Shpëtim KËRÇOVA

Miradie PEPNIKA

Adriana HOXHA

3

ART PAMOR

TË PËRGJITHSHME

“Arti pamor” është një mënyrë për të krijuar dhe komunikuar nëpërmjet imazhit. Lënda e

“Artit pamor” është një lëndë e veçantë dhe ka kërkesat e veta specifike të të mësuarit. Arti është

një mënyrë e natyrshme dhe e kënaqshme e pasurimit të botës së fëmijëve. Veprimtaritë e “Artit

pamor” bëjnë të mundur që nxënësit të bëjnë lidhjen midis botës reale dhe imagjinare të

organizojnë dhe të shprehin vizualisht idetë, ndjenjat dhe eksperiencat nëpërmjet vizatimit,

pikturës, konstruksioneve etj. Edukimi nëpërmjet “Artit pamor” siguron zhvillimin e krijimtarisë

dhe përvojave personale nëpërmjet zbulimit, kërkimit, eksperimentimit, trillimit, vizatimit dhe

përdorimit të një sërë mjeteve dhe teknikave. Kjo lëndë promovon vëzhgimin dhe ndihmon

nxënësit të fitojnë ndjeshmëri për botën vizuale, hapësinore dhe të prekshme dhe për

eksperiencat estetike. Edukimi nëpërmjet lëndës “Art pamor” kanalizon kuriozitetin natyral të

nxënësve në objektiva mësimorë. Zhvillimi i aftësive perceptuale i ndihmon nxënësit të shijojnë

dhe interpretojnë mjedisin vizual dhe veprat e artit dhe lehtëson të nxënit në të gjithë kurrikulën e

arsimit fillor. Krijimtaria në art, kontribuon në formimin e një identiteti personal e të vetëbesimit

dhe ndihmon në krijimin vetëdijes kulturore dhe ndjeshmërisë.

Ky program në arsimin bazë ka për qëllim: të ndihmojë nxënësit të zhvillojnë aftësitë

krijuese, komunikuese, të kuptojnë botën që i rrethon nëpërmjet “Artit pamor”.

2. SYNIMET E PROGRAMIT SIPAS CIKLEVE/NËNCIKLEVE

KLASA 1-3

Në fund të klasës së tretë nxënësit duhet të jenë të aftë:

të zbatojnë procesin krijues për të prodhuar punime të ndryshme arti dy dhe

tredimensionale, duke përdorur elementet, parimet dhe teknikat e “Artit pamor” për të

komunikuar ndjenja, ide dhe mendime;

të përdorin procesin e analizës kritike për të komunikuar ndjenja, ide dhe mendime,

duke iu përgjigjur një shumëllojshmërie veprash dhe eksperiencash artistike;

4

ART PAMOR

të kuptojnë një shumëllojshmëri formash në art, stile dhe teknika nga e shkuara dhe e

tashmja dhe kontekstin e tyre social.

KLASA 4-6

Në fund të klasës së gjashtë nxënësit duhet të jenë të aftë:

të zbatojnë procesin krijues për të prodhuar punime të ndryshme arti të formës dy dhe

tredimensionale, si edhe multimediale që komunikojnë ndjenja, ide dhe mendime, duke

përdorur elementet, parimet dhe larmi teknikash e artistike;

të përdorin procesin e analizës kritike për të komunikuar ndjenja, ide dhe mendime, duke

iu përgjigjur një shumëllojshmërie veprash dhe eksperiencash artistike;


tashmja dhe kontekstin e tyre social-kulturor dhe në kontekstin historik.

KLASA 7-9

Në fund të klasës së nëntë nxënësit duhet të jenë të aftë:

të zbatojnë procesin krijues për të prodhuar punë të ndryshme arti si në formën

tradicionale dy dhe tredimensionale, ashtu edhe multimediale, që komunikojnë ndjenja,

ide dhe mendime, duke përdorur elementet, parimet, teknikat dhe proceset artistike;

të përdorin procesin e analizës për të komunikuar ndjenja, ide dhe mendime, duke iu

përgjigjur një shumëllojshmërie veprash dhe eksperiencash artistike në përshtatje me këtë

nivel;


tashmja dhe kontekstin e tyre social-kulturor dhe historik.

3. KËRKESA PËR ZBATIMIN E PROGRAMIT TË ARTIT PAMOR 1-9

Programi i “Artit pamor” është një dokument zyrtar, pjesë e tërësisë së dokumenteve

zyrtare për arsimin bazë. Ato janë Korniza Kurrikulare e Arsimit Parauniversitar dhe standardet e

fushës, ku kjo lëndë bën pjesë. Hartimi i programit është mbështetur si te Korniza Kurrikulare,

5

ART PAMOR

ashtu edhe te standardet e fushës. Për të siguruar përdorimin sa më të mirë të programit është e

vlefshme njohja me dokumentet e lartpërmendura.

Fusha e arteve vjen për herë të parë në arsimin bazë në mënyrë të plotë, për sa i përket

kohës, përmbajtjes, strukturës dhe lëndëve, të cilat janë: arti pamor, muzika, kërcimi dhe teatri.

Veprimtaritë në programin e “Artit pamor”, bëjnë të mundur që nxënësit të kuptojnë dhe

të shprehin botën e tyre në një formë vizuale të prekshme. Vizatimi, piktura, shpikjet dhe

konstruksionet, duke mbledhur së bashku elemente të ndryshme të eksperiencës së fëmijëve,

bëjnë të mundur zhvillimin e ideve të reja. Mundësitë për të vëzhguar dhe zbuluar elementet e

artit në ambientin rrethues i ndihmon fëmijët të vlerësojnë natyrën e objekteve dhe të kanalizojnë

kuriozitetin natyral për mësimet.

Programi i “Artit pamor” thekson rëndësinë e krijimit artistik, duke iu përgjigjur artit.

Rëndësi i kushtohet edhe procesit krijues dhe kuptimit të koncepteve vizuale.

“Arti pamor” në arsimin fillor, klasat 1-6, studiohet në 210 orë mësimore. Ky program

organizohet sipas linjave dhe n/linjave të përmbajtjes dhe për çdo linjë shënohen objektivat, të

cilët materializojnë elemente, njohuri vizuale, aftësi dhe qëndrime që pritet të fitojnë nxënësit

gjatë studimit të këtij programi.

“Arti pamor” në arsimin e mesëm të ulët, klasat 7-9, studiohet në 105 orë mësimore. Ky

program organizohet sipas linjave dhe nënlinjave të përmbajtjes dhe për çdo linjë shënohen

objektivat, të cilët materializojnë elemente, njohuri vizuale, aftësi dhe qëndrime që pritet të

fitojnë nxënësit gjatë studimit të këtij programi.

Linjat që do të përshkruajnë lëndën e “Artit pamor” janë dy: 1) Arti dydimensional, 2) Arti

tredimensional të pasuara nga nënlinjat përkatëse:

1) Arti dydimensional

1.1 Vizatimi

1.2 Piktura dhe ngjyrat

1.3 Stampimi

2) Arti tredimensional

2. 1 Skulptura (plastelina)

2. 2 Skulptura (konstruksioni)

6

ART PAMOR

2. 3 Tekstilet (pëlhurat dhe fijet)

Përmbajtja e programit zhvillohet përmes linjave dhe nënlinjave, teknikat artistike

përmes të cilave fëmijët mund të eksplorojnë dhe interpretojnë botën vizualisht.

Nxënësve u jepet mundësia të eksperimentojnë me një sërë mjetesh e teknikash

stimuluese. Duke punuar më këto teknika, ata do të kuptojnë dhe përdorin elementet e artit, duke

reflektuar gradualisht rritjen e njohurive. Historia e artit është pjesë e pandarë e procesit

mësimor, e cila do të jetë mbështetëse në zhvillimin me sukses të orës së mësimit. Nxënësit

duhen inkurajuar të vëzhgojnë dhe të kuptojnë një gamë të gjerë veprash arti nga kultura

tradicionale artizanale, artin pamor shqiptar, vepra arti të kulturave, periudhave historike,

rrymave dhe vendeve të ndryshme.

Nxënësit duhet të familjarizohen me vizatime nga vende dhe kohë të ndryshme, p. sh.,

vizatimet e shpellave, vizatimet e para kristiane, vizatime të Dyrerit, vizatime Japoneze me bojë

kine, vizatimet e Van Gogut etj. Ata do të njohin imazhe piktoreske nga Egjipti, Kreta, Rilindja

Evropiane, piktura të artistëve shqiptarë, piktura të artit modern etj. Nxënësit do të vizitojnë

“galeri arti”, do të përdorin bibliotekat dhe libraritë për të hulumtuar mbi veprat e artit.

Gjithashtu, ata duhet të marrin informacion për stampimin nga kultura të ndryshme. Ata duhet të

vlerësojnë imazhet nga historia e fotografisë, gjini të ndryshme të fotografisë dhe përdorimin për

reklama dhe në media. Gjatë orëve mësimore, nxënësit duhet të vëzhgojnë lloje të ndryshme

veprash skulpturore, arkitektonike dhe objekte funksionale tredimensionale.

Duke folur rreth këtyre veprave të artit, nxënësit zhvillojnë ndjeshmërinë ndaj elementeve

vizuale dhe do të fillojnë t’i përdorin qëllimisht në punimet e tyre dy dhe tredimensionale.

Të gjitha nënlinjat e programit integrohen me njëra-tjetrën, por duke pasur si shtylla lidhëse:

vizatimin;

elementet vizuale;

teknikat e ndryshme artistike;

Si pjesë të pandara të procesit mësimor janë elemente metodike, si:

ilustrimet (foto, punime të fëmijëve, objekte nga natyra, ilustrime veprash arti);

analiza në fund të orës së mësimit ku nxënësit duhet të jenë pjesëmarrës aktivë.

7

ART PAMOR

Shënim. Njohuritë e gjuhës vizuale të “Artit pamor”, “elementet dhe parimet” edhe pse

nuk janë linjë më vete, në program ato përbëjnë njohuritë bazë të shpërndara nëpër objektivat e

të gjithë programit. Në çdo objektiv të programit theksohet qartë njohuria përkatëse për çdo

element në përshtatje me teknikën dhe subjektin. Ky shënim vlen për mësuesit gjatë hartimit të

objektivave mësimorë, por gjithashtu edhe për hartuesit e teksteve ose fletoreve të punës etj.

Elementet dhe parimet

Veprimtaritë në Artin pamor sugjerojnë që përdorimi i një shumëllojshmërie të mjeteve

dhe teknikave artistike ndihmojnë në rritjen e ndjeshmërisë ndaj cilësisë së linjës, formës dy dhe

tredimensionale, tonit, teksturës, motivit, ritmit e organizimit hapësinor, duke mundësuar

përdorimin e tyre të qëllimshëm nga nxënësit. Këto cilësi janë elementet e gjuhës vizuale dhe

gjuha e komunikimit artistik dhe vëmendja ndaj tyre duhet të tërhiqet në mënyrë informale gjatë

gjithë edukimit në ciklin fillor.

Përdoruesit e këtij programi do të jenë të gjithë aktorët që marrin pjesë drejtpërdrejt ose

jo në arsim: specialistët e arsimit bazë dhe më tej, mësuesit, autorët e teksteve, prindërit etj.

Zbatimi i programit duhet të bëhet duke respektuar parimet e barazisë gjinore, etnike,

kulturore, racore dhe fetare.

Objektivat e programit

Objektivat e programit janë për të gjithë nxënësit. Kjo do të thotë se të gjithë nxënësve

duhet t’u jepet mundësia për të nxënë çka përshkruhet tek objektivat. Realizimi i objektivave në

tema, kapituj, njësi mësimore, si dhe renditja e tyre është zgjedhje e lirë e zbatuesit të programit.

Sasia e orëve të linjave dhe nën linjave ndryshon nga klasa në klasë, duke i dhënë peshën herë

njërës e herë tjetrës linjë. Në program ka edhe tema mësimore, që mund të zhvillohen edhe në dy

orë mësimore, ku objektivat e njërës orë i përkasin një nënlinje dhe objektivat e orës tjetër, një

nënlinje tjetër.

8

ART PAMOR

P. sh., objektivi:

Të krijojë tema nga imagjinata, duke përdorur motive dhe detaje nga fantazia: Kompleks

ndërtimi tredimensional, skicimi i planit të projektit. Kjo temë i përket nënlinjës vizatimi

dhe realizohet në formën e një skicë ideje në një orë mësimore.

Të eksperimentojë me karakteristikat e materialeve për të ndërtuar struktura: Skicimi i

projektit të kompleksit të ndërtimit në orën e vizatimit, duke përdorur materialet e përshtatshme.

Kjo temë i përket nënlinjës skulptura (konstruksione) dhe ka të bëjë me realizimin e skicës së

kryer në orën e vizatimit. Në këtë rast, realizimi do të bëhet me materialet dhe teknikat e

përshtatshme për këtë linjë.

P. sh.: objektivi:

të rrisin interesin në fushën e komunikimit vizual duke vlerësuar shembuj të grafik dizajn

në përdorim: Skicë ideja për një veshjeje, duke u mbështetur në kultura të ndryshme;

Ky objektiv i përket nënlinjës grafik dizajn dhe realizohet në formën e një skicë ideje në

një orë mësimore.

të përdorin materialet e duhura nëpërmjet proceseve si prerja, dhënia formë, ngjitja dhe

ndërtimi i një strukture (letra e kartonë, tela të përkulshëm, drunj me nyje, unaza perdesh,

material copash të qepura dhe të mbushura, tapa shishesh, shishe plastike etj.): Modelimi i

veshjes së ideuar me materiale të riciklueshme;

Ky është një tregues i bashkëveprimit të linjave dhe nën linjave të programit. Ky është një

tregues i bashkëveprimit të linjave dhe nënlinjave të programit.

Shembulli i mëposhtëm paraqet sesi e njëjta temë mund të realizohet me teknikave të ndryshme,

si p.sh.:

Do të marrim një shembull tjetër, klasa 7-9, me të njëjtën temë, që realizohet në teknika të

ndryshme, si p.sh.:

të studiojnë dhe të vizatojnë figurën e njeriut, duke respektuar proporcionet e figurës së

njeriut: skica me figurën e njeriut në lëvizje (vizatim);

9

ART PAMOR

të mbështesin punën e tyre në imazhet e pikturave nga historia e artit botëror dhe vepra të

autorëve shqiptarë etj.: kompozim me njerëz pasi të ketë studiuar vepra nga Goja, Picaso,

Rodin etj. (pikturë);

të krijojnë imazhin për stampim, duke përdorur format pozitive e negative dhe cilësinë e

linjës: kompozim me figurën e njeriut, pasi të ketë studiuar grafikat e Kolvitz;

të përdorin materialet e duhura nëpërmjet proceseve, si: prerja, dhënia formë, ngjitja dhe

ndërrimi i një strukture (letra e kartonë, tela të përkulshëm, drunj me nyje, unaza perdesh,

material copash të qepura dhe të mbushura, tapa shishesh, shishe plastike etj.):

figurë njeriu në pozicione të ndryshme, skulpturë me tel; konstruksioni.

Siç e shohim, kemi të njëjtën temë ku kërkesa e objektivave ndryshon në varësi të

teknikës që do të përdoret. Të tillë objektiva ose këndvështrime të ndërtimit të programit bëjnë të

mundur që nxënësit të kuptojnë mundësitë shprehëse specifike të teknikave dhe mjeteve të

ndryshme artistike. Ky dallim bëhet më i dukshëm dhe i kuptueshëm kur përsërisim të njëjtin

subjekt.

Një objektiv përmbushet në nivele të ndryshme nga nxënës të ndryshëm. Mësuesit dhe

autorët e materialeve mësimore duhet të mbulojnë të gjithë gamën e niveleve të nxënësve.

Orët mësimore

Programi i “Artit pamor” është strukturuar në linja e nënlinja që vijnë njëra pas tjetrës,

por nuk do të thotë se mësimdhënia-mësimnxënia duhet të zhvillohet në këtë renditje gjatë vitit

shkollor.

Sasia e orëve mësimore për secilën linjë është rekomanduese. Përdoruesit e programit

duhet të respektojnë sasinë e orëve vjetore të lëndës, por janë të lirë të ndryshojnë me 10%

(shtesë ose pakësim) orët e rekomanduara për secilën linjë.

Në programin e lëndës së “Artit pamor” afërsisht 50% e totalit të orëve mësimore janë

për shtjellimin e njohurive dhe aftësive të reja lëndore, ndërsa 50% e tyre janë për përpunimin e

tyre (gjatë vitit dhe në fund të vitit shkollor).

10

ART PAMOR

Përpunimi i njohurive

Përpunimi i njohurive përmban:

Përsëritjen brenda një linje të njohurive bazë të tij (konceptet themelore).

Integrimin e njohurive të reja të një linje me njohuritë e linjave paraardhëse.

Integrimin e njohurive të reja me njohuritë e lëndëve të tjera brenda fushës së arteve dhe më

tej me muzikën, dramën, edukimin fizik, matematikën, diturinë e natyrës, gjuhën shqipe,

gjuhën e huaj etj., ndonëse këto integrime do të përshkojnë zhvillimin e çdo ore mësimore;

gjatë përpunimit i duhet kushtuar kohë e posaçme.

Përsëritjen vjetore (pavarësisht nga ndarja në linja dhe n/linja, lënda duhet parë si një e tërë).

Në orët mësimore, që i përkasin përpunimit të njohurive dhe aftësive, mësuesit mund të

zhvillojnë edhe tema me nismën e tyre ose me kërkesën e vetë nxënësve. Këto tema mund ta

kenë pikënisjen nga vëzhgimet që mësuesi bën çdo ditë në orën e mësimit, duke kuptuar nevojat

e nxënësve nga kërkesat e tyre, nga ngjarje aktuale ose thjesht nga kureshtja e nxënësve.

Veçanërisht gjatë përpunimit të njohurive duhet t’i kushtohet kohë e posaçme kultivimit të:

Aftësive të posaçme lëndore

krijuese - krijimin e një punë të vetën dy dhe tredimensionale (pikturë, grafikë, skulpturë etj.),

duke përcjellë emocionet dhe ndjeshmërinë e vet individuale;

komunikuese - komunikimin e saktë të njohurive, mendimeve dhe qëndrimeve rreth “Artit

pamor”, përmes një terminologjie artistike të përshtatshme për moshën;

analizuese - analizimin e një vepre arti përmes elementeve dhe parimeve të “Artit pamor”, të

cilat përbëjnë një vepër, dhe që ndihmojnë për të pasur një fjalor të saktë artistik gjatë

analizës së një vepre;

krahasuese - krahasimin dhe renditjen e karakteristikave të dy veprave arti, të realizuara nga

autorë të ndryshëm, por që i përkasin të njëjtës periudhë historike.

formimit të qëndrimeve - si qëndrimi etiko-social etj., dhe gjatë punës në grupe të vogla

nxënësish.

11

ART PAMOR

Gjatë orëve të përpunimit të njohurive, nxënësve duhet t’u krijohet mundësia të punojnë

detyra tematike bazuar mbi një tematikë të caktuar (peizazh, portret etj.), projekte kurrikulare etj.

Një nga kërkesat për zbatimin me sukses të këtij programi është edhe zhvillimi i punës me

nxënësit që mund të kenë vështirësi me aftësitë motorike për të punuar një detyrë të dhënë

(pikturë, skulpturë etj.). Në këtë mënyrë mësuesit të lëndës i del si detyrë lehtësimi i nxënësve

nga këto procese, duke u kërkuar atyre realizimin e detyrave që nuk përbëjnë problem fizik dhe

emocional të tyre.

Por, në këtë grup mund të hyjnë edhe nxënësit me vështirësi në të nxënë, me të cilët

mund të punohet veçmas, duke i ndihmuar ata të realizojnë detyrat dhe të arrijnë rezultate të

kënaqshme.

Për realizimin e këtij programi sigurisht ka nevojë që mësuesit të përdorin edhe metodat

që nxitin nxënësit e talentuar, sepse mund të ketë individë të cilët “shkëlqejnë” apo janë talente

në realizimin e punëve të ndryshme artistike. Pra, është detyrë e mësuesit që të evidentojë dhe të

zhvillojë këto talente.

4. INTEGRIMI DHE LIDHJA NDËRLËNDORE

Të mësuarit e integruar është një aspekt shumë i rëndësishëm në arsimin fillor. Një

planifikim i mirë i temave të integruara shton mundësitë për të qenë krijues në mënyrë origjinale.

Më vonë, fusha të ndryshme lëndore ndërveprojnë, duke përfshirë më tepër njëra-tjetrën, ku

objektivat e tyre janë të mirëpërcaktuar. Ekuilibri midis mësimdhënies së integruar dhe temave të

veçanta duhet të mbahet sidomos në klasat e larta.

Në mësimin e integruar, nxënësit kanë mundësinë të punojnë duke takuar pritshmëritë

nga dy ose më shumë lëndë në një mësim të vetëm ose veprimtari. Duke lidhur pritshmëritë nga

lëndë të ndryshme, mësuesit mund t’iu ofrojnë nxënësve mundësi të shumta të riforcojnë dhe të

demonstrojnë njohuritë dhe aftësitë në një gamë më të gjerë. Mësuesit mund të krijojnë orë

mësimore të integruara me lëndët e tjera të arteve që janë në kurrikul, ku integrimi mund të

zhvillohet për një çështje të përbashkët p.sh.: marrëdhënia midis “Artit pamor” dhe arteve të

tjera, në një kontekst historik, social e kulturor, parë në kohë dhe vende të ndryshme.

12

ART PAMOR

Në mësimin e integruar, mësuesit duhen të sigurohen që njohuritë specifike për çdo lëndë

janë mësuar. Për shembull, nëse u kërkojmë nxënësve të vizatojnë një ilustrim për një përvojë

personale, ata nuk kanë nevojë vetëm për udhëzime për gjuhën, por edhe udhëzime për të krijuar

imazhin. Mësuesit duhet t’i udhëzojnë nxënësit në përdorimin e koncepteve kompozicionale, si

të bëjnë të mundur lëvizjen e syrit drejt qendrës së interesit, duke përdorur linjat, format, ngjyrat.

Mësimi i integruar mund të jetë një zgjidhje e mirë kundër fragmentizimit dhe izolimit të

aftësive. Në këtë mënyrë nxënësit mund t’i aplikojnë aftësitë në një kontekst kuptimplotë.

Nxënësit nuk mësojnë vetëm si të përziejnë ngjyrat, si të përdorin temperët etj., por në këtë

kontekst ata mund të zhvillojnë aftësitë e tyre për të menduar e arsyetuar, duke i transferuar

njohuritë dhe aftësitë nga një lëndë te tjetra.

Gjuha shqipe dhe Arti pamor

Gjuha ka një ndikim universal në procesin e mësimdhënies dhe mësimnxënies në çdo fushë

të kurrikulës. Gjuha është një mënyrë nëpërmjet së cilës nxënësit emërtojnë dhe klasifikojnë

objektet, shprehin idetë, formulojnë pyetjet dhe ngrenë hipotezat, shqiptojnë konkluzionet dhe

gjykimet. Nëpërmjet gjuhës nxënësit pasurojnë fjalorin e përshtatshëm. Në këtë mënyrë, gjuha i

ndihmon ata të sqarojnë mendimet dhe të zgjerojnë konceptin mbi veprat e artit. Të folurit rreth

artit është një pjesë thelbësore e zhvillimit të nxënësve në art.

5. KËRKESA PËR ZBATIMIN E PROGRAMIT TË ARTIT PAMOR 1-9

Një nga objektivat e arsimit fillor është të inkurajojë prirjet natyrale të nxënësve të

shprehin idetë e tyre nëpërmjet artit. Nxënësit në vetvete mbajnë interesa dhe aftësi individuale,

ashtu si edhe kultura dhe eksperienca të ndryshme. Programi i artit pamor në arsimin fillor duhet

të jetë i pëlqyeshëm nga nxënësit; ai duhet zbatuar në mënyrë të atillë që të inkurajojë interesat e

fëmijëve për artin.

Cilësia e mësimdhënies është çelësi për suksesin e fëmijëve në mësimin e artit. Mësuesit

duhet të inkurajojnë çdo nxënës të besojë se do të jetë i suksesshëm në mësimin e artit, të

kuptojnë interesat e nxënësve, nevojat që ata kanë, të ndihmojnë nxënësit të aktivizojnë njohuritë

e mëparshme, të rendisin udhëzimet që do të përdorin, duke diferencuar udhëzimet për nxënës

13

ART PAMOR

me nevoja të veçanta; po kështu mësuesit duhet të stimulojnë dhe inkurajojnë të gjithë nxënësit,

duke krijuar mjedise ku nxënësit të kenë mundësi për të eksploruar mbi artin pamor në mënyra

që janë të rëndësishme për ta.

Mësuesit mund ta realizojnë këtë nëpërmjet veprimtarive të ndryshme, duke nxitur

pjesëmarrjen me eksperiencën krijuese dhe me materiale konkrete. Planifikimi i kohës, hapësira

e përshtatshme dhe një shumëllojshmëri materialesh janë të rëndësishme për të mbështetur një

mësimdhënie efektive. Gjatë procesit të mësimdhënies, mësuesit duhet të sigurojnë një

shumëllojshmëri aktivitetesh të bazuara në vlerësimin e nevojave individuale të nxënësve, në

nevojat e grupit dhe në praktikat më të mira mësimore. Gjithashtu, mësuesit duhet të krijojnë një

mjedis të përshtatshëm në klasë për zhvillimin e veprimtarive të “Artit pamor” që nxit idetë e

reja tek nxënësit.

Mësuesit duhet të demonstrojnë drejtpërdrejt gjatë mësimdhënies në lëndën e “Artit

pamor”. Është shumë e rëndësishme për nxënësit e kësaj moshe balanca, lidhja midis

demonstrimit të mësuesit dhe dhënia mundësi e përdorimit të njohurive dhe aftësive të tyre në

veprimtarinë artistike. Në këtë mënyrë ata do të krijojnë pavarësi në përdorimin e mjeteve nga

një nivel në tjetrin. Kur mësuesit i duhet të përdorë kontekstin kulturor të artit, duhet të marrë në

konsideratë të gjitha format e artit nga e gjithë bota dhe nga kultura të ndryshme.

Programi i “Artit pamor” u jep të gjithë nxënësve mundësinë të zbulojnë dhe të zhvillojnë

aftësitë e tyre në përdorimin e një sërë mjeteve dhe teknikave artistike dhe të vlerësojnë veprat e

artit. Klasa duhet të jetë gjithëpërfshirëse për të gjithë nxënësit në orën e artit.

Disa strategji efektive në lëndën e Artit pamor

Brainstorming. Teknika brainstorming mund të përdoret nga mësuesit si një strategji e

mendimit që i ndihmon nxënësit të gjenerojnë pyetje, ide, shembuj dhe të zbulojnë idenë

kryesore. Nxënësit ndajnë idetë e tyre dhe regjistrojnë këto ide, pa bërë gjykime rreth tyre. Kur

prezantojnë çështjen, mësuesit mund të përdorin brainstorming për të përcaktuar se çfarë

nxënësit tashmë dinë ose duan të dinë dhe të ofrojë drejtimin për mësimin dhe reflektimin. Kjo

teknikë stimulon të menduarit e rrjedhshëm dhe fleksibël dhe mund të përdoret për të zgjeruar

aftësitë e zgjidhjes së problemit.

14

ART PAMOR

Puna në grup. Teknika e punës në grup u jep mundësi nxënësve të punojnë si një

skuadër për të përmbushur një objektiv të përbashkët të mësimit. Një grup nxënësish mund të

punojnë së bashku për të krijuar një vepër arti dhe në përfundim të produktit artistik secili anëtar

i grupit ekzaminon se si ka funksionuar grupi dhe vlerëson kontributin e tij në punën e grupit.

Diskutimi. Teknika e diskutimit është një teknikë nëpërmjet së cilës çdo nxënës zbulon

mendimin dhe idetë e tij, përpunon informacionin, artikulon mendimet, duke i shkëmbyer ato me

moshatarët dhe mësuesin. Diskutimi shërben për të qartësuar konceptet, idetë dhe informacionin,

ku theksi vendoset tek e folura dhe te dëgjimi i njëri-tjetrit. Nëpërmjet diskutimit, nxënësit mund

të bëjnë lidhje midis ideve dhe eksperiencës dhe të reflektohet mbi to.

Eksperimenti. Teknika e eksperimentimit është shumë e rëndësishme në “Artin pamor”,

sepse kërkon që nxënësit të kërkojnë, zbulojnë, testojnë, manipulojnë, të zgjidhin problemin, të

marrin vendim dhe të organizojnë informacionin në mënyrat e tyre. Eksperimenti i inkurajon

nxënësit të përdorin aftësitë bashkëpunuese në mënyrë efektive, në interpretimin dhe

komunikimin e gjetjeve, nxit motivimin e nxënësve, të kuptuarit dhe përfshirjen aktive dhe mund

të iniciohet nga mësues ose nxënës.

Mjetet grafike ilustruese. Mbështetja vizuale është një strategji e fuqishme e

mësimdhënies. Mjetet ilustruese vizuale mund të përdoren për regjistrimin, organizimin,

krahasimin, analizimin dhe sintetizimin e informacionit dhe ideve. Ato mund të ndihmojnë

nxënësit në qasjen e njohurive paraprake, duke i lidhur ato me konceptet e reja të mësuara, si dhe

konsolidimin e të kuptuarit të tyre. Shembujt të mjeteve ilustruese përfshijnë posterat e

pikturave, fotografi, punime të nxënësve më të rritur, objekte nga natyra, filma etj.

6. METODAT E VLERËSIMIT TË ARRITJEVE

Vlerësimi është procesi i mbledhjes së informatave nga një shumëllojshmëri burimesh

(që përfshin detyrat, vëzhgimet ditë pas dite, bisedat, demonstrimet, projektet dhe testet), që

pasqyron me vërtetësi se sa mirë i kanë arritur nxënësit objektivat e kurrikulës së lëndës.

Vlerësimi i nxënësve përshkon gjithë procesin mësimor dhe shërben për përmirësimin e

këtij procesi. Vlerësimi i nxënësve nuk ka për qëllim të vetëm vendosjen e notës dhe as nuk

përfundon me vendosjen e saj. Vlerësimi mbështetet tërësisht në objektivat, në programin lëndor

dhe mësuesit nuk kanë të drejtë ta vlerësojë nxënësit për ato objektiva të arritjes që nuk

15

ART PAMOR

përshkruhen në program, jo vetëm për njohuritë dhe aftësitë, por edhe për qëndrimet e nxënësve,

si qëndrimet etiko-sociale në përgjithësi dhe ato të bashkëpunimit me të tjerët në veçanti.

Mësuesit zhvillojnë vetë dhe në bashkëpunim me nxënësit një larmi mënyrash vlerësimi, që kanë

të bëjnë me:

bërjen e artit përmes krijimeve të ndryshme dy dhe tredimensionale;

përdorimin e saktë të materialeve, teknikave dhe mjeteve të ndryshme me kompetencë në

krijimet e tyre;

përdorimin e mendimit kritik gjatë debatit për krahasimin e dy veprave të artit, duke folur për

periudhën e krijimit, përmbajtjen, tematikën, teknikave dhe materialeve;

krahasimin e punimeve në klasë, ku sillen opinione apo mendime, argumentohet dhe krijohet

një qëndrim personal ndaj çështjes së ngritur.

Nxënësit vlerësohen me notë, ndërsa demonstrojnë arritjet në punë të ndryshme, si:

krijimi i punëve dy dhe tredimensionale, vëzhgimi i një vepre arti dhe mbajtja qëndrim, marrja

pjesë në veprimtari të ndryshme artistike që organizon shkolla etj.

Vlerësimi mund të bëhet individual ose në grup, në klasë ose jashtë saj.

Nxënësi vlerësohet me notë, ndërsa demonstron arritjet në punë konkrete, si p.sh.: realizimi i

punëve dy dhe tredimensionale, interesimi për ndjekjen e jetës artistike, pasioni, vlerësimi dhe

përkushtimi ndaj kësaj lënde etj.

Në punimet e nxënësve me grupe të vogla, mësuesit parashtrojnë peshën e vlerësimit me

notë të grupit në tërësi dhe të secilit nxënës në veçanti.

Mësuesit nuk e kanë të detyrueshëm vlerësimin me notë të nxënësve në çdo orë mësimore

dhe vendosjen e notës në regjistër për secilën orë mësimore. Si rregull, nxënësit dhe mësuesit

duhet të bashkëbisedojnë lirshëm si partnerë rreth përvetësimit të njohurive të fituara të orëve të

kaluara dhe mirëkryerjes së detyrave jashtë klase.

Herë pas here mësuesit duhet të vlerësojnë me notë nxënësit, duke ua bërë të qartë atyre

që në fillim qëllimin e vlerësimit dhe kriteret e tij.

Portofoli i nxënësit, është një mundësi vlerësimi e vetëvlerësimi, është një koleksion i

punimeve të tij përgjatë vitit shkollor. Portofoli mund të përmbajë krijime të ndryshme dy dhe

tredimensionale të realizuara gjatë vitit shkollor, detyra të kryera gjatë procesit mësimor, por

edhe punime që nxënësit i kanë realizuar gjatë kohës së lirë, projekte kurrikulare, të gjitha në

16

ART PAMOR

dobi të veprimtarive të ndryshme shkollore, produkte të veprimtarive kurrikulare etj.

Përzgjedhjet për portofolin bëhen nga nxënësit, mësuesit rekomandojnë.

7.OBJEKTIVA SIPAS LINJAVE/NËNLINJAVE, KLASA E 1-RË

35 javë mësimore x 1 orë/javë = 35 orë/vjetore

Klasa Linja Orë të sugjeruara

I Linja: Arti dydimensional 19 orë

Nënlinja: Vizatimi 6 orë

Nënlinja: Piktura dhe ngjyrat 8 orë

Nënlinja: Stampimi 5 orë

Linja: Arti tredimensional 16 orë

Nënlinja: Skulptura (plastelina) 5 orë

Nënlinja: Skulptura (konstruksionet) 6 orë

Nënlinja: Tekstilet (pëlhurat dhe fijet) 5 orë

LINJA: ARTI DYDIMENSIONAL

Orë të sugjeruara: 19 orë

Përshkrimi i linjës: Vizatimi është një mënyrë instiktive e nxënësve për të komunikuar e

kuptuar ndjenjat dhe botën imagjinare. Gjatë zhvillimit të tyre natyral, nxënësit krijojnë simbole

që shprehin figurën njerëzore, kafshët apo një sërë objektesh. Më vonë, ata kanë nevojë t’i

zhvillojnë më tej simbolet e përsëritura dhe të tregojnë zhvillimin e individualitetit të tyre

artistik. Zhvillimi i aftësive për të vëzhguar me kuriozitet dhe vëmendje cilësitë e linjës,

sipërfaqen, ngjyrat e tonalitetet në ambientin rrethues dhe në veprat e artistëve është thelbësor

për zhvillimin e aftësive në vizatim. Vizatimi ka një rëndësi të veçantë në program.

Piktura dhe ngjyrat. Piktura është një mjet ideal për të zhvilluar ndjeshmërinë ndaj ngjyrave

te nxënësit, pasi është e lehtë për t’u përhapur në sipërfaqe të letrës dhe efektet janë të

menjëhershme. Është i rëndësishëm eksplorimi i efekteve shprehëse dhe përshkruese të

teknikave të bojërave të ujit (akuarele, temperë) dhe inkurajimi i përdorimit të tyre. Përdorimi i

këtyre teknikave promovon kënaqësinë dhe ndjeshmërinë ndaj ngjyrave në ambientin që e

rrethon dhe kur i shikon në veprat e artit.

Stampimi, zgjeron gamën e të shprehurit te nxënësit. Veprimtaritë e stampimit ofrojnë mundësi

shtesë për të kuptuar lidhjen mes formave e ngjyrave dhe impaktin që ato kanë gjatë

eksperimenteve me modele stampash. Ato, gjithashtu, tërheqin vëmendjen ndaj përdorimit të

stampimit në objektet e përdorimit të përditshëm.

Njohuri të përgjithshme: Elementet dhe parimet e Artit pamor

17

ART PAMOR

Elementet

Linja - linjat në art dhe në objektet e jetës së përditshme (natyrale dhe të krijuara nga njeriu),

llojet e linjave, si: e drejtë, e thyer, spirale, e lakuar, e valëzuar, zigzag.

Forma dy dhe tredimensionale - format organike dhe gjeometrike në objektet e njohura.

Hapësira - përshkrimi i objekteve larg dhe afër; linja e horizontit; hapësirat ndërmjet, brenda

dhe përreth formave dhe objekteve.

Ngjyrat: përzierja e ngjyrave primare (e verdhë, e kuqe, blu); ngjyrat e ngrohta (e kuqe, e

verdhë, portokalli), ngjyrat e ftohta (blu, jeshile, vjollcë).

Sipërfaqja: sipërfaqja e objekteve të njohura (të ashpra, të buta, të lëmuara, me rrudha);

sipërfaqe që krijohen me përsëritjen e linjave.

Vlera: drita dhe hija.

Parimet: Nxënësit kuptojnë parimet, si: kontrasti, ritmi, theksi, proporcionet, baraspesha,

lëvizja, harmonia dhe uniteti, por në klasën e parë fokusi do të jetë:

Kontrasti: Drita/hija; e madhe/ e vogël; ngjyrat e pastra/ ngjyrat e përziera.

Nënlinja Objektiva Terma/koncepte kyçe

Vizatim

(6 orë)

Nxënësit duhet të jenë të aftë:

të eksperimentojnë me mjete të ndryshme

vizatimi (lapustila, pastela, penela, lapsa

etj.) mbi sipërfaqe të ndryshme;

të vizatojnë lloje të ndryshme linjash, duke

dëgjuar lloje të ndryshme muzike dhe ritmi,

me pastel mbi letra me ngjyra: “Muzika,

ritmi, linjat”;

të krijojnë sipërfaqen e një objekti, në

vizatim, nëpërmjet përsëritjes së linjave:

“Trungu i pemës;

të vizatojnë duke u bazuar në jetën reale dhe

imagjinatën: “Shtëpia dhe lojërat”;

të vizatojnë siluetën e objekteve të thjeshta,

si: gjethet, lulet, frutat, perimet, pemët etj.;

të vizatojnë një objekt nga natyra me

dritëhije (hijen e vetë objektit dhe hijen e

mbartur) “Filxhani i qumështit”;

Linja

Forma

Autoportreti

Motivi

Ritmi

Silueta

Eksperimenti

Vëzhgimi

Eksperienca

Vizatimi nga natyra

Vizatimi nga imagjinata

18

ART PAMOR

të zbulojnë formën dhe karakteristikat e

tipareve përmes vizatimit “Autoportreti”;

të vlerësojnë punën e tyre dhe të të tjerëve,

duke përshkruar mjetet e përdorura,

njohuritë në përshtatje me këtë nivel;

të familjarizohen me vizatime nga vende,

kohë dhe stile të ndryshme, p.sh.: vizatimet

e shpellave, vizatime të figurshme të

artistëve të ndryshëm etj.


Piktura dhe

ngjyrat

(8 orë)


të zbulojnë ngjyrat, përmes përdorimit të

materialeve dhe teknikave të ndryshme, si:

akuarel, tempera, lapsa me ngjyra, lapustil,

pastel, printim, aplikacion, kolazh, si dhe

veprave të artit nga vende, kohë dhe stile të

ndryshme;

të përdorin mundësitë shprehëse të ngjyrave

për të interpretuar tema nga imagjinata ose

jeta: “Ilustrimi i një përralle”, ose “I një

kënge”; “Lule nga natyra”, “Pjesë e lagjes

time”;

të kuptojnë vlerat tonale të dritëhijes dhe të

ngjyrave të pastra në krijim:“Ditë me

diell”; “Qiell me stuhi”;

të zbulojnë harmoninë dhe kontrastin në

natyrë ose objekte të krijuara nga

njeriu“Kamuflazh”, si mund ta bëjmë një

objekt të duket dhe të zhduket në një

Ngjyra

Hapësira

Variacioni tonal

Mbivendosja

Harmonia

Kontrasti

Motivi

Ritmi

Kamuflazhi

Përsëritja e ngjyrave

Komplementare

19

ART PAMOR

mjedis;

të përdorin përsëritjen e ngjyrave

komplementare, për të krijuar variacionin

në krijim: “Stampim me sfungjer”;

të përdorin materiale të ndryshme (tekstile)

për të imituar sipërfaqet: Kolazh “Shtëpia

ime”;



njohuritë në përshtatje me këtë nivel;

të familjarizohen me piktura dhe vepra arti

me tematika të larmishme, që ilustrojnë

njohuritë mbi ngjyrat.


Stampimi

(5 orë)


të eksperimentojnë me efektet që krijojnë

teknikat e thjeshta të stampimit;

të krijojnë figura të ndryshme gjeometrike

në stampën e sfungjerit dhe të përdorin

ngjyra me kontrast për stampim;

të zbulojnë efektet e stampave të gatshme

me reliev në stampimet e tyre: stampim me

copa, lëvozhgë pemësh, fruta etj.;

të stampojnë, duke imituar njollat (format,

vijat, ngjyrat) e lëkurës së një kafshe: tigri,

gjirafa, gjarpri etj.;

të familjarizohen me printime nga kultura të

ndryshme.

Sipërfaqja

Mbivendosje

Format negative dhe

pozitive

Figura gjeometrike

20

ART PAMOR

LINJA: ARTI TREDIMENSIONAL


Përshkrimi i linjës - Skulptura (plastelina). Plastelina është një mjet shumë i mirë për të

zhvilluar imagjinatën. Nxënësit fillojnë të kuptojnë mundësitë e shumta për të modeluar punë

tredimensionale dhe për t’i ndryshuar me lehtësi ato. Natyra plastike dhe e lakueshme e

plastelinës e bën atë një mjet ideal për të mësuar rreth formës. Çdo nxënësi duhet t’i jepet

mundësia të shohë dhe të prekë vazot artizanale dhe skulpturat.

Çarta-pesta është një mjet i vlefshëm për të shprehur idetë në formë tredimensionale. Kjo

teknikë konsiston në përdorimin e letrës së lagur me vinovil të holluar dhe modelimin e saj

sipas formës së dëshiruar. Kjo teknikë plotëson punën e plastelinës dhe është një mënyrë plus

për të eksploruar formën, sidomos në punime të mëdha.

Skulptura (konstruksionet)

Konstruksionet ndërtohen me materiale të shumëllojshme tredimensionale, që e ndihmojnë

nxënësin ta kuptojë më mirë hapësirën, nxisin fantazinë dhe promovojnë ndjeshmërinë ndaj

strukturave natyrore dhe atyre të ndërtuara. Fëmijët mund të frymëzohen nga një sërë burimesh,

siç janë: shtëpitë, rrugët, mobiliet, arkitektura dhe skulptura publike.

Tekstilet (pëlhurat dhe fijet)

Pëlhurat dhe fijet janë të përshtatshme dhe sjellin kënaqësi te nxënësit gjatë krijimit. Me

pëlhurat dhe fijet, nxënësit mund të eksplorojnë, të sajojnë dhe të krijojnë në të gjitha nivelet.

Struktura e tyre, tekstura (sipërfaqja), motivet dhe ngjyrat janë frymëzuese për ide dhe krijojnë

mundësi të shumta shprehëse. Ato mund të përdoren, gjithashtu, për të përforcuar njohuritë mbi

ngjyrën, formën, sipërfaqen, motivin dhe ritmin. Kur nxënësit krijojnë familjaritet me

përdorimin e materialeve, mund t’i përdorin ato në mënyra më komplekse. Përdorimi i tyre i

njeh nxënësit edhe me artizanatin tradicional, por edhe me dizajnin bashkëkohor, duke përfshirë

edhe modën.


Skulptura

(plastelina)

(5 orë)


të zbulojnë mundësitë shprehëse të

plastelinës, si një mjet që zhvillon

imagjinatën, nëpërmjet krijimeve të veta, si

dhe veprave skulpturore të artit nga vende,

kohë dhe stile të ndryshme;

të krijojnë forma të thjeshta

tredimensionale me përmasa të ndryshme:

“Trupa gjeometrikë”;

Plastelina

Sipërfaqja

Forma gjeometrike

Linja

21

ART PAMOR

të krijojnë, duke shndërruar trupa

gjeometrikë në figura të ndryshme:

“Krijesë imagjinare”;

të krijojnë nga imagjinata ose nga natyra

një kafshë dhe pastaj të krijojë sipërfaqen e

lëkurës së tij, duke gërricur plastelinën;

të krijojnë një strukturë të qëndrueshme,

me kuba prej plasteline: “Shtëpia”;

të krijojnë me linjat, format gjeometrike,

sipërfaqe të ndryshme mbi një pllakë me

plastelinë: “Reliev i ulët”;

të familjarizohen me forma të ndryshme

tredimensionale natyrale të krijuara nga

njeriu dhe me skulptura me tematika të

larmishme, që ilustrojnë njohuritë mbi

formën tredimensionale;


duke përshkruar mjetet e përdorura dhe

njohuritë në përshtatje me këtë nivel.


Skulptura

(Konstruksionet)

(6 orë)


të eksperimentojnë me karakteristikat e

materialeve për të ndërtuar struktura të

ndryshme;

të ndërtojnë forma arkitektonike, duke

grupuar dhe balancuar lodra konstruksioni

të gatshme;

të krijojnë struktura funksionale, duke

bashkuar e ngjitur materiale të ndryshme,

Karakteristikat e

materialeve

Forma

Struktura

Asemblazh

22

ART PAMOR

si: karton të fortë, copë, lidhëse, guralecë

etj., “Vegël muzikore” ose “Lodër

imagjinare”;

të krijojnë një strukturë, ku objektet e

bashkuara kanë një kuptim të veçantë, si:

lodrat e vjetra, mjete pune, fotografi, enë

etj. , “Asemblazh”;

të familjarizohen me ilustrime të

strukturave arkitektonike të njohura për ta,

me asemblazhe të artistëve të ndryshëm (të

kubistëve, si: Pikaso dhe Brak) dhe të

diskutojnë për to;





Tekstilet

(Pëlhurat dhe

fijet)

(5 orë)



pëlhurave dhe fijeve në krijim, si dhe në

punime artizanati nga vende dhe kultura të

ndryshme;

të përdorin letra me ngjyra të forta për

thurje. “Thurje e thjeshtë me letër”;

të krijojnë sipërfaqen, duke përdorur fije

dhe fibra të ndryshme endjeje, si: shirita

lecke, fije kashte, shirita plastikë etj.;

të krijojnë, duke zhvilluar ngjyrat,

sipërfaqen dhe format mbi një pëlhurë,

nëpërmjet ngjitjes “Kolazh”;

Tekstile

Linja

Ngjyra

Forma

Sipërfaqe

Thurje

Kolazh

Ritmi

Skulpturë e butë

23

ART PAMOR

të krijojnë një skulpturë të butë me çorape:

“Peshku”;

të familjarizohen me punime të ndryshme

të artizanatit të endjes nëpërmjet

materialeve ilustruese ose të vizitojnë

ndonjë të tillë;




OBJEKTIVAT SIPAS LINJAVE/NËNLINJAVE, KLASA E 2-TË



2 Linja: Arti dydimensional 20 orë










Përshkrimi i linjës: Vizatimi është një mënyrë instiktive e nxënësve për të komunikuar dhe


që shprehin figurën njerëzore, kafshët apo një sërë objektesh. Më vonë ata kanë nevojë t’i



sipërfaqen, ngjyrat dhe tonalitetet në ambientin rrethues dhe në veprat e artistëve është

thelbësor për zhvillimin e aftësive në vizatim dhe për kënaqësi. Vizatimi ka një rëndësi të

24

ART PAMOR

veçantë në program.

Piktura dhe ngjyrat. Piktura është një mjet ideal për të zhvilluar ndjeshmërinë ndaj ngjyrave

te fëmijët, pasi është e lehtë për t’u përhapur në sipërfaqe të letrës dhe efektet janë të


teknikave të bojërave të ujit (akuarele, temper) dhe inkurajimi i përdorimit të tyre. Përdorimi i

këtyre teknikave promovon te fëmija kënaqësinë dhe ndjeshmërinë ndaj ngjyrave në ambientin

që e rrethon dhe kur i shikon në veprat e artit. Stampimi, zgjeron gamën e të shprehurit te

fëmijët. Veprimtaritë e stampimit ofrojnë mundësi shtesë për të kuptuar lidhjen mes formave

dhe ngjyrave dhe impaktin që ato kanë gjatë eksperimenteve me modele stampash. Ato,

gjithashtu, bëjnë të tërheqin vëmendjen ndaj përdorimit të stampimit në objektet e përdorimit të

përditshëm.


Elementet:

Linja: horizontale, vertikale, diagonale; linja që tregojnë lëvizje (të mprehta, të harkuara), linjat

tregojnë formën.

Forma dy dhe dydimensionale: format simetrike.

Hapësira: mbivendosja e objekteve për të treguar thellësinë.

Ngjyrat: ngjyrat e dyta (vjollcë, jeshile, portokalli); përzierja e ngjyrave me një paletë të

kufizuar.

Sipërfaqja: sipërfaqja e objekteve të njohura (lëkura e ashpër e pemëve, sipërfaqja e lëmuar e

pjatës, sipërfaqja e vijëzuar e copës kadife); iluzioni i sipërfaqes (sipërfaqja e ashpër e krijuar

nga përsëritja e linjave), në piktura krijohet me përdorimin e pastës.

Vlera: identifikimi i ngjyrave të çelëta dhe të errëta.

Parimet: Nxënësit kuptojnë parimet, si: kontrasti, ritmi, theksi, proporcionet, baraspesha,

lëvizja, harmonia dhe uniteti, por në klasën e dytë fokusi do të jetë:

Përsëritja dhe ritmi: Përsëritja e ngjyrave dhe formave në motive; motive të rregullta, të

çrregullta dhe të alternuara në objekte të përdorimit të përditshëm (tekstile, qeramikë) dhe në

art.


Vizatimi

(7 orë)


të eksperimentojnë me mjete të ndryshme

vizatimi (lapustila, pastela, penela, lapsa etj.)

mbi sipërfaqe të ndryshme;

të përdorin lloje të ndryshme linjash për të

krijuar kontrastin (spirale, të harkuara, të

thyera, të drejta etj.): “Ditë me stuhi”;

të përdorin shumëllojshmëri linjash dhe

formash: “Lëkura e gjarprit”;

të krijojnë thellësinë, duke përdorur kontrastin

Lloje linjash

Kontrasti

Përsëritja e formave

Objekte afër larg

Thellësia

Lëvizja

25

ART PAMOR

e masave, objektet afër dhe larg: “Pejzash me

pemë”;

të krijojnë, duke u bazuar në jetën reale dhe

imagjinatën:“Futboll” ose “E ka kush e

ka”,“Bota magjike e ëndrrave”;

të krijojnë formën e objekteve nëpërmjet

dritëhijes, hijen e vetë objektit dhe hijen e

mbartur: “Natyrë e qetë me fruta”;

të kuptojnë format natyrale dhe simetrinë në

portret “Shoku i klasës”;

të familjarizohen me vizatime nga vende, kohë,

stile dhe gjini të ndryshme, p.sh., peizazhe,

portrete, natyra të qeta etj.;


duke përshkruar mjetet e përdorura, njohuritë

në përshtatje me këtë nivel.


Piktura dhe

ngjyrat

(7 orë)


të zbulojnë ngjyrat, përmes përdorimit të

materialeve dhe teknikave të ndryshme, si:

akuarel, temperë, lapsa me ngjyra, lapustil,

pastel, printim, aplikacion, kolazh, si dhe

veprave të artit nga vende, kohë dhe stile të

ndryshme;

të përdorin ngjyrat e para dhe të dyta dhe

materiale që imitojnë sipërfaqe të ndryshme, si

letra me ngjyra, katrona, copa, fije, gazeta etj.:

“Lagjja ime”;

të përdorin tonalitetet e ngjyrës për të krijuar

zonën e theksit të ndriçuar:“Vendi yt i

Tonalitetet e ngjyrës

Qendra e interesit

Kontraste ngjyrash

Tonalitete të

përafërta ngjyrash

Ngjyra të ngrohta

Ngjyra të ftohta

26

ART PAMOR

parapëlqyer për të luajtur”, punë në grup;

të krijojnë, duke përdorur dy deri në tri ngjyra:

“Duke luajtur me shokët/shoqet”;

të kuptojnë përdorimin e ngjyrave të ftohta për

të krijuar efektin e dëshiruar në krijim: “Pyll i

lagësht” ose “Pylli në pranverë”;

të përdorin ngjyrat e ngrohta për të interpretuar

tema nga imagjinata ose jeta: “Ditë pushimesh

në bregdet”, “Lodrat në botën e çudirave”;



në përshtatje me këtë nivel;

të familjarizohen me piktura dhe vepra arti me

tematika të larmishme, që ilustrojnë njohuritë

mbi ngjyrat.


Stampimi

(6 orë)


të eksperimentojnë me efektet që krijojnë

teknikat e thjeshta të stampimit;

të krijojnë thellësinë dhe kontrastin gjatë

mbivendosjes së formave të ndryshme me masa

të ndryshme: “Peshku dhe bimët nënujore”;

të kuptojnë efektin që krijon stampimi mbi

materiale me sipërfaqe të ndryshme, si: copë e

ashpër, karton, letër e rrudhosur, letër e

stampuar etj., përmes përdorimit të sfungjerit,

gishtave, shkopinjve etj.;

të krijojnë stampë plasteline me reliev për të

krijuar kopertinën e një libri: “Histori

Përsëritja e

elementeve

Kontrasti

Mbivendosje

Shabllone

Sipërfaqe

Thellësi

Efekte

27

ART PAMOR

dinozaurësh”;

të krijojnë forma të ndryshme negative për

stampime stensil (shabllone letre), duke i

ngjyrosur me spërkatës ose penel: forma

stampash të ndryshme, figura gjeometrike,

motive, gjethe etj”;

të familjarizohen me printime shkëputur nga

kultura të ndryshme, si dhe me shembuj të

objekteve të përdorimit të përditshëm, copa,

revista, shami, veshje etj.;



në përshtatje me këtë nivel.



Përshkrimi i linjës: Skulptura (plastelina) është një mjet shumë i mirë për të zhvilluar

imagjinatën. Nxënësit fillojnë të kuptojnë mundësitë e shumta për të modeluar punë

tredimensionale dhe për t’i ndryshuar ato me lehtësi. Natyra plastike dhe e lakueshme e


mundësia të shohë dhe të prekë vazot artizanale dhe skulpturat. Carta-pesta është një mjet i

vlefshëm për të shprehur idetë në formë tredimensionale. Kjo teknikë konsiston në përdorimin e

letrës së lagur me vinovil të holluar dhe modelimin e saj sipas formës së dëshiruar. Kjo teknikë

plotëson punën e plastelinës dhe është një mënyrë plus për të eksploruar formën, sidomos në

punime të mëdha.

Skulptura (konstruksionet) ndërtohen me materiale të shumëllojshme tredimensionale, që e

ndihmojnë nxënësin ta kuptojë më mirë hapësirën, nxisin fantazinë dhe promovojnë

ndjeshmërinë ndaj strukturave natyrore dhe atyre të ndërtuara. Nxënësit mund të frymëzohen

nga një sërë burimesh, siç janë shtëpitë, rrugët, mobiliet, arkitektura dhe skulptura publike.

Tekstilet (pëlhurat dhe fijet) janë të përshtatshme dhe sjellin kënaqësi te nxënësit gjatë

krijimit. Me to nxënësit mund të eksplorojnë, të sajojnë dhe krijojnë në të gjitha nivelet.

Struktura e tyre, tekstura (sipërfaqja), motivet dhe ngjyrat, janë frymëzuese për ide dhe krijojnë





edhe modën.

28

ART PAMOR


Skulptura

(Plastelina)

(5 orë)



plastelinës si një mjet që zhvillon

imagjinatën, nëpërmjet krijimeve të veta,

si dhe veprave skulpturore të artit nga

vende, kohë dhe stile të ndryshme;

të krijojnë, duke transformuar trupa

gjeometrikë në objekte të figurshme:

vazo, enë, mobilie, karrige, tavolina,

kolltukë etj;

të përdorin trupa gjeometrikë për të

krijuar struktura ndërtesash të ndryshme,

“Qyteti”;

të manipulojnë formën e një sfere, për të

krijuar figurën e njeriut: “Personazhi im i

parapëlqyer”;

të përdorin forma të ndryshme për të

krijuar një vazo dhe ta dekorojnë atë

përmes teknikës së gricjes;

të krijojnë, duke zhvilluar linjat, format,

ngjyrat, sipërfaqen mbi plastelinë me

materiale të tjera, si: kopsa, fije, shkopinj

lëpirëseje, pupla etj. :“Papagalli” ose

“Klouni”;

të vlerësojnë punën e tyre dhe të të

tjerëve, duke përshkruar mjetet e

përdorura, njohuritë në përshtatje me këtë

nivel;

Lëvizje

Dekorim

Formë

Trup gjeometrik

Manipulim i formës

29

ART PAMOR

të familjarizohen me forma të ndryshme

tredimensionale natyrale e të krijuara nga

njeriu dhe me skulptura me tematika të

larmishme, me dizajnin e objekteve të

përdorimit të përditshëm, që ilustrojnë

njohuritë mbi formën tredimensionale.


Skulptura

(Konstruksionet)

(6 orë)



materialeve për të ndërtuar struktura;

të kombinojnë lloje të ndryshme

hapësirash dhe sipërfaqesh në një punë

tredimensionale, duke përdorur

plastelinën apo lodra konstruksioni, si

dhe materiale të tjera, si: kartonë, letra të

printuara me sipërfaqe të ndryshme, për

të krijuar, p.sh.: sipërfaqja e çative, e

murit, e rrugës etj.: “Lagjja ime”;

të vëzhgojnë karakteristika të

vendbanimit të insekteve apo shpendëve,

t’i interpretojnë në punën e tyre, duke

përdorur dru, degëza, lëvore misri, gjethe

dhe materiale të tjera natyrale: “Foleja e

lejlekut”;

të përdorin kombinimin e hapësirave dhe

formave në një temë nga

imagjinata:“Kështjella prej çokollate”;

të manipulojnë një trup të gatshëm

gjeometrik, duke i dhënë formë

Sipërfaqja

Konstruk-sion

Hapësira

Forma

Struktura

arkitektonike

30

ART PAMOR

funksionale dhe duke përdorur ngjyra dhe

dekorime mbi të: “Kapele feste”;

të flasin për punën dhe tyre e të shokëve,

duke shpjeguar strukturat e përdorura,

materialet e zgjedhura, çfarë tregojnë etj.

të familjarizohen me ilustrime të

strukturave arkitektonike të njohura për

ta, me asemblazhe të artistëve të

ndryshëm, objekte dizajni, që ilustrojnë

njohuritë dhe diskutojnë për to.


Tekstilet (Pëlhurat

dhe fijet)

(4 orë)



pëlhurave dhe fijeve në krijim dhe në

punime artizanati e dizajni nga vende dhe

kultura të ndryshme;

të kombinojnë fije me ngjyra të ndryshme

në formë shiritash, për të realizuar një

thurje të thjeshtë: Qilimi;

të krijojnë qendrën e interesit, duke

ndërthurur fijet dhe rruazat, në bizhuteri

të thjeshta: “Byzylyku”;

të zhvillojnë formën tredimensionale,

ngjyrën dhe sipërfaqen në një skulpturë të

butë: “Kukulla”;

të bashkojnë shirita pëlhure, duke

kombinuar ngjyrat dhe sipërfaqet për të

krijuar një “Pelerinë magjike”, duke

përdorur rroba të vjetra;

Thurje

Skulpturë me

materiale të buta

Qendra e interesit

Ngjyra

Sipërfaqja

31

ART PAMOR

të familjarizohen me punime të ndryshme

të artizanatit të endjes dhe dizajnit,

nëpërmjet materialeve ilustrative ose

duke vizituar ndonjë punishte;




nivel.













Orë të sugjeruar: 16 orë







thelbësor për zhvillimin e aftësive në vizatim dhe për kënaqësinë. Vizatimi ka një rëndësi të


32

ART PAMOR

Piktura dhe ngjyrat. piktura është një mjet ideal për të zhvilluar ndjeshmërinë ndaj ngjyrave te

fëmijët, pasi është e lehtë për t’u përhapur në sipërfaqe të letrës dhe efektet janë të


teknikave të bojërave të ujit (akuarele, tempera) dhe inkurajimi i përdorimit të tyre. Përdorimi i



Stampimi, zgjeron gamën e të shprehurit te fëmijët. Veprimtaritë e stampimit ofrojnë mundësi

shtesë për të kuptuar lidhjen mes formave dhe ngjyrave dhe impaktin që ato kanë gjatë




Elementet

Linja: llojet e linjave (e hollë, e trashë, pika-pika etj.).

Forma dy dhe tredimensionale: forma të përbëra; format simetrike dhe asimetrike dhe

format në ambientin natyral dhe në atë të krijuar nga njeriu.

Hapësira: Plani i parë, plani i mesit dhe sfondi japin idenë e thellësisë.

Ngjyrat: (ngjyra të ngrohta dhe të ftohta); ngjyrat tregojnë emocione; përzierja e ngjyrave me

të bardhën krijon një sërë nuancash ngjyrash të ngrohta dhe të ftohta.

Sipërfaqja: sipërfaqja është reale dhe iluzionare.

Vlera: përzierja e ngjyrave të errëta dhe ngjyrave të çelëta.

Parimet: nxënësit kuptojnë parimet, si: kontrasti, ritmi, theksi, proporcionet, baraspesha,

lëvizja, harmonia dhe uniteti, por në klasën e tretë fokusi do të jetë:

Variacioni: Kontrastet e forta (përdorimi i linjave të ndryshme, formave, vlerave dhe ngjyrave

për të krijuar interesin.

Nënlinja

Objektiva Terma/

koncepte kyçe

Vizatimi

(4 orë)


të eksperimentojnë me linjat,

format, teksturën, tonet, duke

përdorur mjete të ndryshme vizatimi

mbi sipërfaqe të ndryshme në një

krijim me tematikë: “Minialbum

mbi motin”;

të vizatojnë, duke u mbështetur në

natyrë dhe në botën imagjinare, për

të kuptuar marrëdhëniet midis

hapësirave;

të zbulojnë formën nëpërmjet dritës

Natyrë e qetë

Peizazh

Pika shikimi

Lloje linjash

33

ART PAMOR

dhe hijes në objektet nga natyra:

“Natyrë të qetë” me sfond

imagjinar;

të krijojnë nga natyra, duke parë nga

pika shikimi të ndryshme: “Peizazh

nga natyra”;

të analizojnë dhe krahasojnë

vizatime nga vende, kohë, stile dhe

gjini të ndryshme, p. sh.: peizazhe,

portrete, natyra të qeta etj.;



përdorura, njohuritë në përshtatje

me këtë nivel.

Nënlinja

Objektiva Terma/

koncepte kyçe

Piktura dhe

ngjyrat

(6 orë)


të zbulojnë ngjyrat, përmes

përdorimit të materialeve dhe

teknikave të ndryshme, si: akuarel,

temperë, lapsa me ngjyra, lapustil,

pastel, printim, aplikacion, kolazh,

si dhe veprave të artit nga vende,

kohë dhe stile të ndryshme;

të përdorin mundësitë shprehëse të

ngjyrave për të interpretuar tema që

bazohen në përvojat ose botën

imagjinare: “Ilustrimi i një

historie”; “Në piknik me shokët”

(figura e njeriut në lëvizje);

Efektet hapësinore të

ngjyrave

Tonet

Mbivendosja

Lëvizja

Plani I

Plani II

Plani III

34

ART PAMOR

të krijojnë, duke përdorur efektet

hapësinore të ngjyrave dhe toneve

nëpërmjet mbivendosjes: “Qyteti

im”;

të përdorin ngjyrat dhe tonet për të

krijuar planin e parë, planin e dytë,

planin e tretë në një pikturë nga

natyra: “Natyrë të qetë”.

të krijojnë, duke kuptuar sipërfaqen

në objektet nga natyra dhe në ato të

krijuara nga dora e njeriut: “Kafsha

ime e parapëlqyer”;



përdorura, njohuritë në përshtatje

me këtë nivel;

të analizojnë dhe krahasojnë piktura

dhe vepra arti me tematika të

larmishme, që ilustrojnë njohuritë

mbi ngjyrat.


Stampimi

(6 orë)


të eksperimentojnë me efektet që

krijojnë teknikat e thjeshta të

stampimit;

të stampojnë me pak ngjyra, duke u

fokusuar në krijimin e stampave më

komplekse, në formë dhe në

sipërfaqe: “Stampim”;

Stampimi

Mbivendosja

Stampa komplekse

Stampa me reliev

Monotipi

Poster

35

ART PAMOR

të zbulojnë se si mund të zhvillohen

stampimet e thjeshta nëpërmjet

mbivendosjes, duke theksuar linjat,

format negative, pozitive, mbi

sipërfaqe të ndryshme: “Stampa me

reliev në plastelinë”;

të krijojnë, duke theksuar linjat dhe

format në teknikën e monotipit dhe

me mjete të tjera, si: lapsa, lapustila,

pastele;

të stampojnë, duke përdorur ngjyra

të ftohta dhe të ngrohta, një motiv të

parapëlqyer: frutë, lule, motiv

popullor etj.;

të stampojnë objekte të përdorimit të

përditshëm: shaminë, kutinë e

lodrave etj.;

të përdorin kontrastin e ngjyrave, i

madh, i vogël, në shkrim dhe figura,

për të tërhequr vëmendjen në një

poster: “Ekspozita e luleve më të

bukura”;

të njohin dhe analizojnë printime

marrë nga kultura të ndryshme dhe

shembuj të objekteve të përdorimit

të përditshëm, copa, revista, shami,

veshje etj.;


tjerëve, duke përshkruar mjetet dhe

teknikat e stampimit të përdorura,

36

ART PAMOR

njohuritë në përshtatje me këtë

nivel.



Përshkrimi i linjës: Skulptura. Plastelina është një mjet mjaft i mirë për të zhvilluar


tredimensionale e për t’i ndryshuar me ato me lehtësi. Natyra plastike dhe e lakueshme e


mundësia të shohë e të prekë vazot artizanale dhe skulpturat. Carta-pesta është një mjet i

vlefshëm për të shprehur idetë në formë tredimensionale. Kjo teknikë realizohet duke përdorur

letrën e lagur me vinovil të holluar dhe modelimin e saj sipas formës së dëshiruar. Kjo lloj

teknike është një mënyrë plus për të eksploruar formën, sidomos në punime të mëdha.

Skulptura (konstruksionet). Konstruksionet ndërtohen me materiale të shumëllojshme

tredimensionale, që e ndihmojnë nxënësin ta kuptojë më mirë hapësirën, nxisin fantazinë dhe

promovojnë ndjeshmërinë ndaj strukturave natyrore dhe atyre të ndërtuara. Nxënësit mund të

frymëzohen nga një sërë burimesh, siç janë shtëpitë, rrugët, mobiliet, arkitektura dhe skulptura

publike.


krijimit. Me tekstilet fëmijët mund të eksplorojnë, të sajojnë dhe krijojnë në të gjitha nivelet.






edhe modën.

Nënlinja Objektiva Terma / koncepte kyçe

Skulptura

(Plastelina)

(8 orë)


të eksperimentojnë mundësitë

krijuese të plastelinës;

të kompozojnë forma të ndryshme

me volum për të krijuar një objekt të

baraspeshuar, të figurshëm ose jo:

“Enë kuzhine”ose “Personazh

imagjinar për kapakun e

tenxheres”;

të krijojnë figura rrumbullake, duke

Eksperimenti

Balanca(baraspesha)

Forma arkitektonike

Reliev i ulët

Maska

Dekorim

37

ART PAMOR

u frymëzuar nga përrallat, këngët,

filmat etj., “Maçoku me çizme”;

të krijojnë forma arkitektonike me

plastelinë;

të zhvillojnë linjat, format, efektet e

teksturës në një reliev të ulët:

“Ilustrim i një historie ose

përralle”;

të krijojnë forma, dekorime dhe

efektet e teksturës me plastelinë:

“bizhu, medalje, vathë” etj.;

të manipulojnë forma tiparesh në një

maskë me teknikën e carta pesta,

duke krijuar formën e dëshiruar:

“Maska e një personazhi të

parapëlqyer”;

të analizojnë e krahasojnë vepra

skulpturore të artit, forma

arkitektonike, maska artistike nga

vende, kohë e stile të ndryshme

(maskat afrikane, maskat veneciane

etj.);



teknikat e përdorura, njohuritë në

përshtatje me këtë nivel.

38

ART PAMOR


Skulptura

(konstruksionet)

(5 orë)


të eksperimentojnë me

karakteristikat e materialeve për të

ndërtuar struktura;

të krijojnë skulpturë abstrakte me

letër, duke ngjitur, ngjyrosur dhe

balancuar të gjitha pjesët në një të

tërë: “Skulpturë abstrakte”;

të vizatojnë objekte të marra nga

natyra, duke analizuar strukturat e

ndërtesave dhe të bimëve: “Ura,

bimët dhe lumi”;

të krijojnë një skulpturë simetrike,

duke përdorur materiale natyrale, si:

druri, guralecë, fara, pupla:

“Pilivesa”;

të krijojnë një strukturë imagjinare

ku të përdorin shumëllojshmëri

hapësirash për përdorim: “Maketi i

këndit të lojërave”;


konstruksione skulpturore dhe

arkitektonike nga vende, kohë dhe

stile të ndryshme;





Karakteristikat e

materialeve

Skulpturë abstrakte

Struktura e ndërtesave

Struktura e bimëve

Simetria

Baraspesha

Moket

39

ART PAMOR


Tekstilet

(pëlhurat dhe

fijet)

(6 orë)



pëlhurave dhe fijeve;

të përdorin kontrastin e ngjyrave të

ngrohta dhe të ftohta dhe kontrastin

e sipërfaqeve për “Dizajni i një

pëlhure”, me teknikën e kolazhit;

të përdorin linja, forma, ngjyra, për

një dekorim të thjeshtë me qëndisje:

“Shamia ime e qëndisur”;

të krijojnë qendrën e interesit

nëpërmjet formës, ngjyrës,

sipërfaqes në bizhu me fije të

thurura dhe dekorime: vathë, varëse;

të përdorin motivet popullore dhe

ngjyra me kontrast, për të krijuar një

gobelinë nëpërmjet ngjitjes së

copave mbi pëlhurë: “Motivet

popullore”;

të krijojnë një kostum, duke

përdorur rroba të vjetra: “Kostum i

im për karnavalet”;

të krahasojnë punime të ndryshme të

artizanatit të endjes dhe dizajnit,

nëpërmjet materialeve të ndryshme

ilustrative nga kultura dhe vende të

ndryshme (endje tradicionale të

vendit dhe të huaja, motivet

popullore, bizhu afrikane etj.);

Kolazh

Qëndisje

Bizhu

Dekor

Ngjyra

Sipërfaqja

Gobelinë

Kostum

40

ART PAMOR





OBJEKTIVAT SIPAS LINJAVE/NËNLINJAVE, KLASA E 4-T












Orë të sugjeruar: 17 orë

Përshkrimi i linjës: Vizatimi, është një mënyrë instiktive e nxënësve për të komunikuar dhe














Stampimi zgjeron gamën e të shprehurit te fëmijët. Veprimtaritë e stampimit ofrojnë mundësi


41

ART PAMOR




Elementet










lëvizja, harmonia dhe uniteti.




Vizatimi

(4 orë)


të eksperimentojnë me shenjat, linjat,

format, sipërfaqet, motivet dhe tonet

nëpërmjet përdorimit të mjeteve të

ndryshme (lapsi, lapustili, shkumësi,

pasteli, karboni, stilolapsi etj.) mbi

sipërfaqe të ndryshme;

të vizatojnë, duke theksuar detajet,

kontekstin dhe vendndodhjen: “Udhëtim në

hapësirë”- comic strip; dhe “ Duke pritur

autobusin në stacion”;

të krijojnë motive dhe detaje në tema që

mbështeten në imagjinatën: “Liza në Botën

e çudirave”ose “Ëndrra”;

të vizatojnë siluetën e objekteve nga natyra:

gjethe, lule, pemë, fruta, perime; objekte,

si: vazo, poçe etj.;

Eksperimenti

Forma

Linja

Shenja

Sipërfaqja

Tonet

Motivi

Comic strip

42

ART PAMOR

të analizojnë dhe krahasojnë vizatime nga

vende, kohë, stile e gjini të ndryshme, p.sh.:

peizazhe, portrete, natyra të qeta, ilustrime

fantastiko-shkencore për fëmijë, ilustrime

për letërsinë për fëmijë etj.;


duke përshkruar mënyrën e përdorimit të

mjeteve, njohuritë në përshtatje me këtë

nivel.

Nënlinja Objektiva Terma/ koncepte kyçe

Piktura dhe

ngjyrat

(8 orë)


të zbulojnë ngjyrat nëpërmjet përdorimit të

një sërë materialesh e teknikash (akuarele,

temperë, lapsa me ngjyra, pastel, lapustil);

të eksperimentojnë me ngjyrat e ngrohta

dhe të ftohta nëpërmjet stampimit:

“Stampim me forma të gatshme, fruta,

patate etj.”;

të krijojnë me ngjyra të ngrohta e të ftohta,

me materiale e tekstura të ndryshme:

“Kolazh”;

të përdorin efektet hapësinore të ngjyrave

dhe toneve në punimet e tyre me temë nga

jeta e nga vende të njohura: “Duke pritur

autobusin në stacion”;

të përdorin ngjyrat për të shprehur

mendimin e tyre mbi fundin imagjinar të

një historie: “Si vazhdon më tej historia me

aventura?”, ilustrim;

Ngjyrat

Ngjyra të ngrohta

Ngjyra të ftohta

Efektet hapësinore të

ngjyrës

Tonet

Mbivendosja

Lëvizja

Harmonia

Kontrasti

Sipërfaqja

43

ART PAMOR

të përdorin ngjyrat dhe tonet për të krijuar

planin e parë, të dytë dhe të tretë në një

peizazh;

të interpretojnë lloje të ndryshme të

sipërfaqeve me ngjyra dhe tonalitete, duke

përdorur lloje të ndryshme penelash:

“Natyrë të qetë” me objekte të njohura;

të krijojnë qendrën e interesit, duke

përdorur kontrastin e ngjyrave dhe

sipërfaqen në një krijim: “Ngjyrosja e një

objekti tredimensional” , të krijuar në linjën

e konstruksioneve;

të analizojnë e krahasojnë piktura dhe vepra

arti nga vende, kohë, stile, gjini të

ndryshme (autorë shqiptarë dhe të huaj);





Stampimi

(5 orë)


të krijojnë imazhe më komplekse në formë

dhe sipërfaqe në disa teknika stampimi, si:

stampimi me reliev, stensil, monotip;

të krijojnë format pozitive dhe negative në

stampat me reliev, si: plastelinë, patate,

sapun për të stampuar mbi letër, pëlhurë ose

karton;

të përdorin vizatimet e veta për stampa

stensil (me letër) dhe sprajin ose sfungjerin,

për të stampuar mbi materiale të ndryshme:

Forma

Sipërfaqja

Imazhe

Komplekse

Mbivendosja e

formave

Format pozitive

Format negative

Përdorime

funksionale

44

ART PAMOR

“Stampim me format negative të një

vizatimi që të pëlqen”;

të krijojnë, duke e përzier teknikën e

stampimit me teknika të tjera (pastel), p.sh.:

stampojnë një qese letre për një produkt të

caktuar “Çanta e ushqimeve”, “Poster për

ditëlindje”;


duke përshkruar mjetet dhe teknikat e

stampimit të përdorura dhe njohuritë në

përshtatje me këtë nivel;

të diskutojnë dhe analizojnë printime nga

kultura të ndryshme dhe shembuj të

objekteve të përdorimit të përditshëm, si:

copa, revista, shami, veshje, postera etj.







mundësia të shohë e të prekë vazot artizanale dhe skulpturat. Cartapesta është një mjet i








publike.






45

ART PAMOR



edhe modën.


Skulptura

(plastelina)

(6 orë)


të përdorin plastelinën si një mjet për të

shprehur imagjinatën nëpërmjet formës

tredimensionale: “Duke pritur autobusin në

stacion”;

të përdorin forma të ndryshme gjeometrike

dhe natyrale për të krijuar enë të thjeshta

kuzhine;

të zhvillojnë linjën, formën, si dekor me

reliev mbi sipërfaqe: “Enët e kuzhinës të

dekoruara”;

të krijojnë personazhe të ndryshme në

plastelinë, duke u mbështetur në histori të

ndryshme: “Personazhi im i parapëlqyer”.

të eksperimentojnë me kuba dhe

drejtkëndësha, për të krijuar ndërtesa të

ndryshme: “Arkitekturë me trupa

gjeometrikë”;

të punojnë në mënyrë krijuese dhe

shprehëse me teknikën e cartapesta

“Portret me karakter komik”;

të analizojnë dhe krahasojnë vepra

skulpturore të artit, forma arkitektonike,

maska artistike nga vende, kohë e stile të

ndryshme (maskat afrikane, maskat

veneciane etj.);

Plastelina

Volumi

Eksperimenti

Trupa gjeometrikë

Linja

Forma

Sipërfaqja

46

ART PAMOR




nivel.


Skulptura

(konstruksionet)

(5 orë)



materialeve për të shprehur imagjinatën

nëpërmjet formës tredimensionale: “ Duke

pritur autobusin në stacion” me përdorimin

e miks media;

të kuptojnë lojën e dritës mbi strukturën

prej letre: “Pema”;

të kuptojnë strukturat natyrale dhe të

krijuara nga njeriu në një vizatim nga

natyra;

të analizojnë strukturën e ndërtesës dhe të

bimëve: “Shkolla mes gjelbërimit”;

të analizojnë dhe krahasojnë konstruksione

skulpturore e arkitektonike, nga vende,

kohë e stile dhe materiale të ndryshme;




nivel.

Struktura

Karakteristikat e

materialeve

Vizatimi i strukturës

Loja e dritës

47

ART PAMOR


Tekstilet

(pëlhurat dhe

fijet)

(7 orë)



pëlhurave dhe fijeve, si mjete për të

shprehur imagjinatën;

të eksperimentojnë me linjat, format,

ngjyrat, sipërfaqen mbi pëlhurë, p.sh.:

“Kolazh mbi pëlhurë”, ku materialet e

përdorura (fije, copa, kopsa të qepen me

gjilpërë), “Qilimi im i murit” etj: “Bizhu

me fije dhe rruaza”;

të krijojnë skulpturë me materiale të buta:

“Lodra ime”;

të përdorin pëlhura me sipërfaqe dhe ngjyra

me kontraste, për të krijuar një kostum nga

imagjinata: “Kostumi im i karnavaleve”,

duke përdorur rroba të vjetra;


artizanatit të endjes dhe dizajnit, nëpërmjet:

a) materialeve të ndryshme ilustrativë dhe

nga b) kultura dhe vende të ndryshme, si:

endje tradicionale të vendit dhe të huaja,

bizhu tradicionale, kostume të karnavaleve

në vende të ndryshme


duke përshkruar mjetet e teknikat e


nivel.

Eksperimenti

Linja

Forma

Ngjyra

Sipërfaqja

Kolazh

Endje

Dekor

Skulpturë me

materiale të buta

Kostum

48

ART PAMOR




























Stampimi zgjeron gamën e të shprehurit te fëmijët. Veprimtaritë e stampimit ofrojnë mundësi





Elementet


Forma dy dhe tredimensionale: forma të përbëra; format simetrike dhe asimetrike dhe format

në ambientin natyral dhe në atë të krijuar nga njeriu.

49

ART PAMOR











Vizatimi

(9 orë)


të eksperimentojnë me shenjat, linjat,

format, sipërfaqet, motivet dhe tonet

nëpërmjet përdorimit të mjeteve të

ndryshme, si: lapsi, lapustila, shkumësi,

pasteli, karboni, stilolapsi etj., mbi

sipërfaqe të ndryshme;

të vëzhgojnë me vëmendje objektet e

ndryshme dhe të interpretojnë cilësitë e

linjës, formës, sipërfaqes, dritës dhe hijes;

të përqendrohen në vizatimin e formave të

jashtme të objekteve, si: siluetën, format,

sipërfaqen, ritmin dhe strukturën, duke

zbuluar se si linjat krijojnë lëvizje dhe

ritëm, p.sh.: “Retë dhe era” dhe stil

shkrimi për të shkruar një urim “Gëzuar

ditëlindjen” ;

të krijojnë duke u bazuar në tematika që

reflektojnë interes, eksperienca dhe

ndjenja: “Në piknik”;

të përdorin motive dhe detaje, për të

krijuar punime nga fantazia,

p.sh.:“Biçikleta magjike”; “Personazhe të

Eksperimenti

Shenja

Linja

Forma

Sipërfaqe

Motivi

Toni

Mjete vizatimi

Silueti

Ritmi

Struktura

Lëvizja

Karikatura

50

ART PAMOR

filmave vizatimorë”;

të vizatojnë nga natyra: “Natyrë e

qetë”;“Vizatim nga dritarja e klasës”;

“Skica, shoku ose shoqja e klasës në

pozicione të ndryshme”;

të luajnë me proporcionet e tipareve të

portretit për të krijuar karikaturën e një

personazhi: “Karikatura”;


vende, kohë, stile dhe gjini të ndryshme,

p.sh., peizazhe, portrete, natyra të qeta,

vizatime të filmave vizatimorë, karikatura

(karikatura të Gojës) etj.;



mjeteve të vizatimit, njohuritë në



Piktura dhe

ngjyrat

(7 orë)


të zbulojnë ngjyrat, duke përdorur

shumëllojshmëri me materiale dhe teknika

të ndryshme, si: akuarel, temperë, lapsa

me ngjyra, lapustila, pastele, printim,

aplikacion, kolazh, si: ushtrime tonale me

mozaik;

të krijojnë me tonalitetet e një ngjyre:

“Mozaik”, duke përdorur revista;

të krijojnë idenë e thellësisë dhe të

hapësirës nëpërmjet përdorimit të

Ngjyra

Efekte hapësinore

Tonalitete

Atmosferike

Mbivendosja

Perspektiva lineare

Fotomontazh

Tonet e një ngjyre

Pikturë abstrakte

Forma gjeometrike

51

ART PAMOR

perspektivës atmosferike dhe perspektivës

lineare: “Peizazh”;

të krijojnë një pikturë, duke u frymëzuar

nga një fotomontazh rreth të drejtave të

fëmijëve dhe përgjegjësive: “Të drejtat e

mia dhe përgjegjësitë”;

të krijojnë përmes vëzhgimit ,duke

përdorur tonalitetet e një ngjyre në

pikturë: “Portreti i shokut të klasës”;

të krijojnë përmes përdorimit të ngjyrave

me ekspresivitet, p.sh.: pikturojnë një

personazh në një situatë të caktuar që ata

parapëlqejnë: “Heroi im në aksion”;

të zbulojnë motivin dhe ritmin në objektet

nga natyra dhe të krijuara nga dora e

njeriut, duke përdorur ngjyrat plotësuese

dhe variacione të linjës, sipërfaqes dhe

formës;

të krijojnë një pikturë abstrakte me forma

gjeometrike dhe natyrale, duke përdorur

proporcione të ndryshme të ngjyrave

plotësuese: “Piktura ime abstrakte”.;

të analizojnë e krahasojnë piktura dhe

vepra arti nga vende, kohë, stile dhe gjini

të ndryshme (autorë shqiptarë dhe të huaj,

piktura abstrakte, Kandinskij, Pol Kle

etj.);




52

ART PAMOR


Stampimi

(5 orë)


të eksperimentojnë me stampime më

komplekse, p.sh.: mbi printime me ngjyra

e forma kontraktuese, mbivendosje e

formave hap pas hapi etj., për të zbuluar se

si stampimet e thjeshta mund të zhvillohen

më tej;

të krijojnë tri stampime me reliev, duke

përdorur linjën me vinovil për të krijuar

printimin me reliev, ku të ilustrojnë

fillimin, mesin dhe fundin e një historie:

“Triptikë me ilustrime”;

të përdorin ngjyrën, formë dhe linjën për

të tërhequr vëmendjen e shikuesit në një

poster me një tematikë të caktuar:

“Kultura ime”;

të stampojnë objekte funksionale me

motive dhe logo, një shami, një çantë, një

kuti etj.: “Stampime mbi pëlhurë” dhe

“Krijojnë dhe stampojnë logo mbi letra,

kartolina”;



objekteve të përdorimit të përditshëm,

copa, revista, shami, veshje, postera etj.;



stampimit të përdorura me njohuritë në


Stampime komplekse

Mbi printime

Mbivendosje

Stampim me reliev

Triptikë

Poster

Ngjyra

Forma

Forma konvekse

Logo

53

ART PAMOR







mundësia të shohë e të prekë vazot artizanale dhe skulpturat. Cartapesta është një mjet i








publike.








edhe modën.


Skulptura (plastelina)

(4 orë)



plastelinës dhe të eksperimentojnë

me baraspeshën dhe proporcionet;

të krijojnë, duke u kujdesur për

proporcionet e trupit të njeriut, që

shpreh një gjendje emocionale të

caktuar: “Figura e njeriut në

plastelinë”;

të zbulojnë karakteristikat

thelbësore të formës

tredimensionale, duke krijuar një

Forma natyrale

Forma gjeometrike

Baraspesha

Proporcionet

Hapësirat negative

Hapësirat pozitive

Dekorim

Strukturë komplekse

54

ART PAMOR

ndërtesë imagjinare e përdorur

shumëllojshmëri hapësirash për një

strukturë më komplekse:

“Vendbanimet e kafshëve” ose”

kështjella prej rëre”;

të përdorin forma të ndryshme

natyrale ose gjeometrike, për të

krijuar vazo ose enë në plastelinë:

“Vazoja ime dekorative”;

të analizojnë dhe krahasojnë vepra

skulpturore të artit (mendimtari i

Rodenit), forma arkitektonike

bashkëkohore, artin e punimit të

qeramikës (qeramika greke, kineze,

bashkëkohore) etj.;






Skulptura

(konstruksionet)

(4 orë)


të eksperimentojnë me

karakteristikat e materialeve për të

ndërtuar struktura më komplekse

“Makinë” ose “Robot”;

të vizatojnë nga natyra për të

analizuar formën, strukturën,

balancën në arkitekturën

bashkëkohore dhe në skulpturë:

“Vizatim nga natyra ose nga

Forma

Struktura

Carta pesta

Balanca

55

ART PAMOR

shembuj fotografikë”;

të manipulojnë formën për të arritur

rezultatin e dëshiruar në një maskë

komoke me teknikën e karta pesta

“Maska”;


konstruksione skulpturore dhe

arkitektonike, dizajnin e lojërave

(lego), maska (teatri, karnavalesh)

nga vende, kohë, stile dhe materiale

të ndryshme;






Tekstilet (pëlhurat dhe

fijet)

(6 orë)



fibrave dhe fijeve;

të eksperimentojnë me linjat,

format, ngjyrat, sipërfaqen, si

nxitëse për krijimet e tyre, “Thurje

dekorative”;

të bëjnë një eksperiment të thjeshtë

ngjyrosjeje në stilin batik;

të përdorin format, ngjyrat me një

tematikë të caktuar për dekorimin e

një pëlhure, duke përdorur copat

dhe fijet;

Linja

Forma

Ngjyra

Sipërfaqja

Ngjyrosje në stilin

batik

Skulptura të buta

Kostum

56

ART PAMOR

p. sh.: “Çanta ime”;

të krijojnë një personazh të marrë

nga një tekst letrar dhe kostumin e

tij, duke përdorur copa dhe fije;

të krahasojnë punime të ndryshme

të artizanatit të endjes dhe dizajnit,

teknika të ngjyrosjes, nëpërmjet

materialeve të ndryshme ilustrative

nga kultura dhe vende të ndryshme

(endje tradicionale të vendit dhe të

huaja, kostume teatrale, ngjyrosja e

stilit batik etj.);
















57

ART PAMOR



Përshkrimi i linjës: Vizatimi, është një mënyrë instiktive e nxënësve për të komunikuar dhe














Stampimi, zgjeron gamën e të shprehurit te nxënësit. Veprimtaritë e stampimit ofrojnë mundësi




Njohuri të përgjithshme

Elementet e artit














Vizatimi

(7 orë)


të eksperimentojnë me shenjat, linjat, format,

sipërfaqet, motivet dhe tonet nëpërmjet

përdorimit të mjeteve të ndryshme (lapsi,

Shenja

Linja

Forma

Sipërfaqe

58

ART PAMOR

lapustila, shkumësi, pasteli, karboni,

stilolapsi etj.) mbi sipërfaqe të ndryshme,

duke treguar një ndjeshmëri dhe kontroll në

rritje;

të vëzhgojnë me vëmendje objektet e

ndryshme dhe të interpretojnë cilësitë e

linjës, formës, sipërfaqes, dritës dhe hijes;

të përqendrohen në vizatimin e formave të

jashtme të objekteve, siluetën, format,

sipërfaqen, ritmin dhe strukturën, dhe të

zbulojnë se si linjat krijojnë lëvizje dhe

ritëm, p.sh.: “Stil shkrimi për një njoftim”

dhe “Personazhe të filmave vizatimor në

lëvizje”;

të krijojnë tema nga imagjinata, duke

përdorur motive dhe detaje nga fantazia:

“Skica e një plani projekti për një kompleks

ndërtimi tredimensional”;

të kuptojnë proporcionet dhe simetrinë në

portretin e njeriut: “Portreti i shokut/shoqes

së klasës” vizatim nga natyra dhe

“Instrument muzikor” realizuar me dritëhije;


vende, kohë, stile dhe gjini të ndryshme,

p.sh.: peizazhe, portrete, natyra të qeta,

vizatime të filmave vizatimorë, skicime

projektesh nga artistë dhe arkitektë etj.,

p.sh.: (portrete nga autorë të ndryshëm

shqiptarë dhe të huaj, Buza, Leonardo,

Pikaso etj.);

Motive

Tone

Silueti

Ritmi

Struktura

Lëvizja

Stil shkrimi

59

ART PAMOR



mjeteve të vizatimit, njohuritë në përshtatje

me këtë nivel.


Piktura dhe

ngjyrat

(7 orë)


të zbulojnë ngjyrat nëpërmjet përdorimit të

materialeve dhe teknika të ndryshme, si:

akuarel, temperë, lapsa me ngjyra, lapustila,

pastele, printim, aplikacion, kolazh, ushtrime

tonale me mozaik;

të eksperimentojnë me ngjyrat dhe tonet, me

ngjyrat e ngrohta dhe të ftohta, me

mbivendosjen, me perspektivën atmosferike

dhe lineare;

të krijojnë duke vëzhguar:

“Peizazh”,“Portret i shokut të klasës”dhe

“Natyrë e qetë”;

të krijojnë përmes përdorimit të ngjyrave me

ekspresivitet: “Ruajmë mjedisin”,

fotomontazh;

të krijojnë motivin dhe ritmin, duke përdorur

ngjyrat plotësuese linjat, sipërfaqet dhe

format në një poster: “Poster për

promovimin e kulturës popullore”, kolazh;

të analizojnë dhe krahasojnë piktura dhe

vepra arti nga vende, kohë, stile dhe gjini të

ndryshme (autorë shqiptarë dhe të huaj,

Vangjush Mio, Konstable, Rembrant etj.),

Ngjyra

Efekte hapësinore

Tonalitete

Perspektiva

atmosferike

Mbivendosja

Perspektiva lineare

Fotomontazh

Tonet e një ngjyre

60

ART PAMOR

postera të ndryshëm, etj.;





Stampimi

(6 orë)


të eksperimentojnë me stampime më

komplekse, p. sh.: mbi printime me ngjyra

dhe forma kontraktuese, mbivendosjen e

formave hap pas hapi etj., për të zbuluar se si

stampimet e thjeshta mund të zhvillohen më

tej: “Imazh i ndërtuar me stampim” dhe

“Vazo me lule” teknika e monotipit;

të krijojnë stampime për përdorime

funksionale, shami, jastëk, mbulesë etj.;

të gdhendin në linoleum (ose në një pllakë

plasteline ose allçie) një figurë, duke

përdorur lloje të ndryshme linjash dhe

shenjash për sfondin, dhe të stampojnë

imazhin disa herë mbi letra me ngjyra të

ndryshme;



objekteve të përdorimit të përditshëm, si:

copa, revista, shami, veshje, poster, grafika

etj.;



stampimit të përdorura, njohuritë në


Stampime

komplekse

Mbiprintime

Mbivendosje

Stampim me reliev

Poster

Forma konvekse

Kontrasti i ngjyrave

Monotip

Përdorime

funksionale

61

ART PAMOR







mundësia të shohë e të prekë vazot artizanale dhe skulpturat. Carta-pesta është një mjet i




Skulptura (Konstruksionet). Konstruksionet ndërtohen me materiale të shumëllojshme




publike.

Tekstilet (pëlhurat dhe fijet), janë të përshtatshme dhe sjellin kënaqësi te nxënësit gjatë







edhe modën.


Skulptura

(plastelina)

(5 orë)



plastelinës dhe të eksperimentojnë me

baraspeshën dhe proporcionet: “Balerina”;

të analizojnë dhe interpretojnë format

pozitive dhe negative në punimet me

plastelinë: “Ibriku me filxhanët e çajit”;

të zhvillojnë linjat, format, sipërfaqen në

një reliev të ulët: “Shiu mbi sipërfaqen e

lumit”;

të modelojnë format e mëdha dhe detajet

Baraspesha

Proporcioni

Hapësira negative

Hapësirat pozitive

Dekorim

Strukturë komplekse

Dizajni industrial

Reliev i ulët

62

ART PAMOR

gjatë krijimit të një objekti funksional me

teknikën e karta pesta: “Kutia e mjeteve”,

ose “vazo zbukurimi” apo “Personazh

komik”etj.;

të analizojnë dhe krahasojnë veprat

skulpturore të artit, dizajnin tradicional e

bashkëkohor, artin e punimit të qeramikës

(qeramika greke, kineze, bashkëkohore)

etj.;




nivel.


Skulptura

(konstruksionet)

(5 orë)



materialeve për të ndërtuar struktura dhe

realizuar një projekt të skicuar për një

kompleks ndërtimi në orën e vizatimit, duke

përdorur materiale, si: letër, karton, kuti

etj.;

të bashkojnë e unifikojnë objektet e gjetura

nëpërmjet ngjyrës: “Asemblazh”;

të vizatojnë, duke vëzhguar nga natyra dhe

analizuar strukturat e ndërtesave dhe ato të

bimëve: “Arkitektura moderne e ndërthurur

me gjelbërimin”;

të analizojnë dhe të krahasojnë

konstruksione skulpturore e arkitektonike,

Karakteristikat e

materialeve

Forma

Struktura

Carta pesta

Projekt ide

Asemblazh

63

ART PAMOR

asemblazhe nga artistë të ndryshëm, skica

projektimi nga vende, kohë, stile dhe

materiale të ndryshme;




nivel.


Tekstilet

(pëlhurat dhe

fijet)

(5 orë)


të zbulojnë mundësitë shprehëse të fibrave

dhe fijeve;

të eksperimentojnë me linjat, format,

ngjyrat, sipërfaqen, si nxitëse për krijimet e

tyre;

të përdorin ngjyrat, format, vijat,

sipërfaqet, për të krijuar një peizazh mbi

pëlhurë, nëpërmjet përdorimit të copave,

fijeve, kopsave etj: “Peizazh” gobelinë;

të skicojnë dhe krijojnë një kostum:

“Kostum për një grup muzikor;

të krijojnë një skulpturë të butë duke u

frymëzuar nga filmat vizatimorë, histori,

poema etj.: “Pema, lulja, kukulla etj.;


artizanatit të endjes e dizajnit, nëpërmjet

materialeve të ndryshme ilustrative nga

kultura dhe vende të ndryshme: Gobelina,

ilustrime të skulpturave të buta etj.);

Linja

Forma

Ngjyra

Sipërfaqja

Skulptura të buta

Kostum

Gobelinë

64

ART PAMOR


duke përshkruar mjetet e teknikat e


nivel.








Nënlinja: Fotografia 3 orë

Nënlinja: Grafik dizajn 5 orë


Nënlinja: Modelimi, derdhja 3 orë

Nënlinja: Gdhendja 2 orë

Nënlinja: Konstruksioni 4 orë

LINJA : ARTI DYDIMENSIONAL


Përshkrimi i linjës: Vizatimi. Në këtë nënlinjë nxënësit aftësohen të vëzhgojnë dhe të

vizatojnë objektet direkt nga natyra. Ata kuptojnë paraqitjen e formës tredimensionale në

sipërfaqe dydimensionale. Në këtë linjë, nxënësit kuptojnë që vizatimi është baza për të gjitha

linjat e tjera. Nxënësit, mësojnë të përdorin me kompetencë mjetet e vizatimit dhe

karakteristikat e tyre shprehëse, duke përfshirë elementet e artit dhe dizajnit në punimet e tyre.

Piktura. Në këtë nënlinjë nxënësit përdorin bojërat e ujit për të zbuluar përzierjet e ngjyrave

dhe derivatet e tyre (parësore, dytësore, të tretat, komplementare, analoge). Gjithashtu, ata

analizojnë dhe pikturojnë, duke i zbuluar ngjyrat nga natyra dhe veprat e ndryshme të artit.

Nxënësit këtu i kushtojnë rëndësi kompozimeve nga natyra dhe imagjinata, duke përdorur

planet, krijojnë formën, perspektivën atmosferike dhe atë lineare.

65

ART PAMOR

Stampimi. Në këtë nënlinjë, tri procese të thjeshta stampimi tregojnë tri mënyra të ndryshme të

paraqitjes së imazhit të krijuar. Nxënësit, kuptojnë rolin e vizatimit dhe rëndësinë e planifikimit

në procesin e stampimit.

Monotipi është një teknikë stampimi e cila mund të realizohet nëpërmjet përdorimit të

objekteve të ndryshme si përdorimit të duarve, objekteve të gjetura që kanë sipërfaqe të

ndryshme, vizatimit nëpërmjet relievit që krijon boja dhe të shtypjes së imazhin mbi letër.

Stampimi me reliev krijohet nëpërmjet gdhendjes së një materiali ku sipërfaqja e tij lyhet me

bojë dhe shtypet mbi letër. Nxënësit, kuptojnë dhe përdorin për krijimet e tyre mundësinë e

përsëritjes së imazhit nëpërmjet kësaj teknike. Gjithashtu, nxënësit kuptojnë rolin e formave

negative dhe pozitive në këtë proces.

Stampimi stensil operon me format pozitive dhe negative të krijuara mbi sipërfaqe të sheshta

(letër ose karton). Nëpërmjet kësaj teknike mund të realizohen një numër i përsëritur

stampimesh.

Fotografia. Në këtë nënlinjë nxënësit kuptojnë që imazhi fotografik është ndryshe nga imazhi

në art dhe është mjeti kryesore i komunikimit vizual të këtij shekulli. Në këtë linjë nxënësit

kuptojnë se si funksionon dhoma e errët, se si filmi reagon ndaj dritës për të krijuar imazhin.

Ata mësojnë mënyrën se si funksionojnë lentet, fokusi, shpejtësia dhe se si të përdorin një

aparat të thjeshtë. Nxënësit, kuptojnë edhe mënyrën e stampimit komercial të fotografisë,

gjinitë e fotografisë dhe mënyrat e kompozimit.

Grafik dizajn, merret me komunikimin nëpërmjet imazhit, simboleve, shkrimeve dhe

reklamës. Nxënësit kuptojnë rëndësinë e komunikimit qartë të idesë nëpërmjet imazhit. Kjo

linjë i njeh me rëndësinë e punës sistematike nëpërmjet skicave, shënimeve, kërkimeve vizuale.

Nxënësit mësojnë të përdorin stile të thjeshta shkrimi të realizuara në mënyra të ndryshme, për

qëllime të ndryshme. Ata familjarizohen me imazhet vijuese, të filmave vizatimor, ilustrimeve,

reklamave etj.


Elementet

Linja: përdorimi i linjës për qëllime shprehëse; linjat diagonale dhe të ndërprera krijojnë

thellësinë; përsëritja e linjave krijon ritëm vizual .

Forma dy dhe tredimensionale: larmi formash, simbole, logo, baraspesha rrethore.

Hapësira: përdorimi i ngjyrës blu ose komplementare në hijen e objekteve dhe në atë të

mbartur për të krijuar thellësi; perspektiva me një dhe dy pika; format e hapura përballë

formave të mbyllura në skulpturë.

Ngjyra: ngjyrat analoge; transparenca e krijuar me bojëra uji ose me letra me ngjyra

transparente.

Sipërfaqja: krijohet me një sërë mjetesh, materialesh dhe teknikash (p.sh., përdorimi i

sipërfaqes në peizazhe, natyra të qeta).

Vlera: dritë hija (p.sh., modelimi, kryqëzimi, pikëzimi, sfumatura).

Parimet: nxënësit kuptojnë parimet, si (kontrasti, ritmi, variacioni, theksi, proporcionet,

baraspesha, lëvizja, harmonia dhe uniteti), por në klasën e shtatë fokusi do të jetë:

Harmonia: baraspesha rrethore; qëndrueshmëria dhe tërësia përmes përsëritjes së ngjyrave,

formave, vlerat, sipërfaqes, ose linjës; vazhdimësia (p.sh., trajtimi i elementeve të ndryshme në

mënyrë të njëjtë).

66

ART PAMOR


Vizatimi

(5 orë)


të krijojnë duke njohur karakteristikat

shprehëse të mjeteve të vizatimit dhe

përfshirë gradacionet tonale të lapsit dhe

gomës, karbonit, stilolapsit, penelit për

vizatim, bojën e kinës dhe rapitografin

dhe për studimet me ngjyrë, lapsa me

ngjyra, lapustila e pastela;

të vizatojnë nga natyra; objekte, peizazhe,

natyra të qeta, portrete,

të vizatojnë nga kujtesa dhe imagjinata;

të aftësohen në prezantimin e

tredimensionales mbi sipërfaqen

dydimensionale;

të vëzhgojnë, analizojnë dhe komunikojnë

qartë, duke përdorur një sërë mjetesh

vizatimi, duke përfshirë elementet e artit;

“Natyrë e qetë kubiste” me objekte me

sipërfaqe reflektuese ose teksturës, duke

përdorur mjete të thata(laps, karbon, pastel)

dhe të njoma (bojë kine, bojëra uji) për

vizatim;

“Peizazh” ku nëpërmjet përsëritjes së

formave, vlerave, linjave, përcaktimin e

theksit të arrihet uniteti;

“Një projekt ide për konstruksione

arkitektonike”;

të vizatojnë konturin e formave, lëvizjet,

tonet, teksturën, ngjyrat, duke përdorur

Gradacionet tonale

Vizatim nga natyra

Vizatim nga imagjinata

Tredimensionale

Dydimensionale

Natyrë e qetë kubiste

Sipërfaqe

Peizazh

Forma

Vlera

Linja

Theksi

Uniteti

Lëvizja

67

ART PAMOR

perspektivën lineare dhe zgjedhin pikën e

shikimit;

të identifikojnë mjetet e përdorura në

vizatim nga të tjerët, të analizojnë dhe

diskutojnë përmbajtjen e vizatimit dhe të

krijojnë një gjykim se si është arritur

qëllimi;

të analizojnë dhe krahasojnë vizatime të

bëra në kohë dhe vende të ndryshme, si

p.sh.: Vizatimet e shpellave, vizatime nga

Dyrer, vizatimet japoneze, kubiste,

vizatimet e Van Gog etj.;

të analizojnë dhe vlerësojnë punën e tyre

dhe të tjerëve.


Piktura

(8 orë)


të përdorin bojëra me bazë ujin, transparente

dhe opake, penelat e përshtatshëm për të

krijuar me përzierjen e ngjyrave (parësore,

dytësore, të tretat dhe komplementaret);

të krijojnë mbi sipërfaqe të lëmuara,

sipërfaqe të ashpra e të lagështa;

të përdorin planin e parë, perspektivën

atmosferike për të krijuar thellësinë, formën

dhe perspektivën lineare:

Peizazh me det ose liqen;

të krijojnë, duke u mbështetur në

eksperiencën personale, sociale dhe në

imagjinatën e tyre, në ambientin e krijuar

Transparente

Opake

Ngjyra parësore

Ngjyra dytësore

Ngjyrat e treta

Ngjyra komplementare

Perspektiva

atmosferike

Perspektiva lineare

68

ART PAMOR

nga njeriu:

Libër informativ mbi një lloj arti, duke

përdorur një sërë teknikash dhe materialesh

për të shprehur idetë nëpërmjet përzgjedhjes

së elementeve në kërcim, teatër ose muzikë;

Montazh me fletët e revistave ose gazetave

ku të përdoren ngjyrat analoge, monokrone

për të unifikuar;

të mbështeten për punën e tyre në imazhet e

pikturave nga historia e artit botëror, si:

Egjipti, Kreta, mesjeta, rilindja, arti modern

dhe vepra të autorëve shqiptarë etj.:

Natyrë të qetë ku të përdoren ngjyrat

komplementare për hijet e objekteve (duke u

mbështetur në një pikturë të Sezanit);

të vizitojnë galerinë e arteve, të përdorin

librat e artit:

Vizitë në galerinë e arteve ose të qytetit, ose

në studion e artistit;

të analizojnë dhe vlerësojnë punën e tyre dhe

të të tjerëve.


Stampimi

(5 orë)


të kuptojnë rolin e vizatimit dhe rëndësinë e

planifikimit në procesin e stampimit:

Monotipi;

të krijojnë impresionin mbi letër, duke

përdorur duart, objekte të gjetura, vizatimin,

ngjyrë të bollshme, nëpërmjet teknikës së

monotipit: Stampimi me reliev;

Planifikimi

Format pozitive

Format negative

Cilësia e linjës

Stili batik

69

ART PAMOR

të krijojnë stampa nëpërmjet gdhendjes mbi

materiale të buta, si: plastelinë, bukë peshku,

allçi, sapun etj.;

të krijojnë imazhin për stampim, duke

përdorur format pozitive dhe negative dhe

cilësinë e linjës: Stampimi stensil;

të zbulojnë mundësitë e kësaj teknike

stampimi për stampimin e germave;

të studiojnë imazhet e stampuara nga kultura

të ndryshme:

- stampim në stilin batik;

- stampimi i shkrimeve për ngjarje të

ndryshme me teknikën stensil;

- stampim me reliev mbi një copë, duke

përdorur motivet e qilimave të zonës ose

krahinës.


të të tjerëve.


Fotografia

(3 orë)


të kuptojnë që imazhi fotografik është

ndryshe nga imazhi artistik:

Album me imazhe fotografike, që komunikojnë

ide të ndryshme të marra nga revista, gazeta;

të kuptojnë se si funksionon dhoma e errët:

kutia e dhomës së errët;

të përdorin një aparat të thjeshtë fotografik

për një qëllim të caktuar, duke kompozuar

saktë;

natyra të qeta me objekte, fotografi;

Imazhi fotografik

Imazhi artistik

Dhoma e errët

Kompozimi

70

ART PAMOR

të vlerësojnë imazhe nga historia e

fotografisë, Fox Talbot, Daguerre.


Grafik dizajn

(5 orë)


të kuptojnë mënyrën sistematike të punës

nëpërmjet shënimeve, skicave dhe

kërkimeve vizuale;

të përdorin stile të thjeshta shkrimi, të

shkëputura, të prera dhe të ngjitura, të

krijuara me stensil, të vizatuara me dorë, të

pikturuara;

të familjarizohen me imazhe që kanë lidhje

në vazhdimësi me njëra-tjetrën, duke

përfshirë analizën e procesit dhe

veprimtarinë, si storibordi i filmave

vizatimorë;

të shtojnë interesin në fushën e komunikimit

vizual, duke vlerësuar shembuj të grafik

dizajn në përdorim, si p.sh.: reklamat e

dyqaneve, reklamat e autobusëve, revistat

dhe gazetat, shenjat e rrugëve etj.:

karikaturë, autoportret, duke zmadhuar,

minimizuar, theksuar, sfumuar pjesë të

portretit tënd (duke u bazuar në një foto

reale),(nëse është e mundur detyra të

realizohet me kompjuter);

Krijimi i një logoje nëpërmjet përdorimit të

baraspeshave në hapësirat pozitive dhe

negative, nëpërmjet vizatimit ose prerjes të

Kërkime vizuale

Analiza e procesit

Storibordi i filmave

Komunikimi vizual

Karikaturë

Autoportret

Theksi

Sfumatura

Logo

Baraspesha

Hapësira negative

Hapësira pozitive

Film vizatimor

71

ART PAMOR

formave të bardha dhe të zeza në një sfond

gri;Storibordi i një filmi vizatimor;


të të tjerëve.



Përshkrimi i linjës: Arti tredimensional

Punimet tredimensionale mund të jenë komunikuese, shprehëse ose funksionale. Ato mund të

jenë skulptura, punime artizanale, paketime dhe produkte dizajni.

Kjo linjë përfshin si tri nënlinja proceset, si: modelimi dhe derdhja, gdhendja dhe konstruksioni.

Këtu përfshihen të gjitha elementet e artit. Vizatimi, ka një rëndësi të veçantë në zhvillimin dhe

prezantimin e formës tredimensionale.

Modelimi dhe derdhja kanë të përbashkët krijimin e formës nëpërmjet vendosjes së materialit

gradualisht. Derdhja realizohet nëpërmjet krijimit të formës negative në materiale të lehta për

t’u gërryer dhe derdhet me allçi. Modelimi realizohet me plastelinë ose me teknikën e carta

pestës.

Gdhendja ka të bëjë me gërryerjen e materialit deri sa të marrë formë. Ky proces mund të

realizohet nëpërmjet gdhendjes së sapunit, qiriut, bukës së peshkut etj. (ose ku është e mundur

ndonjë dru të butë ose gur shtufi), duke përdorur thikë, bishtin e lugës etj.

Konstruksioni përfshin përdorimin e çdo materiali që mund të pritet, fiksohet, për të ndërtuar

një formë apo strukturë, duke përdorur mjetet e duhura dhe mjetet për t’i bashkuar. Karton me

ngjitës, tela të përkulur dhe të lidhur, dru me gozhdëve, pëlhura të mbushura dhe të qepura së

bashku, metale të buta të kapura ose të ngjitura, janë disa shembuj.

72

ART PAMOR


Modelimi,

derdhja

(3 orë)


të modelojnë duke përdorur materiale, si:

plastelinë, baltë, carta pesta;

të derdhin me allçi në format negative të

gdhendura në baltë ose me mënyra të tjera të

thjeshta:

- vazo nëpërmjet teknikës së karta pesta, të

krijuar me ndihmën e një tullumbace të fryrë,

ta ngjyrosë pasi të thahet dhe të krijojë

dekoracione, duke u mbështetur në kultura të

ndryshme të dekorimit të vazove;


të tjerëve.

Format negative

Format pozitive

Dekorimi


Gdhendja

(2 orë)


të gdhendin, duke përdorur material të buta,

si: sapun, bukë peshku, parafinë (në raste të

mundshme gur shtufi) etj.;

- Objekte të ndryshme, gdhendje mbi sapun.


të të tjerëve.

Forma

Sipërfaqja

Proporcionet


Konstruksioni

(4 orë)


të përdorin materialet e duhura nëpërmjet

proceseve, si: prerja, dhënia formë, ngjitja

dhe ndërrimi i një strukture (letra e kartona,

Procese

tredimensionale

Artizanati

Objekte

Funksionale

73

ART PAMOR

tela të përkulshëm, drunj me nyje, unaza

perdesh, material copash të qepura dhe të

mbushura, tapa shishesh, shishe plastike etj.);

të vlerësojnë artin tredimensional nëpërmjet

shembujve nga veprat e historisë së artit,

artizanate, objekte funksionale dizajni,

arkitektura etj.;

- konstruksione ndërtesash me letër, duke

përdorur teknikën e origamisë, prerjes dhe

ngjitjes, duke u mbështetur në konstruksionet

arkitektonike moderne (skica e këtij projekti

është bërë në orën e vizatimit);

- personazh me materiale të buta; si copa, fije,

mbushje.


të tjerëve.

Arkitektura

Konstruksione

ndërtesash

OBJEKTIVAT SIPAS LINJAVE/NËNLINJAVE, KLASA 8-TË





Nënlinja: Piktura 6 orë








74

ART PAMOR














paraqitjes së imazhit të krijuar. Nxënësit, kuptojnë rolin e vizatimit dhe rëndësinë e planifikimit


Monotipi është një teknikë stampimi, e cila mund të realizohet nëpërmjet përdorimit të

objekteve të ndryshme, si: përdorimit të duarve, objekteve të gjetura që kanë sipërfaqe të


Stampimi me reliev krijohet nëpërmjet gdhendjes së një materiali, ku sipërfaqja e tij lyhet me

bojë dhe shtypet mbi letër. Nxënësit, kuptojnë dhe përdorin për krijimet e tyre mundësinë e





stampimesh.


në art dhe është mjeti kryesore i komunikimit vizual të këtij shekulli. Në këtë linjë nxënësit





Grafik dizajn merret me komunikimin nëpërmjet imazhit, simboleve, shkrimeve dhe reklamës.

Nxënësit kuptojnë rëndësinë e komunikimit qartë të idesë nëpërmjet imazhit. Kjo linjë i njeh

me rëndësinë e punës sistematike nëpërmjet skicave, shënimeve, kërkimeve vizuale. Nxënësit

mësojnë të përdorin stile të thjeshta shkrimi të realizuara në mënyra të ndryshme, për qëllime të

ndryshme. Ata familjarizohen me imazhet vijuese të filmave vizatimorë, ilustrimeve, reklamave

etj.


Elementet

Linja: drejtimi i linjave; perspektiva me një dhe dy pika për të krijuar thellësinë; vizatimi i

kontureve të objekteve.

Forma dy dhe tredimensionale: pesha vizuale e formave (p.sh., format e mëdha me ngjyra të

lehta mund të kenë më pak peshë se format e vogla me ngjyrë të errët); konstruksionet

komplekse tredimensionale dhe motivet; gradacionet e përmasave.

75

ART PAMOR

Hapësira: perspektiva me një dhe dy pika për të krijuar iluzionin e thellësisë; kryqëzimi i

linjave në një imazh për të krijuar iluzionin e thellësisë; proporcione të vogla të figurave

njerëzore në peizazhe të mëdha në artin Kinez, që tregojnë sa i vogël është njeriu në krahasim

me natyrën; imazhe që shihen nga pika të ndryshme shukimi njëherësh në pikturën Egjiptiane

dhe kubiste.

Ngjyrat: ngjyrat e treta; kontrasti i ngjyrave; mungesa e ngjyrës.

Sipërfaqja: sipërfaqja reale dhe iluzionare që shfaqet në ambient.

Vlerat: vijat e kryqëzuara për të treguar volumin dhe hijet; gradacionet tonale.

Parimet: nxënësit kuptojnë parimet, si: (kontrasti, ritmi, variacioni, theksi, proporcionet,

baraspesha, lëvizja, harmonia dhe uniteti), por në klasën e tetë fokusi do të jetë:

Lëvizja: linjat udhëheqin sytë e spektatorit (p.sh., vijat e forta, vijat e pikëzuara); përdorimi i

formave, vlerave dhe ngjyrave për të udhëhequr syrin e spektatorit në një vepër arti (p.sh., nga

një formë e madhe në një formë të vogël, nga format me ngjyrë të errët në format me ngjyrë të

çelët, nga forma të njohura në forma të pa njohura, nga objekte me ngjyrë te ato pa ngjyrë);

lëvizja në skulpturat kinetike dhe animacion.

Nënlinja Objektiva Terma / Koncepte kyçe

Vizatimi

(5 orë)


të krijojnë, duke njohur karakteristikat

shprehëse të mjeteve të vizatimit, duke



vizatim, bojën e kinës dhe rapitografin dhe për

studimet me ngjyrë, lapsa me ngjyra, lapustila

e pastel;

të vizatojnë nga natyra;


të aftësohen në prezantimin e

tredimensionales në dydimensionale;

të vëzhgojnë, analizojnë dhe komunikojnë

qartë, duke përdorur një sërë mjetesh vizatimi,

duke përfshirë elementet e artit;

të zgjedhin dhe të kompozojnë imazhe;

të vizatojnë konturin e formave, lëvizjet,

tonet, teksturën, ngjyrat duke përdorur

Gradacionet tonale

Linja

Forma

Komunikimi

Kompozimi

Lëvizja

Portret

Silueta

Vëzhgimi

Vizatim nga natyra

Vizatim nga

imagjinata

Pika shikimi

Perspektiva lineare

Tri pika shikimi

Dy pika shikimi

Skica

Stili

76

ART PAMOR

perspektivën lineare dhe të zgjedhin pikën e

shikimit;

të kuptojnë diferencën midis skicave dhe

propozim ideve, vizatimit gjatë procesit të

punës dhe vizatimit të përfunduar;

të identifikojnë mjetet e përdorura në vizatim

nga të tjerët, analizojnë dhe diskutojnë

përmbajtjen e vizatimit dhe të krijojnë një

gjykim se si është arritur qëllimi;

analizojnë dhe krahasojnë vizatime të bëra në

kohë dhe vende të ndryshme, si p.sh.:

vizatimet nga autorë dhe kultura të ndryshme,

shqiptarë dhe të huaj:

- portreti i shokut.

- kompozim me tri pika shikimi, duke u

mbështetur në pikturat egjiptiane, kubiste dhe

të mesjetës.

- kompozim me pastel, ku kombinohen ose

kontrastojnë stilet e dy artistëve ose stilet

midis dy kulturave;


të tjerëve.


Piktura

(6 orë)



dhe opake, të zgjedhin penelat e përshtatshëm

për të krijuar me përzierjen e ngjyrave

(parësore, dytësore, të tretat dhe

komplementaret);

të krijojnë mbi sipërfaqe të lëmuara, sipërfaqe

Ngjyra transparenta

Ngjyra opake

Ngjyra parësore

Ngjyra dytësore

Ngjyrat e treta

Sipërfaqe

Planet

Perspektiva

77

ART PAMOR

të ashpra e të lagështa;



dhe perspektivën lineare: Peizazh ku të përdorë

perspektivën atmosferike (duke iu referuar

peizazheve kineze);

të krijojnë, duke u mbështetur në eksperiencën

personale, sociale dhe në imagjinatën e tyre,

në ambientin e krijuar nga njeriu;

të mbështeten në punën e tyre në imazhet e

pikturave nga historia e artit botëror, si:

Egjipti, Kreta, mesjeta, Rilindja, arti modern

dhe vepra të autorëve shqiptarë etj.;

të kuptojnë dallimin midis pikturës së vërtetë

dhe imazheve piktorike të riprodhuara në

libra, slide etj.

të vizitojnë galerinë e arteve, të përdorin librat

e artit:

- pikturë abstrakte, ku lëvizja të krijohet nga

përdorimi i linjave, formave, vlerat, ngjyrat;

- një frame nga një film vizatimor, që tregon një

histori të thjeshtë, ku të tregohet lëvizja

përmes imazhit në vazhdim, ku objekti ose

personazhi lëviz në marrëdhënie me frejmin;

- kopjim i një pikture ose pjesë e saj me bojëra

akriliku ose tempera, duke krijuar një

interpretim personal të imazhit;

- portret me (mbeturina ushqimore), për të

komunikuar një opinion në stilin e Xhuzepe

Arkimbaldo (Giuseppe Arcimbaldo) të një

serie portretesh, të krijuara nga frutat,

perimet dhe nga objekte të tjera.


të të tjerëve.

atmosferika

Pikturë abstrakte

Hapësira

Variacioni tonal

Mbivendosja

Harmonia

Kontrasti

Ngjyra

Komplementare

Lëvizja

78

ART PAMOR


Stampimi

(4 orë)


të kuptojnë rolin e vizatimit dhe rëndësinë e


Monotipi;

të krijojnë duke përdorur teknikën e

monotipit, duke përdorur duart, objekte të

gjetura, nëpërmjet vizatimit me ngjyrë të

bollshme, për të krijuar impresionin mbi letër;

- Monotip me dy ngjyra mbi letra me ngjyra dhe

sipërfaqe të ndryshme (letër gazete, letër të

ngjyrosur, letër të lëmuar, letër poroze, letër

të bërë vetë, copa etj.)

Stampimi me reliev


material të buta;



cilësinë e linjë:

- Stampim me reliev me dy ngjyra mbi letra

me ngjyra dhe sipërfaqe të ndryshme

(letër gazete, letër të ngjyrosur, letër të

lëmuar, letër poroze, letër të bërë vetë,

copa etj.)

Stampimi stensil

të zbulojnë mundësitë e kësaj teknike

stampimi për stampimin e germave:

Planifikimi

Impresioni

Sipërfaqja

Mbivendosje

Format negative dhe

pozitive

Cilësia e linjës

79

ART PAMOR

- Vizitojnë një shtypshkronjë;

të studiojnë imazhet e stampuara nga kultura

të ndryshme:

- Stampim i ndërthurur me fije me reliev (si

sixhade) mbi një copë me thurje të rralla;

(thes ose lino);


të tjerëve.


Fotografia

(3 orë)


të kuptojnë që imazhi fotografik është ndryshe

nga imazhi artistik dhe është një nga mjetet

kryesore të komunikimit vizual në ditët e

sotme;

të kuptojnë se si funksionon dhoma e errët, se

si filmi i ndjeshëm reagon ndaj dritës dhe se si

ndodh procesi i krijimit të imazhit:

- Shndërrimi i klasën në një dhomë të errët,

duke lënë një vrimë të lirë nga hyn drita,

të vendosin letrën e bardhë përball me

rrezen e dritës dhe të vizatojnë imazhin,

që projektohet mbi letë (punë në grup);

të përdorin një aparat të thjeshtë fotografik për

një qëllim të caktuar, duke kompozuar saktë:

- Peizazh natyror i hapur dhe peizazh

urban;

të vlerësojnë dhe krahasojnë imazhe nga

historia e fotografisë, fotografi të luftës,

përdorimin e imazheve fotografike në reklama

dhe në Masmedia, fotografitë e Marubit dhe të

Imazhi fotografik

Dhoma e errët

Imazhi artistik

Reklama

Gjini e fotografisë

80

ART PAMOR

Sotirit

- Album fotografik me foto të ndara sipas

gjinisë (foto nga autorë të ndryshëm).


Grafik dizajn

(6 orë)


të analizojnë idenë dhe informacionin që

përcjell një reklamë;

të kuptojnë mënyrën sistematike të punës

nëpërmjet shënimeve, skicave dhe kërkimeve

vizuale;


shkëputura, të prera dhe të ngjitura, të krijuara

me stensil, të vizatuara me dorë, të pikturuara;

të familjarizohen me imazhe që kanë lidhje në

vazhdimësi me njëra-tjetrën, duke përfshirë

analizën e procesit dhe veprimtarinë, si librat

me ilustrime për fëmijë: Ilustrimi i një libri

për fëmijë (3 ,4, 5 vjeç), duke përdorur ngjyrat

dhe ritmin në përshtatje për këtë moshë;

të njohin simbolet dhe sistemin e simboleve

në kultura të ndryshme dhe të njëjta:

Selektimi, manipulimi i ngjyrave, vlerave dhe

tekstit të një reklame të stampuar, për t’i

ndërruar mesazhin;

të ideojnë një veshjeje, duke u mbështetur në

kultura të ndryshme të kostumit;

të ideojnë një komplet për filxhan çaji, skicë

ide.


të të tjerëve.

Informacion

Reklamë

Kërkime vizuale

Analiza e procesit

Ilustrime

Simbolet

81

ART PAMOR






Kjo linjë përfshi tri nënlinja proceset, modelimi dhe derdhja, gdhendja dhe konstruksioni.

Këtu përfshihen të gjitha elementet e artit. Modelimi, derdhja, kanë të përbashkët krijimin e

formës nëpërmjet vendosjes së materialit gradualisht. Derdhja realizohet nëpërmjet krijimit të

formës negative në materiale të lehta për t’u gërryer dhe derdhet me allçi. Modelimi realizohet

me plastelinë ose me teknikën e carta pestës.



ndonjë dru të butë ose gur shtufi), duke përdorur thikë, bishtin e lugës etj.

Konstruksioni përfshin përdorimin e çdo materiali që mund të pritet, fiksohet, për të ndërtuar


ngjitës, tela të përkulur dhe të lidhur, dru me gozhdëve, pëlhura të mbushura dhe të qepura së



Modelimi,

derdhja

(3 orë)


të modelojnë, duke përdorur material: si


të derdhin me allçi nëpërmjet formave

negative të gdhendura në baltë ose me

mënyra të tjera të thjeshta;

Kompleti i filxhanëve të çajit (i ideuar në orën e

dizajnit modelohet me plastelinë).

Forma objektesh të thjeshta të derdhura në allçi

pas modelimit me baltë ose plastelinë të

negativit;


të tjerëve.

Format negative

Format pozitive

e negativi

Sipërfaqja

82

ART PAMOR


Gdhendja

(2 orë)


të gdhendin duke përdorur materiale të buta

si sapun, bukë peshku, parafinë (në raste të

mundshme gur shtufi) etj.;

Portret, kafshë ose figurë, gdhendje mbi një

material të butë;


të të tjerëve.

Karakteristikat e

materialeve

Forma

Portreti

Figurina


Konstruksioni

(6 orë)



proceseve, si: prerja, dhënia formë, ngjitja

dhe ndërrimi i një strukture (letra e kartonë,

tela të përkulshëm, drunj me nyje, unaza

perdesh, material copash të qepura dhe të

mbushura, tapa shishesh, shishe plastike etj.):

Skulpturë kinetike, duke u mbështetu në

skulpturat e Kalderit;Varëse, byzylyk, kurora,

kuleta ose çanta etj., duke përdorur materiale të

riciklueshme;



artizanate, objekte funksionale dizajni,

arkitektura etj.:

Konstruksion ndërtese, ose ure, etj., me tel të butë

duke u mbështetur në arkitektura të tilla si kulla

Eifel, dhe konstruksione të tjera arkitektonike

bashkëkohore;

Procese

Skulptura kinetike

Materiale të

riciklueshme

Tredimensionale

Artizanati

Objekte funksionale

Arkitektura

83

ART PAMOR

Kostum për ballo me maska, duke modifikuar

rroba të vjetra;


të tjerëve.






Nënlinja: Piktura 7 orë





















paraqitjes së imazhit të krijuar. Nxënësit kuptojnë rolin e vizatimit dhe rëndësinë e planifikimit


84

ART PAMOR

Monotipi është një teknikë stampimi, e cila mund të realizohet nëpërmjet përdorimit të

objekteve të ndryshme, si përdorimit të duarve, objekteve të gjetura që kanë sipërfaqe të


Stampimi me reliev krijohet nëpërmjet gdhendjes së një materiali, ku sipërfaqja e tij lyhet me

bojë dhe shtypet mbi letër. Nxënësit kuptojnë dhe përdorin për krijimet e tyre mundësinë e





stampimesh.


në art dhe është mjeti kryesore i komunikimit vizual të këtij shekulli. Në këtë linjë, nxënësit





Grafik dizajni merret me komunikimin nëpërmjet imazhit, simboleve, shkrimeve dhe

reklamës. Nxënësit kuptojnë rëndësinë e komunikimit qartë të idesë nëpërmjet imazhit. Kjo

linjë i njeh ata me rëndësinë e punës sistematike nëpërmjet skicave, shënimeve, kërkimeve

vizuale. Nxënësit mësojnë të përdorin stile të thjeshta shkrimi të realizuara në mënyra të

ndryshme, për qëllime të ndryshme. Ata familjarizohen me imazhet vijuese të filmave

vizatimorë, ilustrimeve, reklamave etj.


Elementet

Linja: përsëritja e linjave krijon ritëm vizual; përsëritja e linjave në mënyra të ndryshme, krijon

sipërfaqen; perspektiva me një dhe dy pika për të krijuar thellësinë.

Forma dy dhe tredimensionale: format pozitive dhe negative, baraspesha mes tyre.

Hapësira: proporcionet e figurës së njeriut; mënyra alternative për të krijuar thellësinë (p.sh.,

shtresat në imazhet e artit mesjetar).

Ngjyrat: ngjyrat monokromatike; ngjyrat e tokës.

Sipërfaqja: sipërfaqja në veprat e artit dy dhe tredimensionale.

Vlerat: gradacionet tonale të ngjyrave; gradacionet tonale të bardh e zisë.

Parimet: nxënësit kuptojnë parimet, si: kontrasti, ritmi, variacioni, theksi, proporcionet,

baraspesha, lëvizja, harmonia dhe uniteti, por në klasën e nëntë fokusi do të jetë:

Uniteti: Vendosja (p.sh., vendosja e formave për të ndjekur një ritëm të caktuar); grupimi i

elementeve së bashku.


Vizatimi

(5 orë)


të krijojnë, duke njohur karakteristikat

shprehëse të mjeteve të vizatimit dhe duke

Karakteristikat

shprehëse

Gradacionet tonale

Tredimensionale

85

ART PAMOR



vizatim, bojën e kinës dhe rapitografin dhe për

studimet me ngjyrë, lapsa me ngjyra, lapustila

e pastel;

të vizatojnë nga natyra;


të aftësohen në prezantimin e punëve

tredimensionale në punë dydimensionale;

të vëzhgojnë, analizojnë, kujtojnë dhe

komunikojnë qartë, duke përdorur një sërë

mjetesh vizatimi, duke përfshirë elementet e

artit;

të zgjedhin dhe të kompozojnë imazhe;

të vizatojnë konturin e formave, lëvizjet, tonet,

teksturën, ngjyrat, duke përdorur perspektivën

lineare dhe të zgjedhë pikën e shikimit;

të kuptojnë diferencën midis skicave dhe

propozim ideve, vizatimet gjatë procesit të

punës dhe vizatimit të përfunduar;

të identifikojnë mjetet e përdorura në vizatim

nga të tjerët, duke diskutuar përmbajtjen e

vizatimit dhe të krijojnë një gjykim se si është

arritur qëllimi;

të interpretojnë mënyra alternative për të

krijuar thellësinë në krijim (p.sh., shtresat në

imazhet e artit mesjetar):

Kompozim (për të krijuar thellësinë);

Kompozim, ku ndërthurja e objektit të krijojë

iluzion optik;

Projekt për një kompleks banesash në vizatim;

Dydimensionale

Linja

Forma

Lëvizja

Kompozim

Motivi

Ritmi

Silueta

Vëzhgimi

Vizatim nga natyra

Vizatim nga

imagjinata

Proporcionet e figurës

së njeriut

86

ART PAMOR

të studiojnë dhe vizatojnë figurën e njeriut,

duke respektuar proporcionet e figurës së

njeriut;

Skica me figurën e njeriut në lëvizje;

të analizojnë dhe krahasojnë vizatime të bëra

në kohë dhe vende të ndryshme, si p.sh.:

vizatimet nga autorë dhe kultura të ndryshme,

shqiptarë dhe të huaj;


të të tjerëve.


Piktura

(7 orë)



dhe opake, të zgjedhin penelat e përshtatshëm

për të krijuar me përzierjen e ngjyrave

(parësore, dytësore, të tretat dhe

komplementaret);

të krijojnë mbi sipërfaqe të lëmuara, sipërfaqe

të ashpra e të lagështa;



dhe perspektivën lineare:

Peizazh ku të përdorë dy pika perspektive;

të krijojnë, duke u mbështetur në përvojën

personale, sociale dhe në imagjinatën e tyre,

në mjedisin e krijuar nga njeriu;

të mbështetin punën e tij në imazhet e

pikturave nga historia e artit botërore, si:

Egjipti, Kreta, mesjeta, Rilindja, arti modern

dhe vepra të autorëve shqiptarë etj.;

Ngjyra transparente

Ngjyra parësore

Ngjyra dytësore

Ngjyra të treta

Ngjyra komplementare

Planet

Perspektiva lineare

Perspektiva

atmosferike

Hapësira

Variacioni tonal

Harmonia

Kontrasti

Motivi

Ritmi

Linjat

Format

Vlerat

Pikturë abstrakte

87

ART PAMOR

të bëjnë dallimin midis pikturës së vërtetë dhe

imazheve piktoreske të riprodhuara në libra,

slide etj.:

Pikturë abstrakte, ku lëvizja të krijohet nga

përdorimi i linjave, formave, vlerat, ngjyrat

(Kandinskij, Pol Kle etj.);

Natyrë e qetë me objekte (e realizuar me tempera

ose akrilik);

Natyrë e qetë me objekte (e realizuar me kolazh

dhe teknika të përziera);

Kompozim me njerëz pasi të ketë studiuar vepra

nga Goja, Pikaso, Rodin etj.;


të të tjerëve.

Lëvizja

Kompozim me njerëz

Proporcionet e figurës

së njeriut


Stampimi

(4 orë)


të kuptojë rolin e vizatimit dhe rëndësinë e


Monotipi

të krijojnë, duke përdorur teknikën e

monotipit, duke përdorur duart, objekte të

gjetura, nëpërmjet vizatimit me ngjyrë të

bollshme për të krijuar impresionin mbi letër:

Natyrë të qetë, nëpërmjet përdorimit të ngjyrave mbi

letra me ngjyra dhe tekstura të ndryshme;

Stampimi me reliev


materiale të buta;



Sipërfaqja

Mbivendosje

Format negative dhe

pozitive

Kompozim

Grafika

Simbole

Logo

88

ART PAMOR

cilësinë e linjë:

Kompozim me figurën e njeriut, pasi të ketë studiuar

grafikët e Kolvitc;

Stampimi stensil

të zbulojnë mundësitë që ofron kjo teknikë për

stampimin e germave;

të studiojë imazhet e stampuara nga kultura të

ndryshme:

Simbole logo, për një qëllim të caktuar;

të analizojnë dhe të vlerësojnë punën e tyre

dhe të të tjerëve.

Nënlinja Objektiva Terma/ koncepte kyçe

Fotografia

(3 orë)


të kuptojnë që imazhi fotografik është ndryshe

nga imazhi artistik dhe se është një nga mjetet

kryesore të komunikimit vizual në ditët e

sotme;

të kuptojnë se si funksionon dhoma e errët, se

si filmi i ndjeshëm reagon ndaj dritës dhe se si

ndodh procesi i krijimit të imazhit;

të njohin dhe të kuptojnë ndikimin e

fotografisë mbi veprat e artistëve të ndryshëm,

si: Dadaistët, Man Ray etj.:

Fotomontazh për një ide të caktuar;

të përdorë një aparat të thjeshtë fotografik për

një qëllim të caktuar, duke kompozuar saktë:

Fotografi aktivitetesh, ose fotografi nga rrugët e

qytetit;

të vlerësojë imazhe nga historia e fotografisë

Imazhi fotografik

Imazhi artistik

Dhoma e errët

Fotomontazh

Kompozimi

Gjini e fotografisë

Fotografi artistike

89

ART PAMOR

për të kuptuar komunikimin e ideve përmes

fotografisë:

Album me fotografi artistike.


Grafik

dizajn

(5 orë)


të analizojnë idenë dhe informacionin që

përcjellin imazhet, simbolet, shkrimet dhe

reklamat;

të kuptojnë mënyrën e të punuarit sistematik,

nëpërmjet shënimeve, skicave, kërkimeve

vizuale dhe përpunimit të materialit;


shkëputura, të prera dhe të ngjitura, të krijuara

me stensil, të vizatuara me dorë, të pikturuara;

të rrisin interesin në fushën e komunikimit

vizual, duke vlerësuar shembuj të grafik

dizajnit në përdorim, si p.sh., reklamat e

dyqaneve, reklamat te autobusët, revistat dhe

gazetat, shenjat e rrugëve etj.:

Poster për një qëllim të caktuar (kombinimi i

imazheve me shkrimin, studim posterash);

Kopertina (coveri) i një CD-e, të një grupi muzikor

të parapëlqyer;

Çantë prej letre ose beze për një produkt kozmetik

ose ushqimor;

Skicë ideja për një veshje, duke u mbështetur në

kultura të ndryshme;


të të tjerëve.

Informacioni i imazhit

Kërkimi vizual

Përpunimi i materialit

Stil shkrimi

Komunikimi vizual

Poster

Cover (kopertinë)

Reklama

Skicë ide

90

ART PAMOR






Kjo linjë përfshin si tri nënlinja proceset: modelimi dhe derdhja, gdhendja dhe

konstruksioni. Këtu përfshihen të gjitha elementet e artit. Vizatimi, ka një rëndësi të veçantë

në zhvillimin dhe prezantimin e formës tredimensionale. Modelimi e derdhja kanë të përbashkët krijimin e formës nëpërmjet vendosjes së materialit gradualisht.

Derdhja realizohet nëpërmjet krijimit të formës negative në materiale të lehta për t’u gërryer dhe derdhet

me allçi. Modelimi realizohet me plastelinë ose me teknikën e carta pestës.



ndonjë dru të butë ose gur shtufi), duke përdorur thikën, bishtin e lugës etj.

Konstruksioni përfshin përdorimin e çdo materiali që mund të pritet, fiksohet për të ndërtuar


ngjitës, tela të përkulur dhe të lidhur, dru me gozhdë, pëlhura të mbushura dhe të qepura së



Modelimi,

derdhja

(3 orë)


të modelojnë, duke përdorur material: si


të derdhin me allçi në format negative të

gdhendura në baltë ose me mënyra të tjera

të thjeshta:

Modelojnë me argjil ose carta pesta figuracione

të ndryshme për bizhu;

të analizojnë dhe të vlerësojnë punën e tyre

dhe të të tjerëve.

Format negative

Format pozitive

Sipërfaqja

Forma

Linja

91

ART PAMOR


Gdhendja

(2 orë)


të gdhendin, duke përdorur materiale të buta, si:

sapun, bukë peshku, parafinë (në raste të

mundshme gur shtufi) etj.:

Figurë ose portret njeriu, duke gdhendur ose

gërryer materiale të buta, si: qeramikë, allçi, dru i

butë, parafinë;

të analizojnë dhe vlerësojnë punën e tyre dhe të

të tjerëve.

Karakteristikat e

materialeve

Forma

Figurë njeriu

Portreti


Konstruksioni

(6 orë)



proceseve, si: prerja, dhënia formë, ngjitja dhe

ndërrimi i një strukture (letra e kartonë, tela të

përkulshëm, drunj me nyje, unaza perdesh,

material copash të qepura dhe të mbushura, tapa

shishesh, shishe plastike etj.):

Figurë njeriu në pozicione të ndryshme, skulpturë

me tel;



artizanati, objekte funksionale dizajni,

arkitektura etj.:

Skenë për një teatër kukullash dhe personazhe, duke

përdorur kryesisht materiale të buta tekstili;

Modelimi i veshjes së ideuar me materiale të

riciklueshme;

Realizimi i projektit të banesave në karton (punë në

Procese

Karakteristikat e

materialeve

Figura e njeriut

Dimensionale

Artizanat

Objekte

Funksionale

Arkitektura

Skena

Modelim i veshjes

Projekti

92

ART PAMOR

grup);

të analizojnë dhe vlerësojnë punën e tyre dhe të

të tjerëve.

republika e shqipËrisË ministria e arsimit dhe shkencËs ... · republika e shqipËrisË...

Documents